Samenwerking tussen Carmel en de Universiteit Twente (UT). Kun je leerlingen meer zeggenschap geven?
16
Samen Slimmer: zo gaat dat in een cluster!
In dit cluster werken scholen al langer samen op het gebied van bedrijfsvoering. Hoe ziet dat eruit en wat levert het op?
Rubrieken
4 Standpunt
5 #stelling
10 Vertel!
15 What's up?
19 College van Bestuur: Jan Kees
20 Hoe ging het verder met...
21 Passie!
26 Opmerkelijk
12
Over het Carmel Ontwikkelkompas Leraren 'Carmel Ontwikkelkompas Leraren’, is een uitnodiging aan leraren om zich verder te ontwikkelen.
22
Terug naar jouw bron Medewerkers van Het Twickel College in Hengelo gingen anderhalve dag op ‘retraite’ in het Karmelietenklooster in Zenderen.
Wij zijn Carmel
Stichting Carmelcollege omvat 15 instellingen voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 45 locaties verzorgen we een breed onderwijsaanbod in een kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we onze leerlingen. Elke dag opnieuw. Onderstaande - voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan Carmel verbonden:
Almelo » Pius X College, Canisius Deventer » Etty Hillesum Lyceum Eindhoven » Augustinianum Emmen » Carmelcollege Emmen
Enschede » Bonhoeffer College Geldermalsen » Carmel College West Betuwe Gouda » Carmelcollege Gouda Groenlo » Marianum Hardegarijp » Carmel Lyceum Hurdegaryp Haren » Maartenscollege, International School Groningen Hengelo » Scholengroep Carmel Hengelo Oldenzaal » Twents Carmel College Oss » Het Hooghuis Raalte » Carmel College Salland
» Standpunt
ALS DE BEL WEER GAAT...
Het schooljaar begint. Dat betekent de start van een lichting leerlingen die voor het eerst kennismaakt met 'de middelbare'. Nieuwsgierig stappen ze de school binnen, klaar voor een nieuwe fase. Een grote stap: enerzijds blij met de toegenomen vrijheid, maar onderzoeken naar het welzijn van onze leerlingen tonen dat er ook spanningen zijn.
Stress door Somtoday
Jongeren ervaren in toenemende mate stress. De oorzaken zijn verschillend. Denk aan oorlogen, klimaatverandering en krapte op de huizenmarkt. Ontwikkelingen waar we vanuit school geen of nauwelijks verandering in kunnen brengen. Waar we wél wat mee kunnen, is werken aan de veerkracht van leerlingen.
Maar wist je dat leerlingen ook stress ervaren door hoe we omgaan met onze leerlingvolgsystemen op hun mobiele telefoons? Ik sprak hierover met Ina Koning en Maartje van Stralen, Universitair Hoofddocenten in resp. Ontwikkelingspedagogiek en Gezondheidswetenschappen bij de VU. Ze gaven aan dat er steeds meer wetenschappelijk bewijs is over de impact van telefoongebruik op de schoolprestaties en op het welzijn van jongeren. Zo heeft de telefoon invloed op concentratie, slaap, mentaal welzijn en lichamelijke gezondheid. Uit deze onderzoeken blijkt dat meldingen uit schoolapps, zoals Somtoday, óók invloed hebben op de nachtrust en mentaal welzijn van scholieren. Hoe zit dat?
Feiten en cijfers
Uit een steekproef blijkt dat 63% van de scholieren geregeld ’s avonds laat meldingen via de schoolapp ontvangt over huiswerk, cijfers en/ of roosterwijzigingen. Door deze meldingen ervaren ze stress, gaan ze piekeren en liggen ze langer wakker. Ook gaf 75% aan dat ouders deze meldingen ook ontvangen en meekijken met hun cijfers, huiswerk en roosters. Hierdoor ervaren ze meer druk vanuit hun ouders. Omdat veel scholen een smartphonebeleid hanteren, weten ouders het cijfer vaak ook nog eens eerder dan de leerling zelf. Het resultaat? Leerlingen zitten minder goed in hun vel, slapen slechter, wat weer invloed heeft op hoe ze het op school doen.
Uitgesteld cijfers publiceren
We moeten wat met dit signaal. Daarom introduceert Somtoday vanaf het derde kwartaal van 2025 een nieuwe functionaliteit: uitgesteld cijfers publiceren. Hiermee kun je op locatieniveau regelen wie wanneer het cijfer ziet.
Marjan Weekhout » Rector Twents Carmel College
Werkzaam bij Carmel sinds » Januari 2016. Houdt van » Het buitenleven, tuinieren, fietsen (spinning en gravelbike). Bijzonder » Ik vis graag. Mijn grootste vangst is een rog met spanbreedte van 180 cm.
‘Waar we wél wat mee kunnen, is werken aan de veerkracht van leerlingen’
Hoe wij deze nieuwe functionaliteit gaan inzetten?
Dat wordt een mooi vraagstuk. Alleen voor toetsweken of ook bij tussentijdse toetsen? Hoeveel eerder krijgt de leerling het cijfer te zien dan diens ouders? Maken we wel of geen onderscheid tussen onder- en bovenbouw?
En zo ja, op grond waarvan?
Wij gaan er op onze scholen mee aan de slag. Grijpt jouw school ook deze kans aan om Somtoday anders in te zetten? Dan zorgen we er hopelijk samen voor dat stress bij leerlingen op dit vlak vermindert of zelfs voorkomen wordt!
Marjan Weekhout
Rector Twents Carmel College
#stelling
De smartphones zijn de klas uit. Nu de laptops en de tablets nog, hoor je steeds vaker. Want die geven immers ook toegang tot internet en social media. Met volgens sommigen ‘schadelijke gevolgen voor de geestelijke gezondheid van kinderen’. Wat vindt het nieuwe Carmelpanel? Het reageert op de stelling:
‘We moeten vaker weer een boek en schrift gebruiken’
“Zelf vind ik het fijner om met boek en schrift te werken. Ik onthoud het dan allemaal veel beter. De school wil ook liever dat we pen en papier gebruiken, maar laat ons daarin verder vrij. Je mag je boek en de laptop op tafel zetten, en je laptop openen. Niemand zegt er iets van. Sommige klasgenoten zeggen dan dat ze hun boek zijn vergeten. Zodat ze ook spelletjes kunnen spelen, of appen. Soms is een laptop bovendien gemakkelijker. Als een leraar een presentatie geeft bijvoorbeeld. Dan is het fijner om meteen mee te typen, omdat het veel sneller gaat. Dus, helemaal zonder laptop zou ik het zelf ook niet willen. Maar vaker boek en schrift, daar ben ik het wel mee eens.”
“Laptops en tablets hebben zeker waarde in het onderwijs. Met digitale lesprogramma’s kan een docent gemakkelijk zien of een leerling misschien wat extra oefenstof nodig heeft, of wat extra uitdaging. De leerling kan zo meer op eigen niveau worden aangesproken. Maar ik ben ook van het ouderwetse lezen en schrijven. Ik maak me zorgen over de afnemende leesvaardigheid. En over de ontwikkeling van het handschrift. Wat je met de pen opschrijft, beklijft beter. Het zal ook wel van het vak afhangen, maar als het kan: doe dan die laptop even weg. Laat de leerlingen hun schrift pakken, zodat ze zelf fysiek schrijven. En houd de les interessant, wissel lesvormen af. Ook zonder laptop kan er veel.”
“Als ik met boek en schrift werk, blijft de lesstof me beter bij. Werk je met de laptop, dan is de verleiding soms groot om een spelletje te spelen of een filmpje te kijken. Het helpt niet echt dat de telefoon de klas niet meer in mag, want je kunt nog steeds appen vanaf je laptop of je tablet. En voor sommige vakken is de laptop veel handiger. Bijvoorbeeld bij Engels en Nederlands, als je een toets moet maken of een luisteropdracht hebt. Dan heb je de laptop echt wel nodig. Of als je een werkstuk moet maken. Als je dat met de pen moet doen, ben je langer bezig en ziet het er lang niet zo goed uit. Maar dan nog: als ik het opschrijf, gewoon met de pen op papier, onthoud ik het beter.”
Francine Leever-Oolthuis » docent Nederlands en mentor, Marianum, Groenlo
“Ik ben van mening dat je je bewust moet zijn van wat je doel is en wat daar het beste bij past; de laptop of toch fysiek schrijven. En dat we de kracht van fysiek schrijven niet moeten onderschatten. Echter, niets menselijks is mij vreemd en het overkomt mij ook echt wel eens dat ik meega in de waan van de dag en dan soms de gemakkelijkere keuze maak voor de laptop. Als mij dat overkomt, vind ik het belangrijk om dat achteraf te zien en me daar bewust van te zijn. Dan kan ik een volgende keer wél weer een bewuste keuze maken, die het beste past bij het doel van de les of lessenserie, zodat je lessen én docentschap steeds een stukje beter worden.”
