In de OnderwijsArena leren docenten van elkaar

» Carmelscholen kiezen voor slimme scholingsaanpak

IN DE ONDERWIJSARENA LEREN DOCENTEN VAN ELKAAR

Het Twents Carmel College was de afgelopen twee jaar pilotschool voor OnderwijsArena. Deze onderwijsacademie vóór en dóór docenten gaat nu op grotere schaal van start. Leren gebeurt in regionale bijeenkomsten of online. Ideaal, vinden deelnemers: ‘Lekker thuis bij een kop koffie leren over je vak.’

Een leraar is nooit uitgeleerd. Maar waar vind je goede scholing? Veel cursussen zijn duur, ver weg, of worden gegeven door deskundigen die veel van het onderwerp weten, maar in geen tijden een klaslokaal van binnen hebben gezien. Dat moet beter kunnen, dacht Michel van Ast, voormalig docent en bedenker van OnderwijsArena. ‘Het werd me steeds duidelijker hoe belangrijk aansluiting op de praktijk voor docenten is. Daarom ben ik op zoek gegaan naar

‘Docenten staan met hun voeten in de klei, dan krijg je geen onrealistische verhalen die bedacht zijn achter een bureau’

manieren om scholing ván en vóór docenten te organiseren. Dichtbij huis, passend bij de schooldoelen en betaalbaar.’ In dat laatste – de kosten – zit het verschil met in companytrainingen. ‘Ook die zijn op maat en dichtbij huis’, zegt Michel. ‘Maar aan één ingekochte studiedag is een school soms meer dan de helft van het nascholingsbudget kwijt. Bovendien ontmoeten docenten dan alleen hun eigen collega’s, terwijl ze ook veel kunnen hebben aan contacten in de regio.’

TCC Academy Doorfilosoferend kwam Michel op het idee van OnderwijsArena: een landelijke onderwijsacademie voor en door docenten, die regionaal scholing verzorgt. Voor het Twents Carmel College kwam het initiatief als geroepen. ‘Wij waren op zoek naar gevarieerde scholing voor docenten, maar wel passend bij onze school’, zegt locatiedirecteur Patrick van Haren. 'In de nieuwe Koers van Carmel gaat het onder meer over ontwikkelgericht werken. Wij doen dat aan de hand van schoolbrede ontwikkelingslijnen. In eerste instantie leren docenten daarbij van elkaar, onder meer in onze huisacademie, de TCC Academy. Daar wisselen mensen van al onze zes locaties kennis uit. Ook biedt de TCC Academy scholing voor studenten die worden opgeleid in de school en voor docenten die net bij ons begonnen zijn. Maar het lukt niet om álle gewenste scholing in eigen huis te verzorgen. Het resterende deel kopen we in. En daar biedt OnderwijsArena uitkomst.'

Krachtig principe Het Twents Carmel College zei twee jaar geleden dan ook “ja” op het verzoek van Michel van Ast om pilotschool voor OnderwijsArena te worden. In het kader van de pilot werden medewerkers van de Twentse scholengemeenschap

opgeleid om in het hele land scholing te verzorgen. Daarnaast konden alle docenten bij OnderwijsArena scholing vólgen. Inmiddels is de pilot afgerond en zijn een stuk of tien scholen voor voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs bij het initiatief aangesloten. In overleg met die scholen zijn vijftien thema’s vastgesteld, uiteenlopend van formatief evalueren tot differentiëren en lesgeven met ICT. Patricia Strohm, vmbo-coördinator klas 1 en 2 en docent Duits en digitale geletterdheid op de locatie Losser van het Twents Carmel College, was een van de eerste trainers van het eerste uur. Zij reisde voor OnderwijsArena het land door met themasessies over activerende didactiek en formatief toetsen, onderwerpen waar ze op school al een tijd mee bezig was. ‘Afgezien van studiedagen op onze eigen locatie was dit de eerste keer dat ik als trainer voor volwassenen stond’, vertelt ze. ‘Lesgeven aan docenten is niet veel anders dan lesgeven aan leerlingen: ook hier moet je de toehoorders meenemen in het thema. Wat helpt, is dat docenten meteen merken dat je zelf ook uit de praktijk komt. Toch vond ik het wel spannend: ik weet hoe kritisch docenten kunnen zijn! Maar het is leuk om op deze manier met je vak bezig te zijn. En ik werd met elke sessie zekerder.’ Tijdens de sessies merkte Patricia dat “voor en door docenten” een krachtig principe is. ‘In een van mijn sessies over leerdoelen gingen deelnemers van verschillende scholen elkaar spontaan helpen. Er kwamen ideeën op tafel, er ontstond samenwerking. Natuurlijk is de mate waarin dat gebeurt afhankelijk van de vraag hoe ver cursisten zijn met een onderwerp. Maar bereidheid om mee te denken is er zeker. En het leuke is dat je als trainer ook veel van cursisten leert.’

