SoAP Juli

SOCIOLOGISCH ANTROPOLOGISCH PERIODIEK

SINDS 1970

JAARGANG 44, NUMMER 4, JULI 2013

Amerikanisering in Nederland

De diplomafabriek De 10 geboden van de NS

De republiek van commerciële leegte

5 voor 12 in Europa

SOAP IS ONDERDEEL VAN DE VAKGROEP SOCIOLOGIE AAN DE

VAN DE HOOFDREDACTEUR DEZE SOAP

Geachte lezer, Terwijl menig socioloog al lekker geniet van de vakantie is het op de redactie nog een drukte van jewelste. Vormgeving, eindredactie, fotografie, het houdt maar niet op. Maar met een raampje open, een klein beetje wielrennen op de achtergrond en een verfrissend koud drankje is zelfs diep in deze hete zomer het zwaarste werk nog wel te doen. En met het daverend succes van ons vorige thema in het achterhoofd werd daarnaast weer volop nagedacht over een nieuw thema.

Wat dit thema dan wel niet moest zijn wist eigenlijk niemand. Maar wat wel een leuk gegeven is, is dat vanaf nu alleen nog maar Nederlandse kinderen worden geboren die niet beter weten dan dat Nederland een heuse koning heeft! Voor de nationalist in ons was de keuze dus duidelijk. Nederland!

De vierde en laatste editie in dit academisch SoAP-jaar ligt nu voor u. En zoals de voorpagina ongetwijfeld al even deed vermoeden, staat deze editie inderdaad in het teken van Nederland. Met een economie waarvan je soms kan denken dat hij weer voorzichtig uit het dal kruipt en een nieuw staatshoofd in de vorm van Koning Willem Alexander kan er zelfs gerust van een nieuw Nederland gesproken worden. Met een beetje geluk is dit nieuwe Nederland na de zomer nog net zo leuk als nu. Dus voor nu: allen een fijne zomer toegewenst en tot in september!

Daan Bloem

VAKGROEP COLUMN...................................................................................................3 DE DIPLOMAFABRIEK.........................................................................4 BEHIND THE BOOK.............................................................................8 WAAROM ZIJN SOMMIGE LANDEN RIJK EN ANDERE ARM........................................................................9 GUNS GERMS AND STEEL................................................................11 MIDDELPUNT.......................................................................................16 STUDIEVERENIGING SOCIËTAS.....................................................30

P&M AMERIKANISERING - EEN TERUGSLAG VAN DE EIGEN CULTUUR?........................... .............................................13 DE COTHENSE KOTERS.....................................................................14 KEDENG KEDENG, KEDENG KEDENG, AMEN!.........................18

OPINIE DE REPUBLIEK VAN DE COMMERCIËLE LEEGTE....................20 VAN DROPVETER TOT HOMOHUWELIJK..................................23 NAAR EEN NIEUW DRUGSBELEID................................................24 5 VOOR 12 IN EUROPA.......................................................................27 OP NAAR EEN SYNTHESE VAN PRETENTIE EN SENTIMENT....................................................................................28

Colofon Sociologisch Antropologisch Periodiek Contact: soap.groningen@rug.nl Vakgroep Sociologie t.a.v. ‘SoAP’ Grote Rozenstraat 31 9712 TG Groningen Jaargang 44, nummer 4, juli 2013 Drukwerk: Drukwerklab.nl Verzending: Rijksuniversiteit Groningen Lay-out: Kasper Nelissen, Frank Eskes & Michiel Zwijnenburg Cover: Kasper Nelissen SoAP-Logo: Thomas Bos Eindredactie: Daan Bloem Oplage : 600

Redactie Anna Herngreen Auke Beeksma Axel Land Chaim la Roi Daan Bloem David Duijst Dieko Bakker

VOLG ONS Hannah Achterbosch Jeroen de Boer Kasper Nelissen Lisa Sipma Marion de Vries Marloes Kingma Meinze Brouwer

Melchior Kanyemesha Michelle Ruwen Michiel Zwijnenburg Miriam van Voornveld Nienke Tebbens Robin Luiten Ronald Kielman

@SoAP_Groningen facebook.com/SoAP-Groningen www.soapgroningen.nl

Is de nieuwe socioloog rationeel?

Door Hannah Achterbosch

Mensen zijn niet alleen maar rationeel, was vaak de uitspraak die sociologen de economen voor de voeten worpen. Wij sociologen weten wel beter dan dat de mens een homo economicus is. Mensen gedragen zich namelijk ook wel eens heel irrationeel, en zelfs als we ons individueel rationeel gedragen kan dit op collectief niveau leiden tot hele irrationele uitkomsten. Wij zijn geen koele, berekenende diersoort die slechts met de ratio onze omgeving probeert te beheersen.

Het rationele denken vindt haar oorsprong in de Verlichting, een periode in de geschiedenis waarin men afscheid wilde nemen van het mythische wereldbeeld en op een rationele wijze wilde na gaan denken. Vervolgens leverden Adorno en Horkheimer in 1947 harde kritiek door te stellen dat de Verlichting die de rede had gebracht geen vrijheid had berokkent, maar een nieuw soort onderdrukking.

Waar de redelijkheid pretendeerde een vrijheid van denken te garanderen, werd het denken zelf een soort verdinglijking. Het denken zelf werd een rationele machine en alles wat buiten die machine viel, deed niet meer mee. Het rationele denken verwordt dus tot standaardisering.

In de jaren ‘60 ontstond de studie sociologie. Naar wat ik mij heb laten vertellen was dit een studie voor hippies, die protesteerden tegen de opkomende rationalisatie en standaardisatie en met een neo-marxistische houding het kapitalisme als onderdrukkend instituut keihard afwezen. Sociologie leek bijna te ontstaan als een protest tegen het gestandaardiseerde economische systeem en daarmee tegen het idee van de rationele homo economicus.

Nee, riep de sociologie, wij mensen zijn niet rationeel, er is niet een rationele waarheid want de waarheid ligt in de menselijke ervaring.

En waar zijn we nu? Zo langzamerhand lijkt er weer een beweging de andere kant op te gaan. Binnen de sociologie proberen we toch gedrag van mensen in getalletjes en berekeningen te vatten. Een ander voorbeeld van standaardisatie is het verbod op het woord “ik” in je scriptie, omdat dit woordje niet objectief en gestandaardiseerd genoeg is. Hoewel “ik” dit onderzoek heb gedaan, moet ik zeggen “dat dit onderzoek is verricht”. De lijdende vorm is daarmee eigenlijk gewoon een standaardisering van het taalgebruik. Kortom, er is een spanningsveld, waar aan de ene kant sociologie zich baseert op de niet rationele mens, maar waar aan de andere kant sociologie wel als semi-harde wetenschap neergezet wordt. De laatste tijd vraag ik me wel eens af, waar zijn wij sociologen in godsnaam mee bezig? We roepen maar dat de mens niet rationeel is en ondertussen proberen we het menselijk gedrag te vatten in statistische berekeningen, wiskundige wetmatigheden en getalletjes. Wij standaardiseren menselijk gedrag, wat volgens onszelf eigenlijk helemaal niet te standaardiseren valt.

Daarom is er iets wat ik graag aan alle sociologen duidelijk zou willen maken. Let bij de vorige zin vooral op het woordje “ik”. Hoewel het soms, voor wetenschappelijke doeleinden, erg functioneel kan zijn menselijk gedrag te vatten in getallen, is het belangrijk dat we ons niet verliezen in deze koele berekeningen. In de woorden van Adorno en Horkheimer wil ik graag benadrukken dat de sociologen zich moeten bedenken dat het rationele denken in onze hoofden een berekening, verdinglijking dreigt te worden en dat wij daarmee de rijke werkelijkheid van de menselijke ervaring liquideren. Of in mijn eigen, subjectieve, niet gestandaardiseerde woorden, wij mensen en ons menselijke gedrag zijn veel meer dan een rationele berekening in de vorm van een nummertje in SPSS.

SOAP 3

VAKGROEP

T

De diplomafabriek

oen ik bij Rie Bosman kwam om over verschoolsing van het universitair onderwijs te praten vroeg zij mij in haar ‘salon’ plaats te nemen. Ik nam plaats in de fauteuil, nam een slok van mijn kop koffie en begon over hoe de ‘verschoolsing’ van het onderwijs leefde onder de leerlingen. Helemaal fout dus, bleek al snel. Rie Bosman leek zichtbaar aangedaan en benadrukte het belang van taal als het gaat om universitair onderwijs. “Je zit niet meer op school, je zit op de universiteit, jullie zijn geen leerlingen maar studenten, wees daar trots op!” Ik denk dat deze situatie sprekend is voor het debat omtrent de verschoolsing van het onderwijs. Door de vele regels die studenten opgelegd krijgen, zoals de langstudeerboetes en de BSA, voelt de universiteit meer als een verlengstuk van de middelbare school dan een hoogstaande universiteit. De docenten spreken ook wel van een ‘vwo 7’.

Een zorgeloos studentenleven lijkt niet langer weggelegd voor studenten door al deze restricties. Waar is de tijd gebleven dat studenten eindeloos konden studeren en in salons konden discussiëren met hun docenten – het liefst met een sigaret in de mond en een sterke kop koffie in de hand? Colleges worden gegeven in grote zalen zoals de Kouwerzaal en discussies worden nauwelijks meer gevoerd. Er worden hooguit wat vragen gesteld over de tentamenstof, waarvan de vraag “moeten we dit ook voor het tentamen weten?” nog het meest populair is. In dit opzicht lijken de regels die studenten opgelegd krijgen ook hun houding betreft het studeren te beïnvloeden.

Niet langer wordt studeren gezien als een verrijking van de student zelf maar slechts als middel om een diploma te behalen. Aangezien van tevoren al vaststaat welke vaardigheden voor dit diploma vereist zijn ontstaat er een homogene groep afgestudeerden die zich ontplooid hebben tot kant-en-klare output. De diplomafabriek lijkt meer realiteit dan ooit. Een goed moment dus om hierover met docenten en studenten te praten. Zijn zij zich bewust van de diplomafabriek waarin zij zich bevinden? Ook legde ik contact met Rector Magnificus Sterken om zijn mening over de verschoolsing te peilen.

Het nieuwe systeem: De diplomafabriek Het jaarklassensysteem: om uitval in het eerste jaar tegen te gaan wordt er van studenten verwacht dat zij aan het einde van het jaar gemiddeld een voldoende staan voor alle vakken. Wanneer dit niet het geval is blijven zij zitten en moeten ze het jaar overdoen. Klinkt als een effectieve maatregel als we het hebben over een middelbare school. Het gaat hier echter om een nieuwe maatregel die ingevoerd zou kunnen worden op de RUG. Op de Erasmus universiteit in Rotterdam is het systeem al als pilot doorgevoerd. Op de site van de Erasmus (EUR) wordt precies uitgelegd hoe het systeem werkt en hoe dit zou moeten leiden tot een beter eindproduct, namelijk het sneller afstuderen van studenten. De EUR heeft het over ‘ingrediënten’ die moeten leiden tot een ‘goede start’ in het universitair onderwijs. De

Rie Bosman in haar studietijd

Rie Bosman anno nu

4 SOAP

Nieke Tebbens

VAKGROEP

overgang van het veilige beschermde voortgezet onderwijs naar het vrije, op eigen verantwoordelijkheid gerichte universitair onderwijs is volgens de EUR erg groot waardoor je makkelijk in een ‘gat’ kunt vallen. De vertraging die je dan oploopt blijft ‘de rest van de studietijd aan je kleven’. De ‘winst’ zit volgens hen niet in méér studeren maar ‘efficiënter’ studeren. Even voor de duidelijkheid: Het gaat hier niet om een bedrijf die medewerkers aanspoort om de efficiëntie te vergroten, maar om een universiteit. Het lijkt alsof de studenten aan de lopende band zijn gezet die vervolgens in een steeds een hoger tempo begint te draaien.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over de inhoud van de maatregel. Door naar het gemiddelde cijfer te kijken wordt compensatie voor vakken toegestaan waardoor niet alle vakken van dat jaar gehaald hoeven zijn om door te kunnen naar het volgende jaar. Over een ‘gat’ gesproken...

“

Er worden hooguit wat vragen gesteld over de tentamenstof, waarvan de vraag “moeten we dit ook voor het tentamen weten?” nog het meest populair is Rector Magnificus Sterken benadrukt het groepsproces dat door het jaarklassensysteem tot stand kan komen. Glebbeek vindt het een groot ‘leuterverhaal’. “Het is een mooi praatje, dat moet je hem nageven, maar hij vergeet dat je een groepsproces niet af kunt dwingen.” Bovendien is het volgens Glebbeek juist mooi dat studenten met verschillende leeftijden in het huidige systeem bij elkaar zitten; ze kunnen een hoop van elkaar leren. Henk de Vos denkt dat dit systeem vooral een meer instrumentele houding ten aanzien van de studie aanwakkert bij studenten en of dit tot betere prestaties leidt moet nog blijken.

Ja, de universiteit lijkt één groot bedrijf te worden, gericht op behalen van rendement in de vorm van zoveel mogelijk diploma’s in een zo kort mogelijk tijdsbestek. Rie Bosman verwoordt het mooi: “Kennisinhouden moeten in ‘hapklare brokken’ worden gehakt en nauwgezet getoetst en gemonitord.” De nadruk ligt op de toetsing en studenten leren dan ook alleen dat wat getoetst wordt.

Rudi Wielers benadrukt het belang van geld in de hele kwestie, wat uiteraard een grote rol speelt in het grote bedrijf van de RUG. Volgens hem is niet zozeer het eindproduct veranderd, maar vooral de weg hiernaartoe. De ruimte om te kunnen experimenten en mislukken is opgelost. Flache voegt hier de nadruk op rendementen aan toe. Als directeur van de opleiding zit hij vaak bij bijeenkomsten waar het onderwerp ter sprake komt. Onder hoge rendementen verstaat hij ‘een hoog percentage studenten die binnen een nominale studietijd een diploma behalen’. Studenten hebben volgens hem steeds minder ruimte om zelf hun inzet en werktempo te bepalen. De academische vorming, een begrip dat in elk gesprek met docenten terugkomt, wordt ondergesneeuwd in dit systeem. Glebbeek stelt dat een opleiding als sociologie het juist van de academische vorming moet hebben. Sociologen werden van oudsher gekenmerkt door de zelfstandigheid waarmee zij kennis wisten te vergaren en te beoordelen, terwijl verschoolsing betekent dat de opleiding steeds meer de verantwoordelijkheid voor het leerproces van de studenten overneemt. “Studenten worden opgeleid tot onzelfstandigheid”.

