Het kennismagazine voor de professional.
Oktober 2025
Duurzaam Beheer en Onderhoud
Inzet van AI
Actualisatie opnameprotocollen
Inhoudsopgave
Bouwzo Bron is een uitgave van Stichting ISSO Weena 505, 3013 AL Rotterdam Postbus 2838, 3000 CV Rotterdam Tel. 010 - 206 59 60 info@bouwzo.nl, www.bouwzo.nl
Vormgeving: BouwZo (Reshm Murli en Wendy Bakker)
Redactie: Anneli Pijpers
De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor persoonlijke of materiële schade, veroorzaakt door onjuistheden in de redactionele kolommen.
De juiste kennis, precies op het juiste moment – dat is waar we bij ISSO en BouwZo elke dag aan werken.
De wereld van bouwen en installeren verandert snel. Of het nu gaat om duurzaamheid, digitalisering of nieuwe regelgeving: als professional wil je weten waar je aan toe bent. Wat werkt écht? Waar moet je aan voldoen? En hoe pas je nieuwe inzichten zo efficiënt mogelijk toe in de praktijk?
Daarom zetten we alles op alles om je hierbij te ondersteunen. Niet met losse flarden, maar met betrouwbare, gevalideerde en actuele kennis die je makkelijk kunt vinden, begrijpen en gebruiken. Het platform BouwZo is jouw centrale bron, en dat maken we steeds beter.
Zoeken wordt vinden, met hulp van AI
Eén van de belangrijkste vernieuwingen die eraan komen en waar we in deze BouwZo Bron meer over vertellen, is de introductie van een slimme zoekfunctie op basis van kunstmatige intelligentie. Achter de schermen werken we hard aan een chatbot die niet alleen zoekt, maar echt begrijpt waar je naar op zoek bent. Deze AI maakt gebruik van de structuur en context van onze kennis, en geeft je straks het beste antwoord op je vraag, mét een directe verwijzing naar de kennis waar dat antwoord op gebaseerd is.
We ontwikkelen de toepassing van AI stap voor stap. Eerst intern, daarna voor alle gebruikers van BouwZo. Lees meer over deze ontwikkeling verderop in de BouwZo Bron.
Nieuwe gezichten, vertrouwde missie
Bij een organisatie in ontwikkeling horen ook nieuwe mensen. We zijn blij dat de afgelopen periode meerdere nieuwe collega’s ons team zijn komen versterken. Elk met hun eigen specialisatie, frisse blik en motivatie om bij te dragen aan beter weten en beter bouwen. In deze editie stellen ze zich graag aan je voor.
Een nieuwe fase voor ISSO
Op het gebied van personeel zijn er naast nieuwe mensen ook andere ontwikkelingen.
Sinds 1 augustus jl. vormen Michel Verkerk en ik samen het nieuwe directieteam. Michel heeft al jarenlange ervaring in het directieteam. Ik richt me op de bedrijfsvoering en de verdere ontwikkeling van onze organisatie. Michel op de kennisontwikkeling en innovatie. In deze samenwerking bundelen we onze krachten om de ontwikkeling van de kennis van ISSO, en ook van het platform BouwZo, te verbeteren.
Onze ambitie is helder: we willen een kennisclub zijn die continu leert, verbetert en samenwerkt waardoor we relevante kennis maken voor de professional. Onze missie is: beter weten, beter bouwen. Want van beter bouwen komt een beter leven voor ons allemaal. En daarvoor is betrouwbare kennis nodig. Niet alleen de kennis van ISSO, vinden wij, maar ook de kennis van anderen.
BouwZo is onderdeel van ISSO
BouwZo is een onderdeel van ISSO. En ISSO ontwikkelt al sinds 1974 kennis voor de professional. We zijn dan ook blij dat steeds meer partijen kennis ontwikkelen. Dat is een goede ontwikkeling voor de hele sector.
Inmiddels hebben we honderden kennisproducten ontwikkeld en voorzien we meer dan 18.000 professionals, studenten en docenten van ISSOkennis. En om al die kennis toegankelijk te maken, ontwikkelden we het platform BouwZo: een centrale plek waar je de gevalideerde kennis van ISSO vindt, maar ook die van andere leveranciers, zoals de regelingen van InstallQ.
Ontdek meer
In deze BouwZo bron lees je meer over de ontwikkelingen op ons platform, over de mensen achter de kennis én over wat er leeft bij onze partners.
Ik wens je veel leesplezier – en vooral: veel nieuwe inzichten!
Anneli Pijpers
Directeur Bedrijfsvoering & Organisatieontwikkeling – ISSO
Met hulp van AI naar ‘het beste antwoord op je vraag’
‘Het beste antwoord op jouw vraag!’ Om die belofte waar te maken, implementeert BouwZo een zoekfunctie met kunstmatige intelligentie (AI). “Nu we vrijwel alle data technisch op orde hebben, kunnen we het zoeken en daarmee het vinden van het juiste antwoord echt optimaliseren”, zegt Michel Verkerk, directeur productontwikkeling en innovatie bij ISSO. Afgelopen zomer is de nieuwe techniek geïmplementeerd en voor het einde van het jaar zullen de gebruikers van BouwZo de resultaten merken.
“Al vanaf de start van BouwZo is het onze ambitie om het vinden van het juiste en meest passende antwoord zo eenvoudig en effectief mogelijk te maken. Een belangrijke voorwaarde daarvoor was dat we alle data technisch op orde zouden brengen. Dat wil zeggen dat alle teksten en afbeeldingen via de juiste standaarden goed interpretabel zijn voor onze digitale systemen. Met de meeste content op BouwZo is dit nu het geval. En daarom gingen we deze zomer een stap verder en optimaliseerden we onze manier van zoeken op BouwZo”, vertelt Verkerk.
Met de modellen van OpenAI
Thomas Krčevinac vervult bij ISSO sinds kort de nieuwe functie van Product Owner artificial intelligence. In die rol houdt hij zich intensief bezig met het verbeteren van BouwZo met behulp van AI. “We zijn begonnen met het vectoriseren van content op BouwZo. Dat wil zeggen; leesbaar maken voor een taalmodel. Deze vectoren plakken we als het waren aan een afgeschermde kopie van een bestaand model vast. Zo ontstaat een chatbot die specifiek met onze eigen database aan de slag gaat.
Zelf ontwikkelde systeemprompt
“Wij willen dat onze bezoekers veel sneller bij de juiste kennis in een publicatie komen. Elke publicatie of ander stuk content heeft specifieke kenmerken zoals een categorie, subcategorie en nog wat andere details, die we als basis hanteren voor elke prompt”, vertelt Verkerk. Krčevinac legt uit: “Het komt erop neer dat onze chatbot een dynamische systeemprompt heeft, die we zelf hebben ontwikkeld. Deze systeemprompt past zich automatisch aan en is afhankelijk van de categorie en subca-
tegorie van een product. Neem bijvoorbeeld ISSOPublicatie 74. Dit product heeft als categorie binnenmilieu en subcategorie binnenklimaat. De chatbot neemt dan automatisch de expertrol binnenmilieu aan met een specialisme op het gebied van binnenklimaat. De publicatie bepaalt het gedrag van de chatbot.”
Zoeken in de context
Uiteindelijk is het hierdoor mogelijk om binnen de volledige context van een publicatie, rapport of boek te zoeken. De chatbot geeft een antwoord en verwijst vervolgens heel gericht naar dat ene stukje content waarop het antwoord is gebaseerd. “Onze klant komt dus veel specifieker bij de informatie die hij of zij echt zoekt. Op dit moment zijn we de zelf ontwikkelde chatbot aan het testen. Dit doen we met ISSO als kennisleverancier. De vakspecialisten van ISSO controleren of de ingevoerde prompts de juiste resultaten opleveren. Waar nodig kunnen we de aansturing en het zoekproces nog optimaliseren. Maar het is wel ons streven om deze geavanceerde chatbot voor het einde van het jaar voor alle bezoekers van BouwZo beschikbaar te stellen”, zegt Verkerk.
Steeds weer innovaties
Als de AI-gestuurde chatbot is ingevoerd, zit het werk voor Krčevinac en zijn collega’s er zeker nog niet op. “De ontwikkelingen op het gebied van AI gaan zo snel. Net als je denkt dat je iets hebt staan, zijn er innovaties die de vorige versie verbeteren. Zo hadden we eerst een versie waarmee je een bijlage met maximaal 10.000 tekens kon bijsluiten en effectief doorzoeken. Inmiddels is er een versie die dit snel en zorgvuldig doet met documenten tot wel 400.000 tekens.
