Volgspot op de Belgische designverlichting B e l g i s c h e v e r l i c h t i n g s b e d r i j v e n m a k e n a l e n k e l e j a r e n h e t m o o i e w e e r. Vanuit het epicentrum van de Belgische designverlichting richt Audi magazine de volgspot op Alain Monnens, een bevoorrechte Door Christophe De Schauvere (tekst) en TBD (foto’s) getuige om de sector door te lichten.
050 / genieten / Audi magazine
Audi magazine / 051
052 / genieten / Audi magazine
Verlichting onder spanning: het bekroonde ontwerp ‘Stretch’
De E403-snelweg in West-Vlaanderen heeft veel weg van een lichtend pad, een attractief spoor in ‘s lands verlichtingsindustrie. De Belgische verlichtingsproducten die internationaal op heel wat aandacht kunnen rekenen, liggen hier op een boogscheut van elkaar. Zowel op het domein van architecturale als van decoratieve verlichting zijn de Belgische bedrijven erg sterk. Het verschil tussen beide segmenten ligt vervat in het doel van de verlichtingsarmaturen. Architecturale verlichting betekent planmatige projecten zoals kantoren, winkels, maar ook huizen en is functioneel, zonder sfeer daarom uit te sluiten. Decoratieve verlichting impliceert, zoals de naam het zegt, in de eerste plaats verlichting als decorum. “In beide segmenten staan de Belgische bedrijven bekend om hun kwalitatieve designverlichting”, zegt Alain Monnens, een Limburger die na omzwervingen in Roeselare terechtkwam. Monnens stond ook mee aan de wieg van het verlichtingsbedrijf tossB waarvoor hij intussen al voor tientallen producten de lijnen uitzette. De Stretch, zijn kunststoffenlamp die ter bevestiging wordt opgespannen in de ruimte, is zijn recentste succesnummer. Het is door de jury van de Red Dot Design erkend als een product waarin een uitgesproken en vernieuwende designvisie schuilt. De Red Dot Award is een internationaal gewaardeerde jaarlijkse designprijs; een prestigieus keurmerk voor ‘uitmuntend design’. Ook de Flip, een ontwerp van Monnens uit 2008, kreeg een dergelijke Award. Design mag dan al een onweerlegbaar meerwaardestreven inhouden, de aanpak die Alain Monnens al die jaren aanhoudt, geldt als een pars-pro-toto voor de hele sector: ontwerpen als de kunst van het weglaten. “Bij het ontwerpen moet je altijd vertrekken vanuit het technische gegeven van de lamp. Hoe ga je de fitting integreren, of het netsnoer... dat is minder eenvoudig dan het lijkt. Zelf
probeer ik van daaruit te zoeken naar een resultaat waaruit een eenvoud straalt, ook al schuilt in eenvoud veel complexiteit.” Exemplarisch zijn de ontwerpen die hij onder de vleugels van tossB presenteerde zoals de Tube, de Flip of de Hat, zijn staande lamp waarbij het netsnoer zich in een schuin oplopende buis verstopt, tot de lampenkap, die als een ondoorlaatbare hoed voor een konische lichtkrans zorgt. Ook de Cone, waarvoor Monnens in 2006 een Henry van de Velde-Label ontving, zorgt voor dezelfde sierlijke eenvoud waarin zijn portfolio zo excelleert. Binnenkort komt daar nog de Crane bureaulamp bij die als een origami kraanvogel uit één stuk aluminium is gemaakt. Dat België haar renommee op de internationale verlichtingsscene te danken heeft aan een eigen stijl, is misschien te kort door de bocht, maar zeker is dat net het in vierkante meters beperkte strijdtoneel zorgde voor creatieve stimulansen. De onderlinge competitie maakt dat de betrokken partijen elkaar tot een niveau hoger tillen. Intussen heeft elk van de producenten een eigen stijl. De ene zal meer innoveren met de integratie van LEDtechnologie, terwijl de andere zoekt naar nieuwe materialen voor de armaturen. Elk zoekt naar een balans tussen esthetiek en functionaliteit. In verlichting is techniek van elementair belang, maar daarin kennen de Belgische producenten de stiel. >>
“Zoeken naar eenvoud, maar dan het soort van eenvoud waarin veel complexiteit schuilt” Audi magazine / 053
