Nutritionele ondersteuning met omega 3- & 6-vetzuren bij gedrag- en leerproblemen

Deze informatie is voor professioneel gebruik.

Nederland (Hoofdkantoor)

Springfield Nutraceuticals BV

Simon Stevinstraat 15

3261 MG Oud-Beijerland

T +31 (0)186 - 626173

E info@springfieldnutra.com

België

Springfield Nutraceuticals BVBA

Veldenstraat 23

2220 Heist-op-den-Berg

T 32 (0)15 - 349113

E infobel@springfieldnutra.com

www.springfieldnutra.com

Inhoudsopgave

Inleiding: Nieuwe wetenschappelijke aanbevelingen voor behandeling AD(H)D met omega 3- én 6-vetzuren

Verbetering vetzuurstatus kan helpen bij druk gedrag van jonge kinderen

Vetzuurcombinatie ondersteunt leesvaardigheid schoolkinderen

Specifieke combinatie van omega 3- & 6-vetzuren veelbelovend als alternatieve én complementaire ADHD-behandeling

Invloed ADHD-klachten op verdere ontwikkeling en het potentieel belang van vetzuren

Richtlijn omega 3-vetzuren en neuropsychiatrische aandoeningen bij kinderen?

Combinatie omega 6-vetzuur GLA met omega 3-vetzuren belangrijk bij ADHD

Belangrijke rol EPA bij ADHD

Barragan studie: Vetzuursupplement, alleen of i.c.m. methylfenidaat geeft aanzienlijke en significante verbetering ADHD-symptomen”

Studie overzicht

Inleiding

Nieuwe wetenschappelijke aanbevelingen voor behandeling AD(H)D met omega 3- én 6-vetzuren

Studieresultaten met omega 3-vetzuren voor de behandeling van ADHD lopen zeer uiteen. De verscheidenheid aan bestudeerde vetzuurformules wordt nog te vaak als één grote groep beschouwd en beoordeeld, wat geen eenduidig beeld geeft. Recente reviews over niet-farmacologische ADHD-behandelingen beschrijven de resultaten, die bereikt kunnen worden met omega 3-vetzuren in het algemeen, als significant maar relatief klein [1,2]. Wat opvalt is dat sommige studies beduidend beter scoren dan andere. Om te achterhalen waar deze discrepanties vandaan komen, hebben acht onafhankelijke onderzoeksgroepen, tientallen studieresultaten herzien en opnieuw beoordeeld [3-10] .

(te) veel linolzuur en arachidonzuur bevat. Dit zijn meervoudig onverzadigde omega 6-vetzuren. Ze zijn zeker noodzakelijk, maar bij langdurig overvloedige inname, krijgen ze een proinflammatoir karakter.

Omdat de eigen voorraad en aanmaak van EPA (eicosapentaeenzuur) en DHA (docosahexaeenzuur) beperkt is en de lichaamseigen omzetting van alfalinoleenzuur in EPA en DHA zeer inefficiënt verloopt, is het belangrijk te zorgen voor een regelmatige en voldoende aanvoer van de omega 3-vetzuren EPA en DHA via voeding en/of nutraceuticals.

Wetenschappers concluderen dat niet alleen EPA en DHA (omega 3-vetzuren), maar vooral de combinatie met GLA (ontstekingsremmend omega 6-vetzuur) van belang kan zijn bij kinderen met ADHD. En dat terwijl in het verleden bijna uitsluitend gesproken werd over ‘omega 3’. Het algemene beeld over omega 6 is eerder negatief vanwege het pro-inflammatoire karakter, zeker bij onze hedendaagse overmatige inname. Vandaar dat dit ook uit de meeste formules voor voedingssupplementen geweerd wordt.

GLA is echter een uitzondering binnen de omega 6-familie, die spijtig genoeg op de achtergrond verzeild raakte door deze negatieve connotatie.

Nochtans, een formule met hoog EPA, gecombineerd met DHA én GLA laat in wetenschappelijk onderzoek steeds goede of veelbelovende resultaten zien. Omega 3 alleen blijkt vaak onvoldoende klinisch effectief.

De potentiële rol van GLA in een omega 3-vetzuur formule voor de behandeling van ADHD werd in augustus 2022 uitgebreid besproken in de review, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nutrients, ‘Relevance of ω-6 GLA added to ω-3 PUFAs supplements for ADHD: A Narrative Review’ [10] .

Rol van omega 3-vetzuren

De inname van omega 3-vetzuren is van belang voor de juiste vetzuurbalans in ons lichaam en dus ook in onze hersenen, vooral omdat onze moderne westerse voeding naar verhouding

Omega 3-vetzuren hebben een multifunctionele werking. Het zijn essentiële bouw- en regelstoffen die in nagenoeg alle lichaams cellen aanwezig zijn. Ze hebben invloed op het functioneren van de cel en het weefsel waar ze deel van uitmaken. Hun werkings mechanismen zijn dan ook sterk met elkaar verbonden. Enkele voorbeelden:

• EPA en DHA kunnen worden ingebouwd in het celmembraan in de vorm van fosfolipiden, die een invloed hebben op de structuur (fluïditeit, flexibiliteit, permeabiliteit) en functie (ontvangen, verwerken en reageren op informatie van cellen in de buurt en berichten uit de omgeving) van de cel [11,12] De gehaltes verschillen per weefsel en orgaan. Zo is vooral DHA hoog aanwezig in hersenen en ogen [13]

• Voornamelijk EPA speelt een rol in de eicosanoïdenstofwisseling (synthese van prostaglandines, tromboxanen, leukotriënen) en ondersteunt op die manier de werking van het immuunsysteem [14]

• EPA en DHA kunnen ook worden omgezet in SPM’s (specialized pro-resolving mediators), die een ontstekingsremmende activiteit uitoefenen [15] .

Hersennutriënten

50-60% van het gewicht van onze hersenen bestaat uit lipiden [16]

Van deze hersenlipiden bestaat ongeveer 35% uit meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA’s), waaronder omega 3- en omega 6-vetzuren die een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van

Inleiding

de hersenen, en onder meer van belang zijn voor het cognitief functioneren en gedrag [17,18,19] .

DHA is een structureel en functioneel vetzuur, onder andere nodig voor de opbouw van hersenweefsel, neurogenese en neurotransmissie (via serotonine, noradrenaline, dopamine).

De omega 3-samenstelling van de microgliacellen van de hersenen – immuuncellen van het centraal zenuwstelsel – is verrassend hoog in EPA en laag in DHA in vergelijking met de hersenen als geheel [20,21]. EPA speelt daarom waarschijnlijk een belangrijke rol in de bescherming tegen inflammatoire schade aan de hersenen.

Een lager gehalte aan deze vetzuren wordt steeds meer in verband gebracht met een verslechtering van de cognitieve functies [22,23] , waardoor voldoende aanvoer via voeding of suppletie ook voor ons brein onontbeerlijk blijkt.

Waarom ook het omega 6-vetzuur GLA?

Het is algemeen bekend dat een grote groep mensen via ons Wes terse dieet een overschot aan omega 6-vetzuren binnen krijgt in verhouding tot omega 3. Dit werkt ontsteking in de hand.

Het gunstige omega 6-vetzuur GLA (gamma-linoleenzuur) wordt in principe in het lichaam gesynthetiseerd uit linolzuur en is van belang bij de aanmaak van ontstekingsremmende stoffen. Maar voedings- en genetische factoren kunnen de omzetting van linolzuur naar GLA bemoeilijken, zoals een relatief hoge consumptie van verzadigd vet en koolhydraten en tekorten aan vitamines en mineralen.

Het kan dus gebeuren dat linolzuur niet (voldoende) wordt omgezet in GLA. Het omega 6-vetzuur GLA (uit bijvoorbeeld teunisbloemolie) is weinig aanwezig in onze voeding en heeft wel degelijk een belangrijke functie, ook voor ons brein. Verrijking van voeding met GLA, of inname van een supplement met GLA, biedt wel de voordelen, maar veroorzaakt geen overtollig arachidonzuur wanneer ook EPA aanwezig is.

GLA is in staat om samen met EPA (en DHA) de prikkeloverdracht te verbeteren en bepaalde neurologische functies te beschermen [10] Voorwaarde is wel, om dat in een goede combinatie te gebruiken. EPA, DHA of GLA apart, is voldoende toereikend.

Toevoeging van de juiste omega 6-vetzuren is dus, evenals omega 3-vetzuren, van groot belang.

