BIG magazine - RINO amsterdam | Editie 3 • 2023

BIG MAGAZINE

Ter nagedachtenis aan Hans Schuurman (1957 - 2023)

‘Het belangrijkste antidepressivum is verbinding’

Achtergrond De grote effecten van slechte nachtrust

Patricia van Oppen

‘Ik vind gekte heel interessant’ De opleideling

Gezichten van RINO amsterdam Francesca Spelbos

‘Ik krijg geen genoeg van groepen’

Dag van de docent Chris Korevaar

RINO amsterdam

COLOFON

BIG Magazine is een uitgave van de BIG-opleidingen van RINO amsterdam. RINO amsterdam biedt opleiding en inspiratie aan professionals in de GGZ en aangrenzende werkvelden. Het magazine verschijnt twee keer per jaar en is gratis voor praktijkopleiders, opleidelingen, docenten en anderen die betrokken zijn bij de huidige BIG-opleidingen van RINO amsterdam.

UITGEVER

Martijn Lamberts

HOOFDREDACTIE

Willemijn Scholten

Marrie Bekker

Marleen Rijkeboer

MARKETING EN COÖRDINATIE

Esther Hemink

REDACTIE

Wietske Dijkink, Esther Hemink, Marjolein Koementas, Loes Marquenie, Sabina Weistra

EINDREDACTIE

Kim Linssen | WareWoordenWereld

CONCEPT

Sandera Krol | de Bladencoach

VORMGEVING/ DRUKWERK

Lidia Pruis |

Mazeline BV

REDACTIEADRES

Leidseplein 5

1017 PR Amsterdam redactie@rino.nl

Auteursrecht voorbehouden. Behoudens door de wet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt zonder schriftelijke toestemming van de uitgever, die daartoe door de auteur(s) is gemachtigd.

Dankbaar

De Amsterdamse BIG staat er goed voor in het huidige, zomerse seizoen. De OG met haar vliegende start geniet steeds meer belangstelling. Onze vernieuwingen bij GZ en KP/PT werpen hun vruchten af; de opleidingen zijn innovatief en toekomstbestendig. Het dubbelinterview met systeemtherapeuten Hans Schuurman en Jannet Terweij presenteren we, door het plotse verlies van Hans, met verdriet; maar ook met dankbaarheid, vanwege Hans’ grote betekenis voor onder anderen onze opleidingen en het bewaard blijven van dit mooie stuk. Dalena van Heugten schreef een interessant artikel over slaapproblemen in relatie met psychische klachten. Ook over ('De loopbaan' van) praktijkopleider Patricia van Oppen komen we meer te weten, en over de 'Dag van' docent Schematherapie Chris Korevaar.

Hans Schuurman en Jannet Terweij: ‘Wij helpen mensen om in elkaars wereld rond te lopen’

Vlak voor hij aan zijn laatste tocht door de Italiaanse Alpen begon, gaf hij nog dit interview. Hans overleed heel plotseling op 27 april 2023. Hij was trots op het interview en ook zijn familie vindt het een mooi eerbetoon.

RINO amsterdam bedankt Hans voor alles wat hij voor de BIG-opleidingen heeft gedaan en voor wat hij voor vele opleidelingen en collega's heeft betekend.

ZZe vinden systeemtherapie het leukste vak dat er bestaat, en praten er met veel enthousiasme over. Hans en Jannet zijn zeer ervaren systeemtherapeuten en opleiders voor alle BIG-opleidingen.

Wat is het grootste verschil tussen systeemtherapie en individuele therapie?

Hans: ‘In de traditionele therapie staat het individu centraal, in de systeemtherapie de relatie. Het is een ander paradigma, een andere manier van kijken. De klassieke psychotherapie is gebaseerd op het medische model: er is een klacht, als therapeut stel je een diagnose en vervolgens bepaal je een therapievorm. Terwijl de systeemtherapeut zegt: het gaat niet over het individu sec, maar over hoe deze gevangen zit in patronen van interactie met anderen. Bijvoorbeeld: vader zit depressief op de bank en moeder gaat voor hem zorgen. De kinderen moeten stil zijn, moeder gaat hem ontzien. Waardoor er een patroon ontstaat, waarbij vader steeds minder de regie krijgt, zich steeds kleiner voelt, en steeds depressiever wordt. Als systeemtherapeut ga je van lineair naar circulair denken. En daarnaast kijk je naar het hele systeem: misschien heeft moeder iets goed te maken met haar eigen ouders. Of is vader somber vanwege zijn economische omstandigheden.’

Jannet: ‘Je kunt als systeemtherapeut op verschillende niveaus insteken, individueel, dyadisch, op niveau van het kerngezin, de grotere familie, de buurt en je kunt naar de maatschappij kijken. Je kunt al die lagen erbij betrekken, en wisselen tussen de niveaus.’

kamer en ook de omgang van moeder en kind samen.’

Wat zie je dan gebeuren in je spreekkamer?

Jannet: ‘Je ziet soms iets anders dan ze hadden verteld in het individuele gesprek. Zo was er een vrouw van 23 in behandeling bij een collega. Ze vertelde dat haar jongere broer agressief was en haar ouders niet genoeg grenzen stelden. Wat bleek toen ze hier in de kamer zaten? De broer voelde zich waardeloos en niet gehoord. Daardoor ging hij harder praten, zei hij agressieve dingen. Moeder was dat niet gewend; zij had veel pijn vanuit haar jeugd en had een houding ontwikkeld van “niet zeuren”. Haar zoon voelde zich hierdoor niet erkend. Hij wilde van zijn ouders horen: “Wat rot dat je je zo voelt, je bent heel belangrijk voor ons, alleen weten we niet zo goed hoe we dat moeten uiten.” Het bleek geen agressieve jongen, maar iemand die gehoord wilde worden. Het meisje had hetzelfde, ook zij voelde zich niet gehoord. Zij schoot in het depressieve, haar broer in het agressieve. Toen ze dit allemaal van elkaar begrepen, konden de ouders meer laten zien dat ze de problemen van hun kinderen belangrijk vonden. De kinderen voelden zich meer gehoord en de depressie van het meisje werd minder.’

Hans: ‘Ik denk steeds vaker: het belangrijkste antidepressivum is verbinding. We zijn de verbinding kwijtgeraakt, daardoor zijn er meer mensen depressief.’

Jannet: ‘Dat blijkt ook uit onderzoek.’

TEKST

Heleen Peverelli

FOTOGRAFIE

Christiaan Krop

Hans: ‘In individuele therapie werk je met de gefantaseerde werkelijkheid van de cliënt. Als iemand zegt: ik heb een dominante moeder, ga je met die beleving werken. In systeemtherapie zie je de moeder zelf in de

Komt de stijging van het aantal jongeren met een depressie door gebrek aan verbinding, denken jullie?

In koor: ‘Ja!’

Jannet: ‘Depressieve adolescenten voelen zich geïsoleerd en niet gehoord.’

‘Het belangrijkste antidepressivum is verbinding’

Hans: ‘Vroeger lag er voor kinderen een duidelijker pad klaar. Nu hebben ze meer individuele vrijheid en autonomie, maar dat geeft druk. Eigen keuzes moeten maken maakt eenzaam. De bijdrage van systeemtherapie is om een balans te vinden tussen autonomie en verbinding.’

Jannet: ‘Als je alles in je eentje wil doen, sta je niet stevig. Om stevig in het leven te staan heb je anderen juist nodig.’

Hans: ‘Met autonomie of assertiviteit is ook niets mis. Maar je moet je realiseren dat als jij assertiever wordt, het systeem ook verandert. Bijvoorbeeld een echtgenote die leert assertiever te worden in een individuele therapie en bij thuiskomst zegt: “Jan, jij kunt ook stofzuigen, hoor.” Jan ziet haar aankomen en weet waarschijnlijk niet hoe hij daarop moet reageren. Je moet Jan dus wel meenemen in dit proces.’

Vinden jullie systeemtherapie stiekem een beetje beter dan individuele?

