Reporter.al Botimi Tetor 2017

06

INVESTIGIM

“Pazari” i doktoraturave vë në pikëpyetje gradat shkencore në Infermieri

Ndonëse Fakulteti i Shkencave Mjekësore Teknike kishte vetëm 4 pedagogë me tituj, ai hapi dyert për 320 doktorantë në vitet 2010-2013 duke ulur nivelin e kritereve ligjore dhe anashkaluar detyrimet.

10

INVESTIGIM

Pesticidet toksike të komunizmit vazhdojnë të helmojnë tokën shqiptare

Produktet dhe toka bujqësore shqiptare është e kontaminuar me pesticide të rrezikshëm dhe kancerogjenë si lindani dhe DTT-ja, të cilat përbëjnë një rrezik serioz për shëndetin publik.

14

INVESTIGIM

Investimet ‘strategjike’ në turizëm kërcënojnë habitatet e lagunave

Edhe pse një pjesë e banorëve i shohin si mundësi punësimi, aktivistët mjedisorë paralajmërojnë se projektet turistike në lagunën e Karavastasë dhe të Nartës kërcënojnë habitatet natyrore.

Nr.

25

Tetor 2017 E përmuajshme

ISH-MINISTRI TAHIRI NËN AKUZË Përgjimet 4-vjeçare të Moisi Habilajt dhe anëtarëve të bandës së tij nga antimafia italiane shkaktuan “tërmet” politik në Tiranë për shkak të përmendjes në to të ish-ministrit të Brendshëm, Saimir Tahiri. Prokuroria e Krimeve të Rënda i kërkoi Kuvendit autorizim për arrestimin e Tahirit pas akuzave të ngritura për trafikim narkotikësh dhe korrupsion pasiv, por kërkesa u cilësua si e motivuar politikisht dhe u rrëzua në Kuvend nga maxhoranca.

Ish-ministri i Brendshëm, Saimir Tahiri në Këshillin për Rregulloren dhe Mandatet në Parlament. Foto:LSA

2

Tetor 2017

BRENDA BANDËS SË HABILAJT: SHKËLQIMI

04

DHE RËNIA E KUSHËRINJVE TË SAIMIR TAHIRIT “PAZARI” I DOKTORATURAVE VË NË

06

PIKËPYETJE GRADAT SHKENCORE NË INFERMIERI IMUNITETI I TAHIRIT THELLON HENDEKUN

08

MIDIS POLITIKËS DHE SUNDIMIT TË LIGJIT PESTICIDET TOKSIKE TË KOMUNIZMIT

4-5 I akuzuar për bashkëpunim në trafikun e drogës, ish-ministri Tahiri i shpëtoi arrestimit falë votave të maxhorancës në Kuvend, të cilat rrëzuan pjesërisht kërkesën e Prokurorisë.

10

VAZHDOJNË TË HELMOJNË TOKËN SHQIPTARE INVESTIMET ‘STRATEGJIKE’ NË TURIZËM

14

KËRCËNOJNË HABITATET E LAGUNAVE SHQIPTARE KRITIKA DHE THIRRJE PËR BOJKOT NDAJ

16

ABUZIMIT VERBAL TË KRYEMINISTRIT NDAJ GAZETARËVE

06-07 Ndonëse FSHMT kishte vetëm 4 pedagogë me tituj, ai hapi dyert për 320 doktorantë në vitet 2010-2013 duke ulur nivelin e kritereve ligjore dhe anashkaluar detyrimet.

ENGLISH EDITION ALBANIAN PARLIAMENT BLOCKS

18

EX-MINISTER’S DRUG ARREST THE ‘PhD BAZAR,’ THE LEGALITY OF DOZENS OF NURSING DOCTORATES QUERIED

20 08

ALBANIAN-AMERICAN

22

DREAMER PARTY GAMES: HIDE AND

Megjithë retorikën për reformë në drejtësi, përplasja politike e ditëve të fundit tregoi se kur politikanë të rëndësishëm gjenden nën akuzë, historia është e dënuar të përsëritet.

26

SEEK WITH ELECTION CASH CATALONIA’S INDEPENDENCE

ANALIZA

INVESTIGIME

REPORTAZHE

LAJME

OPINION

31

10-14 Të përdorura me tepri dhe pa kujdes gjatë periudhës së komunizmit, produktet dhe toka bujqësore shqiptare është e kontaminuar me pesticide të rrezikshëm dhe kancerogjene.

LAJME

REPORTAZHE OPINION Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania.

RAJONI BIRN Albania ështëRAJONI një organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e gazetarisë INTERVISTA investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend. Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe ëëë.balkaninsight.com.

Mbështetur nga: Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga:

National Mbështetur nga: Endowment for Democracy B T D Balkan Trust for Democracy

Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë

INTERVISTA

D

ROBERT ELSIE, A DEVOTED SCHOLAR ON A LONELY QUEST OF ALBANIAN STUDIES

ANALIZA

INVESTIGIME

T

PUSH ECHOES ACROSS BALKANS

Publikuar nga:

Publikuar nga:

28

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

STAFI

KONTAKTONI:

Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetare Gjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

Bulevardi Gjergj Fishta, Kulla 5, Ap. 22, Tiranë E-mail: office.albania@birn.eu.com Tel: +35544502592 URL: http://www.reporter.al/

3

Tetor 2017

Ngjarjet e Tetorit

Protesta e opozitës Deputetët e PD-së dhe LSI protestuan me pankarta kundër krimit ndaj vendimit të maxhorancës për të bllokuar arrestimin e Saimir Tahirit.

Foto: LSA

Koncesionet do të kushtojnë 70 mln euro më 2018 Shtimi i disa kontratave të reja të kushtueshme gjatë vitit 2017 bëri që kostoja e përgjithshme e koncesioneve që qeveritë shqiptare kanë dhënë gjatë tetë viteve të fundit të rritet në 9.4 miliardë lekë, sipas vlerësimit të Ministrisë së Financave për vitin 2018. Relacioni i projektligjit për Buxhetin e Shtetit 2018, i cili në mënyrë të pazakontë nuk është publikuar nga Ministria e Financave në faqen e vet të internetit, gjë që ndodh për herë të parë në pesëmbëdhjetë vjet, jep detaje mbi koston e koncesioneve, kosto që duhet të raportohet veçmas për shkak se Fondi Monetar Ndërkombëtar ka kërkuar rritjen e transparencës dhe ndërgjegjësimit publik mbi këtë praktikë të shumëdebatuar. Në faqen 20 të relacionit, Ministria e Financave rendit dymbëdhjetë kontrata koncesioni të cilat kanë kosto të përvitshme në buxhet. Më e kushtueshmja është shërbimi i skanimit në dogana, i cili do të kushtojë në vitin 2018 1.6 miliardë lekë (afërsisht 12 milionë euro) dhe që është dhënë në vitin 2013 nga qeveria PD-LSI. Tre nga të dymbëdhjetë kontratat koncesionare nuk kanë të planifikuar shpenzime për vitin 2018 sepse nuk pritet të hyjnë në fuqi por ato pritet të

Ismailaj dënohet me 11 vite burg për aferën CEZ-DIA Gjykata e Tiranës dha të mërkurën vendimin përfundimtar për Kastriot Ismailajn, ish-administratorin e kompanisë DIA, të ngarkuar për mbledhjen e borxheve të CEZ, nën akuzë për “mashtrim me pasoja të rënda” dhe “pastrim të produkteve të veprës penale”. Pas seancës përfundimtare që zgjati 3 orë e 45 minuta, gjyqtarja kryesuese Vjollca Spahiu shpalli fajtor Kastriot Ismailajn dhe e dënoi atë me 11 vite burg. Gjykata urdhëroi që shumat financiare prej afro 5 milion euro të sekuestruara në llogaritë bankare të Ismailajt, të konfiskohen dhe t’i kalojnë në administrim buxhetit të shtetit. I pranishëm në sallën e gjyqit, Kastriot Ismailaj, tha se procesi kundër tij ishte tërësisht politik, veprimet e prokurorisë kanë qenë të ndikuara nga politika dhe se ai ishte dënuar për një punë kontraktuale që kishte kryer konform ligjeve. Prokurorja Antoneta Sevdarasi, e cila kishte

kërkuar dënimin me 15 vite burg për Ismailajn, tha për BRIN se ishte e kënaqur me vendimin e gjykatës së Tiranës dhe se pasi të njihet me argumentimin do të vendosë ose jo për apelimin e tij. Avokatët e Ismailajt i pohuan BIRN se do ta apelojnë vendimin e shkallës së pare, duke kërkuar pafajësi në Gjykatën e Apelit.

Ish-shefi i EURALIUS: Reformës i mungon motori Një tryezë ekspertësh të nivelit të lartë, e mbledhur në Tiranë për të diskutuar ecurinë e reformës në drejtësi reflektoi shqetësimet mbi ngecjen në udhëkryq të procesit dhe jehonën e zhvillimeve paralele në Parlamentin e Shqipërisë, ku mazhoranca votoi kundër kërkesës së Prokurorisë për arrestimin e ish-ministrit të Brendshëm, Saimir Tahiri. Rainer Deville, ish-shefi i misionit EURALIUS të Bashkimit Europian dhe një nga arkitektët e ndryshimeve kushtetuese ndau të njëjtin shqetësim për afatet dhe vërejti një humbje të vëmendjes dhe të frymës për zbatimin e reformës në drejtësi. “Progresi gjatë vitit 2017 nuk ka qenë aq bindës sa ç’ishte në vitin 2016. Vëmendja ka humbur, tema të tjera kanë zënë vemendjen e opinionin publik në 2017,” tha Deville, ndërsa theksoi se çdo ligj do të ishte i parëndësishëm nëse nuk zbatohet. Duke e konsideruar rolin e ndërkombëtarëve si vëzhgues dhe pa forcë vendimarrëse në proces, Deville ftoi shqiptarët që ta marrin në dorë zbatimin e reformës dhe të bëjnë të mundur ndërtimin e drejtësisë së pavarur për shqiptarët.

“Duhet të gjendet përsëri një marrëveshje mes shqiptarëve për të përcaktuar se kush do të jetë motori i kësaj reforme.

Motori mungon,” shtoi ish-shefi i Euralius, i cili mori pjesë në këtë tryezë në rolin e ekspertit.

Shqipëria po rrudhet nga viti në vit Në vitin arsimor 2012-2013, në Shqipëri numëroheshin 1,472 shkolla nëntëvjeçare me 25,363 mësues. Katër vjet më vonë, në vitin arsimor 2016-2017, numri i shkollave ka rënë në 1,370 ndërsa numri i mësuesve ka rënë në 24,866.

Shifrat e publikuara nga Instituti i Statistikave në raportin Vjetari Statistikor Rajonal, tregojnë një Shqipëri me pop-

ullsi që tkurret me disa mijëra vetë në vit, por nëse shihen statistikat e lindjeve dhe të nxënësve më vete, vërehet se rënia e popullsisë pritet të jetë shumë më drastike në vitet dhe dekadat e ardhshme. Statistikat në seksionin e Arsimit në këtë publikim të INSTAT tregojnë se gjatë katër viteve të fundit janë mbyllur gjithsej 102 shkolla nëntëvjeçare, ose mesatarisht 25 shkolla në vit. Rënia e numrit të shkollave, dhe rrjedhimisht të mësuesve, është në fakt pasojë dhe jo shkak. Shkaku është rënia dramatike e numrit të lindjeve dhe numrit të nxënësve. Numri i lindjeve shënoi kuotën më të ulët në një shekull në vitin 2016, në më pak se 32 mijë.

Katër vjet më parë, në vitin 2012, numri i lindjeve pati qenë 35 mijë ndërsa njëzet vjet më parë, në vitin 1996, qe 68 mijë.Të gjitha qarqet e vendit kanë njohur rënie të numrit të nxënësve si në shkollat nëntëvjeçare ashtu edhe në shkollat e mesme. Rënia në numrin e nxënësve vërehet edhe në qarqet Tiranë e Durrës, dy qarqet për të cilat, vlerësimet e INSTAT flasin për rritje të popullsisë si pasojë e migrimit të brendshëm dhe jo rënie.

Muzikantët bashkojnë zërin kundër HEC-eve në Vjosë Një grup muzikantësh shqiptarë i kënduan të mërkurën bukurive të Shqipërisë ndërsa i bënë thirrje qeverisë të mos i shkatërrojë lumenjtë e vendit përmes planeve jo të qëndrueshme të energjisë, siç janë hidrocentralet. Këngëtarë dhe instrumentistë nga Shqipëria dhe Kosova, mbajtën për të dytin vit radhazi një koncert proteste, ku i dhanë gjithashtu shpresë qytetarëve se të bashkuar mund të luftojnë për mbrojtjen e peizazheve të mrekullueshme shqiptare si Vjosa dhe Valbona. “Arti nuk është shpëtimtar i botës, gjithashtu jo domosdoshmërisht mund të përmirësojë mëkatet e vendim-marrësve kundrejt shoqërisë, tokës, natyrës, ujit apo çfarëdo situate të pasigurtë jetësore! Arti, fal vetëm zërin paqësor, për të sensibilizuar, ndërgjegjësuar ndaj pasojave të pariparueshme kolektive, për të cilat gjithkush duhet të luftojë, në momentin dhe kohën e duhur,” u shprehën artistët përpara koncertit-protestë. “Ne jemi këtu për të bashkuar njerëzit në kauzën për mbrojtjen e Vjosës dhe ftojmë të gjithë të mblidhemi tok, dhe përtej 1001 halleve që ka shoqëria e vendi ynë ti japim zë kësaj kauze,” shtuan ata nëpërmjet një njoftimi për shtyp të martën.

4

Tetor 2017

ANALIZË

Brenda bandës së Moisi Habilajt: shkëlqimi dhe rënia e kushërinjve të Saimir Tahirit Përgjimet e bandës së Habilajve të kryera nga autoritetet italiane japin grimca nga jeta e trafikantëve, rreziqeve, ulje-ngritjeve të trafikut dhe keqpërdorimet e milionave të fituara brenda natës, si dhe pikëpamjet e tyre mbi politikën shqiptare, përfshirë komentet tashmë të famshme për funksionimin e politikës si një organizatë kriminale. Përgjatë katër viteve të hetimeve Italiane, shteti shqiptar rezulton inekzistent dhe nuk shkaktoi kurrë asnjë shqetësim për trafikantët.

GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANË

M

ë 25 tetor 2013, ora 10 e darkës, katër shqiptarë po udhëtonin me dy makina në Itali shumë të mërzitur. Ata e konsideronin veten financiarisht të rrënuar pasi policia u kishte kapur një ngarkesë të stërmadhe droge në Augusta, në bregun jug-perëndimor të Sicilisë, rreth 50 kilometra lag Katanias. Ata nuk e dinin se bisedat e zemëruara në brendësi të dy makinave ishin duke u përgjuar nga policia italiane dhe se pikërisht këto biseda bëjnë provat për lidhjen e tyre me ngarkesën e Augustës.

Sipas transkriptimit të bisedave të tyre të përfshira në dosjen e policisë italiane, ata ishin pjesërisht të lumtur që i patën shpëtuar arrestimit dhe pjesërisht të mërzitur se kishin humbur sasi të mëdha malli dhe gjendeshin efektivisht “në krizë financiare”, se nuk kishin para as për t’u kthyer në Shqipëri dhe se tani i nevojitej “të merrnin borxh për të organizuar një rrugë tjetër”.

Një natë më parë, një tentativë e organizatës së drejtuar nga vëllezërit Habilaj nga Babica e Vlorës për të dërguar një sasi të stërmadhe kanabisi me një gomone nga Shqipëria për në bregdetin e Sicilisë pati dështuar. Policia italiane thotë se ngarkesa u kap rastësisht, pas një njoftimi në numrin 112 për praninë e një gomoneje të dyshimtë në breg. Karabinierët ndërhynë dhe kapën 65 thasë me një peshë të përgjithshme prej 1,650 kg.

Policia italiane po i përgjonte makinat e tyre për të vërtetuar praninë e tyre në pikën e zbarkimit si dhe lidhjen e tyre me ngarkesën e sekuestruar të drogës.

“Bisedat e përgjuara vërtetojnë praninë e Moisi Habilajt, Sabaudin Çelajt dhe Maridian Sulajt në vendin e zbarkimit, arratisjen e tyre të vështirë nga vendngjarja si dhe lëndimin në këmbë të Sulajt gjatë arratisjes”, shkruhet në dosjen e policisë italiane, dosje e cila u publikua fillimisht në Shqipëri nga kreu i opozitës Lulzim Basha.

“Nuk kemi para as për t’u kthyer [në Shqipëri]” dëgjohet t’i thotë Sabaudin Çelaj Maridian Sulajt, ndërsa të dy falënderojnë Zotin që kanë shpëtuar si dhe diskutojnë dëmet

që kanë pësuar. “Kam vetëm 100 euro ndërsa Moisiu ka 200”, vijon Sulaj.

“Mos u bëj merak, do të bëjmë rrugë tjetër, do të marrim para borxh,” thotë Çelaj.

Në makinën tjetër, një anëtar tjetër i organizatës, Mariglen Alimuçaj, i cili më 25 tetor gjendej në një makinë Fiat Brava me Moisi Habilajn, thotë se ka marrë para borxh sepse kishte mbetur edhe pa cigare. Më 26 tetor 2013, me një makinë Mercedes E Class Moisi Habilaj, Mariglen Alimuçaj dhe Sabaudin Çelaj u nisën me traget nga Brindizi për në Vlorë. Sipas policisë italiane, sipas gjasave, ata po ktheheshin në Shqipëri për t’i raportuar një personi të cilit i referohen si “shefi i madh” për humbjen e ngarkesës së drogës.

Edhe disa muaj më vonë, Moisi Habilaj shprehej i mërzitur nga humbja. Duke folur me një të dyshuar tjetër me emrin Eneo Sulaj më 9 janar 2014, ai thotë: “Atë natë mbetëm keq, çfarë kam hequr do t’ia tregoj varrit”.

Trafiku i marijuanës Trafiku i marijuanës është një aktivitet fitimprurës dhe me rrezik të lartë. Organizimi i transportit të një sasie të madhe prej mbi 1 mijë kilogramë mund të kërkojë gjysmë milioni euro investim ndërsa nëse del me sukses, droga mund të shitet në Itali për 1500-1600 euro për kilogram. Një ngarkesë tipike prej 1 mijë apo 1,500 kg nëse mbërrin në Itali me sukses siguron 1.5 deri në 2 milionë euro të ardhura bruto dhe fitime neto që mund të arrijnë në 1 milionë euro. Megjithatë, çdo kilogram duhet të paguhet së paku 200-300 euro nga prodhuesit në Shqipëri ndërsa skafi, korruptimi i policisë, makinat dhe jeta luksoze e trafikantëve hanë një pjesë të konsiderueshme të fitimeve.

Moisi Habilaj ia shpjegoi pak a shumë gjendjen Sebastiano Greco-s në një bisedë që policia italiane e përgjoi më 20 nëntor 2013.

Sipas tij, nëse bën një ‘punë’ me 1 mijë kilogramë, 600 janë të tijat ndërsa 400 janë miqtë dhe nderet.

Ngarkesa të tilla të stërmëdha droge përfshijnë një numër të madh njerëzish. Fillimisht janë kultivuesit, të cilët kanë nevojë për

Ish-ministri i Brendshëm, Saimir Tahiri dhe avokati i tij, Artan Hajdari përballë Këshillit për Rregulloren, Mandatet dhe Imunitetin. Foto:LSA

shumë tokë, (për të prodhuar së gjysmë kile kanabis nevojitet së paku 2-4 metra katrorë tokë ndërsa për të prodhuar një ton nevojiten 2-4 dynym). Pastaj nevojiten një ushtri me njerëz që duhet të kujdesen për krasitjen e bimës për ta mbajtur atë të shëndetshme dhe cilësore. Nëse nuk kujdesesh për bimën, marijuana mund të dalë me cilësi të keqe dhe çmimi i saj në treg të ulet në mënyrë dramatike.

Kërkohen minimalisht tre muaj që bima të bëhet gati për t’u vjelë dhe puna nuk mjafton këtu, pasi ajo do të duhet të thahet në hije para se të presohet dhe të bëhet gati për rrugë.

Sipërfaqja e konsiderueshme e tokës, bashkë me infrastrukturën vaditëse dhe imputet bujqësore si dhe numri i lartë i punëtorëve që duhen për krasitje e punime të tjera, e bën kultivimin e drogës një punë që vështirë se mund të mbahet e fshehtë nga sytë e fshatarëve, zyrtarëve vendorë apo policisë. Për këtë arsye, si kultivimi ashtu edhe trafikimi kërkojnë bashkëpunimin apo heshtjen e një numri të madh zyrtarësh.

Viti 2013 besohet se ka qenë një vit veçanërisht ‘i mirë’ për lulëzimin e marijuanës në Shqipëri. Fushata elektorale e tensionuar e atij viti si dhe muajt e ndërmjetëm që kalojnë nga humbja e zgjedhjeve nga një qeveri te krijimi i qeverisë së re, i mundësojnë kultivuesve dhe trafikantëve liri veprimi më të madhe se sa zakonisht. Në muajt e fundit të vitit 2013 dhe në fillim të 2014, sipas përgjimeve, banda e vëllezërve Habilaj qe në gjendje që të organizonte trafikimin e disa ngarkesave me sasi të konsiderueshme.

Përgjimet e policisë italiane sugjerojnë se organizimi i një trafiku në përmasa të tilla kërkon burime financiare që nuk disponohen as edhe nga një organizatë e vjetër trafikimi si ajo e Habilajve. Në një bisedë të përgjuar në shkurt 2014, Moisi Habilaj dhe Sabaudin Çelaj diskutojnë se atyre u kanë mbi 1.7 mil-

ionë euro borxhe dhe kanë nga ana e tyre mbi 600 mijë euro borxhe te një numër i madh shqiptarësh, të cilët supozohet se janë furnizues ose financues të operacioneve të tilla të mëdha të qindra kilogramëve marijuanë njëherësh.

Lulzimi i biznesit të Habilajve Vetëm pak muaj pasi humbën mallin në Augusta, fati i organizatës kriminale duket se u përmbys, nga financiarisht të falimentuar në njerëz që nuk dinin çfarë t’i bënin paratë.

Përgjimet tregojnë se Moisi Habilaj dhe bashkëpunëtorë të tij qenë përgjegjës për shpërndarjen e drogës në Itali dhe rekuperimin e të ardhurave nga shitja e saj ndërsa vëllezërit e tij rezultojnë të angazhuar nga Shqipëria.

Trafikantët përdornin disa makina me të cilat udhëtonin nëpër Itali, më së shumti në segmentet nga Brindizi ose Bari për në ishullin e Siçilisë, në Katania. Policia Italiane duket se arriti të vendosë çimka përgjimi në secilën prej këtyre makinave, gjë që i mundësoi nga njëra anë të dëgjonin të gjitha bisedat e të dyshuarve dhe nga ana tjetër, të ndiqnin përmes sistemit të pozicionimit global lëvizjet e tyre hap pas hapi, përfshirë banesat ku qëndronin dhe mjediset ku shisnin mallin.

Përgjatë përgjimeve bëhet e qartë se Moisi Habilaj dhe drejtuesit e tjerë të bandës, ndonëse prisnin shkarkimin e mallit nga gomonet në Itali, nuk merreshin vetë me transportin detar nga Shqipëria në Itali.

Kjo nuk do të thotë se policia italiane kishte nën kontroll të përhershëm dhe tërësor aktivitetin e bandës. Shumica dërrmuese e përgjimeve janë kryer në territorin italian dhe janë përgjime ambientale të realizuara nga çimkat e vendosura në makinat e grupit.

Anëtarët e organizatës duken të vetëdijshëm për rrezikun e përgjimit të telefonave dhe vazhdimisht shmangin diskutimet në telefon, përdorin nofka të pakuptueshme për njëritjetrin, përdorin numra telefoni të blerë nën emrat e personave të tjerë. Vetëm përgjimet

Tetor 2017

5

Maxhoranca rrëzon kërkesën për arrestimin e Tahirit Me 75 vota pro dhe 60 kundër Kuvendi hodhi poshtë kërkesën e Prokurorisë për arrestimin e ish ministrit të Brendshëm më 25 tetor, por lejoi kontrollin e banesës dhe atë personal të tij. Kërkesa e Prokurorisë për arrestimin e deputetit Saimir Tahiri u bë zyrtarisht të enjten që shkoi, pas arrestimit të një bande kriminale shqiptare të trafikut ndërkombëtar të narkotikëve midis Shqipërisë dhe Italisë, të udhëhequr nga Moisi Habilaj, kushëri i Tahirit. Kërkesa erdhi pak ditë pas bërjes publike të një dosje me përgjime të Gjykatës së Katanias në Itali, e cila kishte lëshuar urdhër arreste për 10 persona, ndër të cilët edhe vëllezërit Habilaj. Në dosjen me përgjime të antimafias italiane kundër Habilajve të përfshirë në trafikun e drogës, përmendej edhe ish-ministri Tahiri në tre raste. Opozita kërkoi arrestimin e Tahirit, të cilin e kishte akuzuar edhe më herët për lidhje me këtë grup. Tahiri vetë mohoi akuzat në një dalje publike, duke pranuar si gabim vetëm shitjen e një makine te një prej vëllezërve. Për dy ditë Këshilli i Mandateve, Rregullores dhe Imunitetit debatoi në lidhje me kërkesë e prokurorisë, duke marrë në pyetje tre prokurorët edhe në dy seanca me dyer të mbyllura ku u paraqitën prova sekrete. Në fund këshilli doli me dy qëndrime të ndryshme. Kuvendi votoi pro qëndrimit të deputetëve socialist të Këshillit të Mandateve të cilët u shprehën se shohin motive politike pas kërkesës së prokurorisë.

Implikimi i dyshuar i ish-ministrit Tahiri shkaktoi debate të forta politike përgjatë 10 ditëve të fundit në Tiranë. Partia Demokratike dhe Lëvizja Socialiste për Integrim akuzuan kryeministrin Rama për lidhje me trafikantët e drogës dhe paralajmëruan një aksion politik kundër mbrojtjes që ai i bëri Tahirit. Ndërkohë, kryeministri ka mbrojtur qëndrimin se Prokuroria është e lirë të hetojë dhe të zbardhë të vërtetën, duke e cilësuar kërkesën për arrestim si të pabazuar në prova dhe të motivuar politikisht.

mjedisore, të cilat vijuan përgjatë tre viteve, i mundësuan policisë italiane faktimin e përzjerjes së Moisi Habilajt dhe të të tjerëve në trafikimin e këtyre sasive të drogës si dhe faktimin e funksionimit të këtij grupi si një organizatë kriminale, me një bazë të sigurt në Shqipëri ku gjendej droga dhe financimet e nevojshme për operacione të tilla të kushtueshme dhe rrjeti i blerësve me shumicë në përgjithësi në zonën e Katanias në Siçili.

Në dhjetor 2013, Moisi Habilaj dhe Sabaudin Çelaj përgjohen në Katania duke u shprehur të lumtur se një rrugë që kishin bërë kishte dalë me sukses dhe se ata tashmë mund t’i lejonin vetes të shpenzonin. Më 16 dhjetor, të dy pasi morën një pagesë 20 mijë euroshe nga shitja e drogës, filluan t’i shpenzonin menjëherë për të blerë rroba të shtrenjta. Moisiu thotë se ka blerë dy byzylykë, një për gruan e Saimirit dhe një për nënën. Sabi pyet se sa kanë kushtuar. Moisiu thotë: 2 mijë euro.

Moisiu thotë se kishte parë një rolex të bukur 6 mijë euro. Në këtë pikë ai del në konkluzionin e trishtueshëm se pavarësisht se sa para shpenzojnë, problemet e tyre nuk përfundojnë kurrë.

Moisi Habilaj i thotë Eneas më 11 janar 2014 se një rrugë në Itali i kushton 7 mijë apo 8 mijë euro sepse pesë mijë i harxhon për të blerë rroba. “Po mos bli rroba çdo herë se nuk është se je pa rroba”, i thotë Enea Moisiut. “Jo, po thjeshtë për fiksim”.

Gjatë dhjetorit dhe janarit 2014, paratë e drogës fillojnë të rrjedhin lum. Habilaj dhe Çelaj kur flasin me njëri-tjetrin shpesh ngatërrojnë lekët me eurot. Flitet për porosi 100 deri në 500 kilogramëshe nga shpërndarës të fuqishëm në Katania.

