Op Weg in de Zuiderwaterlinie, editie 2024

OP WEG

1e jaargang - editie nummer 1 - 2024

in de Zuiderwaterlinie

NEEM

MEE! GRATIS

Laat je verrassen!

De Zuiderwaterlinie

Aanleg ‘Linie van de Eendracht’ in WestBrabant, de oudste wortels van de Zuiderwaterlinie

Start Tachtigjarige Oorlog, het begin van de opstand van de Nederlanden tegen de Spaanse koning

Einde Tachtigjarige Oorlog

Vestingbouwer en strateeg Menno van Coehoorn

Rampjaar (of Jubeljaar), de Republiek wordt vanuit alle kanten aangevallen

Start bouw van de Zuiderwaterlinie, op basis van het plan van Van Coehoorn

Vestingbouwer Menno van Coehoorn krijgt de opdracht om de verdediging van de Republiek te versterken, zijn idee legt de basis voor de Zuiderwaterlinie

Kroonwerk Coehoorn bij Grave

Aanval van het Franse leger

Onze voorouders voerden oorlogen met water als wapen. Om de Republiek te verdedigen, creëerden zij een indrukwekkend stelsel van waterlinies. Kwam de vijand te dichtbij? Dan lieten zij het land onder water lopen. Inundatie, noemen we die truc. Vestingbouwer en strateeg Menno van Coehoorn verstond die kunst als de beste. Hij ontwierp eind 17e eeuw een indrukwekkend stelsel van aaneengesloten waterlinies met forten en schansen.

Dat was het begin van wat we nu kennen als de Zuiderwaterlinie: een unieke ketting van historische vestingsteden en hun ommeland. Waar vroeger de soldaten aan de grens stonden, ontdek je nu gezellige vestingsteden, stoere forten en bijzondere natuur. De Zuiderwaterlinie is de oudste, langste én meest gebruikte waterlinie van Nederland.

Opnieuw een aanval van het Franse leger (gesteund door lokale patriotten), ze zien het nut van de linie voor henzelf in en knappen rond Willemstad de oude forten en vestingwerken op

Begin van het verval van de Zuiderwaterlinie, ze wordt steeds minder relevant

Start Belgische Opstand, de Zuiderwaterlinie is voor het laatst in actie

en verder – Het erfgoed van de Zuiderwaterlinie is een inspiratiebron en aanjager voor de huidige ruimtelijke opgaven

De interesse in de Zuiderwaterlinie groeit: met onderzoek, projecten en verhalen wordt de oude linie tot leven gebracht, toeristen en recreanten ontdekken en beleven alle bijzondere plekken

Vestingstad Willemstad

Philips van Kleefbolwerck in Ravenstein

De walnoothoeve(n) is een klein pluimvee en poeliersbedrijf. De uitloop van de kippen is ingeplant als een agroforestry tuin. Hier in zijn zeer veel verschillende fruitsoorten aangeplant. Deze fruitsoorten zijn nu na ongeveer 10 jaar zover dat er elk jaar weer een ruim fruitoogst is. Hiervan maken we al een aantal jaren diverse jams en fruitsappen.

Een 2 jaar geleden zijn we begonnen met het

maken van fruitlikeuren. Deze zijn nu zover dat ze op de markt gebracht kunnen worden. De Likeuren gaan in de markt onder de handelsnaam D’oevens. Deze Ambachtelijk geproduceerde likeuren zijn gemaakt van eigen fruit. Elke likeur is tenminste 9 maanden gerijpt en onze Walnoten Port heeft tenminste 1 jaar op eikenhout mogen rijpen.

www.walnoothoeven.nl

D’oevens likeuren, een prachtige puur Brabantse Ambachtelijke likeur

Colofon

Uitgever RS Mediagroep

Accountmanager Annalies Puchala Ad Turkenburg Bert Vredeveld

Redactie

Zuiderwaterlinie Alliantie Zuiderwaterlinie

Vormgeving uniek-design.nl

Deze uitgave is met zorgvuldigheid samengesteld. RS Mediagroep is niet verantwoordelijk voor enige directe of indirecte schade die zou kunnen ontstaan door het gebruik van de hierin aangeboden informatie. Aan de inhoud van deze brochure kunnen op geen enkele manier rechten worden ontleend of aanspraken worden gemaakt.

RS media groep

RS Mediagroep

Bolderweg 2, 1332 AT Almere

Telefoon: 036 204 90 90 info@rsmediagroep.nl

volg ons ook op facebook www.rsmediagroep.nl

Beste lezer,

Graag neem ik je mee naar de Zuiderwaterlinie: een aaneenschakeling van gezellige vestingsteden, stoere forten en mooie buitengebieden, verbonden door het typisch Nederlandse verhaal van verdedigen met water. De linie loopt van Bergen op Zoom tot Grave en is maar liefst 160 kilometer lang.

Voor mijn werk als programmamanager van de Alliantie Zuiderwaterlinie mag ik de hele linie doorreizen. Elke keer ben ik weer onder de indruk van de bijzondere plekken waar ik kom, de enthousiaste mensen die ik daar ontmoet en de verhalen die zij vertellen. Op basis van dat enthousiasme werken we met veel verschillende partners hard aan het zichtbaar en beleefbaar maken van het erfgoed en verhaal van de Zuiderwaterlinie. Een verhaal dat de vijf unieke regio’s aan elkaar verbindt en zorgt voor inspiratie. Daarnaast koppelen we die verhalen en het erfgoed actief aan de huidige en toekomstige ruimtelijke opgaven. Denk bijvoorbeeld aan opgaven rondom water en klimaat. De kennis van de Zuiderwaterlinie over het erfgoed en het landschap kan daar echt een belangrijke bijdrage aan leveren.

In dit magazine lees je niet alleen over de geschiedenis van de Zuiderwaterlinie, maar ontdek je ook waar je die geschiedenis nu nog kunt beleven. Want dat is iets dat zeker is: de Zuiderwaterlinie is na al die jaren nog steeds enorm relevant.

Hopelijk ben jij na het lezen van dit magazine geïnspireerd om de Zuiderwaterlinie te ontdekken en beleven. Doe nieuwe inzichten op, ontdek unieke locaties en leer meer over dit belangrijke deel van onze geschiedenis.

Anne-Wil Maris Programmamanager Alliantie Zuiderwaterlinie

Beleef de natuur en historie tijdens een wandelroute door ’s-Hertogenbosch en het Bossche Broek (7,5 kilometer).

Tijdvak 1: 1568 – 1648

Tussen twee vuren

Het zijn de late middeleeuwen. De eerste vestingsteden verrijzen. Dikke muren moeten inwoners beschermen tegen de vijand, maar die schiet daar steeds makkelijker overheen en doorheen. Er moet dus een andere manier bedacht worden om steden te verdedigen. Water speelt hierbij een steeds grotere rol. Ook tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), waarin de protestantse Nederlanden en het katholieke Spanje recht tegenover elkaar stonden.

In 1582 startte men in West-Brabant met de aanleg van de ‘Linie van de Eendracht’ om de Spanjaarden buiten de deur te houden. Hier liggen de oudste wortels van de Zuiderwaterlinie. Met een sluis en beekjes werden grote stukken land gecoördineerd onder water gezet. Deze techniek, inundatie, vormt later de basis voor de Nederlandse waterlinies. Het leven in het grensgebied was moeilijk. Inwoners hadden om de haverklap nieuwe overheersers en werden heen en weer geslingerd tussen verschillende politieke en religieuze richtingen.

Ze leden onder plunderingen, geweld en honger. En dat tachtig jaar lang!

Door inundatie konden onder water gezette gebieden niet gebruikt worden voor vee of landbouw. Boeren liepen inkomsten mis en er ontstonden voedseltekorten. ’s-Hertogenbosch koos daarom een andere aanpak: ze bleef aan de kant van de Spaanse koning staan. Onder Spaans bewind was er daarnaast ook meer geloofsvrijheid voor de katholieke inwoners.

Beleef deze geschiedenis vandaag…

1. … in vestingstad ’s-Hertogenbosch.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog kreeg ’s-Hertogenbosch de bijnaam ‘Moerasdraak’. Het lukte de vijand maar niet om de stad te veroveren vanwege het moeras rondom, dat nu de Moerputten en het Bossche Broek zijn. Om de Spaanse overheersing te beëindigen, polderde Prins Frederik Hendrik van Oranje in 1629 de natte

Bossche Broek in 's-Hertogenbosch

Tip

gebieden in en pompte ze leeg. Zo kon hij met zijn leger 's-Hertogenbosch uiteindelijk veroveren. Vandaag ontdek je dit stukje geschiedenis tijdens een vaartocht over de Binnendieze of wandelend langs mooie natuurgebieden en opgeknapte vestingwerken zoals de vestingwal.

Ontdek ’s-Hertogenbosch

2. … in vestingstad Tholen. De Spaanse bezetter wilde het rijke Zeeland maar al te graag innemen tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Daarom werd de Linie van de Eendracht aangelegd; het oudste stukje van de Zuiderwaterlinie. En dat was een succes! De Spanjaarden zetten geen voet op Thoolse bodem. Vandaag beleef je dit bijzondere stukje geschiedenis op de vestingwallen van de Zeeuwse vestingstad. Bezoek de vestingwallen en de vele monumenten zoals de Grote of Onze Lieve Vrouwekerk en het oude stadhuis.

Ontdek Tholen

3. … bij de Kleine Schans in Terheijden. Dit lieflijke dorpje heeft een serieus oorlogsverleden. Spanjaarden en Staatsen voerden zware gevechten bij de Kleine Schans. Om de oprukkende vijand tegen te houden

inundeerden ze om de haverklap de polders. Na de Tachtigjarige Oorlog werd de Kleine Schans gesloopt, om in 1830 weer te herrijzen als bolwerk tegen de Belgen. Vandaag ontdek je tijdens een bezoek aan de Kleine Schans de verhalen uit deze bewogen tijden.

Ontdek de Kleine Schans

Het Kasteel van Wouw

De enige toegankelijke route richting het westen van Brabant liep langs het Kasteel van Wouw. Vanwege die strategische positie speelde het tijdens de Tachtigjarige Oorlog een belangrijke rol in de verdediging. Nu doet een groep vrijwilligers (archeologisch) onderzoek en wordt bekeken hoe het kasteel en haar verhalen zichtbaar en beleefbaar gemaakt kunnen worden voor een breed publiek.

Vestingstad Tholen

Kleine Schans in Terheijden

Veil zelf Thoolse streekproducten

Op het Zeeuwse eiland Tholen vindt in het voorjaar en de zomermaanden elke woensdagochtend en –middag de streekproductenveiling plaats. Doe mee en sla een goede prijs af voor het streekproduct van uw wensenlijstje!

De streekproducten zijn afkomstig van Thoolse en Zeeuwse producenten. Denk aan aardappelen, aardbeien, kersen en appels. Ook zilte streekproducten zoals lamsoren en zeekraal komen aan bod. Daarnaast veilt de veilingmeester eieren, koekjes, Zeeuwse babbelaars, mosterd en bloemen.

Langeweg 11, 4697 RE Sint-Annaland, 06-38 24 52 73 www.thoolsestreekproductenveiling.nl

Streekmuseum De Meestoof

Streekmuseum De Meestoof is opgericht in 1973 en gevestigd in het voormalige gemeentehuis van Sint-Annaland. In de loop der jaren is ons museum uitgebreid met drie expositieschuren en een Noorse geschenkwoning. Wij hebben diverse kerncollecties, o.a. rond de meekrapteelt. Aan deze teelt dankt ons museum zijn naam. Ook is er aandacht voor keramiek en glaskunst van Chris Lanooy, onderwijs (in ons authentieke klaslokaal), merklappen, historische beroepen en ambachten en visserij. Tevens bezitten wij een unieke verzameling Thoolse mutsen en sieraden. De kracht van het museum ligt in de jaarlijkse wisseltentoonstellingen rondom een bepaald thema.

Escaperoom

De escaperoom 'De kelder van De Meestoof' is te boeken via de website www.uitjeinjouwstad.nl

Atrium

Ons nieuwe sfeervolle atrium is de makkelijk toegankelijke ingang van ons museum geworden. In het atrium bevindt zich een ruime receptie, keuken en toiletgroep en een binnen lift voor minder validen. Het atrium heeft plaats voor 50 tot 60 personen en is geschikt voor vergaderingen, presentaties en bedrijfsuitjes.

Streekmuseum De Meestoof

Bierensstraat 6, 4697 GE Sint-Annaland Telefoon: 0166-652901/06-22826192

E-mail: info@demeestoof.nl www.demeestoof.nl

Het Wagenhuis is al velen jaren een begrip in West Brabant e.o., u kunt bij ons lekker eten, feesten, vergaderen en meer. In diverse zalen kunt u genieten van spidergrill of BBQ, daarnaast hebben wij een mooi achter terras en o.a. biljartgolf. Neemt u gerust vrijblijvend contact met ons op voor de mogelijkheden.

Onze talentvolle koks staan voor u klaar om een heerlijk gerecht te bereiden. Met veel plezier en hun culinaire oog zetten zij elke keer weer een heerlijk gerecht op tafel. Ook bij allergieën en dieetwensen weet de keuken iets bijzonders klaar te maken, zodat u toch kunt genieten van een heerlijk gerecht!

Onze bediening bestaat uit een leuke groep dames en heren die zich inzetten voor alle wensen van onze gasten. Met veel vrolijkheid en sympathie zullen zij u een leuke (culinaire) middag of avond bezorgen.

Hoogte 15 t/m 19 4681 AB Nieuw-Vossemeer tel.: (+31)( 0) 167-502475 www.wagenhuis.nl

In Museum De Roos in Geertruidenberg wordt de geschiedenis van deze meer dan 800 jaar oude “Vestingstad aan De Biesbosch” met zorg en liefde bewaard.

Gehuisvest in een van de mooiste en oudste panden van de stad, biedt het museum onderdak aan een aantal kerncollecties en bijzondere voorwerpen. Het mysterieuze 14e -eeuwse zwaard is daar een voorbeeld van.

De Zuiderwaterlinie staat centraal in een thematentoonstelling in de kelder van het museum.

Twee keer per jaar is er een wisselexpositie te bewonderen in de speciaal voor dit doel ingerichte Juliana de Lannoy-kamer. Voor jonge bezoekers ligt een speurtocht klaar. Kinderen t/m 12 jaar mogen gratis het museum bezoeken, onder begeleiding van een volwassene. Wilt u Museum De Roos met een gezelschap bezoeken? Kijk op www.museumderoos.nl of bel 0162-517689. De vrijwilligers van het museum ontvangen u met veel enthousiasme.

