Carmel Magazine december 2020

Carmel Magazine » jaargang 17 » nummer 46 » december 2020

#koers

Hoe groei jij?

In dienst van de leerling

Schoolleiders over Koers 2025 Persoonlijkheid geeft de doorslag

Over de wisselwerking tussen docent en leerling

‘

We helpen ze om de weg in het leven te vinden #opmerkelijk (pag. 26)

2

’

» Inhoud

6

In de OnderwijsArena leren docenten van elkaar Het Twents Carmel College was de afgelopen twee jaar pilotschool voor OnderwijsArena. Deze onderwijsacademie vóór en dóór docenten gaat nu op grotere schaal van start.

18

Over de wisselwerking tussen docent en leerling Bijzondere verhalen van twee leerlingen die een ongebruikelijke leerroute hebben afgelegd.

Rubrieken 4 5 10 16 17 20 25 26 28

Standpunt #stelling Vertel!

Passie!

What's up?

Hoe ging het verder met...

College van Bestuur: Fridse Mobach Opmerkelijk Het laatste woord

12

22

Kennismaken met Carmel Iedere Carmelschool is anders, en toch ‘typisch Carmel’. Dat kenmerkende, waar zit dat in?

In gesprek bij Carmelcollege Emmen.

Schoolleiders over Koers 2025 ‘De toekomst bouwen we samen. Ruimte in verbinding.’ Zo luidt, verpakt in enkele woorden, de kernboodschap van Koers 2025.

Wij zijn Carmel Stichting Carmelcollege omvat 12 instellingen voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 50 locaties verzorgen we een breed onderwijsaanbod in een kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we onze leerlingen. Elke dag opnieuw.

Onderstaande - voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan Carmel verbonden: Almelo » Pius X College, Canisius Deventer » Etty Hillesum Lyceum Eindhoven » Augustinianum Emmen » Carmelcollege Emmen Enschede » Bonhoeffer College Gouda » Carmelcollege Gouda Groenlo » Marianum Haren » Maartenscollege, International School Groningen Hengelo » Scholengroep Carmel Hengelo Oldenzaal » Twents Carmel College Oss » Het Hooghuis Raalte » Carmel College Salland

3

» Standpunt

SAMEN OPLEIDEN In het ongewone jaar 2020 draait alles om het goed toerusten van onze leerlingen in een tijd waarin ineens alles anders gaat. We constateren dat we veel geleerd hebben, vaak samen, om onze weg te vinden in digitaal onderwijs en mentoraat. Die spontane samenwerking ondersteunt de ontwikkeling dat de opleiding, begeleiding en professionalisering van leraren een gezamenlijke aangelegenheid is.

Van leraren, scholen én lerarenopleidingen.

Bij Carmel gaat het steeds om de ontplooiing van de mens, of dat nu een leerling of een collega is, vanuit waarderend perspectief. Veel collega's volgen vak- en didactische scholingen, mastertrajecten en leergangen en tonen zich actief betrokken bij hun eigen leerproces en ontwikkeling.

De gescheiden werelden van de lerarenopleidingen

en de praktijk op school vloeien steeds meer samen en maken plaats voor samen opleiden, begeleiden en professionaliseren.

Veel Carmelscholen maken deel uit van een academische opleidingsschool waar VO-scholen en lerarenopleidingen samen vormgeven aan de opleiding en begeleiding van startende leraren. Het Ministerie van OCW, de PO-Raad, VOraad, MBO Raad, Vereniging Hogescholen en de Vereniging van Universiteiten hebben de gezamenlijke ambitie om van Samen Opleiden de norm te maken voor het opleiden van alle toekomstige leraren. Om die gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het opleiden van leraren te kunnen waarderen, is een landelijk ‘Kwaliteitskader Samen Opleiden & Inductie’ opgesteld. Carmelcollega's hebben daaraan bijgedragen en zijn lid van het auditteam.

‘Ontwikkelen doen we allemaal, een leven lang!’

Marjan Weekhout

Bij dreigende lerarentekorten en bij krimp, verscherpt de aandacht voor het bevoegdhedenstelsel: zijn kortere trajecten mogelijk waardoor zij-instromers eerder voor de klas kunnen? Hoe haal ik een tweede bevoegdheid zonder het hele opleidingstraject opnieuw te doorlopen?

De landelijke commissie Onderwijsbevoegdheden onderzoekt hoe het bevoegdhedenstelsel voor leraren

Marjan Weekhout » rector bij Twents Carmel College Passies » verbinden van mensen en goede ideeën, omdat je samen verder komt! Verder: natuur, tuinieren, wandelen, fietsen, aquarelleren en klussen.

Opleidingen » Juridische Bestuurswetenschappen,

4

Management Development, Financieel Economische Besturing, Professioneel Interimmanagement en Leidinggeven aan Onderwijsvernieuwing.

Werkzaam bij Carmel sinds » 2016

beter kan worden ingericht zodat de kwaliteit van het onderwijs verbetert en het aantrekkelijker wordt om te (blijven) werken in het onderwijs.

Ook onderzoekt deze commissie de denkrichting waarbij leraren eenmaal hun ‘startbewijs’ behalen en daarmee in de volle breedte van het beroep bevoegd zijn. Leraren behalen daarbij een specialisatie in minimaal één doelgroep en inhoud. Eventueel kunnen ze daarna hun bekwaamheid verbreden door modules te volgen. De samenwerking tussen scholen en lerarenopleiders, en het kwaliteitskader, borgen dat de inhoud daar niet onder lijdt. Ik vind dit een mooie ontwikkeling: ook de lerarenopleidingen leveren op deze wijze maatwerk. Hierdoor wordt het eenvoudiger om les te geven aan andere doelgroepen of in andere vakken zónder de volledige opleiding te hoeven volgen. Immers, ontwikkelen doen we allemaal, een leven lang!

#stelling Verschillen spelen in onze samenleving nog altijd een rol. Afkomst, huidskleur, geloof, geaardheid en een fysieke of mentale beperking beïnvloeden je toekomst. ‘Iedere leerling een eerlijke kans’, zet Carmel daartegenover in Koers 2025. Maar is dat écht haalbaar? Het vernieuwde Carmelpanel reageert op de stelling:

‘In de klas mag je zijn wie je bent’

Gaby Abdalla » ouder en MR-lid » Bonhoeffer College Enschede, locatie Van der Waalslaan

‘Zie de discussie over Zwarte Piet of over cartoons.

Wat je vindt, wordt bepaald door wie je bent of wilt zijn. Ik kom uit Syrië. Hier in Nederland moest ik vanwege mijn achtergrond de beste papieren halen om aan de slag te kunnen. Ik weet hoe belangrijk het is om te mogen zijn wie je bent, maar dat zegt niet dat de buitenwereld jou ook zo ziet.

We moeten er dus voor zorgen dat iedereen dezelfde startpositie heeft. Dat is een opgave voor iedereen en voor school. Daar moet je jezelf kunnen zijn maar ook leren je te verhouden tot de ander, en leren je verantwoordelijkheid te nemen. School creëert dan de omgeving, maar je moet zélf presteren.’

Stan Klein Nagelvoort » leerling vwo 6, Pius X College Almelo, locatie Aalderinkshoek

‘Met deze stelling kun je het alleen maar eens zijn.

Maar met een kanttekening: op school en in de klas leer je ook wie je bent. Daar heb je soms anderen bij nodig. Stel, je hebt een negatief zelfbeeld, dan moet er iemand zijn die je op andere grond zet.

In de onderbouw was ik vrij schuchter. Ik voelde me er niet echt thuis. Dat risico bestaat als de school niet zorgt voor voldoende begeleiding. In die fase zou ik met ‘oneens’ kunnen hebben geantwoord.

Sindsdien is het beter geworden. Docenten observeren meer, dat helpt. Er is meer aandacht voor ons, meer ruimte voor gesprek en een geintje. In zo’n omgeving kun je gemakkelijker en veiliger jezelf ontdekken en jezelf zijn.’

Lynn Mulder » leerling dakpanklas mavo/havo 2, Maartenscollege Haren

‘Hier ben ik het helemaal mee eens. Het maakt niet uit of je een lichte of een donkere huid hebt, een ander geloof, sproetjes of een beugel. En dat vindt onze hele klas. Natuurlijk zijn er verschillen, maar dat kan gewoon. Iedereen is zoals hij of zij is, en iedereen is goed zo. Dat gaat vanzelf, daar hoeven we het met elkaar niet over te hebben. Zelf ben ik doorgaans wat druk in de klas, ik praat nogal veel. Soms zeggen leraren daar iets van. Als ze dat vaak moeten doen, schrijven ze je naam op het bord. Dat is de eerste waarschuwing, bij de tweede moet je eruit. Ja, dat is me weleens gebeurd. Maar ik mag zijn wie ik ben.

Ik ben wat drukker, een ander is wat stiller. Dat kan, dat mag.’

Yona Lammers » docent Nederlands, Marianum Groenlo

‘Ik zeg volmondig ja, dit vind ik cruciaal. Tegelijkertijd zet dit me aan het denken. School moet ook de ruimte zijn waar je dingen over jezelf mag leren. Waar je leert luisteren naar de ander, waar je leert inzien dat de houding ‘Zo ben ik nou eenmaal’ jou en de mensen om je heen niets brengt. Dat is persoonsvorming, toch al een van de hoofddoelen van ons onderwijs.

En dat doel wordt steeds belangrijker. Wat je wilt leren hangt mede af van hoe jij je als persoon ontwikkelt.