Volgens de Rector Magnificus valt de verschoolsing echter wel mee. De universiteit sleutelt volgens hem enkel aan de vorm van het onderwijs en niet aan de inhoud. De creativiteit van studenten zou volgens hem alleen maar zijn toegenomen. Blijkbaar is Sterken totaal niet op de hoogte van wat er zich op zijn universiteit allemaal voordoet of hij steekt de kop in het zand.

Rie Bosman in actie tegen het 1000 gulden collegegeld SOAP 5

VAKGROEP

Arie Glebbeek (rechts) tijdens zijn studietijd

Er wordt wel degelijk aan de inhoud gesleuteld wanneer een student niet langer alle vakken hoeft te halen, maar kan voldoen met een goed gemiddelde. En de creativiteit van studenten wordt wel degelijk ingeperkt als er geen ruimte meer is om te experimenteren. Dat vorm bepalend kan zijn voor de inhoud lijkt Sterken te vergeten, aldus Glebbeek. Hoewel er meer mensen slagen zullen de afgestudeerden minder goed in staat zijn om zelfstandig complexe materie tot zich te nemen. Dat doet er blijkbaar niet toe voor Sterken. Waarom zou je van het pad afwijken als je weet dat deze naar een diploma leidt? Hierbij moet wel gezegd worden dat de universiteit ook onderdeel is van een groter geheel en aangestuurd wordt door de overheid, die de geldkraan steeds iets verder dichtdraait. Dus hoewel Sterken een belangrijke schakel is in de verschoolsing van het systeem is ook hij onderdeel van een groter, landelijk systeem.

Reactie van de student Studenten ontkomen niet aan het systeem. Ze worden er in meegezogen, of ze dat nou willen of niet. Dat de studenten zijn veranderd door het systeem, daar zijn de docenten het over eens.

Gejuich op de gang wanneer er een 5.6 is gehaald, het tellen van bladzijden voor tentamenliteratuur en het nakijken van tentamens alsof ik docent Nederlands ben, aldus Rie Bosman over de student van nu. Rudi Wielers zag het bij het vak ‘inleiding in de sociologie’. Studenten zijn het niet langer gewend om voor een theoretisch vak te leren, zonder dat deze stof wordt voorgekauwd door middel van opdrachten. Ook merkt hij dat de houding van studenten is veranderd aan het gedrag omtrent inzagen. In zijn tijd was ‘zeuren’ om een beter cijfer not done, terwijl een student er tegenwoordig alles aan zal doen om er een voldoende uit te slepen. Wat de docent vindt doet er blijkbaar niet echt meer toe; het draait allemaal om cijfers.

6 SOAP

Nienke Tebbens

Rudi Wielers (rechts) samen met medestudenten

Flache wijst op een neerwaartse spiraal waarin de student zich tegenwoordig bevindt. “Omdat er steeds meer prikkels zijn leren studenten steeds minder een zelfstandige academische houding te ontwikkelen, en daarom komen er steeds meer prikkels.” De student is dus niet alleen de dupe van de verschoolsing maar kan hier ook aan bijdragen.

Maar als het huidige systeem leidt tot grote slagingspercentages, waar lopen studenten dan uiteindelijk tegen de lamp? Niet in het universitair onderwijs, aldus Glebbeek. De gebreken van het systeem komen volgens hem pas aan het licht op de arbeidsmarkt. Gezien de grote percentages afgestudeerden wordt het diploma van minder groot belang op de arbeidsmarkt. Er is dus sprake van ‘overschoolsing’. De eerste indruk tijdens een sollicitatiegesprek is volgens Glebbeek van groot belang. Met alleen een diploma kom je er dan niet.

De docenten lijken het eens te zijn over de verschoolsing onder studenten. Maar hoe denken de studenten hier zelf eigenlijk over? Ronald Kielman (6e jaars student) merkt wel degelijk dat er sprake is van verschoolsing bij sociologie. Zo is de opdracht omtrent de bachelorscriptie volgens hem ‘dichtgetimmerd’ wat de creativiteit van de student ondermijnt. De universiteit zou zich moeten richten op de intrinsieke motieven in plaats van de excentrieke! Hij maakt hierbij een vergelijking; “Ik vond keyboard spelen altijd ontzettend leuk, totdat mijn ouders me op les deden. Toen moest het ineens en had ik er geen zin meer in.”

Wel geeft hij aan dat het bij de master sociologie allemaal wel meevalt met de verschoolsing. Daar krijg de student nog wel enige vrijheid.

Nieke Tebbens

VAKGROEP

Mart Vreeswijk (3e jaars student) voegt hieraan toe dat de vrijheid van de sociologiestudent met name beperkt wordt bij projecten, waarbij het onderwerp van tevoren vaak al vast staat. De weg naar goed onderwijs is volgens hem echter vrij hobbelig; “Het blijft moeilijk om alle studenten te bereiken met goede maatregelen. Er zal waarschijnlijk altijd een groep studenten blijven die met minimale inzet door de studietijd heen zal gaan.”

Daan Bloem (4e jaars student) vindt het nog wel meevallen met de verschoolsing. Hij heeft het idee zichzelf voldoende te kunnen ontwikkelen ondanks het feit dat het niveau van het onderwijs best wat omhoog mag zodat mensen meer worden uitgedaagd. Volgens hem zijn studenten snel geneigd te denken “blijf van de student af!”

Gevolgen voor docenten Ook de docenten ontkomen niet aan de verschoolsing. Docenten zijn nou eenmaal onderdeel van het systeem en moeten de regels die hen worden opgelegd van bovenaf opvolgen. In die zin verschilt de rol van docenten in het onderwijs niet veel van de rol van machines in een productieproces; het uitvoeren van taken die van bovenaf zijn opgelegd om een zo efficiënt mogelijke productie te bewerkstelligen. Het komt dan ook niet als een verrassing dat de digitalisering ook zijn intrede doet in het universitair onderwijs. Hoorcolleges worden met een camera opgenomen en kunnen later teruggekeken worden door studenten. Ik vroeg Glebbeek wat de rol van de docent is in een dergelijk systeem. Hij gaf aan dat dit vooral het bewaken van het proces is waarbij er afbreuk wordt gedaan aan het wezen van het proces.

En terwijl docenten hun invloed op het leerproces van studenten steeds verder af zien nemen worden zij aan de andere kant voortdurend gedwongen tot het afleggen van verantwoording.

Rie Bosman geeft aan dat elke onvoldoende van studenten haar valt door het gevoel verantwoordelijk te zijn voor de prestaties van haar studenten. Onderzoek en het publiceren van docenten hierover wordt volgens het universitair beleid gestimuleerd door een verhoging van de efficiëntie van het leerproces. Anders kost het teveel ‘docententijd’ die ten koste gaat van het onderzoek.

Door de jaren heen Docenten kunnen nu alleen nog maar terugdenken aan die mooie tijd waarin zij zelf als student door het leven gingen.

De tijd waarin alles kon; geen beperkingen, weinig regels, een compleet ander systeem. De vormende activiteiten, zoals Rie Bosman deze noemt, kregen alle ruimte. De docenten waarmee ik sprak hebben allemaal langer over de studie gedaan dan ervoor stond, maar geven aan deze tijd niet aan onnodige dingen te hebben besteed. Zo rondde Rudi Wielers naast zijn studie sociologie ook zijn studie geschiedenis af. Hij deed er uiteindelijk 7,5 jaar over. Rie Bosman deed 7 jaar over haar studie waarin ze een vol programma had met langdurige leeronderzoeken, keuzevakken aan een andere faculteit, een stage van

een half jaar en een ambitieuze scriptie van een jaar. Natuurlijk maakten niet alle studenten gebruik van deze ruimte, maar dat de mogelijkheid er was zegt genoeg.

En dan natuurlijk de vraag; Had u er minder lang over gedaan als u in deze tijd had gestudeerd? De docenten zijn hierover vrij eensgezind. Gezien het huidige systeem worden studenten gedwongen minder lang over hun studie te doen. De vormende activiteiten die de docenten in hun studietijd ondernamen zijn vandaag de dag bijna onmogelijk geworden. Het is dus naïef om te denken dat de studenten in de jaren ’70 zo lang over hun studie deden omdat ze simpelweg niets uitvoerden, een paar uitzonderingen daargelaten. Er was ruimte om te verbreden, en daar maakten ze slim gebruik van.

Toekomst Dat het universitair onderwijs verschoolsd is, daar lijkt geen twijfel over te bestaan. De vraag is in hoeverre dit proces in de toekomst nog zal uitbreiden. Als het aan Sterken ligt zal er in de toekomst geen verdere regulering van het universitair onderwijs plaatsvinden. Tenzij de universiteit weer stuit op inefficiëntie, dan natuurlijk wel. Het is erg makkelijk om te zeggen dat de verschoolsing van het universitair onderwijs schadelijk is voor de studenten en docenten, maar hoe kan dit probleem opgelost worden? Hoe kan voorkomen worden dat de diplomafabriek zal uitbreiden? Ik vroeg Arie Glebbeek naar een oplossing; een sprankje hoop, waarop hij zuchtte en er even een stilte viel. Vervolgens benadrukte Glebbeek het belang van variatie in het onderwijs, wat studenten stimuleert om zelf na te denken. Hierbij noemde hij ook het ‘honourstraject’ waarin studenten meer op hun academische vaardigheden en zelfstandigheid worden aangesproken. “Op dit moment is dit alleen voor de bovenlaag, ik kan me zo voorstellen dat studenten daar in de toekomst geen genoegen meer mee nemen”, aldus Arie Glebbeek.

Meer variatie in het onderwijs dus. Zal dat ons redmiddel zijn?

Is het aan de docenten om deze gekte een halt toe te roepen of kunnen studenten hier ook nog een rol in spelen? Misschien moeten wij, studenten, het beeld van het studentenleven uit de jaren ’70 niet langer wegstoppen onder het mom van ‘zo wordt het toch nooit meer’, maar hier juist een voorbeeld aan nemen. Misschien moeten we met spandoeken door de straten van Groningen lopen om aan te geven dat deze ontwikkelingen in het universitair onderwijs niet oké zijn. We zouden onszelf op kunnen sluiten in het academiegebouw en er niet uitkomen voordat Sterken zich heeft gerealiseerd dat het zo niet langer kan. Ik zou zeggen; ga eens langs bij je docent. Neem plaats op een van de fauteuils in hun salon, neem een sterke kop koffie en laat je meenemen, terug naar hun studententijd. Laat je inspireren door de oude foto’s van sigaarrokende, protesterende studenten met hun grote brillen en lange haren. Wellicht kan dat ons universitair onderwijs redden.

SOAP 7

VAKGROEP

O

BEHIND THE BOOK - Pierre Eijgelshoven

ok voor deze SoAP zijn we weer opzoek gegaan naar de ins and outs over de man/vrouw behind the book. Zoals iedere Groningse socioloog wel weet zijn we op de RUG nogal gesteld op het OMOP-model: onze kapstok waar we alle literatuur aanhangen. Het OMOP model omvat alle facetten van de studie sociologie en is daarmee een echte all-rounder. De magische M in dit model is Markt; een van de vier hoofdrolspelers.

Daarom gaan we op zoek naar één van de informatieverschaffers van dit vak, Pierre Eijgelshoven. Hij is een van de schrijvers van het boek Markten en Overheid (Eijgelshoven, P.J., Nentjes, A. en Van Velthoven, B.C.J.).

Pierre Eijgelshoven is op 5 november 1945 geboren te Ubach over Worms in de oostelijke mijnstreek van Zuid-Limburg, vlakbij het mijnstadje Eygelshoven. “Van jongs af aan ben ik geïnteresseerd in geschiedenis. Op de HBS scoorde ik hoog zowel op geschiedenis als economie. Mijn geschiedenisleraar, een Fransiscaner pater, raadde me aan om economie te studeren omdat met geschiedenis geen droog brood viel te verdienen. Economie werd het dus en Tilburg omdat die stad ‘dicht bij huis lag’. Het was een gelukkige keuze, want in Tilburg ontmoette ik mijn, uit Curaçao afkomstige, vrouw”.

Van 1970 tot 2004 doceerde hij (rechts)economie, openbare financiën en gemeentefinanciën aan de faculteit der Rechtsgeleerdheid van de RUG. “Nog toen ik in militaire dienst was, solliciteerde ik naar de baan van wetenschappelijk medewerker bij de vakgroep Economie en Openbare Financiën (voorzitter professor Jan Pen) van de Rechtenfaculteit te Groningen. Ik kon de baan krijgen maar moest wel in augustus beginnen. Officieel zou ik dan nog militair zijn, maar mijn diensttijd werd, op verzoek, met twee maanden verkort en in augustus 1970 begon ik bij de vakgroep”, aldus Eijgelshoven.

Pierre Eijgelshoven, een man dus met een breed publiek (rechten, economie en sociologie). In juni 1982 promoveerde hij met het volgende proefschrift: ‘De kritiek op de neo-klassieke allocatie- en verdelingstheorie bij Professor Simon Kuipers’. Toch heeft Eijgelshoven een switch gemaakt in zijn interesse en onderzoeksgebied. “Mijn latere onderzoek ging echter niet de kant uit van de wiskundige economie maar van de praktijk van de overheidsfinanciën.” Niet alleen zijn publiek is breed, maar ook zijn interesses.