Bezoek Museum De Roos en ontdek een grote geschiedenis in een klein museum!

De Fruithoek: fruit, streekproducten en cadeaupakketten

Ons echt Thools familiebedrijf is gelegen in de Mosselhoek, in een omgeving waar u prima kunt wandelen en fietsen. Fruitbedrijf Van den Berge ligt aan een doorgaande fietsroute van het centrum van Tholen richting de Oesterdam. En wanneer u de ‘Slibben, schorren, slikken fietsroute Zeeland’ maakt dan komt u tussen knooppunt 36 en 38 langs ons bedrijf.

U kunt bij ons - zowel in onze gekoelde boerderijautomaat als in winkeltje ‘De Fruithoek’ - het hele jaar terecht voor onze heerlijke eigen geteelde fruit (verse appels en peren). Ook verkopen wij seizoensfruit zoals aardbeien, bramen, frambozen, kersen, mandarijnen en pruimen. U kunt zowel in het winkeltje als in de boerderijautomaat contant of (contactloos) per pin betalen.

In winkeltje ‘De Fruithoek’ verkopen wij behalve vers fruit ook sappen, streekproducten, fruitmanden, relatiegeschenken en cadeau-/ kerstpakketten. Wij hebben altijd diverse op maat gemaakte pakketten. Maar u kunt bij ons ook altijd zelf uw verpakking en producten kiezen om een cadeau(pakket) op maat te laten maken. Verras hiermee familie en/of vrienden! Wij hebben volop keuze, voor ieder wat

Gekoelde boerderijautomaat

wils: man, vrouw, jong en oud. In ons assortiment hebben wij diverse artikelen van Leuk Zeeuws. En daarnaast hebben wij veel producten uit de streek zoals Hoeksche chips, Zeeuwse sappen, bier, meelproducten, kokiennen, jam, kaas, mosterd en honing. Behalve deze streekproducten hebben wij ook producten die niet-streekgebonden zijn.

In ‘De Fruithoek’ en ‘Boerderijautomaat’ hebben wij maandelijks diverse acties; hou hiervoor en voor de weekendactie onze website of Facebookpagina in de gaten.

Nieuwsgierig geworden?

Het winkeltje is iedere week geopend:

1 mei – 31 oktober vrijdagmiddag (13.30 - 16.30 uur) en zaterdag (9.00 - 16.00 uur).

1 nov – 30 april: vrijdagmiddag (13.30 - 16.30 uur) en zaterdag (9.00 - 15.00 uur).

Boerderijautomaat: ma t/m za (8.00 - 18.00 uur).

In de zomermaanden (8.00 - 22.00 uur).

Graag tot ziens!

Mosselhoekseweg 4A – 4691 RL Tholen

0166 - 603610 / 06 - 22 25 85 32 www.fruitbedrijfvandenberge.nl

Haven van Stavenisse (Tholen)

De Haven van Stavenisse is een charmante haven op het uiterste puntje van het eiland Tholen, in een fauna- en florarijke omgeving op een unieke rustige plek in Zeeland.

De haven ligt beschut, werd opgefrist en uitgediept, veiligheid en WiFi uitgebreid en nog veel meer. Wat u als vaarder aan faciliteiten verwacht is aanwezig, supermarkt en horeca op wandelafstand.

Bij het verlaten van de haven per boot of al wandelend naar het verste punt van de havengeul wordt u verwend met een prachtig uitzicht op de mooie Oosterschelde. Stuurboord en bakboord zijn er lange en korte tochten mogelijk, met stip “zeehonden spotten” of gewoon fietsen of wandelen op de prachtige dijken.

SWS, de “Sportvissers & Watersportvereniging Stavenisse” zorgt voor een vriendelijk onthaal van de passanten, het wel en wee van zijn trouwe leden, het onderhoud van de haven in een nauwe samenwerking met de gemeente Tholen.

Ook voor 2023 behaalde de haven van Stavenisse het keurmerk de Blauwe Vlag, dat garant staat voor een duurzaam milieubeleid, een strakke veiligheid en voortdurende kwaliteitsverbetering. U leest er meer over op onze website.

Kortom Stavenisse is een bezoekje meer dan waard, als fietser, wandelaar of recreant.

Maar de prachtigste belevenis situeert zich op het water. Passanten zijn welkom voor een kort of lang bezoek. Het zou ons een waar genoegen zijn u in Stavenisse te begroeten.

SWS heeft nog mooie vaste ligplaatsen ter beschikking aan de scherpste voorwaarden van de regio.

SWS – Sportvissers & Watersportvereniging Stavenisse www.havenstavenisse.nl

Winkel, atelier, workshop & terras

Midden in de historische binnenstad van Tholen, vind je een sfeervol, authentiek winkeltje: Atelier Art-Co. Een atelier vol ambachtelijk gemaakte tegeltjes én persoonlijke cadeautjes Enthousiaste mensen, vrolijke gezichten, mooie ontmoetingen én verhalen. Dat is wat Rianne van Duivenbode blij maakt. Materialen als keramiek, porselein en de rode verfstof van de meekrap -het Zeeuwse rood- zijn favoriet.

Grote trots is natuurlijk Kunst op Tegel. Beeldende verhalen op mini formaat, kleine prentenboekjes, waarbij techniek, creativiteit én het ambacht samenkomen.

Hét perfecte cadeau voor jezelf of iemand anders. Geïnspireerd door de natuur, de mensen, de kleuren. Alle tegels, borden, meekrap, inkt, penselen en servies staan klaar in het atelier waar regelmatig creatieve workshops plaatsvinden

Je bent van harte welkom tijdens een aanschuifworkshop (tegels, planken, vazen) óf workshop helemaal naar eigen wens.

Kom kijken en laat je inspireren!

Extra bijzonder, het heerlijke tuinterras. Een verstopte parel achter het atelier….

Geniet van een bakje koffie of thee met wat lekkers. Niet in de buurt? Bestel via de webshop of bel eens voor de mogelijkheden.

EXTRA LEUK! Ontdek Art-Co tijdens de OPEN ATELIERROUTE. Elke 1e zaterdag van de maand in juni, juli, augustus & september. Meer over weten over ambachtelijke (kunst)ondernemers? Kijk eens op www.gemaaktinnederland.nl

Atelier Art-Co | Kerkstraat 19 4691 CD Tholen

SAM

‘T PACKHUYS ETEN + DRINKEN | STOOFDIJK 13, 4696RK STAVENISSE | 0166-692597 | /TPACKHUYS | 4696RK STAVENISSE | 0166-692597 | /TPACKHUYS | /TPACKHUYSSTAVENISSE

Ciao bella

DE ITALIAANSE CULTUUR IS GEFOCUST OP HET TAFELMOMENT SAMEN. SAMEN ( MOMENTEN) DELEN, DAT IS PRECIES WAAR WIJ VOOR STAAN EN DAAROM ZETTEN WIJ GRAAG DE TAFEL VOL MET ITALIAANSE TRADITIES.

JE VIND OP ONZE KAART, PRANZO, ANTI PASTI, PRIMI PIATTI, SECONDI PIATTI, CONTORNI & DOLCI. KORTOM EEN KAART GEVULD MET BROODJES, PIZZA, PASTA, VIS/VLEES GERECHTEN & DESSERTS.

KIES VOOR GEZELLIG DELEN OF GENIET ZELF VAN JOUW FAVORIETE GERECHT.

TWIJFEL JE, DAN ADVISEREN WIJ OM JE TE LATEN VERRASSEN DOOR ONZE CHEF!

WAAR VIND JE ONS?

KAAIJ 6, THOLEN

Het ‘onbekende’ Zuid-Hollandse deel

van de Zuiderwaterlinie

Het Zuid-Hollandse deel van de Zuiderwaterlinie is wellicht het meest off-the-beaten track deel van de hele linie. De twee bijzondere forten die hier te vinden zijn, zijn nog volop in restauratie en herontwikkeling. Fort Prins Frederik in het oosten van het eiland Goeree-Overflakkee, is inmiddels bijna gereed, maar heeft nog geen herbestemming. Toch leent het fort zich goed voor een bezoek, zeker in combinatie met het nabijgelegen pittoreske dorpje Ooltgensplaat. Dit kerkringdorp heeft een prachtig haventje en een monumentaal dorpscentrum met het 17e raadhuis als blikvanger.

Maar ook fort Buitensluis op de Hoeksche Waard is meer dan een bezoek waard. Tot en met 2014 was het militair terrein, niet te bezoeken en zelfs behoorlijk ‘onvindbaar’. Inmiddels is dit geheimzinnige fort wel te bezoeken. De locatie is ook prachtig, op het kruispunt van het Hollands Diep met het Haringvliet en het Volkerak. Bovendien heeft het fort een zeer boeiende geschiedenis met

sporen uit zowel de 18e als 19e eeuw, Eerste- en de Tweede Wereldoorlog. Maar ook uit de tijd daarna (internering van NSB’ers en militair vakantiekamp) is er nog veel te zien.

De Provincie Zuid-Holland zet zich in om – samen met de betrokken gemeenten – het Zuid-Hollandse deel van de Zuiderwaterlinie te behouden, te benutten en beleefbaar te maken. Dat gebeurt onder andere door projecten die via de erfgoedtafel van de erfgoedlijn Historisch Haringvliet worden ingediend. Deze erfgoedlijn, één van de zeven die de provincie heeft, stelt het leven - en de strijdmet het water centraal. Daarnaast is de provincie een partner in Alliantie Zuiderwaterlinie - om gezamenlijk met de andere overheden - de gehele Zuiderwaterlinie beter onder de aandacht te brengen. En wie de rust, stilte en schoonheid van de Zuiderwaterlinie het beste wil ervaren, moet dus vooral eens een kijkje komen nemen op de ZuidHollandse eilanden!

Rampjaar… of Jubeljaar?

Na het einde van de Tachtigjarige Oorlog in 1648 brak een korte periode van rust aan. De vestingwerken werden verwaarloosd en raakten verouderd. Geen goed uitgangspunt toen in 1672 het Rampjaar aanbrak. De Republiek werd van alle kanten aangevallen.

Ook na het Rampjaar bleef de dreiging vanuit het zuiden aan. De verdediging van de Republiek moest dus versterkt worden. Met die opdracht ging vestingbouwer en militair strateeg Menno van Coehoorn vanaf 1697 aan de slag. Na een inspectiereis langs de bestaande vestingwerken bedacht hij een plan. Dat plan legde de basis voor wat we nu kennen als de Zuiderwaterlinie.

Van Coehoorn keek goed naar het landschap. Hij verbond de bestaande vestingwerken met water en liet op hooggelegen gebieden nieuwe schansen en linies aanleggen. Een ongekend staaltje militaire bouwkunde: in tijden van oorlog konden grote

Tip Fiets met de ANWB-fietsroute langs de Maas en de eeuwenoude historie van Grave en Ravenstein (54 km).

stukken land gecontroleerd onder water gezet worden om de vijand tegen te houden (inundatie).

Het Rampjaar werd overigens niet overal als ‘ramp’ gezien. Er zijn ook plekken in Brabant waar het beschouwd wordt als ‘Jubeljaar’, bijvoorbeeld in Ravenstein. De inwoners werden door de Fransen eindelijk bevrijd van de Hollandse bezetters en kregen hun godsdienstvrijheid weer gedeeltelijk terug.

Beleef deze geschiedenis vandaag…

1. … in vestingstad Ravenstein. Een klein vestingstadje dat een veelbewogen geschiedenis onder vele heersers kent. Het lag precies in het grensgebied tussen Brabant, Gelre en Kleef en hoorde lang bij het Hertogdom Kleef. Tijdens een stadswandeling ontdek je

Philips van Kleefbolwerck in Ravenstein

het historische centrum achter de stadspoort. Of ga op pad in de omgeving met een fietsroute.

Breng in ieder geval een bezoek aan het Philips van Kleefbolwerck. Een oude vestingwal uit 1509 die professor Van Mourik in zijn eigen achtertuin in Ravenstein vond!

Ontdek Ravenstein

2. … bij de St. Lambertustoren in Vught.

Kroonwerk Coehoorn

Ontdek de St. Lambertustoren

Vught kreeg in het Rampjaar een ongenode gast over de vloer: de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV. Waarschijnlijk beklom hij de St. Lambertustoren om goed zicht op ’s-Hertogenbosch te krijgen, maar dat beeld zal hem niet zijn bevallen. ’s-Hertogenbosch deed haar bijnaam, de Moerasdraak, eer aan en had de

Aan de overzijde van vestingstad Grave vind je het Kroonwerk Coehoorn. Rond 1700 aangelegd door vestingbouwer Menno van Coehoorn om Grave te verdedigen. Helaas zijn er alleen nog wat muurresten en grensstenen over als schaduwen van vervlogen tijden. Maar gelukkig kun je de contouren nog goed zien: er staan struiken precies op de plaats waar vroeger het kroonwerk stond. Combineer je bezoek met een dagje uit naar Grave of de dorpen Nederasselt en Overasselt. Dit kan ook met een mooie wandeling door het hele gebied: het ‘Ommetje Coehoorn’!

Ontdek het Kroonwerk Coehoorn

gebieden rondom de stad onder water gezet. Belegeren zou heel moeilijk zijn en Lodewijk XIV concludeerde dat hij de verovering aan zich voorbij moest laten gaan. Vandaag staat de toren nog steeds overeind en kun je deze tijdens Open Monumentendag (14 en 15 september 2024) beklimmen voor hetzelfde uitzicht.

3. … rondom de Elshoutse Zeedijk, wielen en sluisjes bij Heusden. Tussen Heusden, Doeveren, Elshout en Waalwijk kom je drie eeuwenoude sluizen tegen. De Zeedijk werd ooit gebouwd om mensen te beschermen tegen het hoogwater uit de Maas en de Baardwijkse Overlaat, maar werd eind 16e eeuw onderdeel van de Stelling van Heusden. Hij zorgde zo niet alleen voor droge voeten, maar beschermde inwoners ook tegen de vijand. De zestien wielen (plassen) achter de dijk zijn de erfenis van diverse dijkdoorbraken. Nu ontdek je de slingerende dijk en het natuurgebied op de fiets of te voet.

Ontdek de Elshoutse Zeedijk en omgeving

Elshoutse Zeedijk in Heusden

St. Lambertustoren in Vught

Fort Isabella

waar het verleden en heden samensmelten.

Welkom bij Fort Isabella, een historische schat aan de Zuiderwaterlinie waar rijke geschiedenis hand in hand gaat met moderne innovatie en levendigheid. Strategisch gelegen tussen ’s-Hertogenbosch en Vught, was Fort Isabella ooit gebouwd om de stad ’s-Hertogenbosch te verdedigen. Vandaag de dag is het een bloeiende gemeenschap waar wonen, werken, recreatie en educatie centraal staan. je verrassen door de veelzijdigheid en onmiskenbare charme van dit prachtig historisch fort en bijzondere locatie aan de Zuiderwaterlinie.