Daar moet je ook zelf iets aan doen, in de les kan niet alles. Deze nuance hoort erbij. Misschien zou ik ook ‘neutraal’ kunnen reageren, maar dan lijkt het net of ik geen mening heb. Dus ik zeg ‘eens, mits’.’

5

» Carmelscholen kiezen voor slimme scholingsaanpak

IN DE ONDERWIJSARENA LEREN DOCENTEN VAN ELKAAR Het Twents Carmel College was de afgelopen twee jaar pilotschool voor OnderwijsArena.

Deze onderwijsacademie vóór en dóór docenten gaat nu op grotere schaal van start. Leren gebeurt in regionale bijeenkomsten of online. Ideaal, vinden deelnemers: ‘Lekker thuis bij een kop koffie leren over je vak.’

Een leraar is nooit uitgeleerd. Maar waar vind je goede scholing? Veel cursussen zijn duur, ver weg, of worden gegeven door deskundigen die veel van het onderwerp weten, maar in geen tijden een klaslokaal van binnen hebben gezien.

Dat moet beter kunnen, dacht Michel van Ast, voormalig docent en bedenker van OnderwijsArena. ‘Het werd me steeds duidelijker hoe belangrijk aansluiting op de praktijk voor docenten is. Daarom ben ik op zoek gegaan naar

‘Docenten staan met hun voeten in de klei, dan krijg je geen onrealistische verhalen die bedacht zijn achter een bureau’ 6

manieren om scholing ván en vóór docenten te organiseren.

Dichtbij huis, passend bij de schooldoelen en betaalbaar.’

In dat laatste – de kosten – zit het verschil met in companytrainingen. ‘Ook die zijn op maat en dichtbij huis’, zegt Michel. ‘Maar aan één ingekochte studiedag is een school soms meer dan de helft van het nascholingsbudget kwijt.

Bovendien ontmoeten docenten dan alleen hun eigen collega’s, terwijl ze ook veel kunnen hebben aan contacten in de regio.’

TCC Academy Doorfilosoferend kwam Michel op het idee van OnderwijsArena: een landelijke onderwijsacademie voor en door docenten, die regionaal scholing verzorgt. Voor het Twents Carmel College kwam het initiatief als geroepen.

‘Wij waren op zoek naar gevarieerde scholing voor docenten, maar wel passend bij onze school’, zegt

locatiedirecteur Patrick van Haren. 'In de nieuwe Koers van Carmel gaat het onder meer over ontwikkelgericht werken.

Wij doen dat aan de hand van schoolbrede ontwikkelings­ lijnen. In eerste instantie leren docenten daarbij van elkaar, onder meer in onze huisacademie, de TCC Academy.

Daar wisselen mensen van al onze zes locaties kennis uit.

Ook biedt de TCC Academy scholing voor studenten die worden opgeleid in de school en voor docenten die net bij ons begonnen zijn. Maar het lukt niet om álle gewenste scholing in eigen huis te verzorgen. Het resterende deel kopen we in. En daar biedt OnderwijsArena uitkomst.'

Krachtig principe Het Twents Carmel College zei twee jaar geleden dan ook “ja” op het verzoek van Michel van Ast om pilotschool voor OnderwijsArena te worden. In het kader van de pilot werden medewerkers van de Twentse scholengemeenschap

Patricia Strohm

7

opgeleid om in het hele land scholing te verzorgen.

Daarnaast konden alle docenten bij OnderwijsArena scholing vólgen. Inmiddels is de pilot afgerond en zijn een stuk of tien scholen voor voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs bij het initiatief aangesloten.

In overleg met die scholen zijn vijftien thema’s vastgesteld, uiteenlopend van formatief evalueren tot differentiëren en lesgeven met ICT. Patricia Strohm, vmbo-coördinator klas 1 en 2 en docent Duits en digitale geletterdheid op de locatie Losser van het Twents Carmel College, was een van de eerste trainers van het eerste uur. Zij reisde voor OnderwijsArena het land door met themasessies over activerende didactiek en formatief toetsen, onderwerpen waar ze op school al een tijd mee bezig was. ‘Afgezien van studiedagen op onze eigen locatie was dit de eerste keer dat ik als trainer voor volwassenen stond’, vertelt ze. ‘Lesgeven aan docenten is niet veel anders dan lesgeven aan leerlingen: ook hier moet je de toehoorders meenemen in het thema. Wat helpt, is dat docenten meteen merken dat je zelf ook uit de praktijk komt. Toch vond ik het wel spannend: ik weet hoe kritisch docenten kunnen zijn! Maar het is leuk om op deze manier met je vak bezig te zijn. En ik werd met elke sessie zekerder.’

Tijdens de sessies merkte Patricia dat “voor en door docenten” een krachtig principe is. ‘In een van mijn sessies over leer­ doelen gingen deelnemers van verschillende scholen elkaar spontaan helpen. Er kwamen ideeën op tafel, er ontstond samenwerking. Natuurlijk is de mate waarin dat gebeurt

‘Laagdrempelig, dichtbij huis en praktijkgericht leren’

8

afhankelijk van de vraag hoe ver cursisten zijn met een onderwerp. Maar bereidheid om mee te denken is er zeker. En het leuke is dat je als trainer ook veel van cursisten leert.’

Verdieping De scholingen die Patricia voor OnderwijsArena verzorgde, waren zogeheten themasessies: kortdurende kennismakingen met een onderwerp waarop geïnteresseerde docenten kunnen inschrijven. Al snel bleek dit echter niet voor iedereen voldoende. Er werden verdiepende themasessies georganiseerd, bijvoorbeeld over didactisch coachen, maar ook daar hadden sommige deelnemers niet genoeg aan. Daarop besloot OnderwijsArena het aanbod uit te breiden met leergangen van vijf bijeenkomsten. In januari 2021 gaat bijvoorbeeld de leergang ‘Blended onderwijs ontwerpen’ van start. Verder kunnen docenten een jaar lang meedoen aan een netwerk rond een thema; vorig jaar bijvoorbeeld formatief evalueren bij wiskunde. En dan is er tot slot nog de mogelijkheid om je te laten opleiden tot cursusontwikkelaar.

De betaalbaarheid is een voordeel, vindt Patrick van Haren van het Twents Carmel College. Voor 3.900 euro heeft zijn school een Academiepas waarmee docenten van alle vestigingen naar believen scholing kunnen volgen (het maximum is 200 deelnames per jaar). Ook zijn er persoonsgebonden strippenkaarten voor 10 sessies (390 euro) of een schoolpas voor 995 euro (40 sessies, verschillende deelnemers).

NIEUWS & BLOGS carmel.nl/nieuws/ nieuws-en-publicaties

Toepassen Leergierige Carmeldocenten worden vooral aangesproken door de combinatie van laagdrempelig, dichtbij huis en praktijkgericht leren. ‘Het is best een opgave als je in je eentje een hele dag naar Leiden of Utrecht moet voor een scholing’, zegt Judith de Vries, docent Engels aan het Twents Carmel College, locatie De Thij. ‘Scholing in de regio is ideaal omdat het gewoon na je lessen kan. Daarnaast is het fijn als de scholing door docenten wordt gegeven. Zij staan met hun voeten in de klei, dan krijg je geen onrealistische verhalen die bedacht zijn achter een bureau.’

Een vergelijkbare reactie komt van Joop Vaneker, docent wis-, natuur- en scheikunde bij het Avila College, onderdeel van Scholengroep Carmel Hengelo. ‘Deze docenten kennen de theorie én weten die toe te passen. Dat laatste ontbreekt vaak. Dan krijg je een algemeen verhaal over het werken met leerdoelen. Maar wat ik wil weten, is hoe ik volgende week in 3 havo een leerdoel kan formuleren bij die en die leerstof.’ Lachend: ‘In mijn hart ben ik een vmbo-docent, hè?

Ik leer door te doen.’

Regio en online De coronacrisis heeft wel gevolgen gehad voor de aanpak. Oorspronkelijk vonden alle bijeenkomsten van OnderwijsArena in de regio plaats, zodat docenten van naburige scholen elkaar konden ontmoeten. Sinds dit voorjaar zijn de meeste bijeenkomsten online, in verkorte

vorm (themasessies van 2 uur in plaats van 3 uur).

Dat is verrassend goed bevallen, zegt Michel van Ast. ‘De waardering van docenten is hoog. In twee uur heb je aardig wat interactie.’

Joop Vaneker geeft zelfs de voorkeur aan online sessies.

‘Lekker thuis met een kop koffie erbij leren over je vak, kan het mooier? Het leerrendement is misschien iets lager dan op locatie, maar door het wegvallen van reistijd kun je in minder tijd meer bijeenkomsten bezoeken.’ ‘Zeker voor de kennismaking met een onderwerp zijn online sessies prima geschikt’, vindt ook Judith de Vries. ‘Zelfs discussiëren in kleine groepjes gaat goed, door het gebruik van break-outrooms.

Dat vond ik een eyeopener. Als je echt groepswerk moet doen, zitten er wel grenzen aan. Daarvoor zijn bijeenkomsten in de regio prettiger. Maar ik kan me voorstellen dat na de coronacrisis beide vormen in gebruik blijven.”

Volgende stap Op het Avila College heeft het enthousiasme van Joop Vaneker zo aanstekelijk gewerkt dat ook deze school met OnderwijsArena in zee is gegaan. ‘Scholengroep Carmel Hengelo is bezig met een onderwijsontwikkeling waarin het werken met leerdoelen, formatief evalueren en de toetsmethodiek RTTI samenkomen’, zegt Vaneker.