Zelfde vormtaal, ander materiaal: de Bertus clubzetel
België heeft naast tossB ook andere bedrijven die op de internationale designschaal hoge ogen gooien. “Bedrijven als Modular, Wever & Ducré en Delta Light zijn veeleer gericht op de grote projecten rond architecturale verlichting. Dark is dan weer veeleer het label van de decoratieve en speelse verlichting”, overschouwt Monnens de markt. “De West-Vlaamse verlichtingsindustrie is erg met elkaar verwant, al pakt elke speler uit met een consequent volgehouden esthetische lijn. “Bij Modular was het in het begin Paul Rommens zelf die aan de tekentafel zat. Rommens is een selfmade man, een elektricien die een enorm potentieel zag in laagspanningslampen die op eenvoudige wijze in serie geschakeld konden worden. Intussen kunnen ook externe designers er terecht. Denk maar aan Xavier Lust met zijn PipeLite, of Luc Vincent met de Ace Diamonds, of de Traffic-profielspots ontworpen door Rotor, een multidisciplinair ontwerpbureau.” Bij Dark daarentegen is er van meet af aan een uitgesproken designercultus opgezet, mede door de bevlogenheid van haar nestor zaakvoerder-designer Marnick Smessaert. Zowel met de naam als de aanpak van het bedrijf positioneerde Dark zich in 2000 haaks op de sector. Marnick Smessaert lanceerde een eigen verlichtingsfilosofie van ‘love it or hate it’. “Bovendien koos Dark resoluut voor nieuwe materialen als kunststof en nieuwe productietechnieken zoals het rotatiegieten”, zegt Alain Monnens hierover. “Dit rotatiegieten laat toe om met behulp van een mal grote, holle producten te maken. De mal wordt gevuld met kunststofgranulaat en vervolgens opgewarmd. Tijdens de opwarming wordt deze mal geroteerd rond twee assen en het is de hoeveelheid kunststofgranulaat die bepaalt hoe dik het uiteindelijke product wordt. Het rotatiegieten is erg geschikt om meer sculpturale armaturen te maken.”
054 / genieten / Audi magazine
De consequent volgehouden vormtaal van Alain Monnens heeft onder tossB voor een coherente portfolio gezorgd, in een bedrijf dat zich meer tot de consumentenmarkt en de kleinere projecten richt. Daarnaast wil Monnens als onafhankelijk designer ook zijn horizonten verruimen. Zo ontwierp hij recentelijk de Bertus clubzetel voor Durlet. Daarom ook presenteert hij binnenkort als eerste Belgische ontwerper een nieuwe reeks plafondarmaturen bij het Sloveense Vertigo Bird. Dit sterk opzettende label heeft zich pijlsnel ontpopt tot een van de meest spraakmakende nieuwlichters. In tegenstelling tot Dark dat bekendstaat als rebels, doet Vertigo Bird het met een serenere lijnvoering en meer ingetogen, niet van enige humor verstoken, collectie. De fel belichte westhoek en de hausse waarmee zowel Modular, Delta Light, Wever & Ducré, Dark en tossB zich in de internationale verlichtingswereld nestelden, wekte inmiddels ook de aandacht van de grote jongens. De verlichtingsindustrie is immers big business. De internationalisering heeft er mede voor gezorgd dat elk van de bedrijven - uit zelfbehoud maar ook soms noodgedwongen - naar een betere structuur moesten zoeken of vers kapitaal. Om de groei bij te houden heeft elk van deze bedrijven productietechnische of logistieke groeipijnen ondervonden die intussen, na verschillende overnamerondes, allemaal zijn opgelost. Zo maakt Modular deel uit van Philips terwijl Wever & Ducré en Dark door een en dezelfde speler zijn overgenomen en samen onder de vlag van 2B Delighted opereren. In het licht van deze nieuwe structuren behouden Belgische producenten hun eigen identiteit. Enige voordeel van dat nieuwe, internationale raamwerk: het biedt de bedrijven meer slagkracht om hun missie uit te voeren. En die missie blijft nog steeds: het Belgische design verder uitdragen over de rest van de wereld. //
“In de Belgische verlichtingsindustrie houdt iedere speler een consequent v o l g e h o u d e n e s t e t h i s c h e l i j n a a n .”