Më 10 janar, Moisi Habilaj dhe Eneo Sulaj komentojnë për veshjet që kanë blerë te Hugo Boss. Moisiu ankohet se një palë çorape i kanë kushtuar 320 euro. Ata flasin për pagesa prej 100 mijë apo 200 mijë euro si dhe komentojnë me njëri-tjetrin për shlyerjen e

borxheve që organizata ka marrë në persona të ndryshëm në Shqipëri në rendin e qindramijëra eurove.

Në shtator 2014, banda shqiptare dhe bashkëpunëtorët e blerësit e tyre italianë vendosin të përdorin një peshkarexhë me emrin Fatima për të transportuar një sasi të panjohur droge nga Shqipëria. Gjithsesi, përdorimi i peshkarexhës, e cila duhej të bënte një udhëtim konsiderueshëm të gjatë nga brigjet e Sicilisë deri në brigjet e Shqipërisë, nuk eci mirë. Për shumë muaj me rradhë, nga shtatori 2014 deri në verën e vitit 2015, peshkarexha u nis disa herë dhe e la udhëtimin përgjysmë për shkak të kohës së keqe apo defekteve. Vetëm më 6 maj 2015, peshkarexha arriti të kryejë udhëtimin deri në brigjet shqiptare, ku pasi hyri në ujërat territoriale të Shqipërisë, u prit nga një mjet lundrues i Habilajve për t’i treguar rrugën deri në vendin e takimit.

Koha e gjatë e kalimit nga vendimi për të përdorur pershkarexhën Fatima deri te udhëtimi i saj për në Shqipëri duket se i mundësoi policisë italiane ta vinte këtë mjet lundrues nën përgjim. Kur Fatima mbërriti në Shqipëri, Moisi Habilaj i priti italianët Giuliano dhe Greco në Porto Palermo. Italianët zbulojnë se Habilajt kishin kontroll pothuajse të plotë të territorit dhe të forcave të rendit në Shqipëri. Sipas bisedave të përgjuara, Moisi Habilaj nuk kishte frikë policinë në tërësi, por vetëm ndonjë element policor i cili mund të gjendej i transferuar rishtazh në Vlorë. Për më tepër, Habilaj duket se ka nën kontroll jo vetëm policinë, por ka njerëz të infiltruar në sistemin e monitorimit të detit me radar. Ai dëgjohet duke i dhënë instruksione italianëve që të dalin nga ngushtica e Korfuzit duke përdorur ujërat territoriale shqiptare para se të kalojnë në det të hapur me qëllimin që të shmangin me çdo kusht qëndrimin në ujërat territoriale greke. Sipas informatorit që Moisi Habilaj thotë se kishte te sistemi i radarëve, peshkarexha kishte gabuar

gjatë mbërritjes duke qëndruar në ujërat territoriale greke, aludohet duke rrezikuar në këtë mënyrë që autoritetet greke të vepronin.

Ata duhej të largoheshin jo më shumë se sa 2 milje nga bregu dhe të vijonin përgjatë bregdetit shqiptar drejt veriut deri sa të dilnin në Karaburun para se të merrnin kthesën drejt perëndimit për në brigjet italiane. Sa për autoritetet shqiptare, ato nuk gjendeshin asgjëkundi atë ditë të majit 2015.

Peshkarexha në fjalë rezulton të jetë ankoruar në brigjet shqiptare në Porto Palermo, policia italiane identifikon koordinatat 40.063083, 19.7926733. Këtu është ekzaktësisht moloja ushtarake në Porto Palermo.

Pershkarexha kur mbërriti në brigjet e Italisë, pritej nga dy varka më të vogla të cilat do të duhej të transportonin drogën nga deti në tokë para se Fatima të hynte normalisht në port e shtirur sikur po kthehej nga një udhëtim i zakonshëm peshkimi. Problemi qe që rrugës së kthimit moti u përkeqësua ndjeshëm dhe peshkarexha nuk arriti të kontaktojë varkat e vogla pritëse. Në pamundësi për të zbarkuar mallin në det, ata u futën në port bashkë me ngarkesën. Policia, e cila priste në port ndërkohë që kishte nën monitorim edhe plazhin e përcaktuar për zbarkim dhe makinat pritëse, konfiskoi 880 kilogramë marijuanë natën e 8 majit 2015. Policia dyshon se një pjesë e drogës qe hedhur sakaq në det.

Në janar 2017, policia italiane nisi një seri të re përgjimesh pasi u vu re se Moisiu dhe të tjerët po punonin për ngarkesë të re nga Shqipëria. Policia dallon kësaj here se Habilajt ia kishin dalë të transferonin drejtpërsëdrejti në Sicili me skafe shqiptare sasi të panjohura marijuane, një operacion i vështirë ky nëse marrim parasysh autonominë e kufizuar në karburant të një skafi tipik.

Përgjimet tregojnë se skafet e përdorura në trafik harxhojnë rreth 60 litra karburant oër orë udhëtim dhe se për të vajtur deri në Sicili mund të nevojiten deri në 600 litra.

Arrestimet e shumta të korrierëve dhe kapjet e përsëritura të drogës kanë bindur bandën ndërkohë se përgjimet, veçanërisht ato të telefonit, janë një rrezik i përhershëm. Ata zgjedhin të mbajnë telefonin fikur me bateri të

hequr gjatë udhëtimeve, si dhe ndërrojnë numrat e telefonat vazhdimisht. Ata vendosin të përdorin celularë të caktuar vetëm për komunikim me njëri-tjetrin dhe një grua me emrin Brunilda Alikaj rezulton se i ka dhënë këshilla se si të shmangin përgjimet telefonike. Trafikantët fillojnë të mbështeten gjithnjë e më shumë te makinat e marra me qira por policia arrin me lehtësi të vendosë së paku sinjalizues GPS për të pasur mundësi ndjekjen e vendndodhjes së tyre.

Laku për këtë organizatë kriminale u mbyll më 12 tetor 2017. Hetuesit italianë iu drejtuan gjykatës së Katanias për të kërkuar masat e arrestit për 11 të dyshuar, shtatë shqiptarë dhe katër italianë. Mes të akuzuarve janë dy vëllezërit Habilaj, Moisi dhe Florian, 39 dhe 37 vjeç, dy vëllezërit Sulaj, Maridian dhe Armando, 29 dhe 33 vjeç si dhe Sabaudin Çelaj, 49 vjeç e Fatmir Minaj, 55 vjeç.

Roli i Tahirit Dokumenti i policisë italiane e përmend ish-ministrin e Brendshëm Sajmir Tahiri si gjatë përgjimeve, ashtu edhe gjatë komenteve në tre raste. Në njërin rast, (faqja 100), dy të dyshuarit, Moisi Habilaj dhe Sabaudin Çelaj diskutojnë me njëri-tjetrin se çfarë ka më shumë se sa ata Saimir Tahiri. Moisiu beson se Saimiri ka bërë 5 milionë euro brenda një muaji ndërsa Çelaj thotë se këto janë para të parëndësishme për të pasi atij 20 milionë nuk i mjaftojnë në një fushatë elektorale. Në kohën e zhvillimit të kësaj bisede, 16 dhjetor 2013, Tahiri kishte vetëm tre muaj në postin e Ministrit të Brendshëm, por ai pati qenë deputet që nga viti 2009.

Në rastin tjetër, (f 93) Moisiu thotë se ka blerë dy byzylykë, një për gruan e Saimirit dhe një për nënën. Sabi pyet se sa kanë kushtuar. Moisiu thotë: 2 mijë euro.

Në rastin e tretë, (f. 193-194) policia italiane shënon se më 3 mars 2014, Moisi Habilaj dhe Sabaudin Çelaj patën mbërritur në Sicili me makinën A8, nën pronësinë e Saimir Tahirit. Ata u kthyen në Shqipëri më datë 24 mars po me makinën e Tahirit.

Në rastin më problematik për Tahirin, ai përmendet si përfitues i mundshëm i një shume parash nga trafiku i drogës.

6

Tetor 2017

INVESTIGIM

“Pazari” i doktoraturave vë në pikëpyetje ligjshmërinë e gradave shkencore në Infermieri Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se ndonëse Fakulteti i Shkencave Mjekësore Teknike kishte vetëm 4 pedagogë me tituj, ai hapi dyert për 320 doktorantë në vitet 2010-2013 duke ulur nivelin e kritereve ligjore dhe anashkaluar detyrimet, ndërkohë që konflikti për njohjen e këtyre gradave shkencore përfundon në dyert e gjykatës.

LINDITA ÇELA | BIRN | TIRANË

N

ë një seancë rutinë të prillit 2014 në Komisionin e Shëndetësisë në Parlament, Ali Refatllari-rektor në atë kohë i Universitetit të Mjekësisë ekspozoi degradimin e kërkimit shkencor përmes një sistemi që ai e quajti “pazar i doktoraturave”.

“Doktoraturat përfundonin me dy pedagogë të brendshëm dhe tre të jashtëm dhe firmoseshin te restorant ‘Viktoria’,” tha ish-rektori, ndërsa paralajmëroi para deputetëve se kishte urdhëruar audite për të gjitha faktultetet e Universitetit të Mjekësisë. Denoncimi i Refatllarit shigjetonte Fakultetin e Shkencave Mjekësore Teknike [ish-fakulteti i Infermierisë], i cili ndonëse kishte vetëm 4 pedagogë me tituj shkencorë, hapi dyert për 320 doktorantë nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia në vitet 2010-2013.

Debati në Kuvend u mbyll vetëm me disa replika. Por tre vjet më pas, shkelja e kritereve ligjore në pranimin e doktorantëve vazhdon të krijojë probleme në funksionimin e Fakultetit të Shkencave Mjekësore Teknike, ndërkohë që një konflikti për njohjen e gradave shkencore pritet të zgjidhet në dyert e gjykatës.

Të dhënat e siguruara nga BIRN përmes qindra faqeve dokumente të përbëra nga dy raporte auditi të Ministrisë së Arsimit, një korrespondencë e gjatë mes FSHMT dhe institucioneve përgjegjëse si dhe nga ankesat e doktorantëve të mbetur pezull, ekspozojnë shkelje të kritereve ligjore në të tre shkollat doktorale të këtij fakulteti si dhe vënë në pikëpyetje cilësinë e dhjetra gradave shkencore të shpërndara përgjatë viteve.

Dokumentet tregojnë gjithashtu se Fakulteti i Shkencave Mjekësore Teknike u kthye në një “fabrikë” doktoraturash për një numër të madh mjekësh, stomatologësh apo pedagogësh të Infermierisë në Tiranë dhe në rrethe, të cilët u regjistruan aty pasi kishin dështuar më parë të fitonin në programet e ciklit të tretë të fakulteteve të tjera respektive në Universitetin e Mjekësisë.

Rruga e “mbushjes së kuotave” të akorduara nga Këshilli i Ministrave u hap përmes dy vendimeve të marra nga Këshilli i Profesorëve dhe Senati Akademik, të cilat ulën kufirin për kriterin e notës mesatare nga 8 në 7 dhe nivelin e njohurive të gjuhës angleze nga C1 në A1. Përveç zbutjes së kritereve në fazën e regjistrimit, grupet e auditit kanë evidentuar probleme edhe gjatë procesit akademik apo në mbrojtjen e disertacioneve para jurive. Sipas

tyre, në dosjet e disa prej doktorantëve mungojnë publikimet e duhura shkencore, ndërsa kushti i referimeve në konferenca ndërkombëtare është plotësuar përmes organizimit të aktiviteteve nga vetë fakulteti apo pjesmarrjes në konferenca lokale pa asnjë lidhje me fushat e studimit. Si pasojë e problemeve të evidentuara nga auditet për funksionimin e shkollave doktorale në vitet 2010-2013, Fakulteti i Shkencave Mjekësore Teknike bllokoi procesin e njohjes së gradës shkencore “Doktor” për rreth 170 kandidatët në proces gjatë vitit 2016.

Vendimi i bllokimit të njohjes së gradave shkencore u mor nga dekania e FSHMT, Tatjana Çina pak kohë pasi ajo zëvendësoi në këtë post dekanin jetëgjatë të fakultetit, Petrit Bara. Ky vendim u pasua nga një korrespondencë e gjatë dhe e pashpresë mes Çinës, rektoratit të Universitetit të Mjekësisë dhe Ministrisë së Arsimit për gjetjen e një zgjidhjeje. Dekania Çina tha në një intervistë për BIRN se institucionet përgjegjëse, të tilla si Ministria e Arsimit nuk kanë dhënë urdhëzime të qarta për zgjidhjen e situatës së paligjshmërisë me doktoraturat, ndërsa shtoi se është e gatshme të vijojë procedurat për njohjen e gradave shkencore, vetëm nëse doktorantët plotësojnë mangësitë në dosjet e tyre. Vendimi i saj është kundërshtuar nga 21 pedagogë, pjesa më e madhe e të cilëve japin mësim në Fakultetin e Shkencave Mjekësore Teknike, të cilët e kanë mbrojtur gradën shkencore përpara jurive, por nuk kanë mundur të marrin diplomën. Në një letër-ankesë të dorëzuar në Senatin Akademik, pedagogët pretendojnë se bllokimi i njohjes së gradës “Doktor” është antiligjor dhe në aplikim të standardit të dyfishtë nga dekania e fakultetit. Në gusht 2017, Senati Akademik i Universitetit të Mjekësisë u dha të drejtë pedagogëve dhe vendosi zhbllokimin e procesit dhe njohjen e doktoraturave. Por dekania e FSHMT, Tatjana Çina refuzon ta zbatojë këtë vendim dhe e ka ankimuar atë në Gjykatën Administrative të Tiranës.

“Unë nuk besoj se Senati ka të drejtë që të më urdhërojë të firmos dokumente në kundërshtim me ligjin, ndaj i jam drejtuar gjykatës të vendosë për një interpretim ligjor, duke qenë se fakulteti nuk ka një zyrë juridike,” tha Çina për BIRN. “Duke qenë se ministria e Arsimit nuk jep një qëndrim të prerë për këtë çështje, nuk kisha rrugë tjetër veçse t’i drejtohesha gjykatës,” shton ajo.

I pyetur nga BIRN për shkeljet e konstatuara nga auditetet e Ministrisë, ish dekani i Fakultetit të Infermierisë gjatë viteve 2004-

2016, Petrit Bara mohoi të ketë pasur probleme. “Auditet nuk kanë gjetur asnjë mangësi ligjore dhe administrative, që është detyra e tyre. Për sa i përket përmbajtjes dhe të tjerave janë komisionet, këshilli i profesorëve që vendosin. Auditi nuk është prokuroria, por një sektor ndihmues që thotë se këto nuk janë të rregullta, dhe pas auditit lihen detyra dhe zgjidhen ato,” tha Bara. Ministria e Arsimit nuk iu përgjigj pyetjeve të BIRN për konfliktin që vazhdon prej një viti e gjysmë në Fakultetin e Shkencave Mjekësore Teknike. Megjithatë, përgjigjet e firmosura nga ministrja Lindita Nikolla, të cilat BIRN i disponon, tregojnë se ky institucion ka udhëzuar shqyrtimin e zbatimit të kritereve ligjore për secilin prej rasteve.

Doktoraturat “mbesin në klasë” E hapur fillimisht si një kurs 1-vjeçar në fillim të viteve ’90, shkolla e Infermierisë ka pësuar ndryshime drastike përgjatë dy dekadave e gjysëm. Në vitin 1996 ajo mori statusin e Shkollës së Lartë, ndërsa në vitin 2004 u ngrit në nivelin e fakultetit pranë Universitetit të Tiranës. Me vendim të qeverisë së djathtë të Berishës në janar 2013, fakulteti i Infermierisë mori emrin Fakulteti i Shkencave Mjekësore Teknike dhe u vendos në varësinë e Universitetit Mjekësor të Tiranës-edhe ai i themeluar në të njëjtën kohë. Përgjatë 12 viteve të funksionimit, Fakulteti i Infermierisë [sot FSHMT] ka ndërruar vetëm dy dekanë; Petrit Bara [2004-2016] dhe Tatjana Çina, zgjedhja e së cilës u pasua me debate në vitin 2016. Në vitin 2010, FSHMT çeli për herë të parë ciklin e tretë të studimeve me dy programe doktorale, ndërsa në vitin 2013 hapi edhe shkollën e tretë doktorale për Shkenca Infermierore. Por të dhënat e siguruara nga raporti i monitorimit të Ministrisë së Arsimit i datës 18 korrik 2014 tregojnë se Fakulteti i Shkencave Mjekësore Teknike e ka nisur me shkelje debutimin e vet në studimet e ciklit të tretë, duke dyfishuar në mënyrë të padrejtë kuotat e akorduara nga Këshilli i Ministrave. Sipas raportit të Ministrisë së Arsimit, në vitin 2010 FSHMT-së i janë akorduar 80 kuota për të dyja programet e doktoraturës, por institucioni ka regjistruar dyfishin e studentëve, përkatësisht 80 kuota në doktoraturën për “”Lëndë klinike”dhe 80 kuota të tjera për “Lëndë paraklinike”. Për të mbushur kuotat e dyfishuara padrejtësisht, Këshilli i Profesorëve të FSHMT ka marrë vendim për të ulur kriterin e mesatares nga 8 në 7, ndërkohë që në vitin 2013, Senati Akademik ka vendosur të ulë edhe nivelin e njohurive të gjuhës angleze nga C1 në A1. “Fakulteti i Shkencave Mjekësore Teknike ka pasur si

parim mbushjen e kuotave të dhëna nga Këshilli i Ministrave, edhe nëse kandidatët nuk kanë plotësuar kushtet akademike të pranimit,”evidenton grupi i monitorimit të Ministrisë së Arsimit në auditin e dytë të kryer në vitin 2016.

Ndërkohë, raporti thekson se stafi akademik ka anashkaluar gjithashtu në disa raste kriteret për botime shkencore apo pjesmarrje në konferencat ndërkombëtare shkencore në vlerësimin e kandidatëve.

“Në një pjesë të madhe të dosjeve të doktoratës në FSHMT, artikujt shkencorë nuk kanë faktor impakti dhe janë të referuara në konferenca të ashtuquajtura ndërkombëtare.

Në një konferencë në qytetin e Shkodrës me temë ‘Për zhvillimin e qëndrueshëm të qytetit të Shkodrës’, një pjesë e doktorantëve kishin referuar nga dy artikuj,”thuhet në auditin e Ministrisë së Arsimit.

Kuotat e papërballueshme nga stafi akademik kanë sjellë anomali të tjera në programet e doktoraturës, duke anashkaluar hallkat e miratimit dhe të vlerësimit të disertacioneve. Sipas auditit, në mungesë të theksuar të stafit me grada shkencore, të njëjtët persona miratojnë temat dhe i vlerësojnë ato, “duke urdhëruar veten e tyre”.

Problemet e vitit të parë të shkollave doktorale kanë vazhduar edhe në vitet e tjera. Në një audit të kryer nga vetë Fakulteti për vitin 2013-kohë kur u hap edhe shkolla e tretë doktorale për Shkenca Infermierore, evidentohet se: “nuk ekziston asnjë material mbi dokumentacionin e hapjes së shkollës doktorale… nuk ka programe të studimit të doktoratës dhe nuk ekziston dokumentacioni për kurrikula dhe silabe të ciklit teorik”. Raporti vëren gjithashtu se procedurat e konkursit kanë qenë formale, duke pasur si rezultat 60 aplikantë, të cilët u shpallën që të gjithë fitues.

Sipas auditit të Ministrisë së Arsimit, në dosjet e disa studentëve u gjetën dokumente të mbrojtjes së gjuhës angleze, të lëshuara nga Dhoma e Tregtisë Angli-Shqipëri, institucion

Tetor 2017

Dekania e Fakultetit të Shkencave Mjekësore Teknike, Tatjana Cina

Ish-dekani Petrit Bara “Auditet nuk kanë gjetur asnjë mangësi ligjore dhe administrative, që është detyra e tyre. Për sa i përket përmbajtjes dhe të tjerave janë komisionet, këshilli i profesorëve që vendosin.

Auditi nuk është prokuroria, por një sektor ndihmues që thotë se këto nuk janë të rregullta, dhe pas auditit lihen detyra dhe zgjidhen ato”.

Rektori i UM, Arben Gjata “Nëse dikush që e ka marrë, nuk ke çfarë bën më. Ne përballemi me një procedurë që duhet të gjejmë në zgjidhje ligjore për këtë punë. Na është ofruar një zgjidhje ligjore, çështja është në proces gjyqësor, dhe të shpresojmë se të paktën gjykata të vendosë si do të zgjidhet nga ana ligjore çështja…”.

ky i palicensuar nga Ministria e Arsimit. Shkelja e kriterit për nivelin e mbrojtjes së gjuhës angleze vazhdon të jetë një ndër problemet kryesore të bllokimit të njohjes së gradave shkencore.

Raportet theksojnë se në kundërshtim me kuadrin ligjor, në të gjithë procesin e mbrojtjes së gradës shkencore nuk është kryer verifikimi i kritereve ligjore të kandidatëve dhe nuk janë gjetur në dosjet e tyre botime në revista shkencore të indeksuara në Pubmed. Ndërkohë, referime ndërkombëtare janë quajtur aktivitetet e zhvilluara nga vetë Fakulteti apo të ngjashme të zhvilluara në Tetovë. Ndryshe nga institucionet e tjera të Arsimit të Lartë, Fakulte-

ti i Shkencave Mjekësore Teknike ka injoruar edhe vendimin e Ministrisë së Arsimit për pezullimin e aplikimeve dhe vlerësimeve në shkollat doktorale, i lëshuar më 13 maj 2016.

Pavarësisht urdhrit, 17 kandidatë mbrojtën disertacionet e tyre në kundërshtim me këtë vendim, thuhet në raportin e auditit.

Cilësia e diskutueshme Përveç parregullsive proceduriale, raportet e auditit që BIRN disponon vendosin në pikëpyetje edhe cilësinë e disa prej disertacioneve të miratuara nga juritë e FSHMTndonëse analiza shkencore nuk ka qenë kompetencë e tyre. “Pavarësisht se grupi nuk ka kompetencën akademike adekuate për të vlerë-

suar temat e doktoratave vihet re që një pjesë e tyre janë thjesht tema statistikore, jo në nivel të lartë të kërkimit shkencor,” thuhet në raportin e auditimit të vitit 2014 të Ministrisë së Arsimit.

Grupi i punës ka renditur një listë prej 39 titujsh, fusha e studimit të së cilave lidhej me të dhëna statistikore të sëmundjeve në zona të caktuara, ndërkohë që tre tema janë konsideruar si krejt jashtë fushës së Fakultetit të Shkencave Mjekësore Teknike.

Disertacionet e mësipërme kishin lidhje me rolin dhe ndikimin e diplomacisë së shteteve të vogla në sigurinë rajonale, transferimin e shërbimeve shëndetësore të burgjeve në Kosovë apo mbi të drejtën penale në shëndetësi. Raporti i monitorimit të Ministrisë së Arsimit thekson gjithashtu se disa prej kandidatëve nuk kanë lidhje me shkencën e së njëjtës fushë.

“Ka kandidatë të fushës sportive, stomatologjike, juridike. Ka edhe kandidatë që s’kanë lidhje me shkencën në punën e tyre… një studente është sekretarja e dekanit,” thuhet në raport. Në shtator 2016, sektori shkencor i FSHMT ka dalë në përfundime të ngjashme.

Sa i përket provimit teorik, ky sektor evidenton se në disa raste provimi është zhvilluar me një pedagog dhe jo me komision. “Ka fletë provimi të nënshkruara nga tre zv.dekanet e Fakultetit, megjithëse nuk kanë titull “Profesor i asociuar” ose “Profesor”. Fletët e provimit kanë vetëm një nënshkrim, nuk kanë komision,” shtohet më tej. Një shkelje tjetër e evidentuar nga sektori shkencor i FSHMT ka qenë mospërputhja e temave me profilin e doktorantëve apo studimet e tyre të mëparshme universitare. “Temat nuk kanë lidhje me profilin e doktoraturës dhe për aprovimin e tyre nuk mban askush përgjegjësi, pasi shefet e departamenteve që i kanë firmosur ato nuk kanë gradën shkencore për vete. Kriteri i mesatares në këtë shkollë doktorale ka qenë 8.5 por gjysma e kandidatëve, mes të cilëve edhe pedagogët e FSHMT janë futur nën mesatare,”thuhet në raport. E pyetur nga BIRN për cilësinë e disertacioneve, dekania Tatjana Çina u përgjigj se në fillim nuk kishte shqyrtuar përmbajtjen, por vetëm anën formale të përmbushjes së kritereve.

“Shumë më vonë, kur më duhej të shpjegoja se pse nuk pranoja të firmosja vijimin e procedurave të doktorimit për 21 pedagogët kam parë se kishte disertacione me 24 faqe apo dhe tema ku dukshëm mungon elementi i kërkimit shkencor,” shtoi ajo.

Por ish-dekani Petrit Bara e cilëson vendimin të padrejtë, ndërsa i tha BIRN se nuk janë studentët ata që duhet të penalizohen.

“Nëse juria ka bërë një tjetër që nuk është, juria duhet të penalizohet sipas rregullave dhe rrugëve, por nuk mund të penalizohet studenti,”tha ish-dekani Bara.

Konflikti shkon në gjykatë Vendimi për bllokimin e njohjes së doktoraturave ka zemëruar 21 pedagogë të fakultetit të Shkencave Mjekësore Teknike, të cilët akuzojnë dekanen e tyre, Tatjana Çina për veprime të pajustifikuara ligjore dhe se po ndjek standarde të dyfishta.

21 pedagogët i kanë drejtuar letra ankese Ministrisë së Arsimit dhe Senatit Akademik të Universitetit të Mjekësisë përmes së cilët kërkojnë zgjidhjen e problemit, duke mos pranuar që tú rikthehen procedurave plotësuese.

“Pengesa që na krijohet është selektive, pasi bëhet fjalë për aplikimin e standardeve të dyfishta. Regjistrimi i diplomave tona është refuzuar duke iu referuar disa kritereve, të cilat nuk përputhen me interpretimin që ky institucion ka proceduar në aplikimin e kritereve për vite me radhë,” thuhet në letrën e 21 pedagogëve.

Arben Gjonej, pedagog i jashtëm në Fakultetin e Shkencave Mjekësore Teknike i

7

tha BIRN se aplikimi i tij është në përputhje me dokumentet që i ka kërkuar administrata e universitetit në vitin 2013 dhe pavarësisht se ka botime në revista shkencore të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, prej një viti i është bllokuar njohja e gradës shkencore. “Unë nuk kam asgjë me dekanen e fakultetit, por personalisht po më mohohet e drejta e titullit, çka automatikisht reflektohet në pagesën time si pedagog,’tha Gjonej. “ Unë kam plotësuar dosjen sipas kritereve dhe në atë kohë na është thënë se certifikata e gjuhës së huaj, BULATS quhej e vlefshme,” shtoi ai.

Përveç 21 pedagogëve të FSHMT, njohja e gradës “Doktor” është bllokuar edhe dhjetra studentëve të tjerë, për të cilët janë aplikuar të njëjtat standarde të regjistrimit.

Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se në fillim të vitit 2016- kur u vendos pezullimi i njohjes së gradave shkencore, rreth 150 studentë ishin pajisur me kartonin e gradës “Doktor”. Ndërkohë, për 170 kandidatët e tjerë të regjistruar në vitet 2010-2013 dhe në vazhdim mbetet ende e paqartë se mbi ç’kritere do të procedohet për njohjen e gradës shkencore. Më 27 korrik 2017, Senati Akademik i Universitetit të Mjekësisë vendosi të zhbllokojë procesin e njohjes së gradave shkencore, duke gjykuar se parregullsitë proceduriale nuk janë përgjegjësi e doktorantëve, por e administrimit të procesit nga FSHMT. “Këto parregullsi nuk mund të pengojnë njohjen e gradës shkencore dhe procedurat e mëtejshme të doktorantëve në proces,” thuhet në vendim. Sa i përket nivelit të gjuhës së huaj, Senati shprehet se ka përcaktuar si kriter vetëm nivelin e gjuhës së huaj A1 dhe jo qendrat, nëse janë apo jo të licencuara, duke legjitimuar kështu certifikatat BULATS të kandidatëve. Por dekania Çina i tha BIRN se ajo ka refuzuar të vijojë procedurat, pavarësisht se gjendet “prej më shumë se një viti në presion të fortë”. Çina këmbëngul që doktorantët duhet të përmbushin kriteret ligjore për njohjen e titullit, ndërsa pret që çështja tashmë të zgjidhet në Gjykatën Administrative të Tiranës. “Unë ka parë dosjet e kandidatëve nëse përmbushin kriteret ligjore, siç janë; gjuha e huaj, artikujt shkencorë dhe referencat, nëse tema është miratuar nga departamenti dhe vlerësimi që kanë bërë komisionet. Në shumë raste, dhe pse komisionet kanë votuar se nuk përmbushin kriteret ligjore, çuditërisht aplikimet janë pranuar,”tha Çina për BIRN. Arben Gjata, rektori i Universitetit të Mjekësisë pranon gjithashtu se një pjesë e doktoraturave nuk janë në nivelin e duhur akademik. “Nuk mund të them sot se të gjitha doktoratura që janë mbrojtur në Republikën e Shqipërisë, nga Universitetit më i fundit dhe deri tek Universitetit më i parë, janë të gjitha studime shumë të mira dhe ekzemplare.

