Energielabel heeft nu tanden om van zich af te bijten

1. Ac tueel N i e u w b o u w k r i j g t v a n a f 1 j a n u a r i 2013 m e t s t r e n g e c o n t r o l e s te m a ke n

Energielabel heeft nu tanden om van zich af te bijten A l e e n a a n t a l j a a r we r k t ISS O a a n d e r i c h t l i j n e n e n vo o r s c h r i f t e n vo o r h e t Energielabel. Dit label, een uitvloeisel v a n d e a l ve e l e e r d e r g e ï n t r o d u c e e r d e energieprestatienormering, kende op zijn z a c h t s t g e z e g d e e n h a p e r e n d e s t a r t . We l o f n i e t ve r p l i c h t , we l o f n i e t b e t r o u w b a a r, wel of geen politieke steun. Bij ISSO h e b b e n z e a l l e a r g u m e n t e n vo o r e n t e g e n het Energielabel langs zien komen.

D e s o n d a n k s i s m e n m e t o p g e we k t h u m e u r e n vo l g o e d e m o e d a a n d i t i n s t r u m e n t b l i j ve n we r k e n . A l i s p r o j e c t c o ö r d i n a t o r Ke e s A r k e s t e i j n z i c h b e w u s t d a t h e t Energielabel nog lang niet in rustig vaar water ligt, het heeft nu wel tanden om van zich af te bijten.

we de grootste hobbels hebben overwonnen', zegt Kees Arkesteijn, projectcoördinator bij ISSO en al geruime tijd betrokken bij het project Energielabel. Onder andere de ISSO-publicaties 75.1 en 82.1, die de grondslag zijn voor de technische uitvoering van de Energielabels, zijn onder zijn begeleiding tot stand gekomen. En ook de nieuwe supplementen, die een dezer dagen verschijnen en die nodig zijn om voor nieuwbouw een Energielabel te kunnen afgeven, heeft hij mede gerealiseerd. 'Het zal een hele toer worden om voor 1 januari aanstaande alles in kannen en kruiken te krijgen zodat men in de nieuwbouw Energielabels kan gaan afgeven. Maar ik ben wel erg tevreden dat dit dossier, na het vallen van het kabinet Rutte, niet controversieel is verklaard. Dat zou een flinke terugslag hebben veroorzaakt en het zou de energiebesparingsopgave in ons land forse schade hebben toegebracht.'

G e e n N a d e r vo o r s c h r i f t Vanaf 1 januari 2013 is de wettelijke basis voor het opstellen en toepassen van een Energielabel bij verkoop of verhuur van een woning nog steviger verankerd. Een notaris mag dan geen verkooptransactie passeren als er geen Energielabel bij de papieren van het huis aanwezig is. En een huurder heeft recht op korting op de huursom als de woning geen label heeft en hij kan rekenen op een paar jaar geen huurverhoging. Met deze maatregelen wordt de kans bijzonder klein dat partijen bij vastgoedtransacties nog altijd volharden in het niet opstellen van een Energielabel, een praktijk die in de particuliere woningmarkt op dit moment meer regel dan uitzondering is. Daarnaast vormt ook het Energielabel voor nieuwbouw vanaf 1 januari 2013 een nieuwe en extra stimulans om de energieprestatie van vastgoed bij het grote publiek bekendheid te geven. Elke nieuwe woning en elk nieuw gebouw heeft straks bij oplevering een Energielabel. Dat is verplicht. De zichtbaarheid en daarmee ook de acceptatie van het Energielabel zal hierdoor ongetwijfeld toenemen.

Dat nieuwbouw nu ook een Energielabel krijgt, zal vooral betekenis hebben voor de acceptatie van dit instrument, zo verwacht Arkesteijn. 'Men moet zich wel realiseren dat aan het Energielabel voor nieuwbouw echt veel strengere eisen worden gesteld dan voor bestaande bouw. Overigens heeft de overheid wel de intentie om ook de eisen aan het Energielabel voor bestaande bouw aan te scherpen.