In 1991 ontstond binnen de vakgroep het idee om een economieboek voor niet-economie studenten te schrijven. “De bestaande boeken voldeden volgens ons niet, omdat daar meestal geen rode draad in zat”. Als opmaak werd er gekozen voor de grafische methode. Samen met Andries Nentjes schreef Eijgelshoven eerst een syllabus die op werd gestuurd naar Ben van Velthoven. Hij voorzag de syllabus van commentaar en na een daaropvolgende gezamenlijke schrijfperiode kwam in 1993 de eerste druk van het boek ‘Markten en Overheid’ uit. “Inmiddels zijn we twintig jaar verder en wordt het boek nog steeds gebruikt. De grafische methode heeft zijn nut bewezen”. Het boek blijft dus actueel bruikbaar, alleen de beschrijving van het economische debat wordt geactualiseerd. Eijgelshoven: “De samenwerking tussen ons drieën

8 SOAP

Miriam van Voornveld

heb ik altijd als zeer prettig ervaren. Dat komt enerzijds door onze karakters, maar toch ook omdat we hetzelfde idee hebben over een lesboek. Het moet duidelijk zijn, niet teveel zijpaden bevatten en de auteurs moeten boven de stof staan. Dit houdt in dat je moet weten wat je niet zult opschrijven en dat vergt veel denkwerk. Zelf heb ik me bij het schrijven van ‘mijn’ hoofdstukken steeds de vraag gesteld: ‘Hoe vertel ik het verhaal op de colleges?”

Op dit moment is Eijgelshoven met de pensioengerechtigde leeftijd (68 jaar) en is gestopt met werken. Hoe hij op zijn werk terug kijkt? “Tot de laatste dag heb ik met plezier gewerkt, hoewel er natuurlijk ook wel mindere tijden zijn geweest. Het werk maakte het voor mij mogelijk om elke dag met de fiets van Noordhorn door het Groningerland naar de stad te fietsen, door weer en wind. Ik ben van dit land gaan houden. Ik kon elke dinsdag tussen de middag sporten onder deskundige leiding van een sportleraar van de ACLO”.

Gestopt met werken. Pensioen. Tijd om te luieren zou je denken.

Maar stil zitten? Ho maar. “De ‘normale doordeweekse dag’ begint voor mij om zeven uur in de ochtend. Na het ontbijt waaronder ik – vluchtig – de Volkskrant lees of een tuintijdschrift, wandel ik door onze tuin met zijn hoge fruit- en sierbomen, rododendrons, (klim)rozen en vele vaste planten. Daarna begin ik aan een van mijn liefhebberijen: de geheime en openbare staatsfinanciën onder koning Willem I (1813-1840). Daar werk ik zo’n vier tot vijf uur aan, stap vervolgens op de hometrainer en doe enkele gymnastische oefeningen. Na het douchen eet en verricht ik, indien nodig, tuinwerkzaamheden of schilderwerken aan de woning. In de avonduren schilder ik, op doeken. En als ik daarna nog zin heb, lees ik een boek. Televisie kijk ik bijna nooit. Dit patroon wordt doorbroken als twee dagen in de week onze kleindochter uit Groningen op bezoek is; als ik voor ‘Willem I’ naar het Nationaal Archief ga in Den Haag en dan ook enkele dagen doorbreng bij de kleinzonen in Weesp; als ik in Limburg mijn moeder van 93 bezoek of als ik een boekje schrijf over de lokale geschiedenis van Noordhorn, waar ik al veertig jaar woon; als ik meewerk aan een herziening van Markten en Overheid en last but not least, als ik vrienden bezoek”.

Van geschiedenis, tot economie, van rechtgeleerdheid tot schilderen. Niet alleen Eijgelshoven’s interesses zijn breed, maar ook zijn publiek. Daarom is zijn boek ook perfect te combineren met het o zo brede OMOP-model. Beiden echte all-rounders, met vlag en wimpel.

Markten en overheid - Eijgelshoven, P.J., Nentjes, A. en Van Velthoven, B.C.J.

Paul Ensing

VAKGROEP

WAAROM SOMMIGE LANDEN RIJK ZIJN EN ANDERE ARM Daron Acemoglu & James Robinson Hoe komt het dat sommige landen veel armer zijn dan andere landen? Komt dit door culturele of geografische omstandigheden, of komt dit door het verschil in klimaat? Maar hoe kan het dan dat landen die zo dicht tegen elkaar aan liggen als Mexico en de Verenigde Staten toch zo’n groot verschil in welvaart hebben?

Daron Acemoglu en James Robinson geven in hun boek “Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm” een verklaring voor de grote verschillen in welvaart tussen de verschillende naties in onze wereld. Volgens Acemoglu en Robinson komt dit niet door de verschillende culturen, verschillende klimaten of geografische omstandigheden van de naties, maar door de verschillende politieke en economische instituties die aanwezig zijn in de desbetreffende naties. Instituties zijn door de mens ontworpen beperkingen die structurerend zijn voor hun economische, sociale en politieke gedrag. Voorbeelden van formele instituties zijn wetten, regelgevingen en vakbonden.

In het boek worden aan de hand van sprekende voorbeelden uit diverse landen meerdere theorieën, naties en situaties door de tijd heen besproken. Er wordt uitgelegd hoe het komt dat sommige landen die dicht bij elkaar liggen toch een ontzettend verschillende ontwikkeling kunnen doormaken. Verscheidene succesvolle en niet succesvolle instituties worden toegelicht, met mooie en vooral duidelijke voorbeelden. Over de verschillende instituties wordt niet alleen uitgelegd waarom ze succesvol of niet succesvol zijn, maar er wordt ook verteld hoe de instituties in een land ontstaan zijn. De schrijvers doen dit aan de hand van prachtige anekdotes, of de anekdotes al bekend of nog onbekend zijn bij de lezer maakt niet uit, ze helpen de lezer om inzicht te krijgen wat instituties nou daadwerkelijk zijn en hoe deze ontstaan in de loop der tijd. Naast verhalen en voorbeelden uit het verleden halen de schrijvers ook recente voorbeelden van falende en succesvolle instituties naar voren. Op deze manier wordt aangetoond dat verschil in welvaart niet alleen vroeger door verschil in instituties kwam, maar dat verschil in instituties ook vandaag de dag nog steeds het verschil maakt tussen rijke en arme landen.

Het hoofdargument van de schrijvers is dat de welvaart van een land afhangt van het soort politieke en economische instituties die aanwezig zijn in een land. Je hebt overheden die met inclusieve instituties werken en je hebt overheden die met extractieve instituties werken. Inclusieve instituties zijn instituties waar inspraak, eigendomsrecht en een eerlijk rechtssysteem en verdeling van de macht de belangrijkste uitgangspunten zijn, terwijl extractieve instituties juist deze eigenschappen ontberen. Volgens de schrijvers kan een land alleen algemene welvaart ervaren als er inclusieve instituties werkzaam zijn. Als er extractieve instituties werkzaam zijn zal er een kleine elite ontstaan in het land. Deze elite zal er vervolgens alles aan doen om de machtsverhoudingen te handhaven.

Aan de hand van twee voorbeelden uit het boek zal ik de tendens

Voor het derdejaarsvak ‘Cyclus maatschappij theorieën’ wordt de deelnemende studenten ieder jaar gevraagd een recensie van een boek te schrijven. SoAP heeft de docent van het vak, Rie Bosman, gevraagd de twee beste recensies uit te zoeken. Hier leest u de resultaten, de recensie van ‘Guns, germs and steel’ van Jared Diamond door sociologiestudent Hessel Vroom en ‘Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm’ van Daron Acemoglu en James Robinson door sociologiestudent Paul Ensing. van het verhaal proberen weer te geven.

Een voorbeeld dat boekdelen spreekt is het voorbeeld van Zuiden Noord-Korea. Acemoglu en Robinson halen dit voorbeeld meerdere keren in hun boek aan en wijzen daarbij op het feit dat de cultuur, het klimaat en de geografische omstandigheden in het begin van de opsplitsing hetzelfde waren. De cultuur is misschien in de loop der tijd enigszins veranderd, maar het klimaat en de geografische omstandigheden zijn nog altijd hetzelfde. Toch ervaren Zuid- en Noord-Koreanen enorme verschillen in welvaart.

Voor de schrijvers is dit het bewijs dat het verschil in het soort werkzame instituties de doorslaggevende factor is of een land arm dan wel rijk wordt. Door Acemoglu en Robinson wordt dit als volgt aangegeven: ‘Kim Il-sung, Kim Jong-il en hun handlangers [..] dachten er niet over om het systeem te hervormen, privéeigendom, marktwerking en private contracten te introduceren of de economische en politieke instituties te veranderen. Noord-Korea blijft een stagnerende economie. [..] Ondertussen voerde het zuiden een economisch beleid dat investeringen en handel aanmoedigde [..] Zuid-Koreaanse bedrijven wisten snel hun voordeel [..] met het beleid dat investeringen en industrialisatie stimuleerde en met de exportmarkten en technologieoverdracht.’

Dat politieke en economische instituties invloed op elkaar hebben wordt door de auteurs geïllustreerd door middel van een kort maar krachtig verhaal over het succes van Botswana. Botswana heette van oorsprong Beetsjoeanaland. Drie Afrikaanse stamleiders zijn in de 19e eeuw naar Groot-Brittannië gevaren omdat Rhodes zijn oog had laten vallen op hun land. Militair gezien konden ze onmogelijk winnen van Rhodes, maar in ruil voor meer zeggenschap voor de Britten wisten ze dit gevaar te omzeilen. Vervolgens wisten ze zich ook nog te beschermen tegen het indirecte Britse bestuur en behielden ze hun onafhankelijkheid van GrootBrittannië en hun inheemse instituties. Beetsjoeanaland had toentertijd namelijk al verscheidene (inclusieve) politieke instituties, deze waren erg gecentraliseerd en kende een vorm van collectieve besluitvorming. Deze instituties stimuleerden politieke deelname en legde de stamleiders beperkingen op. Het worden van een

SOAP 9

VAKGROEP

stamleider was niet erfelijk bepaald, maar het was toegankelijk voor een ieder met de juiste capaciteiten. Doordat de inheemse instituties werden behouden en Beetsjoeanaland onafhankelijk bleef van de Britten ontstonden er geen extractieve instituties.

Toen Beetsjoeanaland in 1966 onafhankelijk werd onder de naam Botswana was het een van de armste landen ter wereld.

Het perspectief was niet veel belovend. ‘Toch zal Botswana in de daaropvolgende 45 jaar economisch een van de snelst groeiende landen ter wereld worden.’ Hoe dit heeft kunnen gebeuren? Botswana heeft na zijn onafhankelijkheid snel inclusieve economische en politieke instituties ontwikkeld. ‘Sindsdien is het land democratisch [..] De overheid zette economische instituties op om eigendomsrechten te beschermen [..] de ontwikkeling van een inclusieve markteconomie te stimuleren.’ Hoe komt het dat Botswana deze instituties heeft kunnen opzetten terwijl de meeste Afrikaanse landen bezuiden de Sahara het tegenovergestelde deden? Dit komt doordat er in de andere landen in de tijd van kolonisatie extractieve instituties zijn opgezet en deze zijn na de onafhankelijkheid van deze landen blijven bestaan. In Botswana zijn extractieve instituties nooit ontstaan en er bestonden er al inclusieve politieke instituties. Hierdoor was de weg naar inclusieve economische instituties al grotendeels geslagen.

De auteurs proberen door middel van dit boek aan te geven hoe het komt dat sommige landen rijk zijn en andere arm. Ze

gebruiken voor hun betoog zowel recente als historische voorbeelden en weten hiermee een duidelijk en consistent verhaal in zijn geheel te creëren. Hetgeen dat echter mist is enige kritiek op hun eigen theorie. Meerdere theorieën worden besproken en gefalsificeerd, maar op geen enkel moment in het boek wordt kritiek op hun eigen theorie geuit. Het zou een mooie toevoeging zijn aan het boek als de auteurs zouden reageren op de kritiek die bestaat op hun theorie. Er staan hier en daar wel wat opmerkingen dat er uitzonderingen met betrekking tot het succes van sommige extractieve instituties bestaan, maar een echte kritische noot mist.

De discussie over rijkdom en armoede in wereld is er eentje die al ver terug in de geschiedenis gaat en tot op de dag van vandaag is er geen consensus over dit onderwerp. Hierdoor heeft dit boek een grote maatschappelijke relevantie. Dit boek leidt tot nieuwe kennis en inzichten over dit onderwerp en door de prettige schrijfstijl en de duidelijke verwoording van de auteurs is dit boek goed leesbaar voor een groot publiek. Dit wil niet zeggen dat mensen met veel kennis over dit onderwerp het boek links kunnen laten liggen, want ook voor deze groep is dit boek reuze interessant en leidt het wellicht ook nog tot nieuwe inzichten. Door zijn maatschappelijke relevantie, zijn mooie verhalen en anekdotes en zijn gigantische potentiële doelgroep is dit boek eigenlijk een aanvulling voor daadwerkelijk elke boekenkast.

humanitas

www.humanitasgroningen.nl 10 SOAP

Paul Ensing

Hessel Vroom

VAKGROEP

GUNS GERMS AND STEEL - Jared M. Diamond

I

n 1492 kwam er een abrupt einde aan het isolement dat er bestond tussen de Oude Wereld (het tegenwoordige Europa, Azië en Afrika) en de Nieuwe Wereld (het tegenwoordige Noord-, Midden- en Zuid-Amerika): Christopher Columbus ‘ontdekte’ tal van Caribische eilanden die bewoond werden door inboorlingen. Na deze ontdekking begonnen bijna alle machtige Europese landen aan de kolonisatie van de gebieden in de Nieuwe Wereld. Op de ochtend van 16 November 1532 vond de eerste ontmoeting tussen de Spaanse ontdekkingsreiziger Francisco Pizzaro en de Inca keizer Atahuallpa plaats in Cajamarca, een stad in het Peruviaanse hooggebergte. Hoewel deze ‘clash’ tussen twee verschillende samenlevingen aanvankelijk vriendelijk verliep, liepen de spanningen hoog op nadat Atahuallpa een heilige bijbel had verbrand. Uiteindelijk ontstond er een gevecht tussen 168 Spaanse soldaten en meer dan 80.000 Inca strijders. De Spanjaarden – die een grote numerieke minderheid hadden – werden de winnaars van dit gevecht: meer dan 7.000 Inca’s werden gedood en bovendien werd hun keizer Atahuallpa gevangengenomen.