Zo zullen er de komende maanden en jaren steeds innovaties zijn die onze services effectiever en beter maken.”
Afgestemd op de klant
Naast de technische innovaties die Krcevinac in de gaten houdt, noemt Verkerk ook andere gebruikerswensen waaraan zij de komende jaren willen voldoen. “Wij willen dat de chatbot steeds meer rekening houdt met het type bezoeker – adviseur, fabrikant of installateur – en de informatie hierop afstemt. Dat betekent dat we de profielen van onze klanten steeds uitgebreider en breder willen vastleggen, om iedereen zo gericht mogelijk van informatie te voorzien. Uiteindelijk kunnen we onze klanten ook automatisch aanbevelingen doen.
Bijvoorbeeld: ‘als je op zoek bent naar deze informatie, dan raden we je aan om ook deze informatie te lezen’. Of: ‘zoek je in kennisproduct A, bekijk dan ook de kennis in product B’. Dit zijn functies waarmee we BouwZo de komende jaren stap voor stap zullen verrijken.”
Naar verwachting is het zoeken met AI binnenkort al beschikbaar, er kan dan worden getest in 1 kennisproduct. Wil je op de hoogte gehouden worden meld je dan aan voor onze nieuwsbrief.
Michel Verkerk Directeur productontwikkeling & innovatie
Thomas Krčevinac Product Owner Artificial Intelligence
Nieuws
Nieuwe ISSO-publicaties geven richting aan duurzaam beheer en onderhoud van gebouwen
Met de komst van de vernieuwde EPBD IV en de toenemende druk om gebouwen sneller te verduurzamen, krijgt een reeks ISSO-publicaties rond Duurzaam Beheer en Onderhoud (DBO) van gebouwen een update. ISSO bundelt de kennis van zes publicaties in drie toegankelijke uitgaven voor gebouweigenaren. Deze vernieuwde opzet geeft ze meer grip op DBO.
In een gesprek tussen ISSO en het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) werd duidelijk dat veel gebouweigenaren, met name binnen het maatschappelijk vastgoed en mkb, ‘handelingsverlegen’ zijn. Ze hebben kennis van hun primaire proces, maar missen inzicht in de technische en duurzame aspecten van hun gebouw. Dit staat de energietransitie in de weg. “We kregen daarom de vraag of we konden helpen om die handelingsverlegenheid te doorbreken,” vertelt Berend Koudstaal, senior adviseur bij ISSO. “We hadden al een publicatiereeks, maar die was te complex. Het idee ontstond om de kennis te actualiseren, comprimeren en vooral toegankelijker te maken. Binnenkort verschijnt dan ook de driedelige serie Duurzaam Beheer en Onderhoud met daarin ISSO-publicatie 100, 101 en 102.”
Eerste houvast voor gebouweigenaren
De eerste stap is ISSO-publicatie 100. Deze draagt nu nog de titel Duurzaam Beheer en Onderhoud van gebouwen. De nieuwe versie gaat Grip op je Vastgoed heten. Waar de oude editie vooral technici aansprak, richt de nieuwe versie zich nadrukkelijk op gebouweigenaren zonder technische achtergrond. Het document schetst waarom gebouwen vaak minder goed functioneren en legt uit welke processen en afspraken nodig zijn om beheer en onderhoud te verbeteren. “Met ISSO 100 bieden we gebouweigenaren een richtlijn die begrijpelijk is én waarmee ze grip krijgen op hun vastgoed”, zegt Koudstaal. Daarmee ontstaat een fundament voor verdere stappen richting duurzaamheid.
Audits die echt waarde toevoegen
Voor professionals die audits uitvoeren, komt ISSO-publicatie 101 beschikbaar. Deze publicatie richt zich op het verbeteren én vasthouden van de prestaties van bestaande gebouwen. Vaak gaat het om inzichten die ontstaan na verplichte installatie-inspecties vanuit de EPBD. De kernvraag daarbij is: hoe haal je, zonder ingrijpende fysieke aanpassingen, toch het maximale uit je gebouw? Het antwoord ligt in slim gebruik van data. Door continu te monitoren, bijvoorbeeld via performancedata uit een Gebouw Automatisering en Controle Systeem (GACS) of energiedata uit een Energie Beheer Systeem (EBS), kunnen gebouweigenaren hun prestaties verbeteren, inefficiënties signaleren en duurzame resultaten borgen.
Het gebouwdossier als onmisbare basis
Een cruciaal onderdeel van duurzaam beheer is weten wat je hebt. Daarvoor is ISSO-publicatie 105 ontwikkeld, waarin het opstellen van een compleet gebouwdossier centraal staat. Deze ‘gebouwhandleiding’ bevat alle essentiële informatie over installaties, systemen en uitgangspunten. “Na ISSOpublicatie 100 over grip krijgen op je vastgoed is dit de volgende stap,” legt Koudstaal uit. “Met een goed opgebouwd dossier kun je onderbouwde keuzes maken over onderhoud en vervanging. Bovendien helpt het zowel technici als niet-technici om inzicht te krijgen in hoe een gebouw functioneert.”
Van ambitie naar concreet stappenplan
Waar ISSO 100 en 105 de basis leggen, biedt ISSO-publicatie 102 de middelen om daadwerkelijk te verduurzamen.
Deze uitgave helpt gebouweigenaren bij het opstellen van een duurzaam meerjarenonderhoudsplan. Thema’s als circulariteit, materiaalgebruik en financiering krijgen een duidelijke plek. “Met ISSO 102 kun je keuzes concreet maken,” aldus Koudstaal. “Het laat zien hoe je een route uitstippelt en welke prestatie-indicatoren je hanteert om afspraken met onderhoudspartijen helder vast te leggen.”
Daarmee vormt de publicatie een onmisbare schakel tussen ambitie en uitvoering.
Kleintje DBO als nieuwe toevoeging
Naast de uitgebreide publicaties verschijnt ook Kleintje DBO, een compacte en toegankelijke versie die speciaal is bedoeld voor gebouweigenaren zonder technische achtergrond. “Veel eigenaren hebben nauwelijks tijd om zich in hun gebouwen te verdiepen,” zegt Berend Koudstaal. “Toch willen ze wel weten wat echt belangrijk is.” Kleintje DBO bundelt daarom de basisprincipes en kaders uit publicaties 100, 101, 102 en 105 in een overzichtelijke uitgave. Daarmee krijgen ook drukbezette gebouweigenaren snel handelingsperspectief, zonder zich door een volledig handboek te hoeven werken.
Vooruitblik: ISSO 115
Hoewel de focus nu ligt op publicaties 100, 101, 102 en 105, werkt ISSO ook aan een update van publicatie 115. Deze richtlijn ondersteunt gebouweigenaren bij gebouwautomatisering en energiemonitoring. Nieuwe Europese verplichtingen rond gebouwautomatiserings- en controlesystemen (GACS) maken dit thema belangrijker dan ooit. “Gebouwautomatisering kan enorm helpen om prestaties te verbeteren en energieverspilling te voorkomen”, vertelt de senior specialist. “Met de herziening van ISSO 115 zorgen we dat gebouweigenaren praktische en actuele richtlijnen in handen krijgen.”
Samen werken aan versnelling
Met de vernieuwde reeks wil ISSO niet alleen kennis actualiseren, maar vooral handelingsperspectief bieden. Door de informatie begrijpelijk en toepasbaar te maken, kunnen meer gebouweigenaren en beheerders hun verantwoordelijkheid nemen in de verduurzaming van Nederland. “Onze missie is helder,” besluit Koudstaal. “We willen dat iedere gebouweigenaar grip krijgt op zijn vastgoed en weet welke stappen hij kan zetten. Alleen zo versnellen we samen de weg naar duurzame, gezonde en toekomstbestendige gebouwen.”