De lage inname van GLA wordt bevestigd in een Poolse studie, waarbij de onderzoekers aangeven dat GLA het meest voorkomende vetzuurtekort is [24]

Tegenstellingen bij behandeling van ADHD

De omega 3-vetzuren uit visolie, en dan met name EPA en DHA, werden de afgelopen jaren beschouwd als het natuurlijke hulpmiddel bij uitstek om leerproblemen en concentratiestoornissen te helpen bestrijden. ‘Verschillende studies toonden toch aan dat deze vetzuren wel degelijk een verschil kunnen maken voor kinderen met AD(H)D?’

In de praktijk echter lieten de resultaten dikwijls te wensen over en verschillende vetzuurpreparaten gaven niet het gewenste resultaat. Met als gevolg dat de ‘visolie-hype’ ondertussen is bekoeld.

Recent onderzoek werpt nieuw licht - ook in vergelijking én in combinatie met methylfenidaat

Meer dan 10 studiepublicaties met de vetzuurformule EPA/DHA/ GLA in de verhouding 9:3:1, laten standvastig goede resultaten zien [25-34]. We concluderen dat deze verhouding het meest veelbelovend is voor positieve effecten bij kinderen met onder andere ADHD-problemen.

Een recente studiepublicatie laat zelfs zien dat deze specifieke formule een alternatief zou kunnen zijn voor methylfenidaat (een veel voorgeschreven medicijn bij kinderen met ADHD), zeker in het geval van concentratiestoornissen en leerproblemen [25] .

Ook de bijwerkingen van methylfenidaat kunnen significant verlaagd worden door een aanvulling van de medicijntherapie met deze specifieke vetzuurformule [25] , wat de therapietrouw kan verbeteren. Kinderen zaten veel beter in hun vel!

EPA/DHA/GLA 9:3:1

Aangezien er niet alleen grote verschillen zijn in vetzuurformules, maar ook in oorsprong en bewerking van vetzuren, adviseren veel wetenschappers de EPA/DHA/GLA-formule die gebruikt wordt in de verschillende studies:

• De formule wordt al meer dan 20 jaar aangewend in wetenschappelijk onderzoek;

• De specifieke combinatie EPA/DHA/GLA is veilig in gebruik, ook in combinatie met methylfenidaat;

• Een formulering in de verhouding 9:3:1 blijkt uit onderzoek een goede verhouding te zijn.;

Alleen dat geeft de beste garantie voor een significante werking. De ondertussen jarenlange praktijkervaring bevestigt deze onderzoeksresultaten.

De bronnen van dit artikel vindt u achterin het boekje.

‘Omega 3- en 6-vetzuren moeten met elkaar in balans zijn. De omzetting van linolzuur naar GLA is gebrekkig, evenals de omzetting van alfalinoleenzuur naar EPA en DHA. Dus zijn EPA, DHA en GLA dé aangewezen vetzuren om te suppleren.’

Nieuws

Verbetering vetzuurstatus kan helpen bij druk gedrag van jonge kinderen

Gebruik van een specifieke combinatie van omega 3- en 6-vetzuren kan mogelijk druk gedrag bij jonge kinderen verminderen. Het uitsluiten en corrigeren van voedingstekorten zou een eerste stap moeten zijn als kinderen druk gedrag of milde symptomen van ADHD vertonen, om zo overdiagnose of overmedicalisering van ADHD te verminderen.

zinvol kunnen zijn, zeker bij kinderen jonger dan zes jaar en kinderen en jongeren met milde symptomen. In meerdere studies zijn de effecten van een specifieke combinatie van omega 3- en 6-vetzuren bij kinderen met ADHD al onderzocht, met name bij schoolgaande kinderen. Recent hebben wetenschappers gekeken naar het gebruik van omega 3- en 6-vetzuren door een groep jonge kinderen die druk gedrag vertoonden.

Druk gedrag kan afnemen bij suppletie met omega 3- en 6-vetzuren

Kinderen die druk gedrag vertonen krijgen te vaak onterecht de diagnose ADHD. In een recente review omschrijven Kazda en collega’s dat er duidelijk bewijs in de literatuur te vinden is voor overdiagnose van ADHD en overbehandeling met ADHDmedicijnen bij kinderen en jongeren. Met name kinderen met milde symptomen zouden onterecht de diagnose ADHD krijgen [1]

Het percentage kinderen die de diagnose ADHD krijgen neemt al jaren toe. Behandeling zou stapsgewijs plaats moeten vinden door middel van psycho-educatie of psychotherapie. Als niet-medicamenteuze behandelingen onvoldoende effect hebben én de ADHD ernstig is kan overwogen worden om medicatie te geven, zoals methylfenidaat.

Kinderen en jongeren met ADHD blijken echter opvallend vaak een tekort te hebben aan de essentiële omega 3-vetzuren EPA (eicosapentaeenzuur) en DHA (docosahexaeenzuur) [2]. Een eerste stap zou daarom moeten zijn om voedingstekorten, zoals tekorten in de vetzuren EPA, DHA en het omega 6-vetzuur GLA (gammalinoleenzuur) uit te sluiten alvorens over te gaan tot diagnosticeren. Gebruik van een vetzuursupplement zou

Bronnen

Aan de kleinschalige klinische studie namen veertig kinderen deel tussen de 3 en 6 jaar, waarbij de ouders en de docent opmerkten dat het kind druk gedrag vertoonde [3] Dit werd gemeten aan de hand van een gevalideerde vragenlijst om ADHD op te sporen. De kinderen werden ingedeeld in twee groepen. Een groep kreeg gedurende vier maanden een supplement met 372 mg EPA, 116 mg DHA en 40 mg GLA (verhouding 9:3:1). De andere groep kreeg een placebo. Op basis van observaties van de ouders en docenten werd na vier maanden bepaald in welke mate de kinderen nog druk gedrag vertoonden. Kinderen die het vetzuursupplement hadden gebruikt waren gemiddeld minder druk geworden dan de kinderen die placebo hadden gekregen. Een klinisch relevant effect werd vaker waargenomen door de docenten dan de ouders.

Het positieve effect van de suppletie in deze studie ondersteunt het idee dat het nuttig kan zijn om al vanaf jonge leeftijd een vetzuur-insufficiënte of -deficiëntie te onderkennen en te verbeteren, waarmee een te zware of onterechte diagnose als ADHD voorkomen kan worden. Dit is zeker belangrijk voor jonge kinderen en kinderen met milde ‘ADHD’-symptomen.

1. Kazda L, Bell K, Thomas R, et al. Overdiagnosis of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in Children and Adolescents: A Systematic Scoping Review. JAMA Netw Open. 2021;4(4).

2. Chang JPC, Su KP, Mondelli V, et al. Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids in Youths with Attention Deficit Hyperactivity Disorder: A Systematic Review and Meta-Analysis of Clinical Trials and Biological Studies. Neuropsychopharmacology. 2018 Feb;43(3):534-545.

3. Döpfner M, Dose C, Breuer D, et al. Efficacy of Omega-3/Omega-6 Fatty Acids in Preschool Children at Risk of ADHD: A Randomized Placebo-Controlled Trial. J Atten Disord. 2021 Jun;25(8):1096-1106.

Vetzuurcombinatie ondersteunt leesvaardigheid schoolkinderen

Een combinatie van omega 3- en 6-vetzuren ondersteunt de leesvaardigheid van doorsnee schoolkinderen. Vooral kinderen die moeite hebben om zich te concentreren hebben hier baat bij. Dat is de conclusie van Zweedse onderzoekers die het effect bestudeerden van een combinatie van visolie met EPA en DHA en teunisbloemolie met GLA op de leesvaardigheid [1] .

De eerste drie maanden kregen 78 kinderen een dagdosis van 558 mg EPA, 174 mg DHA en 60 mg GLA en 76 kinderen kregen een placebo. De volgende drie maanden kregen alle kinderen capsules met vis- & teunisbloemolie.

Suppletie met het vetzuursupplement gaf duidelijke verbeteringen van aspecten die belangrijk zijn bij het leren lezen en spellen. Dit betreft onder andere de auditieve vaardigheden om klanken (of klankenstructuur) te herkennen en van elkaar te onderscheiden en visuele vaardigheden in het herkennen en onderscheiden van letters.

Als kinderen niet goed leren lezen, zijn hun mogelijkheden op allerlei terreinen beperkt. De problemen voor niet goed lezende kinderen zijn divers. Zij vergaren minder makkelijk kennis en zullen daardoor beperkte mogelijkheden hebben voor hoger onderwijs en veel beroepen, omdat leesvaardigheid dan een belangrijke plaats inneemt.

