NL consumptie wiet onderschat

Binnenlandse cannabismarkt zwaar onderschat

Als de je de achterdeur van de coffeeshop wilt regelen, moet je weten hoeveel hasj en wiet er over de toonbank gaat. Je zou denken dat dit bekend moet zijn bij de Belastingdienst. Coffeeshops geven hun omzet immers door aan de fiscus. Maar de Belastingdienst is niet in staat om deze informatie uit haar systeem te halen. Zelfs niet als onderzoekers van justitie daarom vragen.

Door Nicole Maalsté

Een merkwaardig verhaal. Coffeeshopondernemers in heel het land hebben te maken met structurele boekencontroles. In verschillende coffeeshops hebben belastingsinspecteurs dagenlang op de werkvloer rond gelopen om inzicht te krijgen in het reilen en zeilen van sommige coffeeshops. Daar heb ik de afgelopen jaren nog enkele aardige anekdotes over gehoord. Zo vertelde een exploitant me hoe twee belastingcontroleurs zijn zaak op een drukke dag eens van dichtbij kwamen bekijken. Een van de controleurs werd daarbij stoned van de wietlucht en vertrok maar weer.

Uitgebreide rapportages

Van die observaties en gesprekken met eigenaren en medewerkers van coffeeshops zijn uitgebreide rapportages gemaakt. Een handboek voor inspecteurs geeft tegenwoordig uitleg waarop zij moeten letten bij controles van de omzet van coffeeshops. Daar staat bijvoorbeeld in dat het grootste risico is dat coffeeshopondernemers een deel van de omzet verzwijgen. Het handboek laat zien dat de Belastingdienst goed op de hoogte is van de financiën en het managen van coffeeshops. En toch blijkt de fiscus niet in staat om aan te geven wat de omzet van coffeeshops is en hoeveel kilo hasj en wiet er over de toonbank gaat.

Gegevens

Onderzoekers van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) hebben in het najaar van 2014 vrijwel dagelijks gebeld met de Belastingdienst om die gegevens boven water te krijgen. Zij hadden die informatie nodig om een schatting te kunnen maken van de binnenlandse consumptie van wiet. Helaas, na eindeloos aandringen stuurde de fiscus een aantal cijfers op die niet konden kloppen. In 2013 zouden 74 coffeeshops (een steekproef) samen een omzet hebben gehad van zo’n 7 miljoen euro. Dat is natuurlijk een lachertje. Er zijn coffeeshops die dit bedrag in hun eentje omzetten.

Quickscan

Het is mij nooit duidelijk geworden waarom het zo lastig is om de juiste cijfers naar boven te halen. Ik besloot dat het hoog tijd werd om het over een andere boeg te gooien. Als de Belastingdienst niet in staat is om deze cijfers te leveren, dan kunnen we het toch gewoon aan de coffeeshopexploitanten zelf vragen. Samen met onderzoeker Thomas Blok zette ik een quickscan op om in een aantal weken zoveel mogelijk coffeeshopexploitanten te bereiken. Het is logisch dat ondernemers niet meteen warm lopen om dit soort bedrijfsinformatie met derden te delen. Toch is het ons gelukt om een behoorlijk betrouwbare inschatting te maken van het aantal kilo’s wiet en

hasj die jaarlijks via coffeeshops aan de man worden gebracht.

139 ton Nederwiet

Uit het onderzoek blijkt dat de onderzochte coffeeshops in 2013 gemiddeld 226 kilo nederwiet en 42 kilo hasj op jaarbasis verkochten. Op basis hiervan is een taxatie gemaakt van de hoeveelheid cannabis die in 2013 via alle 614 coffeeshops op de Nederlandse markt is gebracht. Uitgaande van het gemiddelde zou dit betekenen dat in 2013 in totaal 139 ton nederwiet en 26 ton hasj via coffeeshops is ver-

kocht. Zonder rekening te houden met misoogsten en andere problemen zijn

dit dus de hoeveelheden die jaarlijks moeten worden geproduceerd om alle coffeeshops te kunnen bevoorraden. verdiepen, zouden coffeeshops 55 in handen hebben. Als we dit verder doorrekenen voor wiet en ervan uit gaan dat op de illegale markt (net als wiet betreft, dan volgt hieruit dat de binnenlandse markt van wiet in 2013 minimaal 180 ton en maximaal 201 ton groot was.

