Wordt High Amsterdam minder high?

Afstandscriterium en Project 1012 bedreigen voortbestaan tientallen coffeeshops

Wordt High Amsterdam minder high?

Als I-criterium sneuvelt wellicht toch minder sluitingen?

De coffeeshops in Amsterdam zijn over de hele wereld bekend. Een kwart van de 4 miljoen toeristen die onze hoofdstad bezoeken, gaat ook naar een coffeeshop. Dat zijn er 1 miljoen per jaar. Toch lijkt de Amsterdamse burgemeester vast van plan om 70 coffeeshops dicht te gooien. Wat is er aan de hand?

Door: Nicole Maalsté

Amsterdam heeft altijd een iets andere status gehad dan andere Nederlandse steden als het over de coffeeshops gaat. Nieuwe regels voor coffeeshops worden daar altijd veel later ingevoerd dan in andere gemeenten. Zo hoefden Amsterdamse ondernemers pas in 2007 een keuze te maken tussen alcohol of cannabis. In andere gemeenten was die scheiding al jaren daarvoor van kracht.

Pure willekeur

Hetzelfde geldt voor de invoering van het afstandscriterium. In veel gemeenten heeft dat jaren geleden al tot een enorme inkrimping van het aantal coffeeshops geleid. In

Den Haag zijn 47 coffeeshops om die reden hun vergunning kwijtgeraakt en in Rotterdam 16. Amsterdam wist de dans steeds te ontspringen. Job Cohen, de voormalige burgemeester van Amsterdam, sprak in 2009 zijn twijfels uit over de effectiviteit van het verbod op coffeeshops op minder dan 250 meter loopafstand van een school: “Jongeren onder de 18 jaar mogen sowieso geen coffeeshops bezoeken. De politie controleert hier streng op. Tussen 2006 en 2008 is in Amsterdam acht keer een minderjarige aangetroffen in een coffeeshop. Afgezet tegen het aantal coffeeshops (226) kun je niet spreken van een groot probleem”.

En dat is natuurlijk ook zo. Het afstandscriterium is gewoon een instrument om het aantal coffeeshops terug te dringen. Het heeft dus helemaal niets te maken met het

functioneren van die coffeeshops. En het heeft geen ook enkel effect op het cannabisgebruik onder jeugdigen. Het is dus eigenlijk pure willekeur. Onderzoek in Rotterdam heeft dat ook uitgewezen. En eigenlijk wisten we dat natuurlijk al lang, want in gemeenten zonder coffeeshops blowen net zoveel jongeren als in gemeenten met coffeeshops.

Wisselgeld

Dat burgemeester Van der Laan nu toch heeft besloten om 31 coffeeshops te sluiten die te dicht bij een school liggen, is een noodgreep. Ivo Opstelten, de VVD-minister van Veiligheid en Justitie, wil namelijk dat Amsterdam net als de andere gemeenten het verfoeilijke ingezetenencriterium invoert. Dat betekent dat toeristen niet meer welkom zijn in de Amsterdamse coffeeshops.

Dat gaat de burgervader toch iets te ver. Behalve dat Amsterdam daarmee een van zijn belangrijkste toeristische trekpleisters verliest, voelt de burgervader op zijn klompen aan dat dit tot een enorme chaos op straat zal leiden. Dat hebben we immers in het zuiden van het land gezien. Daar zit hij niet op te wachten. Om onder het I-criterium uit te komen, heeft Van der Laan beloofd dat hij het aantal coffeeshops fors terugbrengt. De sluiting van coffeeshops die te dicht bij een school liggen, is dus eigenlijk wisselgeld voor het toestaan van toeristen in de shops.

Amsterdam heeft altijd een iets andere status gehad dan andere steden als het over de coffeeshops gaat. Nieuwe regels voor coffeeshops worden daar altijd veel later ingevoerd dan in andere gemeenten.

Meetwiel

De sluiting van coffeeshops in de buurt van scholen is trouwens geen complete verrassing. In 2008 kregen 44 Amsterdamse coffeeshops al een brief waarin stond dat hun gedoogvergunning ingetrokken zou worden omdat ze te dicht bij een school zouden liggen. Dertien coffeeshops blijken nu toch niet te dicht bij een school te liggen. Metingen met het meetwiel geven net een iets andere uitkomst dan google maps. Die hebben dus vijf jaar voor niks in de rats gezeten… De andere 31 coffeeshops ontvingen eind vorig jaar een brief waarin staat dat ze vanaf 1 januari 2014 op werkdagen alleen vanaf 18.00 uur ’s avonds hun deuren mogen openen. De burgemeester schrijft dat hij de shops niet meteen dicht gooit omdat hij geen chaos wil creëren.

Ongeldig?