‘Een werkgroep gaat daarmee aan de slag. Binnen de werkgroep zien we echter grote verschillen in het startniveau van de deelnemende docenten. Dat willen we aanpakken met scholing via OnderwijsArena. De hele werkgroep heeft al een eerste themasessie gevolgd en dat zal zeker niet de laatste zijn.’

Volgens Patrick van Haren van het Twents Carmel College vult deze scholingsaanpak een gat in de markt. ‘Veel docenten beschikken over ruime ervaring, maar zoeken praktische manieren om een volgende stap in hun ontwikkeling te zetten. Met OnderwijsArena boor je een heel netwerk aan van andere docenten met ervaring in de lespraktijk, met wie je de goede gesprekken kunt voeren.

Geen gesprek met een adviseur, maar een gesprek van collega tot collega.”

Ook kennismaken met OnderwijsArena?

Iedere school in Nederland krijgt twee vrijkaartjes voor deelname aan een themasessie.

Zijn die op, dan kan een extra vrijkaartje worden aangevraagd. Aanmelden kan via de site of door te mailen naar info@onderwijsarena.nl. Daarnaast organiseert OnderwijsArena elke maand een gratis webinar. Kijk op www.onderwijsarena.nl

9

» Vertel! naam artikel Samengestelde verhalen over bijvoorbeeld spontane reacties van leerlingen, een gedicht van een collega of een impressie van een gesprek tussen docent en leerling. Betrokken collega’s geven je graag een kijkje in het leven op hun school. Waar lopen zij tegenaan in hun onderwijsbaan of wat maakt ze juist blij? Lees mee!

Karin van Oort »

Elke mens, heel de ‘ mens en alle mensen’ The art of education en het zoeken naar verbinding Wat is nou de kunst van het onderwijs? Kunst is een creatief proces: je wilt iets moois scheppen, bedenkt een onderwerp, schaaft bij en neemt afstand. Je gaat in op details, overziet het geheel en op een gegeven moment is het goed.

Ondertussen werk je hard, het is vakmanschap, maar het geeft je ook energie.

Een paar weken geleden ging ik gesprek met Carmeldocenten over Samuel Paty en het aangaan van de dialoog hierover met je leerlingen. Ik sprak met kleine groepjes docenten en had een-op-eengesprekken met docenten uit het hele land.

Uit de gesprekken bleek al snel dat iedereen het tot zijn/haar taak rekent om het gesprek over Paty in de klas te voeren.

Bij jou kan ik terecht Een mooie quote die ik hoorde is: ‘Ruimte zonder grenzen te stellen, is leegte’. Een andere docent, die lesgeeft aan internationale schakelklassen, gaf aan dat haar leerlingen (waaronder moslimleerlingen) onder andere naar Nederland zijn gekomen vanwege de vrijheid van meningsuiting, maar er ook mee worstelen als iemand een andere mening heeft.

Deze docent zei: “Het is mijn taak om leerlingen te helpen verbinding te zoeken, in plaats van het uitvergroten van tegenstellingen.” Ze helpt ze om oordeelvrij te communiceren met elkaar. Weer een andere docent gaf aan dat de directeur een minuut stilte hield voor de vermoorde collega. De leerlingen waren daar erg onder de indruk van wat er in Frankrijk was gebeurd. Er was ook een collega, die aangaf dat hij aan de slag ging met een handleiding. Sommige docenten krijgen buikpijn van het bespreken van dit soort onderwerpen.

Volgens deze collega is het belangrijk om je bij de feiten te houden. Hij ondersteunt zijn team door samen te bedenken hoe ze het wél bespreekbaar kunnen maken. In de dialoog is het belangrijk om grenzen te trekken, maar wel vanuit vertrouwen, zodat de leerlingen weet: bij jou kan ik terecht.

10

Elke mens, heel de mens en alle mensen Je snapt natuurlijk wel dat ik enorm veel energie kreeg van deze betrokken verhalen. Verhalen waarbij docenten aangeven hoe moeilijk het is om zo’n gesprek te voeren, maar allemaal nemen ze verantwoordelijkheid en pakken ze de handschoen op. Dit doen ze omdat ze elke mens, heel de mens en alle mensen willen voorbereiden op een volwaardig leven in onze maatschappij.

Onderwijs is een kunst Uitgerekend in die week vertelde minister Slob dat het juridisch toegestaan is dat scholen ouders/verzorgers verplichten om een identiteitsverklaring te tekenen, waarin afstand wordt genomen van homoseksualiteit. Dit maakt mij alleen maar trotser op de collega’s die ik heb gesproken. Die elke mens, heel de mens en alle mensen omarmen. Mijn gedachten gaan naar de ouders, die zo’n verklaring moeten ondertekenen, terwijl ze in hun achterhoofd weten dat hun kind worstelt met zijn/haar geaardheid. Wat doet dit met de mens?

Hiermee laaide natuurlijk de discussie op over bijzondere scholen en de vrijheid van onderwijs. Als wij allemaal artikel 23 nou eens zouden interpreteren, zoals een van onze docenten het formuleerde: ‘Het zoeken van verbinding, in plaats van het uitvergroten van tegenstellingen.’

Gelukkig beheersen veel docenten ‘the art of education’ tot in hun vezels. Onderwijs is een kunst.

Meer blogs lezen van ons College van Bestuur?

Check: carmel.nl > Nieuws en publicaties > Blogs.

Karin van Oort Voorzitter College van Bestuur

CARMEL SPECIALS

» naam artikel carmel.nl/ specials/vertel

Peter van Lange »

Deel ook jouw verhaal!

Scan de bovenstaande QR-code en deel jouw ervaring met ons!

Het voelt ‘bijna alsof het vrienden zijn’

Stefan Venbroek

Ieder mens is een influencer Tegenwoordig kom je op sociale media menig influencer tegen. Influencer in de betekenis van een invloedrijk mens, die via sociale media veel mensen kan beïnvloeden. Iemand met een grote aanwezigheid en met een publiek dat naar hem of haar luistert.

Ze maken daarbij een persoonlijke connectie met hun volgers.

Denk hierbij aan vloggers, die vlug even een reactie geven. Die zomaar even zeggen wat hij of zij van iets vindt. Vluchtig en veelal oppervlakkig, niet gespeend van enige achtergrondinformatie. Geen behoefte om de nuance te zoeken. Alleen maar scoren met je mening, al dan niet gebruikmakend van een complot­ theorie, die nu wel even goed uitkomt. Het voelt bijna alsof het vrienden zijn, naar wie je luistert en van wie je - misschien soms wel klakkeloos - bepaalde keuzes overneemt.

Vroeger spraken we wel eens van ‘kuddebeesten’ die gedachteloos achter de massa aanliepen.

Tegenwoordig krijg ik dit beeld ook weleens bij de term ‘volgers’. Toch is ieder mens uniek, ieder mens anders en niet gelijk, maar wel gelijkwaardig. Daarbij heeft hij de mogelijkheid zijn eigen identiteit vorm te geven.

Ieder mens waarmee je omgaat kan je het goede laten zien of laten ontdekken. Dat kan je oma zijn,

dat kunnen je ouders zijn of die originele out-of-the-boxdenker bij jou in de klas.

Mensen die dicht bij je staan en die je in de meest letterlijke zin van het woord kunnen aanspreken.

Het zijn voor jou inspirerende personen die je kunnen raken en misschien ook wel kunnen aanraken.

Deze mens kan je helpen herinneren om weer te worden wie je wás, bént en misschien ook wel kan stimuleren in wie je wilt zijn of worden.

Ja, ieder mens kan een influencer zijn.

Peter van Lange Docent levensbeschouwing en schoolopleider op Bonhoeffer College

11

NIEUWS & VLOGS carmel.nl/nieuws/ nieuws-en-publicaties

» Kennismaken met Carmel

SAMEN ZORGEN VOOR DE SCHOOL Iedere Carmelschool is anders, en toch ‘typisch Carmel’. Dat kenmerkende, waar zit dat in? De komende tijd gaan we hierover in Carmel Magazine in gesprek met nieuwkomers en oudgedienden op Carmelscholen. Ditmaal: wat ‘elke mens, heel de mens en alle mensen’ betekent op Carmelcollege Emmen.

In gesprek bij Carmelcollege Emmen Nieuwkomer: Louwien Eising Rector sinds augustus 2020 Vertrouwd gezicht: Bram Vinke Docent lichamelijke opvoeding, van 2007 tot 2009 en opnieuw sinds 2011 Oudgediende: Tineke Wolbers Medewerker administratie sinds 1974 Gespreksleider: Karin van Oort Voorzitter College van Bestuur van Carmel sinds 2017

12

Ruimte in verbinding Dit najaar verscheen bij Carmel het kennismakingskatern ‘Ruimte in verbinding’. Dit digitale magazine – bedoeld voor nieuwe medewerkers - gaat over wie wij zijn, onze waarden en normen, onze geschiedenis en onze verhalen. In elke editie van Carmel Magazine gaan we met nieuwkomers en oudgedienden op een Carmelschool in gesprek over een van de vijf thema’s uit het katern: ‘Elke mens, heel de mens, alle mensen’, ‘Kennis is maar de helft’, 'Carmel in gesprek’, ‘Ons verhaal’ en ‘Onderdeel zijn van Carmel’. Lees het katern via: kennismaken.carmel.nl of scan de QR code.

Karin: ‘Elke mens, heel de mens, alle mensen.

Wat roepen die woorden bij jullie op?’

Tineke Wolbers

Karin van Oort

Louwien Eising

Bram Vinke

Tineke: ‘Dat we op onze school veel zorg hebben voor leerlingen. Ik herinner me bijvoorbeeld nog goed dat er een leerling was die niet naar school wilde komen. De teamleider is hem elke morgen thuis op gaan halen, tot aan het examen.

