Programmaboekje Dubbel Brahms

03 → 18.10 2019

Dubbel Brahms Kristiina Poska dirigent Lorenzo Gatto viool Pieter Wispelwey cello

Programma Duur van het concert 1u45min — inclusief 20 min. pauze

Symfonieorkest Vlaanderen Kristiina Poska dirigent Lorenzo Gatto viool Pieter Wispelwey cello

Martijn Dendievel assistent-dirigent

Dubbel Brahms

2

Wilhelm Stenhammar 1871-1927 Intermezzo uit Sången, op. 44

Johannes Brahms 1833-1897 Concerto voor viool & cello, op. 102 - ‘Dubbelconcerto’ 1. Allegro 2. Andante 3. Vivace non troppo PAUZE

Johannes Brahms 1833-1897 Symfonie nr. 2, op. 73 1. Allegro non troppo 2. Adagio non troppo 3. Allegretto grazioso 4. Allegro con spirito

Dubbel Brahms

Dubbel Brahms

Wilhelm Stenhammar

Intermezzo uit ‘Sången’, op. 44 Wilhelm Stenhammar (1871-1927) speelde als componist, pianist en dirigent rond het begin van de 20ste eeuw een belangrijke rol in het Zweedse muziekleven. Net zoals zijn goede vriend Jean Sibelius in Finland, probeerde hij een Scandinavische esthetiek te ontwikkelen. In 1921 schreef hij Sången (lett. zang / zingen), een ode aan de muziek vernoemd naar een jong meisje dat de Zweedse ziel belichaamde.

Met deze indrukwekkende symfonische cantate vierde de Koninklijke Zweedse Muziekacademie dat jaar haar 150ste verjaardag.

Sången combineert de harmonische rijkheid van Wagner met de contrapuntische virtuositeit van Händel. Het tweede deel van de cantate opent met een groots orkestraal intermezzo, dat duidelijk schatplichtig is aan de langzame bewegingen van de Oostenrijkse componist Anton Bruckner (1824-1896). De kracht die uitgaat van dit intermezzo is zo belangrijk voor het totale werk, dat het dikwijls – zoals ook tijdens dit concert – als een op zichzelf staande compositie wordt gebracht. De zachte aanzet in het lage register van de strijkers en de houtblazers mondt uit in een rustige polyfonie.

Ongeveer halverwege valt een koraal van koperblazers plechtig in, zonder de sfeer van het stuk teniet te doen of de soberheid te doorbreken. Na deze climax eindigt het intermezzo zoals het begonnen is: piano, in een laag register.

3

Johannes Brahms Concerto voor viool & cello, op. 102 ‘Dubbelconcerto’

Dubbel Brahms

4

Viool, cello en orkest. Wat bracht Johannes Brahms er in 1887 toe om zijn symfonisch oeuvre af te sluiten met deze opmerkelijke combinatie? “Een grap, een idioot idee, een zotternij”, zo omschreef hij het zelf. Volgens sommigen wilde Brahms het concerto grosso – de belangrijkste concertante vorm van de 18de-eeuwse barokmuziek – doen herleven. De rol van de solopartijen refereert echter geenszins aan die baroktraditie. Viool en cello wisselen bij Brahms immers niet alleen af, maar gaan ook dikwijls zodanig in elkaar op dat je één achtsnarig muziekinstrument lijkt te horen, ruimschoots toegerust om de confrontatie met het symfonieorkest aan te gaan.

Brahms componeerde zijn ‘dubbelconcerto’ voor violist Joseph Joachim en cellist Robert Hausmann. Met deze partituur wilde hij twee vliegen in één klap slaan. Op de eerste plaats hoopte hij de banden met Joachim opnieuw aan te halen; dat was nodig, zeker na de zware averij die hun vriendschap had opgelopen toen Brahms bij Joachims echtscheiding partij voor zijn echtgenote koos. Tezelfdertijd loste Brahms ook zijn belofte in om voor Hausmann een celloconcerto te schrijven.

De lyrische rijkdom van de muziek lijkt het genoegen van Brahms’ zomerverblijf in het Zwitserse Thun te weerspiegelen.