Berend Koudstaal
Senior Adviseur
Jos de Leeuw
Projectcoördinator
Klimaatinstallaties in Gebouwen
Drie vernieuwde ISSO-publicaties geven werktuigkundige kennis een boost
In 2025 verschijnen drie geactualiseerde ISSO-publicaties die het werk van installateurs, ontwerpers en adviseurs in de utiliteit en woningbouw aanzienlijk vergemakkelijken. Met deze vernieuwing speelt ISSO in op snelle ontwikkelingen binnen de wereld van werktuigkundige installaties. Technische innovaties, aangescherpte wetgeving en de groeiende focus op duurzaamheid vragen om actuele en betrouwbare kennis.
Projectcoördinator Jos de Leeuw werkt intensief aan de updates van ISSO-publicaties 44, 49 en 81. “We brengen de inhoud volledig in lijn met de huidige stand van de techniek, de normen en praktijkervaring. Zo beschikken professionals straks over alle informatie om juiste keuzes te maken.”
Hydraulische schakelingen in een nieuw jasje
De oudste titel, ISSO-publicatie 44 ‘Ontwerp van hydraulische schakelingen voor verwarmen’, krijgt een opfrisbeurt in de vorm van een toolbox met drie onderdelen: opwekking, distributie en gebruikers. “Met vijftien voorbeeldcombinaties tonen we wat er in de praktijk mogelijk is,” zegt De Leeuw. Buffervaten spelen daarin een grote rol. “Daar wijden we een heel hoofdstuk aan. Bovendien beschrijven we in een bijlage een berekeningswijze voor het dimensioneren van een buffervat.”
De publicatie gaat verder in op change-over modulen, waarmee een installatie zowel kan verwarmen als koelen. “Die techniek levert in de praktijk veel vragen op. Daarom benoemen we de minimale voorwaarden waaraan zo’n module moet voldoen.” Het nieuwe materiaal omvat ook een bijlage met achtergrondinformatie over circulatiepompen. “Daarin leggen we uit wat je móét weten, zodat je de juiste pomp kiest voor het systeem.”
Tot slot komt tegenstroomcirculatie aan bod. “Wanneer er geen warmtevraag is en de pomp stilstaat, kan toch een natuurlijke stroming ontstaan. We leggen uit hoe je dat voorkomt.
Zo ontstaat een compleet beeld voor utiliteitsprojecten, die vaak complexe systemen en uiteenlopende eisen kennen.”
Vernieuwde kennis over vloer- en wandverwarming
ISSO-publicatie 49 over ‘Kwaliteitseisen vloer- en wandverwarming en vloer- en wandkoeling’ krijgt eveneens een grondige update. De inhoud geldt voor zowel woon- als utiliteitsgebouwen. In de vernieuwde publicatie vind je informatie over onder meer vloerkoeling. De publicatie behandelt ook praktijktoepassingen in renovaties, zoals het inslijpen en infrezen van leidingen, vloer- en wandverwarming. “Laatstgenoemde zien we tegenwoordig minder vaak, omdat de isolatie van gebouwen de laatste jaren sterk verbeterde. Vloerverwarming volstaat vaak als hoofdverwarming. Toch blijft kennis over wandverwarming beschikbaar in de publicatie.”
De grafieken zijn opnieuw samengesteld en vergeleken met de NEN-EN 1264 uit 2021. “Ze behandelen uiteenlopende situaties en ondersteunen het dimensioneren. Daarnaast besteden we aandacht aan bouwkundige aspecten, zoals neerwaarts warmteverlies.” Bij appartementen speelt dit verlies een belangrijke rol. “In een eengezinswoning blijft de verloren warmte binnen het pand, maar in een appartement verdwijnt die naar de buren. Dat vraagt om extra aandacht.” Ook de detaillering van legpatronen en buizenafstanden krijgt ruime aandacht, inclusief afbeeldingen en voorbeelden van de mogelijkheden.
Warmtepompen in de utiliteitsbouw
De derde titel, ISSO-publicatie 81, richt zich op warmtepompinstallaties in utiliteitsgebouwen, zowel bij nieuwbouw als renovatie. Nieuw in deze publicatie is een stappenplan voor de programmafase. “Daarin tonen we welke factoren je direct moet afwegen,” legt De Leeuw uit. “Denk aan de inpasbaarheid van de installatie, de locatie van de opwekker(s), een inschatting van de warmte- en koudevraag en het gebruik van natuurlijke koudemiddelen. Werk je met zo’n koudemiddel, dan moet je extra voorzieningen treffen. Al deze factoren stel je liever in een vroeg stadium vast. In de volgende stap, de ontwerpfase, ligt de technische ruimte namelijk vaak al vast.” Ook distributie en afgifte komen aan bod. “Hierbij focussen we op zaken die cruciaal zijn voor een goede werking van de warmtepomp.”
Daarnaast belicht de publicatie het combineren van opwekkers. “Dat kan variëren van een warmtepomp met bodemenergie, gecombineerd met een lucht/water-warmtepomp, tot meerdere gekoppelde lucht/water-warmtepompen of de ‘meer traditionele combinatie’ van een cv-ketel met warmtepomp.”
In een bijlage tonen diverse projectvoorbeelden wat er technisch allemaal kan, met veel variatie en inspiratie voor uiteenlopende projecten.
De nieuwe kennis is in het najaar beschikbaar op BouwZo.nl
Jos de Leeuw Projectcoördinator
Klimaatinstallaties in Gebouwen
Nieuws
ISSO actualiseert de opnameprotocollen voor energielabels
ISSO-publicaties 75.1 en 82.1, oftewel de opnameprotocollen voor het opstellen van een energieprestatierapport, ondergaan een update. Voor een deel is dit noodzakelijk door de Europese wetgeving, die een aantal zaken uit de nieuwe EPBD IV al per 29 mei verplicht stelt. Andere aanpassingen zijn ingegeven door nieuwe wijzigingen in de NTA8800, de BRL9500 en reacties die uit de markt komen.
ISSO-publicatie 75.1 bevat het opnameprotocol waarmee de EP-U adviseur een energieprestatierapport voor utiliteitsgebouwen kan opstellen. ISSO-publicatie 82.1 doet hetzelfde maar dan voor woningbouw. Beide opnameprotocollen worden aangewezen vanuit de nationale beoordelingsrichtlijn BRL9500 voor zowel utiliteit als woningbouw. Als er in de wet- en regelgeving zaken worden aangepast, zoals nu in de NTA8800 en de BRL9500, dan moeten de opnameprotocollen dat overnemen en verwerken. “Vanuit Europa is nu bepaald dat de landen in mei volgend jaar alvast enkele voorschriften uit de nieuwe EPBD IV moeten opnemen in hun wetgeving. De rest van de EPBD IV zal pas later, maar uiterlijk in 2030 van kracht worden”, vertelt Arjan Broers, specialist Energieprestatie bij ISSO. “Tegen die tijd zal er opnieuw een flinke wijziging komen in het hele stelsel van de Energieprestatie Gebouwen (EPG).”
Verplichtingen uit EPBD IV
Er zijn drie onderwerpen uit de EPBD IV die nu al in de NTA8800-2026 worden overgenomen en dus al op 29 mei wettelijk van kracht gaan. Als eerste is dat de verplichting om rekening te houden met de positieve invloed van energieopslag in elektrische of thermische batterijen.
Momenteel wordt in de energieprestatiemethodiek alle elektriciteit door eigen opwek al afgetrokken van het primair fossiele energieverbruik. Om die reden heeft een batterij methodisch geen invloed op de energieprestatie. Daarom kiest men ervoor om batterijen te waarderen via een beleidsmatige correctiefactor. Utiliteitsgebouwen met verwarming en/of koeling met een opgesteld thermisch vermogen van 290 kW of meer moeten per 1 januari 2026 over een gebouwautomatisering en -controlesysteem (GACS) beschikken. Zo’n systeem moet de energieprestatie kunnen monitoren, controleren en optimaliseren. Het systeem moet worden gewaardeerd in de bepaling van de energieprestatie. Aan gebouwen die voldoen aan de voorwaarden en geen GACS hebben wordt een negatieve correctiefactor toegekend. Als derde onderdeel uit de EPBD IV moet het energielabel vanaf 29 mei nieuwe indicatoren tonen. Dat betekent dat de bepalingsmethode ervoor moet zorgen dat nieuwe indicatoren en aanbevelingen op het energielabel zichtbaar zijn. Zo moet het energielabel onder meer het berekende jaarlijkse finale energiegebruik en de operationele broeikasgasemissies bevatten.
