Carmel Magazine december 2014

jaargang 11 nummer 28 december 2014

in dit magazine:

学中文丰富我们的生活 beweging naar de waarde(N) van carmel meer ruimte voor maatwerk over krimp en de kraCht van creativiteit

1

In dit nummer

学中文丰富我们的生活

4

beweging naar de waarde(n) van carmel

8

Vo lg o n s o @stg ca rpmTwitte r: el @ Ca r m e l Va cat u r es

meer ruimte voor maatwerk

16

andere rubrieken Standpunt van een schoolleider . . . . . . . . . . . . 3 belpanel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 mijn passie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 column romain rijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 zorg & welzijn in beeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 kort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 hoe ging het verder met . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 column jos baack . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 opmerkelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

layar Dit nummer van Carmel Magazine heeft een heel leuk extraatje: Layar.

Met je smartphone of tablet heb je nu nog meer plezier van dit papieren magazine! Bij de artikelen op pagina 4 en 22 zie je het Layar-logo.

2

over krimp en de kracht van creativiteit Stichting Carmelcollege omvat 12 instellingen voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 50 locaties verzorgen we een breed onderwijs­aanbod in een kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we onze leerlingen. Elke dag opnieuw. Onderstaande - voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan Carmel verbonden: ◗ Almelo, Pius X College, Canisius ◗ Deventer, Etty Hillesum Lyceum ◗ Eindhoven, Augustinianum ◗ Emmen, Carmelcollege Emmen ◗ Enschede, Bonhoeffer College ◗ Gouda, Carmel­college Gouda ◗ Groenlo, Marianum ◗ Haren, Maartenscollege, International School Groningen ◗ Hengelo, Scholengroep Carmel Hengelo ◗ Oldenzaal, Twents Carmel College ◗ Oss, Het Hooghuis ◗ Raalte, Carmel College Salland

Hoe werkt Layar? ◗ Zoek met je smartphone of tablet de applicatie Layar en download deze (gratis) applicatie (app). ◗ Houd je smartphone of tablet boven de pagina met het Layar-logo. ◗ Volg de instructies op het scherm en beleef de extra ervaring!

18

december 2014

Standpunt van een schoolleider Heerlijk, ik mag weer een standpunt innemen. Even geen paperclips tellen om nog wat te bezuinigen op de begroting voor 2015, even geen punaises poetsen op uitvoeringsniveau om Gouda in goede banen te leiden - het gaat gelukkig steeds beter, dank u - maar een standpunt innemen.

Ik werd onlangs getriggerd door het vorige Carmel Magazine. Er werd enigszins afgerekend met Koers 2014 met haar nadruk op excellentie(s) en de focus werd gelegd op Koers 2020 (prima jaartal), waarin “alle vakken weer even belangrijk zijn”, of weer gaan worden.

Sympathiek standpunt, beetje seventies, maar niet het mijne.

Ik vind niet alle vakken even belangrijk, ik wil eigenlijk iets heel anders. Ik wil af van het huidige curriculum, dat qua opzet in essentie 19e eeuws is. Hulde aan Thorbecke en aan de invoering van de Hoogere Burgerschool, maar 1848 is geen 2014, laat staan 2020. Ik wil dat de overheid zich slechts bemoeit met drie vakken: Nederlands, Engels en wiskunde. Leg daar de lat hoog, schrijf lesuren voor, monitor en handhaaf. Laat de rest over aan de scholen om een zinvol curriculum te bepalen, zonder dat de onderwijsinspectie in de nek hijgt.

Uiteraard hebben wij een taak als voorportaal voor het vervolgonderwijs, mbo’s, hogescholen, universiteiten e.d.

Stel in onderling overleg vast wat echt nodig is voor de vervolgopleidingen en doe aan de traditionele schoolvakken in het VO wat je moet doen. Niet meer, niet minder en doe dat goed. Volgens mij hebben we dan tijd over. Misschien wel heel veel tijd, afhankelijk van het schooltype hebben we immers vier tot zes jaar. Mijn standpunt is dat we onze tijd veel beter kunnen gebruiken om onze leerlingen te leren denken - met als “schoolvak” filosofie? Of laat het woord “school” liever weg, anders wordt het straks weer zo schools. Schools en de 21e eeuw gaan mijns inziens slecht samen.

Wij moeten onze leerlingen leren leven (met en zonder Zwarte Piet). Is dat niet onze echte opdracht, onze missie?

Wij moeten met onze leerlingen leren communiceren en zij met ons en met elkaar. Anders volgen meerdere Corbulo’s. Scholen zullen mogelijk erg van elkaar gaan verschillen. Maar hoe erg is dat? De zin van het fenomeen school zit hem niet meer in de kennisoverdracht alleen, maar in het leggen van zinvolle sociale verbanden en vorming. Met onderwijs als maatwerk. Kortom: echte aandacht voor de mens, alle mensen, heel de mens.

Waar heb ik dat eerder gehoord? ◗

‘Wij moeten onze leerlingen leren leven’ Bas Oldemans Rector Carmelcollege Gouda

standpunt

3

学中文丰富我们的生活 China is een van de snelst groeiende economieën ter wereld. Waarom leren Nederlandse

SCAN MET

jongeren dan zo weinig over de Chinese taal en cultuur? Zowel Carmelcollege Gouda als Pius X College locatie Aalderinkshoek zijn met pilots begonnen.

weten wstataat? hierboven

chinese les ‘Bij de Chinese taal is het begin het moeilijkst’, zegt sinoloog Henriëtte Schoemaker. ‘Je moet op heel veel dingen tegelijk grip zien te krijgen.’ Ga maar na: een taal die compleet nieuw is, die wordt geschreven in karakters, en dan ook nog eens een toontaal, waar een andere klemtoon zomaar de woordbetekenis verandert.

Nee, Chinees leer je niet één-twee-drie. En ook niet in twaalf lessen. Vloeiend Chinees leren spreken is dan ook niet het doel van de pilots Chinese taal en cultuur op Carmelcollege Gouda en Pius X College in Almelo.

‘Ons gaat het echt om de verrijking’, zegt Frans Schoondermark, locatiedirecteur Aalderinkshoek van het Pius X College. Al in 2012 ging hij op studiereis naar China: ‘De invloed van opkomende landen zoals China wordt alleen maar groter. Ook Nederland krijgt daar steeds meer mee te maken. Maar, zoals een van onze docenten geschiedenis aankaartte: in onze

4

lesprogramma’s speelt China een ondergeschikte rol.

Dat valt ook ouders op. Tijdens de laatste open dagen kregen wij er vragen over. En toen bekend werd dat het mogelijk wordt om schoolexamen te doen in Chinese taal en cultuur, hebben we gedacht: dit is het moment om iets met het vak te doen.’

Extra uitdaging Zowel het Pius X College als Carmelcollege Gouda kiest voor een bescheiden start. Het gaat om pilots met vrijwillige lessenreeksen voor kleine groepen vwoleerlingen in de onderbouw. Op Pius X volgt een groep van twaalf vwo-leerlingen een introductiecursus van twaalf lessen, waarna zij samen met de leerlingen van een eerdere introductiecursus een vervolgmodule van

KIJK OP PAGINA 2

december 2014

twaalf lessen krijgen aangeboden. Bij succes volgt een derde reeks van twaalf lessen.

Op het Carmelcollege Gouda krijgt een groep van veertien geïnteresseerde tweedeklassers elke dinsdag het zevende en achtste uur les van Henriëtte Schoemaker. Het zijn vwo-leerlingen die wel wat extra uitdaging kunnen gebruiken. ‘Daar ging het ons in eerste instantie om: extra uitdaging’, vertelt locatiedirecteur Ank Brent. ‘Een taal past dan mooi bij ons profiel als school voor tweetalig onderwijs. Daarbij kiezen we liever voor Chinees dan voor Russisch of Spaans, omdat China meer en meer in the picture komt.’