Hoewel de solisten een evenwaardig aandeel hebben, neemt de cello herhaaldelijk het initiatief bij het introduceren van thema’s. Het eerste deel (Allegro) illustreert de unieke wijze waarop Brahms zijn bekende hoekige, stugge ritmes combineert met onweerstaanbare vloeiende melodieën. Boeiend is de onverwachte manier waarop de solo-instrumenten het orkest herhaaldelijk als in een groepsconversatie onderbreken. Het langzame middendeel (Andante) biedt een veelheid aan poëtische gedachten.

Is er iets méér Brahms dan het centrale, door viool en cello in octaven gespeelde thema? In het slotdeel (Vivace non troppo) heeft speelsheid de overhand.

Zo zigeunerachtig als de finale van Brahms’ Vioolconcerto klinkt dit deel niet, maar ook hier horen we af en toe iets dat lijkt op een hommage aan zijn Hongaarse vriend Joachim. De première vond plaats op 18 oktober 1887 in de Gürzenich-zaal in Keulen.

Johannes Brahms Symfonie nr. 2, op. 73 Brahms was ervan overtuigd dat alleen een compositorische techniek gebaseerd op de oude meesters hem zou toelaten de subjectiviteit van de romantiek in goede banen te leiden. Hij zag zichzelf als drager van een traditie die via hem moest blijven voortbestaan. Van Bach leerde hij het meerstemmige denken van de partijen. Händel inspireerde hem vooral ritmisch, en bij Mozart bewonderde hij de lyrische en vloeiende melodieën.

uitademde, heeft hier plaatsgemaakt voor een idyllische toon. Ondanks het pastorale karakter bevat deze partituur geen natuurschildering in de enge zin van het woord. Een opmerkelijke dosis Lebensfreude dient zich aan. Brahms opent (Allegro non troppo) met een lieflijke melodie, waarna zingende hoornmelodieën, genereuze houtsolo’s en een lyrische strijkersgroep een arcadische sfeer schilderen. De paar donkere koperpassages kunnen hier niks tegen inbrengen. De expressieve cellopartijen die vooral in het tweede deel (Adagio non troppo) de boventoon voeren, weten de weemoed echter niet te onderdrukken.

Niks daarvan in de aansluitende derde beweging (Allegretto grazioso), waarin de Oostenrijkse Ländler (rustige volksdansen in driekwartsmaat) samen met de galop en de wals de lichtvoetigheid alle ruimte geven. Halverwege de finale (Allegro con spirito) dreigt de muziek nog even tot stilstand te komen, maar uiteindelijk vindt ze haar energie terug!

Johan Van Acker

DO 03.10, 20:00

CONCERTGEBOUW BRUGGE

ZA 05.10, 20:00

CC ZWANEBERG HEIST-OP-DEN-BERG

ZO 06.10, 15:00

DESINGEL ANTWERPEN

ZO 13.10, 17:00

KURSAAL OOSTENDE

MA 14.10, 20:00

PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL

VR 18.10, 20:00

GROENZAAL GENT

Dubbel Brahms

Het voorbeeld van Beethoven werkte zowel stimulerend als verlammend.

Bij hem haalde Brahms de beheersing van de klassieke vormen, de aandacht voor de opbouw van een compositie, de diversiteit in de structuur van lange bewegingen, de uitwerking van thema’s maar ook het abrupt afbreken als muzikale ideeën dat vroegen. Anders dan een groot deel van de romantische componisten permitteerde Brahms zich geen grote vrijheden. Hij gooide de bestaande vormen niet overboord.

Zijn persoonlijke gevoelens en emoties snoerde hij in een keurslijf, in vormen die zijn grote voorgangers op punt hadden gezet, o.a. de symfonie. Net zoals Bach en Mozart het vóór hem hadden gedaan, maakte ook Brahms een synthese van de vroegere verworven­ heden. Toch wist hij een persoonlijke toonspraak te creëren.

Niet minder dan eenentwintig jaar zwoegde Brahms op zijn Eerste Symfonie.