Hans: ‘Ik denk dat de kern van psychotherapie niet de methode is, maar het ritueel. De methode verklaart maar een klein deel van de effectiviteit. Het ritueel is: er is een tijd en plaats waar er ruimte is voor zaken waar mensen zich zorgen om maken.’

Jannet: ‘Met de opleiding is het niet onze opzet dat iedereen relatie- of gezinstherapeut moet worden. Maar ook in individuele therapie is het helpend om de omgeving erbij te betrekken. De omgeving kan ook een bron van steun zijn.’

Hans: ‘Ik vind het wel veel leuker dan individuele therapie. Daarbij hoor je van de cliënt hoe zijn wereld er volgens hem uitziet; bij systeemtherapie zíe je het gebeuren. Als een vorm van culturele antropologie: je

komt in een gezin binnen, maar je weet niets van deze vreemde stam. En door vragen te stellen kun je hen beter begrijpen en help je de stamleden ook om elkaar beter te begrijpen. Het heeft meer kleur.’

Jannet: ‘Het is het mooiste vak dat er is. Zeker als het lukt om mensen elkaar beter te laten begrijpen. Van die inzichten zoals: “O, is dit wat er gebeurt als jij je terugtrekt om in de garage te gaan klussen!”’

Wordt in individuele therapie de omgeving genoeg betrokken?

Hans: ‘Te weinig.’

Jannet: ‘In de GZ-opleiding heb ik er meestal maar een paar in de groep die dat doen, het overgrote deel vindt het eng. Dat snap ik ook wel, want om in een gesprek ook de ouders of kinderen uit te nodigen, heb je wel visie en vaardigheden nodig om het goed te doen. Als een gezin net als thuis in je spreekkamer gaat ruziën, voelt het onveilig voor hen en daar schieten ze niets mee op.’

Hans: ‘Naast het eigen theoretisch paradigma is de belangrijkste verworvenheid van de systeemtherapie dat het handvatten geeft over hoe je gesprekken kunt voeren als er meerdere mensen in de kamer zijn.’

Jannet: ‘Je neemt als therapeut meer de regie dan bij sommige individuele therapieën. Jij bent de regisseur. Je kunt dan ook niet wegdromen.’

Hans: ‘Het is topsport.’

Systeemtherapie wordt niet vergoed door verzekeraars, hoe lossen jullie dat op?

Jannet: ‘Er mag wel gezins- of relatietherapie gegeven worden, maar dan moet het altijd op naam van één van de gezinsleden staan die een diagnose moet hebben.

Wat een beetje tegen de visie van systeemtheorie ingaat. Een diagnose kan er uiteraard zijn, maar je wilt niet van één persoon het probleem maken. Niet de persoon behandelen maar juist de interactie, het systeem.’

Zien jullie veel misgaan in gezinnen?

Jannet: ‘Ik heb nog nooit een ouder gehad die niet het beste wilde voor zijn of haar kind. Wel zie ik veel onvermogen; ouders die in beslag genomen worden door hun eigen pijn of onhandigheid. Niemand doet het helemaal goed, ikzelf ook niet. Het hoeft ook niet perfect.’

Hans: ‘Ik zeg altijd: opvoeding is leren verdragen en wachten tot het overgaat. Het leren verdragen is een belangrijke factor in therapie. Ik werkte ooit in Tulpenburg, een instelling voor kinder- en jeugdpsychiatrie. Sommige kinderen werden hier ambulant behandeld en anderen werden opgenomen.

Mijn stellige vermoeden was dat de grootste voorspeller of een kind ambulant of klinisch werd behandeld, zijn oorsprong heeft in hoeverre ouders het gedrag van hun kinderen konden verdragen. Je kunt nu eenmaal niet veel veranderen aan je kinderen.’

Jannet: ‘Je kunt ze daarentegen wel verpesten.’

Heb je zelf iets gehad aan systeemtherapie in de opvoeding van je eigen kinderen?

Hans: ‘Ik heb wel baat gehad bij nieuwe stromingen als geweldloos verzet en de nieuwe meer hechtingsgerichte stromingen. Daardoor heb ik me gerealiseerd: kinderen worden wat ze worden, daar kun je verder niet zo veel aan doen. Ik heb drie kinderen, allemaal heel verschillend. Je leert je realiseren dat het niet de ideale kinderen zijn, maar goed genoeg en aan jouw zorg toevertrouwd. Maar wat altijd moeilijk blijft: jij kunt je kinderen niet gelukkig maken.’

Acceptatie is dus een belangrijk aspect dat jullie cliënten aanleren?

Jannet: ‘Ja, wij helpen mensen om ook te accepteren dat het is zoals het is. Dat partners en ouders zijn zoals ze zijn.’

Hans: ‘Ik vind oudere echtparen, van 75+, ook mooi om mee te werken. Omdat zij niet meer de tijd hebben om te denken: als ik later groot ben, dan wordt alles anders. Vaak kunnen ze dan op een eerlijke manier kijken naar

waar ze elkaar tekortgedaan hebben, en dat van elkaar accepteren.’

Jannet: ‘Dat zit ’m in kleine dingen, dan hoor je in hun intonatie: “Ach ja, dat is Piet.” Er komt dan meer rust.’

Hans: ‘Dingen gaan niet echt veranderen. Maar wat wel kan veranderen, is het gevoel eromheen. Dat je er samen nog eens om kunt lachen.’

Hoe weet je of je therapie heeft gewerkt?

Hans: ‘Bij individuele therapie gebruiken therapeuten dikwijls ROM-instrumenten en dergelijke. Mijn evaluatie bij systeemtherapie is: ik kijk na een sessie uit het raam, en kijk hoe mensen weglopen. Als ze hand in hand weglopen, is het goed gegaan.’

‘Opvoeding is leren verdragen en wachten tot het overgaat’

Jannet: ‘Terwijl het soms ook goed is, als ze ieder een eigen kant op gaan.’

Hans: ‘Zeker, ik vind het meestal leuker als mensen bij elkaar blijven, maar ik ben daar niet op uit.’

Zijn jullie systeemtherapeut geworden dankzij het systeem waar jullie zelf vandaan komen?

Hans: ‘Ik kom uit een domineesfamilie. Mijn broer en drie zwagers zijn dominee. Ik ben de enige die dat niet is, maar psychotherapie heeft ook een hoog pastoraal gehalte. Zoals gezegd: het is een ritueel waarbij je mensen samenbrengt in een ruimte om dingen te delen waar ze zich zorgen over maken. Als therapeut mag je dit begeleiden. Niet vanuit de wetende rol van de dominee, maar je probeert mensen te helpen in elkaars wereld rond te lopen. Daardoor ontstaat begrip. En vanuit begrip kunnen ze beter met elkaar samenleven. Amen.’

Jannet: ‘Mijn ouders zijn in de oorlog geboren. Ze hadden de naoorlogse mentaliteit van “niet zeuren maar aanpakken”. Het was een liefdevol gezin met veel reuring, maar ook met spanningen, waar we moeilijk over konden praten. Toen ik de opleiding tot psychotherapeut deed, was mijn vader een weekendje bij me. Hij was toen 62, en ik ontdekte dat hij weinig idee had dat er bepaalde pijnlijke gevoelens onder gedrag konden zitten. Dat als

ik boos ben, dat door een ander gevoel kan komen. Van je niet gezien voelen bijvoorbeeld. En als de een zich gaat terugtrekken, dat weer gevolgen heeft voor het gedrag van de ander, die er bijvoorbeeld weer meer bovenop gaat zitten. Dat vind ik zo boeiend; veel klachten kunnen worden verklaard vanuit de interactie. Dat is waar systeemtherapie over gaat. Van huis uit heb ik dat niet meegekregen.’

De opleiding tot systeemtherapeut van RINO amsterdam wordt geaccrediteerd door de Nederlandse Vereniging van Relatie- en Gezinstherapie vanaf dit jaar?

Jannet: ‘Ja, we zitten midden in dat proces, zodat het voldoet aan de kwaliteitseisen van de GZ en de NVRG. Het onderwijs verbetert hierdoor.’