Examen Op beide scholen is het nog te vroeg om te zeggen of het vak vast op het programma komt te staan, laat staan examenvak wordt. Eerst kijken de scholen hoe de pilots verlopen en hoe de belangstelling in de school

Leerlingen van Pius X College over de lessen Chinese taal en cultuur:

zich ontwikkelt. ‘Wij vinden dat we onze leerlingen dit niet mogen onthouden, maar wij denken nog niet aan invoering als examenvak’, stelt Schoondermark. Op het Carmelcollege Gouda kunnen de leerlingen al wel een erkend certificaat halen: het HSK. En locatiedirecteur Brent reisde onlangs naar China om de mogelijkheden voor uitwisseling met Chinese scholen te verkennen.

Op beide scholen krijgen de leerlingen lessen die breed van opzet zijn: taal, cultuur, geschiedenis en actualiteit. ‘Het gaat echt om het verbreden van hun kijk op de wereld’, zegt Schoemaker, die vindt dat zij als docent in een luxepositie zit. ‘Anders dan volwassenen, die allemaal een verschillend instapniveau hebben, beginnen scholieren allemaal op hetzelfde niveau, namelijk blanco. En deze leerlingen kiezen er vrijwillig voor, zijn gemotiveerd en ook nog eens slim.’ Lachend: ‘Al blijven het pubers, hoor. Ook hier moet ik huiswerk controleren en overhoren.’ ◗

‘Wij vinden dat we onze leerlingen dit niet mogen onthouden’

‘Het is handig om wat dingen over de Chinese cultuur te weten en om de taal te beheersen omdat China als land steeds meer invloed begint te krijgen in de wereld. (…) Persoonlijk vond ik de cultuurlessen over eten en muziek erg leuk. Met de filmpjes die onze docent erbij liet zien kun je echt goed zien hoe mensen daar leven en hoe dat verschilt met hoe wij leven.’ Emma Hoeven ‘Ik vond de Chinese lessen erg leuk! Vooral de lessen waarin je zelf gaat schrijven en de taal leert. In twaalf lessen heb ik best wel veel geleerd.’ Anne Lynn Knol ‘We hadden telkens een afwisseling tussen een taalles en een cultuurles. In de taallessen leerden we tellen, simpele zinnen, de opbouw van woorden en data. Ook hadden we een kalligrafieles, waarbij we karakters moesten schrijven. Dat was minder makkelijk dan gedacht, maar het was erg leuk. (…) Mijn favoriete les was de les over kinderen in China.

Ik ben zelf in 2009 naar China geweest en ik kon veel dingen koppelen aan wat werd verteld in de lessen. Ook leerden we wat meer over de algemene mentaliteit. Hoe hoog de prestatiedruk voor Chinese kinderen eigenlijk wel niet is en wat er gebeurt als je niet het best in iets bent.’ Naomi de Jong

5

Belpanel Wie naar het vmbo gaat, is minimaal vier jaar onderweg. Voor de havo staat vijf jaar, voor het vwo zes. Steeds vaker klinkt daarop kritiek. “Snelle” leerlingen moeten een kortere weg kunnen volgen, valt te beluisteren. Wie in de tweede eindexamen Engels wil doen, verdient die kans. Wie in vier jaar door het vwo wil, eveneens. Alleen past dat moeilijk in het systeem van leerjaren en vaste klassen. Het is dus kostbaar. En er is die andere kant: school is bedoeld voor méér dan kennisoverdracht. Ze wil leerlingen begeleiden in hun groei naar volwassenheid, zodat ze hun eigen waardevolle bijdrage leveren aan de samenleving. Wat is het belangrijkst? We peilen de mening van ons belpanel. Het reageert op de stelling:

Liever méér dan minder school!

Jomana Al Samarrai, leerling 5 havo, Carmel College Salland, Raalte

Connie van der Vegt, ouder, Etty Hillesum Lyceum, locatie Het Stormink, deventer

‘Eerst vond ik het een vreemde stelling. Maar ik ben het er wel helemaal mee eens. Volgens mij is het percentage leerlingen dat de stof echt sneller te pakken heeft, heel laag.

Ik heb het in elk geval hier in de klas nog nooit meegemaakt. We hebben het dan toch echt over de uitzonderingen. Wie sneller kan, hoort eerder een niveau hoger, al is dat voor een vwo-leerling misschien moeilijker. Ik ben ervan overtuigd dat goed is nagedacht over het systeem dat we nu hebben, met die vaste duur per opleiding. Dat moeten we niet veranderen voor een paar uitzonderingen. Doe dan maar liever meer stof.’ ◗

‘Als leerlingen sneller kunnen, kan het goed zijn om dat mogelijk te maken.

Alleen: kan de leerling dat aan op die leeftijd? Dat zal per kind verschillen, maar ik zou niet graag iemand te jong aan de vervolgopleiding laten beginnen.

De vorming is immers ook belangrijk, net als een brede algemene ontwikkeling. Misschien moeten we daarom ook kijken naar de inhoud van het bestaande onderwijs. Onze kinderen veranderen, ze weten meer dan wij op die leeftijd. Dat vraagt om aanpassing, zodat beter kan worden ingespeeld op wat de individuele leerling nodig heeft. Dus, meer of minder school? Ik weet niet wat beter is. Misschien moet het wel ‘en, en’ zijn. Ik stem neutraal.’ ◗

Nico van der Woude, docent Nederlands en debatcoördinator, Pius X College, almelo

Dirk van Bree, leerling 6 vwo, Het Twickel College, Hengelo

‘Op zich wil ik “snelle” leerlingen wel ruimte geven. Maar liever zou ik excellente leerlingen op school meer bieden. Ik zag in een vergelijkend internationaal overzicht dat 5% van de Nederlandse elfjarigen hoog scoort in rekenen, lezen en natuurwetenschappen. In Engeland is dat 18%. Dan vraag ik me af: wat doen wij hier met onze kinderen?

Meer aandacht is volgens mij belangrijker dan een kortere opleiding. Daarmee kun je de zesjescultuur doorbreken. Als je dan ook nog andere vakken en activiteiten aanbiedt, prikkel je de motivatie en stimuleer je de resultaten. Het moet niet gaan om het maximum, maar om het optimum. Dat vraagt eerder meer dan minder school. Ik ben vóór de stelling.’ ◗

‘Ik zeg volmondig ja.

Terwijl ik zelf waarschijnlijk het vwo sneller had kunnen doen. In de tijd die ik overhoud, zoek ik nu zelf al de verdieping. Ik wil wiskunde gaan studeren, dus ik lees daar veel over om me goed voor te bereiden. Dat is op zich al een vorm van studeren. Ik zie echt geen nadeel aan zes jaar vwo. Bovendien is school belangrijk voor je sociale ontwikkeling, je wilt niet te jong naar de universiteit. Meer tijd kan je ook nog eens helpen gerichter een studiekeuze te maken, al zal dat per leerling verschillen.

Er zullen best uitzonderingen zijn, maar ik zie nog geen reden waarom de opleiding korter zou moeten duren.’ ◗

6

MIJN PASSIE

december 2014

Carin Jongen (51) is directiesecretaresse voor rector Hans Boers van Carmelcollege Emmen ‘Het mooiste van een-op-een samenwerken is dat ik proactief kan handelen. Waar dat maar kan, neem ik Hans binnenkomend werk uit handen, zodat hij minder belast wordt en zich helemaal kan concentreren op zijn kerntaak. Dat is veel efficiënter. Het is mooi hoe Carmel op al haar scholen in goede directieondersteuning investeert. Dat spreekt in het onderwijs nog niet voor zich. Het staat voor een bedrijfsmatige manier van denken die helemaal bij mij past. Ik voel echt voldoening als ik alle dingen op tijd in de steigers heb staan: dit vandaag, dat morgen, dat volgende week. Ik wil helder hebben wat er moet gebeuren.