Kinderen die op de basisschool goed kunnen lezen, leren meer en ervaren daarvan in hun latere leven ook een positief effect.

De resultaten van het Zweedse onderzoek, zijn verschenen in het vakblad Journal of Child Psychology and Psychiatry. Het onderzoek stond onder leiding van kinderarts Mats Johnson, verbonden aan de Göteborg Universiteit in Zweden.

Johnson heeft meerdere publicaties op zijn naam staan over ADHD, en vetzuren in relatie tot ADHD bij kinderen en tieners.

Nieuw aan deze studie is dat het effect van de specifieke vetzuurcombinatie dit keer niet werd bekeken bij kinderen met ADHD, maar bij doorsnee schoolkinderen van 9 en 10 jaar zonder ADHD.

Bij kinderen met ADHD werd al langer geleden aangetoond, zoals in de The Oxford-Durham Study (2005), dat aanvulling met de combinatie van omega 3- en 6-vetzuren een verbetering kan geven in vaardigheden als spellen en lezen [4] .

In de Zweedse studie werd gebruik gemaakt van de specifieke vetzuurcombinatie die in eerdere studies positieve effecten heeft laten zien op symptomen van ADHD.

Het vetzuursupplement bestond uit een combinatie van de omega 3-vetzuren EPA (eicosapentaeenzuur) en DHA (docosahexaeenzuur) uit visolie met het omega 6-vetzuur GLA (gamma-linoleenzuur) uit teunisbloemolie, in een verhouding van respectievelijk 9:3:1, aangevuld met vitamine E.

Opvallend is dat de vetzuren in de Zweedse studie vooral een verbetering lieten zien bij kinderen met aandachtsproblemen. De verbeteringen waren het meest prominent bij jongens.

Op grond van vele andere gepubliceerde studieresultaten met betrekking tot ADHD hebben andere wetenschappers inmiddels al aangegeven dat verbeteringen eerder te verwachten zijn van een combinatie van omega 3-vetzuren (EPA en DHA) met omega 6-vetzuren [4], in het bijzonder met het omega 6-vetzuur GLA [5]. Vetzuursupplementen met hogere gehaltes aan EPA (ten opzichte van DHA) zouden dan het meest effectief zijn [6] .

Om kinderen een steuntje in de rug te geven om goed te leren lezen, lijkt aanvulling met deze vetzuurcombinatie nuttig.

Specifieke combinatie van omega 3- & 6-vetzuren veelbelovend als alternatieve én complementaire ADHD-behandeling

Een onderzoeksgroep van Radboud Universiteit uit Nijmegen publiceerde een review in Neuropsychiatric Disease and Treatment, waaruit opnieuw blijkt dat een specifieke vetzuurcombinatie doeltreffend kan zijn in de behandeling van ADHD. De onderzoekers, onder leiding van Anja Königs en Amanda J. Kiliaan, selecteerden 25 studies, gepubliceerd tussen 2000 en 2015, waarin het effect werd bekeken van omegavetzuren op ADHD-symptomen.

Zij stelden grote tegenstellingen vast wat betreft de resultaten van de verschillende studies, maar concludeerden dat er wel degelijk bewijs is dat een specifieke samenstelling een positief effect kan hebben. Hiermee bevestigen zij wat ook al in eerdere meta-analyses werd bevonden:

Niet elk vetzuurproduct is even doeltreffend, maar een specifieke formule met de omega 3- en 6-vetzuren EPA, DHA en GLA, met toevoeging van vitamine E, laat veelbelovende resultaten zien.

Belang van de vetzuursamenstelling

Studieresultaten met omega 3-vetzuren over de behandeling van ADHD lopen zeer uiteen. Om te achterhalen waar de tegenstellingen vandaan komen, hebben verschillende onafhankelijke onderzoeksgroepen de afgelopen vier jaar tientallen studieresultaten herzien en opnieuw beoordeeld:

• alleen EPA en DHA (omega 3) of alleen omega 6 bleken onvoldoende effectief;

• vooral de combinatie met GLA (ontstekingsremmende omega 6) bleek veelbelovend;

• de formule EPA/DHA/GLA in de verhouding 9:3:1 met toevoeging van vitamine E, heeft steeds gunstige resultaten laten zien in wetenschappelijk onderzoek. Dit is nu opnieuw bevestigd door de groep van Königs en Kiliaan in hun laatste review Ze voegen er wel aan toe dat het gebruik van deze vetzuren vooral doeltreffend

kan zijn bij patiënten met een mildere vorm van ADHD en vooral ook bij kinderen met het onoplettende type, ADD.

Deze nieuwe review bevestigt dat de behandeling met omega 3- en 6-vetzuren (EPA/DHA/GLA) zinvol kan zijn voor de behandeling van ADHD:

• als monotherapie bij een mildere vorm van ADHD (ADD);

• als adjuvans bij farmacotherapie om het risico op bijwerkingen te reduceren. Bovendien worden deze vetzuren goed verdragen en hebben ze geen schadelijke bijwerkingen.

Ons advies is om de formule te gebruiken die in klinische studies positieve resultaten heeft laten zien voor de meeste kans op een gunstig resultaat:

EPA/DHA/GLA (9:3:1) met toevoeging van vitamine E.

In de toekomst is het wenselijk om meer kwalitatief hoogstaande studies uit te voeren ter bevestiging van de huidige resultaten. Enkele nieuwe studies zijn inmiddels gestart.

Bron Königs A, Kiliaan AJ.Critical appraisal of omega-3 fatty acids in attention-deficit/hy peractivity disorder treatment. Neuropsychiatr Dis Treat. 2016 Jul 26;12:1869-82. doi: 10.2147/NDT.S68652. eCollection 2016.

Voorbeeld uit de Oxford-Durham Study

EPA, DHA en GLA omega 3- & 6-vetzuren zijn van belang voor een goede werking van de hersenen. Het helpt om de prikkeloverdracht tussen cellen te bevorderen. SAangetoond is dat een natuurlijke EPA-rijke visolie helpt bij het leren, lezen, schrijven en het vasthouden van de aandacht.

Een goed voorbeeld is het handschrift van Joe (8 jaar en ernstig dyslectisch) die gevolgd werd gedurende een onderzoek in Durham, Engeland. Joe werd gevraagd om een stuk tekst uit een boek over te schrijven. Zes weken later werd hij nogmaals gevraagd dezelfde tekst op te schrijven.

weken vetzuurgebruik

vetzuurgebruik

Invloed ADHD-klachten op verdere ontwikkeling en het potentieel belang van vetzuren

Tijdige onderkenning, begeleiding en behandeling van ADHD-klachten heeft grote invloed op de verdere ontwikkeling van het kind.

Zo toont onderzoek uit 2007, verschenen in Journal of Developmental & Pediadric Disorders, aan dat meisjes met ADHD een 3,6 keer grotere kans hebben op het ontwikkelen van eetstoornissen, zoals anorexia of boulimia nervosa.

In dezelfde editie blijkt dat ADHD nog meer verstrekkende gevolgen kan hebben op het opleidingsniveau.

Amerikaanse onderzoekers hebben 370 kinderen met een ADHDdiagnose vergeleken met 740 controle kinderen, beide uit een zelfde bevolkingsgroep.

De kinderen met ADHD hadden op 12-jarige leeftijd een significant lagere leesvaardigheid, bleven 3 x vaker zitten in een klas en hadden een 2,7 x hogere kans om voortijdig de school te verlaten zonder diploma.

Rol van vetzuren

Diverse vetzuren, zoals de omega 3-vetzuren EPA en DHA, zijn essentieel voor de structuur en functie van de hersenen.

Tijdens de zwangerschap is DHA belangrijk voor de ontwikkeling van het hersenweefsel en ook het zenuwstelsel van de foetus.

Via de borstvoeding geeft een vrouw DHA door aan het kind. Als de pasgeborene geen borstvoeding krijgt, is suppletie met DHA nodig om het niveau in moedermelk te evenaren.

Na de borstvoeding is het voor de baby nog steeds nodig om voldoende DHA binnen te krijgen. De hersenen van een pasgeborene groeien aanzienlijk. In de hersenen worden veel neurologische structuren aangelegd. De groei van grijze massa van de hersenen, waar DHA zich concentreert, neemt toe tot vijf jaar. Hierna neemt de groei af, maar blijft inname van DHA noodzakelijk.