Hans: ‘Er is een enorm enthousiasme: van alle keuzemodules in de PT en KP is systeemtherapie de meest gevraagde. Alle inleidingen in de systeemtherapie bij de PT en KP zijn inmiddels geaccrediteerd door de NVRG, zodat mensen die na hun BIG-opleiding zich verder in de systeemtherapie willen bekwamen, alvast het eerste stuk van de systeemopleiding hebben gedaan. Bij de GZ zijn we nu bezig om dit in te voeren. We voelen ons als systeemtherapeuten enorm welkom.’

Jannet: ‘Ja, hulde aan RINO amsterdam. Systeemtherapie krijgt een stevige plek in de opleiding.’

Is systemisch werken populairder geworden de laatste decennia?

Hans: ‘Ja, het individu als hoogste goed heeft z’n langste tijd wel gehad in de maatschappij.’

Jannet: ‘Ouders worden steeds minder autoriteitsfiguren. Ikzelf zei tot mijn twaalfde nog “u” tegen mijn ouders. Tegenwoordig worden de relaties gelijkwaardiger, maar voor ouders is het zoeken: als je de autoriteit niet meer hebt, hoe vul je de opvoeding dan in? Dan kom je meer uit op contact, maar dat is wel ingewikkelder. Vandaar de

‘Als ze hand in hand weglopen, is de therapie goed gegaan’

populariteit van therapeuten als Haim Omer, die boeken schrijft over verbindend gezag.’

Hans: ‘Ook partnerrelaties zijn ingewikkelder geworden en er wordt meer van verwacht: partners moeten de prins of prinses op het witte paard zijn, op intellectueel en seksueel gebied, én in de opvoeding, én in gezamenlijke interesses. Dat kan alleen maar tot teleurstellingen leiden. Intimiteit is juist het samen delen van je tekortkomingen en je kleine kanten.

Aan het eind van dit interview is een waarschuwing wel op zijn plaats. Realiseer je dat wanneer je eenmaal de sprong in het systemische diepe waagt, er geen weg terug meer is!’

Over Hans en Jannet: Hans Schuurman (1957-2023) was psychotherapeut en systeemtherapeut en hield een eigen praktijk in Hoorn. Hij was opleider en supervisor voor de NVRG en docent systeemtherapie bij de PT- en KP-opleiding. Hans was lid van de Opleidings Adviescommissie van de NVRG die beleid maakt omtrent het curriculum van de systeemopleidingen.

Jannet Terweij (55) is psychotherapeut, GZ-psycholoog, systeemtherapeut en heeft een eigen praktijk in Amsterdam. Ze is opleider en supervisor van de NVRG en hoofddocent Systeemtherapie voor de GZ-opleidingen.

De opleideling Timon van der Scheer

Timon (40) woont met zijn vrouw Pleuni en zijn zoon Elio (2) in Amsterdam

Nieuw-West. Tussen al zijn drukke bezigheden door doet hij de driejarige opleiding tot psychotherapeut.

Groepstherapie, groepsintervisie en groepsprocessen: op het werk, privé én op mijn opleiding, ik krijg geen genoeg van groepen. Ik woon in Nieuw-West, een wijk van Amsterdam met de sfeer van een dorp waar de buren een moestuin met elkaar verzorgen. Van mijn eerste opleiding in bewegingswetenschappen heb ik mijn liefde voor sporten overgehouden: ik doe regelmatig aan kitesurfen, boksen, en wielrennen. Tussen al het sporten door studeer ik, ik ben nu op de helft van mijn opleiding. Drie dagen per week werk ik bij de dagbehandeling van het Zaans Medisch Centrum, waar allerlei groepstherapieën worden geboden. Hiernaast werk ik een ochtend in de week in mijn eigen praktijk. Drie keer raden wat ik doe? Ook daar bied ik groepsbehandelingen aan! Met een aantal vrienden heb ik daarnaast een intervisiegroep gevormd en als groepsvertegenwoordiger ben ik de spin in het web tussen RINO amsterdam en mijn klasgenoten.

In de opleiding psychotherapie zit ik echt op mijn plek. De wens tot verbinding leeft niet alleen bij mij, maar ook bij mijn klasgenoten: we zijn betrokken bij elkaar en durven samen de diepte in te gaan. Het is niet verbazingwekkend dat groepsleertherapie een van de aspecten van de opleiding is waar ik het meest naar uitkeek. Waar ik het meest tegenop zag, was hoe druk ik het zou krijgen. Gelukkig valt dat nog mee, en anders weet ik wat ik moet doen: lekker in beweging komen om weer op te laden.”

BETER slapen

De effecten van een slechte nachtrust zijn groter dan men denkt

HHet is meestal de eerste vraag die we onze geliefde stellen als we ’s ochtends opstaan: ‘Heb je lekker geslapen?’ Slaap houdt ons allen bezig en gelukkig is een goede nachtrust voor velen een vanzelfsprekendheid. Maar slapen kost veel tijd en genoeg slapen is belangrijker dan wellicht gedacht. Ongeveer dertig procent van de Nederlanders geeft aan slecht te slapen, zo blijkt uit grootschalig onderzoek. Dat zijn grofweg 5,2 miljoen mensen. We weten allemaal hoe het is om je chagrijnig of verstrooid te voelen na een waardeloze nacht.

TEKST

Dalena van Heugten is universitair docent bij Maastricht University en auteur van het boek Nachtrust – waarom slaap onze geest gezond houdt.

Slaap is, zeker in de ogen van een slaaponderzoeker, het belangrijkste gedrag dat wij als mensen vertonen. Een gemiddeld persoon slaapt ongeveer 36 procent van zijn leven. Slaap is essentieel voor onze fysieke en mentale gezondheid; zonder slaap kunnen we ons niet meer concentreren, onthouden we weinig en kunnen we onze emoties niet goed beheersen. Slapen is dus geen tijdverspilling of een vijand om tegen te strijden met cafeïne en suiker. Dit wordt extra duidelijk als we kijken naar psychische klachten en inzien dat bij de meest voorkomende stoornissen, zoals angst en depressie, slaapverstoringen een serieus onderdeel van het probleem vormen.

Enige tijd geleden hebben wetenschappers van de University of Oxford grote groepen mensen met een schizofrenie spectrumstoornis, depressieve stoornis, of een bipolaire stoornis onderzocht op het gebied van slaapverstoringen. Bij schizofrenie bleek dat de 24-uurs licht-donker cyclus – het circadiaanse ritme, of de biologische klok – compleet overhoop lag (Wulff et al., 2012). De proefpersonen waren actief tijdens de nacht en sliepen overdag. Of hun ritme verschoof steeds, waarbij ze steeds een uur later gingen slapen. De wetenschappers buigen zich nog over de kip-of-ei-vraag. Kan schizofrenie nu onder andere door slaapverstoring ontstaan of is het een gevolg van de schizofrenie? Wat nu zo bijzonder is, is dat de neurale netwerken in ons brein, die verantwoordelijk zijn voor normale slaap en de neurale netwerken die verantwoordelijk zijn voor mentale gezondheid, met elkaar overlappen. Er is dus een fysieke connectie tussen slaap en mentale gezondheid. Het gen dat zorgt voor gezonde slaap, wordt – als er een mutatie plaatsvindt – ook in verband gebracht met schizofrenie. Wetenschappers die op deze theorie voortborduurden, hebben laten zien dat bij tieners met een hoog risico op het ontwikkelen van bipolaire stoornis, slaapverstoringen al aanwezig waren voordat er

überhaupt enige bipolaire klachten aan het licht kwamen (Pancheri et al., 2019). Inmiddels weten we dat als er al mentale klachten zijn, slaapverstoringen deze klachten erger kunnen maken. Dat werkt ook andersom. Door slaap te verbeteren, kunnen we psychische klachten milder maken.