Aannames

Dit is aanzienlijk meer dan tot nu toe in andere schattingen is berekend. Bij de meest recente schatting van justitie wordt de binnenlandse markt

van nederwiet op minimaal 28 ton en maximaal 114 ton getaxeerd. Deze

schatting is gebaseerd op aannames die voortvloeien uit bevolkingsonderzoeken waarbij mensen is gevraagd of zij blowen en hoe vaak en hoeveel cannabis zij gebruiken. De schatting is gecorrigeerd op basis van aannames over de onderrapportage (blowers geven meestal minder op dan dat ze daadwerkelijk gebruiken, met het idee: ‘mijn gebruik valt wel mee’) en aannames over de omvang van de consumptie van een aantal ondervertegenwoordigde cannabisconsumenten, zoals coffeeshoptoeristen, 65-plussers, geïnstitutionaliseerde personen en daklozen. Toch lijkt hier nog steeds sprake van een onderschatting. Volgens onze berekeningen is de binnenlandse consumptie acht maal zo hoog als de meest conservatieve schatting.

Betrouwbaar?

De vraag is nu welke schatting het meest betrouwbaar is. Justitie die schat dat de Nederlandse consumptie 28 tot 114 ton per jaar is, of onze schatting van 180 tot 201 ton? Het is het woord van de blower tegen het woord van de coffeeshopondernemers. Hoe groot is de kans dat coffeeshopexploitanten een grotere hoeveelheid aan ons hebben opgegeven dan zij in werkelijkheid verkopen? Persoonlijk acht ik de kans dat coffeeshops meer hebben opgegeven net zo groot als de kans dat zij minder hebben opgegeven. Maar ik hoor het graag als iemand hier andere ideeën over heeft. En natuurlijk kan de illegale markt kleiner zijn dan de experts inschatten. Maar zelfs als die nul zou zijn, en we alleen zouden rekenen met de wiet die via coffeeshops wordt verkocht, dan zitten we met 139 ton nog ruim boven de hoogste schatting van de binnenlandse consumptie van justitie (114 ton) die tot nu toe is gedaan.

Ongemakkelijke boodschap

Drugsonderzoekers die zich bezighouden met bevolkingsonderzoeken zouden zich op basis van dit onderzoek op zijn minst achter de oren moeten krabbelen. We wisten natuurlijk al lang dat die bevolkingsonderzoeken over drug-

gebruik weinig betrouwbaar zijn. Maar ze zouden misschien wel eens nog onbetrouwbaarder kunnen zijn, dan we tot nu toe dachten. En dat is natuurlijk een ongemakkelijke boodschap. Want het inschatten van de omvang van de cannabismarkt is een makkie in vergelijking met de inschatting van de XTCmarkt of de cocaïnemarkt. Een belangrijk deel van de cannabismarkt is immers zichtbaar (via de coffeeshops) en die van de harddrugsmarkten niet. Je kunt je dus ernstig afvragen hoe betrouwbaar de gegevens zijn die we van drugsmarkten hebben.

www.accesinterdit.nl

Je kunt je ernstig afvragen hoe betrouwbaar de gegevens zijn die we van drugsmarkten hebben.

Illegale markt

Voor de duidelijkheid, dit is dus niet de totale hoeveelheid die in Nederland wordt opgerookt. We hebben het hier alleen nog maar over de hoeveelheid die bij coffeeshops over de toonbank gaat. Om de totale binnenlandse consumptie te berekenen moet je de hoeveelheid die via de illegale markt wordt verhandeld hierbij optellen. Volgens experts die zich in de wietindustrie