DE STEM VAN DE LEERLING WEEGT STEEDS ZWAARDER MEE
Kun je leerlingen meer zeggenschap geven in het onderwijs of beleid van de school, op een laagdrempelige manier? En kun je dat zó doen dat ze tegelijkertijd onderzoeksvaardigheden opdoen? Dit zijn de achterliggende vragen van Carmel en de Universiteit Twente (UT), die samenwerken in een pilot op het Marianum in Groenlo. Spoiler alert: Ja, het kán.
‘We krijgen een spiegel voorgehouden. In de ogen van de leerlingen doen we het niet altijd zo goed als we zelf denken.’
Anne Tappel
In de visie van Carmel heeft de stem van de leerling een belangrijke plek. En die mag nog vaker worden gehoord. Maar hoe werkt dat in de praktijk? Drie leerlingen van het Marianum delen hun kijk hierop. Dr. Cindy Poortman, universitair hoofddocent aan de UT reflecteert op de bevindingen uit Groenlo, die ze verbindt met de uitkomsten van recente onderzoeken. Anne Tappel, beleidsmedewerker onderwijs en onderzoek van het Marianum, is nauw betrokken en kijkt mee vanuit het Carmelperspectief op onderwijs.
Eerst Groenlo dus. In dit eerste jaar van de pilot is gekozen voor één klas, die tijdens het vak 3xO (Onderzoeken, Ontwerpen en Ondernemen) werkt aan onderzoeksvaardigheden en leerlingbetrokkenheid. De leerlingen werden in groepen verdeeld en bekeken samen de uitkomsten van de leerlingtevredenheidsonderzoeken. Ze pikten er een thema uit wat hen aansprak, en maakten per groep een onderzoeksvraag en een actieplan.
Persoonlijke problemen
Aan het woord is Noémi. Haar groep zoomde in op de vraag hoe de school omgaat met leerlingen met persoonlijke problemen. “Bijvoorbeeld als je thuissituatie niet prettig is”, licht Noémi toe. In het tevredenheidsonderzoek scoort het thema 3,3 van de 5 mogelijke sterren. “Dat vonden we te weinig. Daar wilden we meer over weten.”
Vanzelf kwam daarbij het Onderwijs Zorg Steunpunt ter sprake. “Je kunt daar terecht voor begeleiding of om even tot jezelf te komen.” Maar dat Steunpunt heeft een plek midden in de gang. “Zou je niet beter een plek zoeken, die recht doet aan de privacy?” Er volgden interviews
‘Je krijgt meer inzicht in de meningen van anderen en in de achtergronden daarvan’
Gregory
met medewerkers van het Steunpunt, docenten, de jongerenwerker en de vertrouwenspersoon. Daarnaast werd een enquête onder leerlingen uitgezet.
Met de uitkomsten ging de groep verder: “Leerlingen willen een steunpunt waar je veilig naar binnen kan. Volwassenen denken minder snel dat hier iets moet worden veranderd. Dat is nogal een verschil! Het Steunpunt moet laagdrempeliger, en het moet meer aandacht krijgen van de mentoren.”
Leerlingenraad
De groep van Aboud en Gregory heeft een ander onderwerp gekozen. Zij zochten aansluiting bij het telefoonverbod dat van kracht werd in de week waarin de pilot begon. Het bracht de groep tot een bredere vraagstelling: “Vinden we dat de school genoeg naar ons luistert? Is de leerlingenraad wel goed samengesteld?”
Voor antwoorden heeft de groep klassen uit alle leerjaren bezocht. “De meeste leerlingen antwoordden ontkennend. Het is vaak niet duidelijk hoe de school tot een besluit zoals het telefoonverbod komt, wat de redenen daarvoor zijn. We hadden de telefoontassen voor in de klas en opeens kwam dat verbod.”
Aboud, Gregory en de andere groepsleden hebben de verzamelde informatie omgezet in verbetervoorstellen. Zoals het advies om de leerlingenraad meer een mix te laten zijn. Aboud legt uit: “Wij stellen voor om beter te kijken naar de samenstelling, zodat leerlingen uit alle schooltypen vertegenwoordigd zijn en de raad meer verschillende persoonlijkheden telt. En betrek de raad dan meer dan nu. Dan maak je het lidmaatschap aantrekkelijker.”
Spiegel voorgehouden
De verschillende groepen presenteerden hun bevindingen en hun actieplannen net vóór de zomervakantie.
“Het was heel leerzaam”, vindt Noémi, “je merkt niet vaak dat we als leerlingen zo mogen meedenken.”
Gregory: “Je krijgt meer inzicht in de meningen van anderen en in de achtergronden daarvan.” En Aboud: “Je wilt weten wat er achter een besluit zit en mag verbeteringen voorstellen.”
‘Leerlingen kijken anders dan wij, dat is een belangrijk punt’
Anne Tappel heeft aandachtig meegeluisterd. Met de Universiteit Twente heeft ze onderzoeksresultaten over positieve effecten van leerlingbetrokkenheid en onderzoeksvaardigheden uitgewerkt in de pilot. Met docent Yvonne Bouw heeft ze de lessen voorbereid.
Ze lieten elke groep vrij in de keuze van het onderwerp, voor een sterkere betrokkenheid.
Annes eerste reactie op wat Noémi, Aboud en Gregory hebben verteld: “We krijgen een spiegel voorgehouden. In de ogen van de leerlingen doen we het niet altijd zo goed als we zelf denken. Ze kijken anders. Dat is een belangrijk punt.”
‘Je wilt weten wat er achter een besluit zit en mag verbeteringen voorstellen’
Aboud
Evidence-informed Maar waarom doen we dit? Anne, vorig jaar aan de UT gepromoveerd op een proefschrift over de duurzaamheid van onderwijsinnovaties: “We weten uit onderzoek, onder meer in Canada en Noorwegen, dat leerlingbetrokkenheid een positief effect kan hebben op onder andere de motivatie en de prestaties van leerlingen. Yvonne heeft deze aanpak toegepast op het Marianum. De leerlingen, zoals de groepen van Noémi, Aboud en Gregory, verrichten onderzoek, maar zijn tegelijkertijd ook object van onderzoek. De pilot is onderdeel van de studie van mij en UT-promovenda Myrthe Lübbers. Wij analyseren lessen en uitkomsten op leerlingbetrokkenheid en datageletterdheid.” De pilot draait dus aan alle kanten om onderzoek.
Voor de ontwikkeling van onderzoeksvaardigheden leren de leerlingen ‘evidence-informed’ te werken: ze maken zowel gebruik van kennis uit wetenschappelijk onderzoek, als uit de praktijk (ervaringen van professionals en leerlingen) en integreren die. Ze leren bovendien unieke kenmerken van leerlingen en de schoolomgeving te typeren. Anne: ”Zie de aanpak van de groepen van Noémi, Aboud en Gregory. Ze werkten concrete verbetersuggesties uit. Daarna wordt gecheckt of deze kunnen leiden tot bestendige onderwijsverbeteringen.”
“Leerlingen kunnen niet meebeslissen over de vakinhoud”, besluit Anne, “maar wel meedenken over verbeteringen. Wij luisteren vaak nog te weinig, dat is een leermoment voor ons. Tegelijkertijd hopen we dat de leerlingen door zelf onderzoek te doen meer gemotiveerd meewerken aan het leerlingtevredenheidsonderzoek.”
Een zinvolle bron
“Je ziet hoe serieus de leerlingen het nemen”, reageert dr. Cindy Poortman op de geluiden uit het Marianum. “Leerlingen zijn geen experts op het gebied van het curriculum of leerstrategieën, maar ze kunnen vaak goed aangeven hoe ze het onderwijs en schoolbeleid ervaren. Dat kan een zinvolle bron zijn.” Uit Noorwegen, waar vijf scholen een soortgelijk experiment uitvoeren, hoort ze eveneens positieve geluiden. Maar: “Het onderzoek loopt nog, het is te vroeg om harde conclusies te formuleren.”
‘Leerlingen kunnen vaak goed de pijnpunten aanwijzen’
In de pilot komen verschillende lijnen samen. Eerder leidde de samenwerking tussen Carmel en UT tot de datateams, die door analyse van beschikbare data oplossingen zochten voor concrete onderwijsproblemen. “Deze teams krijgen vaak de pijnpunten goed in beeld, als ze de leerlingen betrekken. Dat was een eyeopener. Leerlingen weten misschien niet waar de oplossing ligt, maar ze kunnen wel oorzaken en gevolgen benoemen en een oplossingsrichting aandragen.”
Daarnaast is er Koers 2025, het visiedocument van Carmel. Het stuk spreekt de ambitie uit om leerlingen nog meer te betrekken. “Met Myrthe Lübbers, een van onze promovendi, heb ik voor Carmel onderzocht hoe scholen inhoud geven aan Koers 2025. We hebben ook met leerlingen gesproken: hoe zijn zij betrokken? Het beeld is gevarieerd, maar binnen de scholen groeit de ambitie om leerlingen actief te betrekken.”