Elke dag maak ik een werkplan, en als alles lekker loopt, ga ik op vleugels door de school.

Mijn werk op school is mijn eerste passie, absoluut.

Ik krijg van deze school zóveel energie: de saamhorigheid, de teamgeest, de gezelligheid. Daar kan ik me echt aan laven. Daarnaast heb ik een tweede passie: mijn visagiestudio. Aanvankelijk wilde ik gaan aquarelleren, maar zelf iets opzetten trok me ook. En nu schilder ik dus als het ware op gezichten. De kunst van de kwast! Ik doe bijvoorbeeld visagie voor feestjes, gala’s en bruiloften. Maar ik geef ook workshops en werk samen met een fotograaf. Ik doe de klussen die ik het leukst vind. En het voordeel: ik kan het prachtig plooien rond mijn werk op school.’ ◗

‘Dat bedrijfsmatige past bij mij’

www.studiogloss.nl

7

“Elke mens en heel de mens” - heel concreet

Beweging naar de waarde(n) van Carmel Even vóór het interview verschuift de fotograaf wat stoelen. Hij plaatst ze tegen het decor van een groot (digitaal) haardvuur. Arie van Ommeren, Franciska Soepboer en Ro-Nalt Schrauwen van de werkgroep Waardengericht Leren nemen plaats. Ze raken meteen in een geanimeerd gesprek. En laten zo al zien wat het soms als ingewikkeld begrip ervaren begrip ‘waardengericht leren’ zoal inhoudt: stilstaan bij wat je drijft.

Om vervolgens in beweging te komen voor wat we de moeite waard vinden.

Waardengericht leren: het onderwijs dat ook ruimte geeft voor de ontwikkeling van waardigheid en zelfstandigheid in het persoonlijk leven (naast het onderwijs dat meer inzet op diplomagerichte prestaties). Dit staat al jaren hoog op de Carmel-

agenda. Het koersdocument “Koers 2014” heeft er passages aan gewijd, het eerdaags te verschijnen “Koers 2020” besteedt er eveneens aandacht aan.

‘Hechten we ook aan onze waarden als ze geld kosten?’ etty hillesumdag Een voorbeeld van een event is de herdenking van de honderdste geboortedag van Etty Hillesum, op 15 januari van dit jaar, door “haar” school in Deventer. De dag begon met een korte film, die door alle 5.000 leerlingen en 500 medewerkers werd gezien. ‘Als opmaat voor een programma over Etty Hillesum voor alle leerlingen’, licht Arie van Ommeren toe. ‘Elke docent gaf een les of een lessenserie. Leerlingen konden intekenen, dus de klassen liepen door elkaar.

In het Praktijkonderwijs hebben de leerlingen een collage gemaakt om Etty Hillesum uit te beelden.’

8

Na de pauze, met een gezamenlijke lunch voor alle medewerkers, volgden een musical over het leven van Etty Hillesum en een voorstelling van cabaretier Bart Melief, die stilstond bij thema’s als respect, tolerantie en pestgedrag.

‘Het was een onvoorstelbaar succes’, blikt Van Ommeren terug. ‘We kregen nog lang vele positieve reacties. Het heeft geleefd, ook omdat we allemaal één dag met hetzelfde bezig zijn geweest. Dat creëert onderlinge verbondenheid en saamhorigheid.’ En: ‘We werkten op dat moment aan onze collectieve ambitie. “Waar staan we voor?” Deze dag heeft daaraan bijgedragen, we hebben de kracht van het collectief ervaren.’ ◗

december 2014

Werkgroep

Want dit is een belangrijke manier om de Carmelmissie “Elke mens, heel de mens en alle mensen” héél concreet vorm en inhoud te geven. ‘Dit is binnen Carmel een steeds terugkerend gespreksonderwerp. Zo hebben we er onlangs in het Convent van Schoolleiders een ochtend indringend over gesproken’, vertelt Arie van Ommeren, voorzitter centrale directie Etty Hillesum Lyceum in Deventer. ‘Collega Jan Put hield een historische inleiding, waarna Ben Wolbers, destijds prior van de Nederlandse paters karmelieten, verbindingen legde tussen de Karmelspiritualiteit en de waarden van Carmel.’ Hij vervolgt: ‘Ik vond het zelf indrukwekkend.

Binnen Karmel is niemand meer dan de ander.

Elke mens telt mee, ieder heeft de opdracht mensen in de eigen omgeving te helpen. Als schoolleiders vinden we dat we hier iets mee moeten doen, in alle scholen.’

Coördinator identiteit Ro-Nalt Schrauwen is naast werkgroeplid en docent levensbeschouwing ook coördinator identiteit van Het Hooghuis. ‘Ik adviseer de schoolleiding en anderen over identiteitszaken’, vertelt hij. Dat hangt samen met de aanstaande fusie, op 1 januari 2015, van Het Hooghuis met het Mondriaan College in Oss. ‘We verschieten van kleur. Van katholieke school worden we een algemeen bijzondere school. Wat betekent dat voor de identiteit van Het Hooghuis en de verschillende locaties?’

Zo leidt het spoor naar de Carmelbrede werkgroep Waardengericht Leren (zie hiernaast). Van Ommeren (links) voert het voorzitterschap, Ro-Nalt Schrauwen, docent levensbeschouwing en coördinator identiteit op Het Hooghuis, is lid. Ze krijgen ondersteuning van Franciska Soepboer en Sylvia Goossens, beide adviseur bij het bestuursbureau. ‘We willen waardengericht leren breed uitzetten en organiseren bijeenkomsten en activiteiten. Met het doel om het uiteindelijk bij de docenten in de klas te brengen.’

Het drietal beseft dat er op de weg daarheen de nodige drempels te slechten zijn. Schrauwen: ‘Het is een wat ongemakkelijk onderwerp dat even ongemakkelijke beelden oproept. Mensen hebben bovendien snel het gevoel dat ze dit er óók nog bij moeten doen. Terwijl iedereen die voor de klas staat waardengericht bezig is. Het is de manier waarop je lesgeeft, waarop je met je leerlingen en collega’s omgaat. Zó concreet is het.’

Een werkgroep haalt naar boven hoe locaties en directies de identiteit beleven. Bewust “bottom up”: ‘Het Hooghuis is een grote instelling. Na 1 januari zijn we de grootste school van Nederland, met bijna 6.000 leerlingen. Ik laat de acht locaties, die eigen leergemeenschappen zijn, in hun waarde(n).

Het gaat om het verhaal: hoe zien zij hun identiteit, hoe beleven ze die? Hoe geven ze er vorm aan?’

Hij voorziet mooie gesprekken. ‘Zo komen we tot een verhaal per locatie en een gezamenlijk Hooghuisverhaal. Het zal me niet verbazen als dat heel dicht bij het verhaal van Carmel ligt.’ ◗

9

En dat sluit aan op een breder patroon, legt Soepboer uit.

‘Uit allerlei onderzoeken blijkt dat docenten meer willen dan alleen kennis overdragen’, zegt ze. ‘Iedereen hecht aan het contact met de leerlingen en de mogelijkheid om iets mee te geven. Wat wij beogen, past daarbij. We willen stimuleren dat het waardengerichte breed wordt beleefd en ervaren. Waarbij we de ruimte nemen om er met elkaar over te praten en elkaar te stimuleren. Dat doet het College van Bestuur ook, dat samen met het Titus Brandsma Instituut verkent hoe de Karmelspiritualiteit te vertalen naar de dagelijkse schoolpraktijk.’

Kernvraag Uiteindelijk draait het om bezinning over wat we doen en waarom. Over wat Carmel tot Carmel maakt. Van Ommeren noemde al de naam van Ben Wolbers. In een inleiding onder de titel “Carmel en Karmel in gesprek over Waarde(n)gericht Leren” stond hij eind 2012 stil bij een aantal waarden uit de traditie van zijn orde, die hij terugziet in Carmel.