De opluchting was groot, en amper een jaar later (1877) volgde al de Symfonie nr. 2. Het heroïsme dat de eerste nog

5

Dubbel Brahms

6

© Wouter Maeckelberghe

chef-dirigent

Dubbel Brahms

Kristiina Poska 7

Dirigente Kristiina Poska (Türi) startte haar muzikale carrière in Tallinn waar ze koordirectie studeerde. Nadien trok ze naar Berlijn en studeerde er orkestdirectie aan de Hochschule für Musik ‘Hanns Eisler’ bij prof. Christian Ehwald.

Kristiina Poska beleefde in 2010 haar grote doorbraak met een indrukwekkende La Traviata van Verdi in de Komische Oper Berlin. Van 2012 tot 2016 was ze eerste kapelmeester van dit gerenommeerde gezelschap.

Naast haar succesvolle operacarrière is Kristiina Poska een internationaal veelgevraagde concert-dirigente.

Ze leidde onder andere het Tonhalle Orchester Zürich, Camerata Salzburg, de radio-orkesten van o.a. Keulen, Leipzig, Saarbrücken, Frankfurt am Main en Wenen, de Münchner Philharmoniker,

de Kammerphilharmonie Bremen, het Orchestra della Svizzera Italiana, het Nationaal Orkest van Estland en het Orchestre Philharmonique de Strasbourg.

In 2013 won Poska de felbegeerde dirigentenprijs van het Dirigentenforum van de Deutsche Musikrat. ‘Weinigen hebben zo’n groot klankpalet als Kristiina Poska’, schreef de Duitse pers.

Ze was tevens finaliste van de Donatella Flick Competition, alsook van de Malko Competition in 2012 waar ze zowel de derde prijs als de publieksprijs in de wacht sleepte.

Vanaf seizoen 2019-20 is Kristiina Poska naast nieuwe chef-dirigent van Symfonieorkest Vlaanderen tevens Muziekdirecteur van het Theater Basel in Zwitserland.

Dubbel Brahms

8

© Jelmer de Haas

viool

Lorenzo Gatto (°1986) begon op vijfjarige leeftijd viool te spelen bij Dirk van de Moortel. Toen hij twaalf jaar oud was, trok hij naar het Koninklijk Conservatorium van Brussel in de klas van Véronique Bogaerts, waar hij op zijn zeventiende afstudeerde met grootste onderscheiding. Daarna ging hij in Nederland bij Herman Krebbers studeren, en in België bij Augustin Dumay aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth. Hij rondde zijn academische scholing af met zijn vierjarige studie bij Boris Kuschnir in Wenen. Zijn werk en zijn vastberadenheid werden schitterend bekroond toen hij in 2009 de Tweede Prijs en de Publieksprijs van de Koningin Elisabethwedstrijd in ontvangst mocht nemen.

Dankzij zijn benoeming tot ‘Rising Star’ in 2010 kon Lorenzo Gatto zijn recital debuut maken op heel wat Europese podia, waaronder het

Amsterdamse Concertgebouw, het Musikverein in Wenen en de Cité de la Musique in Parijs. Hij ging samenwerken met heel wat orkesten en met dirigenten zoals Philippe Herreweghe, Vladimir Spivakov, Walter Weller, Jan Willem de Vriend, Jaap van Zweden, Martin Sieghart, Andrey Boreyko en Yannick Nézet-Séguin.

Lorenzo Gatto speelt ook kamermuziek: hij deelde het podium met onder meer Maria João Pires, Mischa Maisky, Martha Argerich, Menahem Pressler, Jean-Claude Vanden Eynden, Frank Braley en Gérard Caussé. Samen met de jonge Belgische pianist Julien Libeer maakte hij een opname van de integrale Beethovensonates, die bekroond werd met een Diapason d’Or. Lorenzo Gatto speelt op de ‘Joachim’Stradivarius uit 1698.