Een duik in de geschiedenis

De oorsprong van Fort Isabella gaat terug tot het begin van de 17e eeuw, tijdens het Twaalfjarig

Bestand. Gebouwd tussen 1614 en 1618, diende het als verdedigingswerk voor ’s-Hertogenbosch en werd het vernoemd naar aarshertogin Isabella, de dochter van de Spaanse koning Filips II. Het fort heeft vele transformaties ondergaan: van een militair bastion tot opleidingscentrum voor het beroemde Regiment Wielrijders. Gerestaureerde rijksmonumenten, zoals het iconische poortgebouw uit 1703 en delen van het historische kazernecomplex, vervullen in het heden moderne functies.

Een nieuwe weg

Vandaag de dag is Fort Isabella getransformeerd tot een bruisende buitenstad. Onder de visie van

de Isabella Groep is het gebied ontwikkeld tot een duurzame mini-samenleving. Een unieke mix van functies zorgt ervoor dat Fort Isabella meer is dan alleen een historisch monument; het is een levendige plek waar de geschiedenis tot leven komt in een moderne context. Er zijn diverse moderne kantoorruimtes waar gedreven ondernemers actief zijn, verschillende vergaderfaciliteiten en recreatiemogelijkheden. Er zijn appartementen voor 55+ers en jongeren gerealiseerd, elk met zijn eigen karakter en charme. Zij hoeven het terrein bijna niet af, er zit namelijk een tandarts, dierenkliniek, kapper, en ga zo maar door.

Bruisende binnenstad

Fort Isabella biedt een breed scala aan activiteiten en evenementen. Van rondleidingen door Stichting Fort Isabellakazerne die je meevoeren door de rijke historie van het fort, tot diverse evenementen en activiteiten zoals diverse markten en een festivals. Het is een dynamische plek waar altijd iets te beleven valt. Ervaar de omliggend natuurgebieden de Gement en het Bossche Broek tijdens een van de vele wandel- en fietsroutes, volg een actieve boksles, of maak een bezoek aan Markthal Het Fort waar je terecht kunt voor veel verschillende, met passie bereide lekkernijen, culinaire hoogstandjes en dranken. Ook voor de dagelijkse boodschappen en leuke cadeaus is dit de plek. Overnachten kan in Hotel Ryder, een boutique lifestyle hotel met gezamenlijke living waar iedereen welkom is.

Een groene toekomst

Alles wat we doen is geworteld in de historie, maar wat we toevoegen is wel steeds helemaal ‘van nu’ en daarmee toekomstbestendig en duurzaam. Vernieuwen gebeurt middels duurzame oplossingen. Denk hierbij aan het isoleren van alle bestaande gebouwen naar energielabel A of hoger, het hergebruik van materialen tijdens de bouw en het plaatsen van ca. 1800 zonnepanelen op de daken. Fort Isabella is een levende getuigenis van hoe historisch erfgoed en moderne innovaties

kunnen samensmelten. Sinds 2022 is het terrein volledig over gegaan op een uniek gasloos verwarmings- en koelingssysteem. Hierdoor werkt het terrein als het ware als een batterij: in de zomer wordt overtollige warmte uit de gebouwen opgeslagen en in de winter wordt dit opnieuw gebruikt.

Kom en ontdek

Bezoek Fort Isabella en dompel jezelf onder in een inspirerende omgeving. Of je nu komt voor een dag vol avontuur, ontspanning of om te werken in een unieke setting. Fort Isabella biedt voor ieder wat wils. Laat je verrassen door de veelzijdigheid en onmiskenbare charme van dit prachtig historisch fort en bijzondere locatie aan de Zuiderwaterlinie.

Fort Isabella

Reutseplein 1 5264 PN Vught 073 - 2020210 info@fortisabella.nl www.fortisabella.nl

Ontdek Glamping Hogediep

Een paradijs voor natuurliefhebbers

Glamping Hogediep, gelegen in het schilderachtige landschap aan de Steenbergsche Vliet , biedt een unieke vakantie-ervaring voor iedereen die houdt van de natuur, ontspanning en avontuur.

Adembenemende Locatie

Gelegen aan de Steenbergse Vliet wat een natuurgebied is dat vooral bestaat uit rietmoeras. Het gebied staat tegenwoordig opnieuw in open verbinding met het Volkerak, na het openzetten van het sluizencomplex bij Benedensas. Het natuurgebied is een paradijs voor watervogels en een ideale paaiplaats voor vissen, waaronder de karper en snoekbaars. De rustige omgeving biedt een perfecte ontsnapping aan de drukte van het dagelijkse leven. Met talloze wandel- en fietspaden in de buurt kun je de natuur op je eigen tempo verkennen.

Uitstekende Faciliteiten

Glamping Hogediep heeft moderne faciliteiten die je verblijf comfortabel en aangenaam maken. Van schone sanitaire voorzieningen en een nabijgeklkegen boerderijwinkel tot een gezellig café. Daarnaast is er op de jachthaven een speeleiland voor de kinderen, waardoor het een ideale bestemming is voor gezinnen.

Tips voor een Perfect Verblijf Reserveer op Tijd: Vooral in het hoogseizoen is het aan te raden om je plek van tevoren te reserveren. Verken de omgeving: Maak gebruik van de fietsen op de camping en ontdek de prachtige natuur en nabijgelegen dorpjes.

Conclusie

Glamping Hogediep is meer dan alleen een safaritent in een bos; het is een bestemming waar herinneringen worden gemaakt. Of je nu op zoek bent naar avontuur, ontspanning of gezelligheid, deze camping biedt het allemaal. Boek je verblijf vandaag nog en ontdek waarom zoveel gasten keer op keer terugkeren naar dit prachtige stukje Brabant.

Nieuwsgierig geworden? Kijk voor meer informatie op www.schapenput.nl/hogediep en wij hopen jullie binnenkort te mogen verwelkomen op Glamping Hogediep!

Jachthaven de Schapenput

Heensedijk 57a, 4655 AL De Heen tel. 0651517217 info@schapenput.nl www.schapenput.nl

Hoe werkt inundatie?

Nederland ligt onder de zeespiegel. Daardoor is water vaak onze vijand, maar wanneer je het slim inzet is het óók een vriend. Bijvoorbeeld wanneer je overstromingen naar je hand kunt zetten door het water letterlijk in de juiste banen te leiden. Door stukken land gecontroleerd onder water te zetten, waren we vijanden vaak te slim af. Deze verdedigingstechniek heet inundatie. Hoe werkt inundatie precies?

Een gecontroleerde overstroming

Nederlanders weten al eeuwenlang veel van water. Zo leerden we ook om water te gebruiken bij onze militaire verdediging. We lieten een poldergebied expres en gecontroleerd onder water lopen met water uit de rivieren zoals de Mark, de Dommel en de Zoom. De sluis openzetten dus. Dit noemen we inundatie, oftewel letterlijk: overstroming. Een simpel idee, maar wel heel planmatig en met militaire precisie uitgevoerd. Er mag immers niet te veel water binnenstromen, want dan vaart de vijand eroverheen. En ook niet te weinig, anders loopt het vijandelijke leger gewoon naar de overkant.

Soms moet je creatief zijn

Inundatie verloopt niet altijd zonder problemen. Want wat doe je als de vijand onderdelen van jouw inundatiesysteem in handen heeft? Zoals een belangrijke sluis? Dan steek je de dijken door. En wat doe je als er alleen water uit de zee beschikbaar is? Dan zet je bij vloed de sluis open om zeewater via de sluis binnen te laten. Maar zeewater is zout – een ramp voor de landbouwgrond. Boze boeren maakten de sluizen dan ook soms expres kapot om hun akkers te beschermen. In oorlogstijd trokken inwoners, helaas, vaak aan het kortste eind.

Tijdvak 3: 1704 – 1748

Ongeëvenaarde frontier

Er werd enkele jaren flink gebouwd aan de Zuiderwaterlinie. Op basis van het plan van Menno van Coehoorn werden bestaande vestingsteden versterkt en al bestaande onderdelen verbonden met nieuwe forten, schansen of inundatiegebieden.

Na het overlijden van Van Coehoorn in 1704 werd het werk voortgezet. De aaneenschakeling van steden en verdedigingswerken zorgde voor een sterke verdediging dankzij onderlinge coördinatie. Voor het eerst moesten de bolwerken, die eerst op zichzelf stonden, onderling gaan samenwerken.

Toch werd de bouw gestopt, omdat de bestuurders van de Republiek de urgentie van de (veel te dure) linie niet meer inzagen. Het zwaartepunt van de verdediging kwam in de Zuidelijke Nederlanden te liggen, het huidige België en Luxemburg, en niet meer in Brabant.

Dat bleek later een enorme inschattingsfout: toen het Franse leger in 1747 weer aanviel, werd vestingstad Bergen op Zoom snel veroverd. En dat terwijl de stad eerder altijd als onneembaar werd gezien. Een ketting is zo sterk als haar zwakste

schakel. De Zuiderwaterlinie bleek van groot belang om de Republiek te beschermen en zou voortaan op waarde worden geschat.

Beleef deze geschiedenis vandaag…

1. … in vestingstad Bergen op Zoom. Wanneer je door het gezellige Bergen op Zoom loopt, zou je nooit denken dat de stad in 1747 een strijdtoneel is geweest. Lang was de stad een onneembare vesting en hét huzarenstukje van Menno van Coehoorn. De stad werd niet voor niets ‘de maagd’ genoemd. Helaas brachten de Fransen daar verandering in. Vandaag beleef je het verleden overal om je heen dankzij zo’n 800 monumenten. Het oudste monument zit in de vestingmuur: de Lievevrouwepoort (of Gevangenpoort). Ook Ravelijn op den Zoom en stadsmuseum het Markiezenhof zijn een bezoek waard.

Ontdek Bergen op Zoom

Ravelijn op den Zoom in Bergen op Zoom

2. … bij de Linie van den Hout in Made. Hier vind je een oud stelsel van aarden wallen en grachten. Dit is een van de hooggelegen gebieden in de Zuiderwaterlinie waar Menno van Coehoorn extra linies liet bouwen. De eerste wallen dateren al uit 1625. Ze vormden de plek waar de aanval van Frederik Hendrik op de Kleine Schans in Terheijden dramatisch afliep. Hij wilde het zwaar belegerde Breda van voedsel en nieuwe troepen voorzien, maar had te weinig ladders en veel te weinig manschappen. De aanval ging de geschiedenisboeken in als een enorme blunder. Nu is de Linie van den Hout een recreatiegebied met diverse wandelroutes over de verdedigingswallen.

Ontdek de Linie van den Hout

te sluiten. Militairen lopen er nu niet meer en de contouren van het verdedigingsbouwwerk zijn alleen nog vanuit de lucht te zien. Maar de Spinolaschans is er nog wel, verscholen tussen de bomen. Flora en fauna overheersen nu op dit vroegere strijdtoneel. Staatsbosbeheer beheert de opgeknapte Spinolaschans, tegenwoordig een rijksmonument. Je ontdekt de omliggende natuur met een van de wandelof fietsroutes.

Ontdek de Spinolaschans

3. … bij de Spinolaschans in Breda. Tussen Breda en Terheijden ligt de mooie Spinolaschans. Dit was een zelfstandig verdedigingswerk met vier bastions en onderdeel van een vijftig kilometer lange linie. Hij werd aangelegd door veldheer Spinola om Breda af

Ontdek de omgeving van Geertruidenberg en Breda met de ANWB-fietsroute (42 km).

Linie van den Hout in Made

Spinolaschans in Breda

SVR Camping de Dassenplas

Een camping om te genieten!

GASTVRIJ - PRACHTIGE NATUURRUIME STAANPLAATSEN

Laagweg 6 | 4614 PV Bergen op Zoom Tel. 0165 307 774 | 06 505 773 25 | paul@dassenplas.nl www.de dassenplas.nl

Reek, ons mooie Reek

Ik ben Anita van Vilsteren, woon in het mooie dorpje Reek. Samen met mijn partner zijn we eigenaar van B&B de Hoefijzer. Gastvrouw van de Zuiderwaterlinie zijn betekent dat ik gasten kan informeren over het Toen en Nu van ons dorp.

Het Brabantse deel De Zuiderwaterlinie. In 1814 toen de vestigingsstad Grave in handen was van de Fransen gingen deze troepen er regelmatig op uit op plundertochten in de omgeving. Bij de burgemeester – commandant van de Landstorm – Jan Baptist van Erp kon men zich aanmelden als medestrijder. De Reekse burgerwachten wisten samen met het nationale leger verdere uitvallen te stoppen. Deze strijders hoefden achteraf tegen Napoleon ook niet te vrezen om in de pan gehakt te worden. Het waren de vrouwen die met een geheim recept de strijders onoverwinnelijk maakten. Het bleken de zogenaamde ROEMKOEKEN te zijn die zij bakten volgens geheim recept. Heden in ons mooie Reek kan er gewandeld/gefietst worden, diverse routes zijn uitgestippeld. Zo ook een mooie route langs oa huizen van de Bossche School of door het natuurpark De Maashorst. Na zo’n tocht kunt u heerlijk uitrusten in onze B&B. Er kan een Zuiderwaterliniearrangement geboekt worden met een overnachting, een wellness/sauna.

Bed & Breakfast De Hoefijzer, Schaijksestraat 5, 5375 KC Schaijk, www.dehoefijzer.nl, Telefoon 0486-463732

Genieten van natuur en historie

Ontdek de schoonheid van Wouw

De rijke historie, pittoreske dorpskern en groene omgeving maken Wouw absoluut een bezoek waard. Het Roosendaalse dorp kent vele mooie plekjes waaronder de iconen Vesting Kasteel van Wouw, de Sint-Lambertuskerk en molen De Arend. Deze karakteristieke bezienswaardigheden zijn onder andere opgenomen in de wandelroute de Ster van Wouw (14 km). Ontdek Wouw!