De Karmeliet wees op begrippen als “menselijke maat”, “de mens centraal”, “respect en zorg voor elkaar”, de verantwoordelijkheid van de gemeenschap voor het individu en, omgekeerd, de verantwoordelijkheid van

10

het individu voor de gemeenschap. Ook gerechtigheid hoort hierbij, net als de ander ruimte geven (“Jij mag er zijn”) en dienend, niet-hiërarchisch leiderschap. Wolbers citeerde bovendien zijn confrater Kees Waaijman die in 2012 bij gelegenheid van 90 jaar Carmel liet optekenen: ‘Je geeft de leerling een kans. En nog een kans. Als je me vraagt wat na 90 jaar nog merkbaar is, dan is het dit.

Je geeft leerlingen een kans. Ze mogen groeien. Zoals ook docenten en anderen mogen groeien.’

‘We zijn begonnen bij Karmel, om in beeld te brengen waar we vandaan komen’, licht Schrauwen toe.

‘Daarna komt het vervolg. Wat kunnen we hiermee nog? En hoe krijgt dat vorm? Dat mag scherp: hechten we ook aan die waarden als ze geld kosten?’

Van Ommeren: ‘Denk hierbij aan meer ethische kwesties. Stel: je wilt een leerling nog een kans geven, maar de ouders van drie andere leerlingen dreigen hun kind dan van school te halen. Welke keuze maak je dan? Het gesprek over waarden, de conclusies die je daaruit trekt en de consequenties die je eraan verbindt, is altijd actueel. Waardengericht gaat ‘We willen over álles wat we doen, als docent, instelling en College van Bestuur.’ alle collega’s

bereiken’

Doe mee met de Brede Werkgroep

pedagogische opdracht en andere actuele thema’s in het onderwijsveld.

De Brede Werkgroep Waardengericht Leren bestaat uit enthousiaste medewerkers van alle scholen. Ieder denkt vanuit de eigen functie mee over de betekenis van de Carmelwaarden in en voor de dagelijkse praktijk. Hierbij valt te denken aan: ethische dilemma’s, bijzondere activiteiten binnen school (“events”), de rol van de docent, de

De werkgroep biedt een mooie kans om (weer eens) stil te staan bij de betekenis van de toekomst van onze leerlingen, jouw werk, jouw school en Carmel.

We nodigen je graag uit om aan te sluiten. Wil je meedoen of heb je vragen, dan kun je contact opnemen met Sylvia Goossens (goossens@carmel.nl) of Franciska Soepboer (soepboer@carmel.nl). ◗

december 2014

COLUMN

Bijeenkomsten Om deze inzichten verder te brengen, organiseert de werkgroep vier tot vijf maal per jaar bijeenkomsten rond een thema. Eind september was dat “events”. Dat wil zeggen: grotere evenementen binnen de instellingen die het saamhorigheidsgevoel tussen leerlingen en medewerkers stimuleren, zoals de Etty Hillesumdag in Deventer (zie kader pagina 8). En dat is maar één voorbeeld, elke school heeft van die bijzondere dagen.

Zo’n twintig collega’s van verschillende instellingen waren aanwezig. Hadden er dat niet meer moeten zijn? Van Ommeren: ‘Het is mijn wens om de groep deelnemers groter te maken. Daarvoor gaan we zelf stevig aan de slag, zodat we goede bijeenkomsten organiseren, want we willen ook de collega’s uit Emmen, Gouda, Oss en Eindhoven bereiken. Die komen letterlijk van ver, dus wij moeten iets bieden.

Bovendien willen we graag meer mensen, zodat het verder draagt binnen de instellingen.’ Daarnaast wil de werkgroep een digitale agenda maken, die laat zien waar en wanneer events of andere waardengerichte activiteiten plaatsvinden. Franciska Soepboer: ‘We willen laten zien dat waardengericht leren veel meer is dan levensbeschouwing. Dat het te maken heeft met alles wat we doen. En dus iedereen aangaat.’ ◗

Leerling en leraar “De goede leraar maakt het verschil voor leerlingen, dus de leraar centraal!” “Het draait allemaal om de ontwikkeling en de vorming van de leerling, dus de leerling centraal!” Twee veelgehoorde stellingen die beide goed verdedigbaar lijken én elkaar lijken uit te sluiten.

Zorg voor bevoegde en bekwame leraren, geef de leraar voldoende professionele ruimte en organiseer samenwerking in team- en sectieverband. Stimuleer resultaatgericht en onderzoeksmatig werken, zorg enerzijds voor een strakke organisatie en anderzijds voor voldoende tijd en ruimte voor nascholing. En, niet onbelangrijk, een passende honorering. De leerlingen zullen automatisch profiteren van de vakkennis van bevlogen en gemotiveerde leraren en het diploma behalen dat bij hen past.

De stelling klinkt aantrekkelijk, maar de werkelijkheid is toch weerbarstiger.

Ondanks alle innovaties in het onderwijs de afgelopen jaren, inclusief de voorzichtige introductie van ICT, zetten wij leerlingen vrijwel altijd op de lopende band van het jaarklassensysteem, een uniforme lessentabel en een norm van overgaan, doubleren en slagen. Als wij randvoorwaarden voor het rooster invoeren, zijn parameters als beschikbaarheid van leraren en klaslokalen vanzelfsprekend en deels cao-geïndiceerd, maar leerlingen staan zelden op dat lijstje.

‘Dit gaat over alles wat we doen.’

Op woensdag 12 november 2014 won de Brede Werkgroep Waardengericht Leren de VKOpenning. Lees meer op pagina 14. ◗

Ons onderwijssysteem staat veel meer ruimte toe voor leerlingen dan wij nu benutten: soms sneller, soms breder of verdiepend, flipping the classroom. Flexibeler waar dat kan, ook al is het soms lastig voor de organisatie.

Twee uur vak x en zes uur vak y, in plaats van tweemaal vier, waarom niet? Het mes zal aan twee kanten snijden: gemotiveerde leerlingen en blije leraren. Daar is geen systeemverandering voor nodig, alleen een bril met scherpere focus op leerlingen. ◗

ROMAIN RIJK Voorzitter College van Bestuur, Stichting Carmelcollege

11

Zorg & Welzijn in beeld

Op en top verzorgd Op de Scholingsboulevard in Enschede zijn de leerlingen van klas 4bz1 van het Bonhoeffer College bijna halverwege hun examenjaar vmbo Zorg & Welzijn breed. Twee uur per week verdiepen ze zich in aspecten van uiterlijke verzorging: kappen, nagels, gezichtsverzorging en nog veel meer. Onder leiding van docente Nicole van Os (zelf eigenaar van een kapsalon) geven ze graag een demonstratie van hun kunnen.

1 ‘Even luisteren allemaal!’ Nicole van Os zet de leerlingen van 4bz1 aan het werk. ‘Steven en Shaylana, jullie maken een kapsel. Burcy en Danic , jullie laten zien hoe je nagels verzorgt. En Maaike en Lisa, jullie geven Joey een gezichtsbehandeling.’

2 ‘…goed zo, en dan nu draaien!’ Met wat aanwijzingen van Nicole van Os hanteert Steven de krultang als een echte pro.

3 Lok voor lok transformeert Steven het lange haar van Shaylana tot pijpenkrullen. Hij krijgt er zichtbaar plezier in.

4 ‘Wie mooi wil zijn...’

12

Het eindresultaat van 4bz1!

december 2014

6 5 O, o…In een andere hoek van het praktijklokaal neemt Joey plaats op de behandelstoel.

Of het nu om haar, handen of gezicht gaat: alles begint met een goede reiniging. Joey is overgeleverd aan de deskundige handen van Maaike (links) en Lisa.

8

7

…en dan een handmassage.

En dan is het tijd voor een verfrissend maskertje.