Verdieping De scholingen die Patricia voor OnderwijsArena verzorgde, waren zogeheten themasessies: kortdurende kennismakingen met een onderwerp waarop geïnteresseerde docenten kunnen inschrijven. Al snel bleek dit echter niet voor iedereen voldoende. Er werden verdiepende themasessies georganiseerd, bijvoorbeeld over didactisch coachen, maar ook daar hadden sommige deelnemers niet genoeg aan. Daarop besloot OnderwijsArena het aanbod uit te breiden met leergangen van vijf bijeenkomsten. In januari 2021 gaat bijvoorbeeld de leergang ‘Blended onderwijs ontwerpen’ van start. Verder kunnen docenten een jaar lang meedoen aan een netwerk rond een thema; vorig jaar bijvoorbeeld formatief evalueren bij wiskunde. En dan is er tot slot nog de mogelijkheid om je te laten opleiden tot cursusontwikkelaar. De betaalbaarheid is een voordeel, vindt Patrick van Haren van het Twents Carmel College. Voor 3.900 euro heeft zijn school een Academiepas waarmee docenten van alle vestigingen naar believen scholing kunnen volgen (het maximum is 200 deelnames per jaar). Ook zijn er persoonsgebonden strippenkaarten voor 10 sessies (390 euro) of een schoolpas voor 995 euro (40 sessies, verschillende deelnemers).

‘Laagdrempelig, dichtbij huis en praktijkgericht leren’

Toepassen Leergierige Carmeldocenten worden vooral aangesproken door de combinatie van laagdrempelig, dichtbij huis en praktijkgericht leren. ‘Het is best een opgave als je in je eentje een hele dag naar Leiden of Utrecht moet voor een scholing’, zegt Judith de Vries, docent Engels aan het Twents Carmel College, locatie De Thij. ‘Scholing in de regio is ideaal omdat het gewoon na je lessen kan. Daarnaast is het fijn als de scholing door docenten wordt gegeven. Zij staan met hun voeten in de klei, dan krijg je geen onrealistische verhalen die bedacht zijn achter een bureau.’ Een vergelijkbare reactie komt van Joop Vaneker, docent wis-, natuur- en scheikunde bij het Avila College, onderdeel van Scholengroep Carmel Hengelo. ‘Deze docenten kennen de theorie én weten die toe te passen. Dat laatste ontbreekt vaak. Dan krijg je een algemeen verhaal over het werken met leerdoelen. Maar wat ik wil weten, is hoe ik volgende week in 3 havo een leerdoel kan formuleren bij die en die leerstof.’ Lachend: ‘In mijn hart ben ik een vmbo-docent, hè? Ik leer door te doen.’

Regio en online De coronacrisis heeft wel gevolgen gehad voor de aanpak. Oorspronkelijk vonden alle bijeenkomsten van OnderwijsArena in de regio plaats, zodat docenten van naburige scholen elkaar konden ontmoeten. Sinds dit voorjaar zijn de meeste bijeenkomsten online, in verkorte vorm (themasessies van 2 uur in plaats van 3 uur). Dat is verrassend goed bevallen, zegt Michel van Ast. ‘De waardering van docenten is hoog. In twee uur heb je aardig wat interactie.’ Joop Vaneker geeft zelfs de voorkeur aan online sessies. ‘Lekker thuis met een kop koffie erbij leren over je vak, kan het mooier? Het leerrendement is misschien iets lager dan op locatie, maar door het wegvallen van reistijd kun je in minder tijd meer bijeenkomsten bezoeken.’ ‘Zeker voor de kennismaking met een onderwerp zijn online sessies prima geschikt’, vindt ook Judith de Vries. ‘Zelfs discussiëren in kleine groepjes gaat goed, door het gebruik van break-outrooms. Dat vond ik een eyeopener. Als je echt groepswerk moet doen, zitten er wel grenzen aan. Daarvoor zijn bijeenkomsten in de regio prettiger. Maar ik kan me voorstellen dat na de coronacrisis beide vormen in gebruik blijven.”