Wijzigingen in de NTA8800
“Maar er zijn ook andere wijzigingen in de NTA8800 die we nu in de ISSO-publicaties overnemen”, gaat Broers verder. “Het gaat bijvoorbeeld om een methode om vaste zonwering te waarderen en een nieuwe bepalingsmethode voor dakranden voor daken met zonnepanelen. Daarnaast maken we in het opnameprotocol voor woningen een aanpassing aan de interne warmtecapaciteit. Er komt een onderscheid tussen de zwaarte van een vloer aan de onderzijde en bovenzijde, wat een rol kan spelen bij de temperatuuroverschrijding, oftewel de TOjuli. Een andere verandering vanuit de NTA8800 is het onderscheid dat we nu gaan maken tussen collectieve en individuele bronnen voor warmtepompsystemen.”
Aanpassingen uit de BRL9500
Maar het zijn niet alleen wijzigingen in de NTA8800 die aanpassingen in de ISSO-publicaties veroorzaken. Ook de Technische commissie van InstallQ heeft wijzigingen in de BRL9500 doorgevoerd op basis waarvan de opnameprotocollen zijn aangepast. “De BRL gaat marges opnemen die zijn toegestaan bij het invoeren van gebruiks- en verliesoppervlak. Deze marges worden ook aangescherpt. Omdat deze marges in de BRL komen te staan, nemen we ze niet meer op in de ISSO-publicaties.
Voor de energieadviseurs is dat belangrijk om te weten, ook dat ze nu dus wat strakker worden gehanteerd dan voorheen.”
Reacties vanuit de markt
Tot slot, zo vertelt Broers, “hebben we ook reacties, opmerkingen en verbeteringen uit de markt in de ISSO-publicaties verwerkt, voor zover die niet in strijd zijn met de NTA en BRL. Via KEGO bijvoorbeeld komen er het hele jaar door opmerkingen en suggesties binnen. Wij beoordelen deze reacties en als we daar iets mee kunnen en ze een verbetering voor het opnameprotocol zijn, nemen we die bij de eerstvolgende herziening over.” De vernieuwde ISSO-publicaties 75.1 en 82.1 zullen in november dit jaar via BouwZo beschikbaar zijn.
Arjan Broers Specialist Energieprestatie
Anil Kalloe
Financial Controller
Mijn naam is Anil Kalloe en sinds 14 juli 2025 ben ik gestart bij ISSO als Financial Controller.
In deze functie zet ik de verwerkte financiële informatie vanuit de boekhouding om in interne rapportages voor het management en geef ik advies op basis van deze cijfers. Hiervoor is het belangrijk om te weten welke applicaties met elkaar verbonden zijn en hoe de processen binnen de bedrijfsvoering met elkaar samenhangen.
Al ruim 20 jaar heb ik ervaring met deze werkzaamheden, waarvan de laatste 15 jaar als zelfstandige. Ik hou van afwisseling en heb verschillende rollen vervuld (o.a. administratief medewerker, projectcontroller, financial controller, business controller).
‘‘Maak kennis met onze nieuwe collega’s’’
De vacature bij ISSO kwam voor mij op een goed moment. In deze fase van mijn carrière was ik, naast mijn interimopdrachten, op zoek naar wat meer stabiliteit.
‘‘Mijn eerste indruk van ISSO is de warme sfeer en de interessante, complexe corebusiness. Het is een relatief kleine organisatie, maar inhoudelijk erg boeiend.’’
Naast mijn werk ben ik actief bezig met (zaal)voetballen en dansen. Ik woon in Den Haag, heb vijf kinderen en ben ook betrokken bij hun sportieve activiteiten zoals dansen, turnen en voetballen. Ook ben ik al ruim 18 jaar vrijwilliger bij het Ronald McDonald Huis.
Ik kijk ernaar uit om ISSO beter te leren kennen en mijn bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van de organisatie.
ARSINE MARKOSIAN
Medewerker MarCom/ productie
In april 2024 begon ik als werkstudent bij ISSO, terwijl ik in het laatste jaar van mijn opleiding Bouwkunde in Rotterdam zat. Naast mijn studie zette ik me al jaren in voor Armeense non-profitorganisaties, waaronder een culturele jongerenvereniging. Daar richtte ik een redactiecommissie op voor een tijdschrift vol leerzame artikelen over Armenië en cultuurbehoud. Tot op de dag van vandaag ben ik daar actief als hoofdredacteur.
‘‘Toen ik de vacature voor werkstudent productiewerk bij ISSO zag, was mijn interesse direct gewekt.
Het voelde als de perfecte combinatie van mijn bouwkundige achtergrond en mijn ervaring met het uitgeven van publicaties.’’
Binnen ISSO begon ik met productiegerelateerde taken, maar al snel kreeg ik meer verantwoordelijkheid en raakte ik betrokken bij verschillende afdelingen.
Inmiddels ben ik afgestudeerd en heb ik mij verder kunnen ontwikkelen binnen ISSO. Sinds juli 2025 werk ik als Medewerker MarCom (productie). Daarnaast ondersteun ik de klantenservice en draag ik bij aan de kennisontwikkeling en het productieproces van onze kennisproducten. Juist die afwisseling en de samenwerking met verschillende teams maken mijn werk zo leuk: elke dag is anders, maar alles hangt logisch met elkaar samen.
Wat ISSO voor mij bijzonder maakt? De inhoud van ons werk is serieus en waardevol, maar de sfeer op de werkvloer is warm en gezellig. Van koffiepauzes tot teamuitjes: er is altijd ruimte voor plezier en verbinding. ISSO is een plek waar je jezelf kunt zijn, kunt groeien en kunt bijdragen aan kennisontwikkeling in de bouw- en installatiesector.
ANTOINETTE HEIJNEN
HR ADVISEUR
Als HR-adviseur hou ik het HR-beleid up-todate en adviseer het MT over organisatieontwikkeling en alle personele zaken. Na 18,5 jaar bij een woningcorporatie te hebben gewerkt, is het voor mij een nieuwe sector maar door mijn affiniteit met ontwikkeling, wel een interessante!
ISSO zorgt niet alleen voor actuele kennis in de bouw- en installatiewereld, maar investeert ook in de kennis van het eigen personeel. Zo is bijvoorbeeld de TMA methode (talent motivatie analyse) geïmplementeerd.
‘‘Als TMA-professional zie ik het als uitdaging om ook bij ISSO met deze mooie tool te kunnen werken, zodat iedereen het beste uit zichzelf kan halen.’’
THOMAS KRČEVINAC
Product Owner Artificial Intelligence
Ik ben vorig jaar bij ISSO begonnen als werkstudent en er werd mij al vrij snel gevraagd als kennisontwikkelaar verder te gaan. Hoe ik hier terecht ben gekomen? Tijdens mijn afstuderen heb ik een leerbundel geschreven over het Earth, Wind & Fire-concept. Die kwam terecht bij Noortje, een mede-kennisontwikkelaar bij ISSO. Zij benaderde me met de vraag of ik een keer langs wilde komen voor een kop koffie, omdat ze dacht dat ik hier goed zou passen. En dat klopte, ik voel me hier helemaal op mijn plek.
‘‘Bij
ISSO komt voor mij alles samen: het technische stuk én het delen en ontwikkelen van kennis.’’
Met een achtergrond in de bouwkunde combineer ik technische expertise met een sterke focus op innovatie. Naast mijn huidige rol richt ik me op het toegankelijk maken van Ai voor collega’s binnen de organisatie. Ik heb hiervoor een handleiding geschreven, trainingen verzorgd en diverse Custom GPT’s gebouwd die het team ondersteunen in hun dagelijkse werkzaamheden. Op die manier help ik collega’s efficiënter, effectiever en bewuster gebruik te maken van AI, altijd met oog voor de inhoud en de praktijk van de bouw- en installatiesector.
Lotte van der Velde
Marketing & Customer Success Medewerker
Voor mijn afstuderen ben ik in Rotterdam terechtgekomen, terwijl ik oorspronkelijk uit Kampen kom. Na mijn afstuderen kreeg ik de kans om te blijven bij het bedrijf waar ik stage had gelopen. Daar heb ik meerdere jaren op de marketingafdeling gewerkt, met een focus op contentcreatie en social media advertising.