Die jongen is met een diploma van school gegaan. En zo zorgen we ook onderling voor elkaar. Is er iemand ziek, dan vangen we het samen op, ook als het niet goed uitkomt.

We kunnen niet zonder conciërge, we kunnen niet zonder rector. Samen zorgen we voor de school.’

Bram: ‘Nieuwe collega’s ervaren deze school als een warm bad. Je kunt bij iedereen met je vragen terecht. Als je bij de havo werkt, ben je ook welkom op het vmbo en andersom.

Dat mooie klimaat is voor mij de reden geweest om naar deze school terug te komen. Dat, en de vriendschappelijke omgang met collega’s. Toen een collega vorig jaar met spoed moest verhuizen, stonden er ineens tien mensen bij hem op de stoep. Dat zijn de dingen die Carmelcollege Emmen mooi maken.’

‘Nieuwe collega’s ervaren deze school als een warm bad’

Karin: ‘Mensen worden hier gezien, dat merk ik ook als ik hier binnenkom. Maar sfeer komt niet uit de stenen. Hoe werk je daaraan?’

Louwien: ‘Voor een deel zit het in de cultuur van deze regio. Mensen staan hier per definitie open voor contact.

Binnen de school heeft het ook met voorbeeldgedrag te maken. Iedereen die ’s ochtends het terrein opkomt, wordt persoonlijk begroet. Bij alle poorten staan toezichthouders die bijvoorbeeld leerlingen met krukken of een rolstoel de school in helpen. We zien letterlijk elke leerling staan.

Daardoor ontstaat een veilige sfeer waarin kinderen tot leren kunnen komen maar ook fouten mogen maken.’

Bram: ‘Je kunt hier jezelf zijn, ook als collega. Je hoeft het niet eens te zijn met hoe een ander dingen aanvliegt, als je maar hetzelfde doel voor ogen hebt: leerlingen op de juiste wijze benaderen en met een goed gevoel de wereld insturen. Ik weet nog hoe ik hier als docent binnenkwam.

Naast de coach die ik kreeg toegewezen, had ik nog zeker tien andere coaches: collega’s uit mijn team die gewoon kwamen binnenlopen in mijn lessen en tips gaven, allemaal op hun eigen manier en met hun eigen invalshoek.’

Karin: ‘”Leerlingen met een goed gevoel de wereld insturen”, zeg je. Kun je een voorbeeld geven?’

Bram: ‘Ik heb een poosje in Groningen gewoond en daar kwam ik ’s avonds weleens oud-leerlingen tegen in de stad.

Die vertelden dat hun tijd op Carmel de mooiste periode van hun leven was. Bij ons mochten ze zichzelf ontdekken, maar ook falen. Zelf denk ik nog vaak aan een jongen met een hele lastige thuissituatie. Ik was zijn mentor in mavo 2 en heb hem toen ontzettend intensief begeleid. Later was ik zijn mentor niet meer, maar ik had hem nog zes uur per week in de klas, dus de gesprekken gingen door. Die jongen haalde zijn diploma en belde me op zeker moment op: “Ik heb een baan, dat had ik nooit verwacht!” Ik zeg: “Hoezo, nooit verwacht?”

“Ja”, zegt hij, “als wij elkaar niet hadden ontmoet, was ik nooit aan het werk gegaan, dan had ik denk ik ergens achter een station gezeten.’

13

Karin: ‘Ik heb ook zo’n herinnering uit de tijd dat ik lesgaf. Niet op een Carmelschool, maar toch.

Een jongetje in de brugklas, onrustig, met gedrag dat niet simpel was in een groep. Zijn hele leven kreeg hij al negatieve feedback: “Stop daarmee, doe niet zo vervelend.” We spraken af dat ik dat niet zou zeggen. In plaats daarvan zou ik een gum op zijn tafel leggen als dat nodig was. Die jongen is later chirurg geworden. En bij de diploma-uitreiking kwamen zijn ouders me bedanken: hun kind, eerst zo ongelukkig op school, had alleen maar nodig gehad dat hij als mens gezien werd om tot ontplooiing te kunnen komen. Van dat soort verhalen gaat mijn hart open. Tegelijkertijd roepen ze bij mij een vraag op.

Zitten er ook grenzen aan vriendelijkheid? Leerlingen doen ook dingen die je als school niet wilt.’

Bram: ‘In het contact met leerlingen is er een moment waarop aanspreken overgaat in opvoeden, zeker. Dan moet een leerling doen wat ik zeg voordat we verder kunnen praten. Maar bij ons op school zie je dat veel collega’s en leidinggevenden dan wel oog houden voor de situatie. Een van mijn leerlingen was onlangs bijvoorbeeld zo ontzettend boos dat hij me uitschold. Eigenlijk is dat iets waarover we naar huis bellen. Maar ik heb hem even uit de les gehaald en ben later met hem in gesprek gegaan. Toen gaf hij het direct toe: “Ik heb een hele grote fout gemaakt, meneer, u gaat toch niet naar huis bellen?” Ik heb gezegd: “Nee, wij praten het nu uit en dan kunnen we verder.”’

‘Iedereen die ’s ochtends het terrein opkomt, wordt persoonlijk begroet’

14

Karin: ‘De keerzijde van elkaar aardig vinden, is dat je soms te aardig bent voor elkaar. Dat je dingen onbesproken laat omdat je het sneu of zielig vindt voor de ander. Daarmee ontneem je de ander een kans om zijn gedrag aan te passen. Herkennen julie dat?’

Bram: ‘Ja, dat herken ik. En terwijl je de collega tegenover de leidinggevende de hand boven het hoofd houdt, heb je het er ondertussen met elkaar over dat hij of zij niet goed functioneert... Dat soort dingen gebeuren. Ook hier. Het komt regelmatig voor dat een collega bij me binnenloopt met een vraag óver (niet áán) een andere collega. In zo’n geval probeer ik die twee met elkaar in gesprek te brengen en bied ik aan er als toehoorder bij te zitten.’

Louwien: ‘Dit is een punt waarop wij zoekende zijn. Mensen vinden elkaar aardig, er wordt gezegd: deze school heeft een familiecultuur. Ik zie dat collega’s hun best doen om een meer professionele cultuur te adopteren, bijvoorbeeld door expliciet te zeggen: “ik spreek je nu even aan in je rol” als ze iets willen aankaarten. Dat zijn we samen aan het leren.’

Bram: ‘Het lastige is dat er op dat moment vaak al veel water naar de zee is gestroomd. Dan moet er eerst oud zeer worden opgeruimd voor je tot verbetering kunt komen. En daarvoor moet je in gesprek blijven.’

Louwien: ‘Transparant zijn vraagt een gedragsverandering.

We zullen het morgen en overmorgen echt nog niet perfect doen, maar ik nodig collega’s wel uit om de dialoog aan te gaan. Niet om tafel zitten en met de deuren dicht over een collega praten, maar in gesprek gaan met de collega erbij. Wat helpt, is om actief het gesprek op te zoeken. Onlangs hebben we bijvoorbeeld nog een mooie sessie op de havo-afdeling gehad over de vraag hoe een goede les eruitziet. Dan worden er tips en tops gegeven en ineens ontstaat er dialoog. “Hoe doe jij het?” “Zo doe ik het.” Zo worden we stap voor stap een lerende organisatie.’

‘Zo worden we stap voor stap een lerende organisatie.’

Karin: ‘Wat wensen jullie je eigen school nog toe?’

ondersteunend personeel. Wat het oplevert, kunnen we op z’n vroegst volgend jaar vertellen. Maar we gaan dus op weg naar nog meer leren met en van elkaar.’

Binnenkort verschijnt er een video waarin Louwien, Bram en Tineke meer vertellen. Houd onze website en social kanalen in de gaten!

Tineke: ‘Ik hoop dat wij altijd met al onze leerlingen in één gebouw zullen blijven zitten. Een atheneumleerling kijkt anders tegen dingen aan dan een mavoleerling, een basisleerling gedraagt zich anders dan een havoleerling. Dat geeft niks, zo zit de maatschappij ook in elkaar. En bij ons is die hele maatschappij vertegenwoordigd in dit gebouw.’

Louwien: ‘Daar haak ik bij aan, want mijn wens is dat leerlingen en leraren nog meer in verbinding met elkaar gaan leren. Daar gaan we een concrete stap in zetten. Vanaf augustus 2021 werken we met een ander onderwijsconcept, waarin alle leerlingen – van basis tot en met vwo – door elkaar heen werken aan onderzoeks- en leervragen.

Dat gaat van ons allemaal andere competenties vragen: een coachende rol van docenten, andere aansturing vanuit leidinggevenden en andere begeleiding vanuit het

‘Bij ons is de hele maatschappij vertegenwoordigd in één gebouw’ 15

» Passie! » naam artikel

John Tak »

school ‘ Op kun je het

’

verschil maken 'Een wonderlijke carrière heeft me gebracht waar ik nu ben. Een studie journalistiek, toen twee jaar pabo.

Banen als theatertechnicus in het Circustheater en steward bij de KLM. Toen toch maar de pabo afgemaakt. Daarna twintig jaar met plezier voor de klas in het basisonderwijs en nu alweer voor het derde jaar docent Nederlands in het VO.

‘Iets wat ik mijn hele loopbaan al doe, is teksten schrijven voor films die worden nagesynchroniseerd’ Dat het toch onderwijs werd, was een bewuste keus.