Deze ontmoeting is slechts één van de vele ontmoetingen die hebben plaatsgevonden tussen mensen van verschillende samenlevingen. Bij al deze ontmoetingen was er eenzelfde patroon te bespeuren: de mensen die in een meer ontwikkelde samenleving woonden koloniseerden de gebieden die bewoond werden door mensen van minder ontwikkelde samenlevingen. Eén van de centrale vragen in Diamond’s boek is hoe het kon dat de Europeanen de Nieuwe Wereld koloniseerden en waarom dit niet andersom gebeurde. Deze vraag – die de aanleiding vormde voor het schrijven van dit boek - werd aan Diamond (1997, pp. 14) gesteld door Yali, een Nieuw-Guineese politicus die hij ontmoet had tijdens een studiereis: “why is it that you white people developed so much cargo and brought it to New Guinea, but we black people had little cargo of our own?”

De verklaring voor de divergerende richtingen die samenlevingen ondergaan hebben, moet volgens Diamond gezocht worden in de ecologische omgevingen van deze samenlevingen. Ontwikkelingsverschillen tussen samenlevingen zijn niet het gevolg van de mensen (en hun intelligentie) die onderdeel uitmaken van deze samenlevingen, maar zijn het gevolg van de ecologische omgevingen waarin deze mensen hebben gewoond/wonen. De ongelijkheid die de wereld kenmerkt is dan ook niet het gevolg van biologische verschillen tussen mensen: de Europese burgers hebben simpelweg het geluk gehad dat zij in een omgeving woonden die meer te bieden had dan de omgeving waarin bijvoorbeeld de Australische Aboriginals woonden.

Voor Diamond (1997, pp. 292) zijn mensen passieve wezens die als het ware gevormd worden door hun omgeving. Dit betekent dat geen enkele ontwikkeling op aarde teleologisch van aard is: alle ontwikkelingen op de wereld zijn onbewust evolutionair verlopen.

Voor het derdejaarsvak ‘Cyclus maatschappij theorieën’ wordt de deelnemende studenten ieder jaar gevraagd een recensie van een boek te schrijven. SoAP heeft de docent van het vak, Rie Bosman, gevraagd de twee beste recensies uit te zoeken. Hier leest u de resultaten, de recensie van ‘Guns, germs and steel’ van Jared Diamond door sociologiestudent Hessel Vroom en ‘Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm’ van Daron Acemoglu en James Robinson door sociologiestudent Paul Ensing.

Mensen zijn in Guns, Germs and Steel slechts afhankelijk van wat de omgeving hun biedt – de wereld is ecologisch gedetermineerd.

De tegenwoordige welvaartsverschillen die de wereld kenmerkt zijn terug te leiden tot het beginpunt van de menselijke historie: de prehistorie (11.000 v.C.). De geschiedenis vormt een fundament waarop de huidige samenlevingen gebouwd zijn.

Er worden een aantal verschillende processen beschreven in Guns, Germs and Steel die geleid hebben tot de economische-, culturele-, institutionele-, en sociale verschillen die nu bestaan tussen samenlevingen. Al deze processen tezamen vormen een causale keten van ultieme factoren die de uiteindelijke oorzaak zijn van proximate factoren. Het argument van Diamond is dat Europa en Azië zich sneller konden ontwikkelen doordat deze continenten betere ecologische middelen tot hun beschikking hadden. Zo hadden de mensen van deze continenten betere landbouwgewassen tot hun beschikking waardoor zij meer voedsel konden produceren dan mensen die in een ander continent woonden. Ook waren er in deze continenten meer geschikte landbouwhuisdieren (koeien, paarden, varkens) die gedomesticeerd konden worden – deze dieren voldeden volgens Diamond (1997, pp. 157) aan het ‘Anna Karenina principe’: wanneer een landbouwhuisdier niet voldoet aan één van de vele voorwaarden van het domesticeren, dan is het niet geschikt om te domesticeren. Dankzij deze twee factoren kon in deze twee continenten een surplus aan voedsel geproduceerd worden.

Door dit surplus aan voedsel hoefden de mensen die in Europa en Azië woonden niet langer een nomadenbestaan te leven: mensen begonnen zich te settelen in dorpen en steden. Met dank aan deze ontwikkeling ontstond er in steden een interdependent systeem waarin verschillende ontwikkelingen met elkaar samenhingen of elkaar versterkten: technologische veranderingen, hogere bevolkingsdichtheden, complexere samenlevingen, en betere communicatiemiddelen. De titel van dit boek vormt dan ook een metafoor van deze ultieme factoren: guns, germs and steel – de proximate factoren van ongelijkheid - zijn voorafgegaan door de opkomst van sedentaire samenlevingen. Diamond claimt dat juist deze proximate factoren de Europese landen een doorslaggevend voordeel gegeven heeft toen zij begonnen met het koloniseren van

SOAP 11

VAKGROEP

Hessel Vroom

de volkeren zoals de Aboriginals in Australië en de Inca’s in Zuid- ook haar eigen omgeving. Acemoglu en Robinson (2012) stellen Amerika. bijvoorbeeld dat de instituties die een samenleving kenmerkt bepalend zijn voor de ontwikkeling van deze samenleving. GeograHet bijzondere aan Guns, Germs and Steel is dat de gehele ge- fische factoren zoals voedingsbronnen of energiebronnen worden schiedenis van de homo sapiens in slechts 450 pagina’s beschreven door hun als slechts één van de determinanten van ontwikkeling wordt. Met behulp van bewijzen uit een breed scala aan vakgebie- beschouwd. den zoals de Antropologie, Sociobiologie, Geografie, Linguïstiek, en Archeologie probeert Diamond zijn allesomvattende claim Bovendien hebben mensen het ‘traject van de historie’ zelf bevan het ecologisch determinisme met hand en tand te verdedi- paald. Denk bijvoorbeeld aan de stoommachine die Watt ooit begen. Het idee dat de ecologische omgeving bepalend is voor de dacht heeft. Zonder deze machine zou Europa waarschijnlijk een ontwikkeling die maatschappijen doormaken is de rode draad van veel minder grote ontwikkelingsvoorsprong hebben dan met deze Guns, Germs and Steel. Zowel de originaliteit van dit idee als de machine. Als reactie op zo’n idee stelt Diamond (1997, pp. 239bewijslast die Diamond geeft voor dit idee, maakt dat er weer her- 264) dat het uiteindelijk de ultieme factoren waren die ervoor genieuwde aandacht is voor de impact die de geschiedenis heeft op zorgd hebben dat er in Europa meer uitvindingen gedaan werden de verschillen die tegenwoordige samenlevingen kenmerken. Het dan in bijvoorbeeld Nieuw-Guinea – Europeanen hadden immers is dan ook niet vreemd dat dit boek door het NRC Handelsblad het ‘geluk’ dat zij meer ecologische bronnen tot hun beschikking (http://www.nrc.nl/wetenschap/2012/10/04/25-boeken-over-we- hadden, waardoor zij meer ‘tijd’ hadden voor niet-voedselgerichte tenschap-die-je-gelezen-moet-hebben/) genoemd wordt als één activiteiten zoals het ontwikkelen van de technologie. van de 25 belangrijkste wetenschappelijke boeken die je gelezen moet hebben. Ook is er veel bewondering voor Guns, Germs and Ondanks het feit dat tegenwoordige ontwikkelingsverschillen niet Steel in de Verenigde Staten: het boek wordt door Time magazine altijd logischerwijs volgen uit de theorie van Diamond, is Guns, (http://entertainment.time.com/2011/08/30/all-time-100-best- Germs and Steel zeker een boek dat op een zeer uitgebreide manonfiction-books/slide/guns-germs-and-steel-by-jared-dia- nier verhaalt hoe de geschiedenis het verloop van de toekomst mond/) als één van de 100 meest belangrijke non-fictie boeken deels kan bepalen. Vooral de manier waarop Diamond zijn cengezien en de Amerikaanse televisiezender PBS (http://www.pbs. trale thesis verdedigt door het samenbrengen van bewijzen uit org/gunsgermssteel/) heeft zelfs een documentaire over dit boek vele vakgebieden, casestudies, en zijn eigen ervaringen is erg knap gemaakt. gedaan. De hoofdstukken over zijn eigen ervaringen zijn erg interessant. Zo heeft hij uitgebreid aandacht voor Nieuw-Guinea – een Toch slaagt Diamond er niet altijd even goed in om een brug te land dat volgens Diamond (1997, pp. 317) vanwege haar nomadislaan van de geschiedenis naar het heden. Het is in sommige ge- sche bevolking en niet koloniale-geschiedenis een anomalie in de vallen niet helemaal duidelijk waarom factoren die in het verle- wereld is. Ook de casestudie die hij gebruikt van Polynesië – een den belangrijk waren ook tegenwoordig nog door moeten werken. grote eilandengroep in de Stille Oceaan – laat op een bijzondere Hoewel Diamond (zie: pp. 322-333) probeert om een verklaring manier zien hoe mensen tot op een bepaalde hoogte afhankelijk te geven voor het ontwikkelingsverschil tussen Europa en China, zijn van hun ecologische omgeving. zijn de geografische argumenten die hij geeft niet heel erg overtuigend. China zou volgens de theorie van Diamond immers dezelf- Al met al is Guns, Germs and Steel een goed geschreven boek de ecologische voordelen moeten hebben als Europa. Het lijkt dan dat tegelijkertijd een verklaring geeft voor de ongelijkheid in de ook alsof Diamond (1997, pp. 430) een ad hoc hypothese moet wereld én een beeld schetst van de menselijke geschiedenis. Hoebedenken om zijn theorie te verdedigen: ‘Europe’s geographical wel de omgeving waarin mensen gewoond hebben vast en zeker fragmentation did, and China’s unity didn’t, foster the advance een beetje invloed uitgeoefend heeft op het verloop van de geof technology, science, and capitalism by fostering competition schiedenis, is de omgeving zeker niet de doorslaggevende factor between states and providing innovators with alternative sources die geleid heeft tot de ontwikkelingsverschillen die de wereld nú of support and havens from persecution’. kenmerkt: daarvoor is de causale keten van Diamond simpelweg niet overtuigend genoeg. Het zou daarom ook beter zijn om goede Ook over de centrale thesis van Guns, Germs and Steel kan getwist ecologische omstandigheden te beschouwen als één van de vele worden. Zo mag afgevraagd worden of mensen daadwerkelijk een voorwaarden die nodig zijn voor welvaart. Want wanneer wij – als dusdanige passieve rol hebben gespeeld in hun eigen geschiede- mensen – echt ecologisch gedetermineerd zijn, dan was de kans nis. Het lijkt aannemelijker dat er een wisselwerking plaatsgevon- veel aanzienlijker geweest dat een Islamitisch land zo’n 500 jaar den heeft tussen de mens en haar omgeving: de mens verandert geleden zou beginnen met het kolonialiseren van de Oude Wereld.

Referentielijst - Diamond, J. M. (1997). Guns, germs, and steel: the fates of human societies. New York & London: W. W. Norton & Company.

- Acemoglu, D., & Robinson, J. A. (2012). Why nations fail: the origins of power, prosperity, and poverty. New York: Crown Business.

- NRC handelsblad (2012). 25 boeken over wetenschap die je gelezen móet hebben. Gehaald van: http://www.nrc.nl/wetenschap/2012/10/04/25-boeken-over-wetenschap-die-je-gelezen-moet-hebben/ (Voor het laatst geraadpleegd op: 21-05-2013).

Public Broadcasting Service (Z.D.) Guns, germs and steel. Gehaald van: http://www.pbs.org/gunsgermssteel/ (Voor het laatst geraadpleegd op: 21-05-2013).

- Time Magazine (2011). All-time 100 nonfiction books. Gehaald van: http://entertainment.time.com/2011/08/30/all-time-100-best-nonfiction-books/slide/gunsgerms-and-steel-by-jared-diamond/ (Voor het laatst geraadpleegd op: 21-05-2013).

12 SOAP

David Duijst

POLITIEK & MAATSCHAPPIJ

Politiek en Maatschappij

A

Amerikanisering – Een terugslag van de eigen cultuur?

merikanisering is het proces waarbij Amerikaanse elementen in de cultuur van andere landen wordt geïntegreerd. Bij deze elementen moeten we denken aan Amerikaanse bedrijven die wereldwijd hun producten verkopen en bijvoorbeeld Amerikaanse televisie die wereldwijd wordt uitgezonden. De massa wil in hun doen en laten alsmaar meer lijken op het Amerikaanse ideaalbeeld. Het is tegenwoordig bijna de norm om een iPhone of een iPod op zak te hebben en het is in het straatbeeld volstrekt normaal om op elke hoek van de straat een McDonalds of een andere fastfoodketen te hebben. De Amerikaanse cultuur is bij ons naar binnen gesijpeld als gevolg van de globalisering. Enkel de vraag bestaat, wat is eigenlijk de Amerikaanse cultuur?

De meeste grenzen zijn open, handelsbarrières zijn er weinig in de westerse wereld en hierdoor is de gehele wereld een markt geworden voor multinationals. De globalisering heeft er deels voor gezorgd dat Coca-Cola producten overal in de schappen staan en de Big Mac van de McDonalds internationale bekendheid heeft. Het zijn allemaal multinationals die niet alleen hun producten hier verkopen, maar ook ervoor adverteren. Door deze advertenties krijgen wij het ideaalbeeld van de wereld en het grootste consumentenland, namelijk Amerika, over de vloer. Door de globalisering is er meer contact gekomen tussen landen en individuen, met Amerika als wereldmacht is het logisch om in te denken dat zij de meeste invloed op anderen uitoefenen.

Nederlandse invloeden op de Verenigde Staten

Dat Amerika de norm dicteert is niet altijd zo geweest.

Amerika is pas in 1492 ontdekt en heeft zich sindsdien ontwikkelt tot de grootmacht die het nu is. Tussen 1492 tot 1776 heeft Amerika enkel bestaan als kolonie onder de wereldmachten van destijds. Ook Nederland was één van de landen die zich vestigden op het nieuwe continent. Ze vestigde zich in het noordoosten van het land onder de naam Nieuw-Amsterdam, het huidige New York City.