Hoewel ik veel heb geleerd in de marketingwereld, merkte ik na verloop van tijd dat ik het persoonlijke contact miste. In een contentmarketingrol is dat vaak beperkt, terwijl ik juist energie haal uit direct contact met mensen. Daarom ben ik op zoek gegaan naar een functie waarin ik marketing kon combineren met klantgericht werken.
‘‘Die combinatie vond ik in de rol van Marketing & Customer Success medewerker bij ISSO. Toen ik de vacature las, dacht ik meteen: “dit past bij mij”.
Tijdens mijn eerste kennismaking op kantoor had ik direct een klik; het voelde als een plek waar ik me thuis kon voelen. Inmiddels werk ik er wat langer en kan ik dat gevoel alleen maar bevestigen: het is een warme, respectvolle werkomgeving met fijne collega’s.
Ik kijk er dan ook naar uit om mezelf verder te ontwikkelen op het gebied van klantenservice en marketing.
ISSO-handboek Deel 4: actuele kennis over werktuigkundige installaties beschikbaar
Het ISSO-handboek Deel 4: Werktuigkundige installaties is te raadplegen op BouwZo.
Dit praktische handboek biedt professionals in de utiliteitsbouw essentiële kennis voor het ontwerpen en installeren van werktuigkundige installaties. De inhoud is volledig afgestemd op de laatste wet- en regelgeving én op actuele ontwikkelingen in de sector.
Het handboek deel
4 maakt deel uit van de vernieuwde reeks
Handboek Bouw & Installatietechniek, die het verouderde Handboek Installatietechniek vervangt. Kennisontwikkelaars van ISSO hebben bestaande informatie geactualiseerd en verrijkt met nieuwe inzichten, Europese normen en praktijkervaringen. Zo is een compleet en betrouwbaar naslagwerk ontstaan dat aansluit bij de moderne praktijk van ontwerp en installatie.
Praktische toepassingen voor de professional
Deel 4 biedt een heldere combinatie van theorie, ontwerpgegevens, rekenvoorbeelden en verwijzingen naar aanvullende ISSO-producten. Centraal staan thema’s als de opwekking, distributie, afgifte en regeling van warmte en koude. Daarbij is niet alleen oog voor techniek, maar ook voor het effect van installaties op comfort en energieverbruik.
Breed scala aan installatietechnieken
Het ISSO-handboek deel 4 behandelt een breed palet aan installatietechnieken, van traditionele warmwater- en stoomketels tot moderne warmtepompen en andere laagtemperatuursystemen. Ook luchtverwarming, luchtbehandeling, koeling en gebouwautomatisering komen uitgebreid aan bod. Dit maakt Deel 4 tot een waardevolle bron voor iedereen die zich bezighoudt met werktuigkundige systemen in gebouwen.
Compleet handboek nu beschikbaar
Met het verschijnen van Deel 4 is de reeks
Handboek Bouw & Installatietechniek compleet. Deze bestaat uit negen delen die afzonderlijk raadpleegbaar zijn via BouwZo:
1. Basis
2. Bouwfysica
3. Bouwtechniek
4. Werktuigkundige installaties
5. Binnenklimaattechniek
6. Sanitairtechniek
7. Elektrotechnische installaties
8. Duurzame energietechniek
9. Model kwaliteitsborging gebouwde omgeving
Professionals kunnen elk deel gebruiken als toegankelijke en gevalideerde kennisbron binnen hun vakgebied. Zo ondersteunt BouwZo hen bij het creëren van veilige, duurzame en kwalitatieve gebouwen.
ISSO-Handboek deel 4 is nu beschikbaar op BouwZo.
ISSO-publicatie 117 met kennis over ontwerpen gasinstallaties
ISSO-publicatie 117 ‘Ontwerpen van gasinstallaties’ bevat kennis voor het ontwerpen en dimensioneren van gasverbrandingsinstallaties met een maximale belasting van 130 kW. Deze uitgave vervangt het ISSO-Kleintje Gas – Ontwerp uit 2019 en is volledig geactualiseerd volgens de nieuwste wettelijke eisen.
Aansluiting op wet- en regelgeving
De publicatie sluit aan op het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), waarin eisen zijn opgenomen voor onder andere opstelplaatsen, ventilatie en rookgasafvoer. Ook zijn de aangewezen normen uit de Regeling Bbl verwerkt, inclusief de meest recente versies. Daarmee biedt ISSO-publicatie 117 een betrouwbare basis voor ontwerpen die voldoen aan de huidige wetgeving.
Stap-voor-stap van programma tot ontwerp
De publicatie begeleidt professionals door het volledige ontwerpproces:
In de programmafase worden eisen, wensen en randvoorwaarden geïnventariseerd.
In de ontwerpfase komen alle relevante keuzes en technische aspecten aan bod.
De uitwerkingsfase biedt praktische handvatten voor het berekenen van leidingdiameters en het bestekklaar maken van het ontwerp.
Met praktijkvoorbeelden en rekenhulpen
De publicatie bevat ook rekenvoorbeelden voor het bepalen van uitmondingen van rookgasafvoeren. Dit maakt ISSO-publicatie 117 niet alleen een naslagwerk, maar ook een praktisch hulpmiddel in de ontwerppraktijk.
Het Kleintje Gas - Montage en onderhoud blijft beschikbaar als praktische handleiding die je nodig hebt voor montage, onderhoud en inbedrijfstelling van gasinstallaties.
ISSO-publicatie 117 is nu beschikbaar op BouwZo.
Bouwsector moet versneld innoveren en investeren in kennis om klaar te zijn voor de toekomst
ISSO: “Kennis en vaardigheden van bouwprofessionals zijn cruciaal voor een duurzame toekomst”
De Nederlandse bouwsector staat voor enorme maatschappelijke opgaven zoals klimaatadaptatie, energietransitie, circulaire economie en arbeidstekorten. Innovatie en versterking van vakmanschap zijn daarbij essentieel.
In het nieuwe rapport ‘Innovatieanalyse Bouwsector 2025’ (ISSO-rapport 110914) analyseert ISSO waar de sector tekortschiet én hoe deze kan versnellen.
Techniek bekend, toepassing blijft achter
Hoewel technieken als luchtdicht bouwen, brandveilig detailleren en ventilatie ruimschoots beschikbaar zijn, worden ze in de praktijk onvoldoende toegepast. ISSO signaleert drie structurele knelpunten:
Bekende technieken worden onvoldoende geborgd
Veel technieken bestaan al jaren, maar ontbre ken structureel in opleidingen en praktijk.
Kennislacunes komen pas laat aan het licht Tekorten in kennis en vaardigheden blijken vaak pas op de bouwplaats of bij nazorg, zoals bij schimmelvorming of hoge faalkosten.
Versnipperd scholingsaanbod
Bijscholing is verspreid over veel aanbieders en nauwelijks geïntegreerd in regulier onderwijs.
Deze combinatie maakt de sector kwetsbaar voor uitvoeringsfouten, ondanks technologische vooruitgang.
Heldere innovatieagenda voor de toekomst
Op basis van Europese kaders – zoals Level(s), het New European Bauhaus en de Strategische
Innovatieagenda van ECTP – formuleert ISSO prioriteiten voor:
Duurzame, veerkrachtige en gezonde gebouwen
Digitale en circulaire waardeketens
Leven Lang Ontwikkelen (LLO)
Deze thema’s vormen de kern van een kennis- en skillsagenda voor korte, middellange en lange termijn.
Concrete aanbevelingen
ISSO doet een duidelijke oproep aan de sector om samen te investeren in kennis en vaardigheden.
Het rapport adviseert:
Versnel de toepassing en opschaling van bewezen technieken
Monitor structureel de kennisbehoefte in de praktijk
Ontwikkel gerichte bijscholing op prioritaire thema’s
Integreer Leven Lang Ontwikkelen in sectorstrategieën
Versterk samenwerking tussen bedrijven, onder wijs en kennisinstellingen
Oproep tot samenwerking
Het rapport markeert het begin van een brede dialoog over de toekomstige kennisagenda van de bouwsector. ISSO nodigt alle partijen uit om kennishiaten zichtbaar te maken, initiatieven te verbinden en gezamenlijk te bouwen aan een sterke kennisinfrastructuur.
Alleen met gezamenlijke inzet kan de bouwsector haar sleutelrol in de maatschappelijke transities waarmaken.