Ik wilde meer betekenen voor anderen, iets nalaten, als dat niet te zwaar klinkt. Op school kun je voor leerlingen het verschil maken. Ik vind het gaaf als ze naar me toekomen

16

omdat ze even hun verhaal kwijt willen. Nederlands is een mooi vak, hoor. Maar die vertrouwensrol vind ik vele malen belangrijker dan een goede uitleg van de persoonsvorm.

Iets wat ik mijn hele loopbaan al doe, is teksten schrijven voor films die worden nagesynchroniseerd. Het is iets anders dan vertalen: de Nederlandse tekst moet kloppen bij de mondbewegingen van de personages. En dat lastige Nederlands is altijd langer dan het Engels. Mijn leerlingen leven mee, als ik weer eens in de nachtelijke uren zit te zwoegen. “Niet moeilijk doen”, zeiden ze tegen elkaar toen Harry Potter onder tijdsdruk af moest. Soms neem ik ze mee naar een film waarvoor ik teksten heb geschreven.

Zitten we met alle eerste- en tweedejaars bij Wreck-it Ralph.

Lachen!'

John Tak » docent Nederlands, Antoniuscollege, Gouda Leeftijd » 56 jaar Privé » deelt zijn huis met drie katten

Interesses » gek op film, theater, musical en muziek Werkzaam bij Carmel » sinds 2017

Volg ons op Social Media

 What’s up?

@stgcarmel @CarmelVacatures stgcarmel stgcarmel

Benoeming voorzitter Centrale Directie Bonhoeffer College

stichting carmelcollege

Het College van Bestuur heeft Genio Ruesen benoemd tot voorzitter Centrale Directie van Bonhoeffer College in Enschede. Ruesen is momenteel lid centrale directie van Bonhoeffer College.

Per 1 januari 2021 volgt hij Jan van Schilt op.

Veel succes in deze nieuwe functie!

Koers 2025 De toekomst bouwen we samen!

l/koers Koers 2025 bekijk je via: www.carmel.n

Heb jij onze nieuwe beleidskoers al gezien? Koers 2025 geeft richting aan onze plannen voor de komende periode. Met onze kernwaarden als kompas en de inbreng van vele toekomstbouwers tijdens en na de Carmel Meetups. We nodigen je uit om Koers 2025 te lezen. Hoe groei jij?

Nieuwsgierig geworden?

Lees de publieksversie via carmel.nl/koers en bekijk de video via de QR-code!

Wil je deze video bekijken?

Scan dan de QR-code of kijk op www.carmel.nl/koers

Leuk extraatje Bij dit Carmel Magazine zit een leuk extraatje: een ansichtkaart met een kerstboodschap. Het gedicht is speciaal voor jou geschreven. Zet het kaartje op een mooie plek in huis, plak 'm op je koelkast of stuur de kaart naar iemand die je deze boodschap toewenst. Fijne feestdagen!

Sharing = caring 17

» Persoonlijkheid geeft de doorslag

OVER DE WISSELWERKING TUSSEN DOCENT EN LEERLING

#maatwerk #koers

Het zijn twee bijzondere verhalen, van Vinus Almarou en Eva Joret. Allebei leerlingen van Het Hooghuis in Oss die een ongebruikelijke leerroute hebben afgelegd. ‘Het gaat om de wisselwerking’, zegt mentor Theo van Welie. ‘Je wilt als school kansen geven, maar de leerling moet die willen nemen. Dan komt het aan op de persoonlijkheid, van docent en leerling.’

Vinus is leerling van 5 vwo. Iets meer dan een jaar terug maakte ze een ongebruikelijke overstap: na haar eindexamen vmbo-t stroomde ze door naar 4 vwo. ‘Dat wilde ik al eerder’, vertelt ze. ‘Ik kwam indertijd in de eerste van het vmbo omdat mijn Nederlands nog niet zo goed was. We waren kort daarvoor van Syrië naar Nederland gevlucht. Maar daar zat ik onder mijn niveau, waardoor ik na de tweede graag naar 3 havo wilde. Alleen kon dat nog niet, vanwege mijn Nederlands en mijn Engels.’ Ze liet zich niet uit het veld slaan en kwam tot een nieuwe ambitie: ‘Ik wil naar de universiteit, maar voelde er niet veel voor om eerst nog twee jaar naar de havo te moeten. Vandaar mijn wens om na mijn eindexamen vmbo naar 4 vwo te gaan.’

‘Intelligentie is maar de helft’ Dat herinnert Elvera Pennings zich levendig. Pennings was toen teamleider op de locatie Titus Brandsmalyceum en nu op de locatie Mondriaan College. ‘Tijdens de open dag voor leerlingen van groep 8 kwam je naar me toe. “Bent u mevrouw Pennings? Ik wil graag doorstromen!” Dát was een binnenkomer! Even later belde Peter Paul Verbeek, indertijd teamleider op onze locatie Heesch. “Elvera, ik heb een leerling die naar 4 vwo wil.” Mijn eerste reactie was: je weet dat we dat niet doen. Waarop hij: “Ja, máár…” We raakten in gesprek, ik wilde meer over Vinus weten. Vooral over haar persoonlijkheid. Wat zijn haar sterke kanten, waar liggen de valkuilen? Peter Paul beschreef Vinus als een intelligente en gemotiveerde leerling, een doorzetter bovendien.

Hij heeft me overtuigd.’

18

Groeikans Als dochter van een Franse vader en een Nederlandse moeder kwam Eva Joret op 3-jarige leeftijd naar Nederland.

‘Bij het avondeten sprak ik nog heel lang Frans’, weet ze nog.

Dit schooljaar wacht haar het eindexamen havo en dat wijkt af van wat vijf jaar geleden was voorzien. Aan het einde van de basisschool kreeg ze het advies vmbo-kader. Ze begon op de locatie Stadion, in de dakplanklas. Omdat daar geen Frans wordt gegeven, mocht ze twee keer per week naar de tegenovergelegen locatie Mondriaan College om daar in een brugklas aan te schuiven tijdens Frans. Eva haalde goede cijfers en mocht doorsteken naar 2 mavo/havo. Bij de volgende overgang kon ze naar 3 havo en in de vierde deed ze alvast eindexamen havo Frans. Straks prijkt er een fraaie 9 op haar eindlijst.

‘Het is mijn vadertaal’, zegt ze zelf, ‘ik heb er nooit echt hard voor hoeven leren. Het scheelt nu, in het eindexamenjaar, natuurlijk wel. Ik heb meer tijd voor het huiswerk, ik kan extra studie-uren maken. En het geeft voldoening dat ik tussendoor naar havo kon klimmen.’ Dat dankt ze mede aan Karin Hage, de teamleider onderbouw, vult Elvera aan: ‘Zij zag wie je bent en welke kwaliteiten je hebt. Daarom kreeg je een groeikans. En die heb je gepakt! Voor ons als school is dat fijn, we willen al het mogelijke doen om een leerling tot bloei te laten komen.’

Geloof in de leerling ‘Al het mogelijke’ betekent ook: afstemmen binnen het team.

‘Het gaat om de keuze tussen standaardroute en een kans geven’, verduidelijkt Elvera. Ze besprak de wens van Vinus uitvoerig in het team. ‘We hebben afgesproken dat Vinus naar 4 havo zou kunnen als het op het vwo niet lukt.

Dit moet je samen willen, iedereen moet erachter staan.

Dat geldt ook voor het verhaal van Eva. Je moet als team geloven in zo’n leerling.’

‘Niet de cijfertjes maar de persoon’ En dat heeft Vinus geholpen. ‘Het was echt een enorme overgang. Op het vwo ligt het tempo hoger, je moet veel meer leren en de toetsen zijn anders dan op het vmbo’, weet ze. Theo van Welie, haar mentor op het Titus Brandsmalyceum: ‘Voor een havoleerling is het vwo al een grote stap, jij hebt een nog grotere stap moeten zetten.

Geen wonder dat je even tijd nodig had.’ Het team besloot haar vertrouwen te geven en vond het bevestigd. Elvera, tot Vinus: ‘Over anderhalf jaar heb je je diploma vwo!

We zijn blij dat we je die kans hebben kunnen geven, maar jij hebt die waargemaakt.’

Inclusief Verhalen als deze hebben een achterkant. Ze vragen veel van leerling én docenten: flexibiliteit, vertrouwen, doorzettingsvermogen. Elvera wijst op wat ze ‘de cultuur van Het Hooghuis’ noemt: ‘We willen er zijn voor elkaar.

De route die Eva en Vinus hebben kunnen volgen, is nooit de keuze van één persoon. Er zijn altijd meer teamleiders en docenten bij betrokken. Op Het Hooghuis kennen we elkaar, dat maakt het gemakkelijker om tot zo’n besluit te komen.

Want het gaat niet om de cijfertjes, het gaat om de persoon.’

Theo haakt hierop in: ‘Dat is mooi, wat je net zei: “Niet de cijfertjes maar de persoon.” Vinus’ zus studeert nu geneeskunde aan de VU in Amsterdam. Dat is een van de mooiste dingen die je als docent kunt beleven: dat een leerling ondanks moeilijkheden zó kan groeien. Het is een wisselwerking: als docenten willen we groeikansen geven,

maar de leerling moet zo’n kans wel kunnen en willen grijpen.’

‘We noemen het inclusief onderwijs, dat recht doet aan verschillen en talenten’, vult Elvera aan. ‘Vinus en Eva zijn daar mooie voorbeelden van. Ze zijn verschillend, hebben andere kwaliteiten, die ze gemotiveerd hebben ingezet. Wat deze meiden hebben gepresteerd kan niet elke leerling, ook niet als hij of zij over dezelfde of nog meer intelligentie beschikt.