Kasteel van Wouw

Ga mee terug in de tijd en ontdek de geschiedenis van het Kasteel van Wouw. Tot voor kort was er van het kasteel niets meer te zien. De eeuwenoude muren van deze ronde waterburcht lagen verborgen in de grond. Dankzij de jarenlange inzet van vrijwilligers zijn muren en waterputten gerestaureerd en is de slotgracht opnieuw tot leven gebracht. De kasteelweide is dagelijks geopend. Elke zaterdagochtend start om 10.30 uur start een rondleiding vanaf de Casteelse Dreef. Aanmelden: rondleiding@kasteelvanwouw.nl

Bezoek de Lambertuskerk

De indrukwekkende Sint-Lambertuskerk is een

laatgotische kruiskerk uit het begin zestiende eeuw. In het interieur zijn fraaie houten beelden, de zogenaamd Wouwse 'mannekes', en een glas-in-loodraam van Joep Nicolas te vinden. In de maanden juni t/m september is er iedere zondagmiddag een gids aanwezig.

Molen de Arend

Bergkorenmolen De Arend stamt uit 1811, na een brand is de molen in 1825 herbouwd. Dankzij een vrijwillige molenaar, tevens de jongste molenaar van het land, is de molen nog in functie. In de molenwinkel zijn meel, bloem, brood- en bakmixen te koop. Elke dinsdag en zaterdag is de molen geopend van 10.00 tot 16.00 uur

Fietsen, wandelen en overnachten

In en rond Wouw zijn verschillende, mooie fiets- en wandelroutes om de omgeving te verkennen. Op steenworp afstand van natuurgebied Het Beekdal ligt de gelijknamige camperplaats, ook zijn er nog twee B&B’s waar je kunt overnachten. Voor meer informatie: www.bezoek-roosendaal.nl/ontdekken/ wouw of kom langs bij VVV Wouw.

B&B Sjiek Basiliek

Midden in het cultureel centrum van Oudenbosch vind je volledig privé gelegen onze exclusieve b&b Sjiek Basiliek. Wij beschikken over 2 luxe en stijlvolle kamers, beide voorzien van een badkamer ensuite. Boek je een kamer voor 2 personen, dan wordt de andere kamer niet verhuurd. Ben je op zoek naar 2 kamers voor een gezellig vrienden of familieweekend?

Dan ben je bij ons ook aan het

juiste adres om heerlijk te komen genieten. Naast de overnachting kan je bij ons gebruik maken van wellness faciliteiten zoals een sauna, jacuzzi en seizoensgebonden verwarmd zwembad. Bij aankomst zorgen wij voor een warm ontvangst. Een informele sfeer, persoonlijke aandacht en respect voor de privacy staan bij ons hoog in het vaandel. Vanuit de b&b loop je zo het

centrum van Oudenbosch in. Winkels, restaurants, bezienswaardigheden en de haven liggen allemaal op loopafstand. Laat je gerust eens verrassen door wat Oudenbosch allemaal te bieden heeft.

Ben je nou nieuwsgierig geworden? Kijk dan eens op onze mooie website: www.sjiekbasiliek.com of mail ons gerust voor meer informatie: info@sjiekbasiliek.com

Bootverhuur ’t Bevertje

Bootverhuur ’t Bevertje, hét bedrijf dat voor jong en oud bootvakanties verzorgt in, en rondom de Biesbosch.

De boten zijn uitgerust met verschillende faciliteiten en een complete inventaris zodat je zorgeloos kunt genieten van je vakantie of weekendje weg op het water. De boten zijn geschikt voor vier personen en je hebt geen vaarbewijs nodig om deze te mogen besturen. Geen ervaring met varen? Geen probleem! Na de persoonlijke instructie op de dag van vertrek voel jij je een kapitein die klaar is om zelfstandig de wateren te gaan verkennen. Hopelijk tot snel, bij Bootverhuur ’t Bevertje!

Adres opstapplaats: Haven 136, 4941 DJ Raamsdonksveer Adres kantoor: Snoekweg 6, 4941 SC Raamsdonksveer

+31 (0) 6 15 19 33 33 info@bevertjeverhuur.nl www.bevertjeverhuur.nl

LANDGOED DE HERTGANG de

schatkamer van de Brabantse Wal in de zomer, herfstkleuren in het najaar en het meloenboompje in de winter.

Tuinen en Arboretum: een oase van kleur, geur en rust. Het landgoed ligt op de steilrand van de Brabantse Wal. U vindt er prachtige tuinen, vijvers en waterloopjes en bijzondere planten, struiken en bomen met namen als pindakaasstruik, zakdoekjesboom en ambtenarenboom. De meer dan 650 soorten zijn voorzien van professionele naambordjes.

Ieder jaargetijde brengt kleur en geur: magnolia’s en camelia’s in het vroege voorjaar, rododendrons en azalea’s in mei, bloeiende borders en hortensia’s

Openstelling

Dagelijks van 09.00 tot 17.00 uur. Betalen (€ 5 p.p. kinderen tot 12 jaar gratis) bij het Bezoekerscentrum met uw smartphone (QR-code). Daar kunt u de folder pakken en de route volgen die op de plattegrond is aangegeven. Contant betalen of pinnen is ook mogelijk.

De Hertgang, Klaverblokken 18, Halsteren Meer informatie op www.dehertgang.nl

Waar erfgoed & mens tot volle bloei komen

Bij Simonis Collection draait alles om monumentaal genieten in de regio van de vroegere Zuiderwaterlinie. We verwelkomen gasten met warme gastvrijheid in onze historische gebouwen en dat doen wij met een expliciet groot sociaal hart.

Restaurant Onze Kerk (sinds 2015)

Onze Kerk, gevestigd in een historische, voormalige katholieke kerk, is een eerbetoon aan ons rijke culturele en religieuze erfgoed.

Boetiekhotel Ons Oude Raadhuis (sinds 2021)

In Ons Oude Raadhuis komt de gemeentelijke geschiedenis tot leven in een rustige en natuurlijke omgeving. Ons boetiekhotel, gevestigd in een monumentaal voormalig raadhuis, biedt een knusse en gezellige ervaring. Hier ontdek je je de betovering van vroeger in een serene en sfeervolle setting.

Stadshotel Geertruidenberg (vanaf 9-9-2024)

Stadshotel Geertruidenberg, gelegen in het prachtige oude stadhuis van Geertruidenberg, straalt een koninklijke allure uit die recht doet aan de rijke geschiedenis van deze stad. Te midden van het historische hart van Geertruidenberg bieden wij onze gasten een vorstelijke ervaring. Hier kun je jezelf onderdompelen in de betovering van deze historische luxe.

Theaterhotel de Schattelijn (vanaf 2026)

Korenmolen De Jager

Rondvaart Wiljo

Ontspannen op de golven van de Maas

Rondvaart Wiljo Heusden is al ruim 30 jaar actief in het verzorgen van rondvaarten, dagtochten, feesten/ partijen en zakelijke evenementen op de Maas en omliggende rivieren.

Wij bieden rondvaarten van één of twee uur, volledig verzorgde dagtochten incl. koffie met gebak, een heerlijke lunch en onbeperkt genieten van ons drankaanbod.

Ook zijn wij uw partner voor feesten & partijen of zakelijke evenementen, wij maken graag een passende aanbieding.

Combineer een bezoek aan ons met een uitgebreid bezoek het monumentale vestingstadje Heusden, wat op zichzelf al een bezoek waard is.

Verzamel je favoriete gezelschap en hopen je snel aan boord te mogen ontvangen!

www.rondvaartwiljo.nl

Even buiten Oud-Vossemeer, langs de doorgaande weg naar de Vossemeerse brug, vind je Molen De Jager. De enige molen in de wijde omgeving die nog steeds beroepsmatig in bedrijf is. Hier leeft de molenaar letterlijk van de wind!

Een aantal keer per week wordt graan gemalen tussen de molenstenen.

Van het volkorenmeel en de bloem maakt de molenaar een groot aantal producten voor de thuisbakker.

Van broodmix tot cakemix en van pannenkoekenmix tot een pakketje om zelf echte Zeeuwse bolussen te bakken.

De thuisbakwinkel is open van woensdag t/m vrijdag van 13.00 tot 17.00 uur en zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur. Hikseweg 12 4698 PD Oud-Vossemeer.

Telefoon: 06-1230 2292

www.molendejager.nl

Stadsgidsen Bergen op Zoom

laten u de vestingwerken van de stad zien!

Bergen op Zoom, herbergt een schat aan militaire geschiedenis. Naast Fort Roovere (al beschreven in deze uitgave) kende Bergen op Zoom drie andere vestingwerken die deel uit maakten van de Zuiderwaterlinie. Alle vier van strategisch belang voor de stad tijdens de Tachtigjarige Oorlog en latere conflicten.

Het Ravelijn

Het ‘Ravelijn Op den Zoom’ is nog één van de weinige overblijfselen van de roemruchte vestingwerken van Bergen op Zoom. Het bewaakte de toegang vanuit het zuiden naar Holland en Zeeland. Daal af in de gewelven waar de fascinerende geschiedenis van de vesting uit de doeken wordt gedaan. Wat was de samenhang tussen de bastions, de ravelijnen, de lunetten, de mijngangen en wat was de functie van de opmerkelijke ondergrondse kruidkamers? Het wordt u allemaal verteld.

Waterschans

De beschermer van de haven. Als vitaal punt in de verdediging van de vestingstad Bergen op Zoom is er veel gebeurd op dit omvangrijke bolwerk. Willem van Oranje gaf in 1584 zijn goedkeuring voor

het ontwerp van dit grote fort. Vele belegeringen volgden, die het Fort allen weerstond. Nu zijn de grachten, wallen en het binnenterrein weer in oude staat hersteld en er omheen lopend te bewonderen. Verborgen Vesting: een ondergronds netwerk

Deze vesting zou Bergen op Zoom onoverwinnelijk maken! De vesting werd door Menno van Coehoorn gebouwd en in 1744 voltooid. Recente opgravingen hebben een deel van de vesting blootgelegd. In de kelder zijn de resten van een massieve traptoren, de ‘Galerie Majeure’ en fladdermijnen te zien. Beleef het verhaal op een unieke panoramavoorstelling in beeld en geluid.

De Bergen op Zoomse delen van de Zuiderwaterlinie laten het eindstadium zien van vestingbouw in Nederland, met alles daarin gerepresenteerd: bastions, ravelijnen, lunetten, glacis en inundaties maar ook luistergangen, kilometerslange galerijen en ‘fladdermijnen’

Ontrafel Bergen op Zoom en bezoek de vestingwerken. Boek nu een rondleiding en laat u meenemen op een fascinerende reis!

Ga naar www.stadsgidsen-bergenopzoom.nl.

West-Brabantse Waterlinie

Ontdek een bijzonder stukje UNESCO op de Zuiderwaterlinie

De West-Brabantse Waterlinie maakt onderdeel uit van Geopark Schelde Delta. Sinds begin 2024 heeft Geopark Schelde Delta een UNESCO-status. Het geopark is een uniek grensoverschrijdend estuarium, een gebied waar de getijden van de Noordzee duwen en trekken aan de loop van de Schelde, en waar zout water overloopt in zoet water.

En dat op de Zuiderwaterlinie!

Geopark vertelt verhalen

Op de West-Brabantse Waterlinie is ontzettend veel te beleven. De toekenning van een UNESCO-status zorgt voor nog meer verbinding tussen verleden, heden en toekomst.

Bijzondere gebeurtenissen, plekken en iconen komen met verhalen en beelden tot leven. De verdedigingslinies, vestingsteden en het militair verleden mogen uiteraard niet ontbreken.

Linie van de Eendracht: de eerste waterlinie van Nederland

In West-Brabant werd de eerste waterlinie aangelegd: de Linie van de Eendracht. Deze verdedigingslinie, gestart in 1578, moest Zeeland en vestingstad Tholen beschermen tegen Spaanse aanvallen tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Later kwam de WestBrabantse Waterlinie erbij om Holland en Zeeland te verdedigen tegen Spanjaarden, Fransen en Belgen. Bij belegeringen, zoals die van Bergen op Zoom in 1747, werden landbouwgronden onder water gezet en ontstonden forten en redoutes in het drassige landschap om de vijand te weren.

West-Brabantse Waterlinie

De West-Brabantse Waterlinie stamt uit 1628. Het doel van deze verdedigingslinie was helder: Bergen op Zoom, en daarmee de handelsroute van Zeeland naar Holland, beschermen tegen een aanval van de Spanjaarden. De linie bestond uit een aaneenschakeling van onder water gezet land en moerassen. Daarbovenuit torenden de forten

Fort de Roovere

Kasteel van Wouw

Henricus, Pinssen, De Roovere en Moermont. Een eeuw later kwam daar 5,5 kilometer liniewal bij: tussen Bergen op Zoom en Fort de Roovere. Daarvan is nog één kilometer bewaard gebleven, tussen Fort Pinssen en Fort de Roovere.

Beleef de historie

Veel historische plekken zijn in ere hersteld. Historie, erfgoed en cultuur beleef je op de WestBrabantse Waterlinie.

Bezoek het Markiezenhof, beklim een van de uitkijktorens, vaar langs historische plekken of kom een kijkje nemen in een van de vestingsteden.

Markiezenhof

Het Markiezenhof is een van de fraaiste stadspaleizen van West-Europa. Gebouwd in de late 15e eeuw, door de fameuze Mechelse bouwmeesters Anthonie en Rombout Keldermans, was dit het woonpaleis van de heren en markiezen van Bergen op Zoom.

Tegenwoordig is Het Markiezenhof een museum en geeft het onderdak aan het regionaal archief. De aandacht van museum en archief ligt op de historie van stad en regio en de geschiedenis van de kermis. Ook het verhaal van de Zuiderwaterlinie is te ontdekken in dit museum.

Vestingsteden

De West-Brabantse Waterlinie verbindt drie vestingsteden: Bergen op Zoom, Steenbergen en Tholen.

Bergen op Zoom staat bekend om haar schitterende historische binnenstad. Wandelend door de smalle straatjes en langs de charmante pleinen, voel je de rijke en levendige geschiedenis die al meer dan acht eeuwen teruggaat. Alleen al in de binnenstad vind je meer dan 800 monumenten! Steenbergen heeft een verrassend historisch hart. Het is goed toeven in natuurgebieden met slikken, kreken, geulen en veel ruige vegetatie. Bezoek de populaire jachthavens aan de Steenbergse Vliet en het Volkerak. En pak daarna een versnapering in één van de horecagelegenheden, rondom de Steenbergse Haven of op de gezellige markt. Tholen, de gastvrije vestingstad in Zeeland, is een verborgen parel die absoluut de moeite waard is om te ontdekken. Het rijke historische verleden van de stad komt tot leven in de nog deels intacte vestingwallen en de talrijke monumenten. Bezienswaardigheden zoals de imposante Grote of Onze Lieve Vrouwekerk en het oude stadhuis zijn echte aanraders.

