Το καφάσι: μια αφήγηση πρακτικών μοιράσματος

διπλωματική εργασία: Μακανίκα Σουμέλα επιβλέπουσα καθηγήτρια: Γιαννίση Φοίβη

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Φεβρουάριος 2023

πρόλογος

Η παρούσα διπλωματική αποτελεί συνέχεια της ερευνητικής μου εργασίας με τίτλο: «Πρακτικές αυτάρκειας: ένα εγχειρίδιο επιβίωσης από την Σούρπη και τον Λαχανά».

Οι βασικές έννοιες της «αυτάρκειας», της «αποθήκευσης», της «μετακίνησης» μέσω μιας διαγενεακής μνήμης που με απασχόλησαν στην έρευνά μου, συνεχίζουν να αποτελούν βασικά στοιχεία της διπλωματικής. Επιπλέον όμως εστιάζουν στην προσωπική εμπειρία και στην ανάγκη του να

μοιραζόμαστε με άλλους αγαθά, πρακτικές, γνώσεις, μέσα από τον σύγχρονο τρόπο ζωής.

Η αφήγηση ξεκινάει, με ημερολογιακή σειρά, μέσα από εκτεταμένη παρατήρηση και έρευνα, για

τη ζωή και τις καθημερινές συνήθειες των συγγενικών μου ανθρώπων, στα δύο χωριά από όπου

κατάγομαι. Στην αρχή ως απλός παρατηρητής και στη συνέχεια ως ενεργό υποκείμενο και τη σχέση

του με τα υλικά, τα αντικείμενα, το περιβάλλον αυτών των δύο τόπων. Εκτελίσσεται έτσι ένας

αρχιτεκτονικός σχεδιασμός με βάση το «βίωμα», τις «αισθητηριακές εμπειρίες», το «συναίσθημα»

την «φροντίδα» και την «επιτέλεση».

Η αφήγηση καταλήγει στο εύρημα και τη σύνθεση μιας κατασκευής που από τη μία εξυπηρετεί στην

αποθήκευση και τη μετακίνηση, και από την άλλη δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μοίρασμα και

αλληλεπίδραση.

Το καφάσι βρίσκει την δική του θέση στην πορεία της αφήγησης και αποτελεί το κατεξοχήν

αντικείμενο σύνθεσης και έρευνας.

τι θα συναντήσει κανείς

«Ότι κάποτε υπήρξε άμεσο βίωμα έχει απομακρυνθεί σε μια αναπαράσταση». (GuyDebord,2002, σελ13)

Η παραπάνω φράση, αποτέλεσε και το βασικό ερευνητικό ερώτημα της διπλωματικής εργασίας.

Πώς μπορεί το βίωμα να μην γίνει μια απλή αναπαράσταση; Πως γίνεται η μνήμη μέσα απο την αρχιτεκτονική να επηρεάσουν την σύγχρονη ζωή;

Αποτυπώνονταςκαιενεργοποιώνταςσημαντικέςαναμνήσεις,ηαρχιτεκτονικήμπορείναφέρεικοντά τους ανθρώπους για να ενώσει τις ατομικές αναμνήσεις σε μια συλλογική μνήμη. (Maria Lorena Lehman. 1).

Ησυλλογικήμνήμηαποτελείκατεξοχήνπαροντικήκατάσταση.Ανταποκρίνεταιδηλαδήστιςανάγκες του παρόντος μιας ομάδας ή συλλογικότητας. Το παράδοξο είναι ότι οι ανάγκες αυτές έχουν

ως σημείο αναφοράς ένα παρελθόν εμφανίζοντας έτσι το παρόν να συνδέεται γραμμικά με το

παρελθόν.(Χαρίλαος Εξερτόγλου)

Η διπλωματική εργασία χωρίζεται σε δύο μέρη.

Στο α’ μέρος συνομιλούν οι έννοιες που μελετήθηκαν στην έρευνα μαζί με την προσωπική εμπειρία

και την σύνδεση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού ώς ένα μέσω αναπαράστασης και αποτύπωσης

της μνήμης και των αισθητηριακών εμπειριών.

Στο β’ μέρος γίνεται η μεταφορά της έρευνας στην πράξη, η επιτέλεση της έρευνας.

Σημαντικό σταθμό σε αυτη την «μεταφορά» αποτελεί η πραγματοποίηση ενός εργαστηρίου, στα

πλαίσια ενός ευρωπαικού προγράμματος του Openup Eu σε συνεργασία με το Openup Uth, όπου

έλαβε τόπο στο πανεπιστήμιου Θεσσαλίας τον Σεπτέμβριου του 2022.

Έχωντας ως αφορμή το εργαστήριο, προέκυψε και το τελικό εύρημα της διπλωματικής με κύριο αντικείμενο έρευνας και σύνθεσης το «καφάσι».

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλά επίπεδα, είτε εικονογραφικά, είτε χωρικά με τα εμπόδια που βάζει στις αισθήσεις του κινούμενου σώματος. Και τα δύο παρέμβαίνουν στο χρόνο. Εικόνες του

παρελθόντος, εικόνες της μνήμης αλλά και ως χωρογραφίες κινήσεων.( Ανδρέας Κουρκούλας )

Το αρχιτεκτονικό έργο μπορεί να γίνει γνωστό είτε μέσω του βιώματος του είτε μέσω της μελέτης της αναπαράστασης του.((Σακκάς, Π., 2006, σελ. 5).

μεθολογία

Σύμφωνα με την Πηγιάκη, εθνογραφία ορίζεται η προσωπική παρατήρηση του ερευνητή στο

χώρο της έρευνας (in the field) και στις ανεπίσημες συζητήσεις που ακούει ή διεξάγει ο ίδιος με μέλη της κοινωνικής ομάδας που μελετά.(Πηγιάκη, Π., 2004, σελ.23).

Η εθνογραφική μέθοδος δε μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς τη φυσική παρουσία του ερευνητή στο πεδίο. Πρέπει ο ίδιος να βιώσει το χώρο μελέτης του. Η ερευνητική του ικανότητα είναι απαραίτητη.Οιπρώτεςπαρατηρήσειςτουανατροφοδοτούνταερωτήματάτου,πουδενείναι δεδομένα εκ των προτέρων, όπως σε άλλες μορφές έρευνας. Αναγκάζεται έτσι να ακολουθήσει μια διαλεκτική κυκλική διαδικασία στη συγκέντρωση και επεξεργασία των δεδομένων του.1 (Πηγιάκη, Π. 2004, σελ.58-59).

οπτικοακουστική

εθνογραφία εργαλεία

καταγραφή

Η φωτογραφική μηχανή, λειτουργεί ως μέσω καταγραφής, τραβώντας φωτογραφίες, βίντεο και

ηχητικό υλικό. Παρομοίως χρησιμοποιούνται και το κινητό τηλέφωνο καθώς και το καταγραφικό ήχου.

Το οπτικοακουστικό υλικό δέχεται διάφορες επεξεργασίες, τόσο ψηφιακές όσο και «χειροπιαστές».

Η χρήση ενός έντυπου ημερολογιακού σημειωμάτάριου μέσα στο οποίο αποτυπώνονται οι έννοιες, οι σκέψεις, τα στάδια της έρευνας, τα ερωτήματα καθώς και η δημιουργία διαγραμμάτων και

κολάζ, βοηθάει στην οργάνωση και στην ενιαία συγκρότηση της έρευνας.

Σύμφωνα με τον Arnheim κάθε οργάνωση της σκέψης παίρνει τη μορφή αρχιτεκτονικών δομών. (Arnheim, 1977, σελ 272).