EPA speelt - in synergie met DHA - een belangrijke rol bij de prikkeloverdracht in de hersenen. EPA kan tevens omgezet worden naar DHA. Omega 3-vetzuren zijn van belang voor de neurotransmissie.

Waarom ook het omega 6-vetzuur GLA?

Het gunstige omega 6-vetzuur GLA (gamma-linoleenzuur) wordt in principe in het lichaam gesynthetiseerd uit linolzuur en is van belang bij de aanmaak van ontstekingsremmende stoffen.

Het is algemeen bekend dat we te veel arachidonzuur binnenkrijgen, vooral via dierlijke producten. Dit kan de omzetting van linolzuur naar GLA bemoeilijken, evenals voedings- en genetische factoren, zoals tekorten aan magnesium en vitamine B6. Het kan dus gebeuren dat linolzuur niet (voldoende) wordt omgezet in GLA. Verrijking van voeding met GLA of inname

van een supplement met GLA biedt wel de voordelen, maar veroorzaakt geen overtollig arachidonzuur wanneer ook EPA aanwezig is.

Toevoeging van de juiste omega 6-vetzuren is dus, evenals omega 3-vetzuren, van groot belang voor onze gezondheid.

De lage inname van GLA wordt bevestigd in een Poolse

EPA DHA

studie, waarbij de onderzoekers aangeven dat GLA het meest voorkomende vetzuurtekort is. Eén van de rijkste bronnen van GLA is teunisbloemolie.

Omega 3- en 6-vetzuren moeten met elkaar in balans zijn. De omzetting van linolzuur naar GLA is gebrekkig, evenals de omzetting van alfa-linoleenzuur naar EPA en DHA. EPA, DHA en GLA zijn de aangewezen vetzuren om te suppleren.

De combinatie van de vetzuren EPA, DHA en GLA laat reductie zien in ADHD-symptomen ADHD heeft een grote impact op de ontwikkeling en schoolprestaties van kinderen en jongeren. Tijdige onderkenning, begeleiding en behandeling van ADHD-klachten kan een gunstige invloed hebben op de verdere ontwikkeling.

Voedingssuppletie met een combinatie van vetzuren kan bij een aantal kinderen de leerprestaties verbeteren door gunstige veranderingen bij gedrags- en concentratieproblemen en dyslexie. De combinatie van deze vetzuren heeft ook gunstige effecten bij ADHD laten zien.

Een Amerikaanse review-studie bevestigt dat een verbetering van ADHD-symptomen alleen bereikt wordt wanneer omega 3-vetzuren (EPA en DHA) gecombineerd worden met het omega 6-vetzuur gamma-linoleenzuur (GLA). Afzonderlijk geven deze vetzuren geen verbetering.

De onderzoekers bestudeerden uitgevoerde studies van 1980 tot 2009. De studies hadden betrekking op de relatie van meervoudig onverzadigde vetzuren bij kinderen met symptomen van ADHD.

Uit studies gedaan met enkel omega 6-vetzuren of enkel het omega 3-vetzuur DHA, kwam geen effect naar voren op het gedrag bij kinderen. Dat gold ook voor enkel het omega 3-vetzuur EPA. Ook de korte-keten omega 3- en omega 6-vetzuren (alfalinoleenzuur en linolzuur) lieten geen effect zien.

Drie van de vier studies waarbij de omega 3-vetzuren EPA en DHA gecombineerd werden met het omega 6-vetzuur GLA, lieten wel een positief effect zien.

Dagelijkse suppletie met deze vetzuurcombinatie gedurende drie tot vier maanden liet een vermindering zien van ADHDsymptomen.

Bron Ryan AS, Astwood JD, Gautier S, et al. Effects of long-chain polyunsaturated fatty acid supplementation on neurodevelopment in childhood: a review of human studies. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 2010 Apr-Jun;82(4-6):305-14.

Andere referenties zijn opvraagbaar bij info@springfieldnutra.com.

Omzettingsproces omega 3- en 6-vetzuren

Omega 6-familie Omega 3-familie

linolzuur C18:2 alfa-linoleenzuur C18:3 GLA C18:3 stearidonzuur C18:4 arachidonzuur C20:4 EPA C20:5

essentieel vetzuur

essentieel vetzuur hersenfunctieonderdeel van de hersenen

delta-5 desaturase

DHA C22:6

delta-6 desaturase onderdeel van de hersenen

Richtlijn omega 3-vetzuren en neuropsychiatrische aandoeningen bij kinderen?

Kinderen en adolescenten met ADHD, ASS (autisme spectrum stoornis) en depressie blijken vaak lage spiegels van omega 3-vetzuren te hebben. Recent werden beschikbare klinische studies gereviewd om tot een voorlopige richtlijn te kunnen komen voor de toepassing van omega 3-vetzuren bij deze aandoeningen bij kinderen en adolescenten. Deze reviewstudie werd mede mogelijk gemaakt door diverse instellingen van de Taiwanese overheid.

ling van verschillende neuropsychologische/neuropsychiatrische aandoeningen waarbij neuroinflammatie een rol speelt. Taiwanese onderzoekers evalueerden het belang van omega 3-vetzuren voor de hersengezondheid bij kinderen en adolescenten. Dit had tot doel om tot een (voorlopige) richtlijn te komen voor suppletie met omega 3-vetzuren [1] .

Nutritionele psychiatrie is een opkomende onderzoeksrichting en discipline als onderdeel van de behandeling van neuropsychia trische stoornissen. Voeding en voedingssupplementen kunnen een modulerende invloed hebben op de mentale gezondheid en het gedrag door effecten op inflammatie, oxidatieve stress en het darmmicrobioom. Onder de voedingssupplementen zouden omega 3-vetzuren van betekenis kunnen zijn voor de behande

Suppletie met omega 3-vetzuren heeft gunstige effecten laten zien en kan bij jeugdigen verbeteringen geven van klinische symptomen van ADHD, ASS en depressie, met name bij degenen met een lage omega 3-index en een verhoogde mate van inflammatie. Ook suppletie met omega 3-vetzuren tijdens de pre- en perinatale periode kan van belang zijn als een potentieel beschermende factor tegen ontwikkelingsstoornissen. Dit komt naar voren uit diverse recente studies [1]

Hersen-nutriënten Omega 3-vetzuren (EPA en DHA) zijn van essentieel belang voor de ontwikkeling van de hersenen. Een tekort, met name in de vroege

levensfasen, kan structurele en functionele veranderingen geven in de hersenen, met gevolgen voor het cognitief functioneren en het gedrag.

DHA (docosahexaeenzuur) is onder andere nodig voor neuroge nese, neurotransmissie (via serotonine, noradrenaline, dopamine) en bescherming tegen oxidatieve stress en (neuro-)inflammatie.

Ook EPA (eicosapentaeenzuur) speelt een belangrijke rol ter be scherming van inflammatoire schade aan de hersenen. EPA is belangrijk voor de balans met arachidonzuur (omega 6-vetzuur) en de omzetting daarvan in de pro-inflammatoire prostaglandine PGE2 [1]

Darm-brein-as

De effecten van EPA en DHA op het centrale zenuwstelsel zou vermoedelijk ook voor een deel tot stand komen via de darmbrein-as (of hersen-darm-as) [1]. Daarvoor komen steeds meer aanwijzingen. Omega 3-vetzuren lijken een invloed te hebben op de samenstelling van de darmmicrobiota en op de transmissie van signalen die vanuit de darmen hersenfuncties beïnvloeden via de nervus vagus [1] .

Bij gezonde proefpersonen die acht weken lang omega 3-vetzuur-supplementen kregen nam het aantal neuroprotectieve Bifidobacteriën en Lactobacillen toe, evenals het aantal darmbacteriën die korte-keten vetzuren produceren, wat voor een deel de anti-inflammatoire werking zou kunnen verklaren [1]

Voorlopige richtlijn

Nog niet eerder zijn concrete aanbevelingen voor artsen gedaan voor de toepassing van EPA en DHA bij kinderen en adolescenten met ADHD, ASS en depressie.

Dosering EPA+DHA

• minstens 750 mg/d

ADHD

Depressie

ASS

• hogere dosis EPA (1200 mg/d) voor kinderen met in ammatie of allergische aandoeningen

• 6-12 jaar 1000 mg/d

• vanaf 12 jaar minstens 2000 mg/d

• EPA:DHA-verhouding van 2:1

• 1300-1500 mg/d

Vanuit een internationaal panel van ADHD-experts kwam wel eerder al het advies om EPA en DHA gecombineerd te gebruiken, en wel in een dosering van minimaal 750 mg per dag, voor het geval personen met ADHD of hun ouders kiezen voor het gebruik van vetzuursupplementen [2]

De Taiwanese onderzoekers komen, na evaluatie van de beschik-bare publicaties, tot de (voorlopige) aanbevelingen in onderstaande tabel.

