NACORONA, Inspiratieglossy over ondernemend Noord-Nederland na de lockdowns

Inspiratieglossy over ondernemend Noord-Nederland na de lockdowns

NA CO RO NA

Colofon Deze bijzondere uitgave – het glossy inspiratiemagazine NACORONA – kwam eenmalig tot stand op initiatief van VNO-NCW-MKB Noord en vier Noord-Nederlandse gemeenten: Groningen, Leeuwarden, Assen en Emmen.

Dit magazine wordt digitaal verspreid binnen een zakelijke doelgroep in Noord-Nederland: ondernemers, bestuurders, ambtenaren, vertegenwoordigers van zakelijke netwerken en de pers. Daarnaast verschijnt er een beperkte oplage gedrukte exemplaren.

De redactie interviewde en portretteerde 16 bedrijven uit diverse sectoren en uit diverse plaatsen in Noord-Nederland.

Ook VNO-NCW-MKB Noord werd geïnterviewd, als verbindend en overkoepelend netwerk.

Door verhalen van ondernemers vast te leggen en te verspreiden, willen we de achterliggende coronaperiode documenteren, markeren en de daarin opgedane ervaringen delen.

Initiatiefnemers: VNO-NCW-MKB Noord & gemeenten Groningen, Leeuwarden, Assen en Emmen.

Concept en realisatie: Statement, communicatie adviesbureau Interviews: Eduard van den Hoff, Ricardo Fijma en Ron Overbeek Fotografie: Ronnie Zeemering Ontwerp: CreatiefBedrijf Druk: Simian November 2021

VOORWOORD Wat een roerige periode hebben we (bijna) achter de rug! Van het ene op het andere moment veranderde de uitbraak van het coronavirus onze wereld, zowel onze privéwereld als onze zakelijke wereld. En dat gebeurde niet alleen in Nederland of Europa, maar wereldwijd.

“Never waste a good crisis” luidt een bekend Engels gezegde. Dat geldt ook voor deze coronacrisis. Veel werkgevers en werknemers hebben wakkergelegen. Geen wonder. De wereld zoals die decennialang had gefunctioneerd was plotseling veranderd. Medewerkers en familieleden werden ziek. Sommigen belandden op de intensive care of kwamen zelfs te overlijden. De anderhalvemetersamenleving deed haar intrede.

Complete teams moesten opeens vanuit huis werken, of kregen te maken met aanvullende gezondheids- en veiligheidsmaatregelingen op het werk. Bijeenkomsten waren niet langer mogelijk.

Toch zagen we midden in de crisis gelukkig ook creatieve ondernemersgeest. Mensen die nieuwe ideeën bedachten en keken naar wat er nog wél kon, naast alle verboden, regels en beperkingen. Nieuwe concepten, nieuwe oplossingen en nieuwe businessmodellen werden geboren.

Over die bijzondere ondernemersgeest in tijden van crisis gaat dit Inspiratiemagazine. Het kwam tot stand op initiatief van VNO-NCW-MKB Noord en de vier grote Noord-Nederlandse gemeenten Groningen, Leeuwarden, Assen en Emmen.

De redactie interviewde en portretteerde 16 bedrijven uit diverse sectoren, op diverse locaties in het Noorden. Ook VNO-NCW-MKB Noord werd geïnterviewd. De verhalen getuigen stuk voor stuk van de schok die de coronapandemie teweegbracht en van de veerkracht die daar vervolgens als reactie op volgde. Door deze verhalen vast te leggen en te verspreiden, willen we de achterliggende periode markeren en ervan leren.

Onze aandacht gaat uit naar iedereen die geleden heeft onder de crisis. Naar mensen die hun naasten zijn verloren, of die nog altijd kampen met de gevolgen van het virus. Maar ook mensen uit de (nacht)horeca, de retail en de kunst & cultuursector. Zij kregen de hardste klappen. Gelukkig kwamen er al snel diverse regelingen beschikbaar om de grootste verliezen op te vangen, maar die konden vaak niet voorkomen dat buffers en privévermogen verloren gingen.

Ten tijde van het verschijnen van dit magazine is het de vraag hoe lang deze regelingen nog voortgezet zullen worden. Hopelijk lang genoeg.

Anders zou alles wat de afgelopen anderhalf jaar collectief overeind is gehouden, alsnog in gevaar kunnen komen. Dat mag niet gebeuren!

Veel leesplezier en inspiratie. Blijf gezond!

8 pagina

10 pagina

12 pagina

14 pagina

16 pagina

Joyce Walstra VNO-NCW-MKB Noord

Willem Schaafsma Restaurant Proefverlof, Leeuwarden

Hanneke Bruggeman DNK – De Nieuwe Kolk, Assen

Adrie van Belzen Jellice, Emmen

Erik van Engelen Wildlands Adventure Zoo, Emmen

2020 WAS VOOR ONS

... een minder jaar, als vereniging die leeft van de ontmoeting!

2021 WORDT VOOR ONS

... beter, mede dankzij de online alternatieven en het groeiend perspectief door vaccineren en gunstige economische ontwikkelingen

BELANGRIJKSTE VERANDERING

... het wegvallen van de ontmoeting en alle fysieke bijeenkomsten en de volledige omschakeling naar online

2020 WAS VOOR ONS

Een minder succesvol jaar. De drukke zomermaanden hebben niet de 6 maanden sluiting gecompenseerd.

2021 WORDT VOOR ONS

Een veel beter jaar, mits wij open mogen blijven.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

Het aangaan van creatieve samenwerkingen om nieuwe markten aan te boren.

2020 WAS VOOR ONS

Een zeer slecht jaar vergeleken met 2019. Een halvering van het bezoekersaantal. Doorgekomen met royale steun van trouw publiek, leden, forse bezuinigingen en externe fondsen en corona steunmaatregelingen.

2021 WORDT VOOR ONS

Een spannend jaar. Alles hangt af van de coronamaatregelen in het laatste kwartaal. Maar ook bij een succesvolle afsluiting van het jaar zullen wij jaren nodig hebben om hiervan te herstellen.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

Het gemis van het grote gebouw vol leven en van de collega’s.

De oorverdovende stilte die daarmee gepaard ging.

2020 WAS VOOR ONS

Een minder succesvol jaar. Door de sluiting van verkoopkanalen zoals luchthavens, bioscopen, events en horeca is de omzet op een bepaald moment in het jaar met 25% verminderd.

2021 WORDT VOOR ONS

Beter dan 2020. Het aantal orders gaat goed, maar de prijsdynamiek is momenteel te onrustig.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

Het virtuele contact was de grootste verandering.

2020 WAS VOOR ONS

Een heel slecht jaar, met 40% minder bezoekers als gevolg van drie lockdowns.

2021 WORDT VOOR ONS

Opnieuw een dramatisch slecht jaar. We zijn vijf maanden dicht geweest en hebben 50% minder bezoekers gehad.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

De sluiting van het hele bedrijf voor publiek, terwijl we open moesten blijven voor het verzorgen van alle dieren.

4

2020 WAS VOOR ONS

Uiteindelijk het beste jaar ooit!

2021 WORDT VOOR ONS

Het beste jaar ooit, nog beter dan 2020.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

De herontdekking van het kamperen door de consument.

2020 WAS VOOR ONS

Beter dan 2019. We hadden een volledige bezetting van de productielijnen.

2021 WORDT VOOR ONS

Nog beter doordat onze capaciteit flink is verbeterd.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

De ontwikkeling van ons CuRe project en het opschalen van één naar twee miljoen verwerkte PET-flessen per dag.

2020 WAS VOOR ONS

Beter dan normaal, als gevolg van de groeiende behoefte aan ontspanning wisten veel meer gebruikers ons te vinden.

2021 WORDT VOOR ONS

Nog weer beter dan 2020, waarbij we volop werken aan het expliciet maken van verantwoordelijkheden en het bouwen aan een autonoom werkend team.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

Een fysiek kantoor blijkt zelfs voor een digital bedrijf van groot belang te zijn.

2020 WAS VOOR ONS

Een hectisch jaar.

2021 WORDT VOOR ONS

Een veel rustiger jaar.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

Van agrarische sector naar industrie-zorgsector.

2020 WAS VOOR ONS

Het beste jaar uit onze geschiedenis.

2021 WORDT VOOR ONS

Het beste jaar uit onze geschiedenis.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

COVID was voor ons de doorbraak.

5

Raoul Veldink Campooz, Assen

18

Marco Brons Cumapol, Emmen

20

Gijs Bekenkamp Chordify, Groningen/Utrecht

22

Alfred en Arjan Koop Watter, Assen

24

Gerard Schouten Biotrack, Leeuwarden

26

pagina

pagina

pagina

pagina

pagina

28 pagina

30 pagina

32 pagina

34 pagina

36 pagina

Jochem Bruggeman PerkinElmer, Groningen

Sander de Boer PyraSied, Leeuwarden

Rob van der Knaap Spark Holland, Emmen

Wouter Haan online drukkerij Simian, Westerbroek

Geneesmiddelenonderzoeker ICON, Assen/Groningen

2020 WAS VOOR ONS

Heel veel beter dan normaal (begon laag, eindigde hoog).

2021 WORDT VOOR ONS

Gelijk aan 2020 (begon hoog en zal wat lager eindigen).

BELANGRIJKSTE VERANDERING

Verdubbeld qua omvang, gesplitst qua team en locatie.

2020 WAS VOOR ONS

Een succes met ook een winstuitkering voor het personeel.

2021 WORDT VOOR ONS

Gelijk aan 2020. Ook vaste klanten zoals kantoren en verlichtingsproducenten weten ons weer te vinden

BELANGRIJKSTE VERANDERING

Het aangaan van creatieve samenwerkingen om nieuwe markten aan te boren.

2020 WAS VOOR ONS

Minder goed dan anders door een dip in het aantal orders,

2021 WORDT VOOR ONS

Een beter jaar. We leren ons steeds beter aan te passen aan het nieuwe normaal.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

Het werken op afstand.

2020 WAS VOOR ONS

Een eye-opener, ik wist niet wat echte tegenslag was.

Het jaar waarin we opnieuw groeien.

2021 WORDT VOOR ONS BELANGRIJKSTE VERANDERING

Het aangaan van creatieve samenwerkingen om nieuwe markten aan te boren.

2020 WAS VOOR ONS

Een jaar vol uitdagingen en tegenstrijdigheden. Ondanks en door de epidemie hebben we onze capaciteit anders moeten benutten en onze processen fors moeten aanpassen.

2021 WORDT VOOR ONS

Een jaar van herstel en groei. Het aantal studies neemt fors toe, ze worden complexer en wij zijn volledig toegerust om dit aan te kunnen.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

De recente overname door ICON. Hierdoor staan we wereldwijd op nummer 2 als het gaat om Contract Research Organisations (CROs). In Europa zijn we koploper.

