Zorg(en) voor morgen

De puzzel van de zorg moet worden herbekeken

De vergrijzingsgolf die al meer dan tien jaren op ons afstevent wordt versterkt door het nijpend personeelstekort in de zorg. Toch zijn experts optimistisch. De puzzel moet hertekend worden, maar de technologie en de bevolking zijn er klaar voor.

De levensmissie van vooruitgangsoptimist, gastdocent moleculaire oncologie en digitale gezondheid aan de Universiteit Gent en auteur Koen Kas is om bij te dragen aan een samenleving waarin mensen nooit meer ziek zijn. “In de Chinese geneeskunde moet de arts patiënten gezond houden zodat ze niet op consultatie moeten komen. Die kentering moet er bij ons ook komen”, zegt hij.

Ook Nico De fauw, psycholoog en directeur van In4care, deelt die visie. “Hoewel de vergrijzingsgolf niet nieuw is, spreken we nu van een acuut probleem. Het is een complexe uitdaging. Enerzijds moeten we de noden van zorgbehoevenden beter opvangen en anderzijds kampen we met een tekort aan zorgpersoneel”, zegt De fauw. “Bovendien staat het zorgbudget serieus onder druk”, gaat Kas verder. “Het curatieve model is niet langer houdbaar. Momenteel wordt 98 procent van het budget ingezet voor de laatste twee levensjaren. Dankzij technologie kunnen we mensen langer gezond thuis houden met meer autonomie, onafhankelijk van een zorgverlener.”

“De puzzel van de zorg moet worden herbekeken”, beaamt De fauw. “Sterker nog, we moeten een nieuwe puzzel maken.” Kas is het daarmee eens: “We moeten niet wachten tot de tsunami ons overspoelt. We moeten inzetten op preventie en technologie gebruiken om ouderdomsziekten te voorspellen en te voorkomen. Mijn ultieme droom is om mensen jong te laten sterven, maar wel zo laat mogelijk.”

Technologie als reddende engel

“Technologie kan niet alleen het leven van patiënten verbeteren maar ook de taken van zorgmedewerkers of mantelzorgers verlichten. Ik geloof ook sterk in de vermaatschappelijking van de zorg”, zegt De fauw. “Buurtgerichte zorg in combinatie met professionele hulp waar nodig. Technologie inzetten lijkt beangstigend, mensen hebben immers schrik om vervangen te worden of om de zorg te ‘ontmenselijken’. Maar door routinematige taken of monitoring uit te besteden, blijft er juist meer tijd over voor menselijk contact.” Of zoals De fauw het kort samenvat: koude technologie gebruiken voor warme zorg.

“Uit de coronacrisis is gebleken dat zelfs tachtigplussers snel vertrouwd raken met technologie. Sommigen hebben meer ondersteuning nodig, en dat kan door geduldige begeleiding”, zegt Kas. “Vroeger was de drempel groter, maar de digitale geletterdheid neemt toe. Bovendien zijn de aankomende generaties opgegroeid met technologie”, vult De fauw aan.

Van ceintuurs tot adaptieve vloeren

Het is verbluffend hoeveel innovaties er vandaag beschikbaar zijn. Gaande van bloempotten om tegen te praten, ceintuurs met trackers en airbags voor patiënten met dementie tot virtuele ziekenhuizen, lampen met valdetectie en adaptieve vloeren om ziektebeelden zoals MS of depressie op te sporen. Hoewel er geen gebrek is aan innovatie, leidt de implementatie van nieuwe technologieën zonder dat ook de onderliggende zorgprocessen veranderen tot niets, waarschuwt De fauw. De volledige sector, met inbegrip van de overheid, moet mee in de transitie. Hoewel de validatiepiramide een stap in de goede richting is, moeten de terugbetalingsmechanismen nog verder uitgewerkt worden. “We mogen ons overigens ook niet blindstaren op technologie”, zegt Kas. “Soms moeten we ons boerenverstand gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan de kletskassa’s bij Jumbo: die zijn niet hightech, maar wel nuttig.” De sector is klaar om technologie te omarmen, en de evolutie gaat snel. Beide experten zijn dus hoopvol voor de toekomst. “Ik geef al acht jaar keynotes. In het begin was er veel scepticisme, nu kan het niet snel genoeg gaan”, besluit Kas.