Οι φωτογραφίες αποτελούν κατασκευάσματα που αναπαριστούν και συνοψίζουν με ακρίβεια τις πληροφορίες που δεχόμαστε από τον περιβάλλοντα χώρο και γι αυτόν τον λόγο μπορούν

να θεωρηθούν αξιόπιστες πηγές για την εκπόνηση αρχειακών καταγραφών. ( Ackerman, J., 2002, σελ 8)

Ηαρχιτεκτονικήαξιοποιείτηνικανότηταπουέχειτοφωτογραφικόμέσοωςπροςτοναχειρίζεται καιναδιαμορφώνειτηναίσθησητουχώρου,ενώηφωτογραφίαεπιδίδεταισυστηματικάστονα καταγραφεί την αρχιτεκτονική ως ένα μανιφέρστο πολιτισμού.(Mack, M., 2004, σελ 5)

Η δημιουργία βίντεο, η εγγραφή και αναπαραγωγή κινούμενων εικόνων με ήχο, βοηθάει στην

καταγραφή και παράτηρηση των κινήσεων αλλα και της αλληλεπίδρασης των υποκειμένων με τα

αντικείμενα. Μέσα απο τη διαδικασίας του μοντάζ, μια απτή διαδικασία κατά την οποία ενώνουμε

πλάνα και ήχους, γίνεται η αφήγηση μιας ιστορίας.

βίντεο

φωτογραφία

Η μελέτη περίπτωσης της ερευνητικής εργασίας αφορά στα δύο χωριά από τα οποία κατάγομαι, τη Σούρπη Μαγνησίας και το Λαχανά Θεσσαλονίκης.Η εργασία είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις οικογενειακές καταβολές μου, την καταγωγή, καθώς και με την οργάνωση της καθημερινής ζωής σ’ αυτά τα χωριά.

Αφορμή αποτέλεσε η αποθήκη τροφίμων που βρίσκεται στο ποντιακό χωριό μου. Η αποθήκη είναι

το μέρος όπου όλες αυτές οι πρακτικές και οι δραστηριότητες, φανερώθηκαν μπροστά μου. Τα

παράγωγα των διαφόρων πρακτικών φυλάσσονται εκεί μέχρι την κατανάλωσή τους. Υπάρχει το

τρίπτυχο παραγωγή–αποθήκευση-κατανάλωση. Η αποθήκη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν

η έμμεση πηγή αυτάρκειας για όλο τον χρόνο.

Συνδυαστικά τα παραπάνω, έδωσαν το έναυσμα μιας αναζήτησης γύρω από τους τόπους, τους

χρόνους, και τους τρόπους, ακολουθώντας ένα δεύτερο τρίπτυχο αυτό του: πού–πότε–πώς, η οικογένεια μου, μέσω διαφόρων πρακτικών διατηρεί την αυτάρκειά της.

Αυτή η αναζήτηση εμπεριείχε, την επιτόπια έρευνα στα χωριά. Συναναστροφή, αλληλεπίδραση

καθώς και συμμετοχή στη ροή της καθημερινότητας και των δραστηριοτήτων. Ο κύριος τρόπος

που επιλέχθηκε για να γίνει η καταγραφή, η απεικόνιση και η επεξήγηση των πρακτικών είναι αυτός

μέσω της ηχογράφησης, των φωτογραφιών και των αντίστοιχων βίντεο.

Οι πρακτικές που καταγράφηκαν είναι έξι στον αριθμό:

1.διαδικασία παραγωγής της σάλτσας ντομάτας.

2.η διαδικασία παραγωγής των ποντιακών φύλλων και της μακαρίνας.

3.η διαδικασία παραγωγής της χειροποίητης σκούπας

4. η γνωριμία με την ποντιακή λύρα.

5.η διαδικασία παραγωγής του κρασιού

6.η διαδικασία παραγωγής του ελαιόλαδου.

καταγωγή

Σούρπη: είναι ένα μεγάλο χωριό (1.457 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011) του Νομού Μαγνησίας στη Θεσσαλία και ανήκει στο νομό Αλμυρού. Κύρια ασχολία των κατοίκων αποτελεί η γεωργία και η κτηνοτροφία.

Λαχανάς: είναι ένα μικρό χωριό (542 κάτοικους σύμφωνα με την απογραφή του 2011) του Νομού Θεσσαλονίκης στη Κεντρική Μακεδονία και ανήκει στο νομό Λαγκαδά. Οι περισσότεροι κάτοικοι προέρχονται από Πόντιους πρόσφυγες. Κύρια ασχολία των κατοίκων αποτελεί η κτηνοτροφία.8 (απογραφή πληθυσμών κατοίκων 2011)

κινητικότητα

Η κινητικότητα παρουσιάζεται σαν κάτι που συμβαίνει μόνο όταν δεν υπάρχει άλλη επιλογή όπως

στη περίπτωση του πρόσφυγα ή του οικονομικού μετανάστη. Η κινητικότητα κατά τον Tim Cresswell, στην επιστήμη της γεωγραφίας κατά την νεωτερικότητα αποτελεί προϊόν λογικής σκέψης

που προκύπτει σε περιπτώσεις κακής λειτουργίας του υπάρχοντος τόπου επομένως το άτομο

υποχρεούται να μετακινηθεί. (Cresswell, T., 2006).

Η μετακίνηση συμβαίνει όταν οι άνθρωποι δεν έχουν την δυνατότητα να ικανοποιήσουν τις

επιθυμίες για αγαθά, υπηρεσίες, πληροφόρηση στην παρούσα τοποθεσία και στην έκταση που

υπάρχουν άλλες περιοχές που μπορούν να ικανοποιήσουν αυτές τις επιθυμίες. (Lowe, J. and Moryadas., S, 1975).

Καθώς ο κόσμος εμφανίζεται να γίνεται ολοένα και περισσότερο κινητός, ο τρόπος σκέψης για

τον κόσμο γίνεται νομαδικός. Αυτός ο καινούργιος τρόπος σκέψης είναι συμπτωματικός της μετα

νεωτερικότητας.(Cresswell, T., 2006, σελ. 45).

Ο άνθρωπος σήμερα γίνεται από κυνηγός τροφής κυνηγός γνώσης και πληροφορίας. Ο

ηλεκτρονικός άνθρωπος δεν είναι λιγότερο νομάς από τον παλαιολιθικό του πρόγονο. (McLuhan, M., 1964, σελ. 313)

Η μετανάστευση, διαφοροποιείται ανάλογα με την χρονική περίοδο κατά την οποία πραγματοποιείται σε παραδοσιακή, σύγχρονη ή νεωτερική. Η παραδοσιακή μετανάστευση είναι η μετανάστευση που παρατηρήθηκε πριν από τους δυο Παγκοσμίους Πολέμους και είχε υπερπόντιο χαρακτήρα.

Παράλληλα, η σύγχρονη μετανάστευση, αναφέρεται στη μεταβολή του τόπου εγκατάστασης ενός

ατόμου ή ενός κοινωνικού συνόλου που παρατηρήθηκε στα πλαίσια της σύγχρονης βιομηχανικής

εποχής και της οποίας τα βασικά αίτια υπήρξαν οικονομικά. Τέλος, η νεωτερική μετανάστευση

αφορά στη σύγχρονη μετανάστευση, συνδέεται άμεσα με την εκβιομηχάνιση και αποτελεί συνάρτηση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης που προήλθε από αυτήν. Ως εκ τούτου, οι λόγοι που υποκινούν την μετακίνηση είναι επίσης οικονομικοί. (Μετανάστευσης και Ασύλου).

Οι πρόσφυγες υπάγονται στους μετανάστες όπου η μετακίνηση τους είναι ακούσια ή αναγκαστική, πλήρης, παραδοσιακή, μόνιμη, και μαζική.

μετανάστευση

χάρτης μεκακινήσεων των παππούδων μου.