6

2020 WAS VOOR ONS

Gelijk aan 2019 en daar zijn wij erg dankbaar voor.

2021 WORDT VOOR ONS

Een veel beter jaar. Wij verwachten 40-50% groei.

BELANGRIJKSTE VERANDERING

De rebranding naar Yobbers. Dit heeft ons in staat gesteld om op te schalen en internationaal te opereren.

2020 WAS VOOR ONS

De eerste drie maanden nog redelijk normaal, daarna zag het er echt niet goed uit en op het eind was het een gekkenhuis.

2021 WORDT VOOR ONS

Een beter jaar dan ooit!

BELANGRIJKSTE VERANDERING

We hebben een complete transformatie doorgemaakt: van applicaties voor offline evenementen naar applicaties voor online evenementen.

7

Casper Lemmen Yobbers, Leeuwarden

38

Ruben Haring Let’s Get Digital Groningen

40

pagina

pagina

8

Joyce Walstra van VNO-NCW-MKB Noord:

“WIJ ZIJN EEN

NETWERK- EN LOBBYCLUB,

VNO-NCW-MKB Noord is een grote actieve netwerkvereniging voor werkgevers en ondernemers in Noord-Nederland. De organisatie richt zich op het onderling verbinden van ondernemers én op de lobby richting lokale, regionale en nationale bestuurders. Daarnaast is het team betrokken bij diverse projecten, waarin men de rol van penvoerder of trekker vervult. Joyce Walstra is ondernemer (directeur Oranjewoud Export Academy), vicevoorzitter van het Algemeen Bestuur en voorzitter van MKB Noord. Ze vertelt over de afgelopen twee jaren.

DIE LEEFT VAN DE

ONTMOETING”

“Het was een jaar als nooit tevoren”, is de conclusie van Joyce Walstra over het coronajaar 2020. “Wij zijn een echte netwerk- en lobbyclub, die leeft van de ontmoeting. We werken dagelijks samen met diverse mensen aan belangrijke economische thema’s die ons in het Noorden bezighouden. Neem bijvoorbeeld de Energietransitie, de Lelylijn of de Waterstofeconomie. Op al die thema’s voeren we een actieve lobby. En toen kwam dat opeens tot stilstand! Er zat voor ons nog een laag onder: niet alleen stopten al onze netwerkbijeenkomsten en activiteiten van het een op het andere moment, maar tegelijkertijd kwam ook een deel van onze leden in de problemen. Dat gaf veel hectiek.”

REGELDRUK Het team van VNO-NCW-MKB Noord bestaat uit bestuursleden en medewerkers. “Onze directeur Ton Schroor leidt de organisatie en

Heb je problemen? Ken je de beschikbare regelingen? Zijn die begrijpelijk en toegankelijk? Heb je er gebruik van gemaakt? Was het eenvoudig of moeilijk?”

zit daarnaast regelmatig in Den Haag voor de nationale lobby, onze voorzitter Sieger Dijkstra onderhoudt over het algemeen de bestuurlijke contacten binnen Noord-Nederland ten aanzien van grotere thema’s en ikzelf ben vooral gericht op specifieke ondernemerszaken, waaronder het reduceren van de regeldruk”, om er meteen lachend aan toe te voegen: “Van dat laatste is de afgelopen anderhalf jaar natuurlijk weinig terechtgekomen. De regeldruk is in de crisis alleen maar toegenomen.”

INTERMEDIAIRE ROL Ook vanuit Den Haag toonde men belangstelling voor de geluiden uit het Noorden. “Ingrid Thijssen en Jacco Vonhoff wilden graag geïnformeerd worden over onze casuïstiek. Wat werkt wel? Wat werkt niet? Welke geluiden komen er uit welke sectoren? Wij waren ook zeker een communicatiekanaal tussen Den Haag en het Noorden. In twee richtingen. Wij speelden onze intermediaire rol en deden feitelijk permanent kwalitatief onderzoek.”

EFFECTEN MONITOREN

WENDBAARHEID

De toegevoegde waarde van VNO-NCW-MKB Noord bleek ook zeker in tijden van crisis.

Walstra: “Dankzij ons grote netwerk konden wij de effecten van de snel wijzigende regels goed monitoren. Daarbij gold de macht van het collectief. Onze collega’s belden wekelijks een flink aantal ondernemers. Hoe gaat het?

Tijdens de coronacrisis bleef het nieuwe kantoor aan de Laan Corpus den Hoorn grotendeels leeg en ongebruikt. “Iedereen werkte thuis, als digitale nomaden. We misten elkaar natuurlijk als collega’s”, vertelt Walstra.

“Daarom werden er afspraken gemaakt om samen te wandelen bijvoorbeeld. Daaraan

9

merkten we hoe belangrijk de fysieke ontmoeting is. Terugkijkend ben ik trots op de wendbaarheid van onze organisatie. Hoe de collega’s van kantoor zijn omgegaan met de plotselinge digitalisering van alle processen vind ik geweldig! In het begin ging dat met vallen en opstaan, maar later werd dat steeds beter. Mede hierdoor hebben we geen uitbraak gehad op kantoor en komen we sterker uit de crisis. De digitale vaardigheden komen in de toekomst uitstekend van pas.”

INTENSIEF CONTACT De crisis had nog meer voordelen. Zelden was er zoveel en zo intensief contact met individuele leden. “We zijn makkelijker bereikbaar geworden”, stelt Walstra. “De laagdrempelige online contacten houden we erin! Uiteraard verheug ik me op de grote evenementen die onze jaarkalender gestalte geven, zoals de ALV, het Ondernemersgala, de dag van de ondernemer, de verkiezing van MKB-vriendelijkste gemeente van het jaar, de Willem Lodewijk Conferentie en de Eindejaarsbijeenkomst.”

Willem Schaafsma van Restaurant Proefverlof, Leeuwarden:

“ELKE DAG DE MOOISTE EN LEKKERSTE

GERECHTEN MAKEN VOOR

ONZE GASTEN” Een van de eerste bedrijven in Nederland met een kok die positief werd getest op corona.

“Dat is niet echt iets waar je voorloper in wilt zijn”, vertelt Willem Schaafsma. Hij is een boerenzoon uit het Friese dorp Driesum, chef-kok en eigenaar van drie succesvolle fine dining-locaties in Leeuwarden: Restaurant Eindeloos, Eet & Drinklokaal Proefverlof en Eetcafé De Bak. “De mooie kant van de medaille is, dat wij zelfs met 16 werknemers in quarantaine open zijn gebleven.”

10

OPVALLENDE NAMEN De namen en locaties van zijn drie restaurants zijn opvallend te noemen en dat heeft dan ook een reden: twee ervan bevinden zich namelijk in de Blokhuispoort; vroeger een beruchte gevangenis, nu dé plek voor jonge ondernemers in Leeuwarden.

AANTREKKINGSKRACHT Schaafsma: “Ik vind het altijd zo mooi wanneer oude panden een nieuw leven krijgen.

Dat zie je in Amsterdam bijvoorbeeld veel meer. De Blokhuispoort had dan ook een enorme aantrekkingskracht op mensen.

Er zijn hier mooie verhalen te vertellen; voormalige gevangen komen hier zelfs nog wel eens langs om te dineren.”

REGIONAAL EN DUURZAAM “Ik heb bij verschillende restaurants gewerkt en merkte dat er veel voedsel werd weggegooid. Dat stond mij tegen. Vroeger kwam bij ons altijd alles uit de buurt en alle producten kregen een bestemming. Respect voor dieren en voedsel, dat wilde ik binnen mijn eigen restaurants doorvoeren. Vroeger reed ik met de auto langs allerlei dorpen om producten te verzamelen, maar dat was natuurlijk niet zo duurzaam”, vertelt hij met een glimlach. “Nu werken we met minder partijen, maar wel met completere pakketten. Zo hebben we onder andere ree, lam en koe. Niet alle delen daarvan passen op de menukaart van één restaurant.

Maar met onze drie restaurants samen, elk in een eigen segment, passen ze wel. Zo worden alle delen van de dieren goed benut.”

LOKAAL ONDERNEMERSCHAP De omgeving betrekken, dat vindt Schaafsma belangrijk. Trots vertelt hij hoe hij met andere horecaondernemers samenwerkt om de coronacrisis te overleven: “Individueel hadden we de kennis en kunde simpelweg niet, maar samen wel! Zo hebben we onder andere de Tasty Walk, een culinaire take-away proeverij en bezorgingen georganiseerd. Restaurant Roast was hierin een belangrijke samenwerkingspartner. We hebben veel van elkaar geleerd en overgenomen.” Op de vraag of hij wel eens wakker heeft gelegen, reageert hij nuchter. “Zo zit ik niet in elkaar. Natuurlijk vond ik het een ellendige situatie, maar ik ging elke dag met frisse moed naar het werk.”

HOOFD BOVEN WATER “Ja, we hebben van de COVID-regelingen gebruik gemaakt, al was het niet voldoende om de kosten te dekken. Het was dus belangrijk om te blijven ondernemen en naar oplossingen te zoeken. Zo zijn wij luxe kerstpakketten gaan verkopen aan bedrijven, met producten van lokale ondernemers erin. We hebben op een gegeven moment een fabriekshal afgehuurd om de meer dan 2.500 verkochte kerstpakketten te verpakken. Het succes was bijna té groot. Mede dankzij de regelingen hebben wij uiteindelijk alle vaste medewerkers weten te behouden. Daar ben ik enorm dankbaar voor. Door de vele online trainingen en borrels zijn wij als team goed met elkaar verbonden gebleven.”

DE TOEKOMST “Of we dit jaar opnieuw kerstpakketten gaan verkopen? Dat weet ik nog niet. Het was een groot succes, maar uiteindelijk doen wij het liefst waar we goed in zijn: elke dag de mooiste en lekkerste gerechten maken voor onze gasten, elke dag een stap verder en beter!”

11

12

Hanneke Bruggeman van DNK - De Nieuwe Kolk, Assen:

“WAT OVERBLEEF

Beeld je het volgende in: je hebt de taart klaarstaan omdat je weet dat Herman van Veen jarig is en bij je langskomt. Hij komt uiteraard niet voor de taart, maar vooral voor zijn theatervoorstelling waarvan alle kaarten volledig zijn uitverkocht. Voordat hij ook maar van een stukje taart of zijn voorstelling kan genieten, moet hij noodgedwongen vertrekken, omdat de coronarichtlijnen de voorstelling onmogelijk maken. Voor DNK – De Nieuwe Kolk in Assen - was dit niet denkbeeldig, het is hen letterlijk overkomen!

WAS EEN OORVERDOVENDE

MOTIVATIE Het werk dat normaal gesproken zoveel energie en voldoening gaf, was nu totaal niet motiverend meer. “De voorstellingen moesten constant worden opgeschaald, afgeschaald en verplaatst. Klanten, artiesten en bibliotheekleden hadden duizenden vragen. We hadden niet de lusten, maar wel de lasten.