Kasteel van Wouw

In de afgelopen jaren is er hard gewerkt om het verdwenen kasteel van Wouw weer in beeld te brengen. Dit kasteel, dat vanaf de 13e eeuw een belangrijke verblijf was voor de heren en markiezen van Bergen op Zoom, groeide in de 15e eeuw uit tot een indrukwekkende vesting. Na ontmanteling en verval vanaf 1605 verdween het uit het zicht. Enkele jaren geleden hebben archeologische opgravingen echter weer bijzondere ontdekkingen en talrijke vondsten opgeleverd.

Meer informatie

- West-Brabantse Waterlinie: zuiderwaterlinie.nl

- Kasteel van Wouw: kasteelvanwouw.nl

- Bergen op Zoom en Steenbergen: vvvbrabantsewal.nl

- Tholen: eilandtholen.nl

- Geopark Schelde Delta: scheldedelta.eu

Bunkertreppe, Benedensas

Stadhuis in Tholen

Markiezenhof

Grave, begin- of eindpunt van de Zuiderwaterlinie

Vanaf 2018 is op de begane grond van het historisch stadhuis aan de Hoofdwagt te Grave het eerste bezoekerscentrum van de Zuiderwaterlinie gevestigd.

Het verhaal van de Zuiderwaterlinie wordt op interactieve wijze aan de geïnteresseerde bezoeker, middels tekst, beeld of film verteld. De ruimte wordt gedeeld met het Toeristisch Informatiepunt Grave. Na een bezoek aan het bezoekerscentrum nodigt de stad jullie uit om de zichtbare overblijfselen uit de vestingtijd te gaan ontdekken. Binnenkort is een thematische

Boerderij Den Hof

Boerderij Den Hof ligt in een bosrijke omgeving aangrenzend aan het prachtige historische Fort De Roovere op de Brabantse Wal.

Deze omgeving heeft een prachtig stukje natuur wat rust en positiviteit uitstraalt wat ook voor onze zorgtak heel heilzaam werkt. Ons gezin en personeel zorgen ervoor dat alles binnen het bedrijf goed draait.

Boerderij Den Hof heeft in deze omgeving de runderen lopen die melk en vlees produceren, wat vervolgens via de boerderijwinkel wordt verkocht. Daarnaast verkopen wij ook ambachtelijk ijs, gemaakt van onze eigen melk. Ook kunt u van de rust genieten buiten op ons koffie terras.

Buitenlust 1 - 4661 AL Halsteren - 06 220 70 885

www.boerderijwinkeldenhof.nl Wij zijn ook te volgen via facebook.

wandelroute verkrijgbaar. Wandel langs o.a. de restanten van de buitengracht, de fraaie Hampoort, de geschutswal 'de Kat' met daaronder kazematten en het Arsenaal, het halfbastion Bekaf en de vestingmuren bij het Maasfront en de oude haven. Grave heeft nog meer te bieden: het kent een keur aan originele winkeltjes en een tal van gezellige terrassen. Het horeca aanbod is zeer gevarieerd.

Raadpleeg voor meer informatie: www.beleefhistorischgrave.nl

Camperplaats & boerderijwinkel

Mieke’s Hof

Het begon allemaal vorige eeuw bij oma Mieke en haar liefhebberij met het houden van kippen. Door de handelsgeest die ze bezat werd ze bekend van de lekkere eieren die ze te koop aan bood. Zelfs de gasten van het nabij gelegen vakantiepark Bosbad Hoeven kwamen langs. Een tijdje later kookte ze zelfs op een potkachel lekkere soep. Op haar 85 had ze nog steeds 1200 kippen, Mieke was een hartelijke dame die nooit om een praatje verlegen zat. Vele jaren later hebben we alles omgebouwd tot Mieke’s Hof, als ode aan de oma van Ron Braspenning.

Ron en Lenette zijn nu de gastvrije eigenaars van camperplaats & boerderijwinkel Mieke’s Hof. Hier kan je nog steeds een boerderijwinkel vinden verse groenten en fruit, lokale specialiteiten zoals: diverse soorten vlees, kaas, yoghurt, ... en zelfs nog eieren, deze van bij de boeren uit de streek. Ron heeft recent afscheid genomen van zijn melkveehouderij en biedt sindsdien volledige ondersteuning bij het up tot date houden van alle faciliteiten en service die de camperplaats biedt. Lenette is het eerste aanspreekpunt voor gasten van de camperplaats en de winkel.

Wij bieden 30 plaatsen met elektriciteit, gratis wifi en alle faciliteiten die een camper nodig heeft. Voor dit jaar gaan we zelf een gemeenschappelijke ruimte met restaurant, dansvloer en sanitair bouwen. Ook onze foodcaravan gaan we eind april met een feestelijk weekend in gebruik nemen, zodat er ook een snelle (fast)foodsnack aanwezig is. Elk jaar organiseren wij diverse evenementen zoals een Italiaans weekend, een Paasweekend, een Oktoberfestweekend, ... We verhuren ook 2 luxueuze campers zodat je zelf een weekend of een week kan gaan genieten in Nederland, Duitsland, België, …

Bij Mieke’s Hof zijn de uitzichten wijds door onze locatie tussen agrarisch land en bos. Zo nu en dan zie je in het nabijgelegen weiland de parachutisten van Skydive ENPC (Eerste Nederlandse Parachutisten Club) vanuit vliegveld Seppe landen, altijd een mooie bezigheid om deze te spotten.

Slikstraat 15, 4741 SC Hoeven +31 (0)6 51 92 68 88 www.miekeshof.nl

Motel Koolen Velp/Grave: Uw comfortabele

verblijf aan de

Zuiderwaterlinie

Geniet van de Brabantse gezelligheid op het oude boerenerf

Onze minicamping ligt tussen de prachtige natuugebieden; Maashorst, Keent en Het verborgen Raamdal. Diverse wandel- en fietsroutes komen langs zoals de Zuider-Waterlinie, de Market Garden route, Liberationroute en e-bikeroute 'de Spaanse Weg'. Ontdek de diversiteit van onze omgeving waar natuur en historie elkaar ontmoeten. De unieke uitvalbasis voor een mooie vakantie. Onze camperplaats is het hele jaar geopend.

Minicamping Driehuis /Camperplek

Driehuizerweg 15, 5375KN Reek 06-33586630, info@minicampingdriehuis.nl www.minicampingdriehuis.nl

Op zoek naar een comfortabel hotel aan de Zuiderwaterlinie in Velp/Grave? Dan is Motel Koolen Velp/Grave de perfecte keuze voor u. Het motel is gelegen aan de Zuiderwatlinie route buiten de Veste en de Zuiderwater fietsroute Grave Ravenstein van de ANWB. Motel Koolen Velp/Grave biedt comfortabele kamers met alle faciliteiten die u nodig heeft voor een ontspannen verblijf. Alle kamers zijn voorzien van een comfortabel bed, een flatscreen-tv, gratis WiFi en een eigen badkamer met douche en toilet. In ons motel kunt u gebruikmaken van diverse faciliteiten, waaronder:

• Gratis parkeergelegenheid

• Tuin

• Ontbijtruimte

• Fietsverhuur

• Terras

Bekijk onze website voor meer informatie over onze kamers, tarieven en beschikbaarheid. Wij hopen u binnenkort te mogen verwelkomen in Motel Koolen Velp/Grave! www.motelkoolen.nl, info@motelkoolen.nl, tel 0486472387

Brouwerij Bourgogne Kruis is een familiebedrijf met een rijke geschiedenis die begint in de 18e eeuw in Oud Gastel en Oudenbosch. Nu in Oosterhout (NB), staat de brouwerij bekend om zijn verschillende tarwebieren, het signatuur van de brouwers.

In deze ambachtelijke brouwerij gebeurt nog alles met de hand. Geen computer en automatisering, maar echt handwerk en denkwerk. De gebroeders Thuring hebben een concept ontwikkeld waarin de eenvoud en frisheid van bier centraal staat.

Er wordt voornamelijk gebrouwen volgens het 'Reinheitsgebot' met alleen Oosterhouts leidingwater, Mout, Hop, en Gist. De verschillende tarwebieren kunnen op zaterdagen geproefd worden tijdens de rondleiding en proeverij op verschillende tijden.

Ook kunnen er aparte afspraken gemaakt worden voor bedrijfsuitjes en andere evenementen.

Wilhelminakanaal Zuid 104, 4903 RA Oosterhout, tel. 0639648631, willem@bourgognekruis.com, www.bourgognekruis.com

Brouwerij Bourgogne Kruis

Zuivelboerderij De Driehoek

Onze boerderij bevindt zich op een hele speciale plek; het klooster terrein van de Sint Paulusabdij. Deze abdij is onderdeel van De Heilige Driehoek in Oosterhout.

Een prachtig boerenbedrijf, kaasmakerij en boerderijwinkel. Er worden rondleidingen en kinderfeestjes gegeven en je kunt er natuurlijk terecht voor de lekkerste kaas.

In onze kaasmakerij maken we 2 type abdijkazen. Een traditionele Goudse kaas welke in verschillende varianten verkrijgbaar is en de Benedictus, een voor Nederland unieke roodflora kaas. Deze wordt op authentieke wijze gerijpt in de kelders van de

Sint Paulus abdij. Het klimaat en vochtigheid in deze kelders geeft de ideale omstandigheden om de roodfloracultuur op de korst van de kaas te laten ontwikkelen.

Wij vinden bewust omgaan met onze koeien, grondstoffen en grond heel belangrijk. Alles begint bij een tevreden en gezonde koe. Een voorbeeld van bewust boeren is voor ons dat wij heel relaxed met onze koeien omgaan, dit zorgt voor minder stress, minder adrenaline en zo gezondere koeien!

Hoogstraat 82-B - 4901 PK Oosterhout - 0162-696457

www.zuiveldriehoek.nl

Brabants Museum Oud-Oosterhout

Een uniek museum voor jong en oud

We nemen de bezoeker mee terug in de tijd en laten zien hoe men woonde, werkte en leefde tussen 1900 en 1960. Het museum bestaat uit een binnenen buitenmuseum. In de mooie museumtuin staan 250 miniaturen die een beeld geven van OudOosterhout. Het zijn op schaal 1:20 nagebouwde woningen, winkels, kerken, fabrieken, boerderijen en leerlooierijen.

Op het park bevindt zich verder nog een Vlaamse schuur met twaalf ambachten, een was- en verzamelingenruimte, een orgelstalling met dansorgel, een droogloods met ‘vervoer van

vroeger’ en een remise met 3 miniatuur (stoom) trams.

In het binnenmuseum is een traditionele woonkamer met bedstede en er is o.a. een schooltje, burgemeesterskamer en Roomse hoek te zien. In de authentieke drukkerij staan verschillende drukpersen. De drukkerij is 2 keer per maand in bedrijf. In de koffiekamer is een Oud-Hollands snoepwinkeltje.

Bredaseweg 129, 4904 SB Oosterhout www.brabantsmuseumoudoosterhout.nl

Beleef de Zuiderwaterlinie in Oosterhout

Gastvrij en bourgondisch in het groen

Ook in de gemeente Oosterhout zijn de sporen en lijnen van de Zuiderwaterlinie te ontdekken. Onze voorvaderen voerden oorlogen met water als wapen. De waterlinie loopt dwars door Brabant. Dat Oosterhout deel uitmaakt van de Zuiderwaterlinie zie je goed in het landschap.

Op de volgende plekken kun je de historie nog zien in Oosterhout: bij de Linies van Den Hout en bij De Slotbosse Toren. Om Holland te verdedigen, werd er een indrukwekkend stelsel van waterlinies gecreëerd. Kwam de vijand te dichtbij? Dan werd het land onder water gezet, inundatie, noemen we die truc nu. Vestingbouwer Menno van Coehoorn verstond die kunst als de beste. Hij ontwierp eind 17e eeuw een indrukwekkend stelsel van aaneengesloten waterlinies met forten en schansen. Dat was de geboorte van het Zuiderfrontier. Het gebied rondom Oosterhout valt in de stelling Breda-Geertruidenberg. Dat waren allebei belangrijke vestingsteden.

De muren, grachten en lunetten herinneren eraan dat hier heel wat gevochten is. Tussen Breda en

Geertruidenberg lag een zwakke schakel van de verdedigingslinie. Inundatie? Dat werkte hier eigenlijk niet, het gebied ligt namelijk te hoog om onder water te zetten. Daarom vind je hier allerlei schansen en linies op het land, vooral bij Terheijden en Den Hout. De riviertjes waren belangrijk voor de verbinding met andere delen van de Zuiderwaterlinie. De Zuiderwaterlinie heeft veel moois te bieden. Trek erop uit met de fiets, te voet, de auto of de boot. Haal de gratis routekaart op bij de VVV Oosterhout, Torenstraat 8, Oosterhout.

Nieuw is het om de Zuiderwaterlinie te ontdekken vanaf het water. VVV Oosterhout organiseert complete dagtochten: stap aan boord in Oosterhout, vaar mee naar Den Bosch en ontdek de stellingen van de Zuiderwaterlinie vanaf het water. Ga heerlijk struinen in de historische Brabantse hoofdstad en reis per touringcar terug. Een prachtige ervaring.

Meer informatie en reserveren: www.beleveninoosterhout.nl

Tijdvak 4: 1748 – 1830

Gaten in de linie!

In 1793 vielen de Fransen de Republiek opnieuw aan. Na een jaar boekten ze enkele belangrijke overwinningen: ze namen ’s-Hertogenbosch in en niet lang daarna volgde Grave. Toch liepen de Fransen tegen een probleem aan: het water. De waterlinie met haar inundatiegebieden diende haar doel en versperde de weg.

Het strenge winterweer bood een verrassende oplossing voor de Fransen: de inundatiegebieden en rivieren bevroren, waardoor het leger kon oversteken naar het noorden. Niet alleen het strenge winterweer bood de Fransen hulp, ook Nederlanders die zichzelf ‘patriotten’ noemden hielpen een handje. In Lith hielpen ze de Fransen bijvoorbeeld de bevroren rivier oversteken.

Toch betekende dit niet het einde van de Zuiderwaterlinie. De Fransen zagen in dat ze deze verdedigingslinie tegen hun eigen vijanden konden gebruiken. Met name Willemstad kreeg een belangrijke rol in de verdediging tegen de Engelsen. Napoleon liet de oude forten en vestingwerken, ooit door Menno Van Coehoorn bedacht, opknappen.

Ook bouwde hij zelfs nieuwe verdedigingswerken, zoals de forten Sabina en De Hel.