Dubbel Brahms

Lorenzo Gatto 9

Dubbel Brahms

10

© Caroline Sikkink

cello

Dubbel Brahms

Pieter Wispelwey 11

Pieter Wispelwey behoort tot de eerste generatie cellisten die zowel de moderne als de barokcello meester is. Met zijn gevoel voor stijl, gecombineerd met zijn eigen authentieke interpretatie en een fenomenale techniek won hij de harten van vele recensenten en publiek. Zijn repertoire reikt van Bach tot hedendaagse werken en speciaal voor hem geschreven composities.

De in Haarlem geboren Wispelwey werd bij de ontwikkeling van zijn muzikale persoonlijkheid begeleid door verschillende grootheden: in zijn jeugdige jaren in Amsterdam door Dicky Boeke en Anner Bijlsma, en later door Paul Katz in de Verenigde Staten en William Pleeth in Groot-Brittanië. In 1992 ontving hij als eerste cellist de Nederlandse Muziek Prijs.

Hij soleert met de meest toonaangevende

orkesten wereldwijd, zoals het Boston Symphony Orchestra, de Tokyo Philharmonic, het Sapporo Symphony Orchestra, het Sydney Symphony Orchestra, het London Philharmonic Orchestra, het Hallé Orchestra, het BBC Symphony Orchestra, de BBC Scottish Symphony en de Camerata Salzburg. Hij werkte daarbij samen met dirigenten als Ivan Fischer, Esa-Pekka Salonen, Yannick Nézet-Séguin, Jeffrey Tate, Kent Nagano, Neville Marriner, Philippe Herreweghe, Vassily Sinaisky, Vladimir Jurowski, Paavo Berglund, Marc Minkowski, Libor Pesek en Roger Norrington.

Zijn indrukwekkende discografie behelst ruim 40 CD-titels bij de labels Onyx, Channel Classics en Evil Penguin, waarvan er meerdere met internationale prijzen bekroond werden.

© Tom De Visscher

SymfonieorkestVlaanderen Dubbel Brahms

12

Reeds zestig jaar is Symfonieorkest Vlaanderen een vaste waarde in het Vlaamse culturele landschap. Met zestig geëngageerde en gepassioneerde musici en onder leiding van gerenommeerde dirigenten brengt Symfonieorkest Vlaanderen zowel uitvoeringen en creaties van hedendaagse muziek als eigentijdse vertolkingen van het vertrouwde symfonische repertoire vanaf het classicisme. Het orkest benoemde zonet de Estse Kristiina Poska als nieuwe chef-dirigent. Het orkest vervult een voorbeeldfunctie in het scheppen van kansen voor jonge, talentvolle musici, componisten, solisten en dirigenten, en maakt muziek uit heden en verleden toegankelijk voor een zo breed en divers mogelijk publiek in Vlaanderen en daarbuiten. In 1960 zag Symfonie­ orkest Vlaanderen het levenslicht onder impuls van Dirk Varendonck die tevens

de eerste dirigent van het orkest was.

Vanaf 1986 werd het ‘Nieuw Vlaams Orkest’ gedirigeerd door Patrick Peire, Robert Groslot en Fabrice Bollon.

In 1995 werd het orkest omgedoopt tot ‘Het Symfonieorkest van Vlaanderen’ en grondig hervormd. Hierna bekleedden achtereenvolgens David Angus, Etienne Siebens, Seikyo Kim en Jan LathamKoenig de functie van chef-dirigent.

Vanaf concertseizoen 2019-20 volgt de Estse dirigente Kristiina Poska de Britse dirigent Jan Latham-Koenig op.

Naast de concertreeksen in Antwerpen, Brugge, Brussel en Gent is Symfonie­ orkest Vlaanderen te gast in tal van culturele centra in heel Vlaanderen, en op festivals in binnen- en buitenland.

Symfonieorkest Vlaanderen geniet de steun van de Vlaamse Overheid en Stad Gent, en is sinds 2017 orkest in residentie in Muziekcentrum De Bijloke Gent.