ακούσια, πλήρης, παραδοσιακή, μόνιμη, μαζική μετακίνηση

Πρόσφυγες που είμασταν δύο οικογένειες σε ένα σπίτι μέναμε…(γιαγιά Συμέλα)

Όπως φαίνεται και απο το χάρτη τα 3/4 των

παππούδων μου ( οι τρεις απο τους τέσσερις

παππούδες μου) έχουν προσφυγικές ρίζες.

Απο τη μεριά της μητέρας μου ποντιακές

ενώ η μητέρα του πατέρα μου απο την

Ανατολική Ρωμυλία.

μετάθεση

χάρτης μετακινήσεων της οικογένειας λόγω μεταθέσεων.

ακούσια ή εκούσια, εσωτερική, νεωτερική, μόνιμη ή προσωρινή, δευτερογενής, μαζική/ομαδική

Οι μεταθέσεις που πραγματοποίησε η οικογένεια μου έγιναν λόγω του επαγγέλματος του πατέρα μου ως στρατιωτικός. Συνήθως οι μεταθέσεις είχαν διάρκεια δύο χρόνια, με κάποιες εξαιρέσεις όπου είχαν διάρκεια τρία χρόνια. Μία τέτοια μετάθεση ήταν αυτή στα Χανιά, όπου γεννήθηκα. Ο Βόλος είναι ο τόπος όπου έγινε η «μονιμοποίηση», η τελευταία μετάθεση. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή καθώς ο πατέρας μου κατάγεται απο την Σούρπη, μόλις 60 χιλιόμετρα απο τον Βόλο.

Όντας το τρίτο παιδί και έχωντας βιώσει τις λιγότερες μετακίνησεις

και σε πιο μικρή ηλικία, μπορώ να πώ ότι δεν αντιλήφθηκα όλες

αυτές τις μετακομίσεις και τις εναλλαγές τόπων.

Ωστόσο ενηλικιώνοντας, βρέθηκα πολλές φορές σε μια αντίστοιχη

θέση, είτε λόγω σπουδών, είτε δουλειάς ακόμα και για αναψυχή ταξιδεύοντας.

Στον παρακάτω χάρτη έχουν σημειωθεί οι κυρίοτερες προσωπικές μετακινήσεις καθώς και οι λόγοι αυτών.

μετακίνηση

εκούσια, εσωτερική ή εξωτερική, νεωτερική, προσωρινή, δευτερογενής, ατομική, ανανεωτική

χάρτης προσωπικών μετακινήσεων

Μέσα απο τις ιστόριες της οικογένειας, καθώς και απο την προσωπική εμπείρια σε σχέση με την μετακίνηση, παρατηρείται πως η αποθήκευση ήταν πάντα μία διαδικάσια συνώνυμη.

Σε κάθε μετάθεση/μετακίνηση ουσιαστικά αποθηκέυαμε και μετακινούσαμε όλα μας τα

υπάρχωντα με σκοπό ξανά την αποθήκευση αυτών και μετέπειτα την τοποθέτηση.

Που γίνεται όμως η αποθήκευση;

Η πιο προφανής απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι στις αποθήκες, σε έναν χώρο φύλαξης

πραγμάτων. Ανάλογα με το είδος των πραγμάτων που φυλάσσονται ή αποθήκευονται η αποθήκη

αποκτά και διαφορετικές ονομασίες για παράδειγμα στα λατινικά είναι apotheca, με τη σημασία «κελάρι, αποθήκη τροφίμων/προμηθειών».

τα άλλα αντικείμενα της υλικής ζωής μεταφέρουν πολλά χαρακτηριστικά του παρελθόντος. Έτσι γίνεται και με τις αποθήκες. Κάθε αποθήκη έχει

αντικείμενα που αποθηκεύεις, που αποφασίζεις να φυλλάξεις ίσως έχουν κάποια σημασία ώστε να παράμενουν φυλλαγμένα. Μπορεί και όχι, μπορεί απλά να έχουν ξεχαστεί εκεί.

[…],και το υπόγειο βλέπς’ ότι χρειάζνταν’, δηλαδής, δεν έκανα πράγματα […] τα οποία δεν με χρειάζνταν’, όλα τα βλέπς’ και αυτό το πλυσταριό πέγινε αυτού πίσω και αυτό πόσες δουλειές κάνει εκεί πέρα… όλα, τα βλέπς είναι γεμάτα, αυτό το δωμάτιο απ’κεί πέρα τώρα δεν ήταν δωμάτιο […] ήταν αποθήκη, είχα τα ζώα μέσα[…] και αυτή αποθήκη,((δείχνει την αποθήκη)) κι

άλλη αποθήκη εκεί πέρα, γιατί χρειάζμσταν’, αλλού έβαζαμ τον καρπό, αλλού έβαζαμ το σανό, αλλού έβαζαμ το ζώο. (παππούς Στάθης)

Απο συνομιλιά με γιαγιά Συμέλα:

Πρώταέκαναντηνκουζίνακαιέναδωμάτιοεκείέμενανκαιμετάεφτιαξαντουπόλοιποσπίτι.Για να ζεσταθούν είχαν τις σόμπες. Το βράδυ από την φλόγα ήταν σαν να είχε φώς.

Είχανστονκάτωόροφοταζώακαιαπόπάνωήταντοδωμάτιο.Έτσιείχανκαιζέστηστονεπάνω χώρο. Μέσα στο οικόπεδο υπήρχαν οι αποθήκες που είχαν τα ζώα, η τουαλέτα ήταν ανάμεσα

στοσπίτιτηςαδερφήςτουπαππούκαιτοδικότους.Επειδήείχεπολύκρύοκαιητουαλέταήταν μακριά κατουρούσαν έξω από το σπίτι και πήγαιναν μόνο όταν χρειαζόταν στην τουαλέτα.

Μπάνιο έκαναν στην σκάφη. Ανάβαν την σόμπα, έβαζαν ζεστό νερό και λουζόντουσαν εκεί που ήτανησόμπαπάντα.Ηγιαγιάτουςμάζευεόλους,έπαιρνεένανένανκαιοιυπόλοιποικοιτούσαν

Αντιλαμβανόμαστε πως σε μια αγροτική κοινωνία κυρίαρχη μορφή οικονομίας είναι η κλειστή

οικονομία και κύριο χαρακτηριστικό της η αυτάρκεια.

Στο αγροτικό σπίτι σχεδιάζονται οι χώροι με βάση την αυτάρκεια.

Κυρίαρχος χώρος των σπιτιών αποτελούσαν οι αποθήκες τροφίμων, σπορών, ζώων. Συνήθως

αυτοι οι χώροι καταλάμβαναν μεγαλύτερη έκταση απο το ίδιο το οίκημα.

Εξετάζοντας τις παραδοσιακές κατοικίες, ο σχεδιασμός των κατοικιών ενσωματώνει χώρους με τρόφιμα, κυρίως για την αποθήκευση τροφίμων ή σπόρων και τη στέγαση των ζώων τους ως κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων. Αυτό δείχνει τη σημασία των τροφίμων στην καθημερινή τους ζωή.

Μέσα στην οικία το σημαντικότερο δωμάτιο ήταν αυτό της “εστίας”, οπου υπήρχε η σόμπα ή

το τζάκι και εκει γινόταν η προετοιμασία του φαγητού, η κουζίνα, θα μπορούσαμε

με σύγχρονους όρους. Έπειτα γύρω απο την εστία και ανάλογα με τις ανάγκες κάθε οικογένειας

Η κατασκευή όλων αυτών των χώρων συνήθως δεν δομείται πάνω στην γνώση και στην εμπειρία του μάστορα- τεχνίτη, αλλά στην συμπτωματική εμπειρία του ίδιου του νοικοκύρη.