Volgende stap Op het Avila College heeft het enthousiasme van Joop Vaneker zo aanstekelijk gewerkt dat ook deze school met OnderwijsArena in zee is gegaan. ‘Scholengroep Carmel Hengelo is bezig met een onderwijsontwikkeling waarin het werken met leerdoelen, formatief evalueren en de toetsmethodiek RTTI samenkomen’, zegt Vaneker. ‘Een werkgroep gaat daarmee aan de slag. Binnen de werkgroep zien we echter grote verschillen in het startniveau van de deelnemende docenten. Dat willen we aanpakken met scholing via OnderwijsArena. De hele werkgroep heeft al een eerste themasessie gevolgd en dat zal zeker niet de laatste zijn.’ Volgens Patrick van Haren van het Twents Carmel College vult deze scholingsaanpak een gat in de markt. ‘Veel docenten beschikken over ruime ervaring, maar zoeken praktische manieren om een volgende stap in hun ontwikkeling te zetten. Met OnderwijsArena boor je een heel netwerk aan van andere docenten met ervaring in de lespraktijk, met wie je de goede gesprekken kunt voeren. Geen gesprek met een adviseur, maar een gesprek van collega tot collega.”

Ook kennismaken met OnderwijsArena?

Iedere school in Nederland krijgt twee vrijkaartjes voor deelname aan een themasessie. Zijn die op, dan kan een extra vrijkaartje worden aangevraagd. Aanmelden kan via de site of door te mailen naar info@onderwijsarena.nl. Daarnaast organiseert OnderwijsArena elke maand een gratis webinar. Kijk op www.onderwijsarena.nl

» naam artikel Vertel!

Samengestelde verhalen over bijvoorbeeld spontane reacties van leerlingen, een gedicht van een collega of een impressie van een gesprek tussen docent en leerling. Betrokken collega’s geven je graag een kijkje in het leven op hun school. Waar lopen zij tegenaan in hun onderwijsbaan of wat maakt ze juist blij? Lees mee!

Karin van Oort » ‘Elke mens, heel de mens en alle mensen’

The art of education en het zoeken naar verbinding

Wat is nou de kunst van het onderwijs? Kunst is een creatief proces: je wilt iets moois scheppen, bedenkt een onderwerp, schaaft bij en neemt afstand. Je gaat in op details, overziet het geheel en op een gegeven moment is het goed. Ondertussen werk je hard, het is vakmanschap, maar het geeft je ook energie.

Een paar weken geleden ging ik gesprek met Carmeldocenten over Samuel Paty en het aangaan van de dialoog hierover met je leerlingen. Ik sprak met kleine groepjes docenten en had een-op-eengesprekken met docenten uit het hele land. Uit de gesprekken bleek al snel dat iedereen het tot zijn/haar taak rekent om het gesprek over Paty in de klas te voeren.

Bij jou kan ik terecht Een mooie quote die ik hoorde is: ‘Ruimte zonder grenzen te stellen, is leegte’. Een andere docent, die lesgeeft aan internationale schakelklassen, gaf aan dat haar leerlingen (waaronder moslimleerlingen) onder andere naar Nederland zijn gekomen vanwege de vrijheid van meningsuiting, maar er ook mee worstelen als iemand een andere mening heeft. Deze docent zei: “Het is mijn taak om leerlingen te helpen verbinding te zoeken, in plaats van het uitvergroten van tegenstellingen.” Ze helpt ze om oordeelvrij te communiceren met elkaar. Weer een andere docent gaf aan dat de directeur een minuut stilte hield voor de vermoorde collega. De leerlingen waren daar erg onder de indruk van wat er in Frankrijk was gebeurd. Er was ook een collega, die aangaf dat hij aan de slag ging met een handleiding. Sommige docenten krijgen buikpijn van het bespreken van dit soort onderwerpen. Volgens deze collega is het belangrijk om je bij de feiten te houden. Hij ondersteunt zijn team door samen te bedenken hoe ze het wél bespreekbaar kunnen maken. In de dialoog is het belangrijk om grenzen te trekken, maar wel vanuit vertrouwen, zodat de leerlingen weet: bij jou kan ik terecht. Elke mens, heel de mens en alle mensen Je snapt natuurlijk wel dat ik enorm veel energie kreeg van deze betrokken verhalen. Verhalen waarbij docenten aangeven hoe moeilijk het is om zo’n gesprek te voeren, maar allemaal nemen ze verantwoordelijkheid en pakken ze de handschoen op. Dit doen ze omdat ze elke mens, heel de mens en alle mensen willen voorbereiden op een volwaardig leven in onze maatschappij.