Musici Symfonieorkest Vlaanderen

Tweede viool Gudrun Verbanck Hanneke Verbueken Isabelle Decraene Eva Pusker Caroline Denys Isabelle Buyck Liesbet Jansen Pieter Decolvenaer

03 → 18.10.2019

Altviool Kris Hellemans Kaatje Strauven Bieke Jacobus Lieve Dreelinck Bruno De Schaepdrijver Morgan Huet Korneel Taeckens

Cello Renaat Ackaert Caroline Steen Isabelle Brys Sara Verheyen Hélène Viratelle Joyce Kuipers Contrabas Koenraad Hofman Bram Decroix Sanne Deprettere Jan Verheye Louis Ponseele Fluit Caroline Peeters Veerle Secember Hobo Korneel Alsteens Carola Dieraert

Klarinet Daniel Mourek Tom Daans Fagot Koen Coppé Davy Callens Hoorn Rik Vercruysse Bruno Melckebeke Diechje Minne Frank Clarysse Trompet Steven Bossuyt Bart Coppé Trombone José Luna Agudo Joren Elsen Bastrombone Joachim Van Bockstael Tuba Jeroen Verleden Pauken Tom Lee

Dubbel Brahms

Eerste viool Maxim Kosinov (concertmeester) Veerle Houbraken David Makhmudov Nathalie Hepp Bence Abraham Peter Hellemond Eva Stijnen Laure Bardet Tim Breckpot Fien Van den Fonteyne

DubbelBrahms

13

Volgende concerten

UK Tourmet Miloš Karadaglić

Jose Luis Gomez & Ilya Mashkevich Dirigenten / Miloš Karadaglić Gitarist

Dubbel Brahms

14

Haydn, Mozart, Stravinsky Jonathon Heyward Dirigent Andrew Tyson Pianist

VR 25.10, 19:30 CITY HALL SHEFFIELD

DO 14.11, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE*

ZA 26.10, 19:30 ST GEORGE’S HALL BRADFORD

VR 15.11, 20:00 CC LEIETHEATER DEINZE

ZO 27.10, 19:30 USHER HALL EDINBURGH

ZA 16.11, 20:00 GROENZAAL GENT

DI 29.10, 19:30 TOWN HALL MIDDLESBROUGH

ZO 17.11, 15:00 DESINGEL ANTWERPEN*

WO 30.10, 19:30 CADOGAN HALL LONDON

ZO 24.11, 11:00 CC DE SPIL ROESELARE

DO 31.10, 19:30 ARTS CENTRE WARWICK

*Gratis muzikaal voorprogramma

VR 01.11, 19:30 G LIVE GUILDFORD ZA 02.11, 19:30 TOWN HALL LEEDS ZO 03.11, 19:30 THEATRE ROYAL NORWICH

Symfonieorkest Vlaanderen wordt gesteund door

Symfonieorkest Vlaanderen is in residentie in

Met dank aan de Ambassade van Estland in Brussel

Dubbel Brahms

15

Meer weten over onze orkest­musici, solisten, projecten en concertreeksen in binnen- én buitenland?

Volg ons op Facebook & Instagram surf naar symfonieorkest.be schrijf je in op onze nieuwsbrief en... hou je mailbox in de gaten!

Info & tickets Tickets Symfonieorkest Vlaanderen concerten Brugge, Antwerpen & Brussel www.symfonieorkest.be tickets@symfonieorkest.be 09 292 75 57 (ma—vr 10:00—13:00) In&Uit balie (concerten in Brugge)

’t Zand 34, 8000 Brugge (openingsuren balie: ma—vr 10:00—17:00 zon- & feestdagen 10:00—14:00) 070 22 12 12 (ma—vr 14:00—17:00 • €0,30/min)

Info Cultuur (concerten Antwerpen)

Wisselstraat 12, 2000 Antwerpen (openingsuren balie: vr—za 10:00—17:00) 03 338 95 85 (di—za 10:00—17:00)

CC Leietheater Deinze

www.leietheater.be — 09 381 07 40 ticketbalie Brielstraat 8, Deinze (di—vr 14:00-16:00)

Groenzaal Gent

www.bijoke.be 09 323 61 00 (di-vr 13:00-17:00)

CC De Spil Roeselare

www.despil.be — 051 265 700, ticketbalie Hippoliet Spilleboutdreef 1, Roeselare (ma—vr 10:00—12:00, 13:30—17:00)