Beleef deze geschiedenis vandaag…

1. … op de paden in Lith. In de grote uitgestrekte polders van het Maasland stroomde geregeld water van de Maas over de dijk. Mens en dier moesten zich dan in veiligheid brengen. In Lith, Lithoijen en Maren-Kessel boden de vele dorpspaden op hoge zandruggen dan uitkomst. Zo konden benarde boeren met hun vee een uitweg vinden naar hoger gelegen gebied en konden inwoners ook met droge voeten naar de kerk of naar school. Bewandel vandaag de oude paadjes en ervaar zo deze eeuwenoude geschiedenis van dichtbij.

Ontdek het padendorp Lith

Soldatenwiel in Lith

2. … bij Fort Sabina in Willemstad. Het is niet alleen het grootste, maar ook een van de meest intacte Brabantse forten. In 1811 werd het gebouwd door Napoleon en droeg het fort de naam ‘De Ruijter’. Samen met ‘neven’ Fort de Hel, Fort Bovensluis (Numansdorp) en Fort Prins Frederik (Ooltgensplaat) vormde Fort Sabina een kring rondom Willemstad. Een sterk front dat ons verdedigde tegen de Engelsen. Nu beleef je het oude fort nog in alle glorie en vormt het het decor bij allerlei evenementen op het gebied van kunst, cultuur en natuur.

3. … bij Fort de Hel in Willemstad. In de Franse tijd kon er wel 9.500 kilo buskruit opgeslagen worden en konden er 14 manschappen gelegerd worden. De Fransen bouwden het ‘Fort l’Enfer’ in 1811, ter verdediging van Willemstad tegen de Engelsen. Het vierkante fort gaf rugdekking aan Fort Sabina. Twee jaar later vertrokken de Fransen en kreeg het de Nederlandse naam ‘De Hel’. Het fort is net als Fort Prins Frederik en Fort Sabina gebouwd volgens de Franse Tour modèle-stijl. Deze drie forten in de Stelling van Willemstad zijn als enige in Nederland volgens deze stijl gebouwd. Beleef de geschiedenis vandaag met een bezoek aan het fort!

Ontdek de hele Stelling van Willemstad met de ANWB-fietsroute (46 km).

Fort Sabina in Willemstad

Fort de Hel in Willemstad

Ontdek Fort Sabina

Ontdek Fort de Hel

Glasblazerij GLASS & ART

Wij maken graag iets moois voor u!

U bent van harte welkom bij glasblazerij en kunstatelier Glass & Art: een gezellig en kleurrijk Brabants atelier, waar veel te zien is. Oprichtster Katinka Waelbers exposeert in binnen- en buitenland, maar ook opdrachten en restauraties doen we graag!

Glass & Art is één van de meest veelzijdige en creatieve glasateliers van Nederland. Met eigen glasblazerijen en alle glaskunsttechnieken in huis,

kunnen we bijna altijd de glaskunst maken die u zoekt. Zoekt u echt iets speciaals? Wij hebben ook een bronsgietoven, een houtwerkplaats, en werken geregeld met andere materialen zoals kunststoffen, porselein, keramiek en metalen. The sky is the limit!

Inloopuren voor onze showroom staan op de website. Schikt dat niet? Bel of mail dan even als u langs wilt komen! Ook in de avonden of weekenden bent u vaak welkom.

Waar heden en verleden elkaar ontmoeten

Stadsmuseum Grave

Het Stadsmuseum Grave neemt je mee op reis door de boeiende geschiedenis van Grave en omgeving. Het museum huist in de 17e eeuwse Hampoort, in het verleden een van de toegangen tot de stad.

Verdeeld over twee zalen, waarvan er een in de Hampoort zelf, maak je kennis met het glorierijke verleden van Grave als meest belegerde stad van Nederland. Een derde zaal, die deels in de stadswal is gebouwd, biedt ruimte aan regelmatig wisselende tentoonstellingen.

Historische poortzaal

In de historische poortzaal van de Hampoort staan Grave als vesting en haar vele belegeringen centraal. Indrukwekkend middelpunt is een grote maquette die de stad en vesting rond 1845 tonen. De wanden en gewelven van het gebouw zijn in volle glorie te bewonderen.

Zes thema’s

De moderne middenzaal neemt je via zes thema’s mee van de prehistorie tot vandaag. Ontdek in vogelvlucht wat Grave zo bijzonder maakt.

Ontmoet Gravenaren als regeerder Jan I van Cuijk, de Oranjevorsten die Grave in hun bezit hebben gehad, Arnoud van Gelre en zijn kasteel, de familie De La Geneste die de basis heeft gelegd voor de Graafse blindeninstituten, burgemeester Ficq die zijn leven gaf voor de vrijheid in de Tweede Wereldoorlog en Engelandvaarder Ad Kanters.

Ook de huidige tijd komt aan bod: de moderne architectuur in de stad en een indrukwekkende maquette met een toekomstperspectief voor de vestingstad van het beroemde bureau West 8.

Wisselende tentoonstellingen

In de zaal onder de stadswal tenslotte zijn boeiende wisseltentoonstellingen te zien, met een variëteit aan onderwerpen. Soms met de geschiedenis van Grave als invalshoek. Maar ook moderne kunst, fotografie en bijzondere collecties en verzamelingen komen aan bod.

Stadsmuseum Grave, St. Elisabethstraat 10a, 5361 HK Grave. Voor meer informatie en openingstijden: www.stadsmuseumgrave.nl

De Hop-on-Hop-off service

Reis gratis door de stelling van Willemstad

Deze zomer op pad door de Stelling van Willemstad? Stap in de gratis shuttlebus! Deze brengt je gratis van Bezoekerscentrum Mauritshuis in vestingstad Willemstad naar vestingstad Klundert en de forten Sabina en De Hel. Nieuw deze zomer is de opstapplaats bij het NS Station in Zevenbergen. Vanaf daar stap je ‘s morgens in voor een dagtrip naar de Stelling van Willemstad! En met de laatste rit brengt de shuttlebus je weer netjes terug naar het station. Een echte excursie naar de Stelling van Willemstad dus!

Zo bezoek je alle historische plekken in Moerdijk. Het prachtige Willemstad, het indrukwekkende Fort Sabina, het stoere Fort de Hel en het verborgen vestingstadje Klundert. Op zaterdagochtend kun je daar kiezen voor een aansluitende rondleiding door de beste stadsgidsen van Klundert!**

Beleef jij ook de geschiedenis?

Bijvoorbeeld Willemstad. Stadsmuren, stervormige dijken, bastions en talloze monumenten. Stad van Prins Maurits en het prachtige naar hem vernoemde Bezoekerscentrum Mauritshuis. In dit statige pand heet de prins je welkom en wijst hij je de weg door alle kamers in dit huis én de bezienswaardigheden in de Stelling van Willemstad. Verdedig de vesting met water of roei langs de oude forten en vestingwerken in de Zuiderwaterlinie. De linie met daarin ook vestingstad Klundert en de forten Sabina en de Hel.

Bijvoorbeeld Fort de Hel. Met de Willemstadse Singel nog in de verte vormt dit fort een perfecte tussenstop tijdens jouw tocht. Geniet van een lunch, koffie en gebakje, volg een rondleiding of ontdek

alle hoekjes en kiertjes van deze historische plaats. Gastheren Dick en Wim heten je graag van harte welkom! Tijdens de zomermaanden organiseren zij hier ook allerlei activiteiten en neemt het fort deel aan de Kunst- en Monumentenroute in september.

Bijvoorbeeld Fort Sabina. Niet alleen het grootste fort van de Zuiderwaterlinie, maar ook een van de meest intacte Brabantse forten! Eens een sterk fort ter verdediging tegen de Engelsen, nu een decor voor allerlei evenementen op het gebied van kunst, cultuur en natuur. Volg een rondleiding, geniet van de natuur, neem plaats op de binnenplaats van bistro De Kletsmajoor of gluur naar de overkant. Wie weet zie jij fort Prins Frederik liggen!

Bijvoorbeeld Klundert. Verborgen tussen kreken en polders, zeker de moeite van een bezoek waard!

Ga zelf op pad of volg een rondleiding met de beste gidsen van Klundert. Zij brengen de geschiedenis van het dorpje Overdraghe, het huidige Klundert, al wandelend tot leven. Zo ontdek jij het imposante Stadhuis, interessante gebouwen, prachtige vergezichten vol natuur en de vestingwallen. Vergeet de Stenen Poppen niet!

Gratis hop-on hop-off service!

De gratis shuttlebus rijdt van 6 juli t/m 1 september en tijdens het weekend van 14 en 15 september.

De bus rijdt volgens een vaste dienstregeling*, reserveren is niet nodig. In de shuttlebus is plaats voor 8 personen, vol is vol. Haltes zijn te herkennen aan de HALTE-borden met daarop de dienstregeling. Wil je voor vertrek meer weten, kijk dan op www.visitmoerdijk.nl.

* Op woensdag+vrijdag+zaterdag rijdt de pendeldienst van Bezoekerscentrum Mauritshuis naar het centrum van Willemstad (Havenhoofd), fort Sabina, fort de Hel én vestingstad Klundert. Op donderdag en zondag rijdt de bus naar alle haltes behalve die in Klundert. De excursie vanuit Zevenbergen vertrekt alle dagen om 10.30 uur bij het NS station.

** Kom je op zaterdagochtend aan in Klundert? De stadsgidsen van Klundert zullen je daar onthalen en de mogelijkheid geven een stadswandeling met gids te maken. De kosten hiervoor bedragen € 4,per persoon. Kinderen onder de 12 jaar kunnen gratis mee. Aanmelden op voorhand is niet nodig.

Vershal Verdaasdonk

Vershal Verdaasdonk in Sint Anthonis en Boxmeer is een begrip in het Land van Cuijk. Peter en MarieClaire Verdaasdonk staan met veel passie voor hun vak samen met onze medewerkers graag voor u klaar in onze vershallen én via deze website waar u ook online uw boodschappen kunt doen.

Veelzijdig assortiment

In onze sfeervolle vershallen in Sint Anthonis, Boxmeer én online bieden wij een veelzijdig assortiment aan groenten, fruit, vlees, zuivel, noten en vele andere producten. Vele van deze producten komen uit de eigen streek en worden op ambachtelijke wijze ook verwerkt in onder meer soepen, sauzen, stamppotten, salades en jam.

Naast de groenten-, fruit- en vleesafdeling heeft de winkel ook een bloemisterij met bloemen, boeketten, planten en diverse bijbehorende (cadeau)artikelen zoals potten en vazen. Ook

verzorgen wij al jarenlang catering voor bedrijven en particulieren, zoals barbecues, lunches en tafelschalen.

De visie Peter en Marie-Claire is simpel: ‘Niet te gek, back to basic, maar toch ook weer nét even anders. Gewoon samen lekker en gezond eten. Heerlijk genieten!’

Vershal Boxmeer

Steenstraat 106R, Boxmeer - 0485-384719

Vershal Sint Anthonis

Stevensbeekseweg 3a, Sint Anthonis - 0485-384719

www.ikgavoorvers.nl

Partyboot-verhuur

Prinsenlander 1 is tot 250 personen en Prinsenlander 2 is tot 150 personen, kortom er kan gefeest worden vanaf 30 personen tot 250 personen. Dit kan vanaf de thuishaven stilliggend, stilliggend met enkele vaaruren of we komen naar de door U gewenste locatie toe. De schepen zijn geschikt voor verjaardagen, bruiloften, rondvaarten, bedrijfsfeesten, events, netwerkborrels en vergaderingen.

Op Prinsenlander 1 hebben wij: een verzonken dansvloer, podium, vide, groot zonneterras, 2 bars verdeeld over 2 dekken en tevens slaapplaatsen voor de kinderen.

Prinsenlander 2 is iets kleiner daarom ook vaak knus te noemen, deze heeft 1 bar, dansvloer, 2 dekken en een relaxruimte achter de stuurhut en ook een zonneterras. Voor ieder wat wils en voor ieder budget beschikbaar, wij denken graag mee om ieders ideale feest te realiseren. Onze thuishaven is Dinteloord.

Bosma Rental Ships, Sasdijk 2D - 4671 RN Dinteloord 06-20447058 - info@rederijprinsenland.nl www.rederijprinsenland.nl

Prinsenlander 2

Prinsenlander 1

Boerderij ‘De Leentjeshoeve’ in Horssen (Land van Maas en Waal). Wij, Bram Jansen en Alma Valentijn, houden hier elegante Blonde d’Aquitaine runderen. In onze boerderijwinkel kun je luxe rundvlees kopen, rechtstreeks van onze boerderij.

Bij Kloosterboerderij van Buuren runnen

Robert en Mirjam vol liefde en zorg hun boerderij.

In Horssen houden ze Belgisch Witblauwe koeien en buitenvarkens voor het vlees en kippen voor de eieren. Alles draait hier om dierwelzijn en duurzaamheid. De koeien lopen een groot deel van het jaar buiten en hebben ook ruime stallen met stro.

De varkens lopen het hele jaar door buiten, waar ze volop kunnen wroeten, rollen en luieren. Dat zorgt voor ontspannen dieren met een vrolijke krul in de staart. Ze leven langer dan gebruikelijk en geven geweldig smaakvol vlees.

In de eigen slagerij op het erf, maken Robert en Mirjam zelf het vlees klaar. "We verkopen hier ons eigen rund- en varkensvlees en eieren en daarnaast verantwoorde kip uit Groesbeek, streekproducten en in het seizoen groenten uit de eigen moestuin."

Extra leuk, tijdens openingstijden mag u altijd rondkijken in de stallen en bij de dieren buiten!

Kloosterweg 31 - 6631 KL Horssen www.kloosterboerderijvanbuuren.nl

In onze boerderijwinkel heb je volop keuze uit een breed assortiment rundvlees, van rundergehakt tot ossenhaas, (groot) BBQ en gourmetvlees en ambachtelijk bereid broodbeleg. Het rundvlees komt van onze eigen runderen, geboren en opgegroeid bij ons op de boerderij en met een antibioticavrij leven. Zo weet je precies waar het vlees vandaan komt. Onze zoogkoeien genieten met hun kalveren vanaf de lente tot en met het najaar van het gras in de weide en luieren lekker wat in de zon. En ‘s winters, als het buiten koud en nat is, kijken zij vanuit hun comfortabele strostal uit over de weide en op het Horssense bos.

Neersteindsestraat 8 - 6631 KD Horssen (nabij Druten, Land van Maas en Waal) T 06 11 70 50 92 - www.deleentjeshoeve.nl

Welkom bij Antonius Hoeve: uw oase van rust en gastvrijheid!

Beleef de perfecte vakantie bij onze sfeervolle B&B, minicamping en chaletpark, waar u zich vanaf het eerste moment thuis voelt. Onze B&B biedt vier stijlvolle kamers op de eerste verdieping, elk uitgerust met een comfortabel tweepersoonsbed, TV, airconditioning en een eigen luxe badkamer. Begin uw dag in de gezellige ontbijtruimte met een volledig uitgeruste keuken, of geniet van uw ontbijt en de lange zomerse avonden op het zonnige terras.