Mentale klachten kunnen hardnekkig en allesomvattend zijn. Een psychotische of depressieve episode gooit je realiteit overhoop. Wanneer een behandelaar een cliënt wil helpen om die problematiek aan te pakken, kan dat nogal overweldigend zijn. Het vraagt veel energie en motivatie, die de cliënt op dat moment juist minder heeft. Bovendien zijn de behandelingen lang niet toereikend. Maar wat als de behandelaar zegt: we gaan er eerst voor zorgen dat je weer goed slaapt. Dan zijn de andere problemen automatisch beter te overzien. Slaaptherapie is gekaderd, het is behapbaar. Het geeft zowel de cliënt als de behandelaar iets praktisch om mee aan de slag te gaan. Vanuit de wetenschap hebben we inmiddels zeer effectieve behandelingen beschikbaar om slaap te verbeteren (Rossman, 2019). Dat biedt perspectief. Als we goed slapen, ziet de wereld er beter uit en heeft een boze stem, maar ook een gevoel van somberheid of angst, minder grip op ons.

of ervaren de wereld om zich heen als een film. Dat zijn voorbeelden van dissociatieve symptomen. Van dissociatie is sprake als bewustzijn, geheugen en emotie niet langer in de pas lopen. Dissociatie wordt meestal in verband gebracht met een traumatisch verleden, maar blijkt ook samen te hangen met slaapverstoringen. Slaapgebrek en de daaruit voortkomende vermoeidheid blijken dissociatieve symptomen te verergeren. Daarnaast bestaat er een verband tussen het ’s nachts hebben van ongewone slaapervaringen – zoals nachtmerries of hypnagoge hallucinaties – en dissociatieve symptomen overdag.

ve identiteitsstoornissen onderweg (Huntjens, Rijkeboer & Arntz, 2020).

Slaapproblemen en dissociatie

Sommige mensen herkennen zichzelf soms niet als ze in de spiegel kijken. Anderen voelen zich als een robot

Psychologische behandelingen voor dissociatieve stoornissen zijn maar zeer beperkt onderzocht in de wetenschap. Effectieve behandeling blijkt erg lastig; vooral medicamenteuze behandelingen laten weinig positieve resultaten zien (Simeon & Abugel, 2006). Er bestaan wel casusstudies waarbij tal van verschillende psychologische therapieën succesvol waren, maar zorgvuldig gecontroleerde studies over de behandeling van dissociatieve stoornissen ontbreken nog tot dusver. Op dit moment is er wel een grote Nederlandse studie naar Schematherapie bij dissociatie-

Als slaapproblemen dissociatieve symptomen kunnen verergeren, is te beredeneren dat het omgekeerde ook geldt. Een eerdere studie liet zien dat bij een verbetering van de slaaphygiene dissociatieve klachten juist verminderen. Dit hebben we onderzocht in een privékliniek die gericht was op slaaphygiëne, waar patiënten acht weken verbleven. Deze patiënten hadden een diversiteit aan klachten zoals burn-out, depressie of angst. Dat zijn allemaal klachtenbeelden waar dissociatie vaak mee gepaard gaat. Bij aankomst in de kliniek vroegen we de patiënten om vragenlijsten in te vullen over slaap, dissociatie, depressie en angst. Acht weken later als ze met ontslag gingen, vulden ze de vragenlijsten nogmaals in. Na acht weken was de slaap genormaliseerd en was dissociatie afgenomen. Die afname van dissociatie hing ook samen met een afname van mentale klachten in het algemeen. Om het verband tussen dissociatie en slaap te specificeren, voerden we een ingewikkelde statistische analyse uit. Hieruit bleek dat 43% van de afname van dissociatie uniek verklaard kon worden door slaapverbetering (Van der Kloet et al., 2012).

Dat is interessant, want hoewel we nog geen grote uitspraken kunnen doen over effectieve behandelingen van dissociatieve stoornissen, weten we wel veel over slaapbehandelingen. Die zijn namelijk wetenschappelijk uitgebreid onderzocht, ze zijn

‘Een goede nachtrust kan effectief zijn bij de behandeling van mentale klachten’

effectief en relatief makkelijk te implementeren. Ze kunnen dus veel verlichting bieden en dat ook nog eens zonder medicatie.

Slaapproblemen, depressie en psychotische klachten

Dat slaapbehandeling effectief kan zijn bij de behandeling van mentale klachten, wordt duidelijk wanneer we kijken naar wetenschappelijk onderzoek over depressie en psychotische klachten. Cunningham en Shapiro (2018) beschrijven in hun review dat cognitieve gedragstherapie voor insomnia effectief is in het behandelen van depressie bij een co-morbide insomnia stoornis. Met name individuele behandeling bij een behandelaar – in tegenstelling tot onlinebehandeling – bleek het meest effectief in het verminderen van depressieve klachten met resultaten in de orde van grootte van antidepressiva, maar met minder bijwerkingen of contra-indicaties.

Vergelijkbare bevindingen zijn er in het domein van psychotische klachten. Een recente studie van collega’s uit Oxford laat zien dat in een grote groep waar 26 universiteiten in de UK aan meewerkten (3.755 proefpersonen), het behandelen van slaap een positieve uitwerking had op het verlagen van psychotische ervaringen en hallucinaties (Freeman et al., 2017). Bovendien toonde een aantal collega’s uit hetzelfde team al eerder aan dat een slaapbehandeling zelfs bij psychose kan helpen. Niet alleen verbeterde de slaap bij deze patiënten, maar de psychotische ervarin-

gen namen af (Waite et al., 2015).

Slaap in de klinische praktijk Slaapverstoringen blijken een transdiagnostisch fenomeen; ze komen bij alle mentale stoornissen voor en spelen vaak een prominente rol. Slaapgebrek heeft een grote negatieve invloed op ons geheugen, onze emoties en ons dagelijks functioneren. Een meer gerichte focus op slaap binnen de GGZ heeft twee grote voordelen. Ten eerste zouden slaapverstoringen kunnen dienen als een vroeg alarmsignaal. Het zou de eerste aanwijzing kunnen zijn dat zich bij een gezond

de vijftig procent. Dat betekent dus in feite dat je een muntje kunt opgooien wanneer je aan een behandeling start en je afvraagt of die succesvol de depressie zal terugdringen. Dat is – hoe spijtig ook – het beste wat we mensen op dit moment kunnen bieden.

gelijk om het in de kiem te smoren en het ontstaan van psychische klachten te voorkomen.

Ten tweede zou de behandeling van slaapverstoringen psychische klachten kunnen verminderen. We weten dat mentale stoornissen niet zo makkelijk te behandelen zijn en dat behandelmethoden lang niet altijd even effectief zijn, zoals bijvoorbeeld bij dissociatieve stoornissen. Dit geldt echter ook voor bijvoorbeeld angststoornissen en stemmingsstoornissen. De slagingspercentages van die behandelingen liggen rond

Misschien kunnen we de therapie daarom beter focussen op het slaapcentrum in ons brein. Als psychisch kwetsbare individuen ook slaapproblemen ervaren, zouden we daarop kunnen inzetten om de klachten beter te stabiliseren. We zien immers dat slaapbehandelingen werken en dat je door je louter te richten op slaapproblemen ook andere psychische klachten kunt verminderen, zoals een depressieve stemming, psychotische ervaringen en dissociatie. Met de ellenlange wachtlijsten in de zorg, verdient het een aanbeveling om de cliënt alvast te laten starten met een programma om de slaap te verbeteren of een slaapcursus te doen en daarna te beoordelen wat er nog aan psychische klachten overblijft voor specifiekere therapeutische behandeling.

Het is mijn overtuiging dat slaap, net als eten en een gevoel van geborgenheid, zo’n fundamentele bouwsteen voor ons mentale welzijn is dat het verbeteren van de slaap meegenomen dient te worden in iedere psychologische behandeling. We kunnen immers als behandelaars de meest spectaculaire interventies ontwikkelen, maar als onze cliënten niet slapen, zijn ze alle nutteloos.