Het was hard werken”, herinnert Bruggeman zich nog goed. Bij de pakken neerzitten komt echter niet voor in het team van DNK. Naast alle zaken die niet langer meer konden, focuste men zich juist op datgene wat nog wèl kon. “Ik ben ervan overtuigd dat je alleen met dit soort situaties om kunt gaan door je flexibel op te stellen. Uiteraard heb je een koers en speerpunten, maar als de omgeving zo intens verandert dan moet je meebewegen. Alleen dan ben je op de toekomst voorbereid.”

S T I LT E ” Bij directeur-bestuurder Hanneke Bruggeman van DNK staat de hierboven geschetste situatie nog vers in haar geheugen gegrift. Het was het begin van een moeilijke periode: “Wij programmeren normaliter 170 voorstellingen per jaar, variërend van toneel, dans, ballet, cabaret tot opera. Naast het theater herbergt DNK ook nog een bibliotheek, bioscoop, congreslocatie en een horecagelegenheid.

Als gevolg van corona zijn hier harde klappen gevallen. Alles moest sluiten. We hebben een enorm groot gebouw dat normaal gesproken bruiste van het leven, klinkende glazen, kopjes en altijd geroezemoes, maar nu was dat allemaal weg! Wat overbleef was een oorverdovende stilte.”

TELEURSTELLING De sluiting was voor Bruggeman en haar team een grote teleurstelling. “Wij staan volledig in het teken van mensen. We zijn gewend om hier dagelijks partijen en sectoren bij elkaar te brengen om plezier te maken en hen samen te laten genieten. Maar tijdens de pandemie veranderde onze dagelijkse praktijk al snel van leven naar overleven.” DNK deed weliswaar haar uiterste best om met bezoekers in contact te blijven, maar de hoeveelheid regels en beperkingen was ongekend.

“We hadden te maken met vier verschillende coronaprotocollen: voor de horeca, voor theater, bieb en bios”, vertelt Bruggeman.

VERNIEUWD AANBOD Zo heeft DNK de handen ineengeslagen met de horeca en samen een ‘Smaakvol Theater’ ontwikkeld. Bruggeman legt uit hoe dit concept werkt: “Wij programmeren een theatervoorstelling, die door middel van een

13

livestream in de restaurants te volgen is.

Ondertussen wordt er aan de deelnemende gasten een smaakvol diner geserveerd.”

Het concept was zo’n succes dat het zelfs de Noordelijke cultuurpitchwedstrijd van VNO-NCW Noord won. Smaakvol Theater liet daarmee 126 andere inzendingen achter zich. Maar er was meer! “Wij hebben ook de Bieb-drive, U-turn, DNK Film Exclusief, DNK Thuis en diverse live Webinars ontwikkeld,” vertelt Bruggeman trots.

DE TOEKOMST Hoe 2021 voor DNK zal uitpakken, is vooralsnog onduidelijk. “De zakelijke partijen staan te springen om elkaar weer te zien en te ontmoeten. Daarvan weten we dat het druk gaat worden.” Of het theater bij de aangekondigde versoepelingen ook zo goed draait, is nog maar de vraag. “De consumentendoelgroep is een doelgroep die doorgaans toch iets voorzichtiger is. We verwachten dat de kaartverkoop, op de grote namen na, meer last minute zal plaatsvinden. De taart voor Herman van Veen staat wederom klaar, dus wat er ook gaat gebeuren: wij zijn voorbereid.”

Adrie van Belzen van Jellice, Emmen:

“ACHTER

DE WOLKEN

SCHIJNT ALTIJD DE ZON!”

Voor zijn werk vloog hij de hele wereld over. Toen duidelijk werd dat corona zich niet alleen tot de Chinese grens zou beperken, greep Adrie van Belzen zijn kans om als General Manager & Director bij Jellice in Nederland aan de slag te gaan. ‘Bij de pakken neerzitten’ komt niet voor in Van Belzen’s woorden­boek. ‘Achter de wolken schijnt de zon’ wel! Samen met zijn team maakte Adrie van de nood een deugd en wist hij Jellice tijdens de coronacrisis verder door te ontwikkelen en klaar te stomen voor de Amerikaanse en Aziatische markt.

De naam Jellice is afgeleid van het woord jelly, Engels voor gelatine. Jellice is een Japans-Indiaas familiebedrijf dat gelatine produceert. Gelatine is een dierlijk eiwit dat overal in gebruikt wordt: van toetjes tot capsules van vitaminepillen en medicijnen.

Bij rundergelatine duurt het productieproces weken, maar de varkensgelatine die men in Emmen produceert, ligt al binnen 24 uur klaar voor mengen en verpakken.

HET PROCES “De basis voor onze gelatine ligt in varkenshuiden, oftewel zwoerden”, legt Adrie van Belzen uit. “Die zwoerden snijden we in repen en stoppen we in een grote tank voor het extractieproces. De gelatine die vrijkomt lossen we in water op. Bovendien voegen we er een

14

zuur aan toe om de gelatine los te krijgen.

Het zuur wordt daarna weer geneutraliseerd, waardoor er een heldere vloeistof overblijft die we indikken. Na een sterilisatieproces op hoge temperatuur, koelen we de gelatine zodat deze stolt en we er een soort van gelatinespaghettislierten van kunnen maken.

Deze slierten gaan over een droogband, waarbij we met warme lucht nog meer vocht uit de gelatine laten verdampen, totdat er slechts tussen de 10 en 12% vocht overblijft.

Dan is de gelatine klaar voor mengen, malen en verpakken.”

OPTIMAAL BENUT “Van de zwoerden worden meerdere extracties gemaakt en al het materiaal wordt ingezet”, vervolgt Van Belzen. “Dat is duur-

zaam, maar net als bij theezakjes wordt de sterkte na het eerste gebruik wel minder. De molecuulketens zijn dan namelijk korter. Het gaat ons vooral om het collageen, het dierlijk eiwit. Het vet dat overblijft van de zwoerden wordt onder andere gebruikt om biodiesel en diervoeding van te maken. Zo worden alle grondstoffen optimaal benut. Het is een circulaire economie.”

DALENDE OMZET “Al vrij snel in 2020 werden onze producten minder afgenomen. De omzet daalde door de pandemie toen op enig moment met 25%, de statistieken waren onheilspellend en niemand wist wat de toekomst zou brengen.

Het managen van de verwachtingen van onze aandeelhouders was daarnaast een grote uitdaging. Zij leefden in een heel andere wereld. Zo was er in China, Taiwan en Japan een uiterst streng Coronaregime en de aandeelhouders verwachtten dat de Nederlandse overheid ook alles strak geregeld zou hebben.”

HET ROER OMGOOIEN Ondanks het industriële karakter van Jellice is er dagelijks veel persoonlijk contact. “Dat contact viel in coronatijd volledig weg”, blikt

15

Van Belzen terug. “Ook werd het inkoop­ gedrag van onze afnemers opeens behoorlijk conservatief. Ondanks alle onzekerheden hebben wij onze schouders er meteen vol onder gezet. Achter de wolken schijnt immers altijd de zon. Bij de verkoopteams kwam tijd vrij. Hiermee hebben wij de snelheid van onze marktonderzoeken verhoogd en konden we succesvol binnenkomen op de Amerikaanse markt. Ondanks de crisis zijn wij dus sterk blijven door ontwikkelen. Daar zijn wij erg trots op!”

DE TOEKOMST Over de huidige uitdagingen vertelt Van Belzen: “Doordat het reizen momenteel moeizaam verloopt, zien wij een enorme krapte in de markt van flex- en kenniswerkers. Veel bedrijven zijn namelijk in dezelfde vijver gaan vissen als wij. Het is onduidelijk hoe lang de coronamaatregelen zullen blijven gelden. Voor nu houden we er rekening mee dat het fysieke contact op de werkvloer voor langere tijd beperkt zal blijven. Dat weerhoudt ons er echter niet van om de volgende uitdaging aan te gaan: de Aziatische markt veroveren! Onder andere China is een zeer groot en uitdagend land om binnen te komen, maar wij blijven volhouden.”

16

Erik van Engelen van Wildlands Adventure Zoo, Emmen:

“VAN MEEST

Na een zware periode waarin miljoenenverliezen werden geleden, trad Erik van Engelen eind 2018 aan als directeur van Wildlands Adventure Zoo Emmen. Hij kreeg de opdracht om forse reorganisaties en diverse bezuinigingen door te voeren. In de loop van 2019 kwam de bedrijfsvoering weer op de rit. In 2020 werd Wildlands zelfs verkozen tot meest gewaardeerde dierentuin van Nederland. Het had het jaar moeten worden waarin alle inspanningen beloond zouden worden met mooie jaarcijfers ...

GEWAARDEERDE

GROOT CONTRAST

DIERENTUIN

van Landbouw, zodat we onze medewerkers en de kosten voor de dierverzorging konden doorbetalen. Zo konden we de verliezen redelijk beperkt houden en daar zijn we dankbaar voor. We kregen zelfs van de provincie ruim zes ton om het Kompasplein bij de ingang van het park aan te pakken. Daarmee gaat een langgekoesterde wens in vervulling, om onze entree nog aantrekkelijker te maken voor publiek.”

TOT MEEST GEMISTE UITJE” “Het was voor ons een enorme dreun, toen de coronacrisis uitbrak”, blikt Erik van Engelen terug. “Onzekerheid alom! Wat gaat er gebeuren? Hoelang gaat het duren? Hoe kunnen we onze dieren blijven verzorgen? We hadden nog wel de kosten, maar niet langer de inkomsten. Van de ene op de andere dag moesten de toegangshekken dicht, maar bleef de personeelsingang gewoon open.

Er was een ongekende onzekerheid en na alle bezuinigingen hadden we geen reserves meer.”

RELATIES EN STEUN Gelukkig stond Wildlands er niet alleen voor.

“Er was veel onderlinge steun van de directeuren van de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen (NVD) en ook vanuit het lande-

CONTACT HOUDEN

lijk overleg van de 23 grootste attractieparken van Nederland”, vertelt Van Engelen. “Ik had bijna dagelijks contact met mijn collega-directeuren. Niemand had dit natuurlijk ooit meegemaakt. Onze relaties met het Rijk, de provincie, de gemeente, omwonenden en klanten bleken erg waardevol: de sympathie en steun was overweldigend. Dat hebben we echt gevoeld. We ontvingen kaartjes van kinderen en kleine bedragen voor voedsel voor de dieren. Hartverwarmend!”

“Het Wildlands werd van de meest gewaardeerde dierentuin opeens het meest gemiste uitje van Nederland, na de Efteling en Blijdorp. Het publiek miste ons en wilde graag op de hoogte blijven. Daarom zijn we een backstage journaal gaan maken. We lieten in die eerste weken van de sluiting bijna om de dag zien wat er allemaal achter de schermen gebeurde. Ook hebben we onze medewerkers structureel op de hoogte gehouden met digitale personeelsbijeenkomsten, via een livestream vanuit de studio. Het gaat om 250 vaste medewerkers, 250 tijdelijke medewerkers die vooral in het hoogseizoen werken en ongeveer 120 vrijwilligers. Iedereen maakte zich zorgen en miste het contact met elkaar en met de dieren.”