Noorwegen
Van Groenlo naar Noorwegen, waar verschillende scholen al jaren werken met een model voor datagebruik voor onderwijsverbetering. “Dat was heel vergelijkbaar met het stappenplan voor datateams. Het leek ons interessant om samen onderzoek te doen naar de combinatie van datagebruik en actieve leerlingbetrokkenheid.”
Ook daar zijn leerlingtevredenheidsonderzoeken als vertrekpunt gebruikt. Het heeft al tot bijzondere resultaten geleid: “Er was een klas, die klaagde over het rumoer in de klas, waardoor ze concentratieproblemen kregen. Door hun onderzoek samen met de docent kregen ze besef van hun eigen verantwoordelijkheid, die ze vervolgens ook hebben genomen.”
Een ander voorbeeld betreft een school waar inclusiviteit als een probleem werd ervaren. Dat ging zover dat sommige leerlingen door gedragsproblemen niet meer in de klas onderwijs konden volgen. “Ze zijn allemaal terug en krijgen weer samen onderwijs, liet de school ons weten.” Alle vijf scholen hebben besloten het project voort te zetten en uit te breiden.
“De leerlingen zien nu dat de school daar echt iets mee doet. Dat kan helpen om motivatie, eigenaarschap en betrokkenheid te stimuleren. Dat is een proces: zoals gezegd, het onderzoek loopt nog.”
Voorzichtig enthousiasme
Voorzichtigheid geboden dus. Maar Cindy is enthousiast, het project is veelbelovend. Ze ziet raakvlakken met een volgend project, waarvoor de UT recent subsidie kreeg. Daar gaat het om onderzoek naar de ontwikkeling van het onderzoekend vermogen van docenten met behulp van Lesson Study. Kort samengevat betreft het een aanpak, waarin een team van docenten een les ontwerpt, uitvoert, observeert, bijstelt en opnieuw geeft. Met als doel het verbeteren van het leren van de leerlingen. Ook hierbij worden leerlingen betrokken.
‘Deze methode draagt bij aan motivatie, eigenaarschap en betrokkenheid van leerlingen’
In het promotieonderzoek van Myrthe Lübbers naar ‘student agency’ is het project bij Marianum één van de deelonderzoeken. “Vanuit het veld is er veel enthousiasme voor deze projecten. Bij wijze van aanname: deze methode zou ook kunnen bijdragen aan democratische vorming en leerlingen leren dat ze kritisch moeten zijn. In de huidige wereld zou dat mooi zijn. Maar we moeten de voorbereiding, begeleiding en de rol van de schoolleiding hierbij niet onderschatten. Als we het goed doen, kan het veel opleveren!”
Meer weten? Lees dan dit artikel over de pilot in Noorwegen!
Verhalen over bijvoorbeeld spontane reacties van leerlingen of een impressie van een gesprek tussen docent en leerling. Onze bloggers geven je graag een kijkje in het leven op hun school. Waar lopen zij tegenaan in hun onderwijsbaan of wat maakt ze juist blij? Lees mee!
Elies Schledorn
Klaar voor de start
Voor onze eerstejaars ligt een enerverende tijd achter de rug. In veel gevallen al vanaf groep 7 met de entreetoets. Dan worden, officieel gezien, de eerste tekenen zichtbaar van het niveau op het voortgezet onderwijs. Gevolgd door de definitieve eindtoets in groep 8. Is iedereen klaar voor de start, inclusief wijzelf?
Spelen versus chillen
Wat moet dat spannend zijn voor de jonge ‘spring-in‘t-velden’ die het vaak nog zijn. Het hobby horse wordt opgeborgen, de lego gaat in de doos. En tja, wat doe je dan na school. ‘Zullen we spelen?’, dat kun je eigenlijk niet meer zeggen. Chillen dan? Te groot voor het tafellaken en te klein voor het servet.
Zachte landing
Ook voor het team op school is de overgang van leerlingen van primair naar het voortgezet onderwijs een intensief traject. Hoeveel leerlingen kunnen we verwachten, van welke scholen komen de leerlingen, wat zijn de uitslagen van de cito’s? En dan begint het denken over klassen en klasindelingen.
Natuurlijk willen we graag dat leerlingen zacht landen. De klasindeling blijkt al spannend genoeg. Steeds vaker zien we dat er verzoeken van ouders komen voor (anti-)clusteren. We hebben daar, binnen onze locatie, duidelijke afspraken over. Toch houd je soms die hele speciale situaties waarin hoofd en hart aangeven rekening te houden met deze leerling.
In beeld
Om de leerlingen goed in beeld te krijgen, heb je ieder voorjaar de ‘warme overdrachten’. De ondersteunings- en leerlingcoördinator gaan dan in gesprek met de leerkracht van groep 8 en de intern begeleider. Ze lopen alle aankomende leerlingen langs en staan soms wat uitgebreider stil. Er is aandacht voor de cognitieve vaardigheden, maar ook voor bijzondere thuissituaties en hoe het sociaalemotioneel met de leerling gaat. In sommige gevallen zijn vóór de zomervakantie al (kennismakings)gesprekken met ouder(s) en kind. Notities volgen in Somtoday en aanstaande mentoren/coaches worden bijgepraat.
Hoe mooi is het als we ook dit schooljaar niet écht verrast worden door leerlingen, al blijven het natuurlijk tieners. Dat we ze goed in beeld hebben en weten wat zowel bevorderend als belemmerend is als het gaat om hun leerproces en sociaal-emotionele ontwikkeling. Ik ben in ieder geval klaar voor de start en heb er zin in om ze nóg beter te leren kennen. Op naar mooie jaren voor al deze leerlingen op het Twents Carmel!
‘Wat moet dat spannend zijn voor de jonge ‘spring-in-‘t-velden’ die het vaak nog zijn’
Elies Schledorn >> Docent levensbeschouwing en mentor op Twents Carmel College
Nieuwe vrienden
Een nieuw schooljaar betekent voor veel leerlingen ook een nieuwe school. Op die leeftijd betekent dat op zijn beurt nieuwe uitdagingen, maar ook valkuilen. Hoe ver moet je gaan om aardig gevonden te worden? Moet je een grote mond geven, zodat je klasgenoten tegen je op kijken? Moet je empathie tonen, zodat ze merken dat je betrouwbaar bent? Neem je het voortouw of laat je je leiden?
Verleidingen
Als je nog zo jong bent, is het leven best wel ingewikkeld met alle verleidingen en gevaren. Je nieuwe klasgenoten lijken op het eerste gezicht best leuk, maar blijken later toch ettertjes te zijn. Anderen geven je juist de indruk dat ze helemaal niet bij jou passen, maar soms blijken ze later je beste vriend(inn)en te worden. Onze leerlingen moeten er allemaal doorheen, hoewel sommigen het goed kunnen verbloemen, dat ze onzeker zijn.
Ook dat is een veelbeproefde copingmechanisme.
Indruk maken
Want ondanks dat sommige leerlingen heel stoer overkomen, alsof ze alle wijsheid in pacht hebben, betekent dat bijna nooit dat dit ook werkelijk zo is. De ellende, die sommigen mee moeten maken, bijvoorbeeld door spanningen thuis, de buurt, de verleidingen van drank en drugs of een onzeker zelfbeeld; alles speelt mee in de huidige wereld. In deze wereld is het meer dan ooit noodzaak om de indruk te geven dat je sterk in je schoenen staat. Kijk mij toch eens zelfverzekerd zijn.
Invloed
Leraren, mentoren en onderwijsondersteunend personeel zijn in deze fase ontzettend belangrijk. Jongeren krijgen vast van hun ouders of leeftijdsgenoten hier en daar bruikbare tips en adviezen, maar misschien even zo vaak oneerbare voorstellen van anderen om tóch eens zo’n biertje of vape te proberen. Zie dan maar eens sterk te blijven en zo’n aanbod beleefd doch resoluut af te wijzen. Het is van het grootste belang om positief over te komen bij je nieuwe klasgenoten of vriendengroep op school. Belangrijker dan je eigen principes, zelfs.
Advies
Gelukkig zijn wij volwassen en weten wij wat we van onszelf en anderen mogen verwachten. Maar we zijn allemaal zo druk, zeker zo in het begin van het schooljaar, dat we soms simpelweg niet zien dat onze nieuwe leerlingen even een, misschien voor de hand liggend, volwassen advies kunnen gebruiken. Wellicht slaan ze dat in de wind, want zoveel invloed als hun peer group hebben wij nu eenmaal niet, maar reken maar dat het blijft hangen. Misschien handelen
‘Hoe ver moet je gaan om aardig gevonden te worden’
Deel ook jouw verhaal! Scan de bovenstaande QR-code en deel jouw ervaring met ons!
ze er toch naar. Of een beetje. Of ze krijgen spijt en realiseren zich op tijd dat een andere weg toch verstandiger is. Zolang we maar een aanspreekpunt blijven voor deze jonge, onzekere mensen en soms, tussen de hectiek van de werkweek door, even vragen of het goed gaat en of we ergens mee kunnen helpen. Een fijn schooljaar gewenst!