Het volledige ISSO-rapport 110914 is gratis beschikbaar op BouwZo.nl (met profiel)
ISSO-rapport onthult knelpunten en kansen kennisinfrastructuur GWW-sector
De Nederlandse Grond-, Weg- en Waterbouwsector (GWW) staat onder druk. Uit het nieuwe ISSO-rapport 111124 ‘Analyse kennisinfrastructuur NL GWW-sector’ blijkt dat de versnipperde kennisstructuur een belangrijke rem zet op innovatie. De oplossing ligt niet in nieuwe organisatiestructuren, maar in betere samenwerking, borging en toegankelijkheid van kennis. Bouwend Nederland heeft ISSO opdracht gegeven om dit onderzoek uit te voeren, zodat inzichtelijk is waar kennis nodig is.
Urgentie door maatschappelijke opgaven
De GWW-sector is cruciaal voor Nederland. Met meer dan 140.000 kilometer aan infrastructuur en een economische waarde van 347 miljard euro speelt de sector een sleutelrol. Tegelijkertijd nemen de uitdagingen toe: klimaatverandering, verstedelijking, circulariteit en digitalisering vragen om nieuwe kennis en snelle toepassing. De vergrijzende beroepsbevolking en krapte op de arbeidsmarkt maken de kennisborging nog urgenter.
Rijk ecosysteem, maar weinig samenhang
De sector kent een rijk netwerk van bedrijven, kennisinstellingen en opdrachtgevers. Toch is de kennisontwikkeling vaak projectmatig en blijven innovaties hangen in de pilotfase. Er is weinig structuur voor opschaling en standaardisatie. Met name het mkb vindt lastig zijn weg naar toepasbare kennis. Belangrijke praktijkervaring blijft impliciet en wordt zelden vertaald naar richtlijnen, standaarden of opleidingen.
Onderwijs, beleid en praktijk onvoldoende verbonden
De aansluiting tussen onderwijs, beleid en uitvoering laat te wensen over. Hoewel publieke opdrachtgevers een cruciale rol kunnen spelen in kennisdoorwerking – bijvoorbeeld via strategische inkoop – gebeurt dit nog beperkt.
Tegelijkertijd laten regionale innovatiehubs en thematische netwerken zien dat effectievere kennisdeling mogelijk is als die duurzaam wordt ondersteund.
Vijf aanbevelingen voor versterking
Het rapport doet vijf concrete aanbevelingen: ontwikkel een gezamenlijke kennisagenda, financier standaardisatie structureel, versterk strategisch opdrachtgeverschap, maak kennis toegankelijk voor mkb en uitvoering, en verbind onderwijs, praktijk en beleid. Daarmee kan de sector transformeren tot een lerende en toekomstbestendige sector.
ISSO-rapport 111124 ‘Analyse kennisinfrastructuur NL GWW-sector’ is beschikbaar via BouwZo.nl.
ISSO-rapport biedt praktische kennis voor de all-electric woning
Het ISSO-rapport 110922 Duurzaam elektrificeren woningen is beschikbaar op BouwZo. Dit rapport biedt jou als professional concrete handvatten om particuliere woningbezitters te begeleiden richting een volledig elektrische woning.
Elektrificatie in een stroomversnelling
De elektrificatie van woningen groeit snel. Door ontwikkelingen zoals de afbouw van de salderingsregeling en de opkomst van warmtepompen, laadpalen en thuisbatterijen, verandert de elektrische installatie ingrijpend. Voor jou als professional betekent dit: meer verantwoordelijkheid, én meer behoefte aan betrouwbare kennis.
Dit rapport biedt je overzichtelijke stappen, technische inzichten en praktische tips om jouw klanten goed te adviseren.
Thematische structuur voor gericht gebruik
Het rapport is thematisch opgebouwd. Je hoeft het dus niet van kaft tot kaft te lezen, maar navigeert eenvoudig naar de kennis die jij nodig hebt. Of het nu gaat om het verzwaren van de meterkast, het slim aansturen van apparatuur of het preventief aanleggen van loze leidingen – de kennis in dit rapport helpt je verder. Ook vind je suggesties voor overleg met huiseigenaren of hoofdaannemers, waarmee je de samenwerking versterkt.
Praktische hulpmiddelen in jouw werk
Herhaling van belangrijke informatie maakt elk hoofdstuk begrijpelijk en compleet. Via de inhoudsopgave of zoekfunctie vind je snel wat je zoekt.
Extra handig: de bijlagen met onder andere een klantinventarisatie en een gestructureerd stappenplan maken het rapport direct toepasbaar in de praktijk.
Jouw rol in de energietransitie
Het rapport onderstreept jouw rol als spil in de energietransitie. Jij begeleidt klanten niet alleen technisch, maar ook in het maken van toekomstbestendige keuzes. Door inzicht te geven in de samenhang van verduurzamingsmaatregelen, bied je toegevoegde waarde én draag je bij aan een duurzame leefomgeving.
Het ISSO-rapport Duurzaam elektrificeren woningen is opgesteld in opdracht van RVO.nl op verzoek van TKI Urban Energy.
Beschikbaar
De kennis in het ISSO-rapport 110922 Duurzaam elektrificeren woningen is gratis beschikbaar op BouwZo.nl.
ISSO-rapport 110922 ‘Duurzaam elektrificeren woningen’ is beschikbaar via BouwZo.nl.
ISSO-kleintje U- en Rc-waarden nu beschikbaar via BouwZo
Het vernieuwde ISSO-kleintje U- en Rc-waarden helpt monteurs en werkvoorbereiders bij het snel en eenvoudig bepalen van de warmteweerstand (Rc-waarde) of warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) van bouwkundige constructies. Dit is met name van belang bij het opnemen van een woning voor een nieuwe installatie of het controleren van bestaande situaties. Deze kennis is nu beschikbaar via BouwZo.nl.
U- en Rc -waarden inzichtelijk
Een goede isolatie van de gebouwschil is essentieel voor een energiezuinig gebouw en vormt de basis voor het optimaal functioneren van moderne installaties, zoals warmtepompen. Wanneer een gebouw onvoldoende geïsoleerd is, leidt dit niet alleen tot hoger energieverbruik dan verwacht, maar ook tot mogelijke comfortklachten.
Om misverstanden met opdrachtgevers of eigenaren te voorkomen, is het van belang dat de U- en Rc -waarden vooraf inzichtelijk zijn.
Veelvoorkomende constructies
De kennis in het ISSO-kleintje U- en Rc -waarden is gebaseerd op de actuele bepalingsmethode uit de NTA 8800 (2024). Deze kennis bevat tabellen met standaardwaarden voor veelvoorkomende constructies zoals buitenmuren, vloeren, daken, ramen en deuren. Daarbij zijn de uitgangspunten duidelijk vermeld, zodat gebruikers de juiste interpretatie kunnen maken.
Dankzij de overzichtelijke structuur van het kleintje kunnen professionals in de installatietechniek snel tot een betrouwbare waarde komen – of het nu om nieuwbouw of bestaande bouw gaat. Zo draagt deze kennis bij aan betere afstemming tussen bouwkundige en installatietechnische disciplines.
Beschikbaar via BouwZo.nl
Nog geen toegang? Vraag dan een gratis proeflicentie aan via klantenservice@bouwzo.nl en ontvang vijf dagen vrijblijvend toegang tot BouwZo.
ISSO-kleintje U- en Rc -waarden is beschikbaar via BouwZo.nl.
Jouw kennis, maakt het verschil.
Deel het via BouwZo
Jouw kennis maakt impact. Of het nu gaat om richtlijnen, producten, technische innovaties of praktijkervaringen, andere bouwprofessionals hebben er direct iets aan.
Kennisleveranciers die je voorgingen: Bekijk de mogelijkheden op:
Op BouwZo deel je kennis met een brede doelgroep in de bouwsector. Veilig, professioneel en in de juiste context. Met 12.000 gebruikers is BouwZo hét platform voor verspreiding van gevalideerde kennis.
Samen bouwen we aan een toekomstbestendige en slimmere sector.
Nieuws van onze partners
We werken samen met verschillende partners zoals kennisleveranciers als ISSO en InstallQ etc. Door een centrale plek te bieden voor alle betrouwbare kennis heeft de professional alle bouwkennis die nodig is in de dagelijkse praktijk. Deze kennis kan weer beschikbaar worden gemaakt in relevante software, en daarvoor werken we samen met softwareleveranciers. Opleiders kunnen de kennis gebruiken in hun opleidingen. Zo kan iedereen bouwen op BouwZo.