Natyrisht brenda tyre, besoj dhe mendoj, ka pasur probleme, disa kanë qenë më të mira dhe disa kanë qenë më të dobëta, dhe ky është një proces rritjeje i arsimit të lartë,” tha Gjata për BIRN. Megjithatë, ai mbetet optimist se gjykata do t’i japë zgjidhje ngërçit të krijuar.

“Nëse dikush që e ka marrë, nuk ke çfarë bën më. Ne përballemi me një procedurë që duhet të gjejmë në zgjidhje ligjore për këtë punë. Na është ofruar një zgjidhje ligjore, çështja është në proces gjyqësor, dhe të shpresojmë se të paktën gjykata të vendosë si do të zgjidhet nga ana ligjore çështja…,” tha rektori Gjata. Pedagogu i Fakultetit të Shkencave Mjekësore Teknike, Arben Gjonej e quan të pakuptimtë vazhdimin e këtij ngërçi edhe pas vendimit të Senatit, ndërsa shtoi se shpreson që çështja të zgjidhet në gjykatë.

“Megjithatë ne jemi në gjyq dhe shpresojmë që ky problem të marrë një zgjidhje ligjore, ”përfundoi ai.

8

Tetor 2017

Megjithë retorikën për reformë në drejtësi, përplasja politike e ditëve të fundit dhe sulmi ndaj prokuorisë tregon edhe njëherë që kur politikanë të rëndësishëm gjenden nën akuzë në Shqipëri, historia është e dënuar të përsëritet.

Opinion

Imuniteti i Saimir Tahirit thellon hendekun midis politikës dhe sundimit të ligjit VLADIMIR KARAJ | BIRN | TIRANË

V

otimi të mërkurën në parlament i kërkesës së Prokurorisë së Krimeve të Rënda, për arrestimin, heqjen e lirisë dhe kontrollin e banesës, së ish-ministrit të Brendshëm Saimir Tahiri, ka rikthyer në skenë debatin e përsëritur të sjelljes së partive politike ndaj institucioneve të drejtësisë, kur këto të fundit hetojnë apo kërkojnë të gjykojnë raste të personave me pushtet.

Mazhoranca dhe opozita i drejtohen seacës parlamentare me dy raporte të ndryshme të prodhura në Këshillin e Mandateve, Rregulloren dhe Imunitetit, kur njëra palë kërkon arrestimin e Tahirit dhe tjetra është kundër.

Deputetët e Partisë Socialiste rekomandojnë rrëzimin e kërkesës së prokurorisë me vëllezërit Habilaj. Në dosjen me përgjime të argumentin se shohin “motive politike” pas antimafias italiane kundër Habilajve të përfsaj. Nga ana e tyre, deputetët e opozitës në shirë në trafikun e drogës, përmendej edhe Këshill mbështesin kërkesën e prokurorisë ish-ministri Tahiri në tre raste. Opozita me argumentin bazë se të dhënat e dala nga kërkoi arrestimin e Tahirit, të cilin e kishte përgjimet në Itali, vërtetohen “në praktikë” akuzuar edhe më herët për lidhje me këtë për shkak se gjatë kohës që Tahiri ka qenë grup. Tahiri vetë mohoi akuzat në një dalje Ministër i Brendshëm, policia shqiptare nuk publike, duke pranuar si gabim vetëm shitka vepruar kundër organizate kriminale të jen e një makine te një prej vëllezërve. kushërinjve të tij Habilaj.Tahiri bëhet zyrtari Për dy ditë Këshilli i Mandateve, Rregi parë i këtij niveli në Shqipëri që akuzohet ullores dhe Imunitetit debatoi në lidhje me drejtpërsëdrejti për pjesëmarrje në organi- kërkesë e prokurorisë, duke marrë në pyetzatë kriminale. je tre prokurorët edhe në dy seanca me dyer Ndërsa shumica dhe opozita janë përf- të mbyllura ku u paraqitën prova sekrete. Në shirë në betejë akuzash e kundërakuzash, fund këshilli doli me dy qëndrime të vëzhguesit e jetës politike në vend të pyetur ndryshme. nga BIRN, shohin te refuzimi i shumicës për Enkelejd Alibeaj që ishte pjesë e këshillit të votuar të plotë kërkesën e prokurorisë, i tha BIRN se ““Miratimi i pjeshëm”, që nuk një përsëritje të historisë, ndërsa shpjegojnë njihet si nocion ligjor, është asgjë më shumë se kjo konfirmon se propaganda politike pro sesa mohim total i mundësie për të hetuar”. drejtësisë që dëgjohet zakonisht në media Alibeaj tha se Tahirit i ishte dhënë kohë e dhe aktet janë sërish mjaft larg njëra-tjetrës. mjaftueshmë për të fshehur provat.

“Nëse kërkesa e organit të akuzës miraNë anën tjetër Ulsi Manja deputet i PS në tohet pjesërisht, apo ashtu siç vlerëson këtë këshill, vuri në dukje se ishte “nxitimi i mazhoranca, atëherë vullneti dhe diskre- prokurorisë dhe zelli politik i opozitës për cioni i legjislativit do të vijoj të jetë për- të vesh një çështje që duhej të ishte një çështcaktues për fatet e jetës politike dhe insti- je e zakonshme ndoshta për drejtësin, ama tucionale në vend, edhe pse në anashkalim për atë drejtësi që e ka kaluar vetingun, jo të qartë të së drejtës,” i tha BIRN analisti Ar- drejtësia që pret vetingun, problemi më i jan Vasjari. madh i (kësaj) çështje penale”.

Kërkesa e Prokuorisë për Krime të RënPor qëndrimi i shumicës për të bllokuar da për arrestimin e ish-ministrit të Brend- arrestimin e mundshëm të Tahirit, lexohet shëm Saimir Tahiri, të cilin tha se e kishte prej vëzhguesve të jetës politike në vend si nën hetim për “Trafikut të narkotikëve”, kry- një shenjë se kjo e fundit përpos qëndrimeve er në bashkëpunim, në formën e posaçme të publike pro Reformës në Drejtësi, nuk është grupit të strukturuar kriminal dhe “Korrup- aq e gatshme të lëshojë personat e lidhur me sionit pasiv të zyrtarëve të lartë shtetëror”, të politikisht. “Fillimisht këta hiqen si partiu bë zyrtarsiht të ejten që shkoi. zanë të drejtësisë, sikur e mbështesin e bëKërkesa erdhi pak ditë pas bërjes publike jnë, deri kur u afrohet te pragu i shpisë, kur të një dosje me përgjime të Gjykatës së Ka- troket në derën e kryministrit, mazhorancës tanias në Itali, e cila kishte lëshuar urdhër ajo derë u përplaset në fytyrë”, i tha BIRN Natasha Mulaj, kryetare e Kolegjit të Apelimit arreste për 10 persona, ndër të cilët edhe analisti Armand Shkullaku.

Edhe më herët politikanë të ndryshëm janë akuzuar se fshihen pas imunitetit. Ligjet për këtë të fundit ndryshuan disa herë, ndërisa me ndryshimet kushtetuese të vitit 2016, prorkurorisë i është dhënë e drejta të hetojë pa marrë autorizim nga parlamenti, por politikanët sërish kanë imunitet ndaj arrestimit dhe një sërë procedurash të tjera mburojë.

Në vitin 2008 imuniteti u hoq për dy ministra të qeverisë së Sali Berishës, Lulzim Bashën tani kreu i PD dhe atëherë Ministër i Transporteve, më vonë i Jashtëm dhe i Brendshëm dhe Fatmir Mediu tani deputet dhe atëherë ministër i Mbrojtjes dhe më vonë i Mjedisit. E ndërsa në rastin e Bashës nuk është i qartë roli i imunitetit, ndërsa Gjykata e Lartë rrëzoi çështjen për shkak të shkeljes së afateve dhe disa procedurave nga prokuroria, Fatmir Mediu që ishte nën akuzë pas shpërthimit të marsit 2008 që solli 26 të vrarë në Gërdec, përfitoi ndërkohë nga rizgjedhje si deputet. Gjykata e Lartë vendosi më 14 shtator 2009 se çështje penale ndaj tij nuk mund të vijonte pasi ai kishte rifituar imunitetin.

Gazetari Lutfi Dervishi sheh te qëndrimet rreth çështjes një ndryshim nga sa ka ndodhur më herët, duke e lidhur atë me atmosferën e krijuar për shkak të Reformës në Drejtësi. “Debati”, thotë ai, “nuk është më a duhet të fillojë, por si duhet të fillojë dhe nga ku duhet të fillojë”.

Megjithatë krerë të opozitës theksuan se ndalimi i arrestimit tregonte vullnetin e shumicës për “Reformën në Drejtësi”.

LSI përmes zv-krytarit Luan Rama e quajti të hënën votimin e të mërkurrës si “votim pro apo kundër reformës në drejtësi”. Deputeti Alibeaj e sheh gjithashtu ruajtjen e imunitetit të Tahirit si një votë që e dëmton reformën në drejtësi.

“Me këtë akt po bëhet gati ta gjynjëzoj, që në embrion, drejtësinë e reformuar.

Kështjella e Reformës në Drejtësi po merr në këto momentë një goditje që do ta fusë atë përsëri në vdekje klinike. Kësaj radhe pa shpresë jete, nëse ndodh,” tha ai.

Në një univers paralel, deputeti i Partisë Socialiste Ulsi Manja, mendon se rasti dëshmon të kundërtën.

“Jo vetëm që nuk shof asnjë lidhje mes çështjes Tahiri dhe Refomës në Drejtësi, përkundrazi motivimin politik që i ka bërë prokuoria në harkun kohor të katër ditëve këtij rasti, unë e shof si sfidë ndaj vetingut dhe Reformës në Drejtësi,” tha Manja.

Për analistët politikë qëndrimi i shumicës është një shenjë se politika nuk ka për të pranuar lehtë arrestime në rradhët e saj, me apo pa reformë. “Është një mesazh shumë i qartë që politika nuk ka për të shkuar në gijotinë me këmbët e saj, sigurisht këtë shije të lë,” tha Arion Sulo kryeredaktor i të përditshmes Mapo. Pasi vë në dukje se reforma ende nuk ka filluar të zbatohet, Sulo shprehet se kjo e fundit ka pasur dhe ka të plotë vetëm mbështetjen ndërkombëtare.

“Janë ndërkombëtarët që e kanë shtyrë përpara Reformën në Drejtësi dhe vetingun, po të qe për politikën shqiptare do e kishte kapur siç e ka bërë për 27 vjet,” tha ai.

Edhe Arjan Vasjari thotë se nuk e shikon këtë si një goditje ndaj reformës “për shkak të mundësive të kufizuara që politika ka në raport me reformën”. Por sipas tij qëndrimi i shumicës “ka gjurmë që më bëjnë ta lexoj këtë sjelllje si një lloj vulnus-i ndaj frymës së reformës e cila, në themel të saj, ka reduktimin cilësor të influencës së politikës mbi autonominë vendimarrëse të sistemit të drejtësisë.

Armand Shkullaku ndërkohë sheh një sjellje të përsëritur të politikës ndaj drejtësisë.

“Kjo nuk është hera e parë që kjo na ka ndodhur. Në momentin që skandalet kanë marrë përmasat që mund të rrezikonin një pushtet, çonin vendin në zgjedhje të parakohshme reagimi on-bllok ka qenë kundër organeve të drejtësisë”, thotë ai. Shkullaku shikon sulmin e shumicës ndaj prokuorisë si një sulm që do dekurajonte këdo në atë pozita. Duke hequr paralelizëm mes qëndrimit të Ramës në rastin Tahiri me atë të Berishës pas 21 janarit Shkullaku thotë se “Ndryshon vetëm efekti stilistikorë i dy protagonistëve.

Berisha kishte një gjuhë më të egër, Rama e ka më të sofistikuar, por në thelb kur preket pushteti secila mazhorancë i drejton sulmet e saj ndaj prokurorisë”.

Tetor 2017

Analizë

9

Duke komentuar për përpjekjen e Katalunjës për pavarësi si një efekt domino negativ për Bashkimin Europian, Joshka Fisher argumenton se negociatat janë kyçe për të mbajtur lart vlerat që bashkojnë europianët.

Sulmuesit nga brenda të Europës JOSCHKA FISHER PROJECT SYNDICATE, BERLIN

E

uropa më së fundmi duket se e ka lënë pas krizën e vet ekonomike shumëvjeçare, por ajo mbetet e pazgjidhur. Për çdo arsye për optimizëm, duket se ka gjithnjë një shkak për shqetësim. Në qershor 2016, një shumicë e ngushtë votuesish britanikë zgjodhën nostalgjinë për të shkuarën e shekullit 19 ndaj çfarëdo premtimi që mund të ketë shekulli 21. Ndaj ata vendosën të hidhen nga një humnerë në emër të “sovranitetit”. Ka shumë prova që sugjerojnë se Mbretërinë e Bashkuar e pret një largim i vështirë. Një cinik do të theksonte se do të duhej një “sovranitet” që funksionon siç duhet për të pakësuar impaktin.

Në Spanjë, qeveria e rajonit autonom Katalunjës po kërkon gjithashtu sovranitet. Por qeveria aktuale spanjolle nuk po persekuton, burgos, torturon dhe ekzekuton popullin e Katalunjës, siç bëri dikur diktatura e gjeneralit Françisko Franko.

Spanja është një demokraci e qëndrueshme dhe një anëtare e Bashkimit Europian, eurozonës dhe NATO-s. Prej dekadash, ka ruajtur sundimin e ligjit sipas një kushtetute demokratike që është negociuar nga të gjitha partitë dhe rajonet, përfshirë Katalunjën.

Më 1 tetor, qeveria katalane mbajti një referendum pavarësie ku më pak se gjysma – disa vlerësime thonë një e treta – e popullatës së rajonit mori pjesë. Nga standardet e BE-së dhe OSBE-së, votimi nuk mund të pranohej kurrë si “i lirë dhe i ndershëm”. Përveçse është ilegal nga kushtetuta spanjolle, referendumi nuk kishte as një regjistër votimi për të përcaktuar se kush mund të merrte pjesë.

Referendumi ‘alternativë’ i Katalunjës tërhoqi një goditje nga qeveria e kryeministrit spanjoll Mariano Rajoy, i cili ndërhyri për të mbyllur qendrat e votimit dhe për të penguar votuesit. Kjo rezultoi të ishte një marrëzi e nivelit të lartë, sepse imazhet e policisë duke u përballur me protestues të paarmatosur i dhanë një legjitimitet separatistëve. Asnjë demokraci

nuk mund të fitojë në këtë lloj konflikti.

Dhe në rastin e Spanjës, mësymja krijoi imazhe që i ngjanin luftës civile 19361939 të vendit – traumës më të madhe historike sot e kësaj dite për Spanjën.

Që Katalunja të arrijë pavarësi, duhet të gjejë një mënyrë që nuk përfshin Spanjën apo BE-në. Spanja, me mbështetjen e shumë shteteve të tjera anëtare që shqetësohen për lëvizjet pasuese brenda tyre, do të bllokojë çdo përpjekje katalane për anëtarësi në BE apo eurozonë. Pa anëtarësi në tregun e përbashkët europian, Katalunja do të përballej me perspektivë të errët të transformimit nga një ekonomi në lëvizje në një vend të varfër dhe të izoluar.

Por pavarësia për Katalunjën do të ofronte një problem fundamental për Europën gjithashtu. Si fillim, askush nuk do të përsëritet një ndarje e Jugosllavisë, për arsye të qarta. Por, më tepër, BE-ja nuk mund të tolerojë shpërbërjen e shteteve anëtare, sepse këto shtete përbëjnë thelbin e saj.

BE-ja është një lidhje e shteteve, jo rajoneve. Megjithëse rajonet mund të luajnë një rol të rëndësishëm në BE, ato nuk mund të jenë një alternativë për shtetet anëtare. Nëse Katalunja do të vinte një

Referendumi ‘alternativë’ i Katalunjës tërhoqi një goditje nga qeveria e kryeministrit spanjoll Mariano Rajoy, i cili ndërhyri për të mbyllur qendrat e votimit dhe për të penguar votuesit. Kjo rezultoi të ishte një marrëzi e nivelit të lartë, sepse imazhet e policisë duke u përballur me protestues të paarmatosur i dhanë një legjitimitet separatistëve. precedent të ndarjes, duke inkurajuar rajone të tjera të pasojnë këtë, BE-ja do të hynte në një krizë të thellë ekzistenciale.

Në fakt, dikush mund të argumentojë se asgjë më pak se e ardhmja e BE-së nuk vihet në rrezik në Katalunjë sot.

Për më tepër, synimi origjinal i BE-së ishte të tejkaloheshin problemet e shteteve duke integruar – e kundërta e ndarjes.

Ajo supozohej të kalonte sistemin e shtetit që kishte rezultuar aq shkatërrimtar në

gjysmën e dytë të shekullit 20.

Për shembull, Irlanda e Veriut, që rezultoi të ishte një shembull perfekt se si integrimi mund të tejkalojë kufijtë kombëtarë të BE-së, të ndërtojë ura mbi përçarjet historike dhe të sigurojë paqe dhe stabilitet. E njëjta gjë mund të thuhet për Katalunjën, që në fund të fundit ia ka borxh të gjithë suksesin ekonomik pranimit të Spanjës në BE në vitin 1986.

Do të ishte historikisht absurde që shtetet anëtare të BE-së të hynë në një fazë përçarje dhe disintegrimi në shekullin 21.

Përmasat e mëdha të aktorëve të tjerë globalë – Kina, India dhe Shtetet e Bashkuara – e kanë bërë më të nevojshme integrimin më të thellë europian dhe atë të marrëdhënieve ndërkomunitare.

Shpresojmë që arsyetimi të prevalojë, veçanërisht në Barcelonë, por edhe në Madrid. Një Spanjë demokratike e paprekur është shumë e rëndësishme për t’u vënë në rrezik nga mosmarrëveshjet për alokimin e të ardhurave nga taksat mes rajoneve të vendit. Nuk ka alternativë përveç që dy anët të negociojë dhe të gjejnë një zgjidhje të kënaqshme për të dyja që i përshtatet kushtetutës spanjolle, parimeve demokratike dhe sundimit të ligjit.

Eksperiencat e miqve dhe aleatëve të Spanjës mund të jenë ndihmuese këtu.

Gjermania, ashtu si Spanja është e organizuar si federatë. Megjithatë edhe në Gjermani, asgjë nuk është aq e vështirë sa negociatat për transfertat fiskale brenda qeverisë federale dhe shteteve individuale – mes rajoneve më të pasura dhe më të varfra. Por një marrëveshje mund të arrihet gjithnjë me kalimin e kohës dhe qëndron derisa të ngrihen të tjera mosmarrëveshje që sjellin negociata të reja.

Sigurisht, paraja është e rëndësishme.

Por nuk është aq e rëndësishme sa angazhimi i përbashkët i europianëve ndaj lirisë, demokracisë dhe sundimit të ligjit.

Begatia e Europës varet nga paqja dhe stabiliteti, dhe paqja dhe stabiliteti në Europë varen së pari dhe më e rëndësishmja nga fakti nëse europianët do të luftojnë për këto vlera.

Marrë me autorizim nga Project Syndicate.

10

Tetor 2017

INVESTIGIM

Pesticidet toksike të komunizmit vazhdojnë të helmojnë tokën shqiptare Të përdorura me tepri dhe pa kujdes gjatë periudhës së regjimit, produktet dhe toka bujqësore shqiptare është e kontaminuar me pesticide të rrezikshëm dhe kancerogjenë si lindani dhe DTT-ja, të cilat përbëjnë një rrezik serioz për shëndetin publik dhe kanë bllokuar eksportet bujqësore shqiptare në BE. ESMERALDA KETA | BIRN | FIER, LAÇ, FUSHË KRUJË DHE PORTO ROMANO

N

ë verën e vitit 1993, Bardha Begaj me profesion agronome por e mbetur pa punë, vendosi që të ngrejë fermën e saj në Fier. Për të kjo ishte e vetmja zgjidhje që jo vetëm ajo të kishte mundësi të ushtronte profesionin, por edhe të prodhonte të ardhura për familjen. E nisi si të gjithë fqinjët e saj duke mbjellë domate e kastravecë.

“E kam nisur nga a-ja, e vetme fare. Vishja çizmet në mëngjes dhe i hiqja në darkë.

Burri nuk e donte fermën, lekë nuk kisha, se kisha ngelur pa punë dhe të gjithë ishin të bindur se po i bëja gropën familjes,” kujton Begaj.

Pas shumë vitesh sakrificash dhe pune të palodhur, gati një dekadë më pas ferma fillojë të gjeneronte të ardhura dhe 5vjet më parë, si shumë fermerë të zonës ajo filloi të bashkëpunonte me një kompani Daneze, që ishte e interesuar ta orientonte prodhim drejt sallatës, karotave dhe erëzave për eksport.

“Tregtarët danezë, para se të fusin një produkt në tregun e tyre, u bëjnë vetë analizat për nivelin e pesticideve apo mbetjeve,” tregon Begaj. “Ne na rezultoi që karota dhe spinaqi që po eksportonim kishin nivel të lartë lindani,” shtoi ajo.

Lindani është një dezifektant dhe insekticid i rrezikshëm që gjatë kohës së regjimit komunist u përdor gjerësisht në bujqësinë shqiptare. Bardha kujton se ishte habitur si ishte shfaqur Lindani në prodhime e saj pasi nuk e kishte përdorur insekticidin.

“Atëherë filluam të hetojmë shkaqet dhe kuptuam se pjesa ku kishim mbjellë karotat dhe spinaqin që na dilnin të ndotur ishte një pjesë e fermës që nuk përdorej për prodhim, por për farëra,” tha Bardha.

“Ajo kishte qenë një parcelë e dezinfektuar me lindan kundër krimbave,” shpjegoi ajo, duke shtuar e se kjo rrezikoi t’i hidhte në erë investimin që kishte bërë prej thuajse dy dekadash tek ferma e saj.

Por tokat e Bardhës nuk janë të vetme që

Fermerë në Kavajë / LSA

janë të ndotura me lindan. Fakulteti i Shkencave të Natyrës që monitoron ndotjen e mjedisit nga pesticidet klor-organike, konfirmon se lindani dhe DDT-ja- një tjetër pesticid i rrezikshëm, vazhdojnë të jenë prezentë thuajse në të gjitha produktet bimore dhe shtazore shqiptare edhe pse nuk përdoren më në bujqësi.

Një studim tre vjeçar i kryer në këtë fakultet nga Profesor Aurel Nuro dhe kandidatja për doktorane Oljana Pine, që përmbledh periudhën 2014-2016, ka konfirmuar gjurmë lindani dhe DDT-je në 120 mostra produktesh të ndryshme ushqimore nga i gjithë vendi, duke filluar që nga uji i pijshëm, vera, fasulja, frutat e thata, vaji, gjalpi si dhe mishi e nënproduktet e tij.

Studimi ka konfirmuar gjurmë të lindanit dhe të DDT-së thuajse në të gjitha mostrat e analizuara, të marra në të gjithë territorin e vendit që nga Korça e deri në Kukës.

Për shkak se lindani dhe DDT-ja janë përdorur masivisht në bujqësi përgjatë viteve 60-70-80, por janë hequr nga qarkullimi që në fillim të viteve 90-të, autorët ia atribuojnë pikërisht kësaj periudhe prezencën e tanishme të këtyre kimikateve, duke e konsideruar ndotje historike ose të trashëguar.

Dy autorët e këtij studimi, ndonëse sqarojnë se nivelet e ndotësve klor-organikë ku bën pjesë edhe lindani, nuk i kalojnë nivelet e rekomanduara në Direktivën e BE-s, sugjerojnë se këto të dhëna duhet të “shërbejnë si një alarm për institucionet përgjegjëse për të ushtruar kontrolle të vazhdueshme të tyre në ushqime sepse kjo është e lidhur drejtpërdrejt me shëndetin e konsumatorëve.

Sipas tyre, “studimi i ndotësve organik dhe sidomos atyre klor-organik është një detyrim ligjor thuajse për të gjithë produktet ushqimore. Është e rëndësishme që këta ndotës klororganikë të përcaktohen në produkte ushqimore sepse ata paraqesin efekte shëndetësore për njeriun për shkak

të toksicitetit të tyre të njohur”.

Rreziku nga Lindani dhe DDT-ja Lindani në përgjithësi konsiderohet si një ndër kimikatet më të rrezikshme. Është një gama izomer me veprim insekticid të fortë. Është element kimik pa ngjyrë dhe erë karakteristike, i patretshëm në ujë dhe me qëndrueshmëri të lartë kundrejt ujit, dritës dhe ajrit. Ka veti të përhapet në shtresat tokësore me ujrat e reshjeve apo ato të përdorura për vaditje. Është i qëndrueshëm në mjedis dhe është i bioakumulueshëm në

“Tregtarët danezë, para se të fusin një produkt në tregun e tyre, u bëjnë vetë analizat për nivelin e pesticideve apo mbetjeve,” tregon Begaj. “Ne na rezultoi që karota dhe spinaqi që po eksportonim kishin nivel të lartë lindani,” shtoi ajo. zinxhirin ushqimor si nga bimët ashtu dhe kafshët, madje dhe në mikroorganizma. Është substancë kancerogjene që mund të shkaktojë kancer të mëlçisë. Ekspozimi në nivele mesatare gjithashtu shkakton sëmundje të sistemit imunitar e të veshkave.

Prekja apo marrja e një sasie fare të vogël lindani shkakton dhimbje koke, të vjella, dridhje e dobësi muskulare. Vështirësitë që i takojnë degradimit të lindanit e klasifikojnë atë në substancat që kanë qëndrueshmëri në mjedis dhe që quhen ndotës organik të

qëndrueshëm (NOQ), ndërkohë shkalla e lartë e toksicitetit të tij e fut gjithashtu dhe në një grup tjetër ndotësish edhe më të rrezikshëm që janë ndotësit organik toksik (NOT).

Në Shqipëri fillimisht DDT dhe më pas lindani, ka qenë përdorur masivisht si dezinfektant dhe insekticid në bujqësi, në tejkalim të normave. Sotir Çuni, i cili ka punuar që nga viti 1966 si agronom në Libofshë të Fierit si dhe ka qenë edhe në krye të fermave të para viteve 90-të na tregon se ata nuk kishin asnjë dijeni për efektet anësore.

“E kemi përdorur dhe me shumë tepricë madje: deri në 3 kv/hektar për dezinfektim dhe 1 kv/hektarë për prodhim. Nuk diskutoheshin fare efektet anësore. Gëzoheshim që kishim prodhime të mbara, por nuk e dinim që po merrnim në qafë shëndetin tonë.

Ndërkohë që nga fundi i viteve 80-të filluam të përdornim lindanin që prodhohej tek ish-kimikatja në Durrës, i cili ishte shumë më i fortë. Lindani që prodhohej në Shqipëri ishte shumë i mirë për prodhimin, por shumë edhe më i keq për shëndetin,” shpjegon agronomi, të cilit sot i duket absurde që askush nuk u kishte dhënë informacion për efektet anësore.