“Kennis is maar de helft”, zeggen we binnen Carmel, maar je kunt ook zeggen: “Intelligentie is maar de helft”. Het is de persoonlijkheid van de leerling die de doorslag geeft. Hij of zij moet willen en daaruit motivatie putten. Dat hebben Vinus en Eva laten zien.’ Theo knikt: ‘Zie ook de mogelijkheid tot gedifferentieerd examineren. Op onze locaties zijn er jaarlijks enkele leerlingen die daarvan gebruikmaken.’

Drive Hier neemt Vinus weer het woord: ‘Ik vraag me af waarom niet meer leerlingen van die mogelijkheid gebruikmaken.’ Theo: ‘Dat is weer die persoonlijkheid. Stel de vraag maar aan jezelf.

Waarom heb jij die drive, Vinus? Is dat vanwege je achtergrond in Syrië? Is de vlucht naar Nederland bepalend geweest?’

Ze denkt even na. ‘In Syrië was ik altijd de eerste van mijn klas.

Ik wilde daar helemaal niet weg, ik wilde niet hoeven vluchten.

Mijn zus heeft me laten zien dat we ook hier iets kunnen opbouwen. Nu ik hier ben, wil ik graag leren. Na alles wat ik heb meegemaakt, wil ik hier niet alleen maar zijn, ik wil iets bereiken en bijdragen. En iets laten zien, zodat mensen niet enkel negatief over vluchtelingen spreken.’

19

» Hoe ging het verder met...

TOEKOMSTBESTENDIGE BEDRIJFSVOERING Programmamanager Toekomstbestendige Bedrijfsvoering

Frank Tromp (54)

Is organisatieadviseur bij WagenaarHoes en heeft als bedrijfseconoom en -informaticus bij diverse (onderwijs)organisaties bijgedragen aan bedrijfsvoering.

Lid College van Bestuur Begon zijn loopbaan bij de politie regio Utrecht, werkte daarna bij PWC en de gemeente Enschede en sinds 2014 bij Carmel.

Fridse Mobach (54)

Hoofd bedrijfsvoering Marianum Vervulde ruim 20 jaar diverse management­ functies bij Randstad en werkt sinds 2017 bij Marianum.

Margreet Lebbink-Rave (49) Directeur bedrijfsvoering Twents Carmel College Heeft altijd gewerkt in het facilitaire werkveld en is na een interimperiode nu ruim een jaar in dienst bij Twents Carmel College.

20

Harm Peters (33)

De stuurgroep Toekomstbestendige Bedrijsvoering (TBB) denkt de komende jaren mee over manieren om binnen Carmel de ondersteuning van het onderwijs te versterken. Wie draaien er allemaal mee in de stuurgroep en wat vinden ze belangrijk?

Inbreng in de stuurgroep: ‘Ik organiseer dit verbeterprogramma, dat zowel de “harde” aspecten van bedrijfsvoering raakt (organisatie­ structuren, werkmethoden, computersystemen) als de “zachte” (wat vinden we belangrijk, wat vinden we goed of fout?). In de stuurgroep breng ik ervaring van buiten mee.’

Persoonlijke leerwens: ‘Ik ben benieuwd naar het verborgen en onbenutte potentieel van bedrijfsvoeringsteams binnen Carmel. Je kunt meer als je dit potentieel benut.’

Grootste TBB-uitdaging: ‘We doorbreken mentale modellen (“zo hebben we het altijd gedaan”, “zo hoort het”) en dat kan best confronterend zijn.’

Wil iedereen binnen Carmel meegeven dat: ‘...toekomstbestendige bedrijfsvoering voor medewerkers ook een professionele ontwikkelingskans kan zijn.’

Inbreng in de stuurgroep: ‘Het toekomstbestendig maken van de ondersteuning vraagt een ingrijpende verandering van processen, systemen, professionalisering en organisatiestructuur. Ook de moeilijke keuzes zal ik vanuit mijn rol uitdragen.’

Persoonlijke leerwens: ‘Dat we een doorbraak realiseren door het breed en divers samengestelde programmateam. Niet “hier de scholen en daar het bestuursbureau”, maar: “wat kunnen we als collectief bereiken?”’

Grootste TBB-uitdaging: ‘Carmel bestaat al bijna 100 jaar, we verstaan ons vak en veel gaat goed. Voelen we dan toch voldoende urgentie om de ondersteuning wezenlijk anders te organiseren?’

Wil iedereen binnen Carmel meegeven dat: '...krachtenbundeling in eerste instantie een uitdaging is, maar voor het onderwijs veel oplevert.’

Inbreng in de stuurgroep: ‘Ik ben een ‘mensen’-mens die zich afvraagt wat veranderingen betekenen voor medewerkers, in dit geval in de eerste plaats onze OOP-collega’s. Daarnaast zal ik in de stuurgroep de belangen van de kleine instellingen behartigen.’

Persoonlijke leerwens: ‘Ik zie ernaar uit om te leren van elkaar.’

Grootste TBB-uitdaging: ‘Duidelijk maken dat scholen met het inleveren van een stukje autonomie toch hun zelfstandigheid behouden.

En een toekomstbeeld schetsen dat de voordelen voor iedere Carmelmedewerker laat zien.’

Wil iedereen binnen Carmel meegeven dat: ‘...we met een toekomstbestendige, goede en eenduidige inrichting van de bedrijfsvoering ook voor leerlingen het verschil maken.’

Inbreng in de stuurgroep: ‘Ik wil de input vanuit de scholen een goede plek geven in het gehele programma.’

Persoonlijke leerwens: ‘Ik hoop meer te leren over de veranderkundige aanpak van dit grote programma.’

Grootste TBB-uitdaging: ‘Een goede balans tussen het behouden van keuzevrijheid voor de scholen en het behalen van gezamenlijke doelen.’

Wil iedereen binnen Carmel meegeven dat: ‘...toekomstbestendige bedrijfsvoering meer is dan een programma binnen het OOP. Deze verandering gaat van iedereen iets vragen, maar maakt het mogelijk om te doen wat we willen: goed onderwijs geven aan onze leerlingen.’

Hoofd bedrijfsvoering Bonhoeffer College Was 20 jaar werkzaam in het bankwezen en werkt nu 5 jaar bij Carmel.

René van Arnhem (52) Teamleider Huisvesting & Facilities bij Carmel

Leo van Wijchen (56)

Heeft jarenlange ervaring in facilitair en bouwmanagement en werkt sinds 12 jaar op het bestuursbureau.

Stafdirecteur Bedrijfsvoering Carmelcollege Gouda

Kees Siemann (50)

Ooit begonnen als financial in de logistiek in de Rotterdamse haven en nu alweer 12 jaar werkzaam bij Carmelcollege Gouda.

Teamleider Formatie & Financiën bij Carmel

Tim Meinders (41)

Begonnen in het bedrijfs­ leven, overgestapt naar het mbo, sinds 2010 in dienst van Carmel en sinds dit jaar teamleider Formatie & Financiën op het bestuursbureau.

Teamleider bedrijfsvoering Pius X College / Canisius

Sandra de Lange (47)

Beweegt in haar lange loopbaan bij Carmel heen en weer tussen school en beleid. Sinds dit voorjaar werkt ze weer op school.

Inbreng in de stuurgroep: ‘Ik vind het belangrijk dat we in het hele traject onze doelgroep meenemen. Daar zet ik me voor in.’

Persoonlijke leerwens: ‘Hoe gaan we alle kennis in onze organisatie bundelen om samen een toekomstbestendige bedrijfsvoering neer te zetten?’

Grootste TBB-uitdaging: ‘50 scholen, 50 ideeën over bedrijfsvoering.

Hoe komen we op één lijn? Of komen er meerdere lijnen?’

Wil iedereen binnen Carmel meegeven dat: ‘...toekomstbestendige bedrijfsvoering belangrijk is omdat de wereld snel verandert.

Sommige ontwikkelingen zien we aankomen (strengere wet- en regelgeving, groei en krimp van leerlingaantallen), andere overvallen ons (corona). Het zou mooi zijn als we straks een organisatie hebben die op alle ontwikkelingen kan inspringen.’

Inbreng in de stuurgroep: ‘Ik kijk hoe we in bedrijfsvoerings­processen verspilling en vertraging kunnen reduceren en hoe we zorgen voor voldoende, goed opgeleid personeel in de ondersteunende diensten.’

Persoonlijke leerwens: ‘Meer inzicht in veranderprocessen en de effecten op onze medewerkers.’

Grootste TBB-uitdaging: ‘De kwaliteit moet omhoog en de kosten moeten naar beneden! De uitdaging zit vooral in tijd. Lukt het ons om snel genoeg om de ondersteunde diensten slim en effectief in richten?’

Wil iedereen binnen Carmel meegeven dat: ‘...we als Carmelcollectief echt het verschil kunnen maken door onze krachten in de bedrijfsvoering te bundelen.’

Inbreng in de stuurgroep: ‘Ik bekijk TBB vanuit het perspectief van een (relatief) kleine Carmelschool.’

Persoonlijke leerwens: ‘Hoe kun je diversiteit binnen Carmel samenbrengen in een centralere bedrijfsvoering?’

Grootste TBB-uitdaging: ‘Een centraal gedragen visie die op draagvlak bij alle betrokkenen kan rekenen.’

Wil iedereen binnen Carmel meegeven dat: ‘...we meer middelen kunnen inzetten voor de verdere verbetering van het onderwijsproces (Koers 2025!) naarmate we de bedrijfsvoering efficiënter organiseren.’

