Het woordenspel van de hiphop

In de Highlife zijn al heel wat rappers voorbijgekomen, en dan vooral Nederlandse. De lezer heeft daarbij vaak woorden voorbij horen komen die uit de nederhop voortkomen, en over dat taalgebruik is nu net een boek uit, met de terechte titel Woord!

door: Arjan van Sorge

Zwart Licht, THC, D-Lipps, Kempi, Def P, Dio, Fresku, Gers Pardoel, Hef, Sef, Kleine

Viezerik, Lange Frans, Mr Polska, Raymzter, Rbdjan, Rotjoch, Sjaak, De Jeugd Van Tegenwoordig, Brainpower: zomaar wat namen van Nederlandstalige rappers die hun zegje hebben gedaan in Highlife. Uiteraard

namen ze in de interviews hun eigen woorden en uitdrukkingen mee, een typisch dingetje uit de hiphop. Hiphop is namelijk niet alleen een soort muziek, maar ook een leefstijl, en daar is taal een belangrijke uiting van.

Hiphop is niet alleen muziek, maar ook een leefstijl, en daar is taal een belangrijke uiting van.

Waanzin

Vivien Waszink (1977) is een taalkundige van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL). Maar vergis je niet, ze schrijft ook een wekelijkse column voor Hiphop in je smoel, en was al hiphopfan toen haar medeleerlingen nog lang haar hadden en naar Nirvana luisterden. Vivien: “Rappers krijgen van mij een tien voor taal: ze vernieuwen de taal, spelen met figuurlijk en letterlijk taalgebruik, jongleren met woordbetekenissen en maken grapjes met het schriftbeeld en klankbeeld van woorden.” Woord! begint met de geschiedenis van hiphop in het algemeen, met een uitleg over de vier pijlers: MC-ing oftewel rappen, DJing met de draaitafels, B-boying met breakdancen, en graffiti – eventueel uit te breiden met de elementen beatboxing en/of knowledge, anders gezegd kennis. Kool Herc en de eerste feestjes, wat scratchen is en waarom NWA Niggers With Attitude zo boos waren, het wordt allemaal even toegelicht. In deel II komt taalkundige Vivien pas toe aan haar stokpaardje, de vloeiende, eigen wereld van de nederhop.

Moederneukende politie

De tijd dat Osdorp Posse rapte over de moederneukende politie en de neukende zaal op z’n kop zetten is al lang voorbij. De Nederlandse straattaal is een heel eigen leven gaan leiden met invloeden uit Surinaams, Antilliaans en Marokkaans, en wat al niet meer aan andere talen. Er wordt nog steeds veel uit het Engels gehaald, maar het woordenspel met de Nederlandse taal als uitgangspunt heeft zich wel degelijk verdiept, en aan ruimte en betekenis gewonnen. En zo vloeit vanuit de hiphop de taal weer verder, niet alleen naar de straat maar ook naar de rest van de bevolking. Zonder dat die daar nou echt mee bezig zijn.

Jonko

De jonkoe, jonko of djonko of anders gezegd joint komt er in Woord! jammer genoeg bekaaid van af, terwijl juist een dergelijk opstekertje zorgt voor vaak nog net even wat meer creativiteit in de taalbeleving, als we de rappers in hun interviews moeten geloven. Afijn, we laten nog even Opgezwolle aan het woord in ’80 plusser’:

Ik heb een scootmobiel, doet het goed mobiel, Hij is inmiddels niet meer gloedjenieuw Maar als het moet doek wel een wheely van de stoep voor realll Zie me botten poreus slot in me neus Stalen kunstplaten in m’n heup En toch smoke ik een peuk met m’n longen en lever Van de jonko’s en jonge jenever jonge ik leef Verre van kerngezond, jong van geest Scherp van tong m’n wervelkolom niet krom

Woord! Vivien Wassink Uitgeverij Nieuwezijds