De jacht op crimineel geld

Marian Husken en Harry Lensink van Vrij Nederland, die meerdere boeken over de ins en outs van de criminaliteit in Nederland schreven, vertellen in hun laatste boek De jacht op crimineel geld hoe de overheid deze jacht heeft opgevoerd. Het gaat hierin vooral om drugsgelden, want over bouwfraude en andere vormen van (grote) criminaliteit kom je niet veel aan de weet. Misschien is het wel zo dat 'witteboordengeld' toch witter is dan ander onrechtmatig verkregen geld....

Het duo schrijft dat wie auto's, boten of kunst wil kopen, of wil beleggen, er allereerst voor moet zorgen dat de herkomst van het illegale geld niet valt te traceren. Laat het zwarte geld verdwijnen in the fog of war. Vroeger, met het veel mildere banksysteem en de rekeningen op nummer, was dat geen probleem. “Ook bij reguliere banken liepen destijds keurige marktkooplieden met contant geld naar binnen. Pas in 1994 moesten banken dit soort 'ongebruikelijke transacties met contant geld' melden aan de verhouding tussen de man met de tas met cash en zijn consultant bij de bank was.

Verdachte transacties

Heden ten dage moeten casino's, banken en andere instellingen waar veel geld van eigenaar verwisselt, transacties boven de € 15.000 cash melden, die dan door justitie eventueel als 'verdacht' worden aan-

Door: Feije Wieringa

30.000 inleveren is er niet meer bij. Natuurlijk is het allemaal niet echt fi jnmazig,

want door met hulp van katvangers (mensen die geld, bezit of auto’s van criminelen op hun naam laten zetten) meerdere transacties binnen korte tijd te doen, komen slimme boeven toch nog een heel eind. En voor de grote jongens is er inmiddels hulp in de vorm van facilitators. Een nieuw begrip in de fi nanciële wereld. Deze mensen, schrijven Husken en Lensen, zijn fi scalisten, advocaten en zakenlieden met een losse moraal, een scherpe geest en een volle trukendoos. Zij zorgen er tegen forse betaling voor dat criminelen onbezorgd van hun winsten kunnen genieten. Zij weten hoe je geld, ondanks het feit dat het elektronisch is, kunt witwassen door het in korte tijd langs talloze schimmige banken en andere instellingen te laten vliegen, en het van het ene naar het andere werelddeel te laten fl itsen, waarna het keurig gewit bij de eigenaar terug komt. Dit jaar heeft justitie voor het eerst extra mankracht gestoken in het in kaart brengen van deze nieuwe branche.

30.000 inleveren is er niet meer bij.

Erven Endstra en Bruinsma

Het is niet alleen binnen criminele kringen dat het ontwarren van de zwarte en witte geldkluwen tot grote problemen leidt. Niet alleen justitie, maar ook criminele erfgenamen azen op de gelden die mogelijk aanwezig zijn in de erfenis van bijvoorbeeld Willem Endstra, ooit de bankier van onderwereld. Want ook zijn eigen nazaten verwachten, en dat is logisch, een aandeel. Zelfs Endstra zal niet alleen maar over zwart kapitaal hebben beschikt. En dus hebben zijn kinderen rechten. Maar voorlopig heeft justitie nog geen puzzelstukje op z'n plek gekregen en zeker is dat nog niemand een mooi legaat heeft gehad. Hetzelfde geldt voor de erven van Klaas Bruinsma. Volgens de schrijvers had Klaas de gewoonte om gebruik te maken van een groot aantal katvangers. Breng dat maar eens in kaart... Hoeveel en wat heeft

Bruinsma nu eigenlijk bezeten? Niemand die het weet. Maar behalve zijn mogelijk legale nalatenschap, zal zijn criminele nalatenschap nog wel een tijdje een bron van conflicten blijven. Zeker is dat Bruinsma flink kon uitpakken uit zijn illegale middelen.

