TAX JUSTICE
BELASTING BETALEN IS ZO GEK NOG NIET! Met de titel ‘Yeah we gaan belasting betalen’ zette Oikos afgelopen zomer een gedurfde campagne neer. Oikos riep multinationals op niet langer oneigenlijk gebruik te maken van belastingconstructies om belastingen te ontwijken, maar hun fair share te betalen in het land waarin ze actief zijn. Oikos gaat samen met de Vereniging van Beleggers voor Duurzaam Ondernemen (VBDO), ICCO en PwC met het bedrijfsleven het gesprek aan over hoe eerlijk belasting betalen onderdeel kan worden van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Op deze wijze wil Oikos het onderwerp eerlijke belastingen op de agenda in de bestuurskamers van Nederlandse multinationals krijgen. TEKST MAAIKE VAN DIEPEN
S
teeds meer grote en kleine bedrijven onderstrepen het belang van MVO en nemen hun eigen beleid onder de loep, met als doel de bedrijfsprocessen in te richten volgens MVO-principes. Vreemd genoeg speelt het betalen van eerlijke belastingen hierbij (nog) nauwelijks een rol. Zo blijkt uit aandeelhoudersvergaderingen, bijgewoond door VBDO, dat maar enkele bedrijven een verband zien tussen het belastingbeleid en het MVO beleid van het bedrijf. In vele gevallen opereren deze twee afdelingen van een bedrijf afzonderlijk van elkaar. Dat zou niet zo moeten zijn. Waarom betalen we eigenlijk belasting? We willen allemaal veilige wegen, goed onderwijs voor onze kinderen en goede ziekenhuizen wanneer we ziek zijn. Als sommige groepen in de samenleving hier niet aan meebetalen, heeft dat consequenties voor de rest van de burgers en bedrijven. Eerlijke verdeling van de belastingdruk is een belangrijke voorwaarde voor de samenhang in de samenleving en daarmee dus een moreel fenomeen. ‘Belasting betaal je dan ook niet aan de overheid, maar aan je medeburgers’, aldus hoogleraar belastingrecht Hans Gribnau. Maar als een morele verantwoordelijkheid naar de medeburgers wordt het betalen van belasting al lang niet meer gezien. Want de vraag die bij belasting veel vaker wordt gesteld is: Hoe kan ik zo min mogelijk belasting betalen? De overheid stimuleert ook actief dit gedrag, bijvoorbeeld door burgers belastingvoordelen aan te bieden bij het kopen van een energiezuinige auto, maar dus ook aan bedrijven als zij zich vestigen in Nederland. Belasting betalen wordt hierbij niet meer gebruikt om publieke voorzieningen te bekostigen, maar als omkoopmiddel voor burgers en bedrijven. Als de overheid belastingen instrumenteel gebruikt, is het logisch dat ook burgers ten aanzien van belastingen
14
OIKOS NIEUWS #69 NOVEMBER 2013
zich calculerend gaan gedragen. De berichten over bedrijven die nauwelijks tot geen belasting betalen over de winsten die ze behalen, heeft de publieke verontwaardiging doen toe nemen. Logisch, want het is onvoorstelbaar dat Apple 100 miljard dollar wegsluist naar belastingparadijzen en Google via internationale constructies slechts 1% belasting betaalt, terwijl een burger of lokale ondernemer 25-40% betaalt. En het wordt nog wranger, als de overheid tegelijkertijd forse bezuinigingen doorvoert op publieke voorzieningen als gevolg van de economische crisis.
‘Belasting betaal je niet aan de overheid, maar aan je medeburgers’ Prof. Hans Gribnau
De afgelopen jaren is de belastingdruk op burgers alleen maar toegenomen terwijl de vennootschapsbelasting voor bedrijven wereldwijd teruggebracht is. ‘Dit komt doordat landen met elkaar wedijveren, een ware race to the bottom’, aldus Giuseppe van der Helm, voorzitter van Tax Justice NL. Zijn er dan helemaal geen lichtpuntjes? Jawel. Eén bedrijf dat al wel erkent dat belastingafdracht onderdeel is van maatschappelijk verantwoord ondernemen, is Unilever. Topman Paul Polman: “Waar geen concrete activiteiten plaatsvinden, daar gaan we ook geen bedrijven in stand houden”. Het bedrijf liquideerde afgelopen jaar tien zogenaamde brievenbusfirma’s.
Belasting means business Eerlijk belasting is in het belang van grote bedrijven en behoort op de bredere MVO-agenda. Zonder oog voor de impact op je omgeving ondergraaf je als bedrijf de solidariteit met de samenleving waar je als bedrijf zo afhankelijk van bent. Bij het structureel negeren van de zorgen in de samenlevingen waarin ze opereren, zal er een punt worden bereikt, waarop bedrijven het mandaat verliezen van de samenleving om te kunnen blijven opereren (‘license to operate’). Een voorbeeld