Ταχέριαμουέπιανανπαντού,παντού,τονκουρέαέκανα,τονράφτηέκανα,τονμάστοραέκανα και τι δεν έκανα! Και στη γεωργία απάνω ήμανε τυπικός, ((μικρή παύση)) σ’ όολα! (παππούς Μίλτος)

η σημασία της αποθήκης & της εστίας

την απάντηση σας, ανάλογα με το χρώμα

“κινητές αποθήκες”

το αμάξι

What;s in your car ?

Το “twingo”, το αμάξι μου. ‘Οταν επέστρεψα και πάλι στον Βόλο, στον τόπο κατοικίας μου, απο

το πρώτο εξάμηνο των σπουδών μου στα Χανιά, το λεγόμενο “φοιτητικό “εξάμηνο, το πρώτο

πράγμα που έκανα ήταν να βγάλω το δίπλωμα. Εφόσον βγήκε το δίπλωμα, στην αρχή παρέα με

τον αδερφό μου και τον πατέρα μου έγιναν οι πρώτες βόλτες με το οικογενειακό αμάξι, ένα αμάξι που μοιραζόμασταν τρεις οδηγοί πλέον. Ομολογώ πως δεν πήγε και πολύ καλά αυτό, οπότε ξεκίνησαν και τα παράπονα.

Ο δρόμος προς την “ανεξαρτησία” αντιμετώπιζε προβλήματα μέχρι που ήρθε το twingo, ένα

αμάξι σχεδόν συνομίληκο με εμένα, (για την ακρίβεια ένα χρόνο μικρότερο,1998). Το twingo το κληρονόμησε η ξαδέρφη μου αλλά για καλή μου τύχη δεν της ήταν χρήσιμο καθώς δεν οδηγούσε

συνάμα με την ταλαιπωρημένη του όψη και την παλαιότητα του. Τίποτα απο αυτά ομως δεν με εμπόδισε ώστε να έρθει το αμάξι απο την Θεσσαλονίκη στον Βόλο και ύστερα απο τις επισκέψεις στα συνεργεία να γίνει το δικό μου, ολόδικο μου αμάξι.

Έτσι λοιπόν το twingo έγινε η δική μου “πήγη αυτάρκειας” και ανεξαρτησίας για εφτά ολόκληρα χρόνια. Παρέα κάναμε, μετακινήσεις, μετακομίσεις, ταξίδια, σε βούνα, θάλασσες, καλοκαίρια, χειμώνες, φορτώματα, ξεφορτώματα, ήταν η αποθήκη και το σπίτι μου μαζί.

Κατάφερνα να συνδοιάσω όλα αυτα μέσα σε ένα τόσο μικρό αμάξι και ημουν ευγνώμων. Ένας “κουβάς” απο σίδερα και ρόδες,(μετακίνηση) μέσα στον οποίο αποθηκεύεις και αποθηκεύσαι μπόρεσε να χαρίσει αξέχαστες εμπειρίες ζωής και μια διαφορετική θεώρηση γύρω απο τα αντικείμενα και τις χρήσεις τους. Ενα αντικείμενο όπως είναι το αμάξι όπου η βασική χρήση του είναι η μετακίνηση, μπορεί να χρησιμεύσει για πολλές ακόμα άλλες ενέργειες.

Στα παρακάτω κολάζ και βίντεο, θα μοιραστώ τις πολυποίκιλες χρήσεις του αμαξιού, καθώς και τα διάφορα αντικείμενα αποθήκευσης, και τοποθέτησης αυτών μέσα στο αμάξι.

κολάζ απο τις μετακινήσεις μου Βόλος-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Βόλος 2021-2022

κολάζ απο τις μετακινήσεις μου Βόλος-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Βόλος 2021-2022

η τσάντα

We shape our tools and therefore our tools shape us, Mc luchan.

Με εμφανή την αλλαγή της κλίμακας μεγέθους και της υλικότητας, ένα ακόμα αντικείμενο που

συμβάλει τόσο στην μετακίνηση αλλα και στην αποθήκευση, συντελώντας με αυτον τον τρόπο

στην αυτάρκεια, είναι η τσάντα - σακίδιο.

Ένα αντικείμενο συνδεδεμένο με τον “σύγχρονο νομά” οπού φέρει και μετακινεί μαζί του αντικείμενα

χρήσιμα για την “επιβίωση” του.

Η σμίκρυνση των ηλεκτρονικών συσκευών και των αντικειμένων, καθιστά ευκολότερο τον τρόπο

αποθήκευσης και μεταφοράς τους σε διαφορετικά περιβάλλοντα.

Αυτά τα αντικείμενα ποικίλουν ανάλογα με την εργασία και τον σκοπό της μετακίνησης.

Άραγε τι μπορεί να αποθηκευτεί σε μια τσάντα και ποια η σχέση με τα αντικείμενα που κουβαλάμε;

What;s in your bag?

τα αντικείμενα

τρόποι αποθήκευσης για μετακίνηση

Work in progress

η χρήση της τσάντας ως το βασικό μέσω αποθήκευσης και μετακίνησης.

What s in your phone ?

Το κινητό τηλέφωνο αποτελεί ένα σύγχρονο και άμεσσο μέσο συλλογής, ανάκτησης, και αποθήκευσης

δεδομένων, με διάφορες μορφές (φωτογραφίες. βίντεο, άρθρα, πληροφορίες, σημειώσεις, κ.α).

Μια “φορητή αποθήκη“ σε διαστάσεις “τσέπης”.

Σε συνδοιασμό με την δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο και κατεπέκταση στη χρήση των

μέσων κοινωνικής δικτύωσης το κινητό αποτελεί ένα τρόπο μοιράσματος και επικοινωνίας.

Κάνωντας με την σείρα μου “share”, εικόνες και βίντεο απο τις πρακτικές που είχα μελετήσει και βιώσει, έβλεπα τον αντίκτυπο που είχαν στον κόσμο που τα έβλεπε. Υπήρχαν αρκετές αντιδράσεις

και θέληση να μάθουν παραπάνω πράγματα για το πώς γίνονται αυτές οι διαδικασίες. Οι

περισσότερες ερωτήσεις είχαν να κάνουν με τα ποντιακά φύλλα, ένα άγνωστο προΐον για αρκετούς, και η δική μου χαρά μεγάλη να μοιράζομαι αυτές τις πολύτιμες πληροφορίες.

Κάπως έτσι πυροδοτήθηκε και έγινε και η πρόσκληση απο την όμαδα του Openup uth στο να αναλάβω τον συντονισμό ενός εργαστηρίου βασισμένο πάνω στις πρακτικές αυτάρκειας και συνάμα στις

συνταγές. Το εργαστήριο διήρκησε πέντε μέρες και πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο τμήμα τον Αρχιτεκτόνων μηχανικών.

το κινητό

το workshop

Seed n Feed Canteen

Πρακτικές και Συνταγές

Αυτάρκειας

Tο εργαστήριο Seed n Feed Canteen / Πρακτικές και Συνταγές Αυτάρκειας, πρόκειται για ένα δια δραστικό, ανταλλακτικό εργαστήριο που προσκαλεί όλους τους συμμετέχοντες σε ένα ταξίδι

μνήμης με προορισμό την αυτάρκεια.

Σκοπός του εργαστηρίου ήταν η δημιουργία ενός πολυπολιτισμικού διαλόγου μέσα από την

πρακτική του φαγητού για θέματα που αφορούν την τροφή, την διαχείριση των υλικών, τις

διατροφικές συνήθειες καθώς και το ενεργειακό αποτύπωμα.

Θυμηθήκαμε, γνωρίσαμε και μάθαμε διάφορους μηχανισμούς γύρω από την οικιακή οικονομία και την αυτάρκεια.

Στο επίκεντρο των συζητήσεων του εργαστηρίου τέθηκε η ευρύτερη έννοια της συνταγής, της

γευστικής μνήμης, καθώς και ο τρόπος που μεταφέρονται και δίνονται οδηγίες για την εκτέλεση τους.