Lees meer over deze samenwerkingen op over.bouwzo.nl
In deze rubriek lees je meer nieuws van onze partners (BouwZo is niet verantwoordelijk voor onjuiste informatie).
Lees meer over deze samenwerkingen op over.bouwzo.nl
Wasco Value Added Services biedt installateurs extra ondersteuning
Terwijl de sector volop in de energietransitie zit, kampen veel bedrijven met een tekort aan gekwalificeerd personeel, beperkte fysieke ruimte en steeds strakkere projectplanningen. Daarom wil Wasco het werk van zijn klanten zo makkelijk en efficiënt mogelijk maken. De afdeling Value Added Services (VAS) speelt hierin een belangrijke rol.
Zoals de naam al zegt, biedt deze afdeling aanvullende diensten die extra waarde toevoegen bovenop de standaardproducten of -leveringen van Wasco. Ze zorgen dat klanten makkelijker, sneller of efficiënter kunnen werken. “VAS richt zich op (logistieke) oplossingen die niet standaard zijn en echt klantspecifiek”, legt Edwin van den Boogaard, Adviseur Value Added Services uit. “Denk aan onze prefabdienst, het RFID-voorraadbeheersysteem, het wisselbox-concept en Wasco Bouwlogistiek. Deze diensten hebben gemeen dat ze extra waarde bieden.”
Ondersteuning
met slimme bouwlogistiek
Met Wasco Bouwlogistiek kunnen klanten logistieke processen rondom projecten soepeler en efficiënter laten verlopen. Edwin: “Denk hierbij aan slimme aflevering, het uitlopen op de bouwplaats van sanitair in de juiste ruimte, warmtepompen op het dak en de afvoer van afvalstromen. We kunnen de klant volledig ontzorgen.”
Door de toenemende complexiteit van bouwlogistiek neemt de behoefte aan dienstverlening toe. “Zeker bij projecten in de grote steden zijn er allerlei restricties die toelevering complexer maken”, vertelt Edwin. “Daardoor wordt onze hulp steeds vaker ingeschakeld. We werken samen met gespecialiseerde en VCA-gecertificeerde logistieke partners.”
Opkomst prefab
Ook de prefab dienst van Wasco wordt steeds vaker ingeschakeld. “Door voormonteren en prefabriceren bespaar je veel tijd in een project.
Denk aan een warmtepompproject waarbij buitenunits verpakkingsarm worden aangeleverd en al van opstellingsbalken met een AircoPlate® met werkschakelaar zijn voorzien.
Dit scheelt monteurs veel tijd op locatie. Het is slechts één voorbeeld van hoe wij klanten ondersteunen met prefab.”
Wasco Volumebox
Bij prefab sanitair leveringen speelt de Wasco Volumebox een belangrijke rol. Edwin: “Hierin worden materialen gebundeld geleverd, zowel prefab als niet prefab. Dit gebeurt verpakkingsarm, op woning- of ruimteniveau en precies wanneer de klant de materialen nodig heeft. Installateurs hebben alles meteen bij de hand en kunnen zonder vertraging doorwerken, wat faalkosten verlaagt. Het overgebleven verpakkingsmateriaal gaat terug in de Volumebox. Wasco zorgt voor de juiste verwerking. Alle leveringen zijn uitvoerig op kwaliteit en kwantiteit gecheckt. Door de speciale verpakkingsmethode in de Volumebox komen materialen gegarandeerd onbeschadigd aan.”
Wil je meer weten, neem contact op met de afdeling VAS van Wasco via vas@wasco.nl.
Dit najaar: nieuwe online doorgroeicursussen bij BENGopleiding
BENGopleiding gelooft dat leren pas écht effectief wordt als kennis direct toepasbaar is in de praktijk. Daarom lanceert de BouwZo-partner dit najaar een reeks online doorgroeicursussen die verder gaan dan alleen theorie. Elke cursus bestaat uit een slimme mix van duidelijke teksten, instructieve video’s, praktijkgerichte vragen en uitdagende opdrachten. Zo creërt BENGopleiding een leerbeleving die niet alleen kennis vergroot, maar ook direct vaardigheden versterkt.
De online leeromgeving van BENGopleiding is interactief, waardoor cursisten sneller leren en meer onthouden. De video’s maken complexe onderwerpen visueel duidelijk, de vragen zorgen dat cursisten actief blijven meedenken en de opdrachten dagen ze uit om het geleerde direct toe te passen. De modules zijn overal en op ieder moment te volgen, met tussentijdse feedback van onze docenten. De volgende cursussen zijn beschikbaar:
1. Detailcursus voor nieuwbouwwoningen
Deze cursus gaat de diepte in op energieprestatie-eisen en detailleringen bij nieuwbouw. Je leert hoe je ontwerpkeuzes maakt die zowel aan de BENG-eisen voldoen als praktisch uitvoerbaar zijn op de bouwplaats. Met praktijkvoorbeelden en casussen uit recente projecten breng je de theorie tot leven.
2. Energielabel Utiliteitsgebouwen
Utiliteitsgebouwen hebben hun eigen dynamiek en uitdagingen. In deze cursus leer je hoe je energieprestatieberekeningen en optimalisaties maakt voor scholen, kantoren, zorginstellingen en andere grote gebouwen.
3. Maatwerkadvies
Met de cursus Maatwerkadvies ontwikkel je de vaardigheden om energieadviezen te geven die écht passen bij de situatie van de klant. Je leert hoe je energieverbruiksdata analyseert, welke maatregelen het meest rendabel zijn en hoe je een overtuigend rapport opstelt dat leidt tot actie. Je krijgt inzicht in gebouwinstallaties, bezettingspatronen en de invloed van ontwerpbeslissingen op de totale energieprestatie.
4. Kwaliteitsborging BRL9500
Kwaliteit begint bij borging. In deze cursus leer je hoe je volgens de BRL9500-normen werkt, van het opzetten van het kwaliteitssysteem tot het uitvoeren van interne controles en audits. We behandelen veelvoorkomende valkuilen en laten zien hoe je met een gestructureerde aanpak fouten voorkomt en de betrouwbaarheid van je werk vergroot.
Inschrijven
Wie een van deze online cursussen wil volgen, kan vanaf dit najaar aan de slag.
Inschrijven kan via www.bengopleiding.nl. Hier vind je ook meer informatie over de verschillende opleidingen.
Vergroot je carrièrekansen met een cursus van PAO Techniek en Management
Technologische ontwikkelingen volgen elkaar razendsnel op. Elke dag ontstaat er nieuwe kennis, vooral binnen de techniek. PAO Techniek en Management (PAOTM) verzamelt deze kennis en vertaalt die naar de praktijk via meer dan 150 postacademische cursussen en opleidingen. Directeur Anne van Delft vertelt waarom een leven lang leren onmisbaar is en hoe PAOTM daarin het verschil maakt.
Een leven lang leren
“Om veranderingen binnen het vakgebied het hoofd te kunnen bieden, is het belangrijk om tijdens je carrière op de hoogte te blijven van de technische ontwikkelingen die spelen,” zegt Anne. “Daarnaast is het van grote waarde om jezelf te blijven ontwikkelen. Door te investeren in je persoonlijke groei vergroot je je carrièrekansen. Op de hoogte blijven kan tijdens een netwerkbijeenkomst of congres, maar échte groei realiseer je met een cursus of opleiding.”
De rol van PAOTM
Met haar cursussen wil PAOTM ingenieurs helpen om voorlopers te worden in hun vakgebied. In samenwerking met experts uit het onderwijs en het bedrijfsleven ontwikkelt PAOTM opleidingen die aansluiten op actuele thema’s en bijdragen aan oplossingen voor de uitdagingen van vandaag. Veel trajecten starten met een intakeformulier, zodat de docent zicht krijgt op de specifieke leerdoelen van de deelnemers. Zo sluit de inhoud optimaal aan bij de praktijk. Anne:
“Soms kloppen bedrijven of afdelingen bij ons aan met een gerichte kennisvraag of de wens om een volledig team te scholen. In dat geval is een incompany training een goede keuze.
Daarin is volop ruimte om de eigen werksituatie onder de loep te nemen.”