Eens moet de eerste keer zijn, toch Joey?

10 Blanke lak wordt gevolgd door een vrolijk kleurtje.

Straks nog een topcoatje, zodat het lekker lang blijft zitten.

9 Intussen zijn Danic (links) en Burcy druk bezig in de nagelstudio. Eerst goed schoonmaken…

13

Kort Carmel wint VKO-penning 2014

Carmel Award profielwerkstuk 2015 “Geschiedenis van Chinezen in Nederland en Oss” en “Herbestemming van het Seahorseterrein in Hengelo” kwamen het afgelopen jaar als winnaars uit de bus. Het profielwerkstuk is op dit moment weer een hot item onder examenleerlingen. Dat betekent dat Carmel alweer druk bezig is om de Carmel Award 2015 te organiseren. De finale vindt dit schooljaar plaats op donderdag 9 april 2014 bij Lyceum De Grundel in Hengelo.

Net als vorig jaar selecteert de nominatiecommissie de meest bijzondere, excellente en dus allerbeste profielwerkstukken van de havo en het vwo. Tijdens de finale bewijzen genomineerde leerlingen aan de jury dat zij de titel “Beste profielwerkstuk 2015” verdienen.

Wil jouw school de Carmel Award winnen en in de voetsporen treden van Het Hooghuis en Lyceum De Grundel? Zorg er dan voor dat je tussen 16 februari en 4 maart 2015 de beste profielwerkstukken instuurt!

Blijf op de hoogte van nieuws over de Carmel Award via nieuws en publicaties op onze website carmel.nl en ons Twitteraccount @stgcarmel. Meetwitteren kan via de hashtag #CarmelAward. ◗

Volg je ons op social media?

@stgcarmel en @CarmelVacatures

stgcarmel stgcarmel stichting-carmelcollege ◗

14

Op woensdag 12 november 2014 nam de Carmelwerkgroep “Brede Werkgroep Waardengericht Leren” de VKO-penning in ontvangst. Deze prijs wordt elk jaar door de VKO (Vereniging Katholiek Onderwijs) uitgereikt tijdens de Identiteitsdag.

Met de VKO Identiteitspenning worden personen of instanties onderscheiden met bijzondere verdiensten ter ondersteuning van het katholiek onderwijs. De voorzitter van de Carmelwerkgroep, Arie van Ommeren (tevens voorzitter centrale directie Etty Hillesum Lyceum), nam de prijs in ontvangst.

Naast het in ontvangst mogen nemen van de VKO-penning, heeft Carmel ook een workshop gegeven op de Identiteitsdag. Tijdens deze workshop liet Carmel zien hoe de waarden van de Karmelieten ook in deze tijd nog een inspiratiebron kunnen zijn voor de scholen. ◗

Nieuwe locatie Carmelcollege Emmen Vanwege de groei in leerlingenaantal heeft het Carmelcollege Emmen sinds het begin van schooljaar 2014-2015 een tweede locatie: De Meerdijk. Het gebouw is in enkele maanden gebouwd. De officiële opening was op 31 oktober 2014. Veel nieuwsgierige ouders kwamen een kijkje nemen in het nieuwe schoolgebouw.

De nieuwe locatie wordt gebruikt als extra lesruimte. Onderbouwleerlingen van mavo, havo en atheneum krijgen les op zowel de bestaande locatie aan de Wendeling als de nieuwe locatie aan de Meerdijk. ◗

december 2014

Hoe ging het verder met...

Loopbaanbeleid OOP Loopbaanbeleid voor onderwijzend personeel was er al langer. Nu voert Carmel dat ook voor niet-onderwijzend personeel in. De winst: doorgroeikansen voor iedereen.

‘Ondersteunende medewerkers zijn de ruggengraat van de school. Zij dragen bij aan het succes van de organisatie.

En dus is het een kwestie van goed werkgeverschap om ook hen ontwikkelperspectief te bieden.’ Genio Ruesen, lid centrale directie van het Bonhoeffer College, is voorzitter van de commissie “Implementatie loopbaanbeleid en professionalisering OOP”. Dit beleid werd op 1 augustus 2014 ingevoerd.

‘Actief personeelsbeleid, daar kan niemand op tegen zijn’

C, B, A De variatie binnen het OOP is enorm: van schoonmaker tot medewerker P&O en onderwijsassistent. De eerste stap was daarom het groeperen van alle functies in vijftien “functiefamilies”: facilitair, secretarieel, beleidsondersteunend, enzovoort. Voor onderwijzend personeel zijn er LB-, LC- en LD-functies, die oplopen in zwaarte. Op diezelfde manier zijn in 2010 C-, B- en A-functies voor OOP vastgesteld. Voorbeeld: een roostermaker die zich bezighoudt met dagroosters werkt op niveau C, een roostermaker die zich ook bezighoudt met ondersteuning bij ontwikkeling van het onderwijsbeleid is niveau A. De niveaus C en B zijn voor alle functies op alle scholen beschikbaar; functieniveau A alleen als dat past bij de situatie van de school.

Zo heeft niet elke school een roostermaker A nodig.

‘De winst is dat iedere OOP’er voortaan de stap van C naar B kan maken’, zegt Ruesen. ‘Je moet wel eerst in je huidige functie een goede beoordeling hebben gekregen. Voor die beoordeling zijn competentieprofielen opgesteld. En natuurlijk moet je om door te kunnen groeien over de juiste kennis en kunde beschikken: een hogere functie betekent naast meer beloning ook meer verantwoordelijkheden en bevoegdheden.’

Invoering Voor Carmel is het OOP-beleid een stap vooruit, vindt Ruesen. ‘Actief personeelsbeleid, daar kan niemand op tegen zijn. Natuurlijk is het voor de mensen even wennen. En financieel zijn er grenzen: een school kan een euro maar één keer uitgeven. Maar in de kern betekent het erkenning en ontwikkelingskansen en dat zal iedereen omarmen.’

Na het bestuursbesluit begint nu het eigenlijke werk: de invoering. Ruesens werkgroep gaat de implementatie monitoren en best practices delen. ‘Je ziet verschillen in expertise en ontwikkeling. Er zijn scholen die al ver

zijn met competenties en beoordelingen. Soms heeft het OOP een eigen team en teamleider, vaak niet. Die variatie mag blijven: het beleid is zo geformuleerd dat iedere school er haar eigen kleur aan kan geven. Wel is het belangrijk om ideeën en ervaringen uit te wisselen.

Dat gaan we de komende tijd organiseren. We zijn op 4 december begonnen met een werk-conferentie voor leidinggevenden. Je kunt veel hebben aan hetgeen een andere school uitvindt of oplost.’ ◗

Meer weten? Kijk bij de veelgestelde vragen (FAQ-list) op het Carmel Intranet onder Carmeldocumenten > Besluiten > Werkgeverschap > Loopbaanbeleid > OOP.’ ◗

15

Inkoopbeleid heroverwogen

Meer ruimte voor maatwerk Samen inkopen bespaart tijd en geld. Maar het is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Met een nieuwe aanpak trekt de afdeling Huisvesting & Facilities het inkoopbeleid weer vlot.

Mireille Hulleman

december 2014

‘Veertigduizend euro per jaar. Dat besparen wij alleen al op papier en kopieerkosten’, zegt stafdirecteur Han Peters van Carmel College Salland tevreden. De gezamenlijke inkoop van papier en contracten voor print- en kopieerapparatuur was een van de quick wins waarmee Carmel in 2009 op weg ging naar gecoördineerde inkoop. Samen inkopen is voordeliger, efficiënter en duurzamer. Aanvankelijk liep het dan ook goed: behalve op papier en kopieerkosten bespaarden Carmelscholen tienduizenden euro’s op bijvoorbeeld energie en simkaarten. De volgende stap was het stroomlijnen van de inkoop op de scholen zelf. Ook dat verliep aanvankelijk goed, althans, bij Carmel College Salland en Marianum.

