n Mısır mitolojisine göre günümüzden 4-5 bin yıl önce Seth’in, Osiris’i anahtarsız ve kilitsiz bir tabuta hapsetmesiyle başladı anahtarın serüveni… Seth, tabutu Nil’e attığında Osiris’in karısı İsis onu aramaya koyuldu. Nil Nehri’nde aramasından dolayı Mısır hiyerogliflerinde en çok kullanılan sembollerden biri olan ‘Ankh’a ‘Nil’in Anahtarı’ ismi verildi. Mısır mitolojisinden aktardığım bu bölüm aslında insanoğlunun saklamaya- gizlemeye olan tutkusunun ne kadar eski olduğunun bir kanıtı. İlk anahtarların, mitolojide de değinildiği üzere, antik Mısır’da kullanılması bizleri şaşırtmamalı; zira günümüzde kökü antik çağlara dayanıp da Mısır’a uğramamış bir alet neredeyse yok. Elbette antik Mısır’da kullanılan anahtar kilit ikilisinin, kullanış amacı dışında günümüz anahtarlarına benzeryen bir yanı yok. Mısır kilitleri, içi boşaltılmış dili bulunan pimli bir türdü. Çalışma prensibini kısaca anlatmakta yarar var çünkü bilinen ilk anahtar-kilit ikilisinin neye benzediği aklımızda canlanmalı. Anahtar; eğri ucunda pimler bulunan, yassı bir tahta çubuktan oluşurdu. Anahtar kilide sokularak yukarı doğru kaldırıldığında pimler, dilin yukarı doğru kalkıp, geri çekilmesini sağlardı. Bu kilitler yaklaşık 60 cm büyüklükte yapılıyordu. İlk zamanlarda piramit ve saray çevresinde kullanırken daha sonra soylulara ve sıradan halka yayıldı. Ardından tüm Mısır’a ve dünyaya...
n According to the Egyptian mythology, key’s adventure began 4-5 thousand years ago, when Seth imprisoned Osiris in a coffin with no key or lock. As he throw away the coffin into the Nile, Osiris’s wife Isis began looking for her husband. As he was searched long the Nile, this most frequently used hieroglyphic symbol of ‘Ankh’ was given the name ‘The Key of Nile’. This episode from the Egyptian mythology proves the ancient roots of human passion for hiding and keeping. As explained in mythology, it should come as no surprise that the earliest keys have been used in the ancient Egypt; as there is hardly a single tool that has its roots in ancient ages and has not passed through Egypt. The key and lock pair that were used in the ancient Egypt certainly has nothing in common with its modern counterparts aside from its use. The Egyptian locks had empty key bits with pin. It is essential to tell how it operates briefly, in order to have a view of the earliest known key and lock. The key consisted of a flat wooden rod with pins on its crooked end. When the key was placed in the lock and hold upwards, the pins made the key bits go up and draw back. These locks had a size about 60 cm. At first, they were used in the Pyramid and the court, and it spread around the noblemen and common people in time, to be followed by the entire Egypt and the world…
SEMBOLİK ŞEHİR ANAHTARLARI Yüksek surların arkasında kurulan şehir devletleriyle birlikte anahtar, insanlık tarihine “şehir anahtarı” kavramını kazandırdı. Şimdilerde yalnızca simge olarak şehre gelen devlet yetkilisine ‘şehir senin’ vurgusuyla verilen anahtarlar; eski çağlarda şehrin “teslim bayrağı” anlamına gelirdi. Şehir devletini kuşatan orduya kral, şehrin anahtarını teslim ederdi. Bu, kimi zaman simgesel ama çoğu zamansa gerçek bir anahtar olurdu. Çünkü surlarla
çevrili şehirlerin gerçek birer kapıları ve o kapıları açmak için anahtarları vardı. Teslim edilen anahtarlar sayesinde şehirler yağmalanmaktan kurtulur; anahtarla birlikte şehir de kuşatmayı yapan devlete verilirdi. Bu şekilde savaş, kan dökmeden sonuçlanırdı. Osmanlı Devleti’nin bu yöntemle çok sayıda şehri savaşmadan sınırlarının içine kattığı da bilinen bir gerçek. Bir savaş âdeti olan ‘teslim olma’ işareti zaman geçtikçe sembolik anlamlar kazandı.
THE SYMBOLIC KEY TO THE CITY With the city states founded behind high city walls, the key presented the history of civilization the notion of “the key to the city”. Now presented to state officials as a symbolic gesture, the keys used to stand for “the white flag”. The king used to present the invading army the key to the city. Sometimes this used to be a symbolic key, but for the most time a real one, fort he cities surrounded by city walls had
actual city Gates with their keys to enter. As the keys were delivered, the cities escaped looting, and they were delivered to the invading state together with the key. Thus the war ended without spilling any blood. Ottomans are known to seize many cities this way, without waging an actual war. This sign of “surrender” which used to be a tradition of war gained symbolical attributes in time.
41