Uit de review komt eveneens naar voren dat individuele bepaling van de omega 3-index en van de mate van inflammatie zinvol kan zijn om te kunnen voorspellen wie het meest baat kan hebben van suppletie met omega 3-vetzuren. Ook de ernst van de klinische symptomen zijn daarop van invloed [1]

Verder kunnen een droge huid, droog haar, droge ogen, eczeem, frequent plassen, overmatige dorst, allergie e.a. aanwijzingen zijn voor een tekort aan essentiële vetzuren.

Wat ASS betreft is gerapporteerd dat met name lethargie, hyperactiviteit en stereotiep gedrag symptomen zijn die goed reageren op suppletie met omega 3-vetzuren [1] .

Aanvullend op behandeling

Omega 3-vetzuren zijn cruciaal voor de ontwikkeling en het functioneren van de hersenen. Adequate suppletie bij een tekort zouden kunnen helpen om de effectiviteit van reguliere behandelingen van ADHD, ASS of depressie bij kinderen te verbeteren. De onderzoekers merken daarbij op dat suppletie in overleg dient te gebeuren met de behandelend psychiater [1]

BehandelduurBiomarkers1

• 16-24 weken bij aandachttekort

• 52 weken bij gedragsproblemen

12-16 weken

• als toevoeging aan de behandeling, ter verbetering van lethargie, hyperactiviteit of stereotiep gedrag 16-24 weken

1 Voorspellende factoren voor respons 2 C-reactief proteïne

Deze aanbevelingen zijn uitsluitend op basis van omega 3-vetzuren.

Bronnen

• lage omega 3-index

•

hoge in ammatie (bv. verhoogd CRP2)

hoge in ammatie (bv. verhoogd CRP)

hoge in ammatie (bv. verhoogd CRP)

1. Chang JP, Su KP. Nutritional Neuroscience as Mainstream of Psychiatry: The Evidence- Based Treatment Guidelines for Using Omega 3 Fatty Acids as a New Treatment for Psychiatric Disorders in Children and Adolescents. Clin Psychopharmacol Neurosci. 2020 Nov 30;18(4):469-483.

2. Banaschewski T, Belsham B, Bloch MH, et al. Supplementation with polyunsaturated fatty acids (PUFAs) in the management of attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Nutr Health. 2018 Dec;24(4):279-284.

Lagere hoeveelheid geeft resultaat

De formule met de combinatie van de omega 3- & 6-vetzuren EPA, DHA en GLA zijn in meer dan tien gepubliceerde studies onderzocht bij onder andere ADHD/ADD, dyslexie, DCD, leesvaardigheid en concentratie.

De combinatie bevat een lagere dosering van 558 mg EPA, 174 mg DHA en 60 mg GLA. In de onderzoeken liet deze hoeveelheid positieve resultaten zien.

Combinatie omega 6-vetzuur GLA met omega 3-vetzuren belangrijk bij ADHD

Een nieuwe Belgische reviewstudie laat zien dat het omega 6-vetzuur GLA een prominente rol speelt als toevoeging aan een omega 3-formule met EPA en DHA bij kinderen en jongeren met ADHD-klachten. GLA laat hierbij synergetische effecten met omega 3-vetzuren zien die het ontstekingsremmende effect van de meervoudig onverzadigde vetten ondersteunen. Een combinatie van EPA, DHA en GLA in de verhouding 9:3:1 lijkt daarom betere uitkomsten te geven bij ADHD dan omega 3-vetzuren alleen.

Kortom, een goede (D)GLA-spiegel heeft ontstekingsremmende effecten in het immuunsysteem.

Synergie GLA en EPA

De omega 3-vetzuren EPA en DHA uit visolie worden al jaren beschouwd als goede ondersteuning bij leerproblemen, concentratiestoornissen en druk gedrag bij kinderen. Tot voor kort werd in dit verband uitsluitend gesproken over DHA en/ of EPA. Nu wordt ook het belang van het omega 6-vetzuur GLA onderstreept [1]

Bij omega 6-vetzuren wordt er vaak gedacht aan hun ontstekingsbevorderende effecten, zoals te zien is bij een overschot aan het omega 6-vetzuur arachidonzuur dat leidt tot de vorming van ontstekingsbevorderende stoffen, waaronder specifieke prostaglandines en leukotriënen (eicosanoïden).

Niet alle omega 6-vetzuren zijn echter ontstekingsbevorderend. Zo is GLA duidelijk ontstekingsremmend. Het stimuleert onder andere de vorming van ontstekingsremmende prostaglandines en tromboxanen.

GLA, een ontstekingsremmende stof

In het lichaam wordt GLA gevormd uit het omega 6-vetzuur linolzuur. Het gevormde GLA wordt vervolgens snel omgezet in DGLA (di-homo-gamma-linoleenzuur) en ingebouwd in het celmembraan. Dit treedt onder gezonde fysiologische omstandigheden op vóórdat het DGLA omgezet kan worden in het ontstekingsbevorderende arachidonzuur.

In vivo onderzoek laat zien dat een hogere concentratie DGLA ten opzichte van arachidonzuur in afweercellen, zoals neutrofielen, leidt tot een lagere biosynthese van ontstekingsbevorderende eicosanoïden.

Omdat GLA onder ongunstige omstandigheden uiteindelijk ook omgezet kan worden in het ontstekingsbevorderende arachidonzuur, zijn sommige zorgverleners terughoudend in de inzet van het omega 6-vetzuur. Echter, klinisch onderzoek laat zien dat het combinatiegebruik van GLA met omega 3-vetzuren, zoals EPA, leidt tot een hogere bloedconcentratie EPA, maar de concentratie arachidonzuur niet stijgt. Suppletie met minimaal 250 mg EPA en DHA in combinatie met GLA gaat een stijging van de concentratie arachidonzuur tegen en verlaagt juist de expressie van genen die coderen voor ontstekingsbevorderende cytokinen. Er lijkt dus sprake te zijn van een synergetisch ontstekingsremmend effect tussen GLA en EPA.

Bij ADHD is ontsteking onderdeel van de pathofysiologie. Bovendien weten we uit klinisch onderzoek dat mensen met ADHD vaker een tekort hebben aan ontstekingsremmende vetzuren. Toepassing van een combinatie van de vetzuren GLA, EPA en DHA lijkt dan ook op zijn plaats.

Combinatie EPA, DHA en GLA bij ADHD

Het gebruik van een specifieke combinatie EPA, DHA én GLA in de verhouding 9:3:1 geeft significante verbeteringen van ADHDklachten, zowel alleen als in combinatie met het veelgebruikte ADHD-medicijn methylfenidaat. Verschillende klinische onderzoeken hebben positieve effecten laten zien van deze combinatie omega 3- & 6-vetzuren op ADHD-klachten, aandacht, lees- en taalvaardigheid.

Een studie van Barragán et al. [2] liet daarnaast zien dat gebruik van deze specifieke vetzuurcombinatie (EPA/DHA/GLA in de verhouding 9:3:1; 558 mg EPA, 174 mg DHA en 60 mg GLA) veilig gebruikt kan worden samen met methylfenidaat. Gelijktijdig gebruik kan er zelfs toe leiden dat de dosering methylfenidaat verlaagd kan worden. Bovendien vond men een vermindering van negatieve bijwerkingen van het medicijn en een verbetering van de therapietrouw.

Nieuws

Bronnen

1. Jelle D’Helft et al. Relevance of ω-6 GLA Added to ω-3 PUFAs Supplements for ADHD: A Narrative Review. Nutrients 2022;14:3273. https://doi.org/10.3390/nu14163273

2. Eduardo Barragán et al. Efficacy and Safety of Omega-3/6 FattyAcids, Methylphenidate, and a Combined Treatment in Children With ADHD. Journal of Attention Disorders 2017;21(5):433-441.

Deze informatie is voor professioneel gebruik.

Nieuws

Belangrijke rol EPA bij ADHD

Een nieuwe studie, gepubliceerd in Nature Translational Psychiatry, bevestigt de rol van EPA bij ADHD. Naast DHA, zou ook EPA gesuppleerd moeten worden bij personen met ADHD met een tekort aan essentiële vetzuren. Een klinische studie van Barragán laat een aanzienlijke en significante verbetering van ADHD-symptomen zien bij het gebruik van een specifieke combinatie omega 3/6-vetzuren. Zowel alleen als in combinatie met methylfenidaat.