Efekteve e shumta anësore bëri që OBSH dhe FAO të ndalojnë përdorimin e tyre. U vërtetua se përdorimi i këtyre pesticideve, të cilët i rezistojnë degradimit dhe transportohen lehtësisht nëpërmjet ajrit, ujit apo gjallesave të tjera edhe në vende që nuk janë prodhuar e përdorur asnjëherë duke e kontaminuar atë. Në këtë situatë UNEP ndërmori hapat për përgatitjen e një instrumenti ligjor ndërkombëtar, me efekt detyrues, i cili do të përcaktonte rrugën “për një të ardhme pa ndotës Organikë të Qëndrueshëm”. Si rezultat i kësaj përpjekje, SHBA, së bashku me 90 shtete të tjera dhe me komunitetin Europian nënshkruanin në maj të 2001 në Stokholm të Suedisë një marrëveshje. Sipas traktatit, që njihet si “Kon-

Tetor 2017

Aurel Nuro, profesor i asociuar në Departamentin e Kimisë te Fakulteti i Shkencave të Natyrës

venta e Stokholmit”, shtetet ranë dakord të reduktonin ose të eliminonin prodhimin, përdorimin ose çlirimin e 12 ndotësve organikë. Në këtë listë bën pjesë edhe lindani, ndërsa DDT ishte ndaluar disa vite më parë.

Shqipëria e ka ratifikuar “konventën e Stokholmit” në gusht të 2004-ës. Në përmbushje të detyrimeve që i lindën nga Konventa e Stokholmit, në vitin 2006, qeveria shqiptare hartoi një strategji kombëtare për heqjen nga përdorimi dhe eliminimin e ndotësve organikë të qëndrueshëm.

Aurel Nuro, profesor i asociuar në Departamentin e Kimisë te Fakulteti i Shkencave të Natyrës, i cili që prej vitit 2004 merret me studimin e ndotësve klor-organikë, na shpjegon se më e keqja e lindanit dhe DDT-së, të përdorur me shumicë në Shqipëri, qëndron tek fakti se pas shpërbërjes krijojnë formula të reja që janë shumë më toksike se sa formula mëmë.

“Sigurisht që prania e tyre ka ardhur në rënie krahasuar me 10-vite më parë, por kjo rënie ndonjëherë nuk ndikon për mirë, pasi në disa raste fitohen produkte që kanë shkallë toksiciteti më të lartë,” shpjegoi Nuro.

“Lindani dhe DDT edhe kur shkatërro-

“Janë prokancerogjen shumë efektivë, kanë qëndrueshmëri shumë të lartë, shkaktojnë deformime gjenetike që mund të çojnë në tumore, ndikojnë tek gjëndrat endokrine, shkaktojnë probleme në riprodhim,” shpjegon Nuho. hen çojnë në metabolit apo produkte degradimi, njëri prej të cilëve është DDE, që është shumë më i qëndrueshëm si dhe 1050 herë më toksik se molekula mëmë DDT. Po ashtu, lindani kthehet në derivatet e klor acetik dhe për ta ilustruar ndikimin që ka po përdor shprehjen e një shkencëtari që ka thënë “se që kur u zbulua klori filloi t’i shkurtohej jeta njeriut”, pasi janë gjithmonë agresivë,” shtoi ai.

Sipas Nuros, Lindani dhe DDT-ja janë që të dyja molekula të mëdha, molekula që kanë klore dhe po t’i mbledhim të gjitha, dalin molekula të mëdha pak polare gjë që

i bën të treten mirë në yndyrna ku edhe shfaqin probleme.

“Të dyja përdoren si insekticide, por në varësi të sasisë mund të vrasin çdo gjë. Janë jo-selektivë dhe kanë spektër të gjerë veprimi!,” tha ai.

Për kimistin Aurel Nuro, ndonëse nuk mund të përcaktohet se pas sa kohësh mund të japin efekt, është e sigurt që e komplikojnë shëndetin, pasi kjo është edhe arsyeja se përse këto preparate studiohen.

“Janë prokancerogjen shumë efektivë, kanë qëndrueshmëri shumë të lartë, shkaktojnë deformime gjenetike që mund të çojnë në tumore, ndikojnë tek gjëndrat endokrine, shkaktojnë probleme në riprodhim,” shpjegon Nuho.

Sipas Nuros është e paqartë se çfarë sasie lindani mund të shkaktoi sëmundje tumorale.

“Deri më tani nuk dihet as sa është sasia dhe as sa është koha që duhet të ekspozohen. Ka raste kur persona kanë punuar brenda fabrikës së lindanit dhe kanë jetuar më shumë se 90 vite, siç ka raste që persona të tjerë janë ekspozuar në ndotje minimale dhe kanë bërë kancer,” shtoi ai.

Në qershor të vitit 2015, Organizata botërore e Shëndetësisë, lëshoi një njoftim për shtyp sipas të cilës ekspozimet ndaj lindane dhe DDT shkaktojnë kancer. Agjencia Ndërkombëtare për Kërkimin e Kancerit (IARC) e OBSH-së, e klasifikoi lindanin, i cili është përdorur gjerësisht për kontrollin e insekteve, në grupin 1 (pra që ka prova dhe të dhëna të mjaftueshme. Vlerësimi bazohet zakonisht në studime epidemiologjike që tregojnë zhvillimin e kancerit tek njerëzit e ekspozuar), si kancerogjen ndaj njerëzve.

Po në të njëjtin njoftim për shtyp IARC e klasifikonte DDT si ndoshta kancerogjen (grupi 2 A) ndaj njerëzve, bazuar në dëshmitë se DDT shkakton kancer në kafshët eksperimentale, por ka dëshmi të kufizuara për ndikimet që ka tek njerëzit.

Sipas njoftimit të OBSH-së, grupi i 26 ekspertëve nga 13 vende të ndryshme, ka arritur në përfundimin këto kimikate janë të lidhur në mënyrë specifike me limfomën non-Hodgkin, kancerin e testikujve dhe kancerin e mëlçisë. Ekspozimi ndaj lindanit mund të rrisë rrezikun e prekjes nga non-Hodgkin me 60%, sipas studimeve të kryera në Kanada dhe në SHBA. Shahin Kadare, hispatolog onkolog, i cili merret me diagnostikim mikrospik të tumoreve na shpjegon se ndonëse ata janë kancerogjenë të njohur në mbarë botën, në vendin tonë është e vështirë të bësh një studim për efektet që mund të kenë shkaktuar në shëndet.

“Kur isha në fillore, aty nga vitet 50-të, mbaj mend që na vinin në rresht dhe para se të futeshim në shkollë na e bënin kokën me DDT kundër morrave pasi asokohe kishte shumë parazitë,” kujton Kadare.

“Dua të them që në vendin tonë është e vështirë të bësh një studim për të përcaktuar se çfarë efektesh në popullatë, pasi përdorimi i tyre ishte kaq i përgjithshëm, saqë nuk i ka shpëtuar askush. E ndërsa për të bërë një studim dhe efektet e mundshme, duhet të krahasosh një x popullatë që ka qenë e ekspozuar me atë që nuk ka qenë e ekspozuar. Dihet që janë kancerogjenë, por ne nuk kemi studime,” shtoi ai.

Ndonëse teorikisht në Shqipëri ndikimi në mjedis dhe në shëndet i këtyre pesticideve ka qenë i njohur nuk ka pasur një sistem monitorimi ose të mbledhjes së të dhënave për të përcaktuar këtë ndikim.

Një studim i bërë nga UNEP, si dhe në kuadër të një studimi të ISHP në fillim të viteve 2000 në dy mostra të qumështit të

11

lopëve pranë zonës së Porto Romanos kishin prani të beta izomerëve HCH deri në 100 herë më të lartë se sa lejohet në vendet e BEsë. Sipas ekspertëve, qumështi i kësaj zone i cili shitej në qytetin e Durrësit, nuk mund të përdorej për konsum, pasi ishte i rrezikshëm për shëndetin.

Ndotja nga lindani dhe DDT-ja Panorama që bën profesor Aurel Nuro për ndotjen e tokave nga lindani dhe DDTja nuk është aspak optimiste. Sipas tij studimet shpesh kanë zbuluar mbetje të komponimeve kryesore të lindanit dhe DDT-së në shumë zona të Shqipërisë.

“Në të gjitha fshatrat pa përjashtim ka pasur magazina apo depo të grumbullimit të këtyre, një pjesë janë përdorur ndërsa një pjesë thjesht janë shkatërruar dhe pesticidet janë lënë aty,” shpjegon Nuro. “Ata emetojnë nëpërmjet degradimit,” shtoi ai.

Nuro dhe bashkëpunëtorët e tij gjatë dy viteve të fundit janë përfshirë në monitorimin e baseneve ujore për ndotës klor organik, nga ku ka rezultuar se lumi i Semanit dhe Shkumbini janë shumë të ndotur me këto pesticide.

“Bie shiu, i merr pesticidet nga toka dhe i çon në lum, por nga ana tjetër këto lumenj përdoren për të vaditur tokën duke i rifutur prapë pesticidet në tokë, por këtë herë në nivele shumë më të larta sepse ata kanë veti të akumulohen. Dhe kjo ka një cikël shumë të gjatë,” tha Nuro.

Fatbardh Sallaku, dekan i fakultetit të Bujqësisë dhe Mjedisit në Universitetin Bujqësor të Tiranës, shprehet se ndotja nga pesticidet është shumë shqetësuese sepse pak fermerë në vend i bëjnë analizat e tokës.

“Vetëm në Shqipëri ndodh që fermeri investon 100 milionë lekë, ngre një fermë dhe nuk e di se çfarë ka poshtë, pasi kursen 200 euro për analizat e cilësisë së tokës,” tha Sallaku.

“Ai mund të ketë toka të ndotura, mund të ketë ujëra të ndotura… Është njësoj si të ngresh një pallat, pa bërë më parë një studimin gjeologjik të tokës….dhe sigurisht kanë falimentuar,” shtoi ai.

Ndërsa i pëlqen të vërë theksin, se në Universitetin Bujqësor dhe jo pranë AKU, gjendet i vetmi laborator i akredituar dhe i certifikuar nga ndërkombëtarët që kryen të gjitha analizat e tokës dhe të ujit, Sallaku është pesimist për situatën.

“Ministria e Bujqësisë pretendon se ka rreth 350 mijë fermerë, që secili prej tyre ka 5-6 parcela të fragmentuara, pra 4 milionë prona,” tha Sallaku.

“Vitet e fundit ka një interes të shtuar për analizat e tokës, po krahasuar me numrin se pronarëve, numri i atyre që vjen këtu është i pakonsiderueshëm,” shtoi ai.

Sipas tij, ndonëse analiza e cilësisë së tokës nuk është e detyrueshme me ligj në asnjë vend të botës, në shumë raste ajo ka qenë shkaktarja që prodhimet shqiptare janë bllokuar në pikat doganore.

Ndryshe nga dekani i UBT-së, ekspertët e Qendrës së transferimit të teknologjisë bujqësore të Fushë- Krujës (QTTB), qendër e cila pas reformës së vitit 2006-të në institucionet kërkimore shkencore, mblodhi të gjitha drejtoritë rajonale të bujqësisë, janë më optimiste, ndërsa ofrojnë edhe tarifa më të ulëta për të njëjtën analizë.

“Ka filluar të ketë një interes të shtuar, sidomos nga fermerët. Janë ndërgjegjësuar,” thotë Miranda Huta, përgjegjëse e sektorit të laboratorit të tokave.

Ndotja nga lindani dhe DDT-ja Panorama që bën profesor Aurel Nuro për ndotjen e tokave nga lindani dhe DDTja nuk është aspak optimiste. Sipas tij studimet shpesh kanë zbuluar mbetje të komponi-

12

Tetor 2017

meve kryesore të lindanit dhe DDT-së në shumë zona të Shqipërisë.

“Në të gjitha fshatrat pa përjashtim ka pasur magazina apo depo të grumbullimit të këtyre, një pjesë janë përdorur ndërsa një pjesë thjesht janë shkatërruar dhe pesticidet janë lënë aty,” shpjegon Nuro. “Ata emetojnë nëpërmjet degradimit,” shtoi ai.

Nuro dhe bashkëpunëtorët e tij gjatë dy viteve të fundit janë përfshirë në monitorimin e baseneve ujore për ndotës klor organik, nga ku ka rezultuar se lumi i Semanit dhe Shkumbini janë shumë të ndotur me këto pesticide. “Bie shiu, i merr pesticidet nga toka dhe i çon në lum, por nga ana tjetër këto lumenj përdoren për të vaditur tokën duke i rifutur prapë pesticidet në tokë, por këtë herë në nivele shumë më të larta sepse ata kanë veti të akumulohen. Dhe kjo ka një cikël shumë të gjatë,” tha Nuro.

Fatbardh Sallaku, dekan i fakultetit të Bujqësisë dhe Mjedisit në Universitetin Bujqësor të Tiranës, shprehet se ndotja nga pesticidet është shumë shqetësuese sepse pak fermerë në vend i bëjnë analizat e tokës.

“Vetëm në Shqipëri ndodh që fermeri investon 100 milionë lekë, ngre një fermë dhe nuk e di se çfarë ka poshtë, pasi kursen 200 euro për analizat e cilësisë së tokës,” tha Sallaku. “Ai mund të ketë toka të ndotura, mund të ketë ujëra të ndotura… Është njësoj si të ngresh një pallat, pa bërë më parë një studimin gjeologjik të tokës….dhe sigurisht kanë falimentuar,” shtoi ai.

Ndërsa i pëlqen të vërë theksin, se në Universitetin Bujqësor dhe jo pranë AKU, gjendet i vetmi laborator i akredituar dhe i certifikuar nga ndërkombëtarët që kryen të gjitha analizat e tokës dhe të ujit, Sallaku është pesimist për situatën.

“Ministria e Bujqësisë pretendon se ka rreth 350 mijë fermerë, që secili prej tyre ka 5-6 parcela të fragmentuara, pra 4 milionë prona,” tha Sallaku.

“Vitet e fundit ka një interes të shtuar për analizat e tokës, po krahasuar me numrin se pronarëve, numri i atyre që vjen këtu është i pakonsiderueshëm,” shtoi ai.

Sipas tij, ndonëse analiza e cilësisë së tokës nuk është e detyrueshme me ligj në asnjë vend të botës, në shumë raste ajo ka qenë shkaktarja që prodhimet shqiptare janë bllokuar në pikat doganore.

Ndryshe nga dekani i UBT-së, ekspertët e Qendrës së transferimit të teknologjisë bujqësore të Fushë- Krujës (QTTB), qendër e cila pas reformës së vitit 2006-të në institucionet kërkimore shkencore, mblodhi të gjitha drejtoritë rajonale të bujqësisë, janë më optimiste, ndërsa ofrojnë edhe tarifa më të ulëta për të njëjtën analizë.

“Ka filluar të ketë një interes të shtuar, sidomos nga fermerët. Janë ndërgjegjësuar,” thotë Miranda Huta, përgjegjëse e sektorit të laboratorit të tokave.

Nga të dhënat e ministrisë së Bujqësisë, kulmi i përdorimit të pesticideve në vendin tonë, ka qenë viti 1988 me 16.500 ton, nga të cilat 14.500 tone prodhoheshin në vend, ndërsa pjesa tjetër eksportohej.

Lindani ishte një ndër pesticidet më të përdorura dhe Shqipëria krenohej me prodhimin e tij në vend, në ish fabrikën e kimikateve në Porto Romano. Porto Romano ndodhet vetëm 6.5 km larg qytetit të Durrësit dhe ka qenë një ndër plazhet më të pastra përpara ndërtimit të ndërmarrjes kimike. Në 1978 tek ish kimikja në Durrës erdhën 1500 tonë lindan i importuar, ndërsa në nisi puna për prodhimin e lindanit në vend. Fisnik Tartari, i cili ka qenë kryeinxhinier në vitet 1980- 1987 i kimikes së Durrësit, që kishte nën hyqëm edhe kimiken në Porto Romano, na tregon se lindani

Pesticidet në Porto Romano / LSA

“Unë vetë kam punuar tek ish fabrika e lindanit, por fatmirësisht nuk kam pasur gjë.

Ndoshta ngaqë edhe lindur e rritur këtu dhe si të thuash isha mësuar, por ata që erdhën nga veriu kanë ikur shumë shpejt. Sëmureshin shpejt dhe ka pasur plot raste vdekjesh në moshë të re,” Shpresa Prenjasi, banore e Porto Romanos, ku dikur ngrihet ndërmarrja kimike e Lindanit

prodhohej në kushte shumë primitive.

“Prodhimi i lindanit më 1984 pas disa provash të dështuara. Sigurisht që ne prodhonim në kushte shumë primitive, me teknologji shumë të vjetër e të amortizuar.

Kemi prodhuar rreth 129 tonë në vit që ishte një sasi modeste, dhe për shkak të kushteve ne nuk prodhonim lindan të pastër por hekzakloran dhe nga ekstratimi i tij na dilte 12% lindan,” shpjegon Tartari. E gjithë zona përreth ish-uzinës së Porto Romanos, ka mbajtur deri para disa vitesh statusin si një nga pikat më të nxehta mjedisore në Shqipëri, dhe një ndër 7 ‘hotspotet’ më të rrezikshme në Evropë. Kjo pasi, ish kimikja që ka funksionuar deri në vitin 1990 la stok 20.000 tonë mbetje toksike në territorin e uzinës, kryesisht lindan dhe krom 6 valent, mbetje të cilat u braktisën dhe u lanë në gjendje të lirë duke kontaminuar çdo gjë në këtë zonë. Në 2011, falë një projekti të Bankës Botërore dhe qeverisë holandeze, të cilët investuan ndër vite në këtë zonë rreth 10 milionë euro, u bë kapsulimi dhe groposja hermetike e afro 50 mijë metër kub mbetje lëndësh helmuese të bikromatit, lindanit dhe squfurit. Amullia që përfshiu lëvizjen e lirë të shqiptarëve pas vitet 90-të bëri që kjo zonë të popullohej me rreth 3 mijë banorë, të ardhur kryesisht nga krahinat veriore Nikaj-Mërturi, Margegaj apo

edhe Mirdita e Puka.

Sot duket sikur problemi me lindanin që ishte në gjendje të lirë është zgjidhur, por banorët anohen se vuajnë pasojat e bashkëjetesës me helmet.

Shpresa Prrenjasi, është nga të paktët vendalie që mund të gjesh në këtë zonë. “ Vajza ime që është 17 vjeçe ka probleme me alergjitë dhe është asmatike. Lëviz me ilaçe në xhep. Mjekët më kanë thënë që është për shkak të ajrit, – na thotë Shpresa.

Sipas saj efektet e ndotjes i kanë ndjerë më shumë të ardhurit nga zonat veriore.

“Unë vetë kam punuar tek ish fabrika e lindanit, por fatmirësisht nuk kam pasur gjë.

Ndoshta ngaqë edhe lindur e rritur këtu dhe si të thuash isha mësuar, por ata që erdhën nga veriu kanë ikur shumë shpejt. Sëmureshin shpejt dhe ka pasur plot raste vdekjesh në moshë të re,” shpjegoi ajo.

Fanja ka një dyqan të vogël në qendër Porto- Romanos. Ndonëse e rezervuar në fjalë, ajo thotë se erdhi nga Margegaj shumë vite më parë me shpresën për një jetë më mirë, por ndotja i ka shkaktuar probleme me shëndetin. “[Edha] për të hequr barrën e dryve nga shpina, por mora një barrë me sëmundje,” tha ajo.

Ish superfosfati Laç Me një sipërfaqe më shumë se 38 hek-

tarë, sipas një studimi të bërë nga PNUD, ish superfosfati ka trashëguar si mbetje stok pas ndërprerjes së aktivitetit në 1990 rreth: 200 tone florsilikatnatriumi (Na2SiF6,) 40 ton asbest, 50 tone vanadium pentaoxide (V2O5), 300.000 ton mbetje (përfshirë radioaktive), 2000 ton pirit (FeS2), etj. Për shkak se ndotja po përhapet përreth PNUD sugjeroi ndërhyrje emergjente, dhe kostoja e rehabilitimit të kësaj zone do të kushtonte 16.7 mln euro.

Por përveç këtij rekomandimi të PNUD askush nuk ka bërë asnjë lloj ndërhyrje. I braktisur totalisht, në fakt ish gjiganti i supefosfatit në vendin tonë, vazhdon të helmojë të gjithë zonën përreth.

Ambientet e rrënuara të ish superfosfatit, të harruara nga të gjitha qeveritë, në fakt janë kthyer në një burim të rrezikshëm të ardhurash për banorët përreth.

“Po gërmoj për tulla zjarrduruese, me të cilat dikur kanë qenë veshur furrat e prodhimit të ish superfosfatit ,” shpjegoi Arbeni një banor i zonës. “I pastrojmë dhe ua shesim furrave të bukës për 1 mijë lekë (të vjetra). Punë nuk kemi, kështu që vij e gërmoj këtu mos gjej ndonjë gjë,” shtoi ai.

Pyetjes nëse e dinte që ata tulla janë të kontaminuara, ai iu përgjigj se banorët i përdornin edhe në shtëpitë e tyre.

“Po ne me to kemi ndërtuar edhe shtëpitë tona. I morëm kur u shkatërrua uzina në 90-ën,” tha ai.

Arbeni nuk është i vetmi që e siguron jetën duke gërmuar në mbetjet e kontaminuara të ish superfosfatit. Plot burra të zonës, por edhe gra, së bashku me fëmijët gërmojnë për hekur ose mes mbetjeve të uzinës së bakrit. I lënë të degradojë në gjendje të lirë, efektet e ndotjes i kanë kaluar kufijtë e një rrethi të vogël. Bardhok Leka, banon në fshatin Shullaz, që ndodhet përballë me ish superfosfatin, shpjegon që për shkak të fabrikës ujërat nëntokësorë janë ndotur.

“Edhe pas 27 vitesh ujin e kemi të papijshëm, pasi na del me acid. Unë e kam gërmuar pusin 45 metra, i kemi bërë analizat dhe sërish na del me përmbajtje të lartë acidi,” tha Bardhoku.

“Jemi 80 familje që ujin e pijshëm e mbushim me karrocë te stacioni i Trenit.

Madje ka pasur disa familje, që edhe tokën që e kanë mbjellë e kanë blerë diku tjetër, pasi dheu i tyre ishte i ndotur nga Uzina,” tregon ai. Bardhoku thotë se për ndotjen nga ish superfostfati kanë vënë në dijeni të gjithë institucionet por askush nuk ka reaguar.

“Dikur ka pasur një kanal kullues që të gjitha mbetjet që kullonin nga aktiviteti i superfosfatit i mblidhte dhe i derdhte në det.

Tani ky kanali është bllokuar dhe për shkak se helmet janë në sipërfaqe, kur bie shi, ata kullojnë në tokë dhe na kanë helmuar çdo gjë,” tha ia, duke shtuar që sigurisht “e di që është i ndotur e nuk bën dhe ne nuk e pimë, por ama për t’u larë, për bimët, për kafshët dhe për tokën e përdorim.”

Për sa i përket ndikimit në shëndetin e popullatës, BIRN u interesuar pranë departamentit të mjedisit në Institutin e Shëndetit Publik, i cili u shpreh që edhe pse ishte në dijeni të problematikës nuk kishe ndërmarrë akoma ndonjë monitorim në zonat e sipërpërmendura.

“ISHP nuk ka bërë ndonjë monitorim të situatës në këto zona, por as edhe një institucion shtetëror apo qeveritar nuk ka kërkuar kurrë një skanim të situatës për shkak të mbetjeve të trashëguara.”

Zgjidhja e vështirë Aktivisti mjedisor Sazan Guri, i cili ka qenë pjesë e një studimi të PNUD, që identifikoi 35 zonat problematike mjedisore në

Tetor 2017

13

“Po gërmoj për tulla zjarrduruese, me të cilat dikur kanë qenë veshur furrat e prodhimit të ish superfosfatit ,” shpjegoi Arbeni një banor i zonës. “I pastrojmë dhe ua shesim furrave të bukës për 1 mijë lekë (të vjetra). Punë nuk kemi, kështu që vij e gërmoj këtu mos gjej ndonjë gjë” Arbeni nxjerr të ardhura nga mbetjet e ndotura të uzinës së superfosfatit në Laç

vend, thotë se qeveria shqiptare duhet të ndërhyjë në mënyrë urgjente.

“Shqipëria trashëgoi 35 zona të nxehta mjedisore, disa prej tyre janë rehabilituar si Lindani në Porto-Romano është kapsuluar dhe groposur. E njëjta skemë është përdorur edhe për arsenikun ën Fier, edhe zhiva në portin e Vlorës, e katërta është në Rubik, e pesta është në Bajzë që është pastruar,” tha Guri. “Për 15 hotspote të tjera mjedisore, janë studimet e gatshme nga PNUD se për çfarë ndërhyrjesh kanë nevojë, sa është kostoja dhe si duhen bërë … por janë edhe 15 hotspote të tjera që janë të paprekura, as në fazë projektuese, as në fazë studimore, as në fazë fizibiliteti,” shtoi ai.

Sipas Gurit përveç atyre 5 hotspoteve që janë rehabilituar, të 30 pikat e tjera (15 të studiuara dhe 15 të pastudiuara ende) janë një kërcënim serioz, jo vetëm për banorët e këtyre zonave por për të gjithë popullsinë e vendit, pasi nëpërmjet shirave mbetjet e rrezikshme kullojnë, lëvizin nëpërmjet erës dhe rrymave të ajrit.

“Nuk e ekzagjeroj nëse them se rreth 2 milionë shqiptarë preken direkt apo inderekt nga ndikimi që këto hotspote kanë në shëndet,” tha ai.

Guri jep shembullin e tokave bujqësore pranë ish uzinës së baterive në Berat, të dhënat e së cilës nuk ka logjikë t’i shpjegojë përpos ndotjes.

“Unë besoj tek lidhja e ndotjes së mjedisit me shëndetin, ndaj është detyrë e shtetit të ndërhyjë për të minimizuar efektet që këto mbetje historike kanë. Është absurde që ata të kenë ndikim konkret dhe real edhe pas 27 vjetësh,” përfundoi ai.

Por pastrimi i hotspoteve mjedisore nuk është një sipërmarrje e lehtë. Kimisti Aurel Nuro, sugjeron se zgjidhja kërkon vullnet institucional.

“Nëse flasim për zonën e Roskovecit, apo për zonën e Myzeqesë, apo për një zonë që ka pasur depozitime që thjesht janë lënë në mëshirë të fatit dhe nga eksperienca e dimë që janë lënë, aty është e vështirë të përcaktohet se kur mund të pastrohet,” shpjegoi ai. Përpjekjet e institucioneve në këtë drej-

tim janë në hapat e para.

Valbon Braimllari, drejtor i Qendrës së Transferimit të Teknologjive Bujqësore (QTTB) , thotë se qeveria kanë nisur një projekt për pastrimin e sipërfaqeve të tokave përreth veprave të rëndësishme industriale të kohës së regjimit komunist.

Sipas Braimllarit projekti financohet nga ministria e Bujqësisë dhe ka për qëllim të evidentojë të gjitha problematikat që u kanë dalë këtyre tokave..

“Grupi i ekspertëve do të nxjerrë konkluzione se çfarë kanë më tepër: plumb, magnez, hekur, zink , si është sipërfaqja e tyre dhe çfarë politikash duhen të ndërmerren,” shtoi Braimllari, i cili sqaron se projekti është kryesisht i fokusuar tek ish superfosfati në Laç, metalurgjiku në Elbasan dhe në Rubik.

Sipas tij “duke qenë se këto toka përmbajë metale të rënda dhe shpërbërja e tyre varion nga dhjetëra deri në 20-vjeçarë, mendojmë që krahasuar me tokat e tjera paraqesin një rrezikshmëri më të lartë dhe duhen politika të veçanta”.

Pedagogu Fatbardh Sallaku, mbetet skeptik për politikat e ministrisë së Bujqësisë në këtë fushë.

“Studimi i fundit për tokën bujqësore në Shqipëri është bërë para 40 vjetësh, nga viti 1978 deri më 1981. Sistemi aktual i taksave bëhet ende në bazë të këtij skanimi, por nga ’81 deri në 2017 kjo tokë ka mbetur në të njëjtën cilësi?” pyet ai.

Sipas Sallakut institucionet janë shumë të vonuara dhe është emergjente që të bëhet një hartë e detajuar e 500 mijë hektarë tokë bujqësore. Vetëm pas monitorimit të tokës bujqësore ekspertët mund të japin zgjidhje për pastrimin e saj nga pesticidet e rrezikshme si Lindani dhe DTT-ja.