BEPERKT VERLIES “Onze aandeelhouder - de gemeente - gaf uitstel van betaling en uitbreiding van onze rekening courant. Ook konden we gebruikmaken van de TVL- en de NOW-regeling en van de dierentuinregeling van het Ministerie

17

Gelukkig is het park nu weer geopend, vertelt Van Engelen enthousiast: “Het kan niet beter: de zon schijnt, het park is open, er lopen overal mensen en ook de bestedingen nemen weer toe. Een groot contrast met een jaar geleden, toen ik soms wel eens bijna met tranen in de ogen naar huis reed. Geluk bij een ongeluk was wel, dat we voor de coronacrisis al van alles bedacht hadden om de kosten te drukken en de omzet te verhogen. Dat hebben we versneld uitgevoerd.”

ONLINE RESERVEREN “Een van de grootste veranderingen is, dat we van vrije kaartverkoop naar volledig online reserveren zijn overgeschakeld. Had je me dat begin 2020 gezegd, had ik dat als absoluut onmogelijk beschouwd. Toch is het ons gelukt.

Doordat mensen zich nu online aanmelden om tickets te bestellen, kunnen we ze goed informeren, gezondheidsvragen stellen en perfect sturen op drukte. Nu hebben we op alle dagen mooie gelijkmatige bezoekersaantallen. Daar kunnen we ons personeel optimaal op afstemmen en dat is voor iedereen beter. Bezoekers komen nu elke dag in een gezellig druk park, waar voldoende medewerkers aanwezig zijn om goed en snel te helpen.

We willen er er nooit meer vanaf!”

Raoul Veldink van Campooz, Assen:

“DE ‘NACHT VAN CAMPOOZ’:

24 UUR ACHTER ELKAAR

DOORBIKKELEN IN DE PRODUCTIE”

We weten het allemaal nog goed: de zomervakantie van 2020. Die werd gekenmerkt door allerlei reis- en verblijfbeperkingen als gevolg van de corona­pandemie. Miljoenen Nederlanders kozen ervoor om ‘dan maar in eigen land’ te gaan kamperen. Meestal was dat ook de beste optie om te ontsnappen aan de lockdown-beperkingen en lekker vrij te kunnen zijn. Bij Campooz in Assen was dat direct te merken. De vraag naar kampeermiddelen en -producten nam dusdanig toe, dat het team in korte tijd verdubbeld moest worden.

18

“We bestaan nu ruim 5 jaar”, blikt Raoul Veldink terug. Samen met zijn compagnon Gert IJszenga begon hij Campooz in de herfst van 2015. “We kenden elkaar al heel lang, zowel zakelijk als privé. Allebei enthousiaste kampeerders en reizigers. De vrouw van Gert wilde wel wat meer comfort. Staand aankleden in plaats van gekruip door een klein tentje. Gert was daarnaast op zoek naar een aanhanger. De volgende stap was dat hij zijn ideale kampeermiddel ontworpen heeft, een aanhanger met een tent erop. Daar was hij zo tevreden over, dat hij voorstelde om die samen op de markt te gaan brengen. Zo zijn we begonnen.” Campooz groeide als kool en ontwikkelde zich van Start-up naar Scale-up.

En vervolgens brak de pandemie uit ...

24 UUR BIKKELEN

CORONA INVLOED?

“Onze producten worden gemaakt en geassembleerd in Assen. Een netwerk van 35 dealers verkoopt ze. Natuurlijk probeerden we vooruit te kijken en voorraad op te bouwen, na de enorme run op onze producten. Maar de vraag vanuit de markt groeide veel harder dan onze productie aankon. Tot overmaat van ramp ging één van de productielocaties van een leverancier op slot en dat gaf meteen veel stress. Een tijd later kwam er opeens toch een grote levering vrij en toen hebben we iedereen die we kennen opgetrommeld om een hele nacht door te bikkelen. In 24 uur hebben we toen 40 tenttrailers in elkaar gezet. Dat was de ‘Nacht van Campooz’!”

Hoe ging het met de invloed van corona op het werk? “Eerlijk gezegd hebben we er weinig last van gehad”, reageert Raoul. “Ons werk is vooral productie gedreven en dat kun je niet thuis doen. Daarom hebben we hier op de werkvloer duidelijke afspraken gemaakt.

Dat kon prima, want we hebben erg veel ruimte. Er liggen altijd voldoende zelftesten klaar, dus als iemand klachten heeft, doet-ie even een test, zodat we de risico’s zo snel en zo veel mogelijk beperken. Gelukkig hebben we dan ook nog geen uitbraak op de werkvloer gehad. We hebben van geen enkele regeling gebruik hoeven te maken. In het begin hebben we wel wat aangevraagd, maar uiteindelijk bleek het gelukkig niet nodig.”

BENADERBAAR

EXTRA STRESS

“Wij zijn begonnen als vouwwagenmerk. Op dit moment zijn wij aan het verbreden naar kampeermerk. De eerst uitbreiding was Campooz Caravanning, met diverse luifels en accessoires. Het afgelopen jaar hebben we Campooz Business toegevoegd, hier verkopen we verhuuraccommodaties voor campings en vakantieparken. Ons nieuwe merk heet Rebel Outdoor en richt zich op alles wat je buiten kunt gebruiken. Ons team is van 9 naar 18 medewerkers gegroeid. We hebben ons steentje bijgedragen aan de werkgelegenheid in Drenthe. Gelukkig hadden we geen moeite om aan medewerkers te komen. We zijn als merk heel benaderbaar en spreken kennelijk een bepaald soort mensen aan. Daar zijn we erg blij mee.”

“In 2020 stonden we opeens voor flinke logistieke uitdagingen”, herinnert Veldink zich nog goed. “Ga maar na: ons assortiment was gegroeid, de vraag steeg explosief en onze producten en materialen kwamen van over de hele wereld. Gelukkig zijn we niet gedupeerd geraakt door het containerschip dat lange tijd klem lag in het Suezkanaal. Veel van onze producten worden met de trein aangevoerd; dat is een stuk betrouwbaarder.”

19

DE TOEKOMST? Hoe kijkt Raoul naar de toekomst? “Positief!” is het antwoord. “Ik hoop dat we over een aantal jaren een eigen locatie hebben, in of in de buurt van Assen. We hebben de ambitie om het leukste kampeermerk ter wereld te worden. We werken aan de internationalisering van onze merken en aan de verdere verbreding van ons assortiment en de groei van ons team. Nu al zijn we heel trots op de steen die wij in de vijver van onze branche hebben gegooid. Het imago van de vouwwagen is bijvoorbeeld drastisch verbeterd. Elke keer als ik naar mijn werk ga, denk ik: mooi werk, mooi team, mooi merk!”

20

Marco Brons van Cumapol, Emmen:

“HET

STOKJE

Een wereldwijde pandemie en een fabriek die vanwege haar continue productieproces beslist niet mag stilvallen. Dat lijkt een recept voor mislukking, maar niet voor Cumapol in Emmen.

Zij zijn verantwoordelijk voor het opwaarderen van polyester, met andere woorden het recyclen van plastic. Ondanks alle coronamaatregelen is het bedrijf erin geslaagd om de fabriek 24/7 draaiende te houden en zelfs om de capaciteit te verdubbelen.

WERD STEEDS

DOORGEGEVEN” Marco Brons, technisch directeur van Cumapol, vertelt over de afgelopen periode: “Wij verwerken momenteel twee miljoen PET-flessen per dag. Dat is twee keer zoveel als voor corona. Het begon al in 2020. Toen draaiden we al beter dan het jaar ervoor.

We hadden een volledige bezetting van onze productielijnen. En dit jaar – 2021 – wordt nog beter. Onze capaciteit is dan ook flink verbeterd. Dat is belangrijk want de vraag naar gerecycled plastic blijft alleen maar toenemen.”

uit hoe dit werd aangepakt: “We hebben kritisch naar onze planning gekeken: wie hebben wij per se nodig om de fabriek draaiende te houden? En wie kunnen ook elders werken?

Al snel werd duidelijk dat de kantoormensen thuis aan de slag konden. Naast werken op afstand hebben wij sterk ingezet op het dragen van mondkapjes en het gebruik van desinfectiemiddelen. Het was een hectische periode en we zagen het als een grote uitdaging om iedereen gezond en productief te houden.”

UITDAGINGEN

CULTUUR

De fabriek van Cumapol draait op volle toeren: 24 uur per dag en 7 dagen per week.

Vanwege het continue productieproces mag de productie simpelweg niet stilvallen. Toen de ploegendiensten opeens op anderhalve meter van elkaar moesten werken, vroeg dat in korte tijd om veel afstemming. Brons legt

“Ons team bestaat uit mensen die dag in dag uit het maximale uit de fabriek willen halen.

De ouderen nemen daarbij de jongeren op sleeptouw. Iedereen werkt hard en heeft veel voor elkaar over. Als iemand door verkoudheidsklachten niet naar de fabriek kon komen, stond er altijd wel een ander klaar

om de dienst op te vangen. Het stokje werd steeds doorgegeven, zelfs als dit resulteerde in korte nachten. Men kan hier altijd op collega’s rekenen. Daarmee voelen wij ons enorm gezegend.”

SCHIJNDUURZAAMHEID Naast corona kampt Cumapol met nog een grote uitdaging: “Er zijn momenteel onvoldoende PET-flessen in omloop om voor eeuwig te blijven recyclen. Dat komt omdat er bijvoorbeeld kleding van wordt geproduceerd.

Dat klinkt misschien heel duurzaam, maar de polymeren worden dan zo veranderd dat ze daarna niet meer in het recyclingproces kunnen worden gebruikt. Het resultaat is, dat die stoffen dan moeten worden verbrand.

De kleding klinkt dan wel heel duurzaam, maar het plastic wordt permanent uit de recycleketen gehaald.” Het feit dat sommige producenten zich groener voordoen dan ze

21

in werkelijkheid zijn, wordt ook wel greenwashing genoemd.

DE TOEKOMST Cumapol blijft vooruitkijken en richt zich daarbij sterk op duurzame ontwikkelingen.

“Sinds kort maken wij gebruik van onze ‘CuRe Technology’ die wij samen met Niaga, Morssinkhof, DuFor en NHL Stenden hebben ontwikkeld. Deze technologie maakt het mogelijk om elk type polyester te verwerken tot hoogwaardige PET-korrels. Dit is de grondstof voor veeleisende doeleinden zoals tapijten, textiel en voedselverpakkingen. De nieuwe technologie gebruikt minder energie en kan voor alle soorten polyester gebruikt worden.