Daarvoor is het zogeheten Nader voorschrift opgesteld.

Deze behelst in belangrijke mate dezelfde rekenregels als die van het Energielabel voor nieuwbouw. Alleen heeft de minister in juni jongstleden besloten om de invoering van het Nader voorschrift en dus het aanscherpen van de eisen

Energieklassse Nieuwbouw methode

Methode bestaande bouw

Energieklasse A++++ A+++ A++ A+ A

Energieklasse A B C D E F

Enorm leertraject 'Natuurlijk was ik in de achterliggende jaren als vakman wel eens teleurgesteld wanneer het Energielabel weer eens enorm veel scepsis en weerstand ontmoet. Aan de andere kant was de uitvoering ook zeker niet altijd in orde.

Er waren allerlei redenen te noemen als oorzaak voor deze scepsis en weerstand. In elk geval is het voor alle partijen een leertraject geweest waar we met z’n alleen doorheen moesten. En of dat te vermijden was…? Ik weet het werkelijk niet. In elk geval heb ik er nu alle vertrouwen in dat

2012 - 2013

11

ISSO jaarboek

Cartoon Loet van Moll voor Bouwfonds Ontwikkeling © zaken als isolatie, beglazing en klimaatsysteem lastig in een opgeleverd pand nog te verbeteren zijn, verwacht ik dat men de energetisch verbeteringen vaak zal zoeken in pv-panelen.' Dat dit geen fictief probleem is, blijkt wel uit een pilotproject waarbij vijf steekproefsgewijs gekozen nieuwbouwwoningen werden onderzocht na oplevering.

Niet één van deze vijf woningen bleek aan de vooraf berekende EPC te voldoen, zodra deze met hulp van de door ISSO opgestelde publicatie werden gecheckt. 'De ene keer kwam het doordat er tijdens de bouw voor goedkoper isolatiemateriaal met andere eigenschappen werd gekozen dan waarvan men bij de berekening was uitgegaan. De andere keer was het omdat er een ander type ketel was geplaatst dan in het bestek was voorgeschreven. De partijen die samen het Lente-akkoord hebben gesloten, en die op zichzelf een groot voorstander zijn van het Energielabel voor nieuwbouw, erkennen dat uitvoerende partijen heel nauwkeurig zullen moeten werken. Bovendien dringen zij aan op het zeer nauwkeurig documenteren van de technische uitvoering, juist ook tijdens de bouw. De adviseurs die het Energielabel uiteindelijk moeten valideren, zullen op meerdere momenten tijdens de bouw controles moeten uitvoeren', zegt Arkesteijn.

voor het Energielabel van bestaande gebouwen voorlopig niet in te voeren. Veel marktpartijen hadden zwaarwegende bezwaren tegen deze aanscherping. Daarbij moet ik eerlijkheidshalve ook zeggen dat het erg lastig, zo niet bijna onmogelijk was geweest om de markt op een deugdelijke manier voor te bereiden om het Nader voorschrift eveneens op 1 januari 2013 te kunnen laten ingaan. Deze aanscherping betekent namelijk een grondige herziening van de ISSO-publicaties 75.1 en 82.1. Ook zouden er nieuwe opleidingen moeten komen om alle huidige energieprestatieadviseurs bij te scholen. Deze aanscherping zal een duidelijke verzwaring van de eisen betekenen. Overigens wel één die in onze optiek uiteindelijk noodzakelijk is om de energetische kwaliteit en prestatie van bestaande woningen en gebouwen écht goed in kaart te brengen.'