“Ta zëmë: nëse toka është shumë e pastër mbillet sallata, spinaqi, pasi këto produkte vijnë direkt tek ne, pa kaluar asnjë lloj procesi më parë. Nëse toka është pak e ndotur atëherë ne sugjerojmë grurë, pasi ai duhet të kalojë disa procese deri sa të vijë në tryezë (bluarja, bëhet miell, pastaj bukë), nëse është akoma më e ndotur ne mbjellim misër,

pasi ai do të shkojë njëherë tek bagëtitë, tek qumështi pastaj tek ne,” shpjegoi Sallaku.

“Sigurisht që nuk sugjerohet të mbillen perime në Elbasan, sallatë në Elbasan pasi konsiderohet shumë i ndotur,” shtoi ai.

Edhe profesor Nuro nënvizon se përpara se të ndërhyhet, duhet të studiohen dhe identifikohen vatrat kryesore të Lindanit dhe DTT-së. “Duhet bërë një inventar shumë i mirë i të gjitha ish depove që kanë pasur të magazinuar këto insekticide. Të çohen njerëzit në çdo zonë, të mund të gjendet burimi, të bëhen edhe analizat, të merren mostrat dhe të bëhen verifikime. Sigurisht që numri i mostrave do të jetë shumë i madh, por nëse duam të dimë se si e kemi tokën, kjo është e vetmja zgjidhje,” tha ai.

“Pastaj duhen marrë në konsideratë ekspertët që këshillojnë se me çfarë kulturash mund të mbillet,” shtoi Nuro.

Në këtë situatë, duket se jo vetëm ata që merren me tokën bujqësore, por edhe konsumatorët janë lënë vetëm. Patatja e Divjakës është ndaluar të eksportohet në tregjet e BE, për shkakun se Shqipëria, nuk ka mundur të japë garanci, nëpërmjet analizave të certifikuara, për sigurinë e këtij produkti dhe tokat e kësaj zone janë ende në karantinë, por tregjet në Shqipëri janë mbushur plot me patate Divjake.

Në këtë amulli, ata që duan të punojnë me produktet bujqësore, duhet ta gjejnë vetë zgjidhjen e këtij problemi. Sokol Stafa, i cili ka një kompani (Albinspekt) që merret me certifikimin e produkteve bio, thotë se në Shqipëria nuk mund të bëjë dot analizat për mbetjet kimike që ka një produkt, ndaj ata janë të detyruar t’i kryejnë jashtë vendit me kosto shumë më të larta.

“AKU bën vetëm analizat fitosanitare, që janë praktikat si është rritur bima dhe se çfarë është përdorur mbi këtë bimë, por kjo analizë nuk zbulon se çfarë mbetje mund të ketë lënë …por analiza që zbulon se sa është niveli i mbetjeve është analizë shumë e rëndësishme, ndaj ne i bëjmë në laboratorët jashtë vendit,” tha ai.

Sipas Stafës në produktet shqiptare shpesh kanë rezultuar mbetje të pesticideve

me lindan dhe DDT të përdorura në kohën e komunizmit, sidomos në zonat ish kënetore si në Maliq dhe Lushnjë.

“Na kanë rezultuar mbetje te patatja sidomos, panxhari i sheqerit, etj në sasi jo shumë të mëdha, por penalizimi në këtë rast për eksportin është se niveli i mbetjes është më i madh se MRL që është masa e lejuar e mbetjes dhe ka pasur raste që e na ka dalë,” tha ai. “Kur qeveria bën ata hartat e bukura se çfarë do mbjellim këtu apo çfarë do të subvencionojmë atje, duhet të marrë parasysh edhe këto probleme që janë në tokë,” përfundoi Stafa.

Pyetjes së BIRN nëse në AKU bëhen analiza të mbetjeve që lënë pesticidet, Autoriteti Kombëtar i pranon se këto analiza nuk mund të kryhen pranë laboratorëve të tyre, ndaj ata i delegojnë për ekzaminim pranë Institutit të Sigurisë Ushqimore dhe Veterinare.

“Planit për monitorimin e mbetjeve të pesticideve në produktet me origjinë bimore, në produktet: mollë, rrush tavoline, domate, spec, kastravec, miell (misri, gruri), karota, patate, spinaq dhe sallatë jeshile për vitin 2017, të gjitha mostrat e marra nga AKU analizohen në Institutin e Sigurisë ushqimore dhe veterinarisë (ISUV),” sqaron zyrtarisht AKU. Në rrethin vicioz, ku është futur prej vitesh bujqësia shqiptare, me rregulla të paqarta dhe larje duarsh nga të gjithë institucionet, pak besojnë se këta të fundit do t’i japin zgjidhje ndotjes së trashëguar në tokat bujqësore. Megjithatë, mosveprimi i institucioneve nuk i ka lënë fermerët dhe sipërmarrësit si Bardha Begaj duarkryq.

“Kur zbuluan që produktet kishin prani lindani, ekspertët danezë na sugjeruan që për ta pastruar duhet të mbillnim për tre vite me radhë spinaq dhe karota, dhe prodhimin ta hidhnim, pasi ata e thithnin dhe e pastronin strukturën e tokës nga lindani,” shpjegoi ajo.

“Dhe kështu bëmë e tani punojmë të qetë sepse e dimë se çfarë kemi, ashtu siç dimë edhe se çfarë përdorim vetë,” përfundoi Begaj.

14

February Tetor 20172016

Investimet ‘strategjike’ në turizëm kërcënojnë habitatet e lagunave shqiptare Edhe pse një pjesë e banorëve vendas i shohin si mundësi punësimi, aktivistët mjedisorë paralajmërojnë se projektet për struktura turistike masive në lagunën e Karavastasë dhe të Nartës, për të cilat qeveria ka filluar procedurat për t’u dhënë statusin e investimeve strategjike, kërcënojnë shkatërrimin e habitateve natyrore dhe të biodiversitetit.

Projekti i kompleksit turistik të Mabetex Group

OLA MITRE | BIRN | NARTË, DIVJAKË DHE TIRANË

P

elikani Kaçurrel është anëtari më i madh i familjes së pelikanëve dhe zogu më i madh i ujërave të ëmbla në botë, me hapje krahësh të krahasueshme me Albatrosët e Mëdhenj. Kjo specie e rrallë e ka zonën e folenizimit në lagunat e Karavastasë dhe të Nartës, dy hapësira ligatinore të mbrojtura në bregdetin jugor të detit Adriatik.

Megjithatë, sipas aktivistëve mjedisorë e ardhmja e Pelikanit Kaçurrel dhe e shumë specieve të tjera që folenizojnë në lagunat e Nartës dhe Karavastasë është në rrezik, pasi habitati i tyre kërcënohet nga dy projekte të mëdha për resorte turistike, të cilat nuk respektojnë statusin e tyre si zona të mbrojtura.

Dokumentet e siguruara nga BIRN nëpërmjet ligjit për të drejtën e informimit, tregojnë se këto projekte zhvillimore të propozuara nga kompanitë ‘Mabetex Group’ dhe ‘BFI Invest’, po shfrytëzojnë hapësirat e ligjit për investimet strategjike, i cili i jep përparësi të veçantë investitorit dhe e mbështet miratimin e tyre në vendimmarrje politike.

Ekspertët mjedisorë ankohen gjithashtu se ligji shqiptar për zonat e mbrojtura nuk është i qartë dhe lë hapësira që mund të shfrytëzohen nga kompanitë për të ndërtuar resortet e propozuara.

“Unë e quaj paaftësi, naivitet ose keqdashje, por kategoria e mbrojtjes ‘Park Kombëtar’ ndërkombëtarisht kërkon që në këto lloj hapësirash nuk lejohet asnjë lloj projekti ndërtimor,” tha Aleko Miho, profesor në Departamentin e Biologjisë pranë Fakultetit të Shkencave të Natyrës në Universitetin e Tiranës, duke shtuar se si ligji i ri, edhe ai i mëparshmi nuk e përcaktojnë qartë pjesën e ndërtimeve në zonat e mbrojtura.

“Ligjet tona, kur përshtaten i lënë këto hapësira që nuk e thonë shumë qartë se ku dhe çfarë mund të ndërtohet,” shtoi ai.

Pyetur nga BIRN mbi projektin e “Mabetext Group” në parkun kombëtar të Divjakës, kreu i Agjencisë për Zonat e Mbrojtura, Zamir Dedej u shpreh se kishte pak informacion për projektin, ndërkohë që Ministria e Mjedisit nuk iu përgjigj një kërkese për informacion nga BIRN. “Unë kam pak dijeni për procesin, por di

që firma ka bërë një prezantim të ndërtimit të një resorti me ndërtime një katëshe, ku ka paraqitur edhe një Vlerësim Strategjik Mjedisor. Deri këtu jam unë, nuk ka asnjë vendim, asnjë pozicion, asnjë reagim tjetër nga firma,” tha Dedej, duke iu referuar propozimit të Mabetex.

Të pyetura nga BIRN, kompania BFI Invest nuk komentoi mbi projektin në Nartë, ndërsa kompania Mabetex pohoi që projekti i saj për resortin në lagunën e Karavastasë po ecte përpara.

“Mund t’iu them se jemi ende në proces projektimi, kemi dorëzuar raportin e VSMsë në Ministrinë e Mjedisit,” tha Nelson Çela, një përfaqësues i kompanisë.

“Duke qenë se jemi në përfundim e sipër të projektit, nuk mund t’iu them vlerën e saktë të investimit. Po ashtu nuk mund t’iu dërgojmë ende kopje të projektit, pasi akoma nuk e kemi projektin përfundimtar,” shtoi ai.

Turizmi masiv në zona të mbrojtura Parku Kombëtar “Divjakë-Karavasta” është shpallur zonë e mbrojtur në vitin 1964.

Ai zë një sipërfaqe prej më shumë se 22 mijë hektarësh dhe përbën një ekosistem unik, i përbërë nga laguna, duna ranore dhe pyje bregdetare me florë dhe faunë të pasur. Në këtë zonë ndodhen pyje me pisha 400-vjeçare, të cilat shërbejnë si një zonë qendrimi për miliona shpendë shtegtarë.

Në jug të lagunës së Karavastasë shtrihet laguna e Nartës, e cila është një nga më të mëdhatë në Shqipëri, me një sipërfaqe prej gati 20 mijë hektarë. Sipas Agjencisë Kombëtare të Zonave të Mbrojtura, Narta është laguna e dytë në vend pas Karavastasë për nga rëndësia për shpendët e ujit, ndërsa përreth lagunës gjendet një florë dhe faunë e pasur tipike e ligatinave mesdhetare. Prej vitit 2004, kjo lagunë gëzon statusin e ‘peisazhit të mbrojtur.”

Projekti i kompanisë “Mabetex” në Divjakë përfshin ndërtimin e mbi 2,300 apartamenteve, disa hoteleve, rreth 370 vilave si dhe objekte ndihmëse si një fushë golfi me 12 vrima e pist a për ulje-ngr itjen e helikopterëve. Ndërkohë në Nartë, kompania BFI invest ka shprehur interesin për të ndër-

tuar një resort turistik dhe SPA me 1,2,3 dhe 4 kate dhe 1 kat nëntokë.

BFI invest është një kompani në pronësi të grupit BALFIN, një konglomerat i udhëhequr nga biznesmeni Zamir Mane. Ndërkohë, kompania Mabetex zotërohet nga politikani kosovar Behgjet Pacolli dhe dy vëllezërit e tij.

Resorti i BFI Invest është projektuar në një tokë në pronësi të zhvilluesit, në të cilën në vitet ‘70 ndodhej një pulari që sot është amortizuar. Ministria e Ekonomisë i tha BIRN në përgjigje të një kërkese për të drejtë informimi se pasi kërkesa e kompanisë BFI Invest ishte përcjellë nga Agjencia e Zhvillimit të Territorit dhe Sekretariati Teknik të KKT-së, ajo është miratuar me 25 Maj 2017, pasi sipas MZHETTS ky projekt synon “zhvillimin turistik dhe ekonomik të zonës dhe rritjen e punësimit”.

Po ashtu, në përgjigjen e Ministrisë thuhet se Agjencia e Zhvillimit të Territorit duhet të njoftojë zhvilluesin që të ndërmarrë procedurat ligjore për të bërë konvertimin nga tokë “Kullotë” në tokë “Truall” të zonës ku ai do të ndërtohet.

Paralelisht me këtë konvertim, Bashkia e Vlorës ka kërkuar “Rivlerësimin e Kategorisë së Mbrojtjes për një Sipërfaqe Toke në Zonën e Peizazhit të Mbrojtur Vjosë-Nartë”, ku bie dhe gjurma e projektit të BFI Invest.

“Me kalimin e kohës, kjo zonë jo vetëm që është rrënuar, por në të gjithë dokumentet aktuale të zhvillimit është parashikuar të jetë një zonë me theks të përcaktuar mirë në funksion të turizmit dhe rekreacionit,” tha në një përgjigje me shkrim Gentian Këri, sekretari i përgjithshëm i Ministrisë së Ekonomisë.

Ndryshe nga BFI Invest, gjurma e projektit të Mabetex Group me seli në Lugano, bie në tokë publike. Interesi i Mabetex për ndërtimin e resortit gjigand në zonën Divjakës është shprehur fillimisht në Nëntor 2015, nëpërmjet një kërkesë të depozituar nga presidenti i kompanisë Afrim Pacolli në Ministrinë e Ekonomisë.

Në shkresën e siguruar nga BIRN, kompania saktëson se ajo po depozitohet pas takimeve paraprake me përfaqësues të zyrës së Kryeministrisë dhe të Ministrisë së Ekonomisë, të cilët e kanë mirëpritur parimisht re-

alizimin e këtij projekti.

Rreth 2 javë pas marrjes së kësaj kërkese, sekretari i Përgjithshëm në atë kohë i Ministrisë së Ekonomisë, Frederik Seiti i kthen përgjigje presidentit të ‘Mabetex Group’, duke i dhënë informacion mbi gjendjen e pronës, në vendin ku parashikohet të ndërtohet resorti.

“Zyra Vendore e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme Lushnje me shkresën nr.

5648/1, datë 22.10.2015 ka informuar për sipërfaqen në total 4978.53 hektarë, e ndarë 4790.9 hektarë shtet, 47.23 hektarë private, 40.8 hektarë tokë në përdorim, 78.8 hektarë koncesion, 21.2 hektarë Bashkia Divjakë,” shkruan Seiti.

Kompania informohet gjithashtu se Agjencia Kombëtare e Planifikimit të Territorit ka përcaktuar dy zona për mundësinë e zhvillimit të turizmit, të cilat i përkasin zonës A të Parkut Kombëtar e cila gëzon mbrojtje të lartë nga ligji.

Përveç miratimit të zonës, MZHETTS i kërkon kompanisë “hartimin e projektit dhe studimit në zbatim të legjislacionit në fuqi për Investimet Strategjike, ligjit për Turizmin dhe planifikimit të territorit”.

Me 25 Nëntor 2015, nëpërmjet një kërkese dërguar Ministrisë së Ekonomisë, në atë kohë e udhëhequr nga Arben Ahmetaj, Mabetex Group ka aplikuar zyrtarisht për fillimin e procedurave administrative për realizimin e ‘projekt-investimit strategjik”.

Ndërkohë që në një reagim për BIRN, Ministria e Ekonomisë tha se “në vitin 2017, përfaqësues të MZHETTS patën disa takime me përfaqësues të investitorëve dhe një vizitë në zonën ku do të zhvillohet ky projekt”.

“Referuar ligjit shoqëria ‘Mabetex Tirana shpk’ po përgatit raportin e Vlerësimit Strategjik Mjedisor për master planin “Resort Divjakë Albania,” konfirmoi për BIRN sekretari i përgjithshëm, Gentian Këri.

Mjedisorët kundër resorteve Propozimet e kompanive zhvillimore për ndërtimin e resorteve në parkun kombëtar Divjakë-Karavasta dhe lagunën e Nartës, nuk janë mirëpritur nga ekspertët, organizatat dhe aktivistët mjedisorë.

Organizatat mjedisore kanë kundërshtuar fort procesin e rivlerësimit të ‘mbrojtjes’

February Tetor 2016 2017

15

Profesor Miho thotë se projekti për resort në Karavasta është një rast ‘flagrant’ i shkeljes së ligjit, duke shtuar se e njëjta gjë vlen dhe për projektin në Nartë – edhe pse kjo e fundit ka një kategori më të vogël mbrojtjeje.

“Projekti në Divjakë është pjesa më arrogante e atyre që janë sot në fuqi,” tha ai.

“Zonat e mbrojtura shpallen për t’u mbrojtur nga ndërtimet, jo nga alienët,” përfundoi Miho.

për sipërfaqen e tokës ku është planifikuar resorti i kompanisë BFI Invest në lagunën e Nartës.

“Në vijim të pjesëmarrjes sonë në këshillimin publik për rivlerësimin e kategorisë së mbrojtjes, konstatojmë se objekti i këshillimit nuk përputhet me materialet e vendosura në dispozicion. Kompania prezantoi në këtë këshillim vetëm projektin teknik dhe të dhëna paraprake për VSM-në [Vlerësimin Strategjik Mjedisor]. Ndaj ky këshillim nuk ishte në përputhje më kërkesën e paraqitur,” u ankuan një grup organizatash mjedisore pranë Ministrisë së Mjedisit.

“Mbështetur në sa më sipër, këshillimi i kryer më 3 prill 2017 nuk ka asnjë vlerë për rizonimin e Zonës së Mbrojtur dhe për pasojë nuk mund të merret aspak për bazë në shqyrtimin administrativ të Ministrisë së Mjedisit,” shton letra.

Ornitologu dhe profesori i Shkencave të Natyrës, Taulant Bino shprehet se kërkesa për të ndryshuar statusin e zonës në lagunën e Nartës ku është projektuar resorti i BFI Invest është i paligjshëm.

“Përveç tjetërsimit të zonës, projekti i ‘BFI Invest’ propozon ndërtime më së shumti në zonën qendrore të peizazhit të mbrojtur, e cila gëzon statusin e zonës strikt të mbrojtur,” tha ai. “Çdo veprim ndërtimor bie në kundërshtim me VKM-në ‘Për Shpalljen e Ekosistemit Ligatinor Vjosë-Nartë Peizazh Ujor/Tokësor i Mbrojtur’ dhe për pasojë nuk duhet të lejohet,” shtoi Bino.

Bino kundërshton fort edhe ndërtimin e resortit turistik në Parkun Kombëtar Divjakë-Karavasta, duke thënë se ndikimet në mjedis do të reflektohen në zhdukjen dhe reduktimin e numrit të shpendëve folezues apo dimërues në këtë ekosistem.

“Plani i propozuar prek plot 250 specie te ndryshme shpendësh, prej të cilave 83 specie janë pjesë e ‘Direktivës së Shpendëve’ dhe si të tilla duhet të jenë subjekt i masave të veçanta mbrojtëse të habitateve të tyre, për të siguruar mbijetesën dhe riprodhimin e tyre në zonat e shpërndarjes,” tha ai.

“Plani dëmton të paktën 35 lloje gjitarësh, 24 zvarranikësh dhe 8 peshqish. Plani cënon habitate me rëndësi për Shqipërinë dhe Bash-

Laguna e Karavastasë.

Foto: Loreta Çuka

kimin Europian si duna ranore, livadhe mesdhetare halo-psamofile, pyje aluvionale,” shtoi Bino.

Olsi Nika, drejtor ekzekutiv i organizatës Eco Albania është gjithashtu kritik ndaj projektit të Mabetex në parkun e Karavastasë.

“Projekti i ndërtimit Mabetex dhe infrastruktura shoqëruese e tij ndikojnë në të gjithë Parkun. Të tilla projekte jo vetëm që bien ndesh me ligjet për mbrojtjen e natyrës, por gjithashtu nuk garantojnë zhvillimin e qëndrueshëm të zonës,” tha Nika.

“Turizmi masiv, sidomos në këtë Park Kombëtar, nuk është pika më e fortë e Shqipërisë. Për të qenë konkurrentë me fqinjët, Shqipëria duhet të orientohet drejt eko-turizmit,” shtoi ai.

Nika është gjithashtu kundër propozimit të BFI Invest për resortin në lagunën e Nartës.

“Ndonëse më i vogël në shtrirje dhe teorikisht me ndërtime më “miqësore” me mjedisin, është më i patolerueshëm sepse ndërtohet në një zonë qendrore “pothuajse të virgjër” me një integritet mjaft të lartë natyror,” përfundoi ai.

Në vitin 1995, Parku Kombëtar Divjakë-Karavasta është shpallur si zona e parë e mbrojtur sipas konventës Ramsar në Shqipëri. Në muajin Maj, Aleanca Mesdhetare e Ligatinave e cila bën bashkë 20 organizata mjedisore, i bëri thirrje Kryeministrit Edi Rama dhe ish Ministrit të Mjedisit, Lefter Koka të mos e aprovonin projektin.

“Gjatë dekadave të fundit, qeveria shqiptare ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm për konservimin më të mirë të trashëgimisë natyrore të Shqipërisë, në veçanti përmes kontributit në Administrimin e Zonave të Mbrojtura, në ruajtjen dhe fuqizimin e vlerave të Parkut Kombëtar Divjakë-Karavasta,” shkruhet në letrën dërguar Ramës dhe Kokës.

“Duke nxjerrë leksione nga i gjithë baseni i Mesdheut, por edhe nga e gjithë bota, është e qartë se zona të tilla të lagështa përbëjnë fuqi të vërtetë të Shqipërisë në termat e vlerës

së biodiversitetit, të shërbimeve të shumta ekologjike të ofruara nga populli shqiptar dhe për imazhin e Shqipërisë. Parku nuk duket të konsiderohet si një pengim për zhvillim, por si një avantazh kyç për të ardhmen e kombit dhe popullit,” shtohet në letër.

Banorët mbështesin investimet Kundërshtitë e organizatave mjedisore kundër projekteve për resorte në zonat e mbrojtura nuk mbështeten gjithmonë nga banorët vendas, të cilat i shohin projektet si mundësi zhvillimi dhe punësimi.

Gjatë një dëgjese publike në fillit të Majit, banorët e Divjakës e duartrokitën mega-projektin e Mabatex për ndërtimin e pallateve dhe hoteleve, duke bërë një vesh shurdh dhe

Ekspertët mjedisorë ankohen gjithashtu se ligji shqiptar për zonat e mbrojtura nuk është i qartë dhe lë hapësira që mund të shfrytëzohen nga kompanitë për të ndërtuar resortet e propozuara. sy qorr ndaj paralajmërimeve të disa aktivistëve mjedisorë për rrezikun që i kanoset parkut kombëtar të Karavastasë.

Disa muaj më vonë, nuk duket se ata kanë ndërruar mendje në lidhje me propozimin e kompanisë së udhëhequr nga Behgjet Pacolli.

“Për mua le të ndërtohet. Mirë do ishte, po nuk është se di shumë. Thjesht kam dëgjuar nga të tjerë,” thotë Irena, e cila drejton një dyqan të vogël në Divjakë.

“Unë kam tregun afër e nuk më ndikon,” shton ajo, e pyetur nga BIRN nëse i frikësohet konkurrencës nga bizneset që mund të

hapen në resort.

Më në jug në Nartë, banorët gjithashtu e mirëpresin projektin e kompanisë BFI Invest.

Agroni, një banor i fshatit, i cili e siguron jetesën si i punësuar në ndërtim, thotë se ngritja e një resorti turistik do të ndihmojë punësimin dhe turizmin në këtë zonë.

“Në fakt pak kemi dëgjuar. Për ne kjo është gjë e mirë, por sigurisht pa prishur natyrën dhe mjedisin,” tha ai.

Megjithë mbështetjen e banorëve, të cilët tërhiqen nga prospektet e punësimit gjatë ndërtimit të resorteve, ekspertët mjedisorë paralajmërojnë se ata mund të dalin të humbur nga të ashtëquajturat investime strategjike.

“Ne ambientalistët i masim gjërat edhe me vlerën e investimit. Është një investim shumë i madh dhe kur hyn një elefant i madh në park, natyrisht që do hajë shumë e do nxjerrë shumë. Resorti në Divjakë nuk është një investim ekologjik, pavarësisht ‘vizatimeve’ që janë bërë ku duken kryesisht ca shtëpi të vogla nën pemë,” shprehet Xhemal Mato, drejtor ekzekutiv i organizatës EkoLëvizja.

“Të hysh në një zonë të mbrojtur dhe të mos e lesh natyrore, por ta bësh me bimë të tjera që i sjell nga jashtë apo rrugë e lulishte që duken natyrore, ai tjetërsohet sepse është artificiale dhe ti ke prishur gjithë ekosistemin,” shtoi ai.

Edhe pse teorikisht në Karavasta dhe Nartë nuk mund të ndërtohet pasi janë zona të mbrojtura, profesor Aleko Miho nënvizon se banorët duhet të ndërgjegjsohen pasi në Shqipëri ligjet për mbrojtjen e mjedisit rrallë respektohen.

“Te ne shpallja e zonave të mbrojtura mbetet në letër dhe vendimmarrja jep leje ku të mundë, dhe janë raste tejet të rënda sepse ne tashmë kemi zona ku tashmë është ndërtuar,” tha ai.

Profesor Miho thotë se projekti për resort në Karavasta është një rast ‘flagrant’ i shkeljes së ligjit, duke shtuar se e njëjta gjë vlen dhe për projektin në Nartë – edhe pse kjo e fundit ka një kategori më të vogël mbrojtjeje.

“Projekti në Divjakë është pjesa më arrogante e atyre që janë sot në fuqi,” tha ai. “Zonat e mbrojtura shpallen për t’u mbrojtur nga ndërtimet, jo nga alienët,” përfundoi Miho.

16

Tetor 2017

Blog

Në përpjekje për të tërhequr vëmendjen nga kriza institucionale që u krijua pas refuzimit të kuvendit ndaj kërkesës së prokurorisë për arrestimin e Tahirit, Rama iu hakërrye me fyerje dhe sharje gazetarëve që po e prisnin pas daljes nga kuvendi, duke shkaktuar zemërim dhe thirrje për bojkot nga ana e gazetarëve.

Abuzimi verbal i kryeministrit ndaj gazetarëve kritikohet ndërsa bëhet thirrje për bojkot

Ngacmimi seksual në vendin e punës ka një kosto të madhe për ekonominë, si nga aspekti i grave dhe vajzave viktimë, ashtu edhe për ekonominë në përgjithësi.

Përse duhet llogaritur kosto ekonomike e ngacmimit seksual në vendin e punës Adam Jezard, Weforum.org

A

GJERGJ EREBARA| BIRN | TIRANË

S

harjet dhe fyerjet e kryeministrit Edi Rama ndaj medias dhe gazetarëve nuk janë asgjë e re dhe kanë ndodhur në mënyrë të përsëritur gjatë viteve të fundit, por një valë e re abuzimi ndaj gazetarëve që po e intervistonin jashtë selisë së kuvendit të mërkurën më 25 tetor arriti në një nivel të ri përçmimi dhe solli protesta dhe thirrje për bojkot ndaj tij.

“Turp për të gjithë ju dhe të gjithë ata si ju që ende nuk keni kuptuar se për çfarë bëhet fjalë dhe vijoni të tollovisni miletin me këto pyetje pa pikë sensi”, iu drejtua Rama gazetarëve, ndërsa këta të fundit e pyetën për atë që opozita e konsideron si një precedent dhe një fazë të re pandëshkueshmërie, refuzimin nga ana e Kuvendit të Shqipërisë të kërkesës së prokurorisë për arrestimin e deputetit Saimir Tahiri, i akuzuar për korrupsion dhe trafik ndërkombëtar lëndësh narkotike.

Rama gjendet aktualisht nën kritika të shumta për votimin e tij dhe të deputetëve të Partisë Socialiste kundër arrestimit të Tahirit. Partia Socialiste thotë se e refuzoi kërkesën për arrestim sepse beson se prokurorët kanë “arsye politike” për të kërkuar këtë masë. Opozita e përbërë nga PD dhe LSI thotë se përmes refuzimit të lejimit të arrestimit, Rama ka shkatërruar parimet themelore kushtetuese ndërsa prokuroria akuzoi pak ditë më parë kryeministrin për mungesë sinqeriteti në luftën kundër korrupsionit. Argumenti bazë është që në praktikën e Kuvendit të Shqipërisë, kërkesat e prokurorisë duhet thjeshtë të miratohen pasi kuvendi ku ka tagër të gjykojë cilësinë e provave apo vlefshmërinë e veprimeve të prokurorisë. Për më tepër, mosdhënia e lejes për arrestim përbën një precedent, përmes të cilit, maxhoranca parlamentare mund t’i japë të drejtë vetes tani e tutje të rrëzojë çdo kërkesë prokurorie për arrestim të një deputeti apo ministri thjesht duke e hedhur poshtë si “të motivuar politikisht”. Rama dhe deputetët e tij nuk kanë dhënë ndonjë provë apo nuk kanë shpjeguar se pse besojnë se prokuroria ka qëllime politike pas kërkesës për arrestimin e Tahirit.