Το μοίρασμα προσωπικών “συνταγών αυτάρκειας”, καθώς η αναβίωση και εκτέλεση δημιούργησε το “έδαφός” ώστε όλοι οι συμμετέχοντες να μοιραστούν τις δικές τους προσωπικές συνταγές, ¨μεταφέροντας¨ μαζί με αυτές την εμπειρία, την μνήμη-ανάμνηση, το συναίσθημα.

Με την σειρά τους αυτές οι συνταγές καταγράφηκαν και “αποθηκεύτηκαν” σε ένα έντυπο τεύχος συνταγών.

Οι δυο βασικές πρακτικές όπου μοιράστηκαν και έλαβαν “χώρο”, ήταν η “πρακτική του ζυμώματος”

και της δημιουργίας των ποντιακών φύλλων, μία πρακτική όπου γίνεται όλο τον χρόνο, και η δεύτερη

πρακτική που πραγματοποιήθηκε ήταν η δημιουργία της σάλτσας ντομάτας, σημαντικό ρόλο

έπαιξε η εποχή όπου πραγματοποιήθηκε το εργαστήριο καθώς ήταν ευνοΐκη για την υλοποίηση

της πρακτικής. (βλέπε διάγραμμα εποχικότητας σελ. )

Σεπτέμβριος ΄22

Ο Lévi-Strauss, αντιμετωπίζει την μαγειρική ως ένα δομικό σύστημα που εκφράζεται με τρόπο συμβολικό, αυτορρυθμιζόμενο και αυτάρκη. Η εμπειρία σχετικά με τα τρόφιμα περιλαμβάνει όλες τιςαισθήσεις,πουπεριλαμβάνουντηνόραση,τηνόσφρηση,τηγεύση,τηναφήκαιτηνακοή.Αυτές οι αισθήσεις λειτουργούν ως κώδικες, οι οποίοι μεταδίδουν συγκεκριμένα μηνύματα. Συνηθίζουμε

να προβλέπουμε τη γεύση του φαγητού ακόμη και πριν το φάμε, καθώς οι αναμνήσεις γίνονται θεμελιώδειςγιατιςαισθήσεις,ειδικάγιατιςαισθήσειςτηςόρασης.(Lévi-Strauss,C.,1975).

Από την ατομική μνήμη έως τη συλλογική μνήμη, η αρχιτεκτονική μπορεί να επηρεάσει το τι και πώς θυμόμαστε. Το σχέδιο ενός αρχιτέκτονα μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρο τις “προτεινόμενες”

αναμνήσεις δημιουργώντας δομημένη μορφή που βοηθά στη “διατήρηση” μιας μνήμης. Από την άλληπλευρά,ηαρχιτεκτονικήμπορείναφέρεινέονόημακαιστοπαρόνμας.[Lehman,M.L.(2)].

Παρόμοια με την αρχιτεκτονική, το φαγητό αντιπροσωπεύει τον πολιτισμό μιας κοινότητας.

Το φαγητό αντιπροσωπεύει όλα όσα είναι σημαντικά για τους ανθρώπους, δείχνει τις κοινωνικές

διαφορές και τους κοινωνικούς δεσμούς των ομάδων ανθρώπων, αλλά είναι διαφορετικό από τραπέζισετραπέζι.(Counichan,C.καιVanEsterik,P.,2012).

Η πράξη του μαγειρέματος, όπως και η πράξη της οικοδόμησης, είναι μια δημιουργική προσπάθεια

κατά την οποία τα άτομα όχι μόνο μαθαίνουν, αλλά μοιράζονται μεταξύ τους ιδέες και εμπειρίες.

Η δομή παίζει παρόμοιο ρόλο για τον αρχιτέκτονα και τον μάγειρα.

Μια συνταγή λειτουργεί ως προσχέδιο, η ύπαρξη αυτής υπάγεται σε μία αφορμή και στα διάφορα

συστατικά-υλικά που την απαρτίζουν. Η εκτέλεση λειτουργεί όμοια με τον σχεδιασμό, γίνεται η

σύνθεση των υλικών με τέτοιο τρόπο ωστε να φτάσουμε στη δημιουργία του “φαγητού”.

Με τον καθορισμό ενός σκελετού, μιας βασικής συνταγής με απλά υλικά, δημιουργείται η βάση πάνω

στην οποία μπορεί κανείς να πειραματιστεί και να παραλλάξει την δομή ώστε να δημιουργήσει τις

δικές του συνταγές ανάλογα με την αίσθηση, το συναίσθημα και στις συνθήκες που επιθυμεί να

δημιουρήσει.

συζητήθηκαν:

“πρακτική του ζυμώματος”

Η αρχαιότερη γνώση των τροφίμων εμφανίζεται στη ζωγραφική, που χρονολογείται κατά την αρχαία Αίγυπτο. Υπάρχουν πολλές χαράξεις σε τάφους και μελετώνται καλά από τους

ιστορικούςγιανακατανοήσουντοντρόποζωήςκαιτουςπολιτισμούςεκείνηςτηςεποχής.Απότις τοιχογραφίες,οιιστορικοίανακάλυψανότιηκύριαπαραγωγήτροφίμωνβασίζεταιστοσιτάριτο οποίο

κατάτηδιάρκειαεκείνηςτηςεποχής.Επίσης,μιατοιχογραφίαπουβρέθηκεστοντάφοτουΡαμσή

αλεύρι

νερό

αλάτι

Σινί: ταψί

Χλαβού: πλάστης ξύλινος

Νεϊστέ: επίπεδο ξύλο για το γύρισμα

των φύλλων.

Πέσικο: ξυλόσομπα

Άψιμο: φωτιά

Κόσκίν’: κόσκινο

Σκαφίδ’: πλαστική λεκάνη

Φορκάλ: σκούπα

[…] Διαδικασία μεγάλη δεν έχει,((αναφέρεται στα ποντιακά φύλλα)),ύστερα όταν θέλομεν ναα, αυτά τα κάνουμε τα κάνουμε και τα βάζουμε εκεί, έχομε απόθεμα, πολλά! […] στις αποθήκες

για για όολοο το χρόνο, κάναμεε, δε! κάναμε για όλο το χρόνο, διαστάσεις διαστάσεις, αλλά αυτά πηγαίνανε μέχρι τρείς μήνες, αφού τελειώσανε θα κάνουμε άλλα, όσες φορές τελειώνανε κάμναμε άλλα. (γιαγιά Συμέλα)

[…]ζητάνεκαιστηπόλη,παντούπαντού,τώραπαραγγελίεςέχω αλλά δε θέλω να κάνω γιατί δε μπορώ, κουράστηκα και δε θέλω άλλο να κάνω. Ξέρεις πόσα έκανα; Εγώω, εε στη ζωή εε, όπως τ’ άρχιζα έκανα πεντακόσια χιλιάδες φύλλαα και παραπάνω, και παραπάνω από πεντακόσιες χιλιάδες φύλλα, πολλά, πολλά, πολλάφύλλα,είκοσιχρόνιαέχειπουκάνωαυτάκαιπαίρνωλεφτά, ξέρεις πόσα λεφτά πήρα; Tώρα δε μπορώ άλλο, σταμάτησα γιατί γέρασα. (γιαγιά Συμέλα)

Εικόνα 8. Τριγωνικό καρβέλι από το Deir el-Bahari.