Het is daarmee een grote stap vooruit naar de realisatie van duurzame recycling.”

22

Gijs Bekenkamp van Chordify, Groningen/Utrecht:

“DE WERELD MUZIKALER MAKEN,

Gijs Bekenkamp, Dion ten Heggeler, Tijmen Ruizendaal en Bas de Haas zijn de oprichters van Chordify. Toen eind 2015 de vijfde compagnon het bedrijf verliet, was dat voor het viertal aanleiding om meer focus aan te brengen in de bedrijfsvoering. Ze namen afscheid van bijbanen en bedrijven die alleen maar extra tijd en aandacht vroegen en ‘gingen ervoor’. Na een succesvolle crowdfunding-campagne kon de verdere doorontwikkeling beginnen. En toen kwam corona ...

MET ONLINE

drie hoofdredenen om muziek te maken”, weet Bekenkamp. “Spelen om beter te worden, om contact te maken met anderen en om te ontspannen. Dat zagen we terug in de bezoekerscijfers. Bijna een verdubbeling! Van normaal 6 miljoen naar meer dan 10 miljoen bezoekers per maand. Het systeem kon de groei nog verwerken, maar we liepen wel tegen de limieten aan.”

AKKOORDENSCHEMA’S OP AFROEP.” “Het idee voor automatische online akkoordenherkenning werd in 2013 voor het eerst gelanceerd tijdens EurosonicNoorderslag”, vertelt Gijs Bekenkamp. Hij zit in een zo goed als leeg kantoorpand aan het Zuiderpark in Groningen. Iedereen werkt thuis. “Bas had in die tijd net een proefschrift over dit thema geschreven, Tijmen drumde in een bandje en was websitebouwer, Dion was ontwerper en ikzelf was drummer en grafisch ontwerper.

Zo zijn we begonnen. Eerst anti-kraak aan de Pioenstraat, toen aan het Boterdiep en sinds 2019 hier aan het Zuiderpark in Groningen.

Daarnaast hebben we ook een vestiging in Utrecht.”

BLADMUZIEK OP AFROEP Chordify is een online platform dat muzikanten de mogelijkheid biedt om mee te spelen met hun favoriete muziek. “Ons hogere doel

TWEE LOCATIES

is de wereld muzikaler maken, door laagdrempelig en online akkoordenschema’s aan te bieden”, legt Bekenkamp uit. “We zijn geen Spotify of YouTube: we hebben geen muziek op ons platform staan. We zijn compleet onafhankelijk van derden. Als jij een popsong leuk vindt en het staat ergens op internet, dan garanderen wij dat je het kunt meespelen. We leveren een soort bladmuziek op afroep. Het werkt als volgt: stel je hoort ergens een popsong en je wilt die graag meespelen.

Je zoekt op de titel van het betreffende nummer op ons platform en ons algoritme zet het audiofragment om naar de juiste akkoorden.”

“Onze Premium-abonnees zitten over de hele wereld, maar hoofdzakelijk in de USA, Canada, Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Nederland”, somt Bekenkamp op. “We hadden al voor corona extern geld opgehaald met een crowdfunding campagne en dat zorgde voor veel extra binding en vertrouwen. Zo konden we nieuwe mensen aannemen. Nu werken we met ongeveer 50 mensen op twee locaties.

In Utrecht zit Research & Development en in Groningen zit Marktontwikkeling en Finance.”

HOLACRATISCH “Op dag 1 na de RIVM-richtlijn ‘werk zoveel mogelijk thuis’, bezorgden we al met busjes diverse kantoorspullen bij onze medewerkers thuis. De eerste maanden verliepen vlekkeloos. Ons werk kan in principe overal en iedereen was daar ook al wel aan gewend.

ONLINE ENTERTAINMENT Chordify biedt online ontspanning en entertainment en daar was opeens grote behoefte aan toen de pandemie ons allemaal in een wereldwijde lockdown hield. “Mensen hebben

23

Maar toch zaten er wel grenzen aan. Tijdens de eerste lockdown was er nog een groot gevoel van saamhorigheid, maar de tweede bleek zwaarder en er begonnen hier en daar motivatieproblemen te ontstaan. Jonge ouders en mensen die net waren afgestudeerd zijn vaak klein behuisd en dan is werk en privé soms lastig te combineren. Daar zat toch de meerwaarde van fysieke aanwezigheid op kantoor, om een cultuur van vertrouwen en transparantie te bouwen en te borgen. Zo’n cultuur is essentieel als je zoals wij een holacratische organisatie aan het bouwen bent.”

1-OP-1 GESPREKKEN “Bij online samenwerken mis je de non-verbale communicatie. Die wordt alleen maar belangrijker als je je collega’s nog niet kent. Veel nieuwe medewerkers zijn bij ons komen werken in de coronacrisis. Mede daarom heeft het hele team dagelijks een stand-up waarin iedereen de ruimte krijgt om uitdrukking te geven aan zijn of haar gemoedstoestand en waarin men hyperfocus kan aanbrengen: Hoe gaat het met je? Wat is het belangrijkste wat je vandaag gaat doen (en wie heb je daarbij nodig?). Die aandacht wordt erg op prijs gesteld en zorgt voor een goede teamspirit.”

Alfred en Arjan Koop van Watter, Assen:

“ZORGINSTELLINGEN KUNNEN FLINK

BESPAREN, DOOR ZÈLF DESINFECTIEMIDDELEN TE GAAN

PRODUCEREN”

Watter merkte al heel vroeg in 2020 dat er iets bijzonders stond te gebeuren op de wereldmarkt.

Het innovatieve bedrijf van Alfred en Arjan Koop uit Assen doet al jarenlang zaken met Azië en merkte opeens dat bepaalde producten niet langer leverbaar waren. In China was een nieuw virus uitgebroken, waarvan niemand nog gehoord had. Aangezien Watter gespecialiseerd is in de productie van duurzame desinfectiemiddelen, was het devies: ‘alle hens aan dek’!

24

Nederland werd al vaker geconfronteerd met uitbraken, zoals bijvoorbeeld die van de varkens­pest en de vogelgriep. “We hebben ook al eerder virus gerelateerde uitbraken gehad, zoals het SARS-, MERS- en NOROvirus”, vertelt Alfred Koop, die in 2008 samen met zijn tweelingbroer Arjan het bedrijf Watter oprichtte. “Begin 2020 kwamen opeens diverse relaties naar ons toe, die snel extra desinfectiemiddel nodig hadden, in verband met de COVID-19 uitbraak.”

EFFECTIEF EN DUURZAAM Watter ontwikkelde na jarenlange research een machine waarmee je onbeperkt een duurzaam desinfectiemiddel kunt produceren, op basis van slechts water, zout en stroom. “Ons desinfectiemiddel heeft als belangrijkste werkzame stof onderchlorigzuur (HOCL). Dat is 100 keer effectiever dan bijvoorbeeld bleekmiddel. Het is een duurzaam alternatief voor giftige middelen zoals alcohol”, legt Alfred uit. Ons middel is onafhankelijk getest en werkt effectief tegen bacteriën, gisten, schimmels en virussen.

Bovendien heeft het geen negatieve invloed op je handen, zoals bijvoorbeeld alcohol.”

BEPERKENDE REGELGEVING

SNELLE, INNOVATIEVE ACTIES

“In 2020 zijn we ons desinfectiemiddel gaan produceren in flesjes omdat er een groot tekort was. Hoewel de reacties vanuit de markt lyrisch waren, liepen we in Nederland al snel tegen beperkende regelgeving aan waarbij de beoordeling meer dan twee jaar duurt, terwijl er een pandemie aan de gang is. Stel je voor: ons product mocht wel op locatie geproduceerd en gebruikt worden, maar we mochten het in Nederland niet in flesjes op de markt brengen. Het gekke is, dat het in de ons omringende landen wel ingezet mag worden. Raar toch?”

“Nu de Europese Unie in februari 2021 onze werkzame stof officieel heeft goedgekeurd, zien we de toekomst met nog meer vertrouwen tegemoet. We hebben gemerkt hoe conservatief de gezondheidssector eigenlijk is en hoe terughoudend men reageert op nieuwe ontwikkelingen, terwijl de pandemie juist vraagt om snelle en innovatieve acties.

Samen met de Health Hub Roden werken we nu aan meer voorlichting en kennisdeling.”

DISINFECTION AS A SERVICE De broers bedachten daarom DaaS: Disinfection as a Service. Alfred: “Wij zetten een van onze apparaten neer bij onze opdrachtgevers en zij betalen daarvoor een vast maandbedrag. Hetzelfde principe als Software as a Service (SaaS), zoals we dat in de ICT kennen.

Onze klanten kunnen nu zelf onbeperkt en duurzaam desinfectiemiddel aanmaken, tegen een zeer scherpe prijs. Men is niet langer afhankelijk van leveranciers en heeft geen verpakkings-, transport- of opslagkosten meer.” De innovatieve oplossing van Watter heeft ook nog een aantal duurzame voordelen. Zo wordt er minder plastic gebruikt, is er minder CO2 uitstoot en minder administratie.

25

ZELFREDZAAM “Ik hoop dat wij als samenleving leren van de pandemie, zodat we die in de toekomst beter en sneller kunnen aanpakken en niet weer zoveel kruisbesmettingen laten ontstaan.

Watter wil hier een belangrijke rol in spelen.

Wij dragen bij aan het terugdringen van infecties en besmettingen en aan het verbeteren van de gezondheid. Wat ons betreft wordt elke zorginstelling in de toekomst zelfredzaam, door zelf desinfectiemiddel te produceren, tegen een fractie van de huidige kosten.”

26

Gerard Schouten van Biotrack, Leeuwarden:

“WE WILLEN ONZE

Biotrack is een technologiebedrijf dat ziektekiemen analyseert. Men deed al onderzoek in de medische sector naar ziektemakers, waaronder die van Lyme, en toen kwam COVID. Het was de ultieme test. Alle verloven werden ingetrokken, vakanties werden een jaar lang uitgesteld en zelfs met de Kerstdagen werd er nog doorgewerkt. Het resultaat mag er zijn: Biotrack is erin geslaagd om de ultieme COVID testkit te ontwikkelen. Pikant detail: hij is in de VS al toegelaten, maar in Nederland nog slechts mondjesmaat ...

COVID TESTKIT GRAAG

of in de keel. Met alleen wat speeksel kunnen we vaststellen: heb je COVID, ja of nee? En zo ja, hoe actief en levendig is het virus?”

