7 minute read
Nieuwe wetenschappelijke aanbevelingen voor behandeling AD(H)D met omega 3- én 6-vetzuren
Studieresultaten met omega 3-vetzuren voor de behandeling van ADHD lopen zeer uiteen. De verscheidenheid aan bestudeerde vetzuurformules wordt nog te vaak als één grote groep beschouwd en beoordeeld, wat geen eenduidig beeld geeft. Recente reviews over niet-farmacologische ADHD-behandelingen beschrijven de resultaten, die bereikt kunnen worden met omega 3-vetzuren in het algemeen, als significant maar relatief klein [1,2] . Wat opvalt is dat sommige studies beduidend beter scoren dan andere. Om te achterhalen waar deze discrepanties vandaan komen, hebben acht onafhankelijke onderzoeksgroepen, tientallen studieresultaten herzien en opnieuw beoordeeld [3-10] .
Wetenschappers concluderen dat niet alleen EPA en DHA (omega 3-vetzuren), maar vooral de combinatie met GLA (ontstekingsremmend omega 6-vetzuur) van belang kan zijn bij kinderen met ADHD. En dat terwijl in het verleden bijna uitsluitend gesproken werd over ‘omega 3’. Het algemene beeld over omega 6 is eerder negatief vanwege het pro-inflammatoire karakter, zeker bij onze hedendaagse overmatige inname. Vandaar dat dit ook uit de meeste formules voor voedingssupplementen geweerd wordt. GLA is echter een uitzondering binnen de omega 6-familie, die spijtig genoeg op de achtergrond verzeild raakte door deze negatieve connotatie. Nochtans, een formule met hoog EPA, gecombineerd met DHA én GLA laat in wetenschappelijk onderzoek steeds goede of veelbelovende resultaten zien. Omega 3 alleen blijkt vaak onvoldoende klinisch effectief. De potentiële rol van GLA in een omega 3-vetzuur formule voor de behandeling van ADHD werd in augustus 2022 uitgebreid besproken in de review, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nutrients, ‘Relevance of ω-6 GLA added to ω-3 PUFAs supplements for ADHD: A Narrative Review’ [10] .
Rol van omega 3-vetzuren
De inname van omega 3-vetzuren is van belang voor de juiste vetzuurbalans in ons lichaam en dus ook in onze hersenen, vooral omdat onze moderne westerse voeding naar verhouding (te) veel linolzuur en arachidonzuur bevat. Dit zijn meervoudig onverzadigde omega 6-vetzuren. Ze zijn zeker noodzakelijk, maar bij langdurig overvloedige inname, krijgen ze een proinflammatoir karakter. Omdat de eigen voorraad en aanmaak van EPA (eicosapentaeenzuur) en DHA (docosahexaeenzuur) beperkt is en de lichaamseigen omzetting van alfalinoleenzuur in EPA en DHA zeer inefficiënt verloopt, is het belangrijk te zorgen voor een regelmatige en voldoende aanvoer van de omega 3-vetzuren EPA en DHA via voeding en/of nutraceuticals.
Omega 3-vetzuren hebben een multifunctionele werking. Het zijn essentiële bouw- en regelstoffen die in nagenoeg alle lichaamscellen aanwezig zijn. Ze hebben invloed op het functioneren van de cel en het weefsel waar ze deel van uitmaken. Hun werkingsmechanismen zijn dan ook sterk met elkaar verbonden. Enkele voorbeelden:
• EPA en DHA kunnen worden ingebouwd in het celmembraan in de vorm van fosfolipiden, die een invloed hebben op de structuur (fluïditeit, flexibiliteit, permeabiliteit) en functie (ontvangen, verwerken en reageren op informatie van cellen in de buurt en berichten uit de omgeving) van de cel [11,12] . De gehaltes verschillen per weefsel en orgaan. Zo is vooral DHA hoog aanwezig in hersenen en ogen [13] .
• Voornamelijk EPA speelt een rol in de eicosanoïdenstofwisseling (synthese van prostaglandines, tromboxanen, leukotriënen) en ondersteunt op die manier de werking van het immuunsysteem [14] .
• EPA en DHA kunnen ook worden omgezet in SPM’s (specialized pro-resolving mediators), die een ontstekingsremmende activiteit uitoefenen [15] .