ζυμώνεις ψήνεις αποθηκεύεις

υλικά εργαλεία

εκτέλεση

“μαλακό-σκληρό-μαλακό”

“σκλήρυνσης”

Με την ανάμειξη των στερεών υλικών (αλεύρι,αλάτι) μαζί με το νερό, το πρωταρχικό μείγμα με την

διαδικασία του ζυμώματος ξεκινάει και αλλάζει μορφή. Οι κινήσεις των χεριών απαιτείται να είναι να

απαλές, κυκλικές και επαναλαμβανόμενες. Αρχικά το ζυμάρι έχει μια κολλώδη σύσταση η οποία

μετατρέπεται σιγά σιγά σε μια ομοιόμορφη και μαλακή μάζα. ‘Αφου εχει “ξεκουραστεί”, είναι η στιγμή

“ανοίγματος” του φύλλου. Σε αυτή την διαδικασία εκτός απο την χρήση των χεριών χρειάζεται και ο

πλάστης. Χέρια και πλάστης συγχρονίζονται με επαναλλαμβανόμενες κίνησεις (μπρος-πίσω) με σκοπό

την αλλαγή του μεγέθους τόσο σε πλάτος όσο και μήκος.

Στο τελικό

στάδιο προστίθεται η σόμπα, το αντικείμενο όπου μεσολαβέι για το ψήσιμο του φύλλο.

Με αυτή την διαδικασία (αφυδάτωση), αποκτάται το τελικό σχήμα και υφή, που είναι τραγανό και

έτοιμο να διατηρηθεί για πάνω απο έναν χρόνο.

βήματα “μαγειρέματος” φύλλου, (Περέκ)

Κατα την διαδικασία του μαγειρέματος το φύλλο απο την σκληρή υπόσταση του, επιστρέφει στην

μαλακή μορφή του βρέχωντας το.

Έπειτα πάλι με την βοηθεία της “εστίας” και το μαγείρεμα, μαζί με την προσθήκη της επιθυμητής

γέμισης δημιουργείται η πίτα στο τηγάνι, το Περέκ.

Στο έργο του πάνω στο Μύθο: «Το ωμό και το μαγειρεμένο» ο Lévi-Strauss στρέφει την προσοχή του στο ρόλο της φωτιάς που μεταβάλλει την ωμή τροφή σε μαγειρεμένη, κάτι που για τον ίδιο σηματοδοτεί τη γέννηση της ανθρωπότητας. (Lévi-Strauss, C., 1975)

το “εργαστήριο” της γιαγιάς

αντικείμενα & εργαλεία

Μέσα στο εργαστήριο γίνεται η συνύπαρξη μαλακών και σκληρών στοιχείων.

Mαλακά στοιχεία: αλεύρι, υφάσματα, σακούλες

Σκληρά στοιχεία: σόμπα, ξύλινα εργαλεία, ταψιά, σιδερένια εργαλεία, τούβλα, τσιμεντόλιθος.

Ενεργήματα: τοποθετώ - ακουμπάω, σφινώνω, δένω, κρεμάω.

Όπως παρατηρείται, υπάρχει μια κυκλικότητα και ιεραχεία των κινήσεων κατα την πρακτική

μέσα στο εργαστήριο. Οι διαδικασίες διαδέχονται η μια την άλλη και εξαρτώνται απο την προηγούμενη. Σημαντικό ρόλο παίζουν τα εργαλεία τα οποία διαμορφώνουν τις αποστάσεις

όπου τοποθετούνται τα άτομα συμβάλλοντας έτσι στην εργονομία του χώρου.

Τα ατόμα διατηρούν την θέση τους, ενώ το ζυμάρι μετακινείται, μέσα στον χώρο μέχρι να λάβει

την τελική του μορφή και έπειτα να αποθηκευτεί.

ντομάτας”

”η σάλτσα

υλικά

ντομάτες

χονδρό αλάτι

κουβάδες

καφάσια

μαχαίρι

μηχανή αλέσεως

κατσαρόλα

πλένεις

κόβεις

αλέθεις

βράζεις

αποθηκεύεις

Αντίστοιχες παρατηρήσεις έγιναν και στην πρακτική της σάλτσας ντομάτας.

Τα άτομα τοποθετούνται σε κυκλική διάταξη ενώ εναλλάσονται ανάμεσα τους τα αντικείμενα (κουβάδες, καφάσια).

Σκληρά αντικείμενα: κουβάδες, καφάσια, βάζα, κατσαρόλες, μαχαίρια.

Μαλακά αντικείμενα: ντομάτα, τσουβάλι (τσαντίλα).

εργαλεία

εκτέλεση

οι χρήσεις του στις πρακτικές

Κατα την παρατήρηση των αντικείμενων που χρησιμοποιούνται στις πρακτικές, ξεχώρισε η

χρήση του καφασιού.

Το καφάσι η αλλιώς τελάρο, ή κλούβα είναι ένα ευρέος γνωστό αντικείμενο του οποίου βασική

χρήση είναι η αποθήκευση και η μεταφορά κυρίως αγροτικών προΐόντων. Υπάρχουν διάφοροι

τύποι καφασιών με διαφορετικά μεγέθη και υλικότητες (χαρτί, ξύλο ή πλαστικό), ανάλογα με

τα προιοντα και την χρήση για την οποία προορίζονται.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των διαφόρων τύπων αποτελούν τα διάκενα στις επιφάνειες

δημιουργώντας έτσι ένα πλέγμα το οποίο βοηθάει στον καλό αερισμό και στο πλύσιμο τους

καθώς και ότι είναι ανοιχτα συνήθως απο το πάνω μέρος.

ενεργήματα και χρήση του καφασιού

- ΜΕΤΑΦΟΡΑ - ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ

ώς “φορητός αποθηκευτηκός χώρος”

η χρήση του πλέγματος, για να δεθεί/στερεωθεί.

Δανία, Κοπενγχάγη 2023.

Σύνηθης είναι η επιδιώρθωση των καφασιών παρατείνοντας με αυτόν τον τρόπο τον χρόνο ζωής τους.

Συνήθως τα σημεία που χρήζουν επιδιόρθωση είναι ο πάτος του καφασιού, καθώς δέχεται το

περισσότερο βάρος όπως και η λαβή απο όπου το κρατάμε.

Η επιδιόρθωση γίνεται είτε προστίθοντας κάποια κολλητική ταινία, είτε με την χρήση σύρματος

δένοντας τα σημεία, ενώ ένας πιο παραδοσιακός τρόπος όταν δεν έχουμε μαζί μας ένα απο τα

άλλα δύο είναι να δημιουργήσουμε ένα στρώμα απο φύλλα καλύπτοντας με αυτόν τον τρόπο τα

κένα, αποφεύγοντας τον κίνδυνο να σκορπιστεί το προιον.

τρόποι επιδιώρθωσης

τρόπος αποθήκευσης του καφασιού, ανά τριάδα.

κάθομαι πάνω στο καφάσι

ακουμπάω πάνω στο καφάσι

αποθηκεύω, τοποθετώ, μεταφέρω

μέσα στο καφάσι

Η μεταφορά της “πρακτικής του ζυμώματος” συνεπάγεται την μεταφορά του πάγκου εργασίας όπου θα ανοιχτεί το φύλλο και την μεταφορά της “εστίας” της σόμπας όπου θα ψηθεί.

Το καφάσι μέσα απο την παρατήρηση και την έρευνα γύρω απο τις χρήσεις, ήταν το αντικείμενο όπου έφερε εις πέρας αυτη την “μεταφορά”, μεταφέροντας την μνήμη και τον τόπο, δημιουργώντας τον χώρο για αλληλεπίδραση και μοίρασμα των πρακτικών.

τραπέζι εργασίας

ο σοφράς

< (άμεσο δάνειο) τουρκική sofra < αραβική sufra

ένα χαμηλό, ξύλινο στρόγγυλο τραπέζι, όπου γύρω

του και καθισμένοι στο πάτωμα άλλοτε έτρωγαν

και άλλοτε ήταν ο “πάγκος εργασίας” προς

παρασκευή ζυμαριού. Υπάρχει η έκφαση «sofraya

buyurum» (= κατά λέξη, «ορίστε στο σοφρά», που

κατέληξε να σημαίνει «ορίστε / ελάτε να φάμε»):

Συνήθως στρώνανε ένα ύφασμα απο κάτω, ότι είχε ο καθένας, στρωσίδια τα έλεγαν, έπειτα

το σόφρα και επάνω το σκεύος όπου έτρωγαν.