Inbreng in de stuurgroep: ‘Ik wil de bedrijfsvoering van Carmel naar een hoger plan tillen, de voordelen voor scholen benoemen en onderzoeken hoe we scholen op weg naar verandering kunnen helpen.’

Persoonlijke leerwens: ‘Hoe realiseer je met mensen met verschillende belangen en achtergronden één en hetzelfde doel?’

Grootste TBB-uitdaging: ‘Hoe realiseren we voor de hele stichting een gezamenlijke bedrijfsvoering met oog voor alle medewerkers, de verschillende ontwikkelstadia van scholen én de lokale situatie?’

Wil iedereen binnen Carmel meegeven dat: ‘...toekomstbestendige bedrijfsvoering de scholen ontzorgt. Zij krijgen tijd en ruimte om zich op het primaire proces te concentreren.’

Inbreng in de stuurgroep: 'Als procesbegeleider denk ik mee over inhoud en vorm van (online) bijeenkomsten van de stuurgroep en leid ik de werkateliers in goede banen. Dat ik de taal van de scholen én van het bestuursbureau spreek en versta, heeft toegevoegde waarde.'

Persoonlijke leerwens: 'De scholen en het bestuursbureau beter verbinden, meer gebruikmaken van elkaars talenten en veel van elkaar leren, ongeacht onze plek in de organisatie.'

Grootste TBB-uitdaging: 'Zorg en aandacht voor de medewerkers, heldere communicatie en adequate ondersteuning bij ontwikkeling, elkaar soms vasthouden en elkaar soms loslaten.'

Wil iedereen binnen Carmel meegeven dat: '…we samen sterker zijn en en dat je nu eenmaal moet (blijven!) bewegen om vooruit te komen.'

21

» In dienst van de leerling

SCHOOLLEIDERS OVER KOERS 2025 ‘De toekomst bouwen we samen. Ruimte in verbinding.’ Zo luidt, verpakt in enkele woorden, de kernboodschap van Koers 2025. In dit visiedocument zet het College van Bestuur, na uitgebreide consultatie van leerlingen, docenten en overige betrokkenen, de lijnen uit voor de komende jaren.

Een verschil met voorgaande versies springt in het oog: de leerling vormt nog weer meer het middelpunt.

Het gesprek vindt (geheel coronaproof uiteraard) na de zomervakantie plaats op de locatie van de centrale dienst van Het Hooghuis in Oss. ‘Ben niet de bom’, staat er op vloerstickers. Een soort van leerlingentaal, om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Gespreksgenoten zijn Ank Brent, rector van het Carmelcollege Gouda,

22

en Tanja Peters en Jeroen Donders, respectievelijk voorzitter en lid van de centrale directie van Het Hooghuis.

Het belangrijkste onderwerp is de vertaling van Koers 2025 naar de plaatselijke situatie in de school. Wat gaan de leerlingen daarvan merken? En wat betekent dat voor de scholen?

waar de interesses liggen en wat de leerling wil bereiken.’

Jeroen wijst op een volgend punt: ‘De wijze van toetsen verandert eveneens. We gaan meer formatief toetsen.

De leerlingen zien zo wat ze al beheersen en wat eventueel nog aandacht verdient. Dat stimuleert veel meer. We moeten zorgen voor een omgeving die de leerling inspireert.

Dat is anders dan de gebruikelijke klassikale ontwikkeling.’

Persoonsvorming Tanja neemt het woord over: ‘We gaan naar een situatie waarin leerlingen zich nog weer meer bewust worden van zichzelf. Wie ben ik; wat wil ik; wat moet ik daarvoor doen?’ Ank: ‘Dat is de persoonsvorming, die wordt steeds belangrijker.’ En Jeroen: ‘Eigenlijk ligt het al besloten in het Carmelmotto: “Elke mens, heel de mens en alle mensen.”

Met die paar woorden zeggen we veel.’

‘De lat ligt hoog’ ‘Ik vind dit het wezenlijkste verschil met het vorige Koersdocument: meer dan ooit ligt de regie bij de leerling, en we zetten concrete stappen om hem of haar daarin te ondersteunen’, merkt Jeroen op. Ank valt hem bij: ‘Daarin zijn we volgens mij redelijk uniek, ook in vergelijking met andere scholen.’ En juist dat heeft nu grotere betekenis, meent ook Tanja: ‘Je zag de tendens al in Koers 2020, nu zie je die versterkt. Dat vind je ook terug in de totstandkoming van Koers 2025. Tijdens de Meetups hebben leerlingen verteld wat voor hen belangrijk is en ons zo een spiegel voorgehouden: wij kunnen daarvan leren hoe we onze leerlingen nog beter kunnen bedienen. ‘

Cultuuromslag ‘Je ziet een volgend verschil met Koers 2020: voorheen ging het meer over structuren en randvoorwaarden’, legt Tanja uit. ‘Nu verschuift het accent naar de menselijke factor, naar het leren en de ontwikkeling van de leerling, en de rol van de docent daarbij.’ Jeroen spreekt van een cultuuromslag: ‘De groei zichtbaar maken, het leren van de leerling in beeld brengen, ervoor zorgen dat de leerling het onderwijs krijgt dat hij of zij nodig heeft, dat vraagt veel van de docenten.

Sluiten de docentenopleidingen nog wel aan bij onze ambities?’

Alle drie merken ze op dat leerlingen al langer keuzes kunnen maken. ‘Bij ons kiezen ze een oriëntatierichting, in de eerste klas is er al de ruimte om bepaalde vakken te kiezen. Daarbij hebben de leerlingen de regie over de duur van de brugperiode. Er zijn binnen Het Hooghuis ook scholen waar leerlingen zelf beslissen hoeveel uren ze aan bepaalde vakken willen besteden’, meldt Jeroen. ‘Dat is in Gouda net zo’, vult Ank aan. Hierbij blijft het niet. Leerlingen krijgen straks bij het verlaten van de school een digitaal portfolio mee. ‘Daarin staat hoe ze zich hebben ontwikkeld en aan welke activiteiten ze hebben deelgenomen’, legt Tanja uit.

‘Dat zegt meer dan een cijferlijst, uit het portfolio blijkt dan

‘We gaan naar andere randvoorwaarden, dat is spannend’ 23

‘

Autonomie van de school gaat echt niet verloren door samenwerking #koers #bredevorming

Ank: ‘Ik zie leuke opleidingsinitiatieven ontstaan, waarin de nadruk ligt op wat de docent als coach nodig heeft.

We zullen moeten kijken of het mogelijk is om “coaching on the job” nog creatiever vorm te geven. Het mooie is dat onze docenten ook ruimte krijgen om zich verder te ontwikkelen.

En ook dit is iets wat al gaande was.’

‘Het accent verschuift naar de menselijke factor’ Dit is bovendien een punt waar de coronacrisis heeft “meegeholpen”, denkt Jeroen: ‘Die periode is een enorme katalysator geweest voor het differentiëren en het bieden van maatwerk.’ Tanja bevestigt: ‘We zijn er wendbaarder door geworden.’ En Ank: ‘Teams is een uitkomst gebleken, maar vraagt ook andere manieren van lesgeven. Je moet er

24

’

ook je lokalen op inrichten.’ Jeroen knikt en wijst op nog iets anders: ‘De lockdown heeft ons geleerd dat we niet bang hoeven zijn voor flexibiliteit: dit konden we immers ook aan!’

Breed gedragen Het scheelt verder dat Koers 2025 nog meer dan zijn voorgangers een breed gedragen document is. Naast de leerlingen zijn ook docenten en externe belanghebbenden (gemeenten, bedrijven, andere onderwijsorganisaties) bij de Meetups betrokken. ‘Koers 2025 komt niet van bovenaf, het stuk belichaamt meer de vragen en de wensen van de verschillende geledingen’, stelt Ank vast. Ze wijst erop dat in Gouda nog steeds leerlingen én docenten rondlopen in de tijdens de Meetups beschikbaar gestelde sweaters. ‘Dat is niet alleen leuk, het zegt ook veel.’

Zowel het Carmelcollege Gouda als Het Hooghuis hebben Koers 2025 voorzien van een eigen vertaling. ‘Ons schoolplan was verouderd, we hebben meteen met zijn allen een vertaalslag gemaakt, verankerd in Koers 2025 en met

MEER BLOGS

» CvB

carmel.nl/nieuws/ nieuws-en-publicaties

dezelfde hoofdstukindeling’, vertelt Ank. Het Hooghuis heeft hetzelfde gedaan, al heet het daar de Kaderbrief. ‘Daarvoor hebben we Meetups in het klein gehouden, terwijl we dezelfde illustrator aan het werk hebben gezet’, meldt Tanja.

Zo wordt het transparanter, vinden ze. Er ontstaat vanzelf een meer gemeenschappelijke taal. ‘Zo raken steeds meer mensen betrokken bij Koers’, constateert Jeroen. ‘En bij Carmel’, vult Ank aan, ‘ik ben een groot voorstander van meer samenwerking. Wij maken graag gebruik van de inzichten van andere scholen.’ Tanja: Voorheen klonk wel eens de vraag of samenwerking zich wel verdroeg met de autonomie van de school. Nu weten we dat die echt niet verloren gaat door samenwerking.’

Ideale school Opnieuw terug naar de leerling. Koers 2025 wil hem of haar ‘de ideale school’ bieden, ‘met flexibel, inspirerend en actueel onderwijs’ dat leerlingen ‘een kans biedt om eigenaarschap te ontwikkelen.’ In die school kunnen ze ‘volop inspiratie opdoen en actuele onderwerpen bespreken’, vindt onderwijs ook buiten de eigen muren plaats en krijgen ze meer mogelijkheden ‘hun eigen weg te kiezen.’

