Fot. Pixabay.com
PSYCHOLOGIA
TWÓJ MÓZG CIĘ OSZUKUJE
Uproszczone mechanizmy analizy danych i szybkiego wyciągania wniosków określane są w psychologii jako heurystyki. Mechanizmy te włączają się automatycznie i co istotne – nie wymagają od naszego umysłu większego wysiłku. Taki sposób działania prowadzi jednak do częstych błędów w osądach, wnioskach i decyzjach.
S
wieku, będzie ci trudniej zaufać 30-letniej kobiecie na tym samym stanowisku, nawet jeśli jej kompetencje są wysokie.
HEURYSTYKA DOSTĘPNOŚCI Wpływa ona na powstawanie kilku błędów poznawczych. W skrócie – polega na występowaniu bezrefleksyjnego wnioskowania. Przypisujemy większe prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś zjawiska czy zdarzenia, kiedy możemy przypomnieć sobie podobne zdarzenie, zwłaszcza gdy jest ono dla nas nacechowane emocjonalnie. Przykłady: 1) Osoby, którym skradziono samochód będą częściej twierdziły, że w Polsce kradzieże samochodów występują na szeroką skalę. 2) Będziemy twierdzić, że jest więcej zabójstw niż samobójstw, gdy w mediach przeczytamy o kolejnym już zabójstwie. 3) Będziemy bardziej obawiać się dramatycznych wydarzeń (na przykład ataków terrorystycznych) i uważać, że jest ich coraz więcej, jeśli często będziemy oglądać relacje na ten temat w telewizji. HEURYSTYKA REPREZENTATYWNOŚCI Polega na subiektywnej ocenie nowych zjawisk i osób przez pryzmat tego, jak bardzo są podobne do wzorca, jaki posiadamy w głowie. Jak twoim zdaniem powinien wyglądać skuteczny prawnik? Ocena będzie
2 6 L A DY ’ S C L U B • N R 6 4 / 2 0 2 0
Fot. Łukasz Bera
ą one wszakże częścią ludzkiej natury i wpływają na błędy poznawcze, których nie jesteśmy świadomi w momencie ich występowania. Mechanizmy te mogą na przykład rozszerzać naszą podatność na manipulację.
JOLANTA KUBATEK zależała od tego, jakie miałaś doświadczenia z prawnikami w przeszłości. Czy prawnik powinien nosić garnitur i wyglądać na zadbanego, pewnego siebie? Jak powinien się zachowywać? Czy zaufałabyś prawnikowi w dresie i podkoszulce, żującemu gumę? Opisywana heurystyka może prowadzić do wydawania niesprawiedliwych osądów na temat innych osób, oceniania, czy ktoś jest fachowcem, czy nie przez pryzmat własnych doświadczeń. Jeśli miałaś pozytywne doświadczenia we współpracy z menadżerami, którzy byli mężczyznami w średnim
HEURYSTYKA ZAKOTWICZENIA Ta z kolei polega na ocenie zjawiska czy przedmiotu przez jakiś punkt odniesienia. Opieramy się na informacji i do niej dostosowujemy swój osąd. Dobrym przykładem są wszelkiego rodzaju promocje i przeceny. Punktem odniesienia (zakotwiczenia) jest cena wyjściowa produktu, a następnie natychmiastowe stwierdzenie, że nowa, niższa cena jest atrakcyjna. Im większa różnica między ceną wyjściową a promocyjną, tym bardziej produkt będzie dla nas kuszący; będziemy więc twierdzić, że trafiła nam się świetna okazja. Skupiamy się tylko na cenie, nie oceniając innych aspektów produktu. Kolejnym przykładem mogą być doświadczenia związane z wizytą w restauracji. Jeśli nie smakowało ci danie, możliwe, że ocenisz całą restaurację przez pryzmat tego jednego dania, nawet jeśli pozostałe potrawy będą smaczne. EFEKT UTOPIONYCH KOSZTÓW Ten mechanizm znakomicie opisuje szkoleniowiec i wykładowca Piotr Bucki na stronie bucki.pro w artykule Wytrzymam z tobą, czyli efekt utopionych kosztów. Taki efekt utopionych kosztów to kolejny błąd poznawczy, który często, niestety, przynosi wiele strat. Dobrze obrazuje go nieudany, wieloletni związek. Zainwestowałaś w niego