Onze minicamping verwelkomt campers, caravans en tenten met 16 ruime standplaatsen, waarvan sommige zijn uitgerust met eigen privé sanitair (inclusief wastafel, WC en douche). Geniet van alle gemakken, inclusief een afstortpunt voor chemische toiletten.

Voor een luxueuze ervaring kunt u verblijven in een van onze vier recent geplaatste chalets. Deze stijlvol ingerichte tweepersoons chalets bieden een comfortabele woonkamer met een volledig uitgeruste keuken, een luxe badkamer en een aparte slaapkamer met een groot tweepersoons-

bed. Elk chalet beschikt over een ruim, deels overdekt terras waar u kunt ontspannen en genieten van de prachtige natuur.

Bij Antonius Hoeve profiteert u van gratis WIFI in de gehele accommodatie en op het terrein, en er is voldoende parkeergelegenheid. Onze idyllische locatie ligt ten zuiden van Oudenbosch, in het rustige buitengebied nabij het Pagnevaartbos en de fietsknooppunten. Op slechts 2,5 km afstand vindt u het centrum, station, restaurants en cafés van Oudenbosch. Voor extra gemak kunt u bij ons ook fietsen of e-scooters huren om de omgeving te verkennen.

Ontdek de perfecte balans tussen rust, luxe en natuur bij Antonius Hoeve!

Bezoek onze vernieuwde website: www.antoniusoudenbosch.nl

Opstand, afbraak, opleving

In 1830 brak de Belgische Opstand uit: de Belgen wilden zelfbestuur en onafhankelijkheid van het Koninkrijk der Nederlanden. De Zuiderwaterlinie vormde de belangrijkste verdediging tijdens de opstand, die negen jaar duurde. Sommige gebieden in Brabant stonden de volledige negen jaar onder water!

Na 1839 werd de linie steeds minder relevant, omdat de dreiging van het zuiden naar het oosten verschoof. De Nieuwe Hollandse Waterlinie werd de belangrijkste verdedigingslinie. De wallen, schansen, forten en sluizen van de Zuiderwaterlinie raakten in verval. Erosie, vocht en de overname door de natuur werden de grootste vijand. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden nog delen van de linie ingezet als uitkijkpost of detentiekamp. Maar met de komst van vliegtuigen waren inundaties natuurlijk hopeloos ouderwets.

Sinds 1995 neemt de interesse voor de Zuiderwaterlinie weer toe. Vandaag de dag brengen we de oude linie weer tot leven door oude verdedigingswerken op te knappen en te restaureren. Maar ook met onderzoek, nieuwe kennis en inzichten én de verhalen van mensen die vroeger in de linie woonden. Zo blijft het verhaal van de Zuiderwaterlinie levend!

Beleef deze geschiedenis vandaag…

1. … bij Fort Prins Frederik in Ooltgensplaat. Fort Prins Frederik droeg vroeger de Franse naam ‘Fort Duquesne’. Een Nederlands fort met een Franse naam, dat kon natuurlijk niet! Toen de Nederlanders het fort in 1813 veroverden van de Fransen, was het eerste dat ze deden daarom de naam veranderen naar Fort Prins Frederik. In de Tweede Wereldoorlog gebruikten de Duitsers het fort nog als gevangenis en uitkijkpost. Nu kun je prachtig fietsen en wandelen in het grote natuurgebied. Je ontdekt alles over het fort tijdens de ‘Fort Prins Frederikroute’. Onderweg pik je gelijk het havenkanaal, het oude Raadhuis en het weeghuisje in Ooltgensplaat mee.

Ontdek Fort Prins Frederik

Tijdvak 5: 1850 - nu

Fort Sint Andries in Heerewaarden

2. … bij Fort Sint Andries in Heerewaarden. Dit fort werd in de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden gebouwd. Als grootste militaire bouwwerk van Nederland en vanwege de strategische ligging had het de bijnaam ‘Sleutel tot Holland’. Fort Sint Andries overleefde verschillende oorlogen, maar werd in de Tweede Wereldoorlog opgeblazen door de Duitsers. Enkel de kelders bleven over. Tijdens de Koude Oorlog werd er een betonnen luchtwachttoren gebouwd als uitkijkpost om vijandige Russische vliegtuigen tijdig op te merken. Die toren is nu opgeknapt en voorzien van moderne stalen trappen. Een mooi uitkijkpunt over het rivierenlandschap!

Ontdek Fort Sint Andries

en indrukwekkende architectuur. Bekend zijn de Mozesbrug, waarover je met droge voeten door het water kunt lopen, en theatertoren de Pompejus waar je ook meer over de Zuiderwaterlinie leert. Er is genoeg te ontdekken. Trek stevige wandelschoenen aan voor een wandeling langs de aarden wallen, droge grachten en door het natuurgebied. Je komt alles over het fort te weten bij informatiecentrum De Schaft.

Ontdek Fort de Roovere

3. … bij Fort de Roovere in Halsteren. Hoe blazen we erfgoed nieuw leven in? Fort de Roovere laat zien hoe dat kan! Dit fort heeft zich bewezen tegen Spaanse, Franse en Belgische legers, maar verwelkomt sinds 2010 bezoekers om te genieten van bijzondere natuur

Ontdek de natuur en forten tussen Bergen op Zoom en Steenbergen met etappe 1 van het Zuiderwaterlinie Wandelpad (18,9 km).

Fort de Roovere in Halsteren

Fort Prins Frederik in Ooltgensplaat

Ravelijn op den Zoom in Bergen op Zoom

De Waterdrager

Stadsslijterij Heusden

In het leukste straatje van Heusden; de autovrije Engstraat, vindt je Stadsslijterij Heusden De Waterdrager. Eigenaar Stef ontvangt je graag en vertelt met liefde over de mooie wijnen, bieren en gedestilleerde dranken die hij verkoopt.

Hij is vooral ook trots op de likeur ‘t Elfde Genot, geïnspireerd op de Zuiderwaterlinie, met een alcoholpercentage van 14,5% en de smaak van stroop zoals vroeger, toen fruit werd ingekookt om het langer te kunnen bewaren.

Wat maakt het runnen van een slijterij zo bijzonder? We bedenken regelmatig zelf likeurtjes en biertjes, die we elders laten maken en brainstormen dan natuurlijk over een toepasselijke naam en etiket.

Het klantencontact, zowel met de vaste klanten als

met toeristen, vinden we ontzettend inspirerend. Er is zoveel te vertellen over de dranken, er zit een hele grote wereld achter. Ben je op zoek naar iets unieks, dan is de Stadsslijterij Heusden een prima adres om eens rond te kijken. Kies bijvoorbeeld eens voor het Heusdens St. Blasius Gilde bier.

Maar ook kun je er terecht voor andere bijzondere likeurtjes, die je mergens anders kunt krijgen, zoals de koffie-mokka-likeur: De smaak van Heusden!

Je merkt het al; er is volop keuze in deze sfeervolle winkel aan de Engstraat in Heusden. Bovendien is er altijd iets te proeven.

Stadsslijterij Heusden, Engstraat 12, 5256 BD Heusden Vesting, 06-23267614 www.stadsslijterij-heusden.nl

De Heeren van Heusden Wijnkoopers

Heusden is één van de oudste wijnsteden

In de tijd dat de wijn nog voornamelijk over het water werd vervoerd, trof men de in Bourgognewijn gespecialiseerde wijnhandel voornamelijk aan in de steden langs de Maas. De Bordeauxwijn werd in die tijd aangevoerd via de zeehavens. Heusden was destijds zowel zee- als Maashaven. Hierdoor kopen Nederlandse wijnliefhebbers al meer dan vier eeuwen hun Bordeaux èn Bourgogne in Heusden.

De Wijnkoopers Heeren van Heusden zijn gevestigd in het vestingstadje Heusden aan de Bergsche Maas. Zeker een bezoek meer dan waard!

In elke prijsklasse

Wij importeren rechtstreeks de beste wijnen uit Frankrijk, Spanje, Italië, Portugal en Oostenrijk. In alle prijsklassen hebben wij wijnen. U koopt dus, zonder tussenkomst van groot- of detailhandel, rechtstreeks van de importeur. Al onze wijnen zijn terroirwijnen. Dit zijn wijnen van domaines die bewezen hebben iets bijzonders (eigens) te presenteren, wijnen met een uniek en eigen karakter. Niet voor niets is terroir de Franse verzamelnaam voor het ideale samenspel van grond, klimaat en ligging.

Vismarkt 1A - 5256 BC Heusden - 0416 66 30 25 www.heerenvanheusden.nl

Een bijzondere en veel verkochte wijn is Louis Latour – Ardèche Chardonnay 2022

De met zorg gekozen Chardonnay-stokken uit de Bourgogne leveren een heerlijke, prettige en volle, soepele witte wijn die sterke verwantschap vertoont met bekende blanke Bourgognes. De geur doet denken aan rijpe citrusvruchten en honing. De afdronk is noot-amandelachtig en prettig droog. Door het prettige en volle karakter past deze wijn bij mooie voorgerechten zoals paté, vissalades en schaaldieren. Vooral bij vis met een fijne saus en asperges komt deze fraaie wijn goed tot zijn recht. Wit vlees en ragouts voelen zich ook best thuis in zijn gezelschap.

Kleinschalig hotel met gunstige

ligging,

Tuincentrum Sonneveld is een fijn tuincentrum met een groot assortiment tuinplanten, kamerplanten en snijbloemen tegen veilingscherpe prijzen. Bij Tuincentrum Sonneveld staat groen op de eerste plaats! Snijbloemen zijn altijd scherp geprijsd met onze actie 3 bossen € 6,00. Er is altijd veel keuze door een zeer divers en groot aanbod.

Bij ons kunt u ontspannen en genieten terwijl u lekker aan winkelen bent. U heeft bij Tuincentrum Sonneveld de keuze uit een groot scala aan tuin gerelateerde producten, die u in het assortiment overzicht kan bekijken.

Jouw woonstijl bepaalt de accessoires die erbij passen. Ben je praktisch ingesteld, dan ga je wellicht eerder voor moderne woonaccessoires en decoratie. Ben je meer romantisch? Dan past een landelijke of brocante styling bij jou. Stijlen met elkaar combineren kan natuurlijk ook. Creëer hier mee je eigen sfeer! In ons tuincentrum vind je alles voor in huis en tuin.

Binnen Tuincentrum Sonneveld wordt tussen 09.00u en 15.30u ondersteuning geboden aan cliënten met een lichte tot matige verstandelijke beperking in de leeftijd van ongeveer 18-40 jaar.

Brandestraat 18b - 4845 PH Wagenberg 0162 374411 - www.tuincentrumsonneveld.nl

zeer geliefd!

Midden in het historische centrum van het pittoreske Ravenstein, ligt hotel-restaurant – en Rijksmonument- ‘Stadsherberg de Keurvorst’ Nergens zit je gezelliger op een terras, terwijl ook het restaurant binnen een levendige ontmoetingsplaats is voor zowel hotelgasten als mensen uit de omgeving.

Han van den Berg en Marike Hammen runnen het kleinschalige comfortabele hotel al jaren met veel plezier. Door de week trekt het hotel vooral zakelijke maar zeker ook toeristische gasten. HR stadsherberg de Keurvorst is voor velen van hen een verademing om een paar dagen in een persoonlijke

en gemoedelijke omgeving te vertoeven. In het weekend treft men in de Keurvorst vooral toeristen of mensen die in de buurt een feest hebben en heel relaxed ’s nachts niet naar huis willen rijden.

Kenmerkend voor de herberg is het gastvrije onthaal, de Brabantse gezelligheid, de persoonlijke sfeer en uiteraard een prima keuken voor een heerlijk diner. Uiteraard zijn de tien kamers van alle gemakken voorzien en wordt er ’s morgens een heerlijk ontbijt geserveerd.

Stadsherberg de Keurvorst, Marktstraat 14 - 5371 AD Ravenstein, tel. 0486-411371 - www.keurvorst.nl

Fort Prins Frederik

1. Het fort zelf

Een schans uit de Spaanse tijd, een Franse geschutstoren uit 1811, een kazerne, kruithuis, schuilplaatsen en remises gebouw door de Nederlanders rond 1880, een wachtpost uit de Eerste Wereldoorlog en zelfs een luchtwachttorentje uit de Koude Oorlog. Een ware historische lasagne op het meest oostelijke puntje van Goeree-Overflakkee. De geschiedenis wordt hier werkelijk tastbaar. Stap voor stap wordt het fort gerestaureerd, en krijgt het zijn oude glorie en luister terug.

2. Haven en havenkanaal

Klievend door de polder verbindt het havenkanaal de haven van Ooltgensplaat met het Volkerak. Door inpoldering kwam de oude haven steeds verder van het open water af te liggen. Het havenkanaal zorgde ervoor dat er toch nog goederen aan- en afgevoerd konden worden per boot. Nu liggen er verschillende historische schepen in het havenkanaal, die zeker het bekijken waard zijn.

3. Dorp

Ooltgensplaat bruist van de historie. Op de kop van de haven staat een prachtig raadhuis uit 1617. Van hieruit wandel je zo de historische Voorstraat in, waar je omgeven wordt door de oude statige woonhuizen van het dorp. Het fotogenieke witte kerkje uit 1847 bekroont de Voorstraat. Door het dorp heen loopt een heus verdedigingswalletje, en zelfs de contouren van twee redoutes – aarden veldschansen – zijn te herkennen in het landschap. Kreken en welen herinneren aan het leven met en de strijd tegen het water.

4. Hellegatsplaten en Volkerak

Op een steenworpafstand van het Fort Prins Frederik ligt een 350 hectare groot natuurgebied: de Hellegatsplaten. De naam Hellegat herinnert aan de verraderlijke stroming in het gebied, waardoor vele schepen in moeilijkheden kwamen. Nu is het gebied verstild, en grazen er heckrunderen en fjordenpaarden. Misschien zie je zelfs wel de zeearend overvliegen!

5. Stelling

Gelukkig hoefde het Fort Prins Frederik niet in zijn eentje het Volkerak te verdedigen. Het fort maakt deel uit van de Stelling van Willemstad, officieel: de Stelling van het Hollandsch Diep en het Volkerak. Ga ook eens een kijkje nemen bij de andere forten uit de stelling: Fort Sabina Henrica, Fort De Hel, Fort Bovensluis en Fort Buitensluis.