Hersennutriënten
50-60% van het gewicht van onze hersenen bestaat uit lipiden [16] . Van deze hersenlipiden bestaat ongeveer 35% uit meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA’s), waaronder omega 3- en omega 6-vetzuren die een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van de hersenen, en onder meer van belang zijn voor het cognitief functioneren en gedrag [17,18,19] . DHA is een structureel en functioneel vetzuur, onder andere nodig voor de opbouw van hersenweefsel, neurogenese en neurotransmissie (via serotonine, noradrenaline, dopamine). De omega 3-samenstelling van de microgliacellen van de hersenen – immuuncellen van het centraal zenuwstelsel – is verrassend hoog in EPA en laag in DHA in vergelijking met de hersenen als geheel [20,21] . EPA speelt daarom waarschijnlijk een belangrijke rol in de bescherming tegen inflammatoire schade aan de hersenen. Een lager gehalte aan deze vetzuren wordt steeds meer in verband gebracht met een verslechtering van de cognitieve functies [22,23] , waardoor voldoende aanvoer via voeding of suppletie ook voor ons brein onontbeerlijk blijkt.
Waarom ook het omega 6-vetzuur GLA?
Het is algemeen bekend dat een grote groep mensen via ons Westerse dieet een overschot aan omega 6-vetzuren binnen krijgt in verhouding tot omega 3. Dit werkt ontsteking in de hand. Het gunstige omega 6-vetzuur GLA (gamma-linoleenzuur) wordt in principe in het lichaam gesynthetiseerd uit linolzuur en is van belang bij de aanmaak van ontstekingsremmende stoffen. Maar voedings- en genetische factoren kunnen de omzetting van linolzuur naar GLA bemoeilijken, zoals een relatief hoge consumptie van verzadigd vet en koolhydraten en tekorten aan vitamines en mineralen. Het kan dus gebeuren dat linolzuur niet (voldoende) wordt omgezet in GLA. Het omega 6-vetzuur GLA (uit bijvoorbeeld teunisbloemolie) is weinig aanwezig in onze voeding en heeft wel degelijk een belangrijke functie, ook voor ons brein. Verrijking van voeding met GLA, of inname van een supplement met GLA, biedt wel de voordelen, maar veroorzaakt geen overtollig arachidonzuur wanneer ook EPA aanwezig is. GLA is in staat om samen met EPA (en DHA) de prikkeloverdracht te verbeteren en bepaalde neurologische functies te beschermen [10] . Voorwaarde is wel, om dat in een goede combinatie te gebruiken. EPA, DHA of GLA apart, is voldoende toereikend. Toevoeging van de juiste omega 6-vetzuren is dus, evenals omega 3-vetzuren, van groot belang. De lage inname van GLA wordt bevestigd in een Poolse studie, waarbij de onderzoekers aangeven dat GLA het meest voorkomende vetzuurtekort is [24] .
Tegenstellingen bij behandeling van ADHD
De omega 3-vetzuren uit visolie, en dan met name EPA en DHA, werden de afgelopen jaren beschouwd als het natuurlijke hulpmiddel bij uitstek om leerproblemen en concentratiestoornissen te helpen bestrijden. ‘Verschillende studies toonden toch aan dat deze vetzuren wel degelijk een verschil kunnen maken voor kinderen met AD(H)D?’ In de praktijk echter lieten de resultaten dikwijls te wensen over en verschillende vetzuurpreparaten gaven niet het gewenste resultaat. Met als gevolg dat de ‘visolie-hype’ ondertussen is bekoeld.
Recent onderzoek werpt nieuw licht - ook in vergelijking én in combinatie met methylfenidaat Meer dan 10 studiepublicaties met de vetzuurformule EPA/DHA/ GLA in de verhouding 9:3:1, laten standvastig goede resultaten zien [25-34] . We concluderen dat deze verhouding het meest veelbelovend is voor positieve effecten bij kinderen met onder andere ADHD-problemen. Een recente studiepublicatie laat zelfs zien dat deze specifieke formule een alternatief zou kunnen zijn voor methylfenidaat (een veel voorgeschreven medicijn bij kinderen met ADHD), zeker in het geval van concentratiestoornissen en leerproblemen [25] . Ook de bijwerkingen van methylfenidaat kunnen significant verlaagd worden door een aanvulling van de medicijntherapie met deze specifieke vetzuurformule [25] , wat de therapietrouw kan verbeteren. Kinderen zaten veel beter in hun vel!
EPA/DHA/GLA 9:3:1
Aangezien er niet alleen grote verschillen zijn in vetzuurformules, maar ook in oorsprong en bewerking van vetzuren, adviseren veel wetenschappers de EPA/DHA/GLA-formule die gebruikt wordt in de verschillende studies:
• De formule wordt al meer dan 20 jaar aangewend in wetenschappelijk onderzoek;
• De specifieke combinatie EPA/DHA/GLA is veilig in gebruik, ook in combinatie met methylfenidaat;
• Een formulering in de verhouding 9:3:1 blijkt uit onderzoek een goede verhouding te zijn.;
Alleen dat geeft de beste garantie voor een significante werking. De ondertussen jarenlange praktijkervaring bevestigt deze onderzoeksresultaten.