Në përpjekje për të hequr vëmend-

Kryeministri, Edi Rama

jen nga këto pyetje themelore, Rama i shpjegoi argumentet e tij për refuzimin e kërkesës duke sulmuar verbalisht gazetarët e pranishëm me një bateri fjalësh fyese pa lidhje me çështjen.

“Nuk keni kuptuar akoma që jemi sot në kushte thjeshtë të qarta për këdo që merr mundimin të lexojë pesë rreshta para se sa të kuturiset t’u tregojë të tjerëve duke abuzuar me misionin e ndërmjetësit të opinionit publik se për çfarë bëhet fjalë”, i tha Rama gazetarëve para se të shtonte se argumenti i tij qe që prokuroria nuk pengohet në hetimin e Tahirit nga mosdhënia e lejes së arrestimit.

I akuzuar se e ka lënë vendin në duart e krimit, Rama ia hodhi fajin medias për problemet duke thënë: “Jeni pjesë e këtij problemi të madh jo në rastin konkret por në tërësi që ka Shqipëria ku akuzat kërcasin… përditë. Ju i përçoni akuzat si një tel bakri që as ka detyrën të gjykojë dhe as ka përgjegjësinë për atë që përçon”.

Duke dhënë sinjalin se shpërthimi i Ramës nuk qe i momentit por i paramenduar, të pesëmbëdhjetë minutat e sulmit verbal u publikuan nga vetë Rama në një platformë në Facebook të njohur si ERTV. Një pjesë e gazetarëve përdorën rrjetet sociale për të shprehur protestën e tyre ndaj fyerjeve të kryeministrit ndërsa disa shoqata gazetarësh dhe disa opinionistë bënë thirrje për bojkotin e kryeministrit.

Duke shkruar te Lapsi.al, opinion-

isti Andi Bejtja i bëri thirrje gazetarëve të bojkotojnë raportimet nga kryeministri. “Me gjithë problemet, me gjithë padituritë, me gjithë kompromiset, madje dhe me faktin e shëmtuar se shpeshherë media ka qenë dhe zgjatim i politikës, media shqiptare është më pak e qelbur dhe me profesionale se politika shqiptare”, shkroi Bejtja.

Shoqata e Gazetarëve Profesionistë të Shqipërisë dhe Lidhja e Gazetareve te Shqipërisë kritikuan gjithashtu komentet e kryeministrit duke i konsideruar ato si përpjekje për të frikësuar gazetarët.

Edhe Unioni i Gazetarëve të Shqipërisë kritikoi Ramën duke e konsideruar gjuhën dhe leksionet e kryeministrit “të papranueshme”. Unioni bëri thirrje për bojkotin e kryeministrit ditën e premte.

Rama, ashtu si edhe paraardhësi i tij Sali Berisha kanë përdorur në mënyrë të përsëritur sharjet dhe fyerjet ndaj medias si një mënyrë për të shmangur përgjegjësitë ndaj problemeve të ndryshme, përfshirë akuzat për korrupsion dhe abuzim me pushtetin apo pyetjet në lidhje me premtimet elektorale të pambajtura. Berisha përdori togfjalësha të tillë si “media e krimit”, “hanxhar i krimit”, “mafia e betonit” apo “media e opozitës” për të denigruar akuzat për abuzim me pushtetin ndërsa Rama ka përdorur togfjalësha të tillë si “kazan”, “helm”, “shpifës”, “sharlatanë”, “rrezik për opinionin publik” apo “injorantë”.

kuzat e bëra nga figura të famshme të Hollivudit kundër producentit të filmit Harvey Weinstein kanë shkaktuar një bisedë të gjerë për ngacmimin seksual në vendin e punës. Duke përdorur hashtagun #Metoo (Edhe Unë) gratë (dhe disa burra) kudo në botë kanë hyrë në median sociale për të shpërndarë eksperiencat e tyre të ngacmimeve dhe sulmeve seksuale.

Një problem pak i raportuar Sasia e ngacmimeve në vendin e punës – përfshirë ngacmimin seksual – është e dokumentuar mirë. Një studim i 2016-ës nga Komisioni i SHBA për Mundësinë e Barabartë në Punësim ka zbuluar se për vitin 2015 mori 90,000 ankesa për disa forma të ngacmimit seksual dhe tha se problemi ishte i raportuar më pak seç duhej. Edhe në Mbretërinë e Bashkuar, një sondazh i vitit të kaluar zbuloi se nga 1533 gra, 52 për qind kishin përjetuar ngacmime seksuale në vendin e punës. Ç’ka është befasuese është se ka pak kërkime të përditësuara në ndikimin ekonomik të ngacmimeve seksuale mbi viktimat në termin e humbjes së mundësive në karrierë dhe ndaj organizatave dhe kompanive që kanë dështuar të parandalojnë ndodhjen e kësaj në radhë të parë. Një sondazh amerikan, tepër i përdorur, ku u përgjigjën personeli dhe drejtorët e burimeve njerëzore dhe zyrat e mundësisë së barabartë, që përfaqësojnë 3.3 milionë punonjës të 160 korporatave, doli në konkluzion se një kompani e zakonshme në renditjen Fortune 500 me 23,750 punonjës humb në vit 6.7 milionë dollarë për shkak të mospranisë, produktivitetit të ulët dhe largimit të stafit si pasojë e ngacmimit seksual.

Megjithatë, ky studim daton nga vitet 1988 dhe është e vështirë të gjesh prova më bashkëkohore kërkimore në dëmin financiar të ngacmimit seksual. Pavarësisht kostos financiare dhe asaj të reputacionit te kompanive me kapital të lartë – siç qe rasti me 45 milionë dollarë që 21 Centry Fox pagoi në tremujorin e parë të vitit 2017 për të arritur marrëveshje me ngacmimin seksual – ekzekutivët duken të paaftë të matin problemin ose zgjedhin ta shpërfillin atë.

Luftë për barazi Ka shumë prova, gjithsesi, të cilat tregojnë se gratë nuk kanë status të barabartë në shumë vende pune dhe nuk po promovohen në role të larta, gjë që e bën zgjidhjen e ngacmimit seksual më të vështirë.

Studimet gjithashtu tregojnë vazhdimisht se gratë janë të përfaqësuara pak në disa industri të caktuara, përfshirë teknologjinë.

Rastet e keqtrajtimit të grave në Silikon Vallej gëlojnë. Travis Kalanick, ish-shefi ekzekutiv i Uber, u detyrua të largohej nga pozicioni i tij më herët këtë vit pas një investigimi në kulturën e korporatës që kishte shpërfillur ankesat rreth diskriminimit dhe ngacmimit seksual, megjithëse Kalanick qëndron në bord.Dhe një inxhinier i Google nxiti një stuhi reagimesh më herët këtë vit, kur sugjeroi në një blog se gratë mund të jenë të papërshtatshme për role teknologjike prej “ndryshimeve gjenetike”.

Provat nga e gjithë bota – nga debati rreth diskriminimit gjinor të pagesës në BBC, te studimet që tregojnë se 59 vende nuk kanë ligje për ngacmimin seksual në punë – priren të mbështesin teorinë që gratë ende trajtohen si shtetase të dorës së dytë në shumë vende dhe industri. Kjo është pavarësisht faktit se më shumë gra po hyjnë në tregun e punës. Për shembull, përqindja e grave ekonomikisht aktive në Shtetet e Bashkuara Arabe u rrit nga 9.6 për qind në vitin 1990 në 12.5 për qind në vitin 2016 dhe në Mbretërinë e Bashkuar nga 43.3 për qind në 46.4 për qind në të njëjtën periudhë, vlerëson Banka Botërore.

Pa mbështetjen e liderëve të korporatave dhe politikëbërësve, është e vështirë të shohim si do të ndryshojnë gjërat. Siç tha në vitin 2016 Komisioni i Mundësive të Barabarta në Punësim në SHBA, lidershipi për këtë çështje duhet të vijë nga lart, megjithëse ne të gjithë mund të bëjmë një ndryshim.

Ai shtoi: “ngacmimi seksual në vendin e punës nuk do të ndalojë vet – na takon të gjithëve të jemi pjesë e luftës për të ndaluar ngacmimin seksual në punë”.

Marrë nga Weforum.org

No.

25

November 2017 Monthly

THE ‘PhD BAZAR,’

the Legality of Dozens of Nursing Doctorates Queried Although the Faculty of Technical Medical Sciences’ in Tirana had only four professors with doctorates, from 2010 to 2013 opened its doors for more 320 PhD candidates, undermining the legal criteria and its own standards, a move which has made dozens of the diplomas it awarded part of ongoing court case.

Nurses and doctors during in a ceremony at the University Hospital Center in Tirana. Photo:LSA

NEWS

COMMENT

Albanian Parliament Blocks Ex-Minister’s Drug Arrest

Media Abuse Becomes Strategy of Choice in Albanian Politics

A majority of MPs voted to reject the Prosecution Office for Serious Crimes’ request to arrest former Interior Minister Saimir Tahiri.

While the MPs’ supporters have previously backed them by trying to derail pesky journos online, their recent move could have serious consequences....

18

November 2017

“I’m not waiting to find out the truth in parliament, I’m going to find it in front of the judiciary and [Albania’s] citizens,” he said. Wednesday’s decision was anticipated by Prime Minister Edi Rama on Monday, when he said that he wholeheartedly supports a report by majority MPs that argued that the prosecution’s request was not based on sufficient evidence.

The Former Interior Minister, Saimir Tahiri and his lawyer in parliament. Photo:LSA

Albanian Parliament Blocks Ex-Minister’s Drug Arrest A majority of MPs voted to reject the Prosecution Office for Serious Crimes’ request to arrest former Interior Minister Saimir Tahiri over his alleged involvement in drug trafficking while in office.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

A

total of 75 MPs in the Albanian parliament on Wednesday voted against the prosecution’s request to arrest former Interior Minister Saimir Tahiri, arguing there is not enough evidence, with 60 voting in favour. Prosecutors argued on Friday during a session of the Parliament›s Council for Regulations, Mandates and Immunities that they have reasonable suspicion that Tahiri was involved in drug trafficking while he was a minister, aiding a smuggling ring directed by his cousins. Ruling majority MPs and the opposition were bitterly split over the prosecutors’ request for Tahiri’s arrest.

At Wednesday’s plenary session on the issue, the ruling Socialist Party MP, Ulsi Manja, argued that there was not enough evidence to say that Tahiri is connected to the criminal business run by his distant cousins, the Habilaj brothers. But opposition Democratic Party, MP, Enkelejd Alibeaj insisted that the prosecution had all the necessary indications that an

arrest was the right course of action, accusing the ruling majority of politically supporting Tahiri. Former minister Tahiri, who is still an MP, opened the plenary session with a short speech, emphasising that he would understand any decision that his colleagues took, and that he will offer himself up for investigation over the case. “I’m not waiting to find out the truth in parliament, I’m going to find it in front of the judiciary and [Albania’s] citizens,” he said. Wednesday’s decision was anticipated by Prime Minister Edi Rama on Monday, when he said that he wholeheartedly supports a report by majority MPs that argued that the prosecution’s request was not based on sufficient evidence. However, the parliament decided that Tahiri must not be permitted to leave the country, obliging him to present himself for questioning and allowing a search of his house. Former Prime Minister Sali Berisha, who is a Democratic Party MP, said the vote made this a black day for parliament.

“There has never been a more shameful decision that this one taken by parliament today,” Berisha said.

ALBANIAN PM SLATES REPORTERS OVER TAHIRI CASE After the parliamentary session at which the majority of MPs rejected the prosecution request for Tahiri’s arrest, PM Edi Rama slammed journalists, calling them uninformed. A question about Tahiri’s immunity from prosecution angered Rama: “Firstly, is a shame for all of you and for all those like you that you have not understood what the process was, with these kinds of questions without any sense,” he said. “It is your misfortune that you don’t read and do not even understand what you read, and don’t want to listen what it is all about,” he added. His words drew sharp reactions on social media with numerous journalists demanding an apology from the Albanian PM.

Albania PM Backs Ex-Minister in Drug Crime Probe Edi Rama sharply criticised a probe of drug crime allegations against his former interior minister, causing the opposition and prosecutor’s office to complain that the premier was interfering with the prosecution.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

P

rime Minister Edi Rama said on Monday that his ruling Socialist Party majority in parliament will turn down a request from the Prosecution Office for Serious Crimes, which asked for a mandate to arrest former Interior Minister Saimir Tahiri. In a speech broadcast live on Facebook, Rama told parliamentarians from the ruling majority that he wholeheartedly supports a report by Socialist MPs on the Council for Regulations, Mandates and Immunities that said that the prosecution’s request was not based on evidence. Prosecutors say they have reasonable suspicion that Tahiri was involved in drug trafficking while he was a minister, aiding a smuggling ring directed by his cousins. Rama said that he is not yet sure whether his former minister and MP Tahiri is innocent, but slammed what he called the arbitrary nature of the pros-

Albanian Prime Minister, Edi Rama

ecution request. “In which state and in which theory of justice is it possible to ask the accused to prove that he is not guilty...

The accused does not have to prove anything when the accuser doesn’t give any proof for the accusation that has been made,” Rama said. “In what era are we living when four badly-written pages require the arrest of an MP?” he asked.

However, Rama said that on Wednesday the parliamentary majority will approve the authorisation for Tahiri to be prevented from leaving the country, obliging him to present himself for questioning and allowing a search of his house.

Tahiri also was dismissed from his official positions in the Socialist Party and from the Socialist parliamentary group.

Rama’s stance on Tahiri enraged the opposition, whose leader Lulzim Basha asked the EU and US - which have contributed to Albanian judicial reforms - to condemn what he called the attacks on the prosecution. “If the government is allowed to threaten and intimidate justice, corruption and crime in Albania will grow further,” Basha said. The Prosecution Office for Serious Crimes said that Rama’s comments exceeded his authority. “He expressed his opinion and assessment of proof presented by the prosecution. So publicly he took on the role of the court, an attribution that he cannot have,” the prosecution said in a statement. Albania’s prosecution system is going to undergo deep changes in the coming months as result of judicial reform, the vetting of prosecutors and the creation of new judicial bodies. A new Special Prosecutor’s Office for investigating high-level corruption is expected to be established.

November 2017

NEWS

Albania Ex-Minister Accused in Drug-Smuggling Scandal Former Albanian Interior Minister Saimir Tahiri is mentioned by alleged drug smugglers in newlyreleased transcripts of Italian police wiretaps, but he has denied any involvement in criminal activity.

M

edia in Italy and Albania on Tuesday started to release transcripts of Italian police wiretaps of alleged drug smugglers, in which they mention former Interior Minister Saimir Tahiri as someone they paid off with drug money.

The alleged drug smugglers speculate in the wiretaps that Tahiri used the money in Albania’s electoral campaign.

Tahiri responded immediately by saying that two of the alleged smugglers, Moisi and Florian Habilaj, were his very distant cousins and that they used his name to conduct criminal activity and to boast among themselves.

“Two criminals, very distant cousins of mine have mentioned my name and it is not the first time when criminals have used a minister’s name,” he said.

One of the cousins, Moisi Habilaj, was arrested in Italy on Monday, among several Albanians and Italians detained for allegedly trafficking around 3.5 tons of marijuana. Tahiri admitted that he made a mistake by selling the cousins a car four years ago – a vehicle which the Albanian opposition claims has been used to distribute drugs. Tahiri said however that he is open to being investigated by prosecutors and he believed that the truth will come out soon. He denies wrongdoing.

After the transcript became public, Prime Minister Edi Rama took to social networks to urge transparency in the case.

“We want the truth as soon as possible.

What has come out of a conversation between two criminals is disgusting and shocking,” Rama said.

He said that he had known Tahiri for a long time and that he is a person with good intentions and integrity. But he also said that Albanians deserve the truth. “The new government was not created to par-

Saimir Tahiri greeting his supporters. Photo:LSA

don or tolerate anybody that chooses a criminal path instead of a better Albania,” he said. Opposition Democratic Party leader Lulzim Basha said earlier on Tuesday that an investigation should be launched into Tahiri on suspicion that he aided drug dealers trafficking cannabis to Italy during his term in office.

“The question that I have today on behalf of the opposition and every Albanian is, what is [Prime Minister Edi] Rama waiting for before he handcuffs and arrests Saimir Tahiri,” Basha told a press conference. “Albania is on the verge of a historic scandal exposing organised crime and its connections with people who are in power today,” he said.

Tahiri was appointed interior minister

by Rama when he took office in September 2013. He was dismissed by Rama on March 2017. During his time in office, the opposition considered him one of those most responsible for widespread canna-

bis cultivation in Albania in 2016.

Tahiri was a prominent figure in the Socialist Party’s campaign for this year’s elections, leading the local campaign in the capital, and was re-elected as an MP. But he had already been accused of having connections to people involved in the drugs trade in 2015.

Dritan Zagani, the former chief of the anti-drugs unit in Fier, a town in southern Albania, was the first to allege a link between Tahiri and the Habilaj family.

A video of the accusations was distributed by the Democratic Party while Zagani and his family were in Switzerland seeking asylum, claiming their lives were at risk because the policeman made the allegations against Tahiri.

At the time, Tahiri strongly denied the accusation that he had links with the Habilaj family and accused Zagani of illegally benefiting from his connection with the Democratic Party.

Albanian Prosecution Seeks Arrest of Former Minister The Serious Crimes Prosecutor has asked Albania’s parliament to lift MP and former minister Saimir Tahiri’s immunity, so that he can be arrested in relation to drugs smuggling charges.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

A

lbania’s Prosecution Office for Serious Crimes has asked the country’s parliament to greenlight the arrest of MP and former Interior Minister Samir Tahiri, after confirming it suspected he had played a role in a crime ring smuggling cannabis to Italy. Tahiri’s name came from transcripts that Italian police that wiretapped while investigating a criminal smuggling ring made up of Albanians and Italians, six of whom they arrested on Monday.

NEWS Albanian Opposition Accuses Ex-Minister of Drug Crime FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

O

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

Among those arrested and sought were Moisi and Florian Habilaj, distant cousins of the former minister. He denied any implication in the matter of his cousins and at a press conference on Tuesday, said he would not oppose parliament lifting his MP immunity for further investigation. “Two criminals, very distant cousins of mine, have mentioned my name but it is not the first time criminals have used a minister’s name,” he said.

The arrest of the six cannabis smugglers in Italy prompted Albanian police and the Serious Crimes Prosecution to conduct their own search operation in villages near Vlora, after wiretapping identified other criminal elements related to the same crime ring in this area.

During the operation, police seized four tons of cannabis and arrested Armando Kocerri, 31, who has been identified as a collaborator with the Habilaj brothers.

19

pposition Democratic Party leader Lulzim Basha said on Tuesday that an investigation should be launched into former Interior Minister Saimir Tahiri on suspicion that he aided drug dealers trafficking cannabis to Italy during his term in office. Tahiri has strongly denied the allegations, which Basha first voiced on Monday after the arrests of several Albanians and Italians who allegedly trafficked around 3.5 tons of marijuana.

“The question that I have today on behalf of the opposition and every Albanian is, what is [Prime Minister Edi] Rama waiting for before he handcuffs and arrests Saimir Tahiri,” Basha told a press conference on Tuesday.

“Albania is on the verge of a historic scandal exposing organised crime and its connections with people who are in power today,” he said. One of those arrested on Monday was Moisi Habilaj, who the Albanian opposition claims is related to Tahiri. Tahiri however denied Basha’s allegations.

“I’m not impressed by Lulzim Basha’s repeated accusation,” he wrote on Facebook on Monday.

“Regarding those who he calls my cousins, justice has to do it job and give the maximum punishment.

For everybody, without any exceptions,” he added.

Tahiri was appointed interior minister by Rama when he took office in September 2013. He was dismissed by Rama on March 2017.

During his time in office, the opposition considered him one of those most responsible for widespread cannabis cultivation in Albania in 2016.

Tahiri was a prominent figure in the Socialist Party’s campaign for this year’s elections, leading the local campaign in the capital, and was re-elected as an MP. Dritan Zagani, the former chief of the anti-drugs unit in Fier, a town in southern Albania, was the first to allege a link between Tahiri and the Habilaj family back in 2015.

A video of the accusations was distributed by the Democratic Party while Zagani and his family were in Switzerland seeking asylum, claiming their lives were at risk because the policeman made the allegations against Tahiri.

At the time, Tahiri strongly denied the accusation that he had links with the Habilaj family and accused Zagani of illegally benefiting from his connection with the Democratic Party.

20

November 2017

INVESTIGATION

THE ‘PhD BAZAR,’ the Legality of Dozens of Nursing Doctorates Queried Although the Faculty of Technical Medical Sciences’ in Tirana had only four professors with doctorates, from 2010 to 2013 opened its doors for more 320 PhD candidates, undermining the legal criteria and its own standards, a move which has made dozens of the diplomas it awarded part of ongoing court case.

LINDITA CELA | BIRN | TIRANA

I

n a routine session of the Health Commission in Albania’s Parliament in April 2014, Ali Refatllari- the former rector of the University of Medicine, exposed the regress of the Albania’s scientific research through a system that he called “the PhD bazar.”

“The PhDs ended up being awarded by two tenured professors and three adjuncts and were signed at restaurant Victoria,” said the former rector, while warning that he had launched a number of audits in all the faculties of the University of Medicine.

Refatllari’s jibe was directed at the faculty of Medical Technical Sciences [the former Nursing Faculty], which although with only four professors with doctorate degrees, opened the doors for 320 PhD candidates from Albania, Kosovo and Macedonia from 2010 to 2013. The debate in parliament ended only with a few jibes. However, three years later the breach of legal standards on accepting PhD candidates in its program continues to create problems for the Faculty of Technical Medical Sciences, while a conflict for the recognition of the diplomas that were already awarded has headed to court.

Data obtained by BIRN through hundreds of pages of documents, made of two audit reports from the Ministry of Education, a long correspondence between the Nursing Faculty and other responsible institutions and the complaints of the PhD candidates who have yet to receive their diplomas, expose the legal breaches in the PhD program of the Faculty of Technical Medical Sciences and raise questions on the quality of dozens of doctorates awarded in the past years. The documents also show that the Faculty of Medical Technical Sciences became a PhD diploma mill for doctors, dentists and nursing professors from Tirana and elsewhere, who registered in the faculty’s programme after failing to be accepted in the other PhD programs of the University of Medicine.

The PhD quotas set by the Council of Ministers were filled based on two decisions of the Council of Professors and Academic Senate of the University of Medicine, which lowered the criteria for GPAs from 8 to 7 and the English proficiency from C1 to A1.

Apart from lowering the enrollment crite-

ria, the audits have found problems also during the academic process or the defense of dissertations in front of academic juries. According to the auditors the PhD candidates’ files fail to meet the criteria for the necessary scientific papers, while the condition to take part at international medical conferences was replaced by local conferences, often with no connection with the field of study.

As a result of the problems found by the auditors in the functioning of the doctoral schools from 2010 to 2013, the Faculty of Technical Medical Sciences blocked in 2016 the recognition of 170 titles of PhDs. The decision to block the recognition the academic titles was taken by the new dean of the Nursing Faculty, Tatjana Cina, who replaced in the post the longtime dean Petrit Bara. The decision was followed by along correspondence between Cina, the rectorate of the University of Medicine and the Ministry of Education in order to find a solution.

Cina told BIRN in an interview that the responsible institutions like the Ministry of Education, have failed to provide clear guidelines to resolve the illegal situation created with the PhD programme, while adding that she would be open to proceed with the recognition of the doctorates, only if the candidate fulfill the legal criteria. Her decision has been opposed by the 21 professors that are also PhD candidates, the majority part of the Faculty of Technical Medical Sciences, who have defended their dissertations in front of juries but have yet to receive their PhD diploma. In a complaint with the Academic Senate of the University of Medicine, they protest that the failure to recognize their PhD titles is illegal and a double standard from the dean of the faculty.

In August 2017, the Academic Senate ruled in favor of the PhD candidates’ complaint and decided to unblock the process to recognize the PhDs. However, the dean of the Faculty Tatjana Cina refused to follow the decision and has appealed it the Tirana Administrative Court. “I don’t believe the Senate has the right to order me to sign documents against the law, that’s why I have sought the interpretation of the law from the court, because the faculty does not have a legal office,” Cina said. “Since the Ministry of Education does not have a clear stance on the issues, I had no other choice that to head to court,” she added.

Queried by BIRN over the problems iden-

tified by the audits of the Ministry of Education, the former dean of the Faculty of Technical Medical Sciences from 2004 to 2016, Petrit Bara, denied any responsibility. “The audits have not found any legal or administrative problems, which is their duty, as for the content of the [dissertations] it’s the commissions and the Council of Professors that decide,” he said. “The auditors are not the prosecutor’s office, but an aide that identifies problems and leaves duties to be carried out,” Bara added.

The Ministry of Education did not respond to detailed question from BIRN over the conflict that has gripped the Faculty of Technical Medical Sciences for more than one year and a half. However, the written responses of the Minister of Education Lindita Nikolla for the dean of the faculty, of which BIRN has obtained a copy, show that this institution has recommended a case by case review for each of the PhD candidates.

The PhDs don’t make the grade Opened initially as a 1-year training course at the begging of the 90’, the nursing school has seen drastic changes over the last two decades. In 1996 it was awarded the status of higher education, while in 2004 the status of faculty at the University of Tirana.

With a decision of the center-right government of former Prime Minister Sali Berisha in 2013, the Nursing Faculty was renamed as the Faculty of Technical Medical Sciences and placed under the authority of the newly created University of Medicine.

During 12 years of history the Nursing Faculty [FSHMT] has had only two deans, Petrit Bara [2004-2016] and Tatjana Cina, whose election was followed by debates in 2016.

In 2010 the FSHMT opened the graduate school with two doctoral programs, while in 2013 it added another doctoral program in Nursing Sciences.

However, the data obtained by the monitoring report of the Ministry of Education, dated July 18, 2014, show that the Faculty of Technical Medical Sciences debuted the doctoral program with legal missteps, by doubling down on the enrollment quotas set by the Council of Ministers. According to the report of the Ministry of Education, in 2010 FSHMT was awarded 80 quotas for its two doctoral programs, but it actually enrolled double the students, specifically 80 students in the doctorate for clinical sciences and 80 for preclinical sciences.

In order to fill the illegally doubled quotas, the Council of Professor of FSHMT took a decision to lower the GPA criteria for enrollment in the PhD programme from 8 to 7, while in 2013, the Academic Senate decided to lower the criteria for the English language proficiency from C1 to A1.

“The Faculty of Technical Medical Sciences has had as principles the fulfillment of the enrollment quotas awarded by the Council of Ministers, even though the candidates did not meet enrollment criteria,” underlines the monitoring group of the Ministry of Education in its second audit in 2016.

The report also underlines that the academic staff in some cases has not respected the criteria for scientific publications or participation in international conferences in the evaluation of the candidates.

“In good part of the PhD files at FSHMT, the scientific papers have no impact factor and were presented at the so-called international conferences. In a conference in the city of Shkodra with the theme ‘For the sustainable development of the city of Shkodra,” part of the candidates presented two papers,” writes the audit of the Ministry of Education.

The high enrollment quotas that could not be handled by the small academic staff have brought other anomalies in the doctorate programs of FSHMT, with missteps in the approval and evaluation of dissertations. According to the audit, due to the lack of staff with graduate degrees, the same people who approved the dissertations themes also evaluated them.’

The problems encountered during the first year of the doctoral schools continued also in the following years. In an audit carried by the Faculty itself in 2013, when the third programme for Nursing Sciences was opened, was found that: “there are no documents for the decision to open the doctoral programme… there is a lack of study programs for PhDs and a lack documentation of the curricula and syl-

November 2017

Dean of the Faculty of Technical Medical Sciences, Tatjana Cina

Former dean Petrit Bara

“If the jury has done something that it shouldn’t have, it’s the jury that should be penalized not the student. The auditors are not the prosecutor’s office, but an aide that identifies problems and leaves duties to be carried out”.