Recreatieboerderij & Boerderijwinkel

Op Recreatieboerderij & Boerderijwinkel Johan en Caroline in Wagenberg kun je volop genieten en uitrusten. Kies voor een vakantie op onze gemoedelijke Brabantse camping. Wij beschikken over geheel uitgeruste boergondische pods of kom kamperen met je eigen kampeermiddel. Voor de kinderen is er een grote speeltuin en zijn er veel diertjes. Wanneer de kids lekker aan het ravotten zijn, plof je zelf neer op ons terras. Om alles compleet te maken kun je al jouw boodschapjes doen in onze uitgebreide boerderijwinkel. En wat dacht je van een boerenontbijt, BBQ-pakket of verse broodjes? Ook voor een leuk dagje uit ben je bij ons op het goede adres! En wanneer je weer naar huis gaat, neem dan zeker nog wat boodschapjes mee uit onze boerderijwinkel! Kijk op www.johanencaroline.nl voor meer informatie.

Wagenstraat 74 - 4845 CX Wagenberg

Bar / Restaurant / Zalen De Ruif

Bar/restaurant 'De Ruif', is gelegen in het sfeervolle plaatsje Wagenberg aan de rotonde Hooge Zwaluwe aan het begin van de Maasroute richting Waalwijk / Breda / Rotterdam. Velen touringcar bussen weten ons te vinden als ze het gastvrije Brabant bezoeken. Ook feesten, uitvaarten, vergaderingen en alles waar je een zaal voor nodig hebt, kun je bij ons terecht. Wij beschikken over 3 zalen, waarvan 1 met een gezellige bar. Een kleine zaal voor 50 personen en 2 zalen die met elkaar goed zijn voor 200 personen. In het bruine café staan 2 biljart voor onze verenigingen. Ons bedrijf is 24 uur 7 dagen in de week geopend, op aanvraag.

Restaurant de Ruif - Brouwerijstraat 57 - 4845 CM Wagenberg - Telefoon 076-593 8375 - 06-55 812 138 www.deruifwagenberg.nl

Charme camping Munnickenheide. Sfeervol en landelijk kamperen in de Brabantse natuur

Munnickenheide ligt aan het Munnikenhof in het buitengebied van Terheijden. Vanaf onze camping heeft u een mooi weids uitzicht op de Linie van het Munnikenhof onderdeel van de Zuiderwaterlinie. Ook vind je Nationaal park de Biesbosch dichtbij en binnen een straal van 7km de stad Breda of Oosterhout. Je kunt bij ons buitengewoon overnachten in een stoere Pod / trekkershut of thema zuiderwaterlinie ingerichte Bell-tent. Wil je wat meer luxe dan zijn er landelijk ingerichte B&B kamers. Kom je met je eigen kampeer middel dan kan je prima overnachten op onze kleine charme camping 18 groene plaatsen. Daarnaast is er bij ons van alles te doen een prive wellness en een schoonheids salon op afspraak. Maar ook een micro Bierbrouwerij en gezellige koffie corner voor passanten.

Munnikenhof 20, 4844 PK Terheijden, www.munnickenheide.nl info@munnickenheide.nl, www.buitengewonewellness.nl

Wilskracht Stadsbrouwerij Ravenstein

Lokaal brouwen, met zorg en passie

Bierbrouwerij Wilskracht Ravenstein is opgericht in 2015 in het Brabantse plaatsje Ravenstein. De bieren worden hier ambachtelijk gebrouwen in de hoogste molen van Brabant. De brouwerij bevindt zich namelijk in het bijgebouw van Molen De Nijverheid.

Het bijgebouw heet Bastion, daar is de Tripel van de brouwerij dan ook naar vernoemd. De molen is gebouwd op een overblijfsel van de oude vestingwerken van Ravenstein. Al met al een prachtige plek voor een ambachtelijke bierbrouwerij!

Oprichters Wil van Haren en Wil Princen zijn

Wilskracht Stadsbrouwerij Ravenstein gestart vanuit hun passie voor het brouwen van bier. De heren willen een ambachtelijk kwaliteitsproduct maken en daarmee mensen laten genieten van smaakvol bier in een mooie omgeving.

Streekproductenwinkel

In de buik van de molen vind je onze gezellige streekproductenwinkel. Een goede reden om een bezoek te brengen aan onze locatie. Wij verkopen in onze winkel producten die uit onze regio komen en waarvan we de producenten kennen.

Webwinkel Wilskracht Stadsbrouwerij Ravenstein

Je kunt hier bier bestellen en bij ons afhalen als je ouder bent dan 18 jaar. Verzenden kan ook. Wij gebruiken dozen voor 12 of 24 flessen 33cl voor bier. Verzending kost 12,50 euro per doos. Sinds 1 januari 2022 is legitimatie en leeftijdscheck bij het verzenden van bier en wijn verplicht. Bier en wijn worden apart van elkaar verzonden.

Molensingel 6 - 5371 AW Ravenstein www.stadsbrouwerijravenstein.nl

Atelier Moeder Aarde

Atelier Moeder Aarde is een sfeervolle winkel, galerie en viltatelier in een monumentale woonboerderij aan de rand van de Biesbosch, in het pittoreske Oud Drimmelen. Een betoverende plek waar creativiteit en verbondenheid met de natuur harmonieus samenkomen.

Bewoonster Bianca Harling is beeldend kunstenaar met een grote passie voor handgemaakt viltwerk. In haar atelierwinkel is ook werk te zien van tientallen andere makers en kunstenaars.

Allemaal uniek met de hand gemaakt en met liefde voor natuurlijk materiaal.

Bianca geeft regelmatig demonstraties en workshops op afspraak.

Atelier Moeder Aarde

Oud Drimmelen 5 – 4924 EJ Drimmelen

Open Atelier-Winkel na afspraak en Woensdag 12:00-17:00

Vrijdag 12:00-17:00

Zondag 12:00-17:00

www.ateliermoederaarde.nl

Biesbosch Mini Cruises

Het ultieme genot op het water!

Afgelopen jaren is er veel veranderd. De kleine dingen die het leven zo mooi maken zijn daardoor vaak weer voorop komen te staan. Daarom ben ik, Olivier Schouffoer, in 2020 begonnen als gastheer van het Nationaal park de Biesbosch en ook als captain met het organiseren van privé mini-cruises door het prachtige park de Biesbosch.

Het Nationaal park de Biesbosch is een bijzonder mooi natuurgebied waar je heerlijk kan genieten van de stilte, watervogels en schitterende landschappen. Tijdens de Mini Cruises vertel ik er over en varen we dwars door dit schitterende zoetwatergetijdegebied.

Geniet van het luxe mini cruise menu aan boord of op een idyllische plek in de natuur. We bieden een smaakvolle lunch met verse soep en luxe mini broodjes, gezellige visgerechtjes zoals sashimi en oesters. Natuurlijk kan er ook gekozen worden voor een goed gevulde borrelplank of een heerlijke mini BBQ.

WSV De Biesbosch - stijger BC18 - Drimmelen www.biesboschminicruises.com

Gemeente Drimmelen

Een blauw-groene gemeente vol belevenis

In de verschillende tijdsvakken die het ontstaan en de inzet van de Zuiderwaterlinie kenmerken, was de omgeving van de gemeente Drimmelen vaak het toneel van de strijd tussen noord en zuid.

Prins Maurits vestigde er in 1593 zijn troepen om Parma’s Spanjaarden uit Geertruidenberg te verjagen. Dit met nieuwe belegeringstactieken die hem de status van een Romeins veldheer opleverde. Hij en later prins Frederik Hendrik keerden er terug voor hun strijd met de Spanjaarden tijdens het beleg van Breda in 1625. De opmarsroute liep hier, van Geertruidenberg via Steelhoven en de Brieltjens naar Made en Terheijden, waar hevige gevechten plaats vonden.

De lijnen in het landschap vertellen het verhaal van deze omgeving. Inundatie was in deze omgeving niet altijd mogelijk omdat grote delen van het gebied op een zandrug liggen die na de laatste ijstijd is ontstaan. Daar vind je de linies die onder leiding van Menno van Coehoorn rond 1700 door mensenhanden werden aangelegd en waar manschappen en munitie op werden geposteerd.

Andere lager gelegen gebieden konden juist heel goed onder water worden gezet. De Naad van Brabant is hier tastbaar aanwezig. Zij kenmerken zich door de ondergrond en het veen/turf dat in de middeleeuwen hier als brandstof werd afgegraven en voor rijkdom in de omgeving zorgde. In ons buitengebied speelde het vervolg op de Slag van Lekkerbeetje (een riddergevecht in de omgeving van Vught) zich af en zo is er nog veel meer.

Beleef deze geschiedenis vandaag….

Verken Drimmelen onder leiding van een gids. Het pittoreske Drimmelen is gelegen aan nationaal park De Biesbosch en herbergt diverse pareltjes die het bezoeken waard zijn. De mooiste straat van het dorp is onbetwist de Herengracht. Hier staan nog altijd woningen van voormalige zalmvissers uit de negentiende eeuw. Vanuit de haven zijn georganiseerde rondvaarten te maken

Ontdek de Linies van Den Hout bij Made en Munnikenhof bij Terheijden. De linie van Den Hout ligt op het smalste gedeelte van de hoge zandgronden, daar waar de inundaties van de Zegge vanuit de Mark aan de ene zijde en inundaties van de Brieltjens vanuit de Donge aan de andere zijde eindigden. De Linie van Munnikenhof sluit de doorgang vanuit de Vughtpolder bij Breda en de Zegge af. Beide zijn nu prachtige natuurgebieden om te relaxen en te verkennen

Ontdek de Kleine Schans in Terheijden. Op de plaats waar bij de belegering van Breda in 1624 het kamp van Roma had gelegen moest als onderdeel van de totale omwalling van Terheijden ook een schans komen om de scheepvaart op de Mark te beschermen. Dat is nu bekend als de Kleine Schans.

Verken Terheijden en het buitengebied onder leiding van een gids. Het verhaal van Terheijden is veelomvattend. In het dorp zijn nog veel elementen aanwezig die aan die (oorlogs-)geschiedenis herinneren en die bezocht kunnen worden.

VVV Biesbosch Drimmelen en Toeristisch Traaie bieden gezamenlijk arrangementen om de omgeving van de gemeente Drimmelen ook onder deskundige leiding te verkennen. Meer informatie en boeken kan via hun websites: www.vvvbiesboschdrimmelen.nl en www.toeristischtraai.nl

Foodbar 14TIEN - Herpen

In het prachtige buitengebied van het dorpse Herpen vind je deze hippe foodbar. Zodra je de deur van deze knusse gelegenheid binnengaat word je blij van de vrolijke dessins en voel je je welkom, zeker weten!

De naam 14TIEN is van de geluksgetallen van eigenaren Ruud en Claudia die van deze locatie de perfecte plek gemaakt hebben voor een heerlijke lunch, diner of borrel. Neem plaats in het kleurrijke restaurant of op het ruime terras en maak een keuze uit de prachtige gerechten van de uitgebreide kaart. Er is ook een ruime keuze aan vega en vegan gerechten.

Foodbar 14TIEN is gelegen nabij de natuurgebieden De Maashorst en Herperduin. Een heerlijke plek om even te pauzeren tijdens een fietstocht of na een wandeling. Er is een heel fijn terras met plekken uit de wind. De ideale locatie om te stoppen voor een lunch of een drankje tijdens een fietstocht.

Op de kaart van 14TIEN staan enkele klassiekers zoals huisgemaakte spareribs (specialiteit van de chef) en de hamburger 14TIEN waarvoor gasten zeker terugkomen!

Berghemseweg 13 - 5373 KG Herpen T: 0486-830190 - www.14tien.nl

Bekijk wat er te doen is op en rondom het water Ontdek

Laat je verrassen door de historische charme van Megen en Ravenstein, wandel over de schilderachtige dorpspaden van Lith of struin door de uitgestrekte wildernis van Keent... Je treft het in Oss!

Museum Kruithuis, bomvol verhalen

Ontdek een prachtige historische locatie aan de rand van het schitterende centrum van ’sHertogenbosch, die sinds kort is omgetoverd tot een uniek museum. Hier kun je jezelf verliezen in indrukwekkende verhalen over de Tachtigjarige Oorlog, het beleg van 1629 en de belangrijke rol van het water.

En anders dan bij andere historische verhalen, wordt de geschiedenis bij Museum Kruithuis niet alleen vanuit de overwinnaar verteld... Je wordt hier juist op interactieve wijze meegenomen via ooggetuigenverslagen en dagboekfragmenten, zodat je het hele verhaal vanuit ALLE perspectieven ziet en zelf een mening kunt vormen. Want is 's-Hertogenbosch in 1629 nu bevrijd of bezet?

Museum Kruithuis

Citadellaan 7

5211 XA 's-Hertogenbosch

Telefoonnummer: 073 - 612 40 06

Dinsdag t/m vrijdag van 11:00 tot 17:00

Zaterdag & zondag van 12:00 tot 17:00

Vaar- of wandelroute in combinatie met bezoek aan Museum Kruithuis voor maar: VAKANTIE-IDEE!

€16,29!

Bestel jouw tickets op: www.museumkruithuis.nl/tickets

Foto: Porum

De toekomst van het verleden

Het innovatieve plan dat Menno van Coehoorn rond 1700 bedacht bood een oplossing voor de uitdagingen van zijn tijd. Vandaag de dag staan we in Nederland voor nieuwe ruimtelijke opgaven. Denk aan klimaatverandering, water- en natuurbeheer en woningbouw. Wat kunnen we nu nog leren van de manier van denken van Van Coehoorn? Welke rol kan het linielandschap spelen in de oplossingen voor deze belangrijke opgaven?

Samen met geïnteresseerde bewoners en partners gaat de Zuiderwaterlinie in gesprek over die vragen. Zo kunnen we veel leren van de zelfvoorzienendheid van forten wat betreft wateropslag en die kennis toepassen bij nieuwe woonwijken. Of dijkversterkingsprojecten benutten

om, tegelijk met de versterking van een dijk, oude verdedigingswerken weer zichtbaar te maken. Maar we kunnen vooral veel leren van het lef en vernuft van Menno van Coehoorn. Die kwaliteiten zijn vandaag de dag weer nodig.

Het erfgoed van de Zuiderwaterlinie is daarmee een inspiratiebron en versneller bij de huidige ruimtelijke opgaven. Zo is het verleden, vandaag en in de toekomst, relevanter dan ooit.

Bespeur

Bekijk

Beleef

Ontdek de mooiste routes

Ontdek stoere forten, gezellige vestingsteden en de mooiste natuurgebieden. Ga op pad en beleef de Zuiderwaterlinie op de fiets, met de auto of verken de linie te voet of vanaf het water.

Ik ga op pad