De lat ligt dus hoog. Dat brengt de nodige opgaven met zich mee. De zich wijzigende rol van de docent kwam al ter sprake. Daarbij hoort een andere invulling van het leiderschap van teams en scholen. ‘Het voeren van een professioneel en open gesprek vraagt meer aandacht, om docenten goed te kunnen coachen en begeleiden en om vernieuwingen aan te jagen. Dat blijven we trainen’, stelt Ank. ‘Koers stelt eisen aan het leiderschap’, vindt ook Tanja, ‘binnen de school en daarbuiten, ook in Carmelverband.

We spreken dezelfde taal en kunnen elkaar bijstaan.’

Jeroen reageert: ‘Ik wens ons toe dat we anders naar structuren gaan kijken.’ Daarbij denkt hij ook aan de gebouwen: ‘Kunnen daar wel veel leerlingen projectmatig werken? We zitten in een verouderd systeem, in een verouderde huisvesting. Die ideale school vraagt heel andere randvoorwaarden, dat is spannend.’

De inkt van Koers 2025 is net droog. Het denken over Koers 2030 is begonnen.

Kennis is meer dan de helft Hé, dat klopt toch niet? Het is toch ‘Kennis is máár de helft’? Dat is die mooie uitspraak van Titus Brandsma, over dat onderwijs meer zou moeten zijn dan schoolvakken, cijfers en cognitie.

Dat het gaat om ontplooiing in brede zin?

Dat is zeker zo, maar op dit moment is kennis soms méér dan de helft.

De schoolleiding heeft zijn handen vol aan het organiseren van het onderwijs, zo veilig mogelijk.

Docenten hebben hun handen vol aan hybride lessen (combinatie van online onderwijs en les in de klas), mentoraat en het wegwerken van achterstanden uit de eerste golf. Kennis is dan even méér dan de helft.

In combinatie met de onzekerheid over hoe het verder zal verlopen, lopen er tal van collega’s op het tandvlees. Het is mooi om te ervaren dat er in de Carmelgemeenschap ook veel zorg is voor elkaar.

Ons honderd jaar oude DNA helpt ons hierbij. De zorg voor elkaar en de gemeenschap staat bij ons voorop.

De huidige periode van onzekerheid biedt hoop vanwege het opnieuw waarderen van de school als gemeenschap.

Leerlingen en leraren hebben een groot verlangen om op school te zijn, dat hebben we ervaren na een periode van lockdown. En de onderwijsontwikkeling zal uiteindelijk een sprong maken door alles wat we in deze periode leren en ervaren.

Nu eerst op naar de kerstboom. Waarschijnlijk in een kleinere familiekring dan gebruikelijk. En meer gelegenheid voor aandacht voor elkaar en het goede gesprek.

Lees de Koers 2025!

Ga naar: www.carmel.nl/koers of scan dan de QR-code.

25

» Opmerkelijk

De Huiskamer:

VOEL JE THUIS OP HET MARIANUM Het loopt storm bij De Huiskamer op het Marianum in Lichtenvoorde. Er is behoefte aan deze fijne plek, die er niet alleen uitziet als – de naam zegt het al – een gezellige huiskamer, maar voor veel leerlingen ook een veilige basis is. Zo kun je er huiswerk maken, deelnemen aan verschillende activiteiten, maar er is ook ruimte voor een goed gesprek met jongerenwerkers Talie en Marco of een van de leerlingondersteuners.

‘Iedereen is welkom in De Huiskamer’

Kansengelijkheid Lieveke Brücker, conrector onderbouw vmbo, wilde een plek creëren voor kinderen waarbij het thuis niet zo lekker loopt.

‘We hebben best wat leerlingen die thuis niet aan schoolwerk toekomen of die bijvoorbeeld mantelzorger zijn.

De Huiskamer is voor deze groep een uitvalsbasis waar ze een kop koffie of thee kan drinken en daarnaast even een praatje met iemand kan maken. Daarnaast draagt het bij aan kansengelijkheid. Omdat een groot aantal ouders geen huiswerkbegeleiding kan betalen, willen wij een laag­ drempelige plek bieden die voor iedereen toegankelijk is.

We werkten al ruim vijf jaar samen met Mazzel Jongerenwerk in het kader van onze burgerschapsdagen. Een samen-

26

werking voor De Huiskamer was dan ook snel opgezet. Voor ons is het fijn dat zij verder kunnen gaan waar het voor de school ophoudt, omdat zij ook ingangen hebben bij het gezinsleven en verenigingen.’

Iedereen is welkom Jongerenwerker Talie vertelt: ‘De uitdaging is om enerzijds een veilige omgeving te bieden aan de belangrijkste doelgroep en anderzijds de recreatieve bezoekers te ontvangen die De Huiskamer als een pauzeplek zien. Die inschatting maken is soms lastig: wie heeft bijvoorbeeld alleen huiswerkbegeleiding nodig en wie wil zijn verhaal kwijt?

Corona zorgt ervoor dat we maximaal twintig leerlingen tegelijk mogen ontvangen, dus je bent helaas genoodzaakt om de ene leerling wel binnen te laten en de andere niet. Uitgangspunt is dat iedereen zich welkom voelt in De Huiskamer.’

Het gaat twee kanten op Het feit dat De Huiskamer sinds september de hele dag open is, in plaats van alleen na schooltijd, zorgt voor meer mogelijkheden.

Marco: ‘Leerlingen zijn nieuwsgierig en nemen even een kijkje of horen van anderen dat ze er zijn geweest. Zo krijgen we steeds verschillende bezoekers. Vanuit deze basis starten we met de activiteiten, zoals een FIFA-spelmiddag of een zeefdrukworkshop. En we zijn op zoek naar een echte “Cube Master” die een workshop Rubik’s Cube gaat draaien. Door steeds verder te komen tijdens het draaien van zo’n kubus krijgen ze zelfvertrouwen en het is ook nog eens een goed middel om laagdrempelig een gesprek te voeren.

Het gaat twee kanten op: met de activiteiten trek je leerlingen, maar we willen de leerlingen die “gewoon even langskomen” ook wat extra’s bieden.’

Marianka (14) gaat vaak naar De Huiskamer in de pauze of wanneer ze lesuitval heeft. ‘Het is er rustig en ik kan er fijn werken met mooi uitzicht naar buiten. Als ik het ergens moeilijk mee heb, dan kan ik goed praten met Boris (leerling­ ondersteuner), Talie of Marco. Maar we praten ook over welke kant ik op wil in de toekomst.

Daar helpen ze mij mee.’

Beide verhalen onderstrepen de Carmelvisie ‘Kennis is maar de helft’.

Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar.

Snijpunt zorg, welzijn en onderwijs ‘Wat Marianka aankaart is precies het snijpunt waar zorg, welzijn en onderwijs elkaar raken’, vindt Marco. ‘Iedereen draagt bij vanuit zijn of haar rol. Leerlingen gaan voor andere vragen naar Boris toe, dan naar mij. Soms vertellen ze mij persoonlijke verhalen. Als het nodig is en de leerling hiermee akkoord gaat, schakel ik het zorgteam weer in. We blijven bij elkaar checken wat er allemaal speelt. Voor leerlingen als Aline en Marianka is deze plek echt van meerwaarde.

Dat is mooi om te zien en daar doen we het voor!’

Wil je meer informatie over De Huiskamer en Mazzel Jongerenwerk?

‘In De Huiskamer is altijd iemand om mee te praten’

COLOFON

Check dan:

Wil je iets aan ons kwijt of heb je nog vragen?

Stuur dan een mailtje naar carmelmagazine@ carmel.nl.

Redactie • Stichting Carmelcollege » Fijke Hoogendijk » Daphne Razi • Hans Morssinkhof Publicity » Hans Morssinkhof • Perspect Communicatiebureau » Suzanne Visser

marianum.nl/leerlingen/huiskamer

Ontwerp en opmaak alsjemazzelhebt.nl

Digidee - creating brand love

Leerling Aline (13) is kind aan huis bij De Huiskamer. ‘Elke keer als De Huiskamer open is, dan ben ik er. Het is er gezellig, je kunt alles vragen, echt niks is te gek. Op school heb ik niet veel vrienden, ik kan beter opschieten met Marco en Talie, dan met de kinderen in de klas.

Op dit moment vind ik het vooral leuk dat Marco mij leert hoe ik de Rubik’s Cube kan oplossen.

Ik ben hier altijd met iets bezig en er is altijd iemand om mee te praten.’

alsjemazzelhebt

Fotografie Van Dijken fotografie en film

Drukwerk Gildeprint

Oplage 4.530

27

» Het laatste woord

Heel de mens Haal het kerstkind uit de kribbe Stof het af en was zijn naam Noem het Achmed, Jet of Fred en breng in godsnaam alleen vrede in zijn/haar naam Verlos het kind van elke stempel Red het uit die kille stal voordat een ster of hemelschare zonder vragen gaat bepalen wat dit schepsel worden zal Bied het kind een warme herberg Wieg het, laat het, zing een lied Wees de herder, wees de wijze maar weet in godsnaam, in al het weten het antwoord niet Regine Hilhorst

Stichting Carmelcollege Drienerparkweg 16 » Postbus 864 » 7550 AW Hengelo (074) 245 55 55 » info@carmel.nl » www.carmel.nl

@stgcarmel

@CarmelVacatures

stgcarmel

stgcarmel

stichting carmelcollege