Nederland heeft in de geschiedenis ook een sterke invloed gehad op de Amerikaanse cultuur. Een goed voorbeeld hiervan is de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog. De Verenigde Staten bestonden als onderdeel van het Britse Koninkrijk, maar de Amerikanen wilden onafhankelijkheid afdwingen. Hierin waren ze geïnspireerd door de eerdere succesvolle onafhankelijkheidsstrijd van Nederland tegen de toenmalige wereldmacht Spanje. De Amerikanen voelden zich in een zelfde positie als Nederland. Ze moesten het namelijk opnemen tegen een wereldmacht om hun onafhankelijkheid te verwezenlijken. Het is dus deels dankzij de Nederlandse opstand tegen de Spaanse Koning, dat Amerika onafhankelijk is geworden.

Dit is echter niet de enige Nederlandse invloed in Amerika. Naast het feit dat er erg veel Nederlandse namen gedragen worden in Amerika, is een van de grootste commerciële feestdagen deels van Nederlandse origine. Dan praat ik uiteraard over de Kerstman in het Engels genaamd Santa Claus. Deze alom bekende personificatie van kerst is deels gebaseerd op de Nederlandse Sinterklaas. De Nederlandse immigranten in Amerika vierden Sinterklaas, wat in de loop van de tijd is overgenomen naar de Amerikaanse cultuur. De viering tijdens het Kerstfeest waslogischer in de Amerikaanse cultuur, waardoor we tegenwoordig de Kerstman kennen.

Terugslag van de Amerikaanse cultuur

Het meest opvallende is dat de Nederlandse invloed op de Amerikaanse cultuur tegenwoordig weer terugslaat naar de Nederlandse cultuur. Tegenwoordig is het niet meer abnormaal om zowel Sinterklaas te vieren en Kerst, met een verschijning van de Kerstman. Bovendien kennen wij de Kerstman ook heel sterk van een eerder voorbeeld, namelijk Coca-Cola. De reclames van Coca-Cola geven een zeer jolige Kerstman weer, die zorgt voor gezelligheid en sfeer. Het is een illustratie van de Nederlandse invloeden op Amerika, waarvan de interpretatie op zijn beurt weer invloed uitoefent op de Nederlandse Cultuur.

De globalisering oefent zijn invloed uit op de culturen in veel verschillende landen, met de Verenigde Staten als wereldmacht heeft deze de meeste invloed op de andere culturen in de wereld. Deze Amerikaanse cultuur is zelf echter een mengelmoes van veel verschillende culturen. Deze ‘melting pot’ is voortgekomen uit de korte geschiedenis van de Verenigde Staten. Om de buitenlandse invloeden op Amerika goed weer te geven heb ik Nederland als voorbeeld gebruikt. De Nederlandse onafhankelijkheid van Spanje heeft bijvoorbeeld deels vorm gegeven aan de Amerikaanse onafhankelijkheid van het Britse Koninkrijk. Het andere voorbeeld dat ik gebruikte is de Kerstman die zijn origine heeft gevonden in de Nederlandse Sinterklaas. De Amerikanisering van de westerse wereld zorgt niet altijd voor nieuwe elementen aan de cultuur van een land, maar mogelijk enkel voor aanpassingen.

SOAP 13

POLITIEK & MAATSCHAPPIJ

Auke Beeksma

De Cothense Koters een korte beschouwing

R

uben en Julian zijn waarschijnlijk niet langer meer twee populaire jongensnamen waarnaar ouders hun pasgeboren kroost gaan noemen. Ze staan nu symbool voor een groot drama dat kon rekenen op een grote maatschappelijke afkeer. Toen hun vader op dinsdagochtend 7 mei in het Doornse Gat werd gevonden, nadat hijzelf voor magere hein had gespeeld, is massaal de aandacht gevestigd op het vinden van zijn twee zoons. De twee weken die daarom volgden stonden in het teken van grote onderlinge solidariteit; men vond het allemaal verschrikkelijk, groot politie onderzoek en zelfs burgers die mee gingen zoeken. Natuurlijk tegen beter weten in aangezien na 48 uur verdwijning de kansen op overleven drastisch zijn geslonken. Daarbij komt het feit dat de vader zelfmoord heeft gepleegd en het waarschijnlijk allemaal heeft voorbereid. Op 19 mei werden de jongens inderdaad levenloos aangetroffen in een sloot in Cothen, nabij de plek waar het corpus van de vader werd gevonden.

Maar hoe kan het dat er zo’n massale stroom van aandacht op gang kwam. Dit gebeurt namelijk, spijtig genoeg, veel vaker. Daarbij zijn er zoveel dingen waar we ons over zorgen kunnen maken waarbij de ernst objectief gezien veel hoger ligt. Zo hebben we de oorlog in Syrië, bijna dagelijks een busongeluk, sterven er nog steeds lieve kleine kindjes aan kanker en lijkt verkrachtten een levensmotto te zijn van vele mannen. Waarom is de media en de publieke opinie hier juist opgesprongen?

Als eerste kan hier in worden gegaan op de rol van de traditionele media. Dit kan met behulp van de agendasettingstheorie. Door het framen van bepaalde onderwerpen kan het nieuws wat zij ten gehore brengen selecteren en prominentie geven. Doordat zij dit kunnen doen kunnen de media onderwerpen in de publiciteit brengen en veel belangrijker, kunnen ze er een normatief oordeel over vellen.

14 SOAP

Dit is ook gebeurt in het geval van de, wat we in het vervolg van dit stuk, de Cothense koters zullen noemen. Men berichte hier dat iedereen geschokt reageerde op het nieuws en dit werd door steeds meer andere media overgenomen.

Er was hier echter een niche in de vorm van opzienbarend nieuws maar ook van spanning omdat er én een zelfmoord was en de twee koters zoek waren geraakt. Dit kan een reden zijn waarom de media het etiket van ‘’geschoktheid der maatschappij’’ er heeft opgeplakt. Door deze niche en hoe bijzonder de media het wel niet vond zijn ze er zelf een label op gaan plakken van grote maatschappelijke relevantie.

Hieruit volgde logischerwijs dat de maatschappij ook interesse begon te tonen voor deze zaak et voilà, de zelfversterkende cirkel is rond.

Het vorige biedt een gangbare verklaring voor wat er zou kunnen hebben afgespeeld maar volgens de trend van de laatste jaren kan er ook een rol weggelegd zijn voor de sociale media. Het is namelijk een plausibel idee dat als mensen van het nieuws horen uit het directe omgeving, vervolgens op een sociale netwerksite plaatsen en dit vervolgens als een olievlek over de maatschappij verspreidt.

Zo kan het sociale medium als aanstichter fungeren en kan zij juist dit framen.

Vooral op netwerksites is het namelijk gangbaar om dingen te verspreiden waarover grote afschuw bestaat of wat een andere opzienbarende eigenschap heeft.

Dit kan overigens ook heel goed door gebruik te maken van de traditionele media. Zo wordt door de NOS het aantal tweets over een onderwerp bijgehouden en worden zelfs deze tweets aan het publiek getoond in een uitzending. Zo is de kracht van dit medium zelfs tweeledig te noemen.

Maar welk medium is er hoofdzakelijk verantwoordelijk voor dat de publieke opinie hier zo massaal is opgesprongen?

Auke Beeksma

POLITIEK & MAATSCHAPPIJ

Ik denk dat het een samenspel is tussen de beide media. Zo zal de eerste berichtgeving met name via de sociale media zijn gedaan. Deze zijn veel effectiever omdat iedereen die toevallig iets nieuws over de zaak hoort dit via dit medium kan verspreiden. Zo wordt het in eerste instantie op de maatschappelijke agenda gezet.

Vervolgens pakken de traditionele media het op en zorgen zij dat praktisch elke Nederlander van het nieuws hoort.

Hiermee wordt automatisch de oudere generatie bedoeld aangezien deze generatie achterloopt wat betreft het gebruik van sociale netwerksites. Hierbij is ook dus de notie te maken dat deze media veel gebruik maken van de sociale netwerksites.

Samenvattend kan men concluderen dat langs deze weg de informatie de burger bereikt. De media zijn hierop gesprongen omdat er een niche was en door een zelfversterking het nieuws steeds en steeds belangijker werd gemaakt.

Uiteindelijk resulteerde dit een hetze, de maatschappelijke relevantie was op de kaart gezet en het werd nu echt een hot item. In de komende tijd zullen wij veel van dit soort gevallen tegenkomen evenals we die in het verleden hebben gehad met bijvoorbeeld Project X. Zaak is echter om de realiteit in de gaten te houden en niet te laten leiden door de waan van de dag.

SOAP 15

Dit keer in het middelpunt van SoAP: derdejaars sociologie student Sjoerd Greeven! Sjoerd is een betrokken student die op dit moment richting het einde van zijn bestuursjaar bij Sociëtas loopt. Hij heeft de functie van commissaris intern vervuld. Sjoerd hoopt volgend jaar zijn bachelor af te ronden. SoAP vraagt hem naar zijn ervaringen van het afgelopen jaar.

Hoe heb je je bestuursjaar ervaren?

Ik had wat anders verwacht van de werklast. De drukte viel me wel mee, het gaat er voornamelijk om hoe je ermee omgaat. Zo zijn de meeste dingen goed te plannen tussen de normale dingen door.

Het gaat eigenlijk vooral om het idee van drukte: ‘ben ik niets vergeten?’. Daarnaast heb je vaak een grote hoeveelheid overleggen nodig om tot een besluit of iets dergelijks te komen. Wat dat betreft heeft het wel iets politieks, als je een goed idee hebt moet je daarna nadenken hoe je andere mensen hiervan kunt overtuigen! Tenslotte lopen de sociale activiteiten bijna altijd uit. Denk bijvoorbeeld aan het Thee en Koffie uur, daar zou ik in principe na een uur weer weg kunnen, maar meestal duurt dit uur veel langer. Al met al vind ik het belangrijkste van het bestuursjaar dat je het gezellig hebt met een leuke groep mensen en dat je er ook voor jezelf nog iets aan over houdt.

Met Sjoerd Greeven

Middelpunt

Wat heb je er aan over gehouden?

De hoeveelheid verplichtingen en minder verplichte dingen heeft me wel gedwongen dingen minder uit te stellen. Als je op een bepaald moment een afspraak hebt dan moet je er natuurlijk wel zijn.

Daarnaast leer je beter van jezelf hoe je met anderen omgaat in een iets serieuzere omgeving. Neem bijvoorbeeld je rol tijdens een vergadering. Ik heb geleerd dat ik mensen graag hun gang laat gaan, en zolang de dingen goed gaan er niet te dicht op wil zitten. Daarnaast kan ik wel erg kritisch zijn wanneer dit niet het geval is. Ook op mezelf, maar ik mis in dat geval het perfectionisme om er ook echt wat mee te doen.

Wat betekent de studie Sociologie voor jou?

Over het algemeen ben ik niet enorm enthousiast, ik voel me niet echt een socioloog. De studie zelf voelt soms als een verplichting. Veel belangrijker vind ik dat je via sociologie op een andere manier leert denken. De studie zelf is voor mij redelijk onbelangrijk, later gaan ze me heus niet naar een of andere sociologische theorie vragen die ik nu heb geleerd. Welke studie je ook doet, het denkniveau is van groter belang. Wat ik wel als specifiek voordeel van sociologie zie is dat je je mensenkennis wel ontwikkeld door middel van de sociologische benadering. Je leert objectiever kijken naar gedrag.

Wat zijn je plannen voor volgend jaar?

Ik wil graag in de RvA van SociĂŤtas, en misschien nog een commissie. Verder wil ik graag meer gaan chillen. Ik moet rond de 40 punten halen om komend jaar mijn diploma te halen, dus dat moet zeker lukken!

POLITIEK & MAATSCHAPPIJ

Anna Herngreen

Kedeng kedeng, kedeng kedeng, Amen!

1. De wereld van de NS is monotheïstisch. Er is één God en dat is Apple. Gij zult geen andere merken voor Apples aangezicht houden. Als interessante en belangrijke forens dient gij in het bezit te zijn van ten minste één van de volgende producten: iPhone, iPad, MacBook (pro/air/ whatever). Stoer doen met apparatuur van de Koreaanse concurrent staat gelijk aan het ketterij en wordt bestraft op de sociale brandstapel.

2. De wereld van de NS is monotheïstisch. Er is één God en dat is Apple. Gij zult geen andere merken voor Apples aangezicht houden. Als interessante en belangrijke forens dient gij in het bezit te zijn van ten minste één van de volgende producten: iPhone, iPad, MacBook (pro/air/ whatever). Stoer doen met apparatuur van de Koreaanse concurrent staat gelijk aan het ketterij en wordt bestraft op de sociale brandstapel.

3. Gij zult luid spreken. Écht: het is van grenzeloos belang dat iedereen uw zakelijke telefoongesprekken helder kan verstaan. Hoe moet men anders vernemen dat u een gewichtige, invloedrijke hoge pief bent? Vergeet dan vooral niet af en toe te vermelden dat u dingen niet hardop kunt zeggen omdat u in de aanwezigheid van anderen bent; op die manier begrijpt men dat u spreekt over zaken die geheimhouding vereisen. Gij zult nederig zijn, natuurlijk, maar dat geldt vooral voor Gods andere lammeren.

4. De stiltecoupé is het heilige huis van de kerk der NS waar u uw gedachten over uw geloof kunt laten gaan. U laat elkaar hier met rust. U biedt anderen de ruimte te studeren, wat te werken of een dutje te doen. Dit geldt natuurlijk niet als u – zoals hierboven beschreven – belangrijke werktelefoontjes moet plegen, dronken van een Koninginnedagfeest komt, een duo van vijftienjarige meisjes bent of (de reden die u altijd van elk verzoek tot stilte excuseert) kinderen bij u hebt. Als u uw kinderen bij u hebt, kunt u vanzelfsprekend in een stiltecoupé gaan zitten praten, ook al zijn er nog plaatsen vrij in reguliere coupés.