De invloed en de omvang van crimineel geld in de reguliere economie

Dood geld?

Hoeveel zwart geld is er in Nederland in omloop? Er is niemand die daarover met zekerheid iets kan zeggen. Want formeel bestaat zwart geld niet en dat wat niet bestaat kun je niet meten. De fiscus houdt het op zo'n 4 tot 5 miljard. Ze specificeren dat getal – uiteraard – niet. Op de belastingsite proberen ze de bezitters van zwart geld over te halen om het aan te geven door te stellen; zwart geld is dood geld waar u onvoldoende bij kunt komen. Dat gaat misschien op voor amateurs, maar uit het boek van Husken en Lensink blijkt uit niets dat profs niet weten hoe ze bij hun zwarte kapitaal kunnen komen. Ook het boek Zero Zero Zero van Roberto Saviano, over alle aspecten van de internationale drugshandel, gaat in op die witwaspraktijken. Zo blijkt uit een recent on-

derzoek van twee economen van de universiteit van Bogota dat 97.4 % van het geld uit de Columbiaanse drugshandel via verschillende bankoperaties netjes wordt witgewassen door banken in de VS en Europa.

353 miljard

Dat zijn honderden (!) miljarden dollars. Dit gebeurt door een systeem van aandelenpakketten, het 'Chinese doosjes mechanisme', waarbij het geld in elektronische aandelen wordt omgezet en door facilitators van het ene naar het andere land wordt doorgesluisd. Als het na vele omzwervingen in een ander werelddeel aankomt, is het nagenoeg schoon en niet meer te traceren. Zo zijn interbancaire leningen stelselmatig gefinancierd met geld uit drugshandel en andere ongeoorloofde praktijken. Sommige banken hebben het enkel gered dankzij dat geld. Een groot deel van de geschatte 352 (!!!) miljard drugsdollars is opgeslokt door het legale economische systeem en perfect witgewassen. De winsten van de drugskartels liggen hoger dan een derde van het verlies van het bancaire systeem dat in 2009 door het IMF is aangegeven. En die winsten vormen vermoedelijk het topje van de ijsberg.

Zo is de conclusie in beide boeken eigenlijk gelijkluidend. De invloed en de omvang van crimineel geld in de reguliere economie neemt snel toe en is niet meer weg te denken. En aan het kat en muisspel tussen de crimineel en het opsporingsapparaat komt voorlopig geen einde. Alleen moeten we

concluderen dat de crimineel de overheid steeds een stap voor is. Beide boeken signaleren luid en duidelijk het probleem, maar bieden verder geen harde oplossing. Husken en Lensen zien weinig in de aanpak van crimefighters als Opstelten en Teeven. Saviano pleit voor legalisatie. Wat drugs betreft dan. Want ook al legaliseer je alle drugs: criminaliteit zal er blijven. De mogelijkheden zijn tenslotte eindeloos...

Het kabinet Rutte zit ondertussen niet stil als het gaat om de jacht op het grote criminele geld. Minister Opstelten is sinds jaar en dag bezig met zijn nooit aflatende strijd om de wietplant uit de vensterbank te weren. De banken hebben inmiddels hun praktijken op de oude voet voortgezet, zij het dat ze wat moeilijker over contant geld doen. Onlangs heeft het kabinet Rutte, zo melden Husken en Lensink, twintig miljoen extra vrijgemaakt om het afpakken van crimineel geld te stimuleren. Het is alsof je een emmer leeg gooit, maar niet heus. Het is een schijntje wanneer je bedenkt dat het kapitaal van sommige grote jongens eerder in de miljarden dan in de miljoenen loopt. Husken en Lensink hebben een onderhoudend boek geschreven, maar ik heb het duistere vermoeden dat ze niet verder zijn gekomen dan een tipje van de sluier. Op de achterflap staat: 'Wie wint de strijd om het criminele geld?' Ik denk dat het antwoord wel duidelijk is…