‘Met de ellenlange wachtlijsten in de zorg is het aan te raden om te starten met een slaapcursus’

07:00 Tafeldekken en met het gezin ontbijten

16:45 Nabespreking groep met collega

9:00 - 11:30 Afspraken (cliënt, werkbegeleiding of overleg met collega’s)

12.30 Pauze met het team, soms even naar het winkelcentrum

07:30 Liefst met de fiets en anders met de auto naar het werk, Psymens in Nieuwegein

19.00 Na het eten nog even samen een spelletje spelen

TEKST

Marjolein Koementas

FOTOGRAFIE

Christiaan Krop

De dag van Chris Korevaar

In beeld verschijnt een man in een mooie nieuwe werkkamer met trendy behang. Chris Korevaar is klinisch psycholoog, psychotherapeut, praktijkopleider, werkbegeleider, supervisor en docent. Hij is docent Schematherapie voor de KP/PT-opleiding bij RINO amsterdam en het Leidseplein voelt voor hem als thuiskomen, omdat hij om de hoek heeft gewoond. Hij heeft plezier in lesgeven en het bedenken van nieuwe trainingen, vooral samen met collega’s. Zo heeft hij een training ontwikkeld over het Vrije kind, wat echt anders is dan het Blije kind.

Chris woont met zijn partner en drie kinderen in Maarssen. Hij werkt drie dagen per week bij Psymens, geeft één dag per week les en verzorgt supervisie. Hij vindt het belangrijk om buiten werktijden veel tijd met zijn gezin door te brengen. Op een typische werkdag ontbijten de gezinsleden samen en daarna vliegen ze uit. Chris werkt in Nieuwegein en begint op tijd. Daar geeft hij werkbegeleiding, ziet hij cliënten, overlegt hij met collega’s en geeft hij groepstherapie. In de avond eet het gezin weer samen en daarna doet Chris nog iets ter ontspanning: hardlopen, een spelletje met de kinderen of supervisie geven. Hij heeft veel interesses, zoals volleyballen en pianospelen, en in de zomer bedenkt hij voor zichzelf altijd een sportief doel, bijvoorbeeld meedoen met een sprint-triatlon. Hij houdt ook van klussen en heeft zijn nieuwe werkkamer behangen, maar het behang is wel uitgekozen door zijn partner omdat zij dat beter kan.

Als kind wist Chris niet wat hij wilde worden, maar het vak lag hem blijkbaar goed. Vanaf de studietijd is er al interesse in Schematherapie: het is een wetenschappelijk onderbouwd, vernieuwend en begrijpelijk model over complexe processen. Ook heeft hij zich altijd breed georiënteerd. Om het vak vol te houden vindt Chris afwisseling van belang én het samenwerken met collega’s met wie hij plezier kan hebben en van wie hij kan leren.

15.15 Supervisie geven

8:45 Start werk: mail checken

Sinds januari 2019 leggen alle afstuderende GZ-psychologen de beroepseed af conform de wet-BIG. In de eed staat wat volgens gezondheidszorgpsychologen essentieel is voor een goede beroepsuitoefening en waaraan zij zich houden bij de uitoefening van het vak. Wat gebeurt er nog meer dat jaar?

• 1 januari Tijdens oud en nieuw ontstaat in en rondom Scheveningen op veel plekken brand door een regenbui van vonken. Oorzaak is een combinatie van harde wind en een vreugdevuur • 10 maart Tienduizenden mensen sluiten

aan tijdens de klimaatmars in Amsterdam • 8 april Als eerste gemeente verbant Amsterdam de snorfiets van het fietspad

naar de rijweg • 15 april De hele wereld is geschokt als in Frankrijk de Notre-Dame vlamvat • 30 april De Japanse keizer

Akihito treedt af. Op 1 mei volgt zijn zoon Naruhito hem op • 6 mei Archie Harrison Mountbatten–Windsor wordt geboren. Hij is de eerste zoon van Meghan Markle en Prins Harry • 16 mei Op het Museumplein in Amsterdam wordt Ajax door zo'n 100.000 mensen gehuldigd. Ajax is voor de 34e keer kampioen geworden van de Eredivisie • 24 juni Zwemmer Maarten van der Weijden voltooit als eerste persoon ooit de Elfstedenzwemtocht • 24 juli In Eindhoven is het 39,3°C. Het Nederlands warmterecord uit 1944 wordt hiermee na 75 jaar verbroken

• 18 september Derk Wiersum, advocaat van kroongetuige Nabil B. in het Marengo Proces, wordt voor zijn huis in Amsterdam geliquideerd

• 1 Oktober De eerste protesten tegen het stikstofbeleid vinden plaats

• 17 november Het eerste geval van Covid-19 is vastgesteld in het Chinese Wuhan • 13 december Het Nederlands handbalteam vrouwen wordt wereldkampioen in Japan.

Francesca Spelbos

Francesca Spelbos (36) is manager BIG-opleidingen voor de KP- en de PT-opleidingen. Francesca woont met haar man Vincent (36) en dochtertje Maxime (2,5) in Baarn. Binnenkort verwacht het gezin een tweede kindje.

Kun je een dag als manager van de KP en PT beschrijven?

‘Het is altijd een drukke bedoening. Zo had ik gisteren eerst in de ochtend een visitatie op locatie. Dan ben ik pas wat later in de middag op kantoor. Vervolgens had ik een overleg met de afdeling planning, een gesprek met een opleideling en nog een gesprek met een praktijkopleider. Ik vind het fijn om op kantoor te zijn: je spreekt je collega’s van andere afdelingen en in de middag is het gezellig om een wandeling met elkaar te maken. Maar thuiswerken is ook heel prettig: ik krijg een stuk meer gedaan omdat ik goed door kan werken. De combinatie van op kantoor werken en thuis werken is voor mij perfect!’

Heb je wel eens een keer een blunder gehad op werk?

‘Haha, ja zeker! Ik dacht dat ik aan het mailen was met onze plaatsvervangend hoofdopleider. Nu is het zo dat Outlook het e-mailadres direct aanvult zodra je de voornaam typt. Dit had ik ook gedaan en na vier mails over en weer kwam ik er pas achter dat ik met de verkeerde persoon aan het mailen was.’

Waar kun jij je aan ergeren?

‘O, aan mensen die niet luisteren. Zo vervelend vind ik dat.’

Hoe ziet jouw RINO-lunch eruit?

‘Ik eet eigenlijk altijd brood met vegetarisch beleg. Het brood van Noé Boulangerie & Patisserie aan de Vijzelgracht is mijn absolute favoriet. Niet goedkoop, maar héél lekker!’

Waar ben je trots op?

‘Ik ben enorm trots op het team PT/KP. We zijn een nieuw team en dat is natuurlijk even wennen. Wat we ook voorgeschoteld krijgen: we regelen het. Het gaat heus niet altijd makkelijk, of zonder fouten, maar in the end komt het altijd goed.’

Tekst: Wietske Dijkink

Fotografie: Christiaan Krop

De loopbaan van ... Patricia van Oppen

Ze begon jong bij Amsterdam UMC/GGZ inGeest en is nu P-opleider. ‘Ik heb weleens gedacht: moet ik niet weg?’ Maar ze houdt van Amsterdam, heeft fijne collega’s en een prachtige carrière. ‘Ik vind gekte heel leuk.’

ZZe groeide op in Heerlen, ‘de grote drugsstad’. In de jaren zeventig werd de heroïne gratis uitgedeeld in het uitgaanscircuit. Ze zag er vrienden aan kapotgaan. Zelf heeft ze wel wat geëxperimenteerd, ‘maar nooit harddrugs, hoor’.

Aanvankelijk wilde ze de verpleging B in, de psychiatrische kant. ‘Ik hield van ziektes. Als jong kind keek ik op tv al naar reportages over kanker. Wel apart, hè?’ Ze kwam echter snel tot de conclusie dat ze te eigengereid was voor de verpleging. ‘Dan zou iedereen me gaan vertellen wat ik zou moeten doen, dat past niet bij mij.’ Het meer uitvoerende van het klinische werk trok haar wel: ‘Ik ben best een doener, maar wel in combinatie met analytisch denken.’