In de Chinese geneeskunde moet de arts patiënten gezond houden zodat ze niet op consultatie moeten komen. Die kentering moet er bij ons ook komen.

— Koen Kas, UGent

Wil je meer leren over de toekomst van ouderenzorg? Neem deel aan het Happy Aging-evenement van In4Care op 6 oktober 2022 in Hasselt. Koen Kas zal er onder meer spreken over Delightful Aging. Meer info op

www.in4care.be

Door Ciara Reid

Professor Thomas De Beer, Universiteit Gent, Directeur CESPE

“België is toonaangevend in de ontwikkeling van innovatieve geneesmiddelen. Door de toegenomen complexiteit van nieuwe behandelingsstrategieën zien we echter een sterk gestegen nood aan diepgaande proces- en formulatiekennis binnen de geneesmiddelenproductie. Hierbij komt ook de evolutie naar modulaire en geminiaturiseerde productielijnen die continu gemonitord en bijgestuurd worden op basis van realtimedata. Deze transformatie, gedreven door tools zoals digitale tweelingen, draagt bij tot efficiëntere en duurzamere productie,” volgens UGent-professor Thomas De Beer, directeur van CESPE.

CESPE, het Centre of Excellence in Sustainable Pharmaceutical Engineering & Manufacturing, is een publiek-privaat partnerschap gehuisvest aan Universiteit Gent dat antwoorden biedt op uitdagingen binnen de (bio)farmaceutische productie. De ambitie van CESPE is dan ook om dé toonaangevende innovatiehub in Europa te zijn voor ‘end to end’-productie van geneesmiddelen. “Daarom zijn we trots tegen eind 2025 intrek te kunnen nemen in onze nieuwe faciliteiten op het Tech Lane Ghent Science Park. Onze CESPE Innovatie Accelerator zal o.a. ‘state of the art’-cleanrooms, laboratoria voor productie van biofarmaca, een ‘highthroughput’-faciliteit voor organische synthese en een (bio)pharmtech-incubator omvatten. Deze unieke combinatie van onderzoeksinfrastructuur op vlak van productie-innovatie is uniek in België. Om onze leidinggevende positie binnen (bio)farmaceutische productie verder te versterken, moeten we daarnaast blijven inzetten op de uitbouw van het farmaceutisch ecosysteem en hierbij alle stakeholders betrekken,” besluit Dr. Christoph Portier, projectmanager bij CESPE.

De menopauze krijgt stilaan de aandacht die ze verdient

Hoewel de menopauze hoort bij het leven van iedere vrouw, hangt hier tot vandaag nog een duidelijke taboesfeer rond. Innovatieve spelers uit de farmaceutische industrie die hier verandering proberen brengen, krijgen steeds meer bijval. Hierdoor stijgt de levenskwaliteit van heel wat vrouwen zienderogen.

Meisjes die voor het eerst menstrueren of starten met anticonceptie krijgen over het algemeen de kans om hierover te praten. Deze gebeurtenissen worden gezien als een belangrijke mijlpaal in hun leven. Dat geldt niet voor de menopauze. Hier wordt in de praktijk heel weinig over gepraat. Nochtans heeft het stoppen van de menstruatie een grote impact op het leven van vrouwen. Zo geeft maar liefst 77 procent van de vrouwen aan dat hun levenskwaliteit hierdoor negatief wordt beïnvloed1. Bovendien neemt de periode na de overgang gemiddeld een derde van een vrouwenleven in beslag. Wie beweert dat het hier gaat om een voetnoot in het leven doet de waarheid dus overduidelijk oneer aan.