Maar daarna stokte het proces.

melscholen zich houden aan het beleid dat het College van Bestuur - in samenspraak met de schoolleiders heeft vastgesteld. Het gebruik van het inkoopsysteem met de bestelmodule en contractmodule hoort daarbij.’

Draagvlak

Tot slot is er de derde kolom, met alles waar scholen vrije keuze in hebben: hoe zij hun facilitaire organisatie inrichten, met welke lokale leveranciers zij werken... Het betreft kleine aantallen facturen en kleine bedragen, zegt Hulleman: ‘Denk aan de bakker, of de kerstboomleverancier.’

Achteraf gezien kwam dat door een combinatie van factoren, zegt teamleider Huisvesting & Facilities Leo van Wijchen. ‘Ten eerste liepen we ertegenaan dat het binnen veel Carmelscholen onduidelijk is wie er inkoopverplichtingen mag aangaan. Is dat de conciërge? Moet alles langs de locatiedirecteur? En wie controleert dat?’

Ook bleek de administratie omvangrijker dan gedacht: ‘We hebben stichtingsbreed meer dan 7.400 leveranciers, waarvan de helft maar 1 factuur per jaar stuurt.

En van de 11.000 facturen bedraagt de helft minder dan 50 euro. Veel eenmalige, kleine facturen dus, die dikwijls onverwacht komen, met uitzoekwerk als gevolg.’ Alleen al aan handling van facturen is Carmel daardoor jaarlijks 1,8 miljoen euro kwijt.

Dat krijg je echter niet zomaar veranderd, zegt Van Wijchen: ‘Vooral niet omdat er in de scholen nog onvoldoende draagvlak was. Veel mensen ervoeren gecoördineerde inkoop als een inbreuk op hun vrijheid.’ Wat ook niet meehielp, was dat het nieuwe inkoopsysteem lastig te implementeren bleek in een organisatie die zo divers is als Carmel. Verder vroegen scholen aandacht voor hun bestaande relaties met bedrijven in de regio. Terecht, vindt Van Wijchen, alleen niet ten koste van alles. Bij de nieuwbouw van Carmel College Salland is het overigens wonderwel gelukt om recht te doen aan de band met de regio. Stafdirecteur Peters: ‘Er moest natuurlijk een aanbesteding komen, maar daarin hebben we laten meewegen of kandidaten bereid waren lokale bouwondernemingen in te schakelen. Dat gebeurt nu dus ook.’

Drie lagen Eind vorig jaar maakte de afdeling Huisvesting & Facilities de balans op van het stagnerende inkoopbeleid. Dat leidde tot een aangepast plan van aanpak, met meer ruimte voor lokaal maatwerk. ‘De essentie is een model met drie kolommen’, zegt Van Wijchen. ‘In de eerste kolom zit wat er moet. We moeten voldoen aan wet- en regelgeving, bijvoorbeeld voor aanbestedingen, en aan richtlijnen voor administratief beleid. Ook moeten Car-

‘In de tweede kolom zoeken we de samenwerking met de scholen’, vertelt inkoopadviseur Mireille Hulleman verder. ‘Vanuit de vraag van de scholen bepalen we samen de inkoopstrategie. We behalen inkoopvoordeel, bijvoorbeeld via mantelovereenkomsten met leveranciers, en dringen het aantal facturen en crediteuren terug. Het betreft hier producten en diensten waar veel facturen én veel kosten mee gemoeid zijn. Natuurlijk kan een school goede redenen hebben om een maatwerkoplossing te willen. Daar kan ik bij helpen.’

Scan Vóór de doorstart van het inkoopbeleid moet eerst de organisatorische kant op orde zijn, vinden ze bij Huisvesting & Facilities. Het inkoopysteem Basware is de afgelopen tijd al geoptimaliseerd. Stap twee is een stichtingsbrede facilitaire scan. Daarvoor gaat Hulleman de komende maanden samen met de adviseur huisvesting en de adviseur facilities persoonlijk alle scholen langs. Om kennis te maken, toelichting te geven, te vragen naar de behoeften én een scan te maken van het inkoopproces ter plekke.

Carmel College Salland heeft op dat punt al grote stappen gezet, vertelt Han Peters, die ‘Vanuit de vraag als stafdirecteur eindvervan de scholen antwoordelijk is voor de inkoop. ‘Vroeger hadden bepalen we de we wel honderd budgethouders die inkopen deden. inkoopstrategie’ Nu zijn dat er nog maar twintig. En straks gaan één inkoper en één vervanger de hele inkoop doen. Voor budgethouders is dat wennen, maar het scheelt hen wel in werkdruk.’

Ook op andere vlakken werkt de school aan het stroomlijnen van de inkoop. Budgethouders bestellen zoveel mogelijk bij leveranciers waarmee mantelovereenkomsten bestaan. Als ze iets missen, wordt dat gemeld aan de afdeling Huisvesting & Facilities. ‘Om onze contacten in de regio recht te doen, hanteren we de 80/20-regel’, zegt Peters. ’80 procent centraal inkopen, 20 procent regionaal. Daar komen we een heel eind mee. Het blijft altijd een afweging. Het gaat om maatschappelijk geld, dat moeten we zo verantwoord mogelijk besteden.’ ◗

17

Over krimp en de kracht van creativiteit

De vrijheid van de lege tafel ‘Je komt op het juiste moment’, zegt Paul Slegers, lid van de centrale directie van Het Hooghuis in Oss, ‘we hebben zojuist bekendgemaakt dat we onze locatie in Ravenstein gaan afbouwen.’ Een artikel over de mogelijke gevolgen van bevolkingskrimp voor leerlingen, medewerkers, bekostiging en huisvesting kan nauwelijks actueler beginnen.

Nederland vergrijst en ontgroent. Dat heeft nu vooral nog op het platteland soms ingrijpende consequenties voor het basisonderwijs, zoals samengaan en sluiting van basisscholen. Het voortgezet onderwijs krijgt hiermee later te maken, al is de krimp hier en daar al merkbaar.

Met grote gevolgen: minder leerlingen betekent minder bekostiging en raakt formatie, ondersteuning, huisvesting, aanbod en onderwijskwaliteit.

‘Andere tijden vragen nieuwe verbindingen’

18

Daarnaast signaleert de VO-raad een “dubbele krimp”. Niet alleen loopt het aantal leerlingen terug, van de “overblijvende” populatie kiest een steeds groter deel voor havo en vwo. De VO-raad constateert met zorg: ‘Met de dalende leerlingaantallen wordt het steeds lastiger om vmbo-afdelingen open te houden.’ Dat brengt hem tot een pleidooi voor een “paradigmawisseling”: ‘Dit betekent onder andere dat

december 2014

het niet meer loont om vanuit concurrentie te denken, maar dat structurele oplossingen meer samenwerking vereisen.’

Jan Put, rector van het Marianum in Groenlo, wijst op nog een andere tendens: ‘Een dalend inwonertal betekent dat veel gemeenten niet meer aan nieuwbouwplannen beginnen. Jongeren trekken dan weg naar de steden. Zo komen elementaire voorzieningen onder druk te staan, waardoor nog meer mensen vertrekken.

In onze regio, de Achterhoek, zet dat ook het bedrijfsleven onder druk. We hebben hier veel middenen kleinbedrijf dat is aangewezen op vmbo en mbo.

Er zijn al ondernemingen die verhuizen.’

Draagvlak In stedelijke gebieden kan de situatie heel anders zijn, laat Het Hooghuis zien. Op iets meer dan 10 km afstand van Oss is het draagvlak voor de locatie in Ravenstein verdwenen. Na de zomervakantie waren er slechts 38 eersteklassers. Slegers: ‘We zitten nu voor het eerst beneden de 200 leerlingen en er is demografisch onvoldoende potentieel om kwalitatief goed onderwijs te kunnen blijven aanbieden. We zien ons genoodzaakt de school in drie jaar af te bouwen.’