Rector Arben Gjata

“If someone was awarded [a PhD] there is nothing you can do. We are facing a procedure and we need to find a legal solution. A legal solution has been offered, the case is on trial and we hope the court will rule to resolve it”.

lables.” The report also highlights the fact that enrollment procedures had been formal, with 60 candidates that were all declared winners.

According to the audit of the Ministry of Education, in the files of some students were found documents for the proficiency of the English language issued by the England-Albania Chamber of Commerce, an institution that is not licensed by the Ministry of Education. The breach of the foreign language criteria, continues to be one of the main problems blocking the recognition of the PhDs. The reports underlined that in breach of the legal framework, in the processes of awarding to PhDs there has been no verification that

the candidates meet the legal criteria and there were no publications in scientific magazines indexed by Pubmed in their files. Meanwhile, the participation in international conferences was fulfilled through activities organized by the Faculty itself or the University of Tetovo, in neighboring Macedonia.

In contrast with other higher education institutions, the Faculty of Technical Medical Sciences has also ignored the decision of the Ministry of Education to suspend applications and evaluation in doctoral schools, issued in the 13th of May 2016. Despite the order, 17 candidates have defended their dissertations in breach of the order, the report said.

Poor Scholarship Apart from the procedural problems, the audit reports obtained by BIRN also raises questions on the qualities of some of the dissertations approved by FSHMT-although a scholarly analysis has not been part of the competencies of the audit groups.

“Although the group does not the adequate academic competency to evaluate the doctorates, we have noticed that some of them are simply statistical in nature, not in the level of scientific research,” reads the 2014 audit report of the Ministry of Education.

The audit group has ranked a list of the 29 PhD themes, where the field of study was statistical data on the spread of disease in certain geographic areas, while 3 themes were considered completely outside the field of the Faculty of Technical Medical Sciences.

The above mentioned dissertation were related to the impact of diplomacy of small countries on regional security, the transfer of medical services in Kosovo prisons and the criminal code on health.

The audit report of the Ministry of Education underlines that some of the candidates had not relation to the field of study.

“There are candidates from sports, dentistry and law. There are also candidates that have no relation to science in their work…one of the students was the secretary of dean,” the report said. In September 2016, the scientific department of the FSHMT arrived at a similar conclusion. In regards to the theoretical exam, this department says that some of the exams were held with one professor and not a commission.

“There are exam papers signed by the deputy dean of the faculty, although he does not hold the title of associate professor. The exam papers have only one signature, there is not a commission,” it said. Another breach highlighted by the scientific department at FSHMT was the inconsistency between the PhD themes and the profile of the candidates in their previous studies. “The themes have no connection with the profile of the PhD and for their approval no one is responsible, because the head of departments that have approved them do not hold graduate degrees themselves. The GPA enrollment criteria in the doctoral school is 8.5, however, half of the candidates, among them FSHMT professors, have been enrolled without meeting these criteria,” the report said. Queried by BIRN on the quality of the dissertations, the dean Tatjana Cina said that at the start she only evaluated the formal criteria and not the content. “Later on, when I had to explain why I did not accept to sign on the procedures for doctorates for 21 professors I saw that there were dissertations with only 24 pages or themes that lacked scientific rigor,” she said. However, former dean Bara says that her decision was unfair, while adding that students should not be penalized.

“If the jury has done something that it shouldn’t have, it’s the jury that should be penalized not the student,” he said.

The conflict head to court The decision to block the recognition of the PhDs has enraged 21 professors of the Faculty of Technical Medical Sciences, who accuse their dean Tatjana Cina, for double standards and unjustified actions.

The 21 professor sent a letter to the Ministry of Education and to the Academic Senate of University of Medicine, seeking a resolution to the problem, refusing to meet the missing criteria for their PhD files.

“The obstacle set before us is selective, because double standards were applied. The registration of our degrees has been refused based on some criteria, which are not the same criteria that this institution has applied for years,” reads the letter of the 21 professors.

21

Arben Gjonaj, an adjunct professor at the Faculty of Technical Medical Sciences, told BIRN that his application to the PhD programme was in compliance with the documents required by the university administration in 2013 and although he has published papers in medical journals in the United States, the faculty has blocked for more than a year his doctorate. “I have nothing against the dean of the faculty, but personally the right to the scientific title I hold has been denied, which automatically reflects in my salary as a professor,” Gjonaj said.

“I filled my file according to the requirements and at the time, when the foreign language certificate BULATUS was considered valid,” he added. Apart from the 21 professors of the FSHMT, the recognition of the PhD has been blocked for dozens of other students, for which similar enrollment standards were applied. Data obtained by BIRN show that in the begging of 2016, when the suspension of the recognition of the graduate degrees was decided, around 150 students has been awarded the degree by FSHMT. Meanwhile, for 170 other candidates registered between 2010-2013 and after, it’s unclear what criteria will be upheld in order to award the PhDs. On July 27th 2017, the Academic Senate of the University of Medicine, decided to unblock the process and recognize the PhDs, judging that the procedural breaches are not the responsibility of the candidates but of the administration of the FSHMT. “These irregularities cannot prevent the recognition of the scientific titles and the subsequent procedures for the candidates in process,” the decision said.

Regarding the foreign language proficiency level, the Senate said that it has determined as a criteria only the level A1 and not whether the centers; awarding it were licensed, legitimizing the BULATS certificates of the candidates.

However, dean Cina told BIRN that she has refused to move forward with the procedure, although facing “strong pressure for more than a year.” Cina insists that the PhD candidates should meet the legal criteria for the recognition of the title, while she awaits the resolution of the case by the Administrative Court of Tirana. “I have evaluated whether the files of the candidates meet the legal criteria, as they are, foreign language, scientific papers and references, whether the theme was approved by the department and the evaluations made by the commissions. In many cases, even though the commissions have voted that the candidate does not meet the criteria for enrollment, strangely the application has been accepted,” Cina told BIRN. Arben Gjata, the rector of the University of Medicine also admits that part of these doctorates were not of high academic level.

“I cannot say that today all the doctorates defended in the Republic of Albania, from the last to the first university, are exemplary and high level studies. Naturally in them, I believe there are problems, some are good and others are poor and this is a growth process for higher education,” Gjata said.

However, he remains optimist that the court will offer a solution.

“If someone was awarded [a PhD] there is nothing you can do. We are facing a procedure and we need to find a legal solution. A legal solution has been offered, the case is on trial and we hope the court will rule to resolve it,” Gjata added. Arben Gjonaj, professor at the Faculty of Technical Medical Sciences, calls the impasse that continues after the decision of the senate as meaningless and also hopes the court will resolve the issue.

“We are on trial and hope the problem will receive a legal solution soon,” he said.

22

November 2017

NEWS

Albanian-American Dreamer Skenderi’s childhood scrapbook, depicting images of young Juna with friends in New York

Today, Juna Skenderi is a 30-year-old filmmaker and DACA recipient

Brought to the US as a nine-year-old, Albanian filmmaker Juna Skenderi potentially faces forced return to Tirana as President Trump moves to enforce stricter immigration policies.

LURA LUMANI | BIRN | NEW YORK

J

una Skenderi has not stepped outside of the United States for the past 21 years. Fast-paced and bubbly, I would describe her as an ‘all American girl.’ But, Skenderi, originally from Albania, is an undocumented immigrant.

“We’ve overstayed our visa for 18 years,” Skenderi explained frankly.

Skenderi is a recipient of the Deferred Action for Childhood Arrivals, DACA, a program President Obama established with an executive order in 2012 to give undocumented people who arrived in the United States as children a pathway to attaining work and education.

President Donald Trump, who campaigned on a xenophobic platform, rescinded the program last month, and Skenderi, who has lived for most of her life in the US, might have to leave the country she calls home.

The program, signed by Obama after a series of failures to pass a bill known as the DREAM Act in Congress, offered work permits and renewable two-year protections from deportation for certain undocumented immigrants who arrived in the US before age 16. It required registering with the government and listing a home address, something that now alarms many recipients who fear that they could be easily tracked down and deported.

“By rescinding it in this ruthless way, in some obscure way it might be a good

thing,” Skenderi said, adding that now that everyone is “super hyper aware and hyper-sensitive,” a solution might be possible. After the immediate backlash to the decision, the President backtracked and gave contradictory statements: hours after his administration rescinded the program he proclaimed his love for the socalled Dreamers and gave Congress a deadline to push a bill forward by March next year. But after the White House published hardline immigration policy demands on Sunday, including the construction of a 10 billion dollar wall on the border with Mexico (a move that the Washington Post has called ‘a sabotage’), a deal to save DACA seems once again out of reach. “By doing this, [President Trump] forced me and a lot of kids – because I feel like a kid when I talk about this – he’s forced us to live in the present,” Skenderi told me as we sipped green tea in downtown New York. “We can’t make plans.”

Skenderi, a 30-year-old filmmaker who is currently working on a documentary project about being an undocumented immigrant and her family’s “failed American dream,” is impatiently waiting for Congress’ negotiations to end.

Congressional Democrats are trying to salvage the program by agreeing to The White House’s demands for stricter immigration policies, as immigrant rights activists continue to protest. In her hometown, minority leader Nancy Pelosi was also accosted by activists, who flooded the stage

demanding “All of us or none of us!”

“The term ‘Dreamer’ has been in my family for a very long time,” said Skenderi, who moved with her parents and two sisters to New Jersey in 1996 when her father got a job in an American company.

Not long after they arrived, Skenderi’s father, a pharmacist specializing in herbal medicine, realized that the company was going bankrupt. Once it did, he lost his job and could not renew his work permit.

In April 1999, the family had two choices: go back to Tirana as the war in Kosovo was raging, or stay in the US illegally.

“The way that the entire rescinding of DACA happened – I would describe it as a really shitty breakup,” Skenderi told me in early September, a week after President Trump’s administration announced it would be phasing out DACA and halting new applications.

“I found out all of this only after I was looking into applying for colleges,” explained Skenderi, who studied filmmaking at Montclair State University, working her way through college as she was not eligible for a loan (when I asked her about it she widened her eyes and said “Loans?

No.” and laughed at my naivete). Her story echoes those of many DACA recipients, some of whom don’t find out about their status until they want to apply for a driver’s license or college admission.

“I feel like I’m floating above myself, I’m only able to talk about it now because I’ve been working on the film,” she con-

fided. “I feel like a year ago, I would have only been crying.” There are about 11 million undocumented immigrants in the US, about 800,000 of which are DACA recipients. The vast majority, 78 per cent, are from Mexico, while immigrants from Guatemala and Korea follow at five and three per cent respectively.

In contrast, numbers of DACA beneficiaries from the Balkans are insignificant: 250 from Albania; 70 from Macedonia; 50 from Montenegro; 30 from Serbia; 20 from Kosovo and Croatia each; and no recorded cases from Bosnia and Herzegovina or Slovenia.

While Skenderi shares much of the uncertainty and precarity of her fellow-Dreamers from across the world, as a petite blonde, she also noted that she benefits from white privilege.

“The problem of Dreamers and DACA is very much a deeper racial issue. It’s just one little branch of the giant tree that’s the race issue of this country,” Skenderi explained, emphasizing over and over again how incredibly privileged she was. When she goes to rallies, Skenderi told me, people often mistake her for an ally.

“Whenever I go to marches, we chant in Spanish… The only Spanish I know is about resisting!” she said smiling.

Looking at pictures of Juna’s childhood and adolescence, one is struck by her coyness: posing with her two sisters and cousins in Tirana, or sitting proudly with her new toys for her tenth birthday; or (my

November 2017

23

Skenderi as a young girl stands for a photo with her American friends

Skenderi has not seen her family in Albania for 21 years. In this photo, Juna (far right) poses with her sisters and cousins

personal favorite), sitting angelically on the grass in her cheerleader uniform. At the same time, one is struck by their conventionality. Her scrapbook looks like that of any other American pre-teen.

Most conventional, she told me while two beams of light pierced the New York sky, was her reaction to 9/11: she glued a photo of the burning Twin Towers and a ‘God Bless America’ sticker in her diary.

“I’ve never felt more American in my life… that, I’m on this side of things,” she said earnestly. Her scrapbook otherwise documents a happy childhood. Skenderi and her two sisters learned English in a year and “integrated in American society rapidly, to the point that I don’t think I had a moment to question things until later when I was in high school.”

Skenderi herself was popular from the start. On the first day of school she won a race, beating the tomboy, and became fast friends with the popular girls. “Being thrown into popularity… I was immediately accepted.”

It was only later, in high school, that she realized that unlike many of her friends she did not have a lot of privileges but had been “urgently accepted” because of her whiteness. In high school she also realized that she could not just tell her fellow immigrant classmates of color that “she was one of them.” She looks back at this with guilt, realizing that part of the reason she didn’t reach out as a teenager is because it would have jeopardized her status as a white, popular girl.

Skenderi’s first job was at the town library in Rutherford, when she was 16. “Because I was 16, they didn’t really ask for authorization… all I had was this slip from school which said ‘yes, you’re allowed to work,’” she said, adding that this was “the job that really paid for college,

Prior to moving to the US, the Skenderi family lived in Tirana

on top of the many other jobs that I did.”

After her parent’s savings ran out, her dad, who Skenderi pointedly remarked, has a PhD, delivered pizzas and worked in a gas station, while her mother babysat (“A lot of babysitting in our whole family”). Juna and her older sister also helped chip in for the rent.

Skenderi, who always knew she wanted to be an artist, learned video production in high school and decided to study film at Montclair.

“Honestly, it was my only option, because it was a state college and I could

count as an in-state student,” she said, explaining that it was her mother who had done all this research about where she could pursue higher education. It was around this time that Skenderi found out about her undocumented status.

“I don’t think I knew the depth of it. I just sort of assumed that it was like we were working towards getting our Green Cards but it was somehow more challenging for us for some reason.”

Equipped with a Social Security Number, which her parents had gotten when they still had legal permits, Skenderi was

able to work odd jobs in restaurants or film sets, and pay taxes.

“I never lied [about my status]. I would say ‘All I have is a SSN; I’ve worked at my library and paid taxes.’ I also tried to get [my employers] to sympathize,” she said, adding with modesty that since she was good at her job and charming, it usually worked. “It was ironic, because I was allowed to get in there because of my perfect English and white skin, but right in the basement and the kitchen were all kinds of undocumented people working in the kitchen who were faking their papers and doing all of those things. I never did, but I was just able to say ‘this is all I have’ and that would be good enough,” she said. When DACA was introduced in 2012, Skenderi was relieved: she could find something more than an odd restaurant job. But being in the art world also reminded her of how much she’s missing out on. Her friends are starting to save and travel, or buy property – things that she desperately wants and cannot do.

Leading up to the election, Juna was terrified. Trump promised get rid off DACA on day one of his presidency. She became a recluse and started having dark thoughts. As a form of coping, she started embroidery, a craft that her mother had taught her and which she finds as a way to connect with her Albanian roots. It might be high time for Skenderi, who barely speaks any Albanian, to start practicing.

“Right now I feel anger that it’s come to this point for so many people… that it might come to it that my sister and I have to make that choice: pack up our things and leave,” she sighed. “My family still owns that tiny apartment in Albania, I have family back in Albania that will take care of me. I don’t have it as bad,” she said, trying to find a silver lining.

24

November 2017

Since coming to power in 2012, Serbian Premier-cum-President Aleksandar Vucic has reinforced his position by calling extraordinary parliamentary elections every two years.

Will Serbia face another early ballot in 2018?

Opinion

Serbia Braces for Early Elections in 2018 MILENKO VASOVIC | BIRN | BELGRADE

I

t is becoming increasingly clear that President Vucic and his Serbian Progressive Party, SNS, are seriously pondering - if not already preparing for - yet another round of extraordinary parliamentary elections in 2018. In his interview for the pro-regime, Belgrade-based daily Vecenje novosti of October 16, Vucic “distanced” himself from “rumours” about fresh pre-term elections, suggesting that he “would not recommend” opposition parties calling for a new poll. “If they like elections, suit themselves, but they should not whine afterward. I have never run away from a duel,” the president said. But Vucic’s attempt at “distancing” himself from the alleged rumours is actually the best proof that he is considering calling the ballot early.

In fact, a strong public denial that he will do exactly what he plans to do has become one of his most distinct PR moves. One of the latest, most obvious examples of this reverse psychology is Vucic’s claim that he would not run for president earlier this year, even though the preparations for his candidacy were already blatantly obvious.

And then there’s his penchant for calling early elections. On top of using this tactic since 2012 to gradually assume full political control over the country as well as his party, such frequent elections have also been an effective of way constantly knocking the opposition down. Now Vucic sees another opportunity to advance his position. Regular elections for the local government in Belgrade must be held next year, representing an ideal opportunity for him to hold pre-term national parliamentary elections at the same time.

In this way, if he wins - which seems inevitable given the fact that the Serbian opposition has been divided and lost for ideas for years - he will secure absolute power for himself and his party until 2022.

The perpetual election strategy: Pros and Cons Certain of victory, Vucic has already called for early elections twice in recent years, even though there were no objective reasons for them. No exceptional situation had been compromising the country’s stability and the government had a majority in parliament. In this way, Serbian-style extraordinary elections have become a classic example of the abuse of office, power, democracy and even Serbia’s public finances. Vucic has managed to summon citizens out to polling stations for local, presidential and special parliamentary elections five times over five consecutive years. Each year of his reign has been an election year and campaign year. Serbia probably has a world record in this for the past five

years. This helps the president of Serbia and the SNS to keep the entire country in some sort of latent state of alarm, with a constant sense of transient government. People who have been entrusted with important state functions are working with the feeling they will only be there temporarily, and in such an atmosphere no one is able to work at full capacity or take full responsibility for their position. Such a political environment creates insecurity within the party itself and forces even top government or party officials to seek Vucic’s opinion and decision on even the smallest of things. On top of that, the frequent changes of party staff and their quick rotation prevent any institutional continuity.

Ana Brnabic’s current government is only 100 days old. But in March or April next year Serbia could already see a new government if early elections are held.

Since 2012, when Vucic and the SNS came into office, only one minister - Rasim Ljajic - has remained in a minister’s seat up until now, all other ministry heads have been repeatedly replaced and/or rotated.

Serbia’s current ruling coalition of the SNS and Ivica Dacic’s Socialist Party of Serbia, SPS, has a stable majority. Out of 250 seats, Vucic’s party won 131 in last year’s election with the SPS taking 29.

Their parliamentary majority is therefore not in question, giving Vucic no reason there to hold elections before the regular term expires in 2020.

Another early poll might be a sign of Vucic’s biggest weakness But to all the connoisseurs of Serbian politics, Vucic’s recent statement about extraordinary elections was a clear signal that he was already mulling over the idea.

His statement was crafted to sound like a response to the opposition, even though no one from the opposition ever mentioned the idea. When asked to explain who was actu-

Certain of victory, Vucic has already called for early elections twice in recent years, even though there were no objective reasons for them. No exceptional situation had been compromising the country’s stability and the government had a majority in parliament. ally calling for fresh elections, he offered the vague reply: “I saw that [Parliament Speaker] Maja Gojkovic said that someone was asking about them.” The SNS and its partners will certainly heat this story up and there are several ways to do it. Some of Vucic’s satellites from the opposition could start campaigning for early elections “due to a change to the Constitution”, or, “the dialogue with Kosovo”. An orchestrated quarrel with their coalition partner is another possibility, or a forced replacement and resignation of ministers might be tagged a “crisis of government”. We have seen all these tactics in recent years.

Vucic’s manipulation of voters is more than obvious, but he may have some serious reasons for this.

Bojan Pajtic, the former president of the opposition Democratic Party is convinced that “Vucic will schedule parliamentary elections parallel to the Belgrade ones, because the electorate in the capital is largely opposition-oriented.”

The mood of the voters in Belgrade is different to the rest of Serbia.

The latest IPSOS polling shows that 55 per cent of Serbians would vote for the SNS, but their support is considerably lower in Bel-

grade, where according to research in the journal Nova Politicka Misao SNS holds less than 35 per cent of the vote.

But a national ballot simultaneous with Belgrade local elections would enable Vucic and his party to organize a much bigger, more convincing, and more expensive election campaign in the capital.

This would enable the SNS to use more money, have a greater presence in the media, and it would also allow for the maximum involvement of Vucic and his entire cadre in the pre-election campaign. This, in turn, would strengthen the pre-election campaigns of SNS candidates in the Belgrade poll. These candidates, primarily the current mayor, Sinisa Mali, and city manager, Goran Vesic, have been associated with numerous scandals and are not so popular amongst Belgrade residents. A defeat or even narrow victory in the Belgrade local elections could signal Vucic’s and his party’s first serious weakness.

Sasa Jankovic, leader of the Opposing Citizens’ Movement, has the largest support in Belgrade. He thinks that one of Vucic’s possible motives for going to the polls next year might be the potential for “catastrophic ratings” of his party in the capital’s election.

Other opposition officials also believe that “Vucic’s fear of losing Belgrade” will probably take the whole country to the polls.

In response to possibility of an extraordinary election, opposition parties bashfully said that they were ready.

But both Vucic and his opposition know that this readiness rests only on empty words.

The opposition is still unable to secure complete control of the elections, to deal with unchecked voters’ lists, or to prevent the buying of votes in the poorest local communities.

The opposition is also unable to get even remotely equal treatment by state-owned media. For these reasons, extraordinary national elections would fortify the SNS in the campaign for Belgrade, and simultaneously weaken an opposition that does not have the strength for two parallel campaigns in Serbia and Belgrade.

For example, Vucic may lead the campaign for Belgrade in every rally in the rural parts of Serbia while receiving dominant coverage from all of his media outlets.

The opposition does not have that luxury. Without a significant media presence they will have to tour Serbia “on foot”. This means that if opposition parties organize rallies in Nis, Kraljevo, or Zrenjanin, they can’t be in Belgrade, and vice versa. Vucic knows this too.

Milenko Vasovic is a renowned Serbian journalist and an editor at daily Danas.

November 2017

Analysis

25

Albania’s Prime Minister has verbally abused journalists in an attempt to deflect scrutiny of parliament’s decision disallowing the arrest of the former Interior Minister over drug trafficking charges. And while the MPs’ supporters have previously backed them by trying to derail pesky journos online, their recent move from the internet to the streets could have serious consequences for the Albanian press’s freedom.

Media Abuse Becomes Strategy of Choice in Albanian Politics GJERGJ EREBARA | BIRN | TIRANA

J

ournalists in Albania are used to insults.

When the army of online trolls backing the party attack them each time they dare to criticise their beloved leaders they either ignore it or give it back. But last week, the keyboard warriors seemed to have left the bedroom for the street.

On Saturday morning at the parliament gates, journalists questioned MP Saimir Tahiri, the former Interior Minister, in relation to the charges of corruption and international drug trafficking against him. What they got was a barrage of abuse from his supporters. While they might normally keep their threats to comments section, this time the charges were serious enough to bring the mob outdoors.

The charges Tahiri’s luck in keeping the Interior Ministry’s top job for nearly four years went sour last week, when Italian police put out warrants and arrested about 11 members of a criminal organization responsible for trafficking tons of marijuana from southern Albania to Sicily. Authorities had four years of interceptions outlining the logistics for thousands of kilos of cannabis and implicated Mr Tahiri in the trade.

All 420 pages of the Italian court documents were published on opposition leader Lulzim Basha’s Facebook page causing a political storm.

The gang, from a village near Vlora in Albania’s south, spoke about Tahiri as one of their friends, claimed to control the police in town and had spies in a military radar station to help direct their operations.

The intercepts document conversations involving a kind of jealous rivalry between the gang members and the MP, including boasts that even though Tahiri can make 5 million euro a month, they still have more money.

The gang also spoke about “giving Saimir 30,000 euro” and having purchased bracelets worth 2000 eurosfor his wife and their mother (It is unclear whether they reffer to their own mother or otherwise). Italian police also noted that at one time the criminals used a car owned by Tahiri.

Besides the transcripts of one member claiming the police chief helped to carry their drugs in person, the evidence against Tahiri sent shockwaves through the political establishment and wider society.

Albanian Serious Crime Prosecutors claims that they have other ‘secret’ proofs supporting their case for Tahiri’s arrest.

Tahiri denies the charges, claiming the gang members’ comments were just empty boasts about having influence over him. He also claims he sold them his car but the transaction was never finalized.Overall, the criminals are

just “his relatives of the tenth grade,” he says.

With the trolls now turned lynching mob, Tahiri is born in Tirana but his family hails the atmosphere felt dangerous. from the same area as the Habilaj brothers, Rama weighs in the suspected leaders of the drug ring. Thus, The controversy grew later this weekafter Tahiri is allegedly related by blood with them MPs from the ruling Socialist Party voted on and he says that the relation is very remote.

Wednesday to deny prosecutors’ requests to But Tahiri’s position is further complicated arrest Tahiri, citing lack of evidence but raisby the fact that eight months after selling his ing serious concerns. As a rule, members of car to the gang, he borrowed it while on holi- the parliament have immunity from arrest or day in Greece. Prosecutors say that a car in Ta- police search in order to protect those in ophiri’s name was useful to the criminals as a way position from possible government abuse. But to protect them from police controls and that parliament has no right to judge the quality of its loan after the sale confirms their close rela- criminal proceedings or the evidence supporttions. ing them. And by blocking the prosecutors warTrolls, ‘jammers’ and nitwits rant for Tahiri, the socialists may be creating MPs from his party have dismissed the case a dangerous precedent whereby charges as baseless and say there is a “political agen- against any MP can be dismissed without proda” behind the charges. On the internet, an viding any evidence that the charges are politarmy of trolls has atically motivated. tacked every person And this is where that said the prosecuPrime Minister Edi Rators were doing their majoined the fray. Supjob by asserting the auporting his vote, he thorities came from forsaid Albanian MPs do mer Prime Minister Sanot have full immunity li Berisha’s region of from investigation and Tropoja, and are therethat prosecutors can fore his puppets. The still work to support journalists that were their case despite his critical of the governdecision. He further ment’s stance saw emphasised that parliaabuse in the comments ment had allowed prosunder their articles and ecutors to raid his on social media reach house but not arrest an all-time high. On TV him. But journalists both the government Rather than fake news, I believe wanted answers to disinformation, or the systemic and opposition used attempt to derail people’s attention more serious questions various propaganda from serious questions, is the about whether the conmalaise of today. Rama’s attacks and disinformation against journalistsdon’t seem to be stitutional system had techniques to support outbursts by someone offended by been damaged by a the media, but a well calculated their cases. parliament acting as strategy to avoid discussing the And then came the controversial decision supporting judge of both the evi“jammers”. This is the Tahiri’s immunity. denceand the legality term Albanians have inof the prosecution’s revented for party activists that go on TV to sup- quest. But in an apparent attempt to avoid the port difficult causes not through the force of discussion, Rama preceded each of his argutheir arguments, but by derailing serious dis- ments with rants against the journalists. cussion with insults and yelling to jam the ar“You and all those like you that have not yet gument, often without offering an alternative understood what we are discussing should be view. Forget fake news or alternative facts. ashamed, because you are putting the millet Here, in Albania, the concern is factual based [an Ottoman term for the people] into disarreporting. We should be concerned with the ray with such senseless questions”, he told journalist’s right to ask questions. journalists.

On Saturday, this right was rejected. When “You haven’t understood anything yet,” RaTahiri spoke to journalists in front of the par- ma said, before accusing journalists of “abusliament gates, they had questions. But his sup- ing their mission”. According to him their porters shut them down with abuse. “Nitwit”, “mission” is “to mediate to the public opin“ugly devil” and “garbage” were some of the ion”. And he went further, claiming journalists offences used, followed by threats like “let’s were “part of the bigger problem” of the counthrow her out by her clothes”, while others ap- try in general. plauded. Deaf to the abuse, Tahiri thanked and Following his comments, journalists prokissed supporters. tested on social media while some associations

called for a media boycott of the Prime Minister. But noting the lip service that most media owners offer the government in exchange for various favours, from public contracts to construction permits or impunity fromcharges of tax evasion, both Rama’s pretence of having a problem caused by the media that he control and as well, the calls for a boycott do not seem serious.

A strategy of abuse This is not the first time that Prime Minister Rama or his predecessor, Sali Berisha, have tried to avoid answering questions by verbally abusing the media. In power from 2005 to 2013, Berisha coined terms like “ media [controlled] by the crime” “Machete [in the hands] of the crime”, or “media [controlled by] the opposition” and “construction mafia” when faced with questions about abuse of power or corruption.

Rama preferred terms of abuse for the press have been “poison”, “garbage bin”, “ scandalmongers”, “ charlatans”, “public enemy” or “ignorant”.