Net zoals ze werd aangetrokken door ziektes, was ze ook gefascineerd door afwijkend gedrag in de psychiatrie. Ze liep stage bij de psychiatrische instelling Vijverdal, op de gedragstherapeutische behandelafdeling. En zo kwam ze in contact met mensen met angst en dwang, door wie ze haar hele werkende leven gefascineerd is gebleven. ‘Super interessant’, noemt ze deze cliënten. ‘Ik vind het intrigerend: zo afwijkend en tegelijkertijd erg invoelbaar. Ik heb zelf behoorlijke vliegangst gehad, ik ben bang voor spinnen en ook niet zo dol op poezen. Bij cliënten zijn die angsten uitvergroot.’

TEKST

Heleen Peverelli

FOTOGRAFIE

Christiaan Krop

Ze begon met de studie Gezondheidswetenschappen in Maastricht, waar ze matig enthousiast over was. En toen kwam er een nieuwe afstudeerrichting op haar pad: Geestelijke Gezondheidskunde, waar ze meteen door werd gegrepen. ‘In Maastricht hadden we weinig hoorcolleges en veel werkcolleges. Met prominente inspirerende docenten zoals Marcel van den Hout en Reinier Kreutzkamp. Het was analytisch, met veel onderzoek, maar ook praktisch georiënteerd met vakken als gedragstherapie. Dat past perfect bij mij.’

In Vijverdal behandelde ze ook veel jongvolwassenen met anorexia nervosa, maar met die groep had Patricia minder affiniteit: ‘Zelf was ik in die tijd heel wat kilo’s dikker. Dan zette je zo’n extreem mager meisje voor de spiegel en dan beschreef ze zichzelf als moddervet. Ik begreep daar niets van! Angst snapte ik veel beter.’

Na haar studie wilde ze weleens weg uit het Zuiden. Ze zag een leuke vacature in Amsterdam: een behandelfunctie op de angstpoli. Ze kreeg de baan niet, maar werd daarna wel gebeld of ze een onderzoeksbaan wilde. Zo kwam zij als PhD terecht bij de afdeling psychiatrie van de VU. Het

onderzoek ging over de diagnostiek en behandeling van mensen met een obsessieve compulsieve stoornis. Dat wilde Patricia graag, op voorwaarde dat ze wel één dag in de week mocht behandelen. En zo geschiedde, bij GGZ inGeest. Ze is er altijd blijven hangen.

‘Ik heb weleens gedacht: Moet ik hier niet eens weg? Maar ik heb een goede onderzoeksgroep, fijne collega’s en vind mijn werk nog steeds leuk.’

Ze is doorgegroeid in het onderzoek: ‘Ik behandel mensen met angststoornissen, dwang of een depressie voor een dag in de week.’

Patricia begeleidt een groot aantal onderzoeken. Zoals naar depressie en jeugdtrauma: ‘Een groot deel van de mensen die somber zijn, heeft nare jeugdtrauma’s meegemaakt. Dan moet je niet alleen denken aan mishandeling of misbruik, maar ook aan kinderen die niet gezien werden of genegeerd. We geven de helft van de mensen een behandeling die gericht is op dat trauma: EMDR of imaginaire rescripting. We kijken dan of deze cliënten beter opknappen dan de cliënten die de reguliere behandeling voor depressie krijgen.’

Haar fascinatie voor mensen met angst en obsessies is ze nooit verloren. ‘Bijvoorbeeld heteroseksuelen die bang zijn dat ze homoseksueel zijn, of andersom. Het heeft een enorme impact op hun leven, ik vind dat aangrijpend. Ze verbreken hun relaties, kijken steeds pornofilmpjes om te checken of ze niet stiekem opgewonden raken. Ik ken mensen die contact met hun kinderen vermijden omdat ze bang zijn pedoseksueel te zijn.’

Daarnaast is ze met veel plezier opleider. ‘We begonnen zo’n jaar of twintig geleden met één PioG per twee jaar, en momenteel hebben we zo’n 60 a 65 p-opleidelingen rondlopen, verdeeld over de drie BIG-opleidingen. De opleideling trekt jonge, energieke, vernieuwingsgezinde medewerkers aan, wat het klinische werk nieuwe impulsen geeft. Het werken met leergierige professionals met ambitie zou ik niet willen missen. Opleiden is een inspirerend vak.’

Haar zuidelijk accent is ze niet verloren, maar ze is verknocht geraakt aan Amsterdam. Jarenlang woonde ze met haar twee dochters in de Rivierenbuurt. Als gescheiden moeder had ze nog een flinke kluif aan hen toen ze in de puberteit kwamen. ‘Als ik de kamer binnenkwam, ging de één zuchten en de ander rolde met haar ogen.’

Met de dochters is het helemaal goedgekomen: haar oudste dochter woont zelfs in een appartement boven haar. Beiden zijn net als hun moeder gegrepen door de zorg: de oudste volgt ook een PhD- en een behandeltraject, met jongvolwassenen bij Arkin. De jongste is bezig met haar coschappen.

Ze spreekt met passie over mogelijke behandelmethoden. ‘Exposure werkt het beste. Dat klinkt simpel: mensen gewoonweg blootstellen aan hun angsten. Maar het is een kunst iemand zover te krijgen. Als je bang bent dat je pedo bent: ga dan maar eens stoeien met je nichtje om te merken of dat je iets doet.’

Haar eigen vliegangst is ook minder geworden door exposure. ‘Als kind was ik heel bang, maar in die tijd vloog ik ook minder. In 1989 was er een belangrijk congres in Oxford, toen moest ik wel. In het vliegtuig zaten een paar gedragstherapeuten uit Maastricht die mijn exposure begeleidden. En ik had vooraf informatie opgezocht over de gevaren van vliegen. Dit was een mooie combinatie van cognitieve therapie en gedragstherapie!

Wel jammer dat ik jaren later een keer een blikseminslag op het vliegtuig meemaakte. De enorme klap op het vliegtuig gaf helaas even een terugval. Maar oefening baart kunst en dit geldt zeker voor exposure.’

Gezien het feit dat Patricia al zo’n 34 jaar werkt bij dezelfde werkgever lijkt de kans klein dat ze nog een carrièreswitch gaat maken. En met haar hoge energieniveau is haar verwachting niet dat ze eerder zal stoppen met werken. ‘Ik hoop nog minimaal een jaartje of acht op deze plek actief te blijven!’

‘Het werken met leergierige professionals zou ik niet willen missen’

CV Patricia van Oppen

1963 Geboren in Heerlen

1983-1989 Gezondheidwetenschappen in Maastricht

1989-1994 PhD aan de VU en begonnen met klinisch werk bij de Angstpolikliniek van GGZ inGeest

1995 en 1997 Geboortes van haar twee dochters

2014-heden Hoogleraar psychotherapie in de psychiatrie en p-opleider GGZ inGeest

Patricia...

* is een fanatieke squasher en bridger * kookt graag in haar vrije tijd * heeft een bioscoopruimte thuis en kijkt daar graag naar films, series en sport *

Tijdens het feest, na mijn oratie, toen ik hoogleraar werd in maart 2015.

Welk boek heeft jou het meest beïnvloed?

‘Ik ben nooit een grote lezer geweest. Maar als ik een boek moet kiezen dan is dit kookboek Plenty van Ottolenghi. Dit boek heeft op mijn koken veel invloed gehad. In plaats van de focus op vleesgerechten is deze verlegd naar groentegerechten.’

Wie is je grote voorbeeld? ‘Dat heb ik niet echt, geloof ik. Wel bewonderde ik in mijn adolescentie Simone de Beauvoir. Zij was een onafhankelijke slimme vrouw. Mijn profielwerkstuk indertijd ging over haar boek De tweede sekse.’

Waar kun je niet zonder? ‘Mijn twee dochters.’

Wat staat er nog op je bucket list?

‘Die heb ik niet. Als ik iets graag wil, stel ik dit niet uit.’

Wat is je levensmotto? ‘Sorry, maar dat heb ik ook niet.’

Groep 2 van de basisschool, destijds de kleuterschool.

‘Ik hoop nog een jaartje of acht op deze plek te blijven’

Als student tijdens een wandeltocht in Grand Paradiso.

Uitreiking parelproject van ZonMw voor het CBASP project bij persisterende depressie samen met Jenneke Wiersma.