Onderwijs is een kunst Uitgerekend in die week vertelde minister Slob dat het juridisch toegestaan is dat scholen ouders/verzorgers verplichten om een identiteitsverklaring te tekenen, waarin afstand wordt genomen van homoseksualiteit. Dit maakt mij alleen maar trotser op de collega’s die ik heb gesproken. Die elke mens, heel de mens en alle mensen omarmen. Mijn gedachten gaan naar de ouders, die zo’n verklaring moeten ondertekenen, terwijl ze in hun achterhoofd weten dat hun kind worstelt met zijn/haar geaardheid. Wat doet dit met de mens? Hiermee laaide natuurlijk de discussie op over bijzondere scholen en de vrijheid van onderwijs. Als wij allemaal artikel 23 nou eens zouden interpreteren, zoals een van onze docenten het formuleerde: ‘Het zoeken van verbinding, in plaats van het uitvergroten van tegenstellingen.’

Gelukkig beheersen veel docenten ‘the art of education’ tot in hun vezels. Onderwijs is een kunst.

Meer blogs lezen van ons College van Bestuur? Check: carmel.nl > Nieuws en publicaties > Blogs.

Karin van Oort

Voorzitter College van Bestuur

CARMEL SPECIALS » naam artikel carmel.nl/ specials/vertel

Deel ook jouw verhaal! Scan de bovenstaande QR-code en deel jouw ervaring met ons!

Peter van Lange » ‘Het voelt bijna alsof het vrienden zijn’

Stefan Venbroek

Ieder mens is een influencer

Tegenwoordig kom je op sociale media menig influencer tegen. Influencer in de betekenis van een invloedrijk mens, die via sociale media veel mensen kan beïnvloeden. Iemand met een grote aanwezigheid en met een publiek dat naar hem of haar luistert. Ze maken daarbij een persoonlijke connectie met hun volgers.

Denk hierbij aan vloggers, die vlug even een reactie geven. Die zomaar even zeggen wat hij of zij van iets vindt. Vluchtig en veelal oppervlakkig, niet gespeend van enige achtergrondinformatie. Geen behoefte om de nuance te zoeken. Alleen maar scoren met je mening, al dan niet gebruikmakend van een complottheorie, die nu wel even goed uitkomt. Het voelt bijna alsof het vrienden zijn, naar wie je luistert en van wie je - misschien soms wel klakkeloos - bepaalde keuzes overneemt.

Vroeger spraken we wel eens van ‘kuddebeesten’ die gedachteloos achter de massa aanliepen. Tegenwoordig krijg ik dit beeld ook weleens bij de term ‘volgers’. Toch is ieder mens uniek, ieder mens anders en niet gelijk, maar wel gelijkwaardig. Daarbij heeft hij de mogelijkheid zijn eigen identiteit vorm te geven. Ieder mens waarmee je omgaat kan je het goede laten zien of laten ontdekken. Dat kan je oma zijn, dat kunnen je ouders zijn of die originele out-of-the-boxdenker bij jou in de klas. Mensen die dicht bij je staan en die je in de meest letterlijke zin van het woord kunnen aanspreken. Het zijn voor jou inspirerende personen die je kunnen raken en misschien ook wel kunnen aanraken. Deze mens kan je helpen herinneren om weer te worden wie je wás, bént en misschien ook wel kan stimuleren in wie je wilt zijn of worden.

Ja, ieder mens kan een influencer zijn.

Peter van Lange Docent levensbeschouwing en schoolopleider op Bonhoeffer College