IN EIGEN LAND

VALIDATIEPROCES “Ons Research & Development-team is binnen anderhalf jaar van 3 naar 14 medewerkers gegroeid”, vervolgt Schouten. “We hoefden dan ook geen gebruik te maken van de COVID-regelingen. In de zomer van 2020 waren we klaar met de ontwikkeling van onze testkit. Dat ging allemaal razendsnel. Maar toen kwam het validatieproces. Daarvoor moesten we een uitgebreide studie doen en allerlei rapportages maken en opleveren, zowel richting het RIVM als richting de FDA in de VS. Daar kregen we voor de zomer de officiële toelating, maar hier in Nederland verloopt het proces trager. Ik snap best dat wij op onze beurt moeten wachten, maar het duurt nu allemaal erg lang en we krijgen onvoldoende inzicht in de planning en de procedure. En dat terwijl er juist grote behoefte was - en nog steeds is - aan een snelle, betrouwbare en goedkope testmethode.”

TOEPASSEN” “COVID werd ons als het ware in de schoot geworpen”, vertelt Gerard Schouten, CEO en oprichter van Biotrack. “Eerst reageerde men in Nederland behoorlijk laconiek. Men dacht nog dat we daar in Nederland vast niet mee te maken zouden krijgen. Maar al snel werd duidelijk dat het virus ook hier voet aan de grond kreeg. Toen kwam de vraag: ‘Kunnen jullie COVID betrouwbaar vaststellen?’ Een van onze bijzondere eigenschappen is, dat wij heel snel kunnen ontwikkelen. Dus in een maand tijd hebben we toen een COVID testkit samengesteld.”

COVID: JA OF NEE? Hoe kun je een virus aantonen dat bijna niemand nog kent? “De sleutel hiervoor ligt in het genetisch materiaal van het virus”, antwoordt Schouten. “De genetische code van COVID-19 kregen we al snel in handen vanuit de GEN-bank, een wereldwijde open source database. De ongeveer 30.000 paren in het genetisch materiaal hebben wij in onze computersoftware verwerkt. Onze bio-informatici hebben op basis daarvan een analyse ontwikkeld, waarbij we DNA-kleurstoffen gebruiken om COVID te kunnen aantonen.

Aangezien wij hiervoor slechts speeksel nodig hebben, hoeven mensen niet naar een teststraat en krijgt men geen staafje in de neus

GOEDKOPER EN SNELLER “Voor onze test is geen wattenstaafje nodig, alleen wat speeksel, want daar zit het virus in.

27

Dat is veel comfortabeler voor het afnemen, maar ook nog eens veel eenvoudiger, goedkoper en sneller. Je hebt geen tienduizenden medewerkers nodig om de tests af te nemen en ook het analyseproces verloopt veel sneller, goedkoper en eenvoudiger dan nu. Onze analysemachine ziet eruit als een grote magnetron en kan 36 analyses per uur uitvoeren. Alles wat we hebben ontwikkeld komt deels uit Leeuwarden en deels van een aantal Nederlandse productiepartners, waarvan enkelen net als wij in het Noorden zitten.

Samen hebben we dit gerealiseerd.”

STRAK GEORGANISEERD “Hoewel ik er trots op ben dat we in de VS actief zijn, had ik graag onze technologie als eerste in Nederland willen toepassen.

We mogen nu in Amerika dingen die we in Nederland nog niet mogen, terwijl men daar zeer strenge kwaliteitseisen hanteert.

Het verschil is, dat het validatieproces daar veel duidelijker is vastgelegd, zodat je van tevoren precies weet waar je aan toe bent en hoe lang het proces gaat duren. Het is daar gewoon strak georganiseerd.”

Jochem Bruggeman van PerkinElmer, Groningen:

“MOOI, OM BIJ TE DRAGEN AAN DE

PerkinElmer is een Amerikaans Life Science Technology bedrijf, gespecialiseerd in onder andere onderzoek, research en diagnostiek. De vestiging in Groningen produceert sinds de uitbraak van het coronavirus zogenaamde extractiekits, met daarin alles wat nodig is om het virus aan te tonen.

Niet verwonderlijk dus, dat men al snel werd overspoeld door een explosief groeiende vraag. Het leidde tot de verdubbeling van het aantal medewerkers en een extra vestiging in Winschoten.

BESTRIJDING VAN

vooral actief is in de evenementenbranche, lag nagenoeg stil. Zijn medewerkers konden zo bij ons aan de slag. Maar nog steeds hadden we onvoldoende mensen. Daarom hebben we in ons persoonlijke netwerk gekeken: zijn er familieleden die kunnen helpen?

Zo zijn we in korte tijd van 50 naar 100 medewerkers gegroeid.”

DE PANDEMIE” “Zoals je weet, wordt er bij een coronatest een keel- en/of neusswap uitgevoerd”, legt Jochem Bruggeman uit. Als Operations Manager is hij verantwoordelijk voor Logistiek en Productie bij PerkinElmer in Nederland.

“Met een wattenstaaf wordt slijmweefsel uit de keel- en neusholte afgenomen. Het keelen neusslijm bevat onder andere genetisch materiaal. Dit wordt met DNA-RNA extractie geïsoleerd van de rest, waarna met PCR het COVID19 virus is vast te stellen. Alles wat je voor die DNA-RNA extractie nodig hebt, produceren wij hier.”

KONINKLIJKE OPENING “Al vrij snel in 2020 kregen wij signalen van onze zusterbedrijven in Duitsland en Finland, dat zij de enorme vraag niet meer aankonden. Natuurlijk wilden wij wel helpen. Eerst hebben we dat kleinschalig gedaan, maar al

GRONINGEN EN WINSCHOTEN

snel moesten we steeds verder opschalen.

We hebben toen twee panden erbij gehuurd in Groningen en uiteindelijk zelfs een tweede vestiging geopend in Winschoten. Toen we hierover een filmpje deelden via sociale media, kregen we bericht dat de koning dat had gezien en dat hij onze nieuwe site wel officieel wilde openen. Dat is in september 2020 gebeurd. Je kunt je niet voorstellen wat voor impact zoiets heeft op een bedrijf!”

De productie kan natuurlijk niet vanuit huis, de staffuncties wel. Bruggeman: “Er zijn twee hoofdprocessen: de bulkproductie van vloeistoffen en het afvullen en verpakken daarvan. De bulkproductie gebeurt in Groningen. Dat is specialistisch werk dat toen in drie ploegen en nu afwisselend in 1 of 2 ploegen wordt gedaan. Het verpakken en afvullen vindt in Winschoten plaats. Dat hoeft niet in ploegendienst. Onze collega’s van Planning, Inkoop, Finance en HRM werkten toen grotendeels vanuit huis.“

VAN 50 NAAR 100 De vraag ‘kunnen jullie nog meer producten leveren?’ klinkt een Amerikaans concern natuurlijk als muziek in de oren. “Toch was het nog een heel avontuur om voldoende mensen te vinden”, blikt Bruggeman terug. “We hebben vooral lokaal gekeken: welke bedrijven zitten dichtbij ons? Abiant bijvoorbeeld, kon helpen met uitzendkrachten. Hettema, die

TERUG NAAR NORMAAL Het grootste risico is een virusuitbraak in de productie. Bruggeman: “We zijn daarom streng op het naleven van de coronamaatregelen. Er staan plexiglazen schotten tussen de medewerkers, we dragen mondkapjes,

28

gebruiken een temperatuurmeter en er staan overal ontsmettingsmiddelen. Twee dames nemen continu alle contactoppervlakken af en desinfecteren deurkrukken, leuningen en telefoons. Nu bijna iedereen is gevaccineerd, gaan we er van uit dat we het ergste hebben gehad. Het is mooi dat we kunnen bijdragen aan het bestrijden van de pandemie en dat we veel mensen aan het werk houden, maar uiteindelijk willen we toch van de pandemie af en terug naar de normale situatie.”

TAFELTENNISTOERNOOI Een bijzonder verhaal is die van de kantines. Bruggeman: “Beide kantines – zowel in Groningen als in Winschoten – hebben we naar een hoger plan getild. Er staan nu bijvoorbeeld ook tafeltennistafels. Medewerkers organiseren hun eigen tafeltennistoernooi: Groningen tegen Winschoten. Zo ontstond kruisbestuiving en verdween het gevoel van twee vestigingen. Ik ben trots dat we dit allemaal in korte tijd voor elkaar hebben gebokst. Iedereen in de keten heeft daar een steentje aan bijgedragen. Binnen de PerkinElmer Groep hebben we veel lof en faam geoogst. We worden nu internationaal genoemd en geroemd, terwijl we eigenlijk maar een heel klein team zijn!”

29

30

Sander de Boer van PyraSied, Leeuwarden:

“HET WERK GAF ONS RITME

In februari 2020 waren de Chinese standhouders niet meer op de internationale beurzen te vinden en droegen vele andere beursgangers plotseling mondkapjes. De situatie was onheilspellend en een voorteken van de corona-uitbraak in Europa. Vlak daarna sloeg het noodlot toe in de Noord-Italiaanse stad Bérgamo. In die regio zitten eveneens de drie grootste leveranciers van PyraSied; groothandelaar en expert in alles wat met acrylaat (plexiglas) te maken heeft.

Algemeen directeur Sander de Boer van PyraSied doet zijn verhaal.

EN GERUSTSTELLING IN EEN TIJD VAN

ONZEKERHEID” “Onze drie grootste leveranciers zijn gevestigd in Noord-Italië”, vertelt algemeen directeur Sander de Boer. “We zijn daar heel hecht mee en we hoorden van hen de meest afschuwelijke verhalen, die onze wereld op haar grondvesten deed schudden.” Naast zorgen om de gezondheid van hun samenwerkingspartners, zorgde corona ook voor zakelijke zorgen bij PyraSied. “Elk weekend was het spannend of het materiaal op maandag wel zou binnenkomen. Zonder materiaal kon er hier geen productie worden gedraaid, zo simpel is het. Vooral in mei werd het heel spannend; de voorraad was opgeraakt en er kwam geen nieuw materiaal binnen.”

werken en hebben we de verschillende diensten opgesplitst. Zo werd er ook op zon- en feestdagen doorgewerkt.” Dit laatste bleek een initiatief van de medewerkers zelf. “Het personeel was blij om werk te hebben; het gaf ritme en geruststelling in een tijd van onzekerheid. Daarom vroegen zij of ze ook op vrije dagen door mochten werken. Dit heeft zeker bijgedragen aan ons succes en daarvoor ben ik hen ontzettend dankbaar! Het heeft er mede toe geleid dat we onze medewerkers een winstuitkering konden geven.”

SCHAARSTE Groothandelaren waren gebonden aan de Europese markt, waardoor er al snel schaarste ontstond. Deze schaarste zorgde samen met de verhoogde transportkosten voor een prijsstijging van meer dan 20% op acrylaat in Europa. De orders stroomden weliswaar binnen, maar het materiaal was gewoonweg niet aan te slepen. Dat zette de hele organisatie stevig onder druk.