5. Halve liter blikken gevuld met goedkoop bier zijn een prima vervanging voor de rode wijn die u in de kerk drinkt als Jezus’ bloed. Als u zo’n blik vervolgens laat omvallen omdat u in een dronken slaap bent verzeild, hoeft u het niet op te ruimen. Het is juist opvallend gul dat u het bloed van Gods zoon (inclusief verheven geur) onder uw medereizigers verspreidt. Een hostie achterlaten in de vorm van restjes patat of misschien zelfs een beetje braaksel is dan extra prijzenswaardig.

18 SOAP

Anna Herngreen

S

POLITIEK & MAATSCHAPPIJ

inds enkele maanden speelt mijn leven zich een groot deel van de week af op de spoorwegen tussen Groningen, Den Haag, Utrecht en Amsterdam (RAI; Zuid; Sloterdijk), met af en toe ook nog een uitstapje naar plaatsen als Warffum en Bilthoven. Meer dan tien uur per week zie ik al het moois voorbijkomen dat de Nederlandse samenleving te bieden heeft: van dronken Drenten tot krijsende kinderen en fastfood schranzende tieners. Genoeg sociologisch verantwoorde participerende observaties dus om een lijst samen te stellen van wat ‘de tien geboden op de rails’ lijken te zijn.

6. De stoel naast u is geschapen met het doel uw tas te dragen, niet een andere passagier. Als een medereiziger dan zo impertinent is om u te verzoeken uw tas ergens anders op te bergen (bijvoorbeeld in, goh, het bagagerek) is het u toegestaan met uw ogen te rollen en te zuchten.

7. Gij zult het toilet gebruiken met het doel dat God het gegeven heeft: naast de pot plassen, troep (waaronder vooral veel eten - zowel ex ante als ex post het verteringsproces) achterlaten en op de muren schrijven. Laat u niet van de wijs brengen door de blikken van al uw medepassagiers die precies weten wat u gaat doen terwijl u naar deze plaats van contemplatie loopt. Het is uw kruisweg, geniet van elke statie.

8. God works in mysterious ways. Hij creëerde een omgeving met grote hoeveelheden afval en miniscule afvalbakjes om u testen. Toen Jezus duizenden mensen moest voeden met een brood en een vis vond hij een manier; als u een colaflesje en een met mayonaise besmeurde sandwichverpakking in een vuilnisbakje van tien vierkante centimeter moet stoppen vindt u ook een manier. De opklaptafeltjes, het tijdschriftennetje, de ruimte tussen de stoelen, etc.: accepteer de uitdaging van de Heer en smeer uw restjes hier.

9. Gij zult niet opstaan voor zwangere vrouwen en oudere medepassagiers. Wend uw ogen af van die enorme buiken, resultaat van wat hoogstwaarschijnlijk geen onbevlekte ontvangenis is. Wat betreft al die burgers op hoge leeftijd: ga altijd uit van de Amerikaanse richtlijn “What would Jesus do?”. Aangezien men in Bijbeltijd gerust een jaar of 900 werd, zou onze herder zijn plaats niet opgeven voor mensen die nog maar 80 jaren jong zijn. Volg Zijn voorbeeld en houd uw plek.

10. In de negende eeuw prezen wij God met eenstemmig Gregoriaans gezang, twaalfhonderd jaar later doen we het met Skrillex op maximaal volume in een ‘Beats By Dre’ koptelefoon.

Weest niet egoïstisch, hebt uw naasten lief, laat ze delen in uw muzikale geloofsuitingen.

Amen

SOAP 19

OPINIE

Nieuw is altijd hip. Het nieuwe werken, het nieuwe rijden, het nieuwe leren en zelfs het nieuwe schoonmaken; alles waar ‘nieuw’ voor staat, doet het goed bij de massa. Wat ons de afgelopen tijd vooral bezig heeft gehouden is de kroning van onze nieuwe koning: Koning Willem Alexander.

20 SOAP

Op de troon zit na drie (eigenlijk vier) generaties vrouwelijke monarchen eindelijk weer een koning, met koningin! Dat heeft wel wat. De aanloop, het moment en de nasmaak van de kroning, hebben getoond dat de Nederlanders het koningshuis nog steeds een warm hart toedragen. Nou ja, bijna alle Nederlanders.

Robin Luiten

OPINIE

DE REPUBLIEK VAN DE COMMERCIËLE LEEGTE

Z

oals gewoonlijk laten tegenstanders van het koningshuis rondom dit soort evenementen weer van zich horen. Vooral de republikeinen steken weer vertrouwd van wal. Zo ook het demonstrerende tweetal dat tijdens de kroning van de koning - geheel terecht overigens - van de Dam is verwijderd. Vrijheid van meningsuiting? Ja dat zeker. Maar dat is een goed dat we moeten koesteren en niet op feestdagen moeten exploiteren voor ons eigen politieke gewin.

Maar goed, volgens de republikeinen is het koningshuis te ouderwets, speelt het een onnodige rol in de regering en kost het te veel belastinggeld. Het is volgens hen tijd voor een nieuwe ‘oude’ staatsvorm. Terug naar de Republiek!

Nederland kende tenslotte tijdens de Gouden Eeuw als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden haar meest succesvolle periode. Dit argument wordt vaak aangehaald door republikeinen tijdens hun betoog voor het afschaffen van de constitutionele monarchie. Dit argument houdt echter geen stand.

Ten eerste is de republikeinse staatsvorm op zichzelf geen garantie voor succes. Het waren vooral de markteconomische instituties en de ingezetenen van de republiek die het succes in Gouden Eeuw mogelijk maakten.

Ten tweede is het een illusie dat we terug kunnen keren naar de economische oppermacht van de Gouden Eeuw. De wereld ziet er nu heel anders uit en de economische verhoudingen liggen niet meer zoals ze toen lagen.

Ten derde wordt Nederland wereldwijd al decennia lang gezien als een van de beste landen om in te leven. Dat lijk mij geen slechte prestatie voor een constitutionele monarchie met ‘ouderwetse’ tradities.

Nee, de monarchie is zo slecht nog niet. Natuur-

lijk kost het veel geld. Het is ook begrijpelijk dat dit tijdens de economische crisis steeds lastiger is om te verkopen aan het volk. Men moet echter niet vergeten dat het koningshuis ook veel oplevert.

“ Wat wij nodig hebben is een visionair met een concreet toekomstbeeld die verbindt en inspireert

Allereerst komt de extra omzet die ondernemers draaien tijdens Koninginnedag naar schatting aardig in de buurt van het jaarlijkse budget van het Koningshuis. Verder zetten diverse leden van het koningshuis zich actief in voor allerlei organisaties en goede doelen. Ook zijn de handelsdelegaties, die meegaan bij staatsbezoeken van het koningshuis in het buitenland, waardevol voor het Nederlandse bedrijfsleven. Dit soort ‘snoepreisjes’ leveren de Nederlandse ondernemers regelmatig grote orders op.

Tenslotte versterkt het koningshuis op hun eigen unieke manier de diplomatieke banden met het buitenland. Het koningshuis straalt stabiliteit uit en geeft ons een positief imago. Dit maakt het mogelijk om op vreedzame wijze te onderhandelen over kwesties op het gebied van mensenrechten, natuur en milieu. We moeten ook niet vergeten dat veel landen nog veel waarde hechten aan oude tradities en een zwak hebben voor monarchen.

Om welke reden zou een republiek een goed alternatief voor het koningshuis zijn? Voor welk probleem is de republikeinse staatsvorm een oplossing? Ik kan het zo niet bedenken. Sterker nog, gezien de weg die voor ons ligt is het geen gekke taal om te zeggen dat de monarch een meer centrale, invloedrijke rol moet gaan spelen.

Bij het bouwen van Het Nieuwe Nederland moeten we immers rekening houden met projecten, processen en planningen die zich soms over twintig, vijfentwintig jaar uitstrekken. Grondige hervormingen vereisen continuïteit, doorzettingsvermogen en overzicht. Dan is het buitengewoon onhandig om elke vier jaar met het volk en een nieuwe regering te maken te krijgen. Het volk laat zich leiden door emoties en eigenbe-

SOAP 21

OPINIE

lang. De meeste politici voeren kortetermijnpolitiek voor hun eigen electorale gewin. Deze twee groepen hebben elkaar gevonden, dat blijkt wel uit de waan van de dag die in Den Haag is gaan overheersen.

Wie bekommert zich nog om de lange termijn?

Hoe ziet Nederland eruit over twintig jaar? Wie behoudt het overzicht? Wat wij nodig hebben is een visionair met een concreet toekomstbeeld die verbindt en inspireert. De enige van wie het zeker is dat hij ook in de toekomst nog actief betrokken is bij het welzijn van ons land, is onze nieuwbakken koning.

Voorlopig blijft de belangrijkste functie van het koningshuis vooral die van verbindende factor voor de Nederlandse samenleving. Dit klinkt misschien cliché, maar dat maakt het niet minder waar. De kroning van de koning bracht duizenden mensen naar de Dam. Ik zie dat niet gebeuren bij de beëdiging van een nieuw kabinet.

Tijdens Koninginnedag en grote sportevenementen feest heel Nederland gezamenlijk in de kleur oranje. Zou paars een goede alternatieve kleur zijn? Ik denk het niet. Tijdens droevige gebeurtenissen treurt het koningshuis met ons mee, oprecht, zonder electoraal belang. Ook is de geschiedenis en samenstelling van het koningshuis misschien wel het meest illustratief voor de diversiteit binnen de Nederlandse samenleving. En daar zijn we toch met z’n allen trots op?

22 SOAP

Natuurlijk is cultuur onderhevig aan veranderingen, verdwijnen er tradities en maken deze plaats voor nieuwe. Men moet echter goed beseffen dat we met afschaffing van het koningshuis een historisch, cultureel goed kwijtraken dat we nooit meer zullen terugkrijgen.

Een toenemend aantal Nederlanders lijkt te lijden aan oikofobie, het tegenovergestelde van xenofobie, een ziekelijke afkeer van de eigen cultuur

Het koningshuis is een belangrijk onderdeel van de Nederlandse identiteit, haar cultuur en tradities. Dit moeten we koesteren.

Robin Luiten

Het pleidooi voor het afschaffen van het koningshuis staat echter niet op zichzelf. Het is illustratief voor de trend van secularisering en individualisering waarbij men massaal breekt met de nationale identiteit, en stap voor stap culturele tradities ontmantelt. Een toenemend aantal Nederlanders lijkt te lijden aan oikofobie, het tegenovergestelde van xenofobie, een ziekelijke afkeer van de eigen cultuur. Wij worden steeds minder een deel van Nederland en Nederland wordt steeds minder een deel van ons.

Ik vrees daarom dat in Het Nieuwe Nederland ons cultureel en historisch besef steeds meer komt te vervallen. Dat we niet meer trots op onszelf en onze historie mogen zijn. Dat we de etiquette en de moraal voor individueel opportunisme inruilen. Dat we meer bezig zijn met ons imago dan met onze identiteit; een verpakking zonder inhoud. Dat de geldende normen en waarden gedicteerd worden door commerciële partijen en gesponsorde sociale media netwerken. Dat cultuur en tradities alleen leuk zijn als ze ons niet in de portemonnee raken

Is dit mijn toekomstideaal? Nee, ik ben liever onderdaan in de ouderwetse constitutionele monarchie, dan een identiteitloze drone in de republiek van de commerciële leegte.

Marion de Vries

OPINIE

van dropveter tot HOMOHUWELIJK

W

at hebben we toch een prachtig land. Ja, het is altijd K weer, maar we hebben democratie, vrijheid van meningsuiting, het homohuwelijk, vrijheid van godsdienst, persvrijheid noem maar op! De nieuwe campagne “De beste verkoper van Nederland” daagt Nederlanders uit om hun land te verkopen aan hun landgenoten. Het doel is om het vertrouwen en het optimisme in Nederland te herstellen, aldus de website van de initiatief nemende stichting. Geen slecht idee, want wij Nederlanders kunnen vooral heel goed klagen. De eindeloze financiële crisis, die bemoeizuchtige Brusselse technocraten, die rottige buitenlanders, de luidruchtige buren, de irritante posts op facebook van mijn oninteressante buurmeisje, mijn belabberde seksleven en o ja, dat K weer! Nee inderdaad, wij hebben het ook niet makkelijk. Wij sociologen gooien daar nog eens een portie klachten bovenop zoals de polarisatie van de samenleving, de lage tolerantie ten opzichte van anderen, het toenemende individualisme en de minimale maatschappelijke betrokkenheid. Nou ben ik zelf ook geen rasechte optimist en ook ik maak me zorgen over alle bovenstaande thema’s. Maar, vandaag schijnt de zon en dus is het een goede dag om de positieve kanten van ons kikkerlandje te belichten. Nu heb ik een rough start gemaakt, maar ik hoop dat ik jullie hoe dan ook kan overtuigen van de pracht van Nederland.

Een ander pronkstuk van ons land is natuurlijk de monarchie. Oké, daar zal niet iedereen het mee eens zijn. Het is ook wel een beetje vervelend dat ons koningshuis de staatskas elk jaar 83 miljoen euro kost. Maar kom, een orgaan dat, net als het Nederlands elftal, zorgt voor een flinke portie solidariteit en een gevoel van nationale eenheid is toch ook veel waard? Zeker als we even terug kijken naar onze sociologische klachten.

Laten we maar eens beginnen met het homohuwelijk. Wat een gedoe daar in Frankrijk. Daar hadden wij toch minder last van, 12 jaar geleden.

Nee, natuurlijk ging het toen ook niet zonder slag of stoot, maar tegenwoordig is homofobie voor de meeste Nederlanders toch wel een ver van je bed show. De gay parade is een evenement waar iedereen (homo of hetero) bij wil zijn en twee zoenende vrouwen in de kroeg leidt eerder tot applaus dan tot klappen.

Ik zie jullie denken: Wat is dit in hemelsnaam voor opsomming? Het is dan ook lastig om een structuur te brengen in voordelen die lopen van drop tot het homohuwelijk. Maar ik zal jullie vertellen wat de strekking van dit verhaal is: Probeer een beetje positief te blijven. Er zijn nog zoveel mooie, leuke en bijzondere dingen over Nederland te melden, maar ik denk dat jullie die heel goed zelf kunnen invullen. Er is niets mis met een kritische houding, maar geniet en klaag met mate.