In Oss daalt de bevolking vooralsnog niet. Daar groeit bovendien de hoofdvestiging, mede door de fusie met

‘Met slimme oplossingen blijven we de nood voor’

‘We zetten stappen die eerder ondenkbaar waren’ 19

het Mondriaan College per 1 januari 2015. Die school is te klein geworden om leerlingen van vmbo-t, havo en vwo continuïteit te kunnen bieden. Voor de Commissie Fusietoets Onderwijs is dat voldoende reden om groen licht voor de samensmelting te geven, zelfs al bedraagt het marktaandeel van Het Hooghuis in Oss straks meer dan 75%.

De fusie maakt Het Hooghuis vanaf 1 januari met 5.800 leerlingen de grootste instelling voor voortgezet onderwijs van Nederland. Voor de komende jaren wordt stabilisatie voorzien. ‘Toch weet je nooit hoe het gaat’, nuanceert Slegers. Hij wijst op de sluiting van het ziekenhuis in Oss en de afslanking van chemiegigant MSD. ‘Zulke ontwikkelingen raken de aantrekkingskracht van Oss. Het verhaal kan zomaar anders worden.’

Plattelandsregio Terwijl Slegers nog een gezonde situatie kan behouden, heeft het Marianum al met krimp te maken. Het leerlingenaantal daalt in vijf jaar van 1.900 nu tot ongeveer 1.550 over vijf jaar. ‘Met die omvang kunnen we vmbo, havo en vwo in de breedte blijven aanbieden’, weet Jan Put. ‘Formatief komen we er goed uit. In de komende jaren overtreft de vraag naar nieuwe docenten het natuurlijk verloop. We kunnen nieuwe mensen blijven aantrekken.’

Voor de naderende leegstand heeft de school bovendien een oplossing gevonden. De locatie Lichtenvoorde krijgt inwoning van de Hamalandschool voor speciaal voortgezet onderwijs, die 2.000 m² in gebruik neemt.

‘Dat verlicht de exploitatie van het gebouw. En er is een onderwijsinhoudelijk voordeel: voor het Passend Onderwijs hebben we de expertise dicht bij huis.’ In Groenlo, op de hoofdlocatie, neemt de bibliotheek Oost-Achterhoek 300 m² in gebruik. ‘Door de gezamenlijke huisvesting wordt het behoud van de huidige openingstijden verzekerd en is wellicht uitbreiding van de openingsuren mogelijk’, meldt de uitleeninstelling op haar website.

Kortom: beide partijen profiteren. Dat sterkt Put in zijn overtuiging dat krimp positieve kanten heeft. ‘De samenwerking met de Hamalandschool en de bibliotheek toont dat er mooie nieuwe kansen zijn. We zetten stappen die eerder ondenkbaar zouden zijn geweest.’

Nieuwe verbindingen Nieuwe verbindingen zoeken is ook wat Jan Bruil, teamleider Formatie & Financiën van het bestuursbureau in Hengelo, en Leo van Wijchen, teamleider Huisvesting & Facilities, voor ogen staat. ‘We zullen meer als het bedrijfsleven moeten opereren en slim moeten omgaan met onze bedrijfsmiddelen’, stelt laatstgenoemde.

‘De rijksoverheid trekt zich terug. We moeten uit onze luie stoel komen.’

20

De cijfers geven er aanleiding toe. Volgens berekeningen van het ministerie van OCW tellen de Carmelscholen in 2025 maar liefst 6.000 leerlingen minder. ‘Dat betekent ook het wegvallen van 6.000 maal de bekostiging per leerling. Terwijl de werkdruk er niet minder door wordt’, zegt Bruil. Hij blijft er rustig onder: ‘We zijn een grote organisatie, met grote kracht. We hebben nog tijd, we kunnen ons goed voorbereiden, ook als het gaat om personeelsbestand, onderwijsaanbod en -kwaliteit. Wel worden we nu al uitgedaagd om creatiever te denken.’

Prognoses zeggen overigens niet alles. Bruil wijst op Carmelcollege Emmen, dat zeer recent het leerlingaantal zag teruglopen. Inmiddels zijn er acht lokalen bijgebouwd.

‘Krimp in jouw regio betekent niet automatisch krimp voor jouw school.’ Maar dan moet wel actie worden ondernomen. Van Wijchen zet daarom in op een cultuuromslag, in elk geval in het denken over vierkante meters. ‘Voorheen waren we gericht op maximalisering van het oppervlak, nu streven we naar optimalisering.’

Lokale verankering Neem Carmel College Salland. De nieuwbouw voor havo en vwo wordt niet afgestemd op de 1.400 leerlingen van nu, maar op 1.250. Voor een aantal ruimten wordt gebruikgemaakt van de naastgelegen vmbo-afdeling.

Van Wijchen: ‘We kijken naar het geheel.

De normbedragen per vierkante meter gelden voor de instelling als totaal, dus moeten we instellingsbreed denken.’ Zo helpt medegebruik door havo en vwo om de relatief duurdere vierkante meters van het vmbo betaalbaar te houden. Bruil: ‘Het is verder belangrijk dat de lokale omroep van Raalte in de school is gevestigd.

Dat geeft naamsbekendheid en haalt mensen binnen.

We werken aan lokale verankering en inbedding. Dat

december 2014

COLUMN

willen gemeenten ook, die willen hun voorzieningen in stand houden.’

De langverwachte nieuwbouw van Het Twickel College in Hengelo speelt daarop in. Terwijl het stedelijke gebied van Twente waarschijnlijk nog lang niet met krimp te maken krijgt. ‘Daar wordt de school méér dan een school’, weet Van Wijchen. ‘De duivenvereniging kan er vergaderen en ouderen, sportverenigingen en culturele instellingen kunnen er eveneens terecht. We moeten meer ondernemend zijn en anders durven denken.’

Maar dan zonder risico’s te nemen. De wet staat dat niet toe, een school is geen bedrijf. Zo ontstaan wel nieuwe knelpunten. In Denekamp heeft het Twents Carmel College samen met gemeente en provincie een Kulturhus bij de school gerealiseerd. Compleet met bibliotheek, muziekschool en voorzieningen voor ouderen. ‘Wij hebben dat gebouw neergezet, de regelgeving liet geen andere mogelijkheid. Maar na anderhalf jaar trok de gemeente de subsidie voor de muziekschool in.’ Van Wijchen vult aan: ‘Medegebruik is niet risicovrij, maar wij zijn er niet om maatschappelijke voorzieningen op de been te houden’, vult Van Wijchen aan. ‘We praten Carmelbreed over 380.000 m² vloeroppervlak. Op het gebied van medegebruik is veel denkbaar, maar we kunnen geen risico’s lopen. Daar moet een oplossing voor komen.’

Onderwijsconcepten Andere onderwijsconcepten kunnen eveneens soelaas bieden. ‘Sommige scholen kiezen voor domeinen, bijvoorbeeld voor onderbouw en bovenbouw.

Daar komen de docenten naar de klassen toe. Je hebt dan meteen minder brede gangen nodig. Als we slimmer omgaan met onze vierkante meters, kunnen we al veel verdienen’, constateert Van Wijchen.

Paul Slegers ziet hier nog andere kansen. Om te kunnen overleven, heeft het Mondriaan College stevig ingezet op digitalisering van het onderwijs. ‘Zo bleven de lasten beperkt, terwijl de leerlingen een volwaardig aanbod kregen.’ Het zet hem aan het denken. ‘Ik zie verschillende manieren om de effecten van krimp op te vangen. Stel dat we leerlingen meer persoonlijke leerroutes aanbieden. Dat kan door digitalisering, waarbij de docent een grotere rol krijgt bij de socialisatie en de begeleiding van de leerlingen. Voor de langere termijn liggen hier mogelijkheden. We zullen de oplossingen moeten vinden in het delen, in het vaker gebruikmaken van anderen. Dan valt ook te denken aan meer flexibilisering van docenten en aanbod.’