Deze bevinding is in lijn met de aanbeveling van een werkgroep van ADHD-experts. Zij concludeerden recent dat suppletie met een combinatie van EPA en DHA in een dosering van minimaal 750 mg per dag de voorkeur heeft over suppletie met een enkelvoudig vetzuur [3]

Onderzoek van Barragán et al. liet eerder gunstige resultaten zien van een vetzuurcombinatie met een relatief hoog EPAgehalte en toevoeging van GLA [4]

Kinderen en jongeren met ADHD blijken opvallend vaak een tekort te hebben aan essentiële vetzuren. Ondanks dat de neiging kan ontstaan te focussen op het vetzuur DHA (docosahexaeenzuur), dat essentieel is voor de hersenfunctie, laat een recente meta-analyse zien dat een subgroep patiënten met ADHD, tekorten heeft aan zowel EPA (eicosapentaeenzuur) als DHA [1]. Een studie van Chang et al. onderzocht de effecten van suppletie met EPA op ADHD-symptomen bij kinderen.

Effect vetzuursuppletie groter bij lage vetzuurstatus

Kinderen van 6 tot 18 jaar met ADHD (n = 92) kregen gedurende 12 weken een vetzuursupplement met 1200 mg EPA of een placebo. Na 12 weken hadden de kinderen die EPA gebruikten een significant betere concentratie dan de kinderen die placebo kregen. Het gevonden effect was sterker bij jongeren die een lage vetzuurstatus hadden aan het begin van de studie. In de totale groep ondervond 38% een verbetering, terwijl 89% van de kinderen met de laagste vetzuurstatus minder klachten had.

Suppletie met EPA bij kinderen die aan het begin van de studie een hoge vetzuurstatus hadden, bleek averechts te werken. Deze kinderen ondervonden een toename van hun impulsiviteit. Er lijkt een maximale, effectieve dosis EPA per dag te zijn die samenhangt met de endogene vetzuurstatus [2] De wetenschappers concludeerden dat niet alleen DHA belangrijk is bij ADHD, maar dat ook EPA gesuppleerd dient te worden bij een lage vetzuurstatus.

Een gerandomiseerde klinische studie met de specifieke vetzuur-combinatie verminderde de symptomen van ADHD aanzienlijk en bleek tevens veilig gelijktijdig gebruikt te kunnen worden met methylfenidaat, een veel voorgeschreven medicijn bij ADHD [4]

Combinatie omega 3/6-vetzuren effectief

In de klinische studie van Barragán werden drie onderzoeksgroepen met totaal 90 kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar gedurende een jaar met elkaar vergeleken. Een groep kreeg een vetzuursupplement met een relatief hoog EPA-gehalte, een tweede groep kreeg 1 mg per kilogram lichaamsgewicht methylfenidaat en een derde groep kreeg een combinatie van het vetzuursupplement en 0,8 mg per kilogram lichaamsgewicht methylfenidaat.

De vetzuurcombinatie bestond uit 558 mg EPA, 174 mg DHA en 60 mg GLA (gamma-linoleenzuur, een omega 6-vetzuur), in de verhouding 9:3:1. Deze vetzuurcombinatie als monotherapie verbeterde na drie maanden de aandacht evenveel als methylfenidaat en dit effect bleef bestaan tot het eind van de studie.

Het grootste effect op hyperactiviteit-impulsiviteit werd gezien met de gecombineerde behandeling (omega 3/6-vetzuren en methylfenidaat) [4]

Minder bijwerkingen methylfenidaat

Het gebruik van methylfenidaat geeft geregeld bijwerkingen, zoals verminderde eetlust en slapeloosheid.

Nieuws

Uit de studie van Barragán bleek tevens dat het gebruik van een vetzuurpreparaat met de specifieke combinatie omega 3/6-vetzuren met een hoog EPA-gehalte veelvoorkomende bijwerkingen van methylfenidaat kan verminderen.

Kinderen die methylfenidaat in combinatie met omega 3/6-vetzuren gebruikten hadden de helft minder last van een eetlustgebrek, dan kinderen die alleen methylfenidaat kregen. Daarnaast kwam bij deze groep helemaal geen slaapgebrek voor, terwijl 20% van de kinderen die methylfenidaat gebruikten hier last van had.

Het onderzoek laat zien dat de specifieke vetzuurcombinatie met een relatief hoog EPA-gehalte en toevoeging van GLA effectief is bij kinderen met ADHD en dat deze niet alleen veilig gelijktijdig gebruikt kan worden met methylfenidaat, maar ook de bijwerkingen van methylfenidaat significant vermindert [4]

Bronnen

1. Chang JPC, Su KP, Mondelli V, et al. Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids in Youths with Attention Deficit Hyperactivity Disorder: A Systematic Review and Meta-Analysis of Clinical Trials and Biological Studies. Vol. 43, Neuropsychopharmacology. Nature Publishing Group; 2018. p. 534–45.

2. Chang JPC, Su KP, Mondelli V, et al. High-dose eicosapentaenoic acid (EPA) improves attention and vigilance in children and adolescents with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and low endogenous EPA levels. Transl Psychiatry. 2019 Dec 1;9(1).

3. Banaschewski T, Belsham B, Bloch MH, et al. Supplementation with polyunsaturated fatty acids (PUFAs) in the management of attention deficit hyperac tivity disorder (ADHD). Nutr Health. 2018;24(4):279–84.

4. Barragán E, Breuer D, Döpfner M. Efficacy and Safety of Omega-3/6 Fatty Acids, Methylphenidate, and a Combined Treatment in Children With ADHD. J Atten Disord. 2017 Mar 1;21(5):433–41.

met

onderzoek

naar effect en

1 Barragan Perez EJ, Dieter Breuer, Manfred Döpfner. Efficacy and Safety of Omega-3/6 Fatty Acids, Methylphenidate, and a Combined Treatment in Children With ADHD. Journal of Attention Disorders. Prepublished January 24, 2017, doi: 1087054713518239.

ADHD en meervoudig onverzadigde vetzuren

• ADHD heeft wereldwijd een prevalentie van circa 5,3% [2]. In Nederland heeft 2 tot 6% van de kinderen de diagnose ADHD (bron: Gezondheidsraad).

• Voor de behandeling van ADHD wordt regelmatig medicijnen voorgeschreven. Deze geven meestal bijwerkingen.

• De ontwikkeling van ADHD kan mede ontstaan door een vetzuurtekort [4]

• Suppletie met vetzuren kan de ADHD-symptomen verminderen [5]

Studie: Barragàn Perez EJ, Breuer D and Döpfner M Journal of Attention Disorders (2014) [1]

Doel

Het effect en de veiligheid vaststellen van een specifieke vetzuurcombinatie (met de verhouding EPA:DHA:GLA 9:3:1) als monotherapie en in combinatie met methylfenidaat als behandeling van ADHD bij Mexicaanse kinderen (n=90).

Studie opzet

• Gerandomiseerd pilot onderzoek gedurende 12 maanden

• Onderzoeksmethode: ADHD Rating Scale (ADHD-RS-VE), Clinical Global Impression-Severity (CGI-S) en bijwerkingen (bij aanvang, na 1 maand, 3, 6 en 12 maanden)

• Behandeling:

1. vetzuursupplement 558 mg EPA, 174 mg DHA en 60 mg GLA (6 caps. p.d.)

2. vetzuursupplement 558 mg EPA, 174 mg DHA en 60 mg GLA (6 caps. p.d.) + methylfenidaat (0.3 mg – 1 mg/kg/dag)

3. methylfenidaat (0.3 mg – 1 mg/kg/dag)

• Deelnemers: 57% gecombineerd ADHD-type | 36% aandachtstekort-type | 8% hyperactief-impulsief

Over het algemeen ben ik - zoals zoveel artsen - sceptisch als het gaat om voedingssupplementen, omdat er vaak niet voldoende wetenschappelijke onderzoeken over zijn gepubliceerd. Dit vetzuursupplement is een uitzondering, omdat dit duidelijke effecten heeft laten zien in eerdere gepubliceerde onderzoeken. Ik was onder de indruk van de positieve resultaten toen ik dit supplement in mijn kliniek gebruikte.