Postacademisch en direct toepasbaar Wat PAOTM onderscheidt, is de sterke inhoudelijke focus van de cursussen en opleidingen, waarbij deze een brug slaan tussen wetenschap en praktijk. Daarnaast staat maatwerk centraal. “Wij denken graag mee en gaan persoonlijk aan de slag,” legt Anne uit. Bijeenkomsten vinden meestal klassikaal plaats, in kleine groepen. Dat biedt niet alleen ruimte voor verdieping, maar ook om ervaringen uit te wisselen en je netwerk uit te breiden.”
Om te garanderen dat zowel docenten als cursisten beschikken over de meest actuele en gevalideerde kennis, maakt PAOTM bij de opleiding Milieugeluid gebruik van BouwZo: een kennisplatform waar publicaties en handboeken beschikbaar zijn met veel van de onmisbare vakinformatie.
Voor elke stap in je carrière
Staat er een nieuw project bij jou op het programma, zou je graag een verdiepingsslag willen maken of wissel je binnenkort misschien wel van functie? Op welk punt in je carrière je ook bevindt, PAOTM kan je verder helpen.
Ga voor meer informatie naar www.paotm.nl. Hier download je ook onze studiegids.
Etran start in november met opleiding tot energieprestatieadviseur in Apeldoorn
Op 28 november start Etran de opleiding tot energieprestatieadviseur in Apeldoorn. Hiermee biedt deze opleider bedrijven in bouw- en energieadvies een praktische oplossing voor het tekort aan gekwalificeerde medewerkers. Professionals met minimaal mbo-niveau 4 worden opgeleid om zelfstandig energielabels voor bestaande woningen op te stellen en zijn na afronding direct inzetbaar bij opdrachtgevers.
Klassikale en praktijkgerichte aanpak
De opleiding tot energieprestatieadviseur combineert de theorie uit de ISSO-publicatie met praktijkopdrachten, casussen en bedrijfsbezoeken. Deelnemers krijgen inzicht in installatietechniek en bouwkunde en oefenen direct met het uitvoeren van woningopnames.
Omscholing en instroom in de sector Etran werkt samen met het UWV om werkzoekenden en carrièreswitchers op te leiden tot energieprestatieadviseur. Ook voor bedrijven biedt dit kansen: via gezamenlijke trajecten worden nieuwe medewerkers geworven en omgeschoold. Na afronding van de opleiding kunnen zij op detacheringsbasis instromen bij de opdrachtgever.
Samenwerking met bedrijven
Voor energieadviesbureaus die kampen met personeelstekorten biedt dit een duurzame oplossing. In samenwerking met Etran investeren zij in nieuw talent dat direct inzetbaar is.
Benieuwd of Etran iets voor jouw bedrijf kan betekenen op het gebied van omscholing, bijscholing of personeel?
Neem contact op met Gerrit Visser (founder/CEO) via gerrit@etran.nl of 06-44 72 44 44.
Meer informatie over de opleiding: https://www.etran.nl/opleidingen/ ep-w-opleiding-tot-ep-w-adviseur-energielabel-adviseur-worden
Onze Joost voegt opleiding tot Auditor Energieprestatie aan aanbod toe
Als opleider in de energietransitie heeft Onze Joost een breed aanbod aan cursussen en opleidingen. Daar voegt deze BouwZo-partner nu een nieuwe opleiding tot
Auditor Energieprestatie aan toe, inclusief officieel examen en diploma. Ervaren energieprestatieadviseurs die een volgende stap willen maken in hun carrière, vinden in deze opleiding precies wat ze zoeken.
De opleiding tot Auditor Energieprestatie is voor echte vakmensen die zich verder willen ontwikkelen. Naast dat je minstens 3 jaar energieprestatieadviseur bent, moet je ook goed met mensen kunnen omgaan. Boeiend en afwisselend werk, met een mooi doel: de kwaliteit van Energieprestatie in Nederland borgen en verbeteren.
Werken als Auditor Energieprestatie
Als Auditor Energieprestatie werk je bij een Certificerende Instelling of gecertificeerd bedrijf conform de BRL 9500 (energieprestatie). Je voert kwaliteitscontroles uit, zogeheten audits (intern of extern). Je bezoekt bedrijven, controleert de organisatie, checkt dossiers en je gaat langs woningen/gebouwen samen met de energieprestatieadviseur. Samen met de klant werk je zo aan een goed niveau.
Drie jaar werkervaring óf diploma auditor
Om bij een Certificerende Instelling te werken, moet je ten minste 3 jaar werk- of auditervaring hebben op het gebied van certificatie, of in het bezit
zijn van een diploma auditor. Wie niet over deze minimale werkervaring beschikt, voldoet met deze cursus (inclusief examen en diploma) alsnog aan de officiële eisen uit de BRL om het werk te mogen doen.
Opbouw cursus Auditor Energieprestatie
De cursus Auditor Energieprestatie bestaat uit onder meer drie dagen auditor-training door een vakervaren auditor uit de praktijk. Daarnaast ga je 1 dag aan de slag met een training sociale vaardigheden met trainingsacteur en tot slot volgt 1 theorie- en praktijkexamendag. Na het succesvol afleggen van de examens, ontvang je het diploma ‘Auditor/inspecteur Energieprestatie’.
Meer informatie over deze opleiding vind je via onderstaande link: https:// www.onzejoost.nl/cursussen/auditor-energieprestatie/
BouwZo-kennis komt tot leven in de nieuwe TVVL-cursussen
Lezers van BouwZo Bron en cursisten van TVVL delen dezelfde nieuwsgierigheid in de gebouwde omgeving. Niet voor niets kom je veel kennis uit BouwZo-publicaties tegen tijdens een TVVL-cursus. Die kennis verandert, zoals ook technologie, omstandigheden en inzichten snel veranderen. Ook in deze BouwZo Bron lees je over nieuwe publicaties. TVVL beweegt mee met dezelfde snelheid, met nieuwe en vernieuwde opleidingen en cursussen.
Zo vind je het nieuwe aanbod in de post-mbo opleidingen
Engineer Duurzame
Elektrotechniek en Engineer Meet- en Regeltechniek. Leg je de focus op infrastructuur? Dan is de nieuwe opleiding Ondergrondse Infratechniek voor jou. Daarnaast zijn ook de cursussen Elektrotechniek voor Werktuigkundigen en Elektrotechnische Aardingstechnieken vernieuwd.
Direct uit het werkveld
Alle cursussen worden ontwikkeld door projectteams met experts (vaak leden), docenten en medewerkers van TVVL. Deze vakprofessionals met vele jaren ervaring in het werkveld, stellen de lesstof zelf samen. Die korte lijnen zorgen voor een hoge doorvoersnelheid van nieuwe kennis die je direct kunt toepassen in je werk. Zo hoeft niemand in de gebouwde omgeving te wachten tot die kennis in de praktijk wordt gebracht. Dat doe jij, met het felbegeerde diploma of deelnamebewijs van TVVL als erkenning.
Waar begin je?
et meer dan 50 cursussen, kan de keuzestress kan toeslaan. TVVL geeft je graag richting mee met zijn leerlijnen.
Deze leerlijnen begeleiden je per discipline naar de juiste cursus(sen), afgestemd op jouw niveau.
Totaalpakket of modulair?
De leerlijn Klimaattechniek is daar een goed voorbeeld van. De TVVL cursussen in deze leerlijn zijn al decennialang een begrip. De cursussen Luchtbehandelingstechniek en Luchtbehandeling Speciale Ruimten zijn al meer dan 25 jaar posthbo geregistreerd. Toch kan TVVL ook daar een primeur melden. Vanaf nu kun je de cursus Luchtbehandeling Speciale Ruimten modulair volgen. Het vak is tenslotte erg veelzijdig en bijzondere situaties vragen nu eenmaal om specifieke kennis en vaardigheden. Wil je de noodzakelijke basis én de expertise van jouw toepassingsgebied? TVVL biedt jou als TVVL-cursist graag de flexibiliteit.
Dankzij het vernieuwde aanbod breng je kennis van BouwZo en vele andere bronnen tot leven, met ervaren docenten en vakgenoten bij TVVL.
Vind het vernieuwde aanbod op tvvl. nl/cursussen. Als cursist krijg je gratis toegang tot BouwZo.nl