VERSCHUIVING In 2020 vond een verschuiving plaats in het type klanten van PyraSied. “We verkochten voor de pandemie veel materialen aan kantoren en retail, maar die moesten in 2020 grotendeels sluiten. Ook de evenementenbranche lag voor langere tijd op zijn gat. Klanten met online webshops werden daarentegen erg populair. Uiteindelijk heeft

ENORME DRUK De Boer vertelt hoe ze bij PyraSied met de enorme druk zijn omgegaan: “Het opvolgen van de coronamaatregelen stond bij ons op nummer 1. De boel sluiten naar aanleiding van een corona-uitbraak zou fataal zijn.

Daarom zijn wij op afstand van elkaar gaan

31

die verschuiving, samen met de verkoop van kuchschermen, ervoor gezorgd dat de omzet in 2020 gelijk is gebleven aan het jaar daarvoor. Ook dit jaar ziet er weer goed uit. De vaste klanten, zoals de kantoren en verlichtingsproducenten weten ons weer te vinden.”

PROCESVERBETERING Wat begon als een tijdelijke sprint om het hoofd boven water te houden, werd al snel een marathon. “In het eerste jaar hadden weinig medewerkers behoefte aan vakantie.

Men kon immers toch nergens heen. Nu, in het tweede jaar, is die behoefte groter geworden. Gelukkig maar, want rust is essentieel; soms moet je echt even loskomen van het werk.” Afsluitend benadrukt De Boer het belang van procesverbetering, zelfs tijdens een pandemie. “Je moet ondanks de drukte in processen en resultaten blijven denken, anders blijf je achter de feiten aanlopen.”

32

Rob van der Knaap van Spark Holland, Emmen:

“BLIND

HET BEDRIJF

‘s Avonds was premier Rutte op de buis, de volgende ochtend zat het complete MT en midden­kader in de grootste vergaderzaal die beschikbaar was en een uur later werden de eerste pc’s al in de auto’s geladen om thuis te kunnen werken. Rob van der Knaap herinnert zich de eerste dagen van de lockdown nog goed: “Wij zaten als bedrijf als het ware in een rijdende auto, waar opeens een doek over de voorruit werd gegooid. We moesten blind het bedrijf aansturen. Niemand wist wat er op ons pad zou komen. Wat we wel wisten, is dat we acuut het gaspedaal moesten loslaten.”

AANSTUREN” Spark Holland is gespecialiseerd in het ontwikkelen van apparaten voor vloeibare chromatografie en andere vormen van bemonstering, specifiek gericht op life sciences.

De apparaten van Spark Holland kunnen verschillende vloeistoffen van elkaar scheiden en analyseren. Ze worden onder andere ingezet bij de dopingchecks van de Olympische Spelen. “Daar zijn wij erg trots op”, vertelt directeur Rob van der Knaap.

EERSTE TEKENEN “Al snel in 2020 zagen wij een dip in het aantal orders”, vervolgt Van der Knaap. “We hebben toen de koppen bij elkaar gestoken en vier scenario’s geschetst. De zwaarste hield rekening met een volledige sluiting van twee maanden. Gelukkig is het niet zover gekomen.

Wel werd ons duidelijk dat dingen moesten veranderen. Gezellig samen een broodje eten kon niet meer. Daarbij kwam ook de vraag wat je met je stagiaires doet. Wij voelden de

morele plicht om hen op te blijven leiden. Om dit te kunnen waarborgen hebben wij als team afgesproken om ook buiten werktijd zorgvuldig met de coronamaatregelen om te gaan.

Onze klanten willen altijd meer te weten komen over wat er in voedsel en vloeistoffen zit.

De dip in het aantal orders heeft zich dan ook snel hersteld. Maar de situatie blijft instabiel en onzeker. Dus de focus op onze corebusiness en de korte termijn is erg belangrijk geworden. Daarom hebben we bijvoorbeeld de extra 350 zonnepanelen op ons dak toch maar even uitgesteld.”

ROLMODEL Als gevolg van het thuiswerken ging de onboarding van nieuwe medewerkers minder goed dan verwacht. Van der Knaap: “Het is een technisch vakgebied. Je merkt dat jonge mensen veel baat hebben bij een rolmodel op de werkvloer. Hierop hebben wij onze planning dan ook aangepast. Na enkele weken zag je dat men wat begon te verslappen qua maatregelen en ook met minder goede redenen weer naar het werk wilde gaan om elkaar te zien. Toch hielden we elkaar scherp: gezondheid stond en staat voorop.”

KERSTMAN EN KERSTVROUW “We hadden een sfeervolle Kerststraat bedacht, waar je als medewerker met je auto doorheen kon rijden om kerstpakketten in ontvangst te nemen. Door de strengere maatregelen kon dit idee helaas niet doorgaan. Als directie en twee naaste collega’s zijn we toen als kerstman en kerstvrouw verkleed op pad gegaan, met onze busjes vol met kerstpakketten. We zijn van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat bij alle medewerkers langsgereden om de pakketten persoonlijk te

FOCUS OP COREBUSINESS Van der Knaap heeft niet wakker gelegen van de crisis. “We zijn een stevig en solide bedrijf.

33

overhandigen. We waren zo vroeg begonnen, dat we sommige medewerkers nog in pyjama aantroffen.”

HET NIEUWE NORMAAL “De nieuwe situatie was uitdagend, maar zorgde ook voor solidariteit en bracht onze medewerkers dichter bij elkaar, figuurlijk gezien dan. Daarbij heeft het ook onze ogen geopend voor nieuwe mogelijkheden. Zo hadden we eerder nooit over thuiswerken nagedacht. Langzamerhand wennen wij aan dit nieuwe normaal.”

Wouter Haan van online drukkerij Simian, Westerbroek:

“WE WAREN NET

OPERATIONEEL TOEN CORONA

UITBRAK”

Online drukkerij Simian in Westerbroek had de wind in de zeilen. Op basis van de resultaten in 2018 nam eigenaar Wouter Haan het besluit de productie flink uit te breiden. Naast Nederland wilde hij zijn pijlen nu ook op België richten. Er werd onder andere een nieuwe pers aangeschaft en om het gigantische apparaat te kunnen herbergen, kocht Haan de grond van zijn buurman. Een compleet nieuwe bedrijfshal werd opgetrokken van maar liefst 16.000 m2. Toen kwam corona…

34

Het was alsof de duivel er mee speelde: februari 2020 rondden de bouwvakkers hun laatste activiteiten af. Alle machines en apparaten stonden startklaar. Kortom Simian kon los. “We waren net operationeel toen corona in al haar hevigheid uitbrak”, vertelt Haan met een grimas. “Door alle beperkende maatregelen van de overheid zakte onze omzet met 64% ten opzichte van dezelfde maand in 2019.” Een belangrijke oorzaak lag in het wegvallen van horeca-opdrachten, want Simian drukt bijvoorbeeld veel placemats, viltjes, menukaarten en dergelijke.

Daarnaast zijn ook beurzen belangrijk voor de omzet van de drukker, net als festivals, braderieën, enzovoort. Met haar nieuwe drukpers kan Simian enorme spandoeken fabriceren. Helaas was daar totaal geen vraag naar.

GEEN SOELAAS Waar lag dan wel een vraag? Het antwoord lag in de beschermende maatregelen die iedereen moest nemen. Het creëerde een behoefte aan stickers met ‘1.5 meter’ opdruk, aan plexiglazen wandjes met logo’s en mondkapjes met logo. “Maar het bood niet echt soelaas”, moet Haan bekennen. Er zat niets anders op dan afscheid te nemen van de flexkrachten. Met zijn vaste kern werd op een zo veilig mogelijke manier mondjesmaat verder geproduceerd. “Het is fijn dat we

35

een hele grote productiehal hebben. Zo kan iedereen op ruime afstand van elkaar zijn werk doen. Blij waren we overigens met de overheidssteun, daar hebben we wel gebruik van moeten maken.”

HERPAKKEN Vanaf de zomermaanden in 2021 gaat het weer beter met Simian. Haan: “De beperkende maatregelen zijn versoepeld en we zetten weer meer drukwerk af. Zo bestelt de horeca bijvoorbeeld weer volop menukaarten. Momenteel draaien we 24 uur per dag en zelfs tijdens de vakantieperiode werkten we zeker 16 uur per dag. Inmiddels huur ik ook alweer 30 flexkrachten in. Ik ben een positief mens, maar houd er wel rekening mee dat corona nog heel lang onder ons zal blijven. Dankbaar ben ik voor mijn partner en vrienden, die mij altijd gesteund hebben. Ik kon ook rekenen op mijn medewerkers! Zij toonden veel begrip voor de situatie terwijl zij toch ook hun eigen sores hadden. En weet je? Ik ben eigenlijk altijd een ‘mooi weer ondernemer’ geweest.

Alles lukte me altijd. Natuurlijk werkte ik daar ook keihard voor; het kwam echt niet vanzelf.

Maar ineens kan het omslaan. Dan sta je voor je medewerkers met een hele moeilijke boodschap en moet je noodgedwongen afscheid nemen van een aantal van hen. Dat zet je met beide benen op de grond. Gelukkig hebben we ons inmiddels weten te herpakken!”

36

Geneesmiddelenonderzoeker ICON, Assen/Groningen:

“OP ZOEK NAAR EEN

In Groningen, pal tegenover het Martiniziekenhuis, bevindt zich een vestiging van ICON. Dit concern houdt zich wereldwijd bezig met geneesmiddelenonderzoek. “Hoe vreselijk ook, de coronapandemie heeft één positief effect gehad: men ziet het belang van geneesmiddelenonderzoek in”, zegt operationeel directeur Rick Nijssen. “De onderzoeken zelf worden er trouwens niet gemakkelijker op met alle strikte coronamaatregelen, maar ICON heeft daar inmiddels zijn processen op ingericht.”

NIEUW EVENWICHT” “We tellen hier 150 bedden, waarvan er zo’n 75 constant bezet zijn door deelnemers aan geneesmiddelenonderzoek”, vertelt medisch directeur Jan Leendert Brouwer.

“Zij liggen natuurlijk niet de hele dag op bed, ze kunnen ook terecht in de recreatieruimtes.” In Groningen biedt ICON (tot voor kort PRA Health Sciences) aan zo’n 500 mensen werk, waaronder artsen, verpleegkundigen en facilitaire medewerkers. Eigenlijk is het gewoon een ziekenhuis. Dat betekent ook dat corona een flinke impact heeft op de dagelijkse praktijk. “Klopt”, bevestigt Nijssen, die samen met Brouwer een klein crisisteam inrichtte. “Alles stond te wankelen. We moesten een nieuw evenwicht vinden in onze organisatie. Ondanks de ernst van de zaak en de weinige uurtjes slaap, heb ik wel genoten van die tijd. We hebben een super geolied team

EIGEN BRON- EN CONTACTONDERZOEK

dat zich heel goed bewust is dat COVID-19 nog heel lang onder ons blijft. Daar hebben we de nieuwe organisatie op ingericht.”