Dat hier nog een taboesfeer rond heerst, heeft voor een deel te maken met het feit dat vrouwen over het algemeen minder snel geneigd zijn om hun bezorgdheden te delen met hun omgeving. Daarnaast kampen bepaalde behandelmethodes voor vrouwen in de menopauze met een negatieve perceptie. Dit is vooral terug te brengen op een grootschalige studie van het Women’s Health Initiative (WHI) die begin jaren ’90 werd gepubliceerd en die aangaf dat hormonale behandelingen de kans op borstkanker zouden doen stijgen. Ondertussen hebben heel wat recentere studies echter aangetoond dat deze vermeende risicotoename onterecht is. Tegenwoordig bestaat er een wetenschappelijk bewijs dat het uitblijven van hormonale therapie net meer risico’s op bepaalde aandoeningen zoals hart-en vaatziekten en osteoporose met zich meebrengt. Omwille van de grootschalige media-aandacht die deze studie destijds kreeg, gecombineerd met het gebrek aan extra kadering, leeft de impact van deze studie echter tot vandaag voort. Zo zijn er nog steeds landen waar er simpelweg geen hormonale therapieën voor vrouwen in de menopauze worden voorgeschreven. Toch is er onmiskenbaar een duidelijke tendens voelbaar en geraakt het behandelen van vrouwen in hun menopauze steeds meer ingeburgerd. Dat is ook nodig, want hoewel vrouwen na de menopauze geen oestrogeen meer aanmaken, hebben ze dit wel nodig om optimaal te kunnen functioneren.

“Zo’n behandeling kun je eigenlijk vergelijken met het toedienen van insuline bij diabetespatiënten”, vertelt Anne-Sophie Lesceu, country lead bij farmaceutisch bedrijf Theramex, een bedrijf dat een groot aandeel heeft in deze evolutie. Deze farmaspeler biedt therapieën binnen vier domeinen: contraceptie, fertiliteit, osteoporose en menopauze. Dit laatste luik krijgt hierbij steeds meer aandacht. “We beschikken over een uitgebreid gamma aan producten rond de menopauze, gaande van hormoonpatches tot orale hormonale en niet-hormonale behandelingen. We zijn een relatief kleine speler, maar proberen met onze innovatieve producten toch impact te genereren”, aldus Lesceu.

Dat deze aanpak werkt, bewijzen de cijfers die Theramex kan voorleggen. Zo is het bedrijf, dat slechts een vier jaar geleden ontstond als op zich zelf staande entiteit, vandaag reeds actief in meer dan 80 landen. “We hebben al meer dan zes miljoen vrouwen kunnen helpen”, vertelt Lesceu trots. “Door ons gamma verder uit te breiden en elk jaar nieuwe therapieën te lanceren, hopen we dit aantal verder te kunnen doen stijgen. Het feit dat we een kleinere speler zijn, speelt hierbij in ons voordeel, omdat het toelaat om snel te kunnen schakelen als er zich mogelijkheden voordoen.”

En er is meer: het bedrijf wil deze groei gebruiken om ook de maatschappelijke bewustwording rond dit thema verder te verhogen. Met dat doel voor ogen lanceert Theramex samen met de Belgische menopauzevereniging (BMS) een awarenesscampagne rond de impact van menopauze op het leven van vrouwen. “Wat we uiteindelijk willen bereiken, is dat vrouwen zelf de ownership van hun mogelijke behandeling in handen krijgen en zelf kunnen kiezen voor welke optie ze willen gaan. Daar geloven wij heel sterk in”, besluit Lesceu.

Anne-Sophie Lesceu

Country lead

Theramex is een gespecialiseerd farmaceutisch bedrijf dat vrouwen wil steunen in iedere levensfase. Door patiëntgerichte oplossingen aan te bieden proberen ze vrouwen iedere dag de beste versie van zichzelf te laten zijn.