St r e n g e c o n t r o l e s Om ervoor te zorgen dat de introductie van het Energielabel voor nieuwbouw straks goed verloopt, is nog heel wat werk te verzetten. 'Het Energielabel voor nieuwbouw is gekoppeld aan de NEN7120 en is daarmee verbonden aan de energieprestatieberekening die men bij de bouwaanvraag moet indienen. De adviseur zal bij oplevering, maar in de praktijk ook vaak tijdens de bouw, moeten controleren of men de Energieprestatie waarvan men vooraf is uitgegaan, ook daadwerkelijk haalt. Blijkt dit bij de controle niet te kloppen dan zal de woning of het kantoorpand een minder goed Energielabel krijgen. Of de bouwer – en dat zal in de praktijk meestal gebeuren – zal aanvullende maatregelen moeten treffen zodat hij het gebouw alsnog met de geplande energieprestatie kan opleveren. Omdat

2012 - 2013

N i e u we o p l e i d i n g e n Om ervoor te zorgen dat er straks voldoende adviseurs zijn die een Energielabel voor nieuwbouw kunnen afgeven, starten er dit najaar nieuwe opleidingen. 'Dit is duidelijk een zwaardere opleiding dan die voor adviseurs van Energielabels in bestaande bouw. In feite moet de adviseur die in de nieuwbouw labels wil afgeven een com-

12

ISSO jaarboek

des wordt afgeweken, in 10 procent van de opgeleverde woningen een opblaasproef doen. Ook zal de adviseur heel nauwkeurig het gebruikte glas moeten controleren, en bijvoorbeeld nagaan of de coating wel aan de goede zijde zit. Kortom, er wordt flink wat bouwkundige en installatietechnische kennis gevraagd van de adviseurs die het Energielabel voor nieuwbouw afgeven. Wij verwachten dan ook dat in eerste instantie vooral de bureaus en adviseurs die ook EPC-berekeningen uitvoeren zich als adviseur voor het Energielabel in de nieuwbouw zullen certificeren.'

Volgens Arkesteijn zouden ook grote woningbouwers of woningcorporaties een of meerdere medewerkers uit de eigen gelederen kunnen opleiden. 'De kwaliteit van de adviseurs wordt gewaarborgd door de certificerende instelling. Zij controleren op basis van de BRL of deze adviseurs goede labels afgeven. Dit zullen strenge controles zijn, maar dat is ook in het belang van de bouwwereld. Ik ben ervan overtuigd dat de komst van het Energielabel Nieuwbouw een opschonend effect heeft. Het kan niet anders – ook gezien de pilot die heeft plaatsgevonden – dat door de controles de kwaliteit omhoog gaat.'

Energielabel Nieuwbouw voor bestaande bouw Elke nieuwe woning die in ons land na 1 januari 2013 wordt opgeleverd moet minimaal voldoen aan Energielabel A. Overigens is dit A-label niet gelijk aan het A-label voor bestaande bouw. Een nieuwbouwwoning met een epc van 0,6 krijgt een Energielabel A+. Voor nog beter presterende woningen zijn er nog A++, A+++ en A++++-labels.

Omdat bestaande woningen in de Energielabel-methodiek niet hoger dan een A-label kunnen scoren, heeft men de mogelijkheid gecreëerd om ook bestaande woningen via de methode van nieuwbouwwoningen te beoordelen. Dat betekent wel dat er voor bestaande woningen uitgebreide berekeningen moeten worden gemaakt die gelijk staan aan epcberekeningen. Maar voor zeer goed gerenoveerde woningen, bijvoorbeeld renovaties op het niveau van passiefhuis, kan een dergelijk label commercieel zeker interessant zijn.

Aanvullende keuring plete EPC kunnen opstellen en doorrekenen. Zaken als de NEN8088 voor ventilatieberekeningen en de NEN1068 voor berekening van thermische eigenschappen van materialen moeten zij in de vingers hebben. In de praktijk zullen we zien dat er ook geregeld aanvullende beproevingen worden gevraagd om het label te kunnen afgeven.

