B
Bouwstijlen: Classicisme
In het verlengde van de Renaissance – en deels in reactie op het daaruit ontwikkelde Maniërisme – ontstond de strenge(re) en pure toepassing van klassieke vormen. Symmetrie in plattegrond en gevel, evenwicht en proportie; eenvoudige hoofdvorm en goede verhoudingen: het Classicisme (1620-1700).
Het classicistisch bouwen is gebaseerd op een dieper gaande studie en kennis van de verhoudingen en opbouw in de antieke architectuur. De ontwerper, de architect, ging de plaats innemen van de bouwmeester, die vrijwel altijd afkomstig was geweest uit het bouwvak. In het Hollands classicisme is een onderverdeling te maken naar kenmerken: Hollandse barok, pilastergevels, klok- en halsgevels, classicistische poortjes, Vingboonsgevels.
21
Kenmerken In de classicistische bouwkunde maakte men zo goed mogelijk gebruik van bouwelementen uit de Griekse en Romeinse oudheid. Met behulp van pilasters (uitspringende muurpijlers gewoonlijk met een basement en een kapiteel) werd het antieke tempelfront als gevelschema toegepast. Pilasters met kapitelen (verbreding boven op pilaster) in de gevels, volgens de kolossale orde (met zuilen of pilasters), vaak onder meer dan een verdieping.
KringNieuws juli 2007, jaargang 33 nummer 3
Frontons (driehoekige of boogvormige bekroning van gevel) boven het middenrisaliet (uitspringend gedeelte van een gebouw) met versierde timpanen (het driehoekig of segmentvormig binnenveld van een fronton) als gevelafsluiting of boven deuren en vensters. Festoenen (bloemslingers) als versiering boven vensters en ingangen, op timpanen en tegen pilasters. In een latere fase van het classicisme zien we een verdergaande verstrakking van de vormgeving, zonder pilasters, met vensteropeningen zonder versieringen. Voorbeelden Het Paleis op de Dam is een fraai voorbeeld van Hollands classicisme. In onze stad zijn uit die tijd en classicistisch gebouwd te bezichtigen: het Stadhuis (Markt), de Witvoet (Hinthamerstraat 164), het Poortje naast de Moriaan (Markstraat), In de Put (Tweede Korenstraatje 18) en De Meermin (Vughterstraat 75-77). Beide laatste zijn voorbeelden van (Philips) Vingboonsgevels. Ton Graus en Jan-Hein Schutselaars