Het is de bedoeling dat de coffeeshops vervolgens van 1 juli 2014 gefaseerd dichtgaan (zie kader). Als je het positief bekijkt, zou je ook kunnen zeggen dat de burgemeester zo

een slag om de arm houdt. De sluiting lijkt in ieder geval niet van ganser harte te gaan. Of het écht doorgaat is volgens de Amsterdamse advocaat Maurice Veldman nog maar de vraag. Dat hangt af van een aantal gerechtelijke uitspraken over het ingezetenencriterium in de lente van 2014. Veldman procedeert zelf bij de civiele rechter. Hij verwacht dat het ingezetenencriterium met terugwerkende kracht ongeldig wordt verklaard omdat het in strijd is met het Europese Recht en de grondwet. In dat geval valt de noodzaak weg om het afstandscriterium in te voeren. Amsterdam hoeft dan immers geen wisselgeld meer in te zetten. Dus wie weet, hoeven de 31 gedupeerde coffeeshops uiteindelijk toch niet hun deuren te sluiten...

Ramkoers

Minder geluk hebben de coffeeshops die in het zogenoemde 1012 postcode gebied lig-

gen. Dat is het gebied tussen het Centraal Station tot aan de Munttoren (de oude middeleeuwse stad, exclusief de grachtengordel). Daar waren 76 coffeeshops gevestigd. Om de binnenstad te upgraden, is besloten om de helft van het aantal coffeeshops in die buurt te sluiten. Volgens de planologen die dit zogenaamde Project 1012 hebben bedacht, zijn coffeeshops namelijk ‘laag-

waardige’ bedrijven die deel uitmaken van criminele organisaties. Veldman ergert zich enorm aan de vanzelfsprekendheid waarop coffeeshopondernemers worden neergezet als criminelen. Inmiddels hebben negen coffeeshops hun deuren om die reden moeten sluiten. In de komende jaren zullen nog eens twaalf coffeeshops hun gedoogvergunning kwijtraken omdat ze in het 1012 gebied gevestigd zijn. Dat zijn er dus 21 in totaal. Een aantal coffeeshopondernemers probeert nu via een bodemprocedure een schadevergoeding te krijgen. De selectie van straten die coffeeshopvrij gemaakt moesten worden is namelijk op pure willekeur gebaseerd. (Voor insiders, het gaat om de Warmoesstraat en

de stegen die er naar toe lopen, en de Nieuwendijk ten noorden van de Oudebrugsteeg.)

Advocaat Maurice Veldman verwacht dat het ingezetenencriterium met terugwerkende kracht ongeldig wordt verklaard

Achterkamertje

Veldman vermoedt dat Opstelten en Van der Laan ergens in een achterkamertje hebben afgesproken dat 70 coffeeshops in Amsterdam hun deuren moeten sluiten, zodat er nog 150 overblijven. Vandaar dat hij zich (in ieder geval voor de bühne) zeer onwrikbaar opstelt. Op het oog zit hij ook behoorlijk op ramkoers om zijn doel van 70 coffeeshops te halen. Verzoeken om de coffeeshop te mogen verplaatsen worden door ambtenaren terzijde geschoven: “Ik krijg al anderhalf jaar geen enkel antwoord op de brieven die ik naar de gemeente stuur. Daar zitten prachtig uitgewerkte verplaatsingsverzoeken bij. Ze sturen niet eens een ontvangstbevestiging. De burgemeester heeft de deur dicht gegooid en wil niet met de coffeeshopbranche praten.”

‘Fijnmazig en royaal coffeeshopstelsel’

Slagvaardig schrijft Van der Laan in zijn brief dat Amsterdam in 2016 naar verwachting nog zo’n 160 coffeeshops zal hebben. In 2011 waren dat er nog 222. “Met dit aantal behoudt Amsterdam een fijnmazig en royaal coffeeshopstelsel, dat qua aantallen nog steeds aanzienlijk ruimer bemeten is dan Den Haag, Utrecht en Rotterdam die samen 93 coffeeshops hebben”, schrijft hij vergoelijkend. Zo van, ‘het valt nog reuze mee’. Hij schrijft er niet bij dat Amsterdamse coffeeshops ook heel veel meer toeristen moeten bedienen. Dat is in die andere drie grote steden niet of nauwelijks het geval. Er staat ook niet bij hoe groot die coffeeshops in die andere steden zijn. Alsof alle coffeeshops evenveel klanten en omzet hebben…

De toekomst zal uitwijzen of het aanbod in Amsterdam ‘royaal’ genoeg is om de illegale markt het hoofd te kunnen bieden. De burgemeester belooft in zijn brief in ieder geval om na elke ingevoerde maatregel te beoordelen of het aanbod nog voldoende is. In het Wallengebied worden klanten inmiddels alweer opgevangen door straatdealers. Die zijn zich nu waarschijnlijk ook aan het opmaken om zo meteen de klanten op te vangen die vóór 18 uur voor een gesloten coffeeshop staan.

Fasering sluiting coffeeshops

ring van tien coffeeshops die in het zicht van een school liggen. verklaring van vier coffeeshops die binnen 150 meter loopafstand van een school liggen. ties van de vervallen gedoogverklaringen en de beperkte openingstijden geevalueerd. van de opgedane ervaring, de gedoogverklaring van de resterende 17 coffeeshops die tussen de 150 en 250 meter loopafstand van een school liggen.