Samen met mijn dochter tijdens wintersport (ik hou van de bergen en wandel er ook graag).

Full Moon Garden

Niet iedereen heeft elke woensdag zin in broodjes. Gelukkig hebben we bij

Full Moon Garden

heerlijk Aziatisch eten gevonden. Hun dumplings staan zeker op onze favorietenlijst. Leidsestraat 95.

Groepsvertegenwoordiger tweedejaars GZ-opleiding:

Kim van Veelen

Kim is de groepsvertegenwoordiger van de GZ-opleiding GZ2021W, gestart in september 2021. Ze woont in Sporenburg (Amsterdam) en gaat altijd op de fiets naar RINO amsterdam, bij goed en slecht weer. Ze vertelt waar zij graag samen met haar groepsgenoten in de pauze of na een opleidingsdag komt.

ZeroZero

Italiaanse broodzaak

In de ochtend dromen we al over de pauze en een lekkere lunch: via de groepsapp wordt een plan gemaakt over waar we wat gaan halen: wordt het vandaag

ZeroZero, met zijn eerlijke Italiaanse focaccia’s, of toch iets anders? Nieuwe Spiegelstraat 3A.

Eichholtz

Delicatessen

Vondelpark

Velen van de groep houden van een wandeling langs de grachten of naar het Vondelpark. Op de luie dagen komen we niet eens zo ver en blijven we met zijn allen in het zonnetje zitten bij de steiger op de Leidsekade.

TEKST

Sabina Weistra

FOTOGRAFIE

Istockphoto | instagram.com/zero.zero.store/ | instagram.com/raamamsterdam | instagram.com/ eichholtzdelicatessen

Vondelpark 3

Na een zonnige opleidingsdag of als we iets te vieren hebben, wat vrij regelmatig gebeurt in onze groep, doen we weleens een borrel bij Vondelpark 3. Rustig zitten, ondanks de centrale locatie, met een leuk uitzicht op het water.

Voor de fans van de Amerikaanse en Engelse keuken kun je in dit winkeltje alle delicatessen kopen. Ik ben dol op de pompoenpuree. Hiervan maak ik allerlei soorten lekkernijen, zoals pompoenbrood en overnight oats. Leidsestraat 48.

Raam voor broodjes

Als we geen zin hebben om ver te lopen of om te wachten, gaan we wel eens naar Raam voor een takeawaybroodje. Ideaal om lunch te kunnen combineren met een wandeling! Raamdwarsstraat 3.

Samen met Helma Koomen ben ik nu twee jaar hoofdopleider van de OG-opleiding bij RINO amsterdam. Als ik dat vertel, krijg ik vaak de vraag: ‘Oo-gee, is dat ouderengeneeskunde ofzo?’ Op verschillende manieren: verbaasd, wenkbrauwen omhoog, grote ogen. Licht geïrriteerd, fronsend, dichtgeknepen ogen. En ook wel eens ontstemd, neus opgetrokken, vies kijkend. Het is ons hiermee in ieder geval duidelijk dat de OG-opleiding nog wel wat meer bekendheid kan gebruiken. OG is de afkorting van Orthopedagoog-Generalist, sinds januari 2020 opgenomen in de wet BIG als artikel-3 beroep. De GZ (Gezondheidszorg-psycholoog) is al veel langer een artikel-3 beroep, dus ze worden vaak vergeleken. Je zou kunnen zeggen dat het zussen zijn.

Grote en kleine zus.

Lijken ze op elkaar? Zoals dat gaat in families: ja en nee. Allebei leiden ze op voor de individuele gezondheidszorg. Er is sprake van overlap in de inhoud en er zijn docenten die zowel in de GZ- als de OG-opleiding lesgeven.

Maar ze hebben ook een eigen identiteit, voelen zich verbonden met een andere rol. Een OG wordt opgeleid om bij diagnostiek of behandeling altijd de opvoedings- en ontwikkelcontext van een cliënt centraal te stellen. Naar de hele leefomgeving te kijken, op zoek naar een verklaring voor gedrag en aanknopingspunten voor behandeling. Dit uitgangspunt is bepalend voor alles wat een orthopedagoog of psycholoog in de OGopleiding aangereikt krijgt.

Vind je het interessant om meer te weten over de OG-opleiding? Bezoek www.rino.nl of stuur een email aan rozemarijnoudakker@rino.nl

Liesbeth Luycx (links) is samen met Helma Koomen hoofdopleider bij de OG-opleiding van RINO amsterdam.

Opleiding met een eigen identiteit

‘Oo-gee, is dat ouderengeneeskunde of zo...?’

VOOR BEGINNENDE PSYCHISCHE KLACHTEN BIJ JONGEREN

Ontlast de zorg door jonge cliënten eerder te helpen

Marilon van Doorn, die de opleiding tot klinisch psycholoog bij RINO amsterdam volgt, onderzoekt samen met een Nederlands en Australisch onderzoeksteam in het kader van haar PhD de effecten van een digitaal sociaal therapie-platform ENYOY (ENgage YOung people earlY). Het idee is om bij te dragen aan een nieuwe benadering voor behandeling in Nederland, namelijk van jongeren met beginnende psychische klachten. ENYOY moet het verergeren van deze klachten voorkomen en jongeren uit de GGZ houden.

MMeer dan 25% van de Nederlandse jongeren (12-25 jaar) is psychisch ongezond (1-4). Het hebben van psychische klachten op deze leeftijd kan grote gevolgen hebben, zoals een lagere levenskwaliteit en verloren potentieel (5-10). Psychische klachten zijn de grootste economische last wereldwijd (11, 12) met een kostenpost van 3,5 triljoen euro per jaar (13). Zorg is hard nodig, maar niet altijd beschikbaar door de groeiende GGZwachtlijsten. Klachten verergeren vaak tijdens de wachttijd en intensievere behandeling is nodig als een jongere uiteindelijk aan de beurt is (14-17).

Fysieke klachten worden op een andere (en succesvolle) wijze behandeld dan psychische klachten. Deze worden ingedeeld in stadia van ernst en de behandeling wordt daarop aangepast (bijvoorbeeld bij kanker of diabetes). Bij psychische klachten kan zo’n stadiëringsmodel zorgen voor een meer gepersonaliseerde en kost-effectieve behandeling (18-20).

Jongeren die vallen in het stadium beginnende klachten hoeven niet te wachten tot hun klachten ‘erg genoeg’ zijn om (verzekerde) zorg te krijgen, maar kunnen al geholpen worden met een lichte vorm van therapie (indicatieve preventie (21)). Er worden steeds meer van zulke initiatieven geïmplementeerd (22-27). Een voorbeeld zijn de @ease-inloopcentra die in meerdere Nederlandse steden te vinden zijn (28).

psychische klachten om te gaan: door gepersonaliseerde therapie, contact met psychologen & ervaringsdeskundigen én een netwerk van jongeren die ook worstelen met psychische klachten. ENYOY is laagdrempelig, anoniem en biedt toegang waar en wanneer een jongere dat wil. De eerste resultaten laten zien dat de psychische klachten van jongeren verminderen en hun positieve gezondheid en functioneren verbeteren (38). De deelnemers vertellen dat ze zich welkom en geaccepteerd voelen op ENYOY en ervaren het als gebruiksvriendelijk, veilig en toegankelijk (34). ENYOY zou op landelijke en zelfs internationale schaal doorontwikkeld en opgeschaald moeten worden om meer jongeren te bereiken en te helpen.

OVER DE AUTEUR

Marilon volgt de KP-opleiding bij RINO amsterdam, werkt bij het Amsterdam UMC, afdeling acute stoornissen en geeft les voor de GZopleiding over psychose.