Zo moet men, als in de berekening van forfaitaire waar-

2012 - 2013

Volgens Kees Arkesteijn opteren de partijen die het Lenteakkoord hebben ondertekend en voorvechter zijn van dit Energielabel voor nieuwbouw zelfs voor nog strengere controles. Op hun verzoek is er in de ISSO-publicatie een optionele paragraaf opgenomen dat ook het ventilatiesysteem in woningen aan een beoordeling onderwerpt. 'Dit is geen wettelijke verplichting, dus voor het Energielabel

13

ISSO jaarboek

Energielabel Klasse-indeling

EPC

A++++ A+++ A++ A+ A

EPC ≤ 0,20 0,21 ≤ EPC ≤ 0,40 0,41 ≤ EPC ≤ 0,60 0,61 ≤ EPC ≤ 0,80 ≤ 0,81 ≤ EPC ≤ ?

hoeft men dit strikt genomen niet uit te voeren. Toch hebben we in het supplement van de ISSO-publicatie 82.1 ook het advies opgenomen om te controleren of het ventilatiesysteem voldoet aan de BRL 8010, oftewel de VentilatiePrestatieKeuring. Als de bouwer deze BRL naleeft, is een verdere keuring niet nodig.

Wordt de ventilatie niet onder deze BRL aangelegd, dan luidt het advies om steekproefsgewijs de inregelrapporten van de opgeleverde woningen te controleren. Als er ook geen inregelrapporten aanwezig zijn, dan zullen de partijen die het Lente-akkoord hebben ondertekend eisen dat men alle ventilatiesystemen nameet. Daarbij zal men nadrukkelijk ook kijken naar het geluid van het systeem, wat overigens in de wet is geregeld, en de regelbaarheid van het ventilatiesysteem.'

In het dagelijks leven zal het Energielabel een veel prominentere rol gaan spelen dan tot op heden het geval is. Zo zullen de verkopers van woningen en gebouwen, zoals makelaars, vanaf 1 januari 2013 van elke woning, bestaande bouw of nieuwbouw, het energielabel in de advertenties moeten vermelden.

Tevens moeten alle openbaar toegankelijke utiliteitsgebouwen met een oppervlakte groter dan 500 m2 waar als gevolg van een mutatie een Energielabel aanwezig is, deze bij de entree van het gebouw ook op een duidelijk zichtbare plek ophangen. De verwachting is daarom dat de gemiddelde Nederlander steeds vaker het Energielabel zal zien. Daardoor zal hij ook gewend raken aan het aanblik en vooral steeds meer waarde aan het label gaat hechten. En dat is precies waarvoor dit instrument ooit in het leven is geroepen.

Auteur: Kees Arkesteijn

Politieke meerderheid tegen zwaardere verplichting Tijdens een Kamerdebat in juni jongstleden bleek dat een politieke meerderheid van de Tweede Kamer op dat moment (VVD, CDA, PVV en SGP) tegen de invoering van meer wettelijke dwang op het Energielabel is. Demissionair minister Spies had de Kamer een wetsvoorstel gestuurd waarin onder meer stond dat notarissen per 1 januari 2013 geen huis meer mogen passeren zonder Energielabel. Een Kamermeerderheid van de genoemde partijen vindt dat het kabinet hiermee de Europese richtlijnen te streng uitlegt.

CDA en VVD voelen meer voor een basisvariant, stellen zij in een amendement. Dit zogenoemde ‘energielabel-light’ houdt in dat een label wordt gekoppeld aan het bouwjaar

2012 - 2013

van de woning. Bij een woning die in 1990 is gebouwd, hoort bijvoorbeeld label C. De informatie die nodig is om het energielabel samen te stellen is door bewoners zelf op te vragen bij de gemeente en het Kadaster. Minister Spies laat de Raad van State bekijken of de basisvariant van het label voldoet aan de eisen van de Europese Unie. UnetoVNI en ISSO vinden deze light-variant te onnauwkeurig en daardoor geen goed beeld geeft van de energieprestatie van een huis. De brancheverenigingen in de bouw vinden het onbegrijpelijk dat er wederom vertraging dreigt in het geven van een serieuze rol voor het Energielabel.

15

ISSO jaarboek