Even een culinair uitstapje: drop! Wij hebben allemaal het voorrecht gehad op te groeien met jo jo’s, je weet wel, die tot draaikolk opgerolde dropveters. Hoe zou onze jeugd zijn geweest zonder jojo’s? En wat dacht je van trekdrop?! Laat me maar niet beginnen over trekdrop.

Om het maar weer even wat breder te trekken: onze democratie. We kunnen zo heerlijk klagen over onze overheid. Ons vertrouwen in de politiek is betreurenswaardig laag, want wat heeft het ook voor zin om te stemmen als politici toch niet naar hun kiezers luisteren. Maar, wisten jullie dat van alle 162 landen op de wereld slechts 26 landen de stempel volledige democratie krijgen? En dat Nederland in de democratie-index op nummer tien staat in deze lijst? Die leuke index geeft onze democratie zelfs een rapportcijfer van een 8,9! Zo slecht kan het dus allemaal niet zijn met ons stelsel.

SOAP 23

OPINIE

NAAR EEN NIEUW NEDERLANDS DRUGSBELEID

W

e hebben in Nederland het laatste decennium gevangen gezeten in een dogma waarin werd gesteld dat de enige oplossing voor drugsproblematiek lag in een harde, strafrechtelijke aanpak van producenten en distributeurs en criminalisering van druggebruikers. Dat komt onder meer doordat beleidsontwikkelaars weinig ruimte hebben gekregen om voor het in hun ogen beste type drugsbeleid te kiezen uit alle varianten die er ten aanzien van het drugsbeleid te bedenken zijn. Het huidige Nederlandse drugsbeleid is beter te omschrijven als een mengelmoes van alles wat er in de samenleving bestaat aan opvattingen en strategiën onder bevolkingsgroepen, instellingen, politie en justitie, belangenorganisaties en lokale overheden, met een sausje van politieke druk van het buitenland. Het resultaat is een repressief Nederlands drugsbeleid, waarin het beperken van maatschappelijke schade en volksgezondheidsrisico’s steeds verder op de achtergrond is komen te staan. Dat dit op de lange termijn catostrofale gevolgen zal hebben, dringt gezien de geringe maatschappelijke weerstand echter nauwelijks tot de publieke opinie door. Dat terwijl diverse landen die in het verleden dezelfde fout hebben gemaakt, recentelijk juist kiezen voor een pragmatische - men zou bijna kunnen zeggen voor de Nederlandse - benadering. De crisis is een uitstekend moment om achterhaalde idealen en utopische wereldbeelden over boord te gooien. Taboes en politieke padstellingen kunnen juist ten tijde van crises worden doorbroken. In dit artikel worden zodoende de contouren van een toekomstig Nederlands drugsbeleid geschetst.

Een drugsbeleid gebaseerd op wetenschappelijke kennis - en dus niet op normen, waarden en moraliteit - waarin

24 SOAP

Afbeeldingen op deze pagina: MWM Graphics

harm-reduction het centrale uitgangspunt is.

Vooropgesteld, in mijn ogen zou de mens volledige zelfbeschikking over eigen lichaam en geest moeten hebben, en dus moet zij - in lijn met wat John Stuart Mill beargumenteert in On Liberty - volledig vrij zijn om te bepalen welke stoffen hij of zij tot zich neemt, zolang de directe negatieve gevolgen daarvan niet voor een andermans rekening zijn. Aangezien er feitelijk geen verschil bestaat tussen medicijnen, drugs en ‘nietdrugs’ (zie het artikel in de SoAP van november op www.soapgroningen.nl) volstaat hier artikel 11 van de Grondwet dat voorschrijft eenieder zelf mag bepalen wat er met zijn of haar lichaam gebeurt, welke medische handelingen worden verricht en welke medicijnen worden ingenomen.

Dat de mens volledige zelfsbeschikking over lichaam en geest moet hebben, betekent natuurlijk niet dat de overheid geen drugsbeleid mag voeren. Het staat overheden volledig vrij om vanuit een pragmatische visie drugsbeleid op te voeren, simpelweg om de maatschappelijke schade die uit middelengebruik ontstaat tot een minimum te beperken. Uit recent onderzoek is gebleken dat het type drugsbeleid dat een overheid voert niet of nauwelijks invloed heeft op de omvang van drugsgebruik. Met andere woorden, of een overheid nu kiest voor een repressief of voor een liberaal drugsbeleid, de omvang van het drugsgebruik wordt er niet anders van. Drugsbeleid heeft echter wél een invloed op de wijze van het gebruik en op de vorm die de handel en productie aannemen. Dit in het achterhoofd houdende moet het drugsbeleid primair gericht zijn op harm reduction; het beleid moet er op zijn gericht schadelijke maatschappe-

Ronald Kielman

OPINIE

lijk effecten tot een een minimum te beperken.

Het is van belang om vast te stellen dat mensen over het algemeen goed met legale genotsmiddelen kunnen omgaan. In West-Europa bijvoorbeeld, hebben de meeste mensen geleerd beheerst met drank om te gaan, zonder dat daar een heel strak regiem aan te pas is gekomen. Iedere student met een gezond verstand snapt bijvoorbeeld dat het niet slim is om om zes uur ‘s ochtends een fles wodka achterover te slaan, wanneer er drie uur later een college volgt. Over alcohol is binnen de samenleving inmiddels dusdanig veel kennis en ervaring voorhanden, dat het in de meeste gevallen wordt gebruikt door maatschappelijk goed geïntegreerde mensen. Hetzelfde geldt voor koffie: mensen weten hoe ze caffeïne het best kunnen gebruiken, bijvoorbeeld tijdens het werk en niet vlak voordat je gaat slapen. Bij veel andere drugs ligt dat compleet anders. Daar weten burgers nog veel te weinig van af en de middelen worden niet maatschappelijk geaccepteerd, wat er toe leidt dat gebruikers het risico lopen op maatschappelijk uitsluiting met alle gevolgen van dien. Het is daarom allereerst van groot belang dat de overheid faciliteert bij het tot stand komen van eerlijke informatie over zowel het de risico’s als het potentieel van drugs.

naalden aan heroïneverslaafden. Ook kan de overheid het middelengebruik verbinden aan allerlei voorwaarden, zoals dat nu al het geval is bij tabak en alcohol. Zo mag je niet op straat alcohol nuttigen, niet roken in openbare gebouwen etc., waarom zou dat niet kunnen met andere drugs?

Het is van belang om vast te stellen dat mensen over het algemeen goed met legale genotsmiddelen kunnen omgaan

Daarnaast biedt regulering de overheid de kans drugs belasten door middel van accijnzen of hogere belastingtarieven. Deze overheidsinkomsten kunnen vervolgens weer worden besteed aan het ontwikkelen, implementeren en evalueren van harm reduction preventies, zoals drugsvoorlichting of het ter beschikking stellen van schone

De productie en de distributie dient de overheid verbinden aan allerlei wet- en regelgeving. Ten aanzien van de productie kan gedacht worden aan een vergunningsstelsel, waarin een partij enkel een vergunning krijgt om drugs te produceren wanneer deze voldoet aan allerlei eisen op het gebied van brandveiligheid, milieu en bedrijfsvoering. Enkele gemeenten hebben onlangs voorstellen gedaan om de softdrugsproductie te reguleren binnen hun gemeente, om zo de criminaliteit de wind uit de zeilen te nemen.

Precies hetzelfde kan men doen met middelen die als hard-drugs bekend staan. Dat stelt de overheid bovendien in staat kwaliteitseisen voor dergelijke middelen op te stellen, zoals dat nu al gebeurt bij tal van eet- en drinkwaren (in de Nederlandse Warenwet). Een betere drugskwaliteit komt de volksgezondheid ten goede, zuivere heroïne is lichamelijk bijvoorbeeld amper schadelijk. Met betrekking tot de distributie kan men denken aan vaste distributiekanalen/verkooppunten die aan allerlei strikte voorwaarden kunnen worden verbonden, zoals dat nu het geval is met sterke alcoholische dranken in slijterijen, cannabisproducten in coffeeshops, en met gokken in het Holland Casino. Tot slot kan de overheid overwegen de verkoop van drugs uitsluitend tot te staan aan Nederlandse ingezetenen, zodat de politieke verhoudingen met het bui

SOAP 25

Het huidige Nederlandse drugsbeleid is beter te omschrijven als een mengelmoes van alles wat er in de samenleving bestaat aan opvattingen en strategiĂŤn onder bevolkingsgroepen, instellingen, politie en justitie, belangenorganisaties en lokale overheden, met een sausje van politieke druk van het buitenland

tenland niet onder druk te staan. Hoewel een dergelijk besluit neigt naar discriminatie, blijkt dit wel toegestaan wanneer er objectieve en redelijke gronden zijn voor het gemaakte onderscheid (zoals de bescherming van de openbare orde). Kortom, het moge duidelijk zijn dat legalisatie van drugs niet gelijk staat aan het volledig vrij geven van de productie, distributie en de comsumptie, zoals tegenstanders van legalisatie en regulatie het vaak willen doen voorkomen in discussies.

Kritische denkers komen doorgaans met het argument dat een legale en liberale omgeving zal leiden tot een stijging van het aantal gebruikers van riskante middelen, vanwege de dalende prijzen en de grotere beschikbaarheid. Maar dergelijke riskante middelen zijn in Nederland inmiddels - vanwege de komst van het internet, social media en communicatiemiddelen als Whatsapp en Skype - dusdanig gemakkelijk en tegen lage prijzen te verkrijgen dat dit argument voor de situatie in Nederland niet geldt. Bovendien belemmeren hogere prijzen gemotiveerde gebruikers nauwelijks om drugs te kopen; ten aanzien van verslavende middelen geldt immers een sterk inelastische vraag. Het zal al met al dus wel meevallen met de toename van de stijging van het aantal gebruikers. Wat wĂŠl vast staat is dat de negatieve externaliteiten van drugsgebruik, die worden versterkt door een repres-

26 SOAP

sief drugsbeleid, in grote mate zullen afnemen: minder besmettelijke ziekten onder verslaafden, minder gevangen, minder mensen die een zwervend bestaan moeten leiden en daardoor gedwongen worden tot criminaliteit, een afname van de volksgezondheidsproblematiek, minder kinderen die zonder ouders moeten opgroeien en ga zo maar door...

De grootste problemen die tegenwoordig voorkomen in relatie tot drugs zijn het indirecte gevolg van een lange geschiedenis van falend beleid. Als klap op de vuurpijl slaan we in Nederland helemaal door naar de verkeerde kant; vanaf Balkenende I is er gekozen voor een harde strafrechtelijke aanpak van producenten en distributeurs, en verdere stigmatisering van drugsgebruikers. Het is tijd dat we beseffen dat we niet de meest zichtbare manifestatie van het probleem, de drugsgebruikers of verslaafden, als het probleem zelf moeten zien. Het is slechts een symptoon. De meeste negatieve effecten van drugs worden veroorzaakt door repressief overheidsbeleid. Wil drugsbeleid succesvol zijn, dan moet het zich op het probleem richten en niet op de sypmtonen. De productie en de distributie van drugs moet gereguleerd worden vrijgegeven, en drugsverslaving moet als een gezondheidsprobleem worden benaderd in plaats van als een criminaliteitsprobleem.

Jeroen de Boer

OPINIE

N

a de verwoestende Tweede Wereldoorlog moest Nederland worden heropgebouwd door arbeiders die niet meer voldoende voor handen waren. Wegens economische redenen moesten gastarbeiders worden geworven uit onder andere Griekenland, Italië, Turkije, Spanje, Marokko en voormalig Joegoslavië, veelal Zuid-Europa. De werving van gastarbeiders werd beëindigd in 1973 onder bewind van het kabinet den Uyl. De verwachting was dat vele zouden terugkeren naar het eigen vaderland. Veelal gebeurde dat ook wegens de aantrekkende economieën in eigen land. Naar de landen waar het economisch minder voor de wind ging, keerden veel gastarbeiders niet terug.

Multiculturalisme met grote groepen van dezelfde afkomst ontstond.

Na 40 jaar zijn we op een punt beland waar multiculturalisme steeds meer kritiek krijgt te verduren, zowel in Nederland als in Europa. Op 17 oktober 2010 stelde Bondskanselier Angela Merkel dat de poging om in Duitsland een multiculturele samenleving te creëren, is mislukt. Een paar maand later volgt vice premier David Cameron in februari op een congres in München: ‘Under the doctrine of state multiculturalism,we have encouraged different cultures to live separate lives, apart from each other and the mainstream’. Kort daarna kwam ook Maxime Verhagen met de boodschap dat de multiculturele samenleving is mislukt.

Kijk naar de recente rellen in Stockholm, waar immigranten uit onvrede over hun maatschappelijke positie de voorsteden van Stockholm zijn gaan verbouwen. Aan de andere kant van de maatschappij groeit ook de onvrede onder de autochtonen. Zij zien hun Nederland en de Nederlandse waarden tanende, het grootste probleem volgens velen is het gebrek aan integratie. Het was dan ook Pim Fortuyn die dit idee verwoorde en daarmee binnen korte tijd grote aanhang verwierf: ‘En ik zeg: u mag hier blijven, maar u past u aan! [. . .] Want dit land is het zat. C’est ca, daar sta ik voor. En als ik dat anders moet verwoorden prima! Maar het gaat om uw kinderen, om uw kleinkinderen. Waar gaat het anders om!? Moet ik nou meer hier neerzetten!? Ik kan niet anders.

En ik doe niet anders. Dan maar ik afgemaakt. Ok, prima. Maar het probleem meneer, dat blijft... Dat blijft! [. . .] En dat verwoord ik van het Nederlandse volk. En ik sta ervoor. Ik sta ervoor. Mag het niet? Okee, ik respecteer u. C’est ca.’