Hij besluit: ‘Krimp dwingt om buiten de bekende kaders te denken. Dat willen we nog niet, omdat de noodzaak zich nog niet genoeg laat voelen. Maar op enig moment hebben we geen andere keuze. Nood breekt wet.

Of liever: door slimme oplossingen te vinden, blijven we de nood voor.’ ◗

Mentor van het jaar Het is vrijdagavond en ik heb net de resultaten van mijn nieuwe mentorklas bekeken, een 4 vwo waarvan ik drie jaar mentor blijf. Zes leerlingen hebben nu al een indrukwekkend aantal tekorten. Wat zal ik doen, even de ouders bellen?

Ik sta in dubio. Wat levert het op? Drie jaar geleden was ik ook mentor van een 4 vwo, 26 leerlingen van wie er uiteindelijk twaalf na drie jaar hun eindexamen haalden.

Veertien zittenblijvers, zoiets stemt tot nadenken. Wat is dan nog de invloed van een mentor? Twijfelend, met de telefoon in de hand, voel ik me als Candide, de optimistische hoofdpersoon uit het gelijknamige boek van Voltaire die onverwoestbaar blijft geloven in het goede van de wereld.

Candide besluit toch maar te bellen.

Alle ouders zijn blij dat ik bel, dat is het goede nieuws.

Het slechte nieuws is dat bijna alle vaders en moeders de boel nu al uit handen hebben gegeven. Ze zijn bijna zestien, ik kan moeilijk het huiswerk gaan controleren. Die telefoon leidt enorm af. Goed dat u belt, want ze wil naar de havo.

Ik weet het ook niet, we vinden het heel moeilijk. Hij gaat zondags liever naar Quick kijken. Blijkbaar is het gedrag van een vijftienjarige iets onvermijdelijks waar je als ouder geen invloed meer op hebt.

Toeval of niet, maar een paar weken later zijn de eerste veranderingen zichtbaar. Laura heeft bijna al haar tekorten weggewerkt, Bram haalt zomaar een acht voor Frans, Juliët zit nu regelmatig in de studieruimte. Maar komt dat door dat telefoontje en de mentorgesprekken? Of hebben ze gedacht: shit, zeven tekorten, even een sprintje trekken.

Hoe dan ook, voor mijn reputatie is het goed. De moeder van Bram is erg blij met me. Zo’n betrokken mentor, zegt ze, dat heb ik nog nooit meegemaakt. Ook Thijs is erg tevreden, hoor ik van een collega. Goeie mentor, hij zit er bovenop!

Ik ga voor de titel “mentor van het jaar”. ◗

Jos Baack Docent Frans en CKV, Twents Carmel College, locatie De Thij

21

opmerkelijk

Filmpje zien over de LO-app?

22

SCAN MET KIJK OP PAGINA 2

december 2014

‘LO-app, de toekomst in de gymzaal’ Een uit de hand gelopen succes kun je het wel noemen.

Inmiddels is de LO-app circa 2.000 keer gedownload in Nederland én meer dan 100 keer in België. Twee jaar geleden bedacht Koen Kockmann, docent lichamelijke opvoeding op Twents Carmel College, samen met zijn toenmalige stagiair Wietse Siemerink, dat een iPad in de gymzaal best handig kan zijn. Bijvoorbeeld om de score bij te houden of om een leerling te filmen en terug te kijken hoe de oefening ging. Waarom al deze ideeën en meer niet bundelen in een gratis app? Inmiddels verzorgt Koen door het hele land workshops en zijn er grootse plannen in het vooruitzicht.

‘Op mijn locatie, Twents Carmel College afdeling praktijkonderwijs, ondersteunt de directie graag ontwikkelingen zoals het digitaal uitrusten van onze gymzalen. Hier hangen nu grote schermen waarop we filmpjes kunnen projecteren.

Leerlingen uit het praktijkonderwijs wilden dolgraag terugkijken hoe ze een oefening hadden uitgevoerd. Voor deze leerlingen werkt visuele feedback erg goed. Maar ook de leerlingen uit het reguliere onderwijs reageren positief op de app. Je ziet duidelijk vooruitgang in prestaties en je maakt makkelijk inzichtelijk hoe de leerling bijvoorbeeld zijn trampolinesprong of salto heeft uitgevoerd. Tijdens een potje basketbal houden de leerlingen met de app zelf de score bij en kan ik me focussen op het samenspel en de individuele leerling.

Inmiddels bevat de app 25 lesvoorbereidingen met korte uitleg van spelletjes, die je vervolgens op het grote scherm aan leerlingen kunt laten zien. Daarnaast staan er filmpjes van studenten op die oefeningen op verschillende niveaus uitvoeren. Van een minder perfecte uitvoering naar een perfecte uitvoering. De leerling kan aangeven op welk niveau hij denkt te zitten en je kunt laten zien wat hij kan verbeteren. Verder zitten er leskaarten van acrogym in, piepjestesten en een scorebord.

Wietse en ik zijn nu plannen aan het maken om de app uit te breiden. Dit doen we ‘Je ziet duidelijk samen met Bosan, onze partner die de app ook heeft gefinancierd. Het streven is vooruitgang in dat alle hogescholen, middelbare scholen prestaties’ en basisscholen kennismaken met de app en ermee gaan werken. Daarnaast is er een behoorlijke vraag naar scholing op het gebied van ICT en inzet van de app tijdens de les. Daarover verzorgde ik afgelopen jaar een workshop op de KVLO Twentedagen. Naast workshops op middelbare scholen, heb ik op 12 november een gastcollege gegeven aan ALO-docenten op Hogeschool Windesheim. Allemaal geweldig om te doen, maar ik ben én blijf naast al deze leuke bezigheden natuurlijk ook nog fulltime docent.’

Op dit moment is de LO-app alleen nog maar beschikbaar voor Apple. Wil je meer weten over de LO-app of heb je vragen? Neem dan contact op met Koen Kockmann via deloapp.info@gmail.com. ◗

Colofon Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar.

Redactie Fijke Hoogendijk Daphne Razi (Stichting Carmelcollege) Hans Morssinkhof (Hans Morssinkhof Publicity, Arnhem) Suzanne Visser (Perspect, Baarn) vormgeving en opmaak Digidee, Enschede Fotografie Marty van Dijken (Van Dijken, Enschede) Druk Gildeprint, Enschede Oplage 4.650

23

VAN ALLE TIJDEN, VOOR ALLE MENSEN Twee leerlingen met plezier. Voor en naast hen de laptop, met daarop de digitale versie van de aloude kerstboom. Hier komen plotseling werelden samen: de vertrouwde en de nieuwe. De laatste kennen we nog amper, maar we weten dat ze komt. Dus proberen we erop te anticiperen door ons onderwijs aan te passen en te vernieuwen.

Achter de dynamiek is er echter volop continu誰teit.

Met de leerling als rode draad die steeds alles met allen verbindt. Die net als voorheen behoeften, idealen en ambities heeft. Die om kennis en instructie vraagt. Om begeleiding en de veiligheid om eigen talenten te mogen ontdekken en ontplooien.

De vraag is van alle tijden. Het antwoord eveneens.

Althans: ons Carmelantwoord. Dat gaat immers terug op het Kerstkind en zijn boodschap dat iedereen er mag zijn; waarde heeft en waardering verdient.

Elke mens, heel de mens en alle mensen.

We wensen u en allen die u dierbaar zijn prettige feestdagen en alle goeds voor 2015.

Stichting Carmelcollege Drienerparkweg 16 Postbus 864 7550 AW Hengelo (074) 245 55 55 info@carmel.nl www.carmel.nl

24

@stgcarmel @CarmelVacatures stgcarmel stgcarmel stichting-carmelcollege