Ύστερα τρώγαμε όλοι μαζί σε ένα πιάτο, είχαμε τέτοια μεγάλα πιάτα, έμεις τα μωρά όλοι μαζί και

οι μεγάλοι, όλοι μαζί βάζαμε το φαΐ εκεί μέσα και με τα κουτάλια τσακρ΄τσακρ ((ήχος του κουταλιού

από το στόμα)), [...] ο καθένας είχε το κουτάλι του, από ένα πιάτο, από ένα πιάτο όλοι τρώγαμε [...] και από ένα, είχαμε και καάτι ποτήρια που πίναμε το νερό, μαστραπάδες, μαστραπ..άδ.. (γιαγιά, Συμέλα).

μαστραπάς < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική μαστραπάς < τουρκική maşrapa [1] < αραβική (mashraba) < ρίζα “σούρμπ” (πίνω) , μεταλικό ή πήλινο δοχείο όπου έπιναν νερό.

Το πέρασμα από τον σοφρά στο τραπέζι, παρατηρεί η Σκουτέρη, σηματοδοτεί τη μετάβαση

από την Ανατολή στη Δύση, από την παράδοση στον εκσυγχρονισμό, κάτι αντίστοιχο “θα

συμπληρώναμε” με τη μετάβαση από το γεύμα σε ένα κοινό σκεύος στη χρήση του ατομικού

πιάτου. Το θέμα σχετίζεται καθ’ ορισμένους με τις έννοιες «αναπροσανατολισμός-τρόπος στο τραπέζι»/«αναπροσανατολισμός της Ελλάδας προς την Ευρώπη». Πρόκειται για μια διαδικασία

η πράξη του φαγητού: με στρωσίδια, στο πάτωμα

μεταλλαγής και μετάβασης προς κάτι, από τον σοφρά στο τραπέζι, από το χαμηλά στο ψηλά, από την Ανατολή στη Δύση, από την παράδοση στον εκσυγχρονισμό. Η μετάβαση προς το τραπέζι δεν έγινε με μιας, αφού το σώμα των ανθρώπων μέχρι τότε ήταν εθισμένο στην επαφή του με το πάτωμα/χώμα, «προσδεδεμένο» στη γη, πιθανώς να αντιστάθηκε δηλαδή στη μεταβολή. Θυμηθείτε ότι υπάρχουν πολιτισμοί καθορισμένοι από την κύρια στάση του ανθρώπινου σώματος (την καθιστή, ξαπλωτή, την ανακούρκουδα, κ.λπ.). (Σκούτερη-Διδασκάλου, Ν., 1999).

απο το σοφρά, στο τραπέζι, στο καφάσι

Ανάμεσα στο καφάσι και στο ξύλο κοπής, στις “σκληρές επιφάνειες”, επιλέγεται η τοποθέτηση της

κουρελούς (μαλακής επιφάνειας), έτσι ώστε να μην μετακινείται το ξύλο κατα την διαδικάσια του

ανοίγματος του φύλλου.

Οι “κουρελούδες” ήταν στρωσίδια τα οποία φτιάχνονταν αποκλειστικά και μόνο απο περισσεύματα

υφασμάτων (ρετάλια) και διάφορα κουρέλια, στον αργαλειό. Χρησιμοποιούνταν είτε σαν “χαλί”

στο πάτωμα, είτε σαν κλινοσκεπάσματα, συνήθως τα σχηματα τους ήταν μακρόνεστα οπότε

τοποθετούνταν σε διαδρόμους.

Επίσης αποτελούσαν την κινητή προίκα των γυναικών, μεταφέρονταν απο γενιά σε γενιά.

Μια εξίσου σημαντική μεταφορά είναι αυτή της εστίας. Στο εργαστήριο, η εστία είναι η παραδοσιακή

ξυλόσομπα. Παλαιότερα για το ψήσιμο χρησιμοποιούσαν το “σάτσ’”, μια κατασκεύη η οποία αποτελούνταν απο μια κυκλική μεταλλική στρόγγυλη επιφάνεια (συνήθως απο πάτο βαρελιού)

έναν τρίποδα και στην βάση τοποθετούνταν μια λαμαρίνα (τσίγκος) για να ακουμπήσουν τα ξύλα. Πλέον υπάρχουν και τα ηλεκτρικά “σάτσι”. Ανάλογη ήταν και η κατασκευή που σχεδιάστηκε, διατηρώντας όμως το ξύλο και την φωτιά, καθώς προσδίδει ιδιαίτερα στην αίσθηση της γέυσης.

Το πετρογκάζ αποτελεί την μετεξέλιξη του τζακιού ή της σόμπας, σε μια σύγχρονη εστία μαγειρέματος.

ξύλα

πετρογκάζ

πυρόπλακες

πυρότουβλα

λαμαρίνα ψησίματος

τρίποδας

- μαλακό - σκληρό

Με το workshop πραγματοποιήθηκε η “μεταφορά” της έρευνας στην πράξη, σε έναν δομημένο χώρο, εσωτερικό και υπαίθριο. Ένας κοινός τόπος μοιράσματος, μνήμης, πρακτικών, συνταγών, ιδεών, γνωριμίας άγνωστων κουλτούρων και πολιτισμών με αφορμή την αυτάρκεια γύρω απο την

τροφή και την μαγειρική και κατ’ επέκταση της καθημερινής ζωής.

Έγινε μια διερεύνυνση της αρχιτεκτονικής στο πεδίο των “μαλακών” υλικών και της αλληλεπίδρασης

του ανθρώπινου σώματος μαζί με “σκληρά” στοιχεία, με διαφορετικά υλικά και αντικείμενα.

Με αφορμή λοιπόν το εργαστήριο και το θετικό αντίπτυπο που είχε τόσο στους συμμετέχοντες

όσο και σε εμένα προσωπικά δημιουργήθηκε η ανάγκη για περαιτέρω έρευνα.

Πως θα μπορούσε όλη αυτη η εμπειρία να μεταφερθεί δημιουργώντας ξανά τον χώρο για νέες

γνωριμίες, αλληλεπίδραση και μοίρασμα;

Με τη δημιουργία ενός “κινητού” εργαστηρίου, αποθηκεύοντας μέσα σε αυτό αντικείμενα, μνήμες, ιστορίες, πρακτικές, εμπειρίες, μεταφέρωντας και τοποθετώντας τα με στόχο την πρακτική της

φροντίδας και του μοιράσματος.

Η τελική κατασκευή, έχει ως βασικό υλικό το καφάσι. Ένα αντικείμενο που όπως παρατηρήθηκε

χρησιμεύει τόσο στην αποθηκευση όσο και στην μετακίνηση.

Τα αντικείμενα που μεταφέρει και ο τρόπος που τοποθετούνται στον χώρο είναι αυτά που

δημιουργούν τον χώρο για αλληλεπίδραση.

Η πρακτική που μεταφέρει είναι αυτή του ζυμώματος και γίνεται η αναβιώση των συνθηκών εργασίας, στο εργαστήριο της γιαγιάς, της αλληλεπίδρασης του σώματος με τα αντικείμενα καθώς και της

χρήσης των αντικειμένων με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετεί την πρακτική, την οικονομία χώρου και κινήσεων.

Συνεχίστηκε η παρατήρηση πάνω στην χρήση των καφασιών καθώς και η αναπροσαρμογή και ο σχεδιασμός των αντικειμένων μειώνοντας μέγεθος και βάρος ώστε να είναι πιο έυκολη

η μετακίνηση τους.

