interview
Over de grenzen van China Interview met Jeroen de Kloet
tekst: Ruben Cardol beeld: Shiva Shazad
De twintigste eeuw was de eeuw van de Verenigde Staten, maar met de openstelling van China trad een nieuwe grote speler toe tot het kapitalistisch wereldtoneel. In hoeverre laat deze speler zich cultureel beïnvloeden door het Westen? Voor een antwoord op deze vraag ging ik in gesprek met professor Globalization Studies Jeroen de Kloet over de invloed van globalisering op kunst, popmuziek en de positie van vrouwen in hedendaags China.
J
Biografie Jeroen de Kloet In 1992 rondt Jeroen de Kloet zijn bachelor Tropical Forestry aan de Universiteit van Wageningen af. Vanwege zijn brede interesse maakt hij de overstap naar communicatiewetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Deze master rondt hij af door onderzoek te doen in China. In 2001 promoveert hij bij culturele antropologie en sociologie aan de Amsterdamse School voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek. Momenteel is Jeroen de Kloet profilerings hoogleraar Globalization Studies en directeur van het Amsterdam Centre for Globalization Studies.
12
sociologisch mokum
eroen de Kloet heeft niet de doorsnee verschijning die je verwacht van een hoogleraar. Geen overhemd en rib fluwelen colbertje, maar leren laarsjes, hip t-shirt en een bontjas tot over de knieën. De vrolijke verschijning van De Kloet sluit beter aan bij de veelzijdigheid van zijn onderzoek dan bij zijn titel. In zijn onderzoek richt hij zich met name op Chinese pop, rock, cinema en moderne kunst, maar zijn publicaties beperken zich niet tot deze onderwerpen. Zo publiceerde hij in samenwerking met Giselinde Kuijpers ook verschillende artikelen over de wereldwijde fan-cultuur rond de Lord of The Rings trilogie. Chinese taboes De hedendaagse globale popcultuur heeft invloed op Chinese pop en rock. Met de openstelling in 1976 kwamen behalve buitenlandse investeerders ook Michael Jackson en Kurt Cobain naar China. De Kloet vertelt dat zijn fascinatie voor China is ontstaan bij zijn eerste bezoek in 1992. “Ik vond China geweldig. Ik was enorm blij verrast door de dynamiek van het land. Daarnaast herkende ik iets Nederlands in de directe enigszins onge-
manierde manier van doen van de Chinezen.” Maar hoe dynamisch kan een dictatuur zijn? In de ogen van veel mensen staat een autoritair geleide staat gelijk aan starre politiek en het stellen van beperkingen aan individuele expressie. Is het vrijuit maken van muziek en moderne kunst überhaupt mogelijk in China? Volgens De Kloet kan het zeker. “Nederlanders hebben een erg gepolitiseerd beeld van China. Normale mensen leiden echter hele normale levens en in persoonlijke kring is alles bespreekbaar.” Ondanks de vele mogelijkheden zijn er vier onderwerpen waar in het publieke domein niet zonder risico over gesproken kan worden. Dit zijn de drie T’s; Taiwan, Tibet en Tiananman. Tiananman refereert aan de studentenprotesten van 1989. Het beeld van de impasse tussen de man met boodschappentas en een Chinese tank ging de hele wereld over, maar is in China vrijwel onbekend. Het vierde taboe, is de Falun Gong. Deze religieus-spirituele groepering kreeg in de jaren negentig veel aanhang en overtrof op een zeker moment de
communistische partij in ledenaantal. Dit beangstigde de partij. De Falun Gong werd getypeerd als ‘gevaarlijke sekte’ en lidmaatschap is tot op de dag van vandaag op straffe van opsluiting verboden.
Het systeem werkt bij de gratie van de onwetendheid over de werking.
thema: globalisering
Soft power De Kloet stelt dat ondanks het taboe op deze onderwerpen, 99,9% van de Chinese kunstenaars precies kan doen wat ze wil. Er wordt vanuit de communistische partij veel beleid gemaakt om de creatieve industrie te ondersteunen. Zo zijn er in China creative spaces in ontwikkeling gebracht, vergelijkbaar met locaties als het Westergasterrein in Amsterdam. Het merendeel van de kunstenaars dat hier actief is, houdt zich niet bezig met politiek geëngageerde kunst, maar er wordt ook kunst gemaakt die wel controversiële thema’s ter discussie stelt, zoals mensenrechten, democratie en corruptie.
13