Een sterke reductie van de ADHD-symptomen werd geregistreerd in alle groepen, met onderlinge verschillen in het verloop van de symptomen in de drie groepen gedurende de gehele onderzoeksperiode (12 maanden):

metaregression analysis. American Journal of Psychiatry, 164, 942-948.

of hyperactivity in children. Medical Hypotheses,

673-679.

vermindert ADHD-symptomen aanzienlijk

Dr. Eduardo Javier Barragàn Pérez

. « »

1.15

1.05

0.95

0.85

0.75

0.65

0.55

0.45

0.35

Dosering methylfenidaat (mg/kg lichaamsgewicht) p<0.001 p<0.001 methylfenidaat vetzuursupplement + methylfenidaat

Toevoeging van de vetzuurcombinatie 9:3:1 maakt een lagere dosering methylfenidaat mogelijk

Basis 1 maand 3 maanden

Bijwerkingen van methylfenidaat komen aanzienlijk minder voor indien de vetzuurcombinatie 9:3:1 wordt toegevoegd aan de methylfenidaatbehandeling.

methylfenidaat vetzuursupplement + methylfenidaat vetzuursupplement

0

Het aantal bijwerkingen van methylfenidaat dat werd gerapporteerd is aanzienlijk lager als vetzuurcombinatie 9:3:1 wordt toegevoegd dan bij gebruik van alleen methylfenidaat

*Bijwerkingen die werden geregistreerd bij de vetzuurcombinatie 9:3:1 verdwenen na een maand

Dosering methylfenidaat bij aanvang, na 1 maand en 3 maanden bij kinderen die alleen methylfenidaat kregen of een combinatie van methylfenidaat en de specifieke vetzuurcombinatie: Deze studie laat zien dat de vetzuurcombinatie 9:3:1 voor kinderen met ADHD een effectieve behandeling kan zijn die goed wordt verdragen:

• Vetzuurcombinatie 9:3:1 als monotherapie verbetert de aandacht evenveel als methylfenidaat (alleen of in combinatie met het vetzuursupplement). Voor de hyperactiviteit-impulsiviteit symptomen zijn de beste resultaten zichtbaar bij de gecombineerde behandeling (vetzuurcombinatie 9:3:1 + methylfenidaat).

• Toevoeging van de specifieke vetzuurcombinatie 9:3:1 maakt een lagere dosering van methylfenidaat mogelijk en een betere verdraagbaarheid. Dit suggereert dat de toevoeging van vetzuurcombinatie 9:3:1 aan methylfenidaat de therapietrouw kan verbeteren.

« »

Let op! De resultaten van dit onderzoek zijn bereikt met een specifieke vetzuurcombinatie EPA:DHA:GLA 9:3:1. Omega 3/6-vetzuursupplementen met andere verhoudingen bieden niet vanzelfsprekend dezelfde resultaten.

Dr. Eduardo Javier Barragàn Pérez

Wetenschappelijk belang van de vetzuursamenstelling

Our Scientifically Proven Ratio: EPA 9 : DHA 3 : GLA 1

Barragán E, Breuer D, Döpfner M.

Efficacy and Safety of Omega-3/6 Fatty Acids, Methylphenidate, and a Combined Treatment in Children With ADHD.

J Atten Disord. 2017 Mar; 21(5):433-441.

Richardson AJ, Montgomery P.

The Oxford-Durham study: a randomized, controlled trial of dietary supplementation with fatty acids in children with developmental coordination disorder.

Pediatrics; 2005 May;115(5):1360-6.

Mats Johnson, Christopher Gillberg et al, Göteborg University, Sweden. Omega-3/Omega-6 Fatty Acids for Attention Deficit Hyperactivity Disorder. A Randomized Placebo-Controlled Trial in Children and Adolescents.

Journal of Attention Disorders; 2009; 12:394–401

Sinn N, Bryan J.

Cognitive effects of polyunsaturated fatty acids in children with attention deficit hyperactivity disorder symptoms: A randomised controlled trial.

Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids 78; 2008; 311–326

Parletta N. et al.

Effects of fish oil supplementation on learning and behaviour of children from Australian Indigenous remote community schools: A randomised controlled trial.

Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids; 2013; http://dx.doi.org/10.1016/j.plefa.2013.05.001

Wetenschappelijk belang van de vetzuursamenstelling

Steeds meer onderzoekers/reviewers concluderen dat niet alleen EPA en DHA (omega-3), maar vooral de combinatie met GLA (ont stekingsremmende omega-6) van belang kan zijn bij kinderen met ADHD. Hierover bestaan nog steeds veel misverstanden. De studies met de vetzuurverhouding EPA/DHA/GLA, 9:3:1 laten de meest standvastige resultaten zien. We kunnen hieruit concluderen dat deze verhouding het meest veelbelovend is naar positieve effecten bij kinderen met ADHD-problemen. Dit is ook de conclusie die Cochrane, Hurt, Schuchardt, Bloch, Puri, Derbyshire en D’Helft maakten na hun recente vetzuurreviews bij kinderen met ADHD.

Schuchardt JP, Huss M, Stauss-Grabo M, Hahn A. Significance of long-chain polyunsaturated fatty acids (PUFAs) for the development and behaviour of children. Eur J Pediatr. 2010 Feb;169(2):149-64.

• It has been shown that omega-3 fatty acids (EPA and DHA) and some omega-6 fatty acids such as GLA are also directly involved in the synthesis, release and re-uptake of neurotransmitters and, as a result, might influence behavioural disturbances.

• (…) the sole administration of DHA in the case of ADHD had no effect on behaviour, learning or disposition, whereas the combination of EPA and DHA with certain omega-6 fatty acids* improved the outcome. *including EPA/DHA/GLA (9:3:1)

Hurt EA, Arnold LE, Lofthouse N. Dietary and nutritional treatments for attention-deficit/hyperactivity disorder: current research support and recommendations for practitioners. Curr Psychiatry Rep. 2011 Oct;13(5):323-32.

• There is a reasonable amount of evidence for a medium benefit of EFA’s (essential fatty acids) compared with placebo, mainly for inattention.

• Although EPA may be the most critical EFA, a combination of EPA, DHA, and GLA seems more promising.

• The dose of n-3 that appears effective is about 1 g, with more EPA than DHA.

• Three months appears necessary to detect an effect.

Bloch MH, Qawasmi A. Omega-3 fatty acid supplementation for the treatment of children with attention-deficit/hyperactivity disorder symptomatology: systematic review and meta-analysis. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2011 Oct;50(10):991-1000.

• Ten eligible trials with 11 appropriate treatment arms were identified for inclusion in this review. Only two* of these 10 trials reported a statistically significant benefit of omega-3 fatty acid supplementation.

*in both trials EPA/DHA/GLA (9:3:1) was used

Gillies D, Sinn JKh, Lad SS, Leach MJ, Ross MJ. Polyunsaturated fatty acids (PUFA) for attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Jul 11;7:CD007986.

• The majority of data showed no benefit of PUFA supplementation, although there were some limited data that did show an improvement with combined omega-3 and omega-6 supplementation.

• There was a significantly higher likelihood of improvement in the group receiving omega-3/6 PUFA compared to placebo* *EPA/DHA/GLA (9:3:1) was used in one of the two trials

Puri BK, Martins JG. Which polyunsaturated fatty acids are active in children with attention-deficit hyperactivity disorder receiving PUFA supplementation? A fatty acid validated meta-regression analysis of randomized controlled trials.

Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 2014 May;90(5):179-89.

• (…) there was strong evidence that longer study duration, GLA, and the interaction between GLA and EPA were associated with reduced inattention symptoms.

• These meta-regression findings were further confirmed by a subgroup analysis showing a reduction in inattention symptoms using a regimen containing EPA and GLA, but no reduction in inattention symptoms in studies that did not include these PUFAs in combination (…)

Derbyshire E. Do Omega-3/6 Fatty Acids Have a Therapeutic Role in Children and Young People with ADHD? J Lipids. 2017;2017:6285218. doi: 10.1155/2017/6285218. Epub 2017 Aug 30. PMID: 28951787; PMCID: PMC5603098.

• Of the studies identified, 13 reported favourable benefits on ADHD symptoms including improvements in hyperactivity, impulsivity, attention, visual learning, word reading, and working/short-term memory.

• Four studies used supplements containing a 9 : 3 : 1 ratio of EPA : DHA : GLA which appeared effective at improving erythrocyte levels.

• Supplementation with this ratio of fatty acids also showed promise as an adjunctive therapy to traditional medications, lowering the dose and improving the compliance with medications such as methylphenidate.