τα αντικείμενα

κόσκινο

υλικά:

τελάρο κεντήματος ξύλινο

τούλι

οι δοκιμές

επίλογος

Σε αυτό το σημείο η αφήγηση βάζει άνω τελεία. Μέσα απο την αρχιτεκτονική της

ανάμνησης, δημιουργήθηκε η δίκη μου συνταγή, με βασικό συστατικό την αυτάρκεια, και βασικό σκεύος για την εκτέλεση αυτής, το καφάσι.

Οι δοκιμές πραγματοποιήθηκαν, το “κινητό εργαστήριο”, είναι έτοιμο να μετακινηθεί

και να μοιράσει σε διαφορετικούς τόπους την πρακτική του ζυμώματος και της

δημιουργίας των ποντιακών φύλλων, μιας πρακτικής συνώνυμης με την αυτάρκεια. Επιθυμία είναι να αποτελέσει το ίδιο μια αφορμή για συζητήσεις, αλληλεπιδράση, μοίρασμα, μέσα απο την πιο σημαντική διαδικάσια, αυτής της τροφής.

Sharing means Caring

Το να μοιράζεσαι, σημαίνει ότι νοιάζεσαι.

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ACKERMAN, James S., “On the Origins of Architectural Photography”, Στο: RATTENBURRY, Kester, “This is Not Architecture: media constructions”, Εκδόσεις: Routledge, Λονδίνο, 2002

ARNHEIM, Rudolph, “The Dynamics of Architectural Form”, Εκδόσεις: University of California Press, 2009

COUNIHAN, Carole και Van ESTERIK, Penny, “Food and Culture”, Εκδόσεις: Routledge, Νέα Υόρκη, 2012

CRESSWELL, Tim, “On the move: Mobility in the western modern World”, Εκδόσεις: Routledge, Νέα Υόρκη, 2006

DEBORD, Guy, “Society of the Spectacle”, Εκδόσεις: Διεθνής Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2000

DIDEROT, Denis, Γαλλική Εγκυκλοπαίδια: Encyclopédie ou Dictionnaire raison- né des arts et métiers, par une société de gens de lettres, 1751-1772. Στο: SENNET, Richard, “Ο τεχνίτης”, Μετάφραση: ΤΟΜΑΝΑΣ, Βασίλης, Εκδόσεις: Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2011

FLUSSER, Vilem, “Towards a Philosophy of Photography”, Εκδόσεις: Reaktion Books Ltd, Λονδίνο, 2000 (σελ.8)

LEVI-STRAUSS, Claude, “The Raw and the Cooked”, Εκδόσεις: Harper & Row Publishers, Νέα Υόρκη, 1975

LOWE, John Carl και MORYADAS, S., “The geography of movement”, Εκδόσεις: Houghton Mifflin, Βοστώνη, 1975

MACK, Michael, “Reconstructing Space. Architecture in Recent German Photography”, Εκδόσεις: AA Publications, 2004

McLUHAN, Marshall, “Understanding Media: The Extensions of Man”, Εκδόσεις: Sphere Books, Καναδάς, 1964

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΗΓΙΑΚΗ, Πόπη, “Εθνογραφία: Η μελέτη της ανθρώπινης διάστασης στην Κοινωνική και Παιδαγωγική έρευνα.” Εκδόσεις: Γρηγόρη, Αθήνα, 2004

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

LEHMAN, Maria Lorena (1), “What is the Role of Human Memory in Architecture?”, [online], Διαθέσιμο στο: https://www.marialorenalehman.com/blog/what-is-the-role-of-human-memory-in-architecture

LEHMAN, Maria Lorena (2), “Designing a Sense of Place”, [online], Διαθέσιμο στο: https://www.marialorenalehman.com/blog/designing-a-sense-of-place-dont-forget-memory

LEHMAN, Maria Lorena (3), “Designing Sacred Architecture through the Senses”, [online], Διαθέσιμο στο: https://www.marialorenalehman.com/blog/designing-sacred-architecture-through-the-senses

[online], Διαθέσιμο στο: https://jaj.gr/meta-dimosiografika/h_arxitektoniki_os_noima_kai_ pliroforia/, 2001

ΚΑΙ ΑΣΥΛΟΥ, Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων, “Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη”, [online], Διαθέσιμο

από το παραδοσιακό στο νεωτετικό. Από το τραπέζι στον καναπέ; στο χέρι;”, [online], Διαθέσιμο

στο: https://www.paratiritis-news.gr/gnomes/topoi-tou-fagitou-esthiein-apo-to-sofra-sto-trapezi-osdeigma-diavasis-apo-to-paradosiako-sto-neoteriko-apo-to-trapezi-ston-kanape-sto-cheri/, 2017

PARKER, Rodney Douglas, “The Architectonics of Memory: On Built Form and Built Thought”, Στο: Leonardo, Εκδόσεις: MIT Press, 1997, τόμος 11, ΝΟ. 2, σελίδες 147-152

RELPH, Edward, “Place and Placelessness in a New Context”, Στο: Progress in Human Geography, 2000, τόμος 24, ΝΟ. 4, σελίδες 613-619

TU PI LIAN, Felicia, “ARCHITECTURE FOR FOOD. The Sensoria Spaces in Food Exhibit Spaces, enhancing the learning on food”, Ερευνητική εργασία, Taylor’s University, School of Architecture, Building and Design, Μαλαισία, 2017

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ

ΣΚΟΥΤΕΡΗ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ,

του Α΄ Συνεδρίου

στο Βερολίνο 2-4 Οκτωβρίου 1998, Εκδόσεις: Ελληνική Γράμματα, Αθήνα, 1999, τόμος 2

ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ

ΣΑΚΚΑΣ, Πάνος, “Η αρχιτεκτονική μέσο και αντικείμενο επικοινωνίας. Το Hardware και το Software.”, Διάλεξη, Ε.Μ.Π., Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2006

ΕΞΕΡΤΖΟΓΛΟΥ, Χαρίλαος, “Εισαγωγή στην Ιστορία. Ιστορία και μνήμη”, Διάλεξη, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας ΟΡΙΣΜΟΙ

Εικόνα 1: SCHOENAUER, Norbert, “6,000 Years of Housing”, Εκδόσεις: W.W. Norton & Company, Νέα

Υόρκη, 2000, σελ. 60

Εικόνα 2: ΔΗΜΗΤΣΑΝΟΥ-ΚΡΕΜΕΖΗ, Αικατερίνη, “Το καμαρόσπιτο της Αττικής”, Αθήνα, 1968, 1986,

σελ. 188

Εικόνα 3: The Oxford encyclopedia of ancient Egypt

Εικόνα 4: DE GARIS DAVIES, Nina, Metropolitan Museum of Art, 1972

Εικόνα 5: GUDMUNDSSON, Kathleene, “Ancient Egyptian Bread”, [online], Διαθέσιμο στο: http://www. historicalcookingproject.com/2014/12/guest-post-ancient-egyptian-bread-by.html, 2014

Εικόνα 6: ROUTLEDGE, George, “From a Popular History of Science”, Εκδόσεις: George Routledge & Son, Λοδίνο, 1894

Εικόνα 7: Ann Ronan Pictures, Print Collector, Getty Images

Εικόνα 8: At the Mummies Ball, “Baking Ancient Egyptian Bread”, [online], Διαθέσιμο στο: https://www. atthemummiesball.com/baking-ancient-egyptian-bread/”, 2018

Εικόνα 9,10: Βίντεο, Διαθέσιμο στο: https://www.youtube.com/watch?v=BM6iP899qGM&ab_channel=%CE%A0%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CE% A0%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%BF%CF%82

Το υπόλοιπο απεικονιστικό υλικό αποτελεί προσωπικό αρχείο. Για το οπτικοακουστικό και την ηλεκτρονική μορφή του τεύχους σκανάρετε