Het lijkt er dus op dat Pim Fortuyn zijn ideeën toch wel enige voorspellende waarde bevatten, het probleem is gebleven. Waar Wilders op rechts terrein heeft verworven in Nederland, zijn er andere Europese landen waar de economische crises nog harder

5 VO OR 1 2 II N N E EU UR RO O PA PA 5 VO OR 1 2 heeft toegeslagen en extremere opvattingen aanhang vinden. De extreemrechtse Gouden Dageraad in Griekenland, als voorbeeld, heeft bijna 7 procent van de stemmen bij de laatste verkiezingen behaald. Het lijkt erop dat de aanval op het multiculturalisme ook wordt begeleidt door economische malaise. Het is dan vooral ook de autochtone lagere sociale klasse die strijden tegen immigranten, het is vooral op hun arbeidsmarkt waar wordt geconcurree rd.

Thierry Baudet beschrijft in zijn boek De Aanval op de Natiestaat dat de aanval op de soevereine natiestaat van bovenaf komt in de vorm van supranationalistische instituties, zoals het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, en van onderaf door multiculturalisme. Hoe multiculturalisme leidt tot een verzwakking van de nationale identiteit: “De neiging om weg te bewegen van sociale cohesie en van duidelijke loyaliteit jegens de natiestaat, in de richting van een samenleving die bestaat uit ‘groepen’, die zich niet noodzakelijkerwijs met elkaar identificeren, staat hoe dan ook haaks op het idee van nationale identiteit überhaupt.”

Deze opvatting valt beter los te koppelen van het concept sociale klasse, het gaat hier om de nationale identiteit.

Dat Stebru Bouw in de Afrikaander wijk in Rotterdam in opdracht van thuiszorgorganisatie Izah een eigen wijk bouwt met eigen winkels, moskee enzovoort, voor ongeveer 400 oudere Turkse Rotterdammers met subsidiegeld vind ik dan ook waanzin. Zulke enclaves zullen nooit gaan bijdragen aan het integreren. De overheid probeert integratie te bevorderen en besteden er miljoenen aan om vervolgens een gemeente te hebben die subsidie verstrekt om een bepaalde groep af te scheiden van de Nederlandse maatschappij. Als je de Nederlandse nationale identiteit niet onderstreept heeft iemand naar mijn mening weinig te zoeken in Nederland. Alles in het leven is nog altijd een kwestie van kunnen en willen.

Een gelijkere samenleving is een betere samenleving op vele vlakken, gelukkiger, gezonder enzovoort. De overheid zou zich erop moeten richten om de onvrede bij de allochtonen weg te nemen en zich te richten op het ‘kunnen’, zorgen voor betere scholing, onderwijs enz. Aan de andere kant zou de overheid ook ervoor moeten zorgen dat de nationale identiteit wordt onderstreept, zich richten op het willen, integreren als voorwaarde. Wat naar mijn mening begint met taal en werk waar mogelijk. De eigen cultuur hoeft ook niet opgegeven te worden maar wel naar de achtergrond worden verplaatst, ‘wij zullen het Nederlands leren, maar het [vul in] altijd blijven eren.’ Het is dan ook waarschijnlijker dat de ontvangende groep zich meer open zal stellen voor nieuwe Nederlanders.

SOAP 27

Chaïm la Roi

OPINIE

Op naar een synthese van pretentie en sentiment

H

et is 30 april 2013. Hoe meer ik me, vervuld met zelfmedelijden, richting de Grote markt begeef, hoe beter ik het begin te horen, te ruiken, te voelen. De dag die ik wist dat zou komen is hier. De geur van verschraald pils vermengd met kraanwater (want lekker bier, dat drinkt wij niet) vult mijn neusgaten, terwijl ondertussen mijn oren worden murw gebeukt door bonkende lawaai, het predicaat muziek onwaardig. Ik sjok de ABN-AMRO voorbij en sleur mezelf onder sociale druk en met frisse tegenzin de Grote Markt op. Niet Willem-Alexander, maar koning Lompheid lijkt vandaag te worden beëdigd. De polonaise, het lelijke eendje onder de dansen, lijkt er tot een heilig ritueel verheven. Het is weer eens zover: Nederland viert feest.

te beweren, maar als we iets niet zijn, dan is het wel fijnzinnig. Dit tekort aan verfijning maakt dat ik Nederland en cultuur vaak in een belabberde combinatie uit vind monden. Een sterk herziene culturele agenda zou dan ook één van de speerpunten moeten zijn voor het ‘Nieuwe Nederland’. In het algemeen ben ik voor het opstellen van zo’n agenda absoluut niet de aangewezen persoon.

Het etiket gematigd cinefiel durf ik mezelf echter wel op te plakken. Laat de Nederlandse film nou net de comateuze kasplant zijn binnen de ziekenzaal van de Nederlandse cultuur. Daarom hieronder mijn reddingsplan voor de Nederlandse film in het nieuwe Nederland, dat zou moeten dienen als sjabloon voor een culturele reconstructie van Nederland.

Waarom zijn de meeste Nederlandse films kut? De belangrijkste reden hiervoor is volgens mij is denk ik dat Nederlandse filmmakers ten onrechte de Hollywoodfilm gebruiken als referentiekader voor een goede film. Nederlandse filmmakers willen meestal Hollywoodje spelen, merkte Henny Vrienten vorig jaar al op in Zomergasten. Als je het mij vraagt een tragisch uitgangspunt, dat als een schimmel door het leeuwendeel van de Nederlandse films wandelt. Goede films worden namelijk vooral NIET in Hollywood gemaakt. Als het aankomt op het maken van goede films, dan is mijns inziens Europa het gidsgebied, op de voet gevolg door Azië, Zuid-Amerika en de onafhankelijke Amerikaanse productiehuizen. Dan komt er een hele poos niks, dan nog een hele poos niks, en dan volgen Hollywood (en dan komt, na weer een hele poos niks, Bollywood voorbij gedanst).

De dag die ik wist dat zou komen is hier

Het zijn met name de nationale feestdagen die mijn sluimerende emigratiebehoefte aanwakkeren. Want wanneer de spanning ook maar even van de boog is, komt onze ware aard bovendrijven. Over ons Nederlanders valt veel

28 SOAP

ne e raan nav e seh t n e e i tn e t tn e m i t

Chaïm la Roi

OPINIE

O ys rp es De gemiddelde Hollywoodfilm verloopt als volgt: De redelijk simpele verhaallijn werkt dwangmatig toe naar een happy end. De personages worden vaker niet dan wel uitgewerkt tot diepgaande personages, maar blijven veelal oppervlakkige karikaturen. Over dit flinterdunne plot worden zoveel mogelijk special effects gesmeerd, om de flinterdunne verhaallijn vooral niet teveel op te laten vallen. De Nederlandse drang tot het kopiëren van dat concept, doet de kans op een geslaagde Nederlandse film tot nul reduceren. Het is als een slap aftreksel van surrogaatkoffie.

Hoe anders is dat in de gemiddelde Europese film, waarin emotionele diepgang en originaliteit eerder worden omarmd dan geschuwd. Een ontwikkeling weg van de Hollywoodtraditie en in de richting van de Europese filmhuisfilm, zou een eerste stap in de goede richting zijn.

Bovendien zijn goede Hollywoodfilms vaak goede Hollywoodfilms, omdat het Holywoodfilms zijn. Dus met een enorm budget gemaakt. Inception of The Dark Knight zijn in Hollywood gemaakt, omdat het vanuit technisch oogpunt enkel haalbaar was om ze daar te maken, en nergens anders. Niet zozeer de inhoud, als wel de verpakking is wat de Hollwywood film tot een goede film maakt. Dat valt in Nederland dus met de beste wil van de wereld niet na te doen.

Naast de drang tot Hollywoodje spelen, ligt mijn in het begin geschetste typisch Nederlandse gebrek aan fijnzinnigheid ten grondslag aan de matige opbrengst van de Nederlandse film. Dit gebrek aan souplesse wordt, vermomd als nuchterheid, gedragen als een trofee. Sentiment wordt, als het niet op zijn Amerikaans wordt

Onder Nederlandse cineasten lijkt het hardnekkige misverstand te bestaan dat artistieke pretentie niet te combineren is met sentiment uitgemolken, vooral geschuwd. Onder Nederlandse cineasten lijkt het hardnekkige misverstand te bestaan dat artistieke pretentie niet te combineren is met sentiment.

De Nederlandse film beklijft daardoor niet. Exemplarisch is in dit opzicht het verschil tussen de Nederlandse film Simon (2004) (één van de weinige geslaagde Nederlandse producties van de afgelopen jaren) en de respectievelijk Franse en Vlaamse producties Amour (2012) en Tot Altijd (2011). In alle drie de films staat de naderende dood centraal. In tegenstelling tot in Amour en Tot Altijd, wordt in Simon echter naar dit nakende einde toegewerkt met behulp van zoveel mogelijk nuchterheid en humor. Zelfs Amour, geregisseerd door Michael Haneke, de personificatie van de sentimenthaat, weet in enkele vertederende, maar ook in enkele confronterende scènes, waarin het naderende einde wordt rauw verbeeld, veel beter voor ontroering te zorgen.

De gouden combinatie voor een mooie film ligt dus in een uitgebalanceerde combinatie van pretentie én sentiment. Wil de zieke patiënt die de Nederlandse film momenteel is, beter worden, dan is het enige recept pretentie en smaakvol sentiment. En weg met het spektakel en platte vermaak. Opdat ik in het Nieuwe Nederland bij een goede film geen ondertiteling meer hoef te lezen.

SOAP 29

Met het begin van het collegejaar komt het einde van ons bestuursjaar in zicht. We willen graag met jullie terugkijken op het afgelopen jaar aan de hand van een aantal hoogtepunten.

September en oktober Onze eerstejaars hebben we leren kennen op het introductiekamp op Schiermonnikoog. Een kamp dat als vanouds in het teken stond van spelletjes, elkaar leren kennen en natuurlijk late avondjes in de Toxbar.

We zagen de eerstejaars dan ook met kleine oogjes zitten op het eerste college op de maandagochtend na het kamp.

Na het introkamp gingen we vliegend van start met de SoK-weken (de Sociologie Kennismaking weken), waar de eerstejaars gelijk onder de arm werden genomen. De SoK-weken werden knallend afgesloten met het Prominent in de Tent feest! Dit is één van de grootste en mooiste feesten in Groningen en jaarlijks is Sociëtas er goed vertegenwoordigd. De SoK-weken bestaan nog maar twee jaar en ook komend jaar zullen we ze verder verbeteren!

November November was de maand die in het teken stond van het Bertus Postma weekend, ons beruchte en alom geroemde actieve leden weekend. Ondanks dat de faciliteiten een beetje van slag waren(de verwarming had er minder zin in en het alarm des te meer) was het ook dit jaar weer een groot succes!

December Dit jaar organiseerden we voor het eerst een kerstgala. In samenwerking met Studieverenging IK werd het een zeer geslaagde avond in Huize Maas. We kregen veel enthousiaste reacties en hebben zelf ook een fantastische avond gehad. Daarom zal ook deze kerst gevierd worden met een even zo mooi gala.

Januari In het nieuwe jaar reisden we af naar Brussel met de CIA (Commissie Inhoudelijke Activiteiten). Op deze leuke dag hebben we de hoofdstad van Europa beter leren kennen.

30 SOAP

Februari Februari was de maand van de congressen. Zo reisden we af naar Utrecht voor het Landelijk Sociologie Congres. In ons eigen Groningen vond het allereerste Conference of Behavioural and Social Sciences plaats. Met lezingen van onder andere de bekendste, hipste en - volgens Jitske S. en Simone S. – de meest sexy filosoof Bas Haring en onze plaatselijke held, Groninger alumnus Jacques Wallage als dagvoorzitter. Al met al een eerste succesvolle editie van het intrafacultaire congres. We hopen dat de volgende editie even succesvol wordt met dit keer hopelijk een Sociëtaslid in de commissie.

Maart In maart kwam de felbegeerde almanak uit, met dit jaar het thema ‘somewhere over the rainbow’. Weer een ontzettend mooi overzicht van het afgelopen jaar met uiteraard de nodige pikante plaatjes.

April De jaarlijkse buitenlandse excursie (de trip) ging dit jaar naar het immer gezellige Berlijn en Warschau. Twee plekken richting het oosten waar menig student bij in zijn handen wrijft. Relatief goed gerstenat, lekkere technoclubs en interessante cultuur en historie. Prachtig weer en een gezellige en diverse groep maakten de trip helemaal compleet.

Dat het bij ons tijdens de Batavierenrace vooral om de gezelligheid gaat, hebben we duidelijk gemaakt! Met slaapzakraces in de slaapzaal en een prachtig feest op zaterdag was het een weekend om nooit te vergeten. En met een 296e plek mogen we ook best tevreden zijn.

Juni Op 5 juni werd het kandidaatsbestuur bekend gemaakt. Met veel trots dragen wij onze taken aan ze over vanaf oktober. Simone Schuurmans (voorzitter) , Beitske van der Mark (secretaris), Eva Hoitzing (penningmeester), Maria Wiertsema (Commissaris Intern) en Vincent de Goeij (Commissaris Extern), we wensen jullie veel succes en leuke momenten toe!

Op de Sociologische KroegKwis zegevierden sommigen en voor anderen werd pijnlijk duidelijker hoeveel kennis ze al weer waren vergeten.

Het collegejaar werd feestelijk afgesloten met een verrukkelijke barbecue en een spetterend eindfeest. Met dank aan een paar partytenten viel de barbecue niet in het water en hebben we gelukkig gezellig kunnen eten. In de Shadrak hebben we het jaar mooi af kunnen sluiten. Wij vonden het een fantastisch jaar en willen jullie allemaal heel erg bedanken!

Liefs, Het Sociëtasbestuur 2012-2013

SOAP 31

WANTED ?

Nieuwe redactieleden!!

Zit jij boordevol creativiteit en heb je zin om daar wat mee te doen?

Word dan nu lid van de redactie van SoAP volgend jaar! We zijn nog op zoek naar nieuwe redactieleden voor het schrijven van stukjes en ook naar fotografen en vormgevers! Om je op te geven stuur je een mailtje naar soap.redactie@gmail.com.