In allerijl heeft ICON een eigen PCR-testruimte opgezet die medewerkers en nieuwe deelnemers binnen 20 minuten van een uitslag voorziet. Door een aantal bedden te verwijderen, is er nu meer ruimte ontstaan tussen de deelnemers. Om de GGD te ontlasten, heeft ICON een eigen bron- en contactonderzoeksteam opgericht voor deelnemers en medewerkers. “Toen er een tekort aan ontsmettende hand-gel ontstond, hebben we die in onze eigen apotheek gefabriceerd,” geeft Nijssen aan.

GEEN IC, GEEN ONDERZOEK Brouwer weet nog goed wanneer voor hen de crisis uitbrak: “Maart 2020 kregen we van het Martiniziekenhuis de mededeling dat ze geen IC-bedden meer beschikbaar stelden voor ons.

Dat was voor ons het sein dat we moesten stoppen met onze onderzoeken, want geen IC, geen onderzoek.”

De lopende onderzoeken werden afgeschaald en de kliniek kwam uiteindelijk drie maanden, op een paar COVID-gerelateerde onderzoeken na, stil te liggen. Ondertussen zochten Brouwer en Nijssen koortsachtig naar methoden om de kliniek weer veilig te kunnen openen.

TOEWIJDING EN FLEXIBILITEIT “Bedrijfsmatig hebben we in 2020 onze targets niet gehaald”, zegt Nijssen. “De veiligheid van deelnemers telt voor ons zwaarder dan de commerciële belangen. Ik heb ook geen

37

negatief gevoel als ik terugdenk aan dat jaar. De toewijding en flexibiliteit van onze medewerkers was fantastisch. Dat heeft veel indruk op me gemaakt. Iedereen was bereid te vechten voor het bedrijf. Voorlopig zijn wij nog steeds in de hoogste paraatheid vanwege corona. Wij zijn qua versoepelen voorzichtiger dan de overheid. Veiligheid staat bij ons voorop. Dat heeft ons ook gemaakt tot Europees koploper in onze branche. ICON-Groningen is de blauwdruk voor Europa! Wereldwijd is er vertraging ontstaan in onderzoeken en daarom is het voor ons nu weer volle vaart vooruit!”

38

Casper Lemmen van Yobbers, Leeuwarden:

“WIJ HEBBEN

Veel mensen dromen ervan om in het buitenland te gaan werken. Er komt echter veel bij kijken.

Denk daarbij aan het regelen van onderdak, het openen van een buitenlandse bankrekening, het inschrijven bij de gemeente waar je werkzaam bent en indien nodig het aanvragen van een visum.

Als dan ook nog eens corona om de hoek komt kijken, wordt het plotseling wel heel erg spannend!

Zo ook voor Yobbers uit Leeuwarden. Toch knokten zij zich samen door de crisis heen.

MEERDERE CONCURRENTEN

SOCIAL CONNECTORS

ZIEN

VERDWIJNEN.” Yobbers heeft een platform ontwikkeld, die mensen uit Nederland, Duitsland en Frankrijk met internationale werkgevers verbindt. Hiermee maakt het bedrijf voor velen de droom waar, om in het buitenland te kunnen werken.

In 2020 werd die droom abrupt verstoord.

Aan het woord is Casper Lemmen, de oprichter van Yobbers: “Toen de besmettingen in Italië opeens opliepen, begonnen wij nattigheid te voelen. Binnen een week stonden alle vliegtuigen in Europa aan de grond. We

hadden veel mensen in het buitenland zitten, die plots niet terug konden reizen. Sommigen zaten zelfs opgesloten in hun appartement vanwege het strenge coronabeleid.”

DROOM IN DUIGEN “Aangezien ons bedrijf groeiende was, hadden we maar zeer beperkt recht op de beschikbare regelingen zoals de NOW en de COL. Gelukkig hadden we, vlak voordat corona insloeg, gezorgd voor voldoende vet op de

39

botten, zodat we konden blijven investeren in ons platform. Dankzij belangrijke innovaties waren we alsnog in staat dezelfde omzet als in 2019 neer te zetten.” Toch kwam de pandemie niet zonder consequenties. Yobbers had net een kantoor geopend in Valencia.

“Hoe mooi is het, om ook onze eigen mensen in het buitenland te kunnen laten werken.

Helaas hebben wij bij de eerste tekenen van de coronacrisis daar de stekker uit moeten trekken. Die droom viel in duigen.”

Ook de mensen die via Yobbers in het buitenland aan de slag waren, hadden het niet gemakkelijk. Sommigen zaten eenzaam in hun appartement opgesloten. “Hiervoor hebben we een speciaal social connectors project opgestart. Recruiters werden getraind om een luisterend oor te bieden aan de mensen die daar het meest behoefte aan hadden. Het in verbinding blijven met deze mensen heeft een belangrijke rol gespeeld in ons herstel, toen de wereld langzaamaan weer openging.”

WAKKER GESCHUD

TOEKOMSTGERICHT

Sinds de oprichting in 2015 scoort Yobbers (toen nog: Grenzelooswerk) het ene na het andere succes. Zo werd Yobbers uitgeroepen tot beste Friese Start-up van 2018 en werd Lemmen door Sprout uitgeroepen tot meest veelbelovende jonge ondernemer van 2018.

Maar in 2020 werd Yobbers flink wakker geschud. “Elk jaar zagen wij onze omzet verdubbelen, maar tijdens de eerste lockdown hebben wij drie maanden geen euro omzet gedraaid.” De druk op het personeel, een jonge club mensen met een gemiddelde leeftijd van 27 jaar, was erg groot. “Er waren veel tegenslagen en we hebben meerdere concurrenten zien verdwijnen. Maar iedereen heeft weekin-week-uit het beste ervan gemaakt. Dat was een hele grote teamprestatie.”

Ondanks de tegenslag bleef Yobbers toekomstgericht. “Wij wilden naar andere landen uitbreiden, maar de naam Grenzelooswerk zat ons daarvoor in de weg. Een rebranding is niet zomaar gedaan, toch besloten we ervoor te gaan! Deze sprong, gesteund door een keihard werkend team, heeft internationale opschaling mogelijk gemaakt. De rebranding gecombineerd met de doorgevoerde innovaties stelt ons in staat om de verloren omzet van 2020 recht te trekken. Ook zijn de deuren naar de toekomst geopend. De crisis heeft ons dus een stuk wendbaarder gemaakt.

Daarnaast heeft het een beroep gedaan op ons aanpassingsvermogen, dat daardoor flink is verbeterd. Dit zal zeker van pas komen tijdens toekomstige uitdagingen.”

Ruben Haring van Let’s Get Digital, Groningen:

“ONLINE EVENEMENTEN HEBBEN GROTE

VOORDELEN!” Toen het bedrijf nog EventInsight heette - vóór de pandemie - was het gespecialiseerd in de ontwikkeling van mobiele applicaties voor zakelijke netwerken. De organisatie zat nog volop in de groeifase toen corona uitbrak en opeens 90% van de omzet wegviel. Wat te doen?

Ruben Haring en compagnon Bas Krijgsman hielden het hoofd koel en sloten zichzelf min of meer twee en een halve week op, samen met hun team. De opdracht was simpel: bedenk iets dat nog wél kan.

“Het idee om online zakelijke evenementen te organiseren en te faciliteren hadden we anders nooit bedacht”, bekent Ruben Haring eerlijk. “Het is volledig dankzij de coronacrisis ontstaan. Voor die tijd waren we gespecialiseerd in het ontwikkelen van mobiele applicaties voor zakelijke netwerken, maar die hele markt kwam abrupt tot stilstand. Dat dwong ons om na te denken over alternatieven. Kunnen we online zakelijke evenementen organiseren, waar bezoekers voldoende plezier aan beleven?”

40

SPANNEND EN NIEUW Na ruim anderhalf jaar corona en een paar lockdowns weet het bedrijfsleven het antwoord wel, maar dat besef was er eerst nog niet. “Iedereen ziet nu wel in dat online evenementen grote voordelen hebben”, zegt Haring. “Je hoeft niet te reizen, je hebt geen parkeerproblemen, hoeft geen hotelovernachtingen te boeken en je veroorzaakt geen CO2-uitstoot. Ook na de coronacrisis zal een groot deel van de evenementen hybride en online blijven. Destijds was het spannend en nieuw. Voor veel organisaties vormde het een drempel.”

Songfestival Rotterdam. “We hadden het compleet ingericht met een meet & greet omgeving waar journalisten die niet fysiek aanwezig konden zijn toch artiesten konden ontmoeten. Prachtig en eervol dat we daar onze naam aan mochten verbinden. Een paar van onze collega’s en partners hebben hierdoor zelfs de live-shows mogen meemaken.”

COVID CAMPS

PUBLICITEIT EN GROEI Om een indruk te geven van de snelheid waarmee de ontwikkelingen elkaar opvolgden: in maart 2020 besloot het team iets nieuws te ontwikkelen en in april vond het eerste grote evenement al plaats in Amerika. “Ons hele team heeft keihard gewerkt”, vertelt Haring. “Er kwam veel publiciteit los over het nieuwe platform dat we hadden ontwikkeld en toen begon ook de groei. Van 16 man naar meer dan 50 medewerkers en van één naar twee etages. Gelukkig konden we snel uitbreiden en vonden we de juiste medewerkers.”

ZAKELIJKE NAAMSVERANDERING

EUROVISION SONGFESTIVAL

Bij de nieuwe dienstverlening hoorde ook een nieuwe identiteit. Een zakelijke naamsverandering werd doorgevoerd: EventInsight werd Let’s Get Digital. “De nieuwe naam past bij wat wij doen en past ook bij onze ambitie om internationaal te gaan. We zijn al actief in Amerika, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk en krijgen steeds meer internationale aanvragen.”

Let’s Get Digital richt zich vooral op grote zakelijke evenementen, zeg maar 150 bezoekers plus! Het gaat om wetenschappelijke congressen, klantevenementen, seminars en netwerkbijeenkomsten. Een van de grootste en meest aansprekende opdrachten was het inrichten en faciliteren van het online perscentrum rondom het Eurovision

41

“Achteraf gezien is het zeker een unicum dat we met zo’n enorme transformatie het tij hebben kunnen keren”, blikt Haring terug.

“Het was mooi om te zien hoe enthousiast onze medewerkers met die uitdaging aan de slag zijn gegaan. Iedereen werkte in het begin veel vanuit huis. Daarna hebben we gedacht: hoe kunnen we dit omdraaien? Zo kwamen we op Covid Camps. We gaven iedereen de mogelijkheid om twee weken in lockdown te gaan, samen met een groep collega’s. Dat deden we in Drenthe en in Limburg. Eerst met 14 medewerkers en later met 45. We werkten in zelf gecreëerde bubbels, op basis van vooraf testen. Zo gingen we de hele week samen hard aan de slag en ’s avonds en in het weekend samen ontspannen. Dat werkte perfect, zeker voor een jong team als dat van ons.”