Olaf Koot
Olaf Koot >> Docent Engels, docent muziek en mentor op Etty Hillesum Lyceum
» Waar wil je heen, leraar?
OVER HET CARMEL ONTWIKKELKOMPAS LERAREN
Op de tafel in de directiekamer van het Etty Hillesum Lyceum in Deventer ligt een veelkleurige ‘praatplaat’. ’Carmel Ontwikkelkompas Leraren’, staat er in grote letters boven. Het is een uitnodiging aan leraren om zich verder te ontwikkelen. “Dat vragen we van onze leerlingen, dus ook van onszelf”, zegt Wiebo Spoelstra, voorzitter van de centrale directie van de scholengemeenschap in Deventer. Met Wiebo aan tafel zitten Martijntje Schepel, opleidingscoördinator van Pius-Canisius, en Femke Gerritsen, coördinator onderwijs en ICT van Bonhoeffer College.
Het Ontwikkelkompas ziet er aangenaam overzichtelijk uit. Met vijf richtingen: ‘Het leren van leerlingen’, ‘Het ontwikkelen van onderwijs’, ‘Het ondersteunen van (aanstaande) collega’s’, ‘Het organiseren van onderwijs’ en ‘Het verbinden van het leren met buiten.’
Per richting zijn er onderverdelingen. Om een voorbeeld te noemen: wie meer wil op het gebied van het leren van leerlingen, kan kiezen uit ‘pedagogisch’, ‘vakinhoudelijk’ en ‘didactisch.’ Er staan concrete voorbeeldrollen bij. Zoals ‘mentor’, ‘expert vakinhoud’ of ‘begeleider debatclub.’ Dat maakt het Ontwikkelkompas overzichtelijk en concreet, waardoor het de leraar helpt bij het kiezen van een route om zich verder te ontwikkelen. Want dat wordt verwacht. Zie Koers 2025, het visiedocument van Stichting Carmelcollege: “Wat voor onze leerlingen geldt, geldt ook voor onze medewerkers: we leren een leven lang, we ontwikkelen ons continu (vanuit brede vorming) omdat de toekomst dat van ons vraagt, en omdat het hier en nu dat van ons vraagt.” Ofwel: wat we van onze leerlingen verwachten, verwachten we ook van onze leraren.
Lesgeven als basis
Er is wel een kanttekening. Lesgeven blijft de basis van het leraarsvak. Maar tegelijkertijd is het vak veel omvattender en breder, en biedt het volop mogelijkheden voor verdere ontwikkeling. Het Ontwikkelkompas laat deze in één oogopslag zien, en onderstreept hoe Carmel invulling wil geven aan het eigen beroepsbeeld van de leraar. Met steeds één doel: het helpen leren van de leerling. Een leraar, die de gelegenheid krijgt talenten meer in te zetten, of interesses uit te diepen, blijft enthousiast. In tijden, waarin het moeilijk is leraren te vinden, is dat een belangrijk punt.
Bewustwording
“Ik verwacht dat het Ontwikkelkompas leraren helpt”, zegt Martijntje Schepel, opleidingscoördinator van Pius-Canisius, locatie Canisius in Almelo. “Het kan diepgang geven aan de gesprekkencyclus. Noem het bewustwording: met het Ontwikkelkompas voor je, kun je letterlijk zien welke mogelijkheden je hebt. Ik denk dat het stimuleert en dat het energie geeft.”
‘Het Ontwikkelkompas helpt individuele docenten, teams én instellingen verder’
Zo gaat het Etty Hillesum Lyceum het Ontwikkelkompas inzetten, legt Wiebo uit. “In de gesprekkencyclus willen we nog meer gaan vragen wat iemand wil. Het Ontwikkelkompas kan hierbij helpen.” Vooral datweet Femke Gerritsen, coördinator onderwijs en ICT van Bonhoeffer College in Enschede - leidde tot het besluit om het samen te stellen. Er is Carmelbreed over nagedacht en er is dankbaar gebruikgemaakt van wetenschappelijke inzichten, ervaringen en documenten over het beroepsbeeld van de leraar. Femke: “We leren steeds meer van en met elkaar en we ontwikkelen samen steeds meer aanbod. Carmel is een kweekvijver voor talent, dat willen we bevorderen.”
Leercultuur
“We brengen de ontwikkeling van de organisatie en de ontwikkeling van de individuele leraar bij elkaar”, zegt Wiebo. "Dat is onontkoombaar", stelt Martijntje. “De maatschappij verandert, onze leerlingen veranderen, daarin moeten we meegaan.” "En dat was lang niet vanzelfsprekend", weet Wiebo. “Het onderwijs heeft traditioneel geen goede leercultuur. Je was soms veertig jaar koning in je eigen lokaal. Zulke leraren hebben we niet meer, maar we willen een volgende stap zetten.”
Dat breng Femke op een vraag aan Wiebo: “Wat zou je verder willen ontwikkelen?” Hij denkt even na en zegt dan: “De kern van ons vak bestaat voor mij uit didactiek en pedagogiek. Die laatste is het belangrijkst, daar gaat het om de relatie, die je als leraar met je leerlingen opbouwt. Hoe geef je die vorm? Die vraag verdient continu aandacht, dát is het echte ambacht.”
Femke knikt: “De leraar moet het leren van de leerlingen goed begrijpen” Wiebo: “Liever dan over het leren van onze leerlingen, heb ik het over de ontwikkeling van onze leerlingen. Onze opdracht is breder, die omvat niet alleen het cognitieve.”
Verdiepen en verbreden
Ook op dat vlak kan het Ontwikkelkompas zijn waarde bewijzen. Wiebo: “Je kunt ervoor kiezen om je
Femke Gerritsen
Coördinator onderwijs en ICT van Bonhoeffer College in Enschede.
verder te verdiepen in wat jou boeit, je kunt ook verbreden. Het kan samengaan. En dat past bij onze opdracht: wij moeten zelf uitstralen dat je je elke dag ontwikkelt. Dat vraagt om een context waarin leren vanzelfsprekend is. En dan is het mooi dat steeds meer scholen opleidingsscholen zijn, die beginnende leraren begeleiden. Als je zo’n jonge collega observeert, ga je zelf ook reflecteren. ‘Hoe doe ik het zelf, wat zou ik nog willen leren?’ Dat stimuleert.”
“Het kan ook helpen om verder dan je eigen school te kijken”, valt Femke hem bij. “Ik heb zo’n tien jaar voor de klas gestaan, daarna werd ik gedetacheerd bij Hogeschool Saxion. Zo heb ik het leren binnen de school verbonden met het leren buiten de school.” Ook Martijntje heeft bij Saxion gewerkt, als onderzoeksdocent en scriptiebegeleider. “Die ervaringen helpen me nu weer op school.” En Femke weer: “Ik gun het iedereen om zo eens verder te kijken.” Martijntje knikt: “Het is soms goed om buiten de veilige zone van de eigen school te treden, om uit je comfortzone te stappen.”
“Je gaat het pas zien als je het doorhebt”, citeert Wiebo vervolgens Johan Cruijff. “Op instellingsniveau houden we audits. Het is leerzaam om in andere scholen te kijken, je ziet altijd weer nieuwe dingen die je op je eigen school weer kunt benutten.” >>
Wiebo Spoelstra
Voorzitter centrale directie van Etty Hillesum Lyceum in Deventer.
Martijntje Schepel
Opleidingscoördinator van Pius-Canisius, locatie Canisius in Almelo.
Bredere betekenis
Bijna vanzelf dient zich nu nog een andere betekenis van het Ontwikkelkompas aan. “Je kunt het ook als team gebruiken. Hebben we alle gewenste kwaliteiten in eigen midden? Hebben we nog iets nodig, en wie is daarvoor dan het meest geschikt? Het Ontwikkelkompas gaat verder dan
‘Carmel is een kweekvijver voor talent, dat willen we bevorderen’
Meer informatie
Het Carmel Ontwikkelkompas Leraren geeft inspiratie en richting om jezelf te ontwikkelen in waardevolle rollen. Je vindt het Ontwikkelkompas bij de Carmel Academie (Carmel Intranet) op de pagina voor leraren. Daar vind je bovendien meer informatie. Zo zijn per richting drie kernpunten uitgewerkt, die echt belangrijk zijn.
Bijvoorbeeld bij het ‘leren van leerlingen > pedagogisch’ staan de kernpunten ‘veilig’, ‘contact’ en ‘brede vorming’ beschreven. Je vindt er ook verschillende versies om te downloaden, bijvoorbeeld voor teamsessies.