Indicating that these comments were not just a sudden outburst but well calculated, Rama published the whole event on his personal Facebook channel, ERTV. Under the post his followers applauded the verbal attack, adding more of their own andmaking serious discussion impossible.

Rather than fake news, I believe disinformation, or the systemic attempt to derail people’s attention from serious questions, is the malaise of today. Rama’s attacks against journalistsdon’t seem to be outbursts by someone offended by the media, but a well calculated strategy to avoid discussing the controversial decision supporting Tahiri’s immunity.

More broadly, Rama’s comments on the press could probably use further analysis on how little he apparently knows about freedom of speech or the role of the media in a free society. But in this case, his abuse comes not because he is thinking like a leader in a totalitarian society where freedom of speech is public enemy number one; he is just trying to put on a spectacle to take attention away from the Italian intercepts. It seems a feeble attempt. Life in a drug trafficking gang offers a more interesting show. Rama’s Facebook posts late on Wednesday seem to support this. Backing down from the insults he had just hurled, he claimed his comments didn’t aim to offend anyone and that they were “just his opinion”.

A journalist’s dilemma is unenviable. On the one hand, we must continue to ask questions. On the other, we face an army of trolls, jammers and disinformation, both online and sometimes off, while we ask for the truth from those in power and have to be prepared for personal attacks each time we try.

26

November 2017

VLADIMIR KOSTIC | BIRN | SKOPJE

A

t first, they asked nothing in return. A local member of Serbia’s ruling party had helped her get a job as a teacher. She knew plenty of others who had found work at public institutions or companies run by people with ties to the Serbian Progressive Party. No shame in that, especially with unemployment rates approaching 15 per cent. As presidential elections drew near in the spring of 2017, the party invited her to weekly meetings. Aleksandar Vucic, Serbia’s then Prime Minister, was the Progressives’ combative candidate for head of state. Victory would hand his party its fourth straight win in presidential and parliamentary polls over six years and further cement Vucic’s position as the most powerful man in Serbian politics. At one meeting, an official took the teacher aside and handed her cash: 40,000 dinars, then worth around 320 euros. It came from a large donation, the official explained, giving no further details. Would she donate it back to the party in her own name? “I just got the envelope with the money and the account number to pay it into,” she said.

“Everybody knew what was going on when I went to the bank. They already knew how the payments were working. Later, I brought them a payment slip as proof I paid the money.” Fearing she might lose her job, the woman declined to be identified. She said she saw party officials ask others at meetings to make similar donations. “If I didn’t do it, someone else would, so what can I say?” An investigation by the Balkan Investigative Reporting Network, BIRN, shows that hers was not an isolated case but part of a pattern by the Progressives of using proxy donors to disguise the true source of campaign gifts -- illegal under Serbia’s law on the financing of political activities. While it was impossible to trace the provenance of cash suspected of being laundered through fake donors, the investigation found evidence of systematic flouting of the law by the party in this and previous elections. The party did not respond to requests for comment. The investigation also highlighted a culture of impunity. BIRN can reveal that anti-corruption authorities wanted prosecutors to launch criminal proceedings in relation to suspected illegal activity during elections in 2014, but not one person has been indicted, casting doubt on the independence of Serbia’s prosecution services. Analysts draw parallels with other former Yugoslav republics where political elites have taken over state institutions for their own benefit while choking off opposition. In neighbouring Montenegro and Macedonia, authorities have long turned a blind eye to allegations of illegal financing of ruling parties through money laundering and other means. But graft fighters point to Macedonia as a case study in what can happen when prosecutors bare their teeth. Following a corruption scandal that brought down the government, Macedonia’s former prime minister and close associates are under investigation for using fictitious donors to launder cash. They have also been indicted for election fraud.

Mysterious list In Serbia, BIRN tracked down the teacher and four others who admitted to being fake donors from a list of names published on the website of the Anti-Corruption Agency, ACA, the independent state body charged with policing the financing of political activities. Parties in Serbia are legally required to report campaign cash flows, including donations, within 30 days of any election. The agency then publishes donor names and amounts as part of its routine

Demonstrators compare newly elected Serbian President Aleksandar Vucic to North Korea’s dictator. Photo:BETA

Party Games: Hide and Seek with Election Cash

Powerful parties in the Balkans are suspected of using proxy donors to fill campaign war chests with cash from secret sources. How authorities respond is a test of their independence. vetting of campaign finances. But this list was like no other. For one thing, 98 per cent of individual donors to the Progressives gave precisely the same amount: 40,000 dinars. So many, in fact, that it took the agency a week to enter the 6,789 names into its online database.

There was nothing illegal in the sums. Under Serbian law, individuals can give political parties up to 20 times the average monthly salary, which was almost 385 euros in March. And unlike other countries in the region, Serbia has no limit on overall funds parties can collect for campaigning. But it is a criminal offence, punishable by up to five years in prison, to try to hide the source of donations. “They called one night and told me to come to the party office,” said a proxy donor for Serbia’s ruling party.

Many people contacted by BIRN declined to comment, but five independently confirmed they were given 40,000 dinars by party officials to donate to the Progressives in 2017. All wished to remain anonymous. “They called one night and told me to come to the party office,” one man, 27, said. “There were no more explanations on the phone.” Collectively, the Progressive’s army of curiously uniform individual donors contributed more than two million euros to Vucic’s campaign -- more than a third of his overall war chest of 6.5 million euros. Most of the rest came from the state budget in line with election rules. The total was considerably more than the combined income of all 10 other candidates, which came to just over 4.3 million euros. That kind of spending power allowed the Progressives to mobilise mass rallies, plaster the country with billboards and smother newspapers with advertisements. In fact, the party spent 83 per cent of its campaign finances on advertising alone -- in excess of 5.3 million euros, more than the combined total spending of all other candidates.

‘Clean as a whistle’ In the end, Vucic won with a crushing 55 per cent of votes after an election that monitor-

ing groups said was marred by vote-buying, intimidation and control of the media. The second-placed candidate got 16 per cent. “Particularly widespread … were reports of pressure on employees of state and state-affiliated institutions to support Mr Vucic and secure, in cascade fashion, support from subordinate employees, family members and friends,” the Organization for Security and Cooperation in Europe said in a report published in June. At 10.25 pm on April 2, shortly after the results were in, Vucic stood at a podium at Progressive Party headquarters in Belgrade’s business district.

The man who had served as information minister for Serbian strongman Slobodan Milosevic in the late 1990s was no stranger to soundbites. His victory was “clean as a whistle”, he told journalists. The next day, thousands of demonstrators, mostly young people, took to the streets in cities all over Serbia, blowing whistles and banging pots. “Vucic, you stole the election,” protesters chanted. “Do you sleep well, Kim Jong Un?” one placard read, comparing Vucic to North Korea’s leader. Serbia’s Protest Against Dictatorship, as organisers called the demonstrations, was reminiscent of recent unrest in Montenegro and Macedonia, where protesters called for the resignation of long-time rulers, accusing them of corruption, abuse of power and election fraud. The protests also had echoes of mass demonstrations in 2000 that brought down Milosevic following disputed elections. But unlike those displays of anger, anti-Vucic protests petered out after a couple of weeks. Although the role of president is largely ceremonial, critics say the result paved the way for Vucic to tighten his grip on power in a country where political patronage and clientelism go hand in hand with creeping authoritarianism.

“The results have destroyed the institutions of parliament and government, which are now functions of the president,” said Zoran Gavrilovic, director of the Bureau for Social Research, a Belgrade-based think tank. With par-

November 2017

Members of Macedonia’s new Special Prosecution, set up to investigate high-level crime, give a news conference in Skopje.

liamentary elections not due until 2020, Vucic and the Progressives now look unassailable.

Financial fingerprints As the face of Serbian hopes of joining the European Union, Vucic has projected an image of stable leadership in a turbulent region even as critics at home accuse him of rigging the system in the ruling party’s favour. He became prime minister in 2014, a watershed year in which the Progressives won the first absolute majority in parliament since the ousting of Milosevic. Vucic had previously served as defence minister and deputy prime minister following 2012 elections that made the Progressives the ruling party. Suspected money laundering marred both those polls. Other parties had suspicious donors too, including companies that gave generously despite posting losses. But the Progressives were unique in having thousands of contributors who gave exactly the same amounts. These sums became the financial fingerprints of suspicious activity during Progressive campaigns. In parliamentary and presidential elections in 2012, 98 per cent of 2,300 in-

dividual donors all gave 19,000 dinars. The sum of choice was 40,000 dinars in later campaigns. In 2014, 95 per cent of more than 2,800 donors gave that amount, while in 2017 the proportion was 98 per cent of almost 7,000 givers.

The exception was parliamentary elections in 2016, when the Progressives received just 17 donations, all of 40,000 dinars. Most campaign cash that year came from the party’s own resources, following a change in the law allowing the mixing of regular and campaign funds. The ACA has long had reason to be suspicious of Progressive donors. In 2012, the agency flagged 33 donations to the party from people who were on state benefits, according to a report it published on its website after the election. “Certain contributions of these people amount to 50 per cent or more of yearly welfare received,” the agency said, triggering speculation that the oddly munificent welfare recipients were actually surrogates for secret donors. BIRN’s investigation revealed the agency also had serious concerns about the 2014 campaign after a tipoff from a separate state body, the Administra-

tion for the Prevention of Money Laundering, responsible for financial intelligence. Four days after the election, the ACA learned of 135 bank transactions in which people had deposited 40,000 dinars into their accounts and immediately transferred the same amount to the Progressives as donations. Almost three years later, in March, the ACA submitted a report to prosecutors urging them to launch criminal proceedings in relation to the transactions, worth some 46,000 euros. The agency suspected the donations were “actually from illegal activities, among others money laundering”, it said in the report, seen exclusively by BIRN. The ACA’s report also highlighted two suspicious bank transfers to other parties, one worth 5,600 euros to the Socialist Party of Serbia and one worth 690 euros to the United Regions of Serbia. The report urged prosecutors to take action regarding those transfers as well. The Progressives and the Socialists did not respond to questions from BIRN about the specific contents of the ACA’s report or any potential charges relating to the 2014 election. Nor did Mladjan Dinkic, the former leader of the United Regions of Serbia, which is now defunct. The Progressives also did not respond to questions about the five self-confessed proxy voters in 2017 and the ACA’s discovery of donors who were on welfare in 2012.

Political interference?

Asked about the agency’s three-year delay in submitting the report about the 2014 election to prosecutors, Bozo Draskovic, a former ACA board member, blamed “political influence”.

“Bear in mind that people in the ACA take their cue from the board,” he said. “If the board is independent, it would put pressure on the director and others to get the job done, but if it’s under political influence, people risk losing their job. That’s the essence of the whole thing.

And then they delay, in my experience.” Jelena Djordjevic, an adviser at the ACA’s Department for the Control of Financial Statements of Political Subjects, said the agency had no power to investigate or examine witnesses, making it hard to initiate criminal charges itself. For that reason, it had sent its findings to prosecutors, she said. The prosecutor’s office said it had sent the report back to the ACA for further checks.

It declined to comment further. As of publication, it had not pressed charges. Nemanja Nenadic, programme director of corruption watchdog Transparency Serbia, said prosecutors had a duty to scrutinise suspicious donations to find out where the money came from. “This has never been done and there is no plausible excuse for the failure of the prosecutor’s office to do so,” he said. In Serbia, public prosecutors are nominated by the government and confirmed by parliament, meaning their election depends on the ruling majority. They serve terms of up to six years and can be re-elected almost indefinitely. Unique in the region, the system is a “political process par excellence” that opens the door to obstruction of justice, said Radovan Lazic, president of the board of Serbia’s guild of prosecutors. “If prosecutors know they will after a certain period of time be elected again by politicians, they have no reason to find fault with them,” he said. “A prosecutor is even quite motivated not to find faultso he can get a new mandate.” Serbia is ranked 118th out of 137 countries in terms of judicial independence on the World Economic Forum’s latest Global Competitiveness Index, just below Bosnia, Mauritania and Mozambique. World Bank analysis in 2014 showed that 25 per cent of judges and 33 per cent of prosecutors in Serbia thought the justice system was not independent.

When prosecutors are independent...

Across the border in Macedonia, prosecutors know a thing or two about political interference. But some are biting back, and graft

27

fighters say their example offers inspiration for anti-corruption investigators in Serbia and elsewhere. In Skopje, public prosecutor Lence Ristoska recalled one night in 2016 when she and colleagues were working late at the office of the new Special Prosecution, SJO, set up to investigate high-level crime. They heard a commotion outside and went to the window. These were unsettling times in Macedonia. The SJO had been created as part of an EU-brokered crisis agreement following a wiretapping scandal that had paralysed the country. They saw a crowd of people shouting: “Bravo!” and “Way to go!” “It was so encouraging to see that somebody finally took notice and recognised that what we were doing was the right thing, that we were not alone in this,” Ristoska said. “That’s when we realised there was no going back for us.” The people outside the window were protesters demanding the resignation of Nikola Gruevski, then Prime Minister and leader of the ruling party known by the acronym VMRO DPMNE. It was at the height of months of unrest dubbed the “colourful revolution” after the paint demonstrators splattered on public buildings and monuments. Fury erupted in 2015 after opposition leader Zoran Zaev claimed Gruevski’s government was behind the illegal wiretapping of 20,000 people and other crimes including election fraud, which Gruevski denies. Among other things, the SJO is investigating allegations that Gruevski and 10 associates financed the former ruling party through money laundering. Codenamed “Talir” [silver coin], the money-laundering investigations cover the period 2009-2015. Prosecutors suspect the party laundered at least five million euros using fake donors. Transparency Macedonia had repeatedly highlighted concerns about money-laundering to prosecutors, the state auditor and tax authorities. Nobody took action, partly because people whose names turned up on donor lists refused to confirm they had been part of scams. “People were reluctant to stand up in public for fear of losing jobs,or their shops being closed down or [of being] punished in other ways,” Slagjana Taseva, president of the anti-corruption group, said. “Their rule was the rule of fear, literally.” Meanwhile, the SJO faced resistance from other state bodies, prosecutor Ristoska said, including delays in delivering requested data and the shredding of archived documents. Out of 20 requests to judges to keep suspects in custody, only two were approved, though such requests are usually routine. “I was ready for anything, but I simply couldn’t believe that my colleagues, judges or prosecutors, would take so much liberty in their interpretations of the law, simply to justify their wrongful decisions,” she said. “That was a huge disappointment for me.” But the special prosecutors pressed on. In June, the SJO indicted Gruevski and close associates for election fraud. The former prime minister, who resigned in early 2016 but remained party leader, could face 27 years in prison if found guilty on all charges. Investigations into money laundering continue, although the window to issue new indictments has closed. Under the agreement that led to its creation, the SJO had 18 months from the receipt of wiretaps to raise indictments. The deadline expired on June 30. There are now calls for the SJO to be integrated into the public prosecutor’s office so work can continue unfettered by the terms of the agreement. Back in Belgrade, Lazic from the guild of prosecutors said the odds were stacked against prosecutors in Serbia asserting their independence any time soon. “I think it’s hard to draw lessons [from Macedonia] because the situation here is that politicians are untouchable while they are in power,” he said. “They also [prosecutors in Macedonia] raised those indictments only when Gruevski was no longer in power.”

28

November 2017

Catalonia’s Independence Push Echoes Across Balkans The Spanish region’s bid for independence has reverberated across the Balkans, which has a history of separatism and where some regions harbour similar ambitions.

ANA MARIA LUCA, SVEN MILEKIC, DANIJEL KOVACEVIC, PERPARIM ISUFI, MAJA ZIVANOVIC | BIRN | BUCHAREST, ZAGREB, BANJA LUKA, PRISTINA, BELGRADE

H

aunted by recent ethnic conflict and still troubled by separatist drives, the Balkans has kept a close eye on recent events in Catalonia, as well as on Spain’s, Europe’s and the world’s response.

Events in the coming days, in which Catalan officials have pledged to declare independence, and Spain’s reaction to this, may well influence the future of Bosnia’s Serb-dominated entity, Republika Srpska, as well as the Serbian province of Vojvodina. Kosovo, as well as other countries and ethnic groups in the region, all stand to be affected. However, Florian Bieber, a leading Balkan expert, says comparisons between regionalists and the Balkans and Catalonia should not be drawn simplistically.

“Spain is not [former] Yugoslavia, nor is Catalonia [like] Slovenia or Croatia. Equally, Istria, Vojvodina or Republika Srpska are not [the same as] Catalonia],” Bieber told Free Europe on October 3, listing some of the countries that seceded from Yugoslavia, as well as those some regions mulling independence today. Despite clear differences with the situation in Spain, the Balkans has seen its fair share of independence movements in the past. Since the 1990s, the former Yugoslavia, formed after World War I, has broken up into no less than seven independent entities. Slovenia, Croatia, Bosnia and Macedonia all seceded in the early 1990s, followed

by Montenegro in 2006.

Finally, Kosovo declared independence from Serbia in 2008. Whether the process of breaking up is over is less clear. Nine years on from 2008, some people in the Serbian province of Vojvodina, and many more in Republika Srpska have the same dream. Kosovo shuns comparisons with others: Although Kosovo was itself once a province – of Serbia – today its leaders are keeping well out of the discussion on the fate of the region of Catalonia.

One day after the Catalan referendum last Sunday, a government official told BIRN that Kosovo would not be commenting on developments there as the government “does not comment on the internal developments of another country”.

Since Kosovo declared independence in 2008, Spain has been one of five EU states that have refused to recognize it, largely because they long feared a “domino effect” on their own restive regions.

However, analysts in Kosovo are keen to

Two young women wearing a Spanish flag and an ‘estelada’ or independence flag, walk along the street to take part on a demonstration in Barcelona. Photo:Beta/AP/Emilio Morenatti

play down comparisons between the two lands. Lulzim Peci, director of the Pristina-based think tank KIPRED, insisted that Kosovo and Catalonia have little in common.

“If Kosovo has anything in common with the independence of any other country, it would be the case only with Montenegro and the other ex-Yugoslav entities because the context is similar,” Peci told BIRN. According to him, Sunday’s referendum in Catalonia and any subsequent decision based on it, would not have an impact on Kosovo. “This issue [Catalonia] is still in the domain of Spain’s internal affairs and it is not yet internationalized, so it could not have effect on Kosovo,” he said.

“The cases of Catalonia and Kosovo are completely different. The case of Kosovo was not caused by Catalonia, and Catalonia’s case is not caused by Kosovo. They are not linked,” Peci added.

However, Kosovo cannot entirely escape the discussion, even if wants to.

The Pristina newspaper Zeri on Thursday quoted Catalan Spanish European Parliamentarian Josep Maria Terricabras as saying that he expected Kosovo to be among the first countries to recognize Catalonia once it declares its independence.

“We would accept recognitions no matter where they come from. Spain has not recognized Kosovo, which is shameful,” he said.

“At the same time, Catalonia will recognize

Kosovo. I am not an MP in the Catalonia parliament, so I cannot make such promises, but as an European MEP, I believe this will happen,” Terricabras added. Peci, however, notes that Kosovo’s policy on foreign recognition is governed by the needs and wishes of its major foreign allies, not by sentiment.

“Kosovo will follow the US and EU line, and this is to be expected from Kosovo. We cannot expect Kosovo to recognize Catalonia,” Peci said. Dren Ajeti, a researcher for the Pristina-based Group for Legal and Political Studies, also told BIRN that Kosovo saw its secession from Yugoslavia as sui generis – a “unique and unprecedented” case.

“Today’s Kosovo and its inhabitants have gone through completely different historic and political circumstances compared to other territories with secessionist aspirations,” Ajeti said, referring to UN Security Resolutions during the 1990s, international military intervention, the international administration of the country from 1999 to 2008 as well as Kosovo’s ethnic, cultural and linguistic characteristics. It all made “makes Kosovo incomparable with other cases”, he maintained.

Autonomy, not independence, for Vojvodina: Although the Catalan referendum has renewed tensions between Serbia and Kosovo, Serbia’s real concerns about separatism lie elsewhere. On the day of the Catalan referendum many local and international observers

compared Catalonia with Serbia’s northern province of Vojvodina, which is home to a significant ethnic Hungarian minority as well as others seeking more self-rule.

Indeed, the League of Social Democrats of Vojvodina, LSV, an opposition party that advocates more autonomy for Vojvodina, was paying an official visit to Catalonia on the day of the referendum.

Several LSV officials, including its leader, Nenad Canak, backed the referendum, while back home, LSV supporters hung Catalan flags in several towns in Vojvodina. Under the Serbian constitution, adopted in 2006, Vojvodina is deemed an “autonomous province” with the right to its own government, assembly and budget, which amounts to not less than 7 per cent of the budget of the Republic of Serbia. The constitution also said that Serbia’s parliament should adopt a Law on the Financing of Vojvodina by the end of 2008, which was never done, however.

Senior LSV officials, including the then President of the Vojvodina assembly, Bojan Kostres, urged citizens of the province to boycott the constitutional referendum in 2006, because it did not restore to Vojvodina the executive, legislative and judicial powers that the province enjoyed under the Yugoslav Constitution of 1974, which Serbia scrapped in 1989 during the time Slobodan Milosevic.

A loud critic of Belgrade’s treatment of Vojvodina, the LSV recently demanded that upcoming changes to Serbia’s constitution guarantee Vojvodina’s rights.

Serbian nationalists resent the province’s autonomy, however, seeing it as a potential threat to the country’s unity and often calling it “separatism”.

One of those “separatists”, the head of the Vojvodina Party, Aleksandar Odzic, said he does not want an independent state, however, but a separate “Republic of Vojvodina” inside Serbia.

“Vojvodina remains the only unresolved

November 2017

issue among all former Yugoslav states, that is undeniable,” he told BIRN, noting that all the six former federal republics of Yugoslavia are now independent states, as well as the former province of Kosovo. He does not see why Vojvodina should be an exception, adding that his party also supports the right of Catalan citizens to decide their future. The EU should change its policy towards self-determination and independence, he added.

However, Aleksandar Popov from the Centre for Regionalism, an NGO, told BIRN that the referendum in Catalonia would not spark a drive for independence from Serbia. “No one is asking for the secession of Vojvodina from Serbia but for more autonomy, based on the constitution from 1974, which would be good both for Serbia and Vojvodina, as no one would then demand independence for Vojvodina,” he said. Every demand for autonomy in Serbia was invariably termed “separatism” by nationalists and right-wingers, he complained. Confusion among the Bosnian Serbs: As in Kosovo, officials in the Bosnian Serb entity at first avoided commenting on the Catalan referendum for almost two full days, and when they made their positions public, it was not as expected. Milorad Dodik, the Republika Srpksa President and leader of its ruling Alliance of Independent Social democrats, SNSD, has for years demanded a referendum on the independence of the RS. A few weeks before the Catalan referendum, he withdrew his initiative, however, saying the support for it was lacking.

After keeping quiet about Catalonia for almost full day, Dodik finally lashed about Catalonia and Spain, but not in defence of the Catalans. Instead, somewhat confusingly, he blamed the EU for having allowed Kosovo’s independence from Serbia.

“Kosovo should never have been allowed to declare independence and receive recognition … because it was a Serbian territory practically abducted by members of the Alba-

Despite clear differences with the situation in Spain, the Balkans has seen its fair share of independence movements in the past.

Since the 1990s, the former Yugoslavia, formed after World War I, has broken up into no less than seven independent entities.

Slovenia, Croatia, Bosnia and Macedonia all seceded in the early 1990s, followed

by Montenegro in 2006. nian national minority. “The whole absurd unilateral proclamation of Kosovo’s independence, and the international recognition of such an artificial creation, is revealed by the Catalan referendum,” Dodik said on October 3. He then accused the international community of double standards and of being against the Serbs and of favouring the rights of the Muslims in Bosnia – vowing that this would not weaken the will of the RS to decide its future. “Such a [hostile] policy has strengthened us in the belief that without the autonomy given to us [in the RS] at Dayton, there would be no survival for us [Serbs],” Dodik said, referring to the international peace summit in the US in 1995 that created the two autonomous entities of Bosnia. Banja Luka political analyst Srdjan Puhlao told BIRN that the Catalan referendum had put Dodik and other Bosnian Serb officials in a difficult position. “If they supported the referendum, that would make a problem for Serbia, which, because of [Spain’s support for Serbia over] Kosovo, supports the position of the Madrid,” he

said. However, by being on the side of Spain, they are obscuring everything that has been said [about their own demand for independence] over the past years,” Puhalo said.

Speaking for Bosnia as a whole – which for obvious reasons does not look favourably on separatism – Igor Crnadak, Bosnia’s Foreign Minister, told the Spanish ambassador to Bosnia that Bosnia supported the territorial integrity of Spain.

However, unexpectedly, a group of citizens of Sarajevo gathered on October 1 in the city centre to support Catalonia.

As N1 television reported, the gathering was held to support the right of citizens of Catalonia to vote in the referendum, but also to recall the help that Barcelona had given to Sarajevo during Bosnia’s 1992-5 war.

The TV report recalled that at the height of the Bosnian Serb siege of Sarajevo, the Mayor of Barcelona between 1982 and 1997, Pasqual Margall, had symbolically declared Sarajevo the ninth district of Barcelona in 1992. Hungarians in Romania want more rights: On Sunday, as events in Catalonia were unfolding, at a football stadium in Brasov, in central Romania, fans of the Bucharest-based team Steaua and fans of the rival team Sepsi Sfantu Gheorghe, a mainly ethnic Hungarian town in Transylvania, exchanged insults.

“Romania is not your home! Leave!” the fans of the Bucharest team chanted.

“Hungary! Hungary! Hungary!” the others responded, as they played Hungarian folk music. The chants did not lead to clashes, but local police were prepared to intervene. Most matches between teams from the Hungarian speaking Szekely Land and from the rest of Romania risk ending in violence. About 1.2 million ethnic Hungarians in Romania amount to 6.5 per cent of the total population, according to the 2011 census. Many live in a relatively concentrated area in Transylvania, which formed part of Hungary until the end of World War I. Half of all ethnic Hungarians in Romania are so-called Szekelys, a Hungarian-speaking community living mostly in what is known as the Szekely Land in eastern Transylvania, in the counties of Harghita and Covasna as well as in parts of Mureș county.

The Szekely Land had autonomy until the 1870s, when the Kingdom of Hungary, then part of Austria-Hungary, abolished all autonomous regions.

The region regained some autonomy in 1952 under the Romanian communists until the dictatorial leader Nicolae Ceausescu abolished all autonomous regions.

After the communist regime fell in 1989, however, the autonomy movement in the Szekely Land revived. This has caused friction with Romanian nationalists, who fear that it just one step towards Transylvania’s return to Hungary.

In 1995, Hungary and Romania signed a treaty by which Hungary renounced any territorial claims to Transylvania, while Romania vowed to respect minority rights.

Hungarians in Romania now have the right to education in their native language, and in towns where they make up more than 20 per cent of the population, the right to use Hungarians in dealings with the local authorities. The largest of the three ethnic Hungarian parties in Romania, the Democratic Union of Hungarians in Romania, UDMR, has always had representatives in parliament and been part of several government coalitions.

However, while ethnic Hungarians champion autonomy for Szekely Land, UDMR members say the Catalan quest for complete independence does not resemble their own situation.

29

The party’s leader in the Lower Chamber of Parliament, Attila Korodi, said comparisons with Catalonia only damage the cause of autonomy for the Hungarians of Romania. “Autonomy means a series of political and administrative instruments for given regions in a country. There’s a difference [with independence] and it’s important,” Korodi said. The party has, however, issued a statement condemning the violence seen in Catalonia and calling for dialogue. “There is no need for renewed revolts in Catalonia,” it said on Monday.

Claudiu Padurean, a newspaper editor in Cluj, Transylvania’s biggest city, said there is something to learn from what happened during the Catalan referendum, and change was needed in the way that states deal with minorities, including Romania. “The authorities need to explore new ways to value minority languages and symbols,” he said, adding that mutual respect is the key to reconciliation. Hungarians in Romania are increasingly frustrated, he says, because their numbers are falling, so some affirm their identity more strongly than ever to compensate for demographic decline. He says the Romanians in Ukraine are going through a similar situation. “It’s very important that the affirmation of identity is not aggressive,” he says. “There is no problem if the Szekelys raise the Hungarian flag, as long as the Romanian flag and the EU flag are present as well. It’s a form of minimal respect and a sign of normality,” he pointed out.

Restive feelings in Istria, Croatia: One Croatian news site, Index, has meanwhile drawn a parallel between Catalonia and