Met ENYOY (34-37), de implementatie van het Australische Moderated Online Social Therapy (MOST)platform (29-33), willen we jongeren met beginnende psychische klachten beter helpen. Dat doen we via een online platform, ontwikkeld door psychologen, artiesten, wetenschappers, striptekenaars, ervaringsdeskundigen en jongeren. Op het platform kunnen jongeren zelf leren om beter met bepaalde

Vanuit onze ervaringen met ENYOY kunnen we collega’s het volgende meegeven: het is belangrijk dat de zorg voor jongeren laagdrempelig en destigmatiserend is (34, 36, 37). Ook moet het zorgaanbod bij jongeren pássen, dus betrek hen in de ontwikkeling en verbetering ervan (co-creatie (35)). Tot slot blijkt de combinatie van zelf aan de slag kunnen, professionele steun én lotgenotencontact krijgen het beste te werken (35).

Scan de QR-code om naar de bronverwijzingen te gaan. (rino.nl/big-magazine)

Nieuws, kijktips & lezen

Nieuws

Congres NALK

(Netwerk Aanhoudende Lichamelijke Klachten).

Op 29 september vindt in Zwolle het Landelijk congres Aanhoudende Lichamelijke klachten plaats. Kijk voor meer informatie op de website www.congresalk.nl/ nalk.info/agenda/ of scan de QR code.

Exposure bij angst

Exposure is een evidence based techniek waar veel patiënten baat bij hebben. Maar wat is eigenlijk het werkingsmechanisme erachter? Welke misvattingen zijn er over de veiligheid en de verdraagbaarheid van exposure? En hoe kun je exposure optimaliseren en de kans op terugval voorkomen? In de video Exposure Essentials wordt dieper ingegaan op dit onderwerp. Bekijk op Vimeo, scan de QR code.

NIP, de NVP en de NVGz werken samen om vorm te geven aan de nieuwe beroepenstructuur. Volg het actuele nieuws op de website van het NIP: psynip.nl/beroepskwaliteit/ beroepenstructuur/

De Stichting Centrum EVC voor gz-psychologen (EVC) is opgericht om een pilot uit te voeren naar de mogelijkheden om ervaren masterpsychologen, met aantoonbare eerder verworven competenties, via een verkort traject op te leiden tot gz-psycholoog. Namens en in nauwe samenwerking met de Stichting EVC zijn vier opleidingsinstituten bezig om een mooi en passend scholingsprogramma te ontwikkelen voor de EVC-pilot die dit jaar van start gaat.

Kijktips

Inside Out 2 is een film die op een wonderlijk overtuigende manier laat zien hoe ieder mens wordt gevormd door emoties en herinneringen. Hoofdrolspeler Riley is intussen een tiener geworden. Ze maakt avonturen mee en ervaart allerlei nieuwe emoties. Vanaf 24 juni 2024 in de bioscoop.

Levenslang met dwang

In deze nieuwe achtdelige reeks volgt Jan Kooijman zeven deelnemers met ernstige dwangstoornissen. Corona heeft het leven van mensen met een dwangstoornis er niet makkelijker op gemaakt.

Vanaf dinsdag 6 april om 20.25 uur bij KRO-NCRV op NPO 3

Lezen

Behandeling van OCD door Henny

Visser

In dit boek nemen de auteurs, een psychotherapeut en iemand met OCD je mee in de belevingswereld van mensen met een obsessieve-compulsieve stoornis. Een boek met praktische hulpmiddelen en theoretische kennis over de neurobiologie en neuropsychologie van OCD en over de nieuwe behandeling voor OCD: de Inference Based Approach (IBA).

ISBN 9789036828307 | 242 blz.

Leave the world behind

Op 8 december verschijnt op Netflix de psychologische thriller Leave the world behind. Amanda (Julia Roberts) en Clay (Ethan Hawke) brengen tijd door in hun vakantiehuis. Wanneer er een onbekend koppel voor de deur staat, krijgen de twee te horen dat de stad waar zij wonen compleet is veranderd. Door een nog onbekende oorzaak is hun thuisbasis New York getroffen door een black out met complete chaos als gevolg.

Akwasi laat zien hoe je kunt mediteren. Zo krijgen kinderen van acht tot twaalf jaar de mogelijkheid om zich even lekker te ontspannen. ReChill is te zien op schooltv via NPO ZAPP.

Time to ACT!

ACT leert je een zachtaardige houding aan te nemen ten opzichte van alles wat je denkt, voelt en ervaart. Dit boek is bedoeld voor iedereen die op een professionele, ervaringsgerichte en praktische manier met ACT aan de slag wil gaan. Het is een basisboek voor psychologen, coaches en andere professionals die met ACT willen werken.

ISBN 9789058718259 | 450 blz.

Hechting

IGT-K (Integratieve Gehechtheidsbevorderende Traumabehandeling) is een intensieve behandeling voor kinderen van 6 tot 16 jaar die last hebben van problemen op het gebied van gehechtheid, trauma, gedrag en emotieregulatie, bij wie een eerste keus traumabehandeling niet lukt. Dit boek biedt de handleiding voor therapeuten die de IGT-K behandeling geven (www.igtk.nl)

ISBN 9789036828406 | 348 blz.

NA JOUW OPLEIDING VERDER LEREN?

NA JOUW OPLEIDING VERDER LEREN?

RINO amsterdam biedt opleiding en inspiratie aan GGZ-professionals

RINO amsterdam biedt opleiding en inspiratie aan GGZ-professionals

www.rino.nl/452

www.rino.nl/988

IGT-K is een in Amerika ontwikkelde behandeling. In Nederland heeft de behandeling de naam Integratieve Gehechtheidsbevorderende Traumabehandeling gekregen, afkorting IGT-K.

NIEUW! in ons aanbod. In deze blended basiscursus Cognitieve Gedragstherapie (CGT) maak je kennis met de fundamentele kennis en vaardigheden met betrekking tot de toepassing van gedragstherapeutische theorie, functionele analyse en behandelplannen.

BIG praktijkinstellingen ontvangen een kennismakingskorting van € 250,Scan de QR code voor meer informatie.

Het nieuwe behandelmodel IGT-K vult een hiaat in het behandelaanbod, juist voor kinderen die vanwege sterke vermijding, gebrek aan zelfregulatie, of een combinatie van PTSS-klachten, gehechtheidsklachten en gedragsproblemen, en een ingewikkeld systeem, moeilijk in behandeling komen.

www.rino.nl/451

www.rino.nl/OG

Deze cursus helpt psychotherapeuten om, naast hun verbale gesprekstechnieken, ook interventies te gebruiken die zich specifiek richten op het lichamelijke domein en op het grensgebied tussen lichaam en cognitie.

Door deze interventies wordt de cliënt zich meer bewust van de signalen van het lichaam.

Deze verdiepingscursus vormt samen met de inleidingscursus Systeemtheoretische psychotherapie (60 uur) de basiscursus systeemtherapie, voor de opleidingsroute tot systeemtherapeut NVRG (zie de website van de Nederlandse Vereniging Relatie- en Gezinstherapie). Cursisten worden geacht een erkende inleidingscursus NVRG afgerond te hebben.

www.rino.nl/1156

www.rino.nl/CGT

ORTHOPEDAGOOG - GENERALIST

In deze cursus maakt men kennis met algemene onderliggende principes in de systeemtherapie, met extra nadruk op multiculturele aspecten én op de specifieke plaats van kinderen en jeugdigen in de gezinstherapie.

Deze inleidingscursus Systeemtheoretische psychotherapie vormt samen met de 60-uurs verdiepingscursus de basiscursus systeemtherapie, voor de opleidingsroute tot systeemtherapeut NVRG.

Deze BIG-opleiding is een vervolg op de universitaire opleiding tot basis orthopedagoog en biedt verdieping van kennis en vaardigheden met betrekking tot complexe opvoedingssituaties of problematisch ouder worden. Een typische BIGOG-er kijkt meer naar de context, naar de opvoedfactoren en naar het systeem dan enkel naar ontwikkelingspsychologisch perspectief. Dat geeft meerwaarde! Nieuwsgierig? Scan de QR code voor meer informatie.

www.rino.nl

SYSTEEMTHERAPIE:

SYSTEEMTHERAPEUT NVRG

‘Wat we ook krijgen:voorgeschoteld we regelen het. Het gaat heus niet altijd makkelijk, of zonder fouten, maar in the end komt het goed.’altijd