D’Helft Jelle, Riccardo Caccialanza, Emma Derbyshire, and Michael Maes. 2022. “Relevance of ω-6 GLA Added to ω-3 PUFAs Supplements for ADHD: A Narrative Review” Nutrients 14, no. 16: 3273. https://doi.org/10.3390/nu14163273

• ω-3 PUFAs, such as EPA and DHA, are often co-administered with GLA because these ω-3 PUFAs may prevent the accumulation of serum arachidonic acid in response to GLA administration without limiting the storage of DGLA in immune cells.

• The administration of ω-3 PUFAs alone might not be sufficient to effectively treat patients with ADHD and developmental disorders.

• Overall studies point towards a combination of EPA and DHA with GLA in a 9:3:1 ratio appearing to be associated with ADHD symptom improvement. A combination of PUFAs may lead to better outcomes.

Deze informatie is voor professioneel gebruik.

Nieuws

Bronnen behorende bij het artikel: “Nieuwe wetenschappelijke aanbevelingen voor behandeling AD(H)D met omega 3- én 6-vetzuren”

1. Sonuga-Barke EJ, Brandeis D, Cortese S, Daley D, Ferrin M, Holtmann M, Stevenson J, Danckaerts M, van der Oord S, Döpfner M, Dittmann RW, Simonoff E, Zuddas A, Banaschewski T, Buitelaar J, Coghill D, Hollis C, Konofal E, Lecendreux M, Wong IC, Sergeant J; European ADHD Guidelines Group. Nonpharmacological interventions for ADHD: systematic review and meta-analyses of randomized controlled trials of dietary and psychological treatments. Am J Psychiatry. 2013 Mar;170(3):275-89. doi: 10.1176/appi.ajp.2012.12070991. PMID: 23360949.

2. Faraone SV, Asherson P, Banaschewski T, Biederman J, Buitelaar JK, Ramos-Quiroga JA, Rohde LA, Sonuga-Barke EJ, Tannock R, Franke B. Attentiondeficit/hyperactivity disorder. Nat Rev Dis Primers. 2015 Aug 6;1:15020. doi: 10.1038/nrdp.2015.20. PMID: 27189265.

3. Cochrane Database of Systematic Reviews (2012), Issue 7. Art. No. : CD007986. DOI: 10.1002/14651858.CD007986.pub2.

4. Elizabeth A. Hurt, L. Eugene Arnold and Nicholas Lofthouse: Curr Psychiatry Rep (2011) 13:323–332 DOI 10.1007/s11920-011-0217-z.

5. Jan Philipp Schuchardt, Michael Huss, Manuela Stauss-Grabo, Andreas Hahn: Eur J Pediatr (2010) 169:149-164 DOT 10.1007/S00431-009-1035-8.

6. Bloch M and Qawasmi A (2011) J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 50(10):991-1000.

7. Basant K. Puri, Julian G. Martins (2014), Which Polyunsaturated Fatty Acids are Active in Children with Attention-Deficit Hyperactivity Disorder Receiving PUFA Supplementation? A Fatty Acid Validated MetaRegression Analysis of Randomized Controlled Trials, Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids http://dx.doi.org/10.1016/j.plefa.2014.01.004.

8. Königs A, Kiliaan AJ. Critical appraisal of omega-3 fatty acids in attention-deficit/hyperactivity disorder treatment. Neuropsychiatr Dis Treat. 2016 Jul 26;12:1869-82. doi: 10.2147/NDT.S68652. PMID: 27555775; PMCID: PMC4968854.

9. Derbyshire E. Do Omega-3/6 Fatty Acids Have a Therapeutic Role in Children and Young People with ADHD? J Lipids. 2017;2017:6285218. doi: 10.1155/2017/6285218. Epub 2017 Aug 30. PMID: 28951787; PMCID: PMC5603098.

10. Jelle D’Helft, Riccardo Caccialanza, Emma Derbyshire and Michael Maes (Nutrients, pending). Relevance of ω-6 GLA added to ω-3 PUFAs supplements for ADHD: A Narrative Review.

11. Wiktorowska-Owczarek A, et al. Adv Clin Exp Med. 2015. 24(6): p. 931–41.

12. Stillwell W, S.R. Wassall. Chem Phys Lipid. 2003. 126: p. 1-27.

13. Calder P.C., P. Yaqoob. Postgrad Med. 2009. 121(6): p.148–57.

14. Saini, R.K.; Keum, Y.S. Omega-3 and omega-6 polyunsaturated fatty acids: Dietary sources, metabolism, and significance - A review. Life Sci 2018, 203, 255-267, doi:10.1016/j.lfs.2018.04.049.

15. So J, Wu D, Lichtenstein AH, Tai AK, Matthan NR, Maddipati KR, Lamon-Fava S. EPA and DHA differentially modulate monocyte inflammatory response in subjects with chronic inflammation in part via plasma specialized pro-resolving lipid mediators: A randomized, double-blind, crossover study. Atherosclerosis. 2021 Jan;316:90-98. doi: 10.1016/j.atherosclerosis.2020.11.018. Epub 2020 Dec 7. PMID: 33303222.

16. Liu JJ. Brain Res 2015 Feb 9; 220-246.

17. Assisi A. et al. International clinical psychopharmacology 2006, 21:319-336.

18. Tesei A. et al. Eur Child Adolesc Psychiatry 2016.

19. Bloch MH, et al. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2011 Oct;50(10):991-1000

20. Madore C et al (2020) Essential omega-3 farty acids tune microglial phagocytosis of synaptic elements in the mouse developing brain. Nat Commun Nov 30; Il (1):6133. (doi: 10.1038/s41467-020-l 986 l-z)

21. Cisbani G et al (2021) Murine and human microglial cells are relatively enriched with eicosapentaenoic acid compared to the whole brain. Neurochemislly International Aug; 150: 105154. (doi: I0.1016/j.neuint.2021.105154)

22. Königs A., et al. Neuropsychiatric disease and treatment 2016:12 1869-1882.

23. Richardson AJ, et al, Paediatrics 2005;115, 1360-1366

24. Dobryniewski J, Szajda SD, Waszkiewicz N, et al. [The gamma-linolenic acid (GLA)--the therapeutic value] Przegl Lek. 2007;64(2):100-2

25. Eduardo Barragán, Dieter Breuer, Manfred Döpfner. Efficacy and Safety of Omega-3/6 FattyAcids, Methylphenidate, and a Combined Treatment in Children With ADHD. Journal of Attention Disorders; published online 24 January 2014; 1–9.

26. Parletta N. et al. Effects of fish oil supplementation on learning and behaviour of children from Australian Indigenous remote community schools: A randomised controlled trial. Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids; 2013; http://dx.doi.org/10.1016/j.plefa.2013.05.001i.

27. Mats Johnson, Christopher Gillberg et al. Fatty acids in ADHD: plasma profiles in a placebo-controlled study of Omega 3/6 fatty acids in children and adolescents. ADHD Atten. Def. Hyp. Disord.; 2012; 4:199–204.

28. Eduardo Javier Barragán-Pérez et al. Effectiveness of the Use of an Omega 3 and Omega 6 Combination (Equazen™) in Paediatric Patients with Refractory Epilepsy. J Epilepsy Clin Neurophysiol; 2011; 17(4):148-153.

29. Mats Johnson, Christopher Gillberg et al, Göteborg University, Sweden. Omega-3/Omega-6 Fatty Acids for Attention Deficit Hyperactivity Disorder. A Randomized Placebo-Controlled Trial in Children and Adolescents. Journal of Attention Disorders; 2009; 12:394–401.

30. Sinn N, Bryan J. Cognitive effects of polyunsaturated fatty acids in children with attention deficit hyperactivity disorder symptoms: A randomised controlled trial. Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids 78; 2008; 311–326.

31. Sinn N. Physical fatty acid deficiency signs in children with ADHD symptoms. Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids; 2007 Aug;77(2):109-15.

32. Sinn N, Bryan J. Effect of supplementation with polyunsaturated fatty acids and micronutrients on learning and behavior problems associated with child ADHD. J Dev Behav Pediatr.; 2007 Apr;28(2):82-91.

33. Richardson AJ, Montgomery P. The Oxford-Durham study: a randomized, controlled trial of dietary supplementation with fatty acids in children with developmental coordination disorder. Pediatrics; 2005 May;115(5):1360-6.

34. M.M. Portwood. The role of dietary fatty acids in children’s behaviour and learning; Nutrition and Health, 2006, Vol. 18, pp. 219–232.

Deze informatie is voor professioneel gebruik.