Scan de QR-code en bekijk 'Het Carmel Ontwikkelkompas Leraren'.
de individuele leraar”, verduidelijkt Femke. “Zo kan het ook een rol spelen bij de werving van nieuwe collega’s voor het team. Wat hebben we nog nodig? Dat kun je betrekken bij de sollicitatiegesprekken. Het Ontwikkelkompas kan zowel individuele docenten, als teams en instellingen verder helpen.”
» What’s up?
Carmel neemt Pvo-scholen over
Carmel heeft er per 1 augustus 2025 drie scholen bij uit het Persoonlijk Voortgezet Onderwijs (Pvo). Twee hiervan sloten aan als zelfstandige scholen: Carmel College West Betuwe in Geldermalsen en het Carmel Lyceum Hurdegaryp in Hardegarijp. Pvo Deventer voegde zich als locatie bij Etty Hillesum Lyceum.
Waarom deze overname?
• Regiofunctie
Pvo-scholen hebben, net als Carmelscholen, een regiofunctie. Carmel vindt het belangrijk dat dit regionale Pvo-onderwijsaanbod blijft bestaan.
• Maatschappelijke verantwoordelijkheid
De aanleiding voor de overname is dat Stichting Pvo de scholen niet langer in stand kon houden. Met de overname van dit onderwijs neemt Carmel maatschappelijke verantwoordelijkheid.
• Verscheidenheid binnen het onderwijs Carmel wil blijven werken aan verscheidenheid binnen het onderwijs, met nieuwsgierigheid naar andere vormen van voortgezet onderwijs en hoe je deze organiseert. Het Pvo-concept is een inspiratiemodel. Andersom kunnen de Pvo-scholen leren van Carmelscholen.
Welkom nieuwe collega’s en leerlingen Carmel is blij dat de betrokken leerlingen Pvo-onderwijs kunnen blijven volgen.
Benoeming lid College van Bestuur
Nog heel even en ons College van Bestuur is weer compleet! Na het vertrek van (oud-voorzitter) Karin van Oort, start Zoë Kwint per eind oktober 2025 als lid College van Bestuur bij Carmel. Zoë is een bestuurder met veel ervaring in verschillende maatschappelijke sectoren. Samen met haar, en voorzitter Jan Kees Meindersma, bouwen we verder aan de toekomst van Carmel. Op een later moment stellen we haar natuurlijk uitgebreid voor.
Voor nu: alvast van harte welkom, Zoë!
Volg ons op Social Media
stichting carmelcollege stgcarmel stgcarmel
Daarnaast heten we onze nieuwe collega’s van harte welkom! Zo waren er eind schooljaar 2024-2025 al welkomstbijeenkomsten om ze meer te vertellen over Stichting Carmelcollege.
In het volgende nummer lees je meer over onze nieuwe schoollocaties.
Het onderwijs op de drie nieuwe schoollocaties onderscheidt zich door:
» Kleinere klassen
» Extra begeleiding
» Een hechte pedagogische relatie tussen docent en leerling
» Verruiming van onderwijstijd
‘We
stoppen een zo groot mogelijk deel van het geld in onderwijs’
Danny Eulderink
» Marianum, Pius-Canisius en Twents Carmel College werken samen
SAMEN SLIMMER: ZO GAAT DAT IN EEN CLUSTER!
Sinds 1 januari van dit jaar werken Carmelscholen in vijf clusters samen op het gebied van bedrijfsvoering. Sommige scholen begonnen al eerder met samenwerken, zoals Marianum, Pius-Canisius en Twents Carmel College. Waarom waren zij er zo vroeg bij? En hoe verloopt hun samenwerking nu in de praktijk? We vroegen het aan teamleiders bedrijfsvoering Maureen Wildenborg (Marianum) en Danny Eulderink (Twents Carmel College).
Waarom namen jullie een voorschot op het werken in een cluster?
Danny: “We zagen al langer aankomen dat we in de bedrijfsvoering meer moesten gaan samenwerken met andere scholen. Er zijn minder leerlingen en dat betekent minder geld. En binnen Carmel willen we een zo groot mogelijk deel van het geld in onderwijs stoppen, want dat vinden we allemaal het belangrijkst. Wil je dan toch het niveau van dienstverlening bij de bedrijfsvoering handhaven of verbeteren, dan moet je Carmelbreed Samen Slimmer werken. Dat zat dus al in ons achterhoofd ...”
‘Waarom zouden we allemaal het wiel uitvinden?’
Maureen: “… en toen vertrok op het Marianum een collega van de ICT-afdeling. We wisten dat ICT in de toekomst meer centraal geregeld zou gaan worden. Moesten wij deze medewerker dan nog wel vervangen? Zónder was Marianum kwetsbaar, want dan was er nog maar één ICT-medewerker over. Dus zijn Danny en ik gaan kijken of onze scholen elkaar op dit punt konden versterken. Je moet weten dat er al een warm lijntje lag. Ik werk nu bij Marianum, maar voorheen werkte ik bij Twents Carmel College en was Danny mijn naaste collega. Dus dat was makkelijk. We zijn op onderzoek uitgegaan en toen bleek dat 90% van alle ICT-vragen bij Marianum op afstand op te lossen was. Daarmee lag de keuze voor de hand: een gezamenlijke ICT-servicedesk! De resterende 10% van de vragen kan de ICT-medewerker van Marianum afhandelen.”
Zo begon de samenwerking. En toen?
Maureen: “Vervolgens stapte de directeur bedrijfsvoering van Marianum over naar Bonhoeffer College en stonden we voor dezelfde vraag: moeten we haar wel vervangen?
Ook dat hebben we onderling opgelost: ik heb haar taken op de locaties erbij gekregen en de strategische taken zijn belegd bij Harm Peters, die toen nog alleen directeur bedrijfsvoering van Twents Carmel College was.”
Op 1 januari is de samenwerking uitgebreid naar alle ondersteunende diensten. Was dat een ingrijpende verandering?
Danny: “Dat viel mee. We hebben voor ons cluster wel een duidelijk organisatieplaatje gemaakt en uitgangspunten vastgelegd. Een daarvan is ‘sturing nabij’. Wij willen niet dat de afstand tussen medewerkers en hun leidinggevende groter wordt. Daarom is er op elke locatie één teamleider bedrijfsvoering die daar leidinggeeft aan alle medewerkers bedrijfsvoering. Ik vervul die rol bijvoorbeeld op Twents Carmel College, locatie Potskampstraat. De conciërge, de mediathecaris, de repro: ze kunnen met al hun vragen bij mij terecht.”
Heb je als teamleider dan van al die onderwerpen verstand?
Danny: “Dat verschilt. Van ICT weet ik veel meer dan van repro. Daarom hebben we naast ‘sturing nabij’ nog een uitgangspunt: we benutten ieders specialisme. Elke teamleider heeft een portefeuille waarvoor hij of zij de grote lijnen bewaakt en alle ontwikkelingen bijhoudt. Mijn portefeuille is bijvoorbeeld ICT en applicatiebeheer, Maureen houdt zich bezig met huisvesting en facilitair. Krijgen we een vraag die we niet kunnen beantwoorden, dan vragen we het aan de teamleider die dat onderwerp in portefeuille heeft.” >>
Maureen: “Een mooi voorbeeld is dat we op Marianum onlangs een ICT-collega zochten. Dan nodig ik Danny uit bij de sollicitatiegesprekken. Want ik kan goed inschatten of iemand hier past, maar niet of die de juiste ICT-kennis heeft.”
Is de afstand tussen medewerkers bedrijfsvoering en hun leidinggevende groter geworden?
Danny: “Nee, wel hebben sommige collega’s een andere leidinggevende gekregen. Zo is Harm Peters nu directeur bedrijfsvoering voor het hele cluster. Daardoor zien collega’s
‘Laten we binnen de clusters elkaars expertise nóg meer gebruiken’
Maureen Wildenborg
hem wat minder op school, dat vinden ze jammer. Maar het is nu aan ons als teamleiders om een goed contact met medewerkers op te bouwen en te onderhouden.”
Hoe hebben jullie het cluster verder ingericht?
Maureen: “De teamleider bedrijfsvoering op een locatie is ook aanspreekpunt voor de schoolleiding. Want schoolleiders hebben vaak vraagstukken waarin verschillende aspecten van bedrijfsvoering samenkomen. Bij wie moet je aankloppen voor het vernieuwen van de mediatheek? Bij de teamleider met portefeuille huisvesting of met portefeuille financiën? Nu hebben schoolleiders één aanspreekpunt. Komt de teamleider op locatie er niet uit, dan vraagt die er een collega bij.”
Hoe is het eerste halfjaar gegaan: zijn er mooie praktijkvoorbeelden van ‘Samen Slimmer’ binnen jullie cluster?
Maureen: “Ja, een HR-medewerker van Pius-Canisius moest bijvoorbeeld een klein deel van haar taken overdragen omdat zij een andere functie ging vervullen. In plaats van te gaan werven, is toen in het cluster gevraagd of er een HR-collega was die functie-uitbreiding wilde. Toevallig wilde een collega bij Marianum graag meer uren werken. Zij doet nu voor Marianum en Pius-Canisius grotendeels dezelfde werkzaamheden, gewoon op haar bestaande werkplek in Lichtenvoorde. Ideaal! Geen selectieprocedure, geen inwerkperiode… Alleen de juiste autorisaties regelen en dat was het!
Een recenter voorbeeld gaat over de privacy-coördinator. Wij vinden het belangrijk dat er op iedere instelling een aanspreekpunt voor privacyvragen is. Maar de rol van privacy-coördinator heeft ook een technische kant.
Dat deel kunnen we voor het hele cluster prima beleggen bij één persoon die deze technische kennis bezit. Vervolgens is het veel makkelijker om mensen te vinden en op te leiden als vraagbaak op de instellingen.”
Wat is er volgens jullie nog meer nodig om samenwerken in het cluster tot een succes te maken?
Maureen: “Ik zou het mooi vinden als we binnen de clusters nog meer elkaars expertise gebruiken. Dan hoeven scholen minder expertise van buiten te halen en wordt het makkelijker om vacatures te vervullen, omdat je niet meer op zoek hoeft naar een schaap met vijf poten.”
Danny: “Goede afstemming en kennisdeling is ook heel belangrijk voor de clusters onderling. Waarom zouden we allemaal het wiel uitvinden?”
Maureen: “Daarbij zijn de Carmelvakgroepen ICT, HR, F&F en H&F heel waardevol. En de afdelingen ICT, HR, F&F en H&F (samen het Carmel Bedrijfsvoering Collectief) op het bestuursbureau. We hoeven bijvoorbeeld niet allemaal BHV-beleid te maken: bij de afdeling Huisvesting en Facilities op het bestuursbureau zit iemand die daar alles van weet en die maakt Carmelbreed beleid waarin we allemaal vertrouwen hebben. En als je dan vervolgens ook nog in de vakgroepen kunt sparren over de implementatie binnen je cluster, dan doe je het echt Samen Slimmer!”
Met focus(punten) vooruit
Vijf jaar geleden verscheen Koers (2020-2025). Toen kwam corona en dat verschoof alles. Daarom verlengen we de looptijd van Koers én brengen we focus aan. Ik neem je hieronder in vogelvlucht mee.
Goed onderwijs is de basis, ‘kennis is maar de helft’ blijft belangrijk. Elke leerling moet op een passend niveau kunnen slagen, bij voorkeur zonder vertraging. Naast taal en rekenen is digitale geletterdheid nu ook een basisvaardigheid. En natuurlijk brede vorming, waar het mentoraat een sleutelrol heeft. Deze ‘andere helft’ - leren (samen)leven, jezelf leren kennen, onderdeel zijn van een gemeenschap - zit geworteld in onze kernwaarde ‘elke mens, heel de mens en alle mensen’.
De stem van de leerling telt: écht luisteren naar hun ideeën over beleidskeuzes. We bouwen voort aan onze professionele cultuur. Met scholing, teamontwikkeling en uitwisseling. Elk jaar een goed ontwikkelgesprek?
Vanzelfsprekend!
We maken financiële ruimte voor innovatie, maar wel met een doel. Denk aan kansengelijkheid vergroten, motivatie van leerlingen vasthouden, lerarentekort aanpakken, en digitale technologie - zoals AI - slim inzetten.
Zonder sturing geen verandering, júíst ook vanuit de teams en leraren zelf. We spreiden en versterken leiderschap op de plek waar het gebeurt: in de school en in de teams. Planmatig en cyclisch werken doen we met onze vertrouwde 3F-aanpak: feed up, feedback, feedforward. Soms met data, soms met kwalitatieve waarnemingen. En de bedrijfsvoering? Die biedt iedere leerling en medewerker dezelfde kwaliteit, tegen lagere kosten. Samen steeds slimmer dus.
We gaan samen met focus vooruit. Acht speerpunten samenvatten in 300 woorden? Onmogelijk. Meer lezen?
Scan de QR-code!
Meer over de focuspunten.
» Hoe ging het verder met...
OOG VOOR PRIVACY
‘Binnen no time stond er een calamiteitenorganisatie’
Vorig schooljaar stond in het teken van het programma ‘Oog voor privacy’. Het doel: Carmelmedewerkers bewuster maken van het belang van privacy en daarmee de kans op datalekken en geslaagde phishing-aanvallen verkleinen. Wat is er bereikt? En wat is het vervolg?
Oog voor privacy: als Carmelmedewerker kon je er vorig jaar niet omheen. Met e-learnings en/of webinars kreeg je meer kennis over het onderwerp, werd je je bewuster van de risico’s en leerde je wat je kunt doen om de privacy van jezelf, je collega’s en leerlingen te beschermen. “Als het goed is, zit het certificaat van deelname inmiddels bij medewerkers in het personeelsdossier in Jouw HR-portaal”, zeggen Erwin Pruim en Sandra Rensen tevreden. Erwin (adviseur Advies & Support) en Sandra (applicatiebeheerder Somtoday en privacy-coördinator op Carmel College Salland) waren lid van de multidisciplinaire projectgroep die het programma organiseerde.
Laagdrempelig
Terugkijkend zijn ze blij met de laagdrempelige aanpak van de projectgroep in samenwerking met expertbureau PrivacyWijs. Voor iedereen waren er e-learnings met tekst en korte animaties. Ook waren er webinars voor groepen die meer dan gemiddeld met persoonsgegevens werken, zoals mentoren en zorgcoördinatoren met zorgtaken, HRprofessionals en AFAS-beheerders. Alles werd ondersteund met een beeldmerk, posters in de scholen, tips op intranet en andere (school)kanalen. En niet te vergeten: een stimulerende rol van leidinggevenden.
Phishing
Tijdens het jaar werd tweemaal getest of Carmelmedewerkers phishingmails herkenden: valse e-mailberichten waarmee cybercriminelen mensen inloggegevens afhandig maken om daarmee bijvoorbeeld een netwerk plat te leggen. Sandra: “Zeker de eerste keer schrokken we van de honderden doorkliks en de persoonsgegevens die werden gedeeld. De tweede keer gebeurde dat iets minder, maar de alertheid op phishing kan echt beter!”
Toen Carmel een dag na de tweede test met een échte phishingmail te maken kreeg (!), bleek gelukkig dat de organisatie inmiddels goed was voorbereid. “Binnen no time stond er een calamiteitenorganisatie en deden we er alles aan om schade te voorkomen”, zegt Sandra.
Nieuwe medewerkers
Inmiddels is het e-learningprogramma voor medewerkers afgelopen. Er komt een e-learning voor nieuwe medewerkers, die nog onderdeel wordt van het onboardingof inductieprogramma. Ook lopen de webinars nog door: de komende tijd zijn medewerkers van de leerlingadministratie, Somtodaybeheerders, ICT’ers en WPO’ers aan de beurt.
Vervolg
Vanaf dit schooljaar krijgt Oog voor privacy een vaste plek in de jaaragenda van Carmel, gefaciliteerd door een beheerorganisatie. Erwin: “Dat is nodig, want in 2027 moeten alle schoolbesturen voldoen aan het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy van de overheid. En belangrijker nog: er hoeft maar één keer iets mis te gaan en de gevolgen kunnen rampzalig zijn. Dus laten we vooral met elkaar oog houden voor privacy!”
AI-afbeelding van docent Joost van der Meulen
Docent Joost van der Meulen (Het Hooghuis, locatie Titus Brandsmalyceum) zet graag mensen aan het denken, over de impact van AI bijvoorbeeld.
“Iets met computers moest het worden, dacht ik toen ik van de middelbare school kwam. Maar al snel merkte ik dat ik daar beter niet mijn beroep van kon maken. Ik praat liever met mensen over wat hen beweegt en over hoe we de maatschappij zo eerlijk mogelijk kunnen organiseren. Ik koos religiewetenschappen en na afloop zei mijn vriendin: ga de lerarenopleiding doen, dat past bij je! Ze had gelijk. Ik had mazzel dat ik voor mijn stage op het Titus Brandsmalyceum terechtkwam. Een school die levensbeschouwing belangrijk vindt en waar ik de ruimte krijg om het vak zelf in te vullen. Ik wil leerlingen aan het denken zetten. Ik zeg wel eens: de beste les is er één waar je in verwarring weggaat. Dat een leerling bij binnenkomst denkt te weten hoe iets zit, en bij vertrek beseft: misschien
Joost van der Meulen »
‘Als je in verwarring weggaat, dan was het een goede les ’
zit het toch anders. Pubers zien daar niet altijd het belang van in. ‘Waarom moeten we dít nou leren?!’ Maar dan kom ik ze later nog eens tegen, en dan zeggen ze: ‘Ik heb toch veel aan uw vak gehad.’
Vorig jaar heb ik het Carmel professionaliseringstraject teacher leader gedaan en dat gaf me de kans weer iets met mijn voorliefde voor technologie te doen. Mijn project ging over ‘AI in het onderwijs’. Samen met een collega trek ik nu de kar voor digitale vaardigheden. Een onderwerp waar we in het onderwijs nodig mee aan de slag moeten. Zowel voor leerlingen als docenten!”
Joost van der Meulen » Docent levensbeschouwing en filosofie
Leeftijd » 36 jaar.
Werkzaam bij Carmel sinds » 2014.
Privé » Woont met zijn gezin in Velp. Houdt van » Gamen, lezen, wielrennen op de Veluwe.
Karmel
TERUG NAAR JOUW BRON » Carmel bezoekt
Opschieten, afmaken én door! In het hectische schoolleven van elke dag gunnen we onszelf weinig tijd om stil te staan. Daarom gingen medewerkers van Het Twickel College in Hengelo anderhalve dag op ‘retraite’ in het Karmelietenklooster in Zenderen. Ze kwamen met een opgeladen batterij weer terug en kunnen het echt iedereen aanraden.
In gesprek met
Merle Busscher
Locatiedirecteur op Het Twickel College
Simoné Engbersen
Docent kunst en media op Het Twickel College
Hans Pellen
Technisch onderwijsassistent op Het Twickel College
Laura Wesselink
Docent Nederlands op Het Twickel College
Zuster Paula Tielemans
Lid van de Karmelorde en wonend in het karmelietenklooster
Carmel bezoekt Karmel
Een paar jaar geleden reflecteerden karmelieten in Carmel Magazine op gesprekken met leerlingen en collega’s van Carmelscholen. Nu zijn de rollen omgedraaid en gaan Carmelmedewerkers op bezoek bij Karmelieten. Medewerkers van Het Twickel College Hengelo gingen op retraite in Zenderen en delen hun ervaringen. Wat kunnen we vanuit onze gedeelde waarden – elke mens, heel de mens, alle mensen –van elkaar leren?
Stilte. Dat is wat je hoort – nee, vóelt – als de grote houten toegangsdeur van het klooster in Zenderen achter je is dichtgegaan. Het is niet stil in de zin dat er niets te horen is. Er wordt gewoon gepraat, met elkaar en met zuster Paula, die ons bij de deur ophaalt. Even verderop klinkt het geluid van een deur die opengaat en voetstappen in de gang: leden van de leefgemeenschap die op weg zijn naar de gemeenschapsruimte. Geen absolute stilte dus. Maar wel een soort ‘verstilling’ waardoor je vanzelf rustig wordt.
Weg uit de hectiek
Het is precies die kwaliteit van het Karmelietenklooster in Zenderen die locatiedirecteur Merle Busscher van Het Twickel College Hengelo op het idee bracht hier eens met leerlingen naartoe te gaan. Even weg uit de hectiek van schoolwerk, bijbaantjes en social media. Even terugkomen bij jezelf, zonder overdosis aan prikkels: het leek haar een heel mooi plan. Maar vóór je zoiets met leerlingen doet, moet je het eerst zelf ervaren hebben. Dus vertrok Merle met een groepje collega’s op een vrijdagmiddag in april 2024 voor het eerst naar Zenderen voor anderhalve dag retraite.
Rust en ruimte
‘Retraite’ is een woord waar maar weinig mensen tegenwoordig affiniteit mee hebben. Het klinkt als iets wat je doet als je overtuigd rooms-katholiek bent of jezelf intensief bezighoudt met spiritualiteit. Het klinkt niet zozeer als iets wat je onderneemt met mensen met wie je beroepsmatig samenwerkt. Toch is dat een misvatting, zeggen de Twickelmedewerkers die een retraite meemaakten. Het is wel iets anders dan een meerdaagse conferentie of een paar dagen met het team op de hei. “Daar heb je meestal een werkgerelateerd programma”, zegt docent Laura Wesselink. “Hoe worden we een beter team, hoe kunnen we efficiënter samenwerken? Naar een retraite kom je niet met een concreet doel. Hier kom je om rust en ruimte te ervaren.” >>
Terugkeer naar jouw bron
“Op retraite gaan is terugkeren naar de bron in je leven”, omschrijft Paula Tielemans. Zij is een van degenen die vanuit de Karmel de retraites voor Carmelmedewerkers (er zijn er inmiddels twee geweest) heeft begeleid. “Je stelt jezelf de vraag: waar gaat mijn leven over? Misschien is jouw bron de God van het christendom, misschien vind je die in een andere religieuze traditie of misschien heb je er geen naam voor. Maar ieder mens is bezig met levensvragen en een retraite nodigt je uit om bij jouw levensvragen stil te staan. Om weer in contact te komen met jouw bron.”
‘Tijdens een retraite hoef je echt niet de hele dag zittend op een kussen te mediteren’
Afwisselend programma
Dat ‘in contact komen’ kun je op allerlei manieren aanpakken. Want – nog zo’n misvatting – tijdens een retraite hoef je echt niet de hele dag zittend op een kussen te mediteren. “Samen met de begeleiders vanuit de Karmel hebben we een afwisselend programma samengesteld”, vertelt Merle. “We beginnen met een activiteit waardoor je tot rust komt na een drukke werkweek, vaak rondom een inspirerende tekst. Ook doorlopen we het labyrint dat in de kloostertuin ligt: dat is een oefening in het omgaan met de vragen in je leven. Soms doen we een stiltewandeling. We eten samen, we maken een viering van de kloostergemeenschap mee. En we eindigen met een creatieve verwerkingsvorm.”
Alles mag
Die creatieve verwerking werd de eerste keren begeleid door Simoné Engbersen, die behalve docent ook kunstzinnig coach is. “Het idee is dat je iets verbeeldt van de inzichten die jij hebt opgedaan”, zegt zij. “Een creatieve vorm werkt heel goed omdat je in een retraite veel bezig bent met symboliek. En onze ‘binnenkant’ verstaat symbolen dikwijls beter in de vorm van beelden dan van woorden. Je kunt gaan schilderen, een beeld maken … alles kan en mag.”
Voor iedereen
Een retraite kan voor iedereen een welkom rustmoment zijn in het hectische schoolleven, is de ervaring van de Twickelmedewerkers aan tafel. Leeftijd, gender, functie in de school, het maakt niet uit. “Jong of oud, schoolleider of conciërge; voor iedereen is het goed om even stil te staan en te kijken: wat heb ik tot nu toe gedaan, wie ben ik geworden en waar wil ik naartoe?”, vindt technisch onderwijsassistent Hans Pellen, die in zijn leven al heel wat retraites heeft gedaan.
Zuster Paula Tielemans
Merle Busscher
Simoné Engbersen
Hans Pellen
Laura Wesselink
Zelfkennis
Een retraite kan je ook beter in staat stellen om er voor anderen te zijn. Paula: “De langste reis is de reis naar binnen, heeft voormalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties Dag Hammerskjöld ooit gezegd. Wat mij in de retraites met Carmelmedewerkers heeft geraakt, is hoe gepassioneerd ze in hun werk staan. Maar ook: hoe je je in het werk op een school kunt verliezen. Ik denk dat een retraite een goede manier kan zijn om jezelf en je eigen grenzen beter te leren kennen.” Zo heeft Simoné het ook ervaren: “Het is heerlijk om even leeg te worden en er daarna weer voor anderen te zijn.”
Geen druk
Maar hoe is het om zo’n retraite te doen met mensen met wie je beroepsmatig samenwerkt? Word je niet gedwongen om dingen te delen die je liever alleen met vrienden bespreekt? Merle benadrukt dat vrijheid het uitgangspunt is. “Je wordt uitgenodigd om mee te doen, maar je hebt alle ruimte om je eigen grenzen te bewaken. Er is heel veel onderling respect. En sowieso is de afspraak: wat hier gebeurt, blijft hier.” Paula vult aan: “Natuurlijk vindt de een het makkelijker om iets te delen dan de ander. Maar dat maakt helemaal niets uit. Niemand bezit de waarheid. Het gaat over wat het jou zegt, voor jouw leven.”
Pas op de plaats
De medewerkers die meededen, hebben veel aan de retraite gehad. “Het is niet zo dat ik ineens heel anders in mijn werk sta”, zegt Laura. “Maar voor mezelf heb ik er wel veel uitgehaald. Dat ik vaker een pas op de plaats wil maken bijvoorbeeld. Vaker de rust wil opzoeken, weer eens wat meer creatief bezig wil zijn, want dat vond ik tijdens de retraite heerlijk om te doen.”
Voor Hans was de retraite een stap in een al langer lopend proces van terugkijken en verklaren. Zijn ervaring is dat je daar milder van wordt. “In de verstilling van een retraite kun je goed luisteren naar jezelf. Je gaat beter begrijpen waarom bepaalde dingen in je leven wel, en andere dingen niet zijn gelukt. Daardoor krijg je ook meer begrip voor een leerling
‘Een welkome adempauze in het drukke schoolleven’
‘Even terugkomen bij jezelf, zonder overdosis aan prikkels’
of een collega bij wie iets even niet wil lukken. Je krijgt respect voor de imperfectie van je medemens.”
Ook kom je dieper in contact met collega’s die je voorheen niet kende of hooguit in het voorbijgaan gedag zei. “In de retraite ontmoet je jezelf, maar ook de ander op een dieper niveau dan het werk van alledag”, zegt Simoné. “Na afloop zie je elkaar anders, met meer inhoud. Juist daarom zou ik het leuk vinden als in de toekomst veel meer collega’s aan een retraite zouden deelnemen.”
Elke mens, heel de mens, alle mensen
Voor medewerkers van Scholengroep Carmel Hengelo worden komend schooljaar opnieuw twee retraites georganiseerd. Hebben eenmaal voldoende collega’s ermee kennisgemaakt, dan hoopt de school ook retraites voor leerlingen te kunnen gaan organiseren. Merle, die het initiatief voor de eerste retraites nam, wil graag helpen om dit ook voor medewerkers van andere Carmelscholen mogelijk te maken. “Ik ben in mijn vrije tijd actief in de Karmelbeweging in de regio Twente en daar zie ik hoeveel Karmel en Carmel gemeen hebben”, zegt zij.
“Het motto ‘Elke mens, heel de mens, alle mensen’ inspireert ons allemaal. Het past bij de traditie van de Karmelieten om er als gemeenschap voor de samenleving te willen zijn. En voor Carmelmedewerkers kan een moment van verstilling bij Karmel een welkome adempauze zijn in het drukke schoolleven. Dus waarom zouden we de banden niet versterken?” Ze lacht en zegt dan: “Dit is een van de dingen die de retraite mij heeft gebracht. Gewoon de moed om als ik een idee heb, dat ook te uiten. Ik was daar altijd een beetje voorzichtig mee, maar nu denk ik: ik mag hier best eens voor gaan staan. Bij deze dus. En iedereen die wil meedenken, mag me mailen!”
Wil jij ook wel eens een retraite meemaken, als individu of samen met collega’s?
Of wil je dit als leidinggevende mogelijk maken voor jouw school of jouw team?
Mail dan naar m.busscher@carmelhengelo.nl
» Opmerkelijk EDUCATIE KOMT TOT LEVEN
We hebben een probleem: er zijn te weinig leraren in Nederland. En dat terwijl het zo’n mooi beroep is. Peter Blanken en Sylke van der Broek, beiden docent en lid van de werkgroep havo-educatie op Carmelcollege Emmen, beamen dit. Het beroep leraar verdient meer credits. Maar ook leerlingen Amy (havo 4) en Vera (atheneum 4) vinden het fantastisch om voor de klas te staan. Hoe ze daarachter kwamen? Zij volgen het extra vak havo-educatie, waarbij ze alvast mogen proeven aan educatieberoepen in het onderwijs, en in de cultuur-, sport- en natuursector.
Natuurtalenten
Voordat Amy en Vera voor de klas op de foto gaan, ontstaat er een gesprek op de gang. “Is het leuk om docent te zijn?”, vraagt Amy aan Peter en Sylke. Goeie vraag, wat is er eigenlijk zo leuk aan docent zijn? Peter: “Elk beroep heeft
natuurlijk voor- en nadelen. Maar ik vind het heel leuk. Het is zo veelzijdig, geen dag is hetzelfde.” Alsof ze nooit anders hebben gedaan, houden Amy en Vera daarna een praatje voor de voor hun onbekende brugklas.
‘Leraar zijn is niet alleen lesjes draaien, maar zoveel meer’
De juiste mensen op de juiste plek Carmelcollege Emmen was een van de circa tien pilotscholen in Nederland die met een driejarige subsidie het vak havo-educatie opzette. Met geld en eindtermen, maar zonder lesmethode moesten ze aan de slag. Het vak zou moeten bijdragen aan het tegengaan van het lerarentekort, en aan uitval op de docentenopleidingen en pabo. Of dit lukt is lastig te zeggen, maar Peter en Sylke zien al mooie resultaten.
Peter: “Mijn doel was niet zozeer het oplossen van het lerarentekort. Dat is nogal een grote opdracht. Maar wel dat leerlingen écht een meer gedegen keuze maken. Dat we de juiste mensen op de juiste plek krijgen.” Sylke vult hem aan: “Leraar zijn verdient een betere reputatie.
Daarom is het mooi dat er meer aandacht komt voor het werkveld educatie. Het is niet alleen lesjes draaien, maar zoveel meer. Ze leren ook de andere kanten van het vak: professioneel gedrag, contact leggen, lessen voorbereiden en jezelf presenteren. Ook theorie zoals ‘de 5 rollen van de docent’ komt aan bod.”
Wereld aan mogelijkheden
Ook de andere sectoren, natuur en cultuur, komen voorbij. Zo krijgen ze een kijkje achter de schermen bij dierenpark Wildlands, uitleg bij de bibliotheek over educatieve spellen voor scholen, en een rondleiding bij FC Emmen. Vera: “Een trainer vertelde welke kwaliteiten je moet bezitten om er te kunnen werken. Er bestaat zelfs een baan waarbij je eetprogramma’s maakt voor sporters!”
Toen Amy hoorde over het vak havo-educatie, wist ze het meteen: “Oh mijn god, dit moet ik doen! Ook al wil ik eigenlijk stewardess worden. Ik begon wel te twijfelen toen we een gastles kregen over internationaal docentschap. Je zou maar lesgeven over de hele wereld! Als ik terugdenk waren de stages écht mijn highlights. Vooral groep drie, vanwege de combi van het schattige kinderlijke maar dat ze ook heel graag willen leren.”
Vera: “Ik kwam erachter hoeveel banen er zijn. Daardoor realiseer ik me dat er zoveel te kiezen is. Voor iedereen is wel wat te vinden! Voor mij was het een bevestiging om het basisonderwijs in te gaan. Dit wist ik al op de basisschool, want daar wilde ik altijd iedereen helpen.”
Ontwikkelen op een andere manier
Aan het einde van de rit is er een portfoliogesprek, vertelt Peter. “Hierin laten ze een flinke groei zien. Ze komen erachter waar ze wel en niet goed in zijn, en wat ze leuk vinden of juist niet. Ze ontwikkelen zich door dit programma op een andere manier. Ook al is de uitkomst dat educatie niets voor ze is, dan is dat heel waardevol.”
We gaan door
De subsidie stopt binnenkort, maar Carmelcollege Emmen niet. Sylke: “Het vervolg staat nog in de kinderschoenen. We kijken nu of we het vak kunnen onderbrengen in het vak praktijkgericht programma Maatschappij (pgp-M). We gaan sowieso door.” Peter is trots: “In een korte tijd groeiden we van niets naar een heel mooi programma. De groep leerlingen die meedoet, is laaiend enthousiast.”
Is het probleem van het lerarentekort hiermee opgelost? “Dat niet”, denkt Sylke, “maar zowel PO, VO als het hoger onderwijs heeft hier baat bij omdat leerlingen een meer bewuste keuze maken voor het vak. En het is natuurlijk leuk om ons mooie vak op deze manier door te geven.”
COLOFON
Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar.
Wil je iets aan ons kwijt of heb je nog vragen?
Stuur dan een mailtje naar carmelmagazine@ carmel.nl.
Redactie
• Stichting Carmelcollege
» Team Communicatie
• Hans Morssinkhof Publicity
» Hans Morssinkhof
• Perspect Communicatiebureau
» Suzanne Visser
Ontwerp en opmaak
Digidee - creating brand love
Fotografie
NIKI photogrphr
» Niki Kits-Polman
Fotografie CvB
» Annabel Jeuring
Drukwerk
Gildeprint
Meer weten over het vak havoeducatie op Carmelcollege Emmen? Neem dan contact op met Peter en Sylke, via p.blanken@carmelemmen.nl of s.vanderbroek@carmelemmen.nl
Oplage
4.460
» Het laatste woord
Vanzelfsprekende ontwikkeling
Gregory en Abdou, aangenaam. De één ingetogen, de ander vlot van de tongriem gesneden. Ze leren samenwerkend een onderzoek opzetten. Verzamelen data en interpreteren die. Onder begeleiding, maar zij doen het werk.
Zichtbaar verschuift de balans. Vaardigheden zoals het stimuleren van kritisch vermogen worden steeds belangrijker. Van onderwijs gaan we naar ontwikkeling: van persoonlijkheid, kennis, interesses, talenten en ambities. Over de volle breedte, voor nu en voor de toekomst.
Als onze leerlingen zich zo verder ontwikkelen, ligt daar ook voor ons een opgave. Waarbij we een luisterend oor bieden: de stem van onze leerlingen heeft waarde en betekenis. Zij leren van ons, wij van hen. Samen worden we steeds slimmer.
Aan het begin van het schooljaar is dat een inspirerende gedachte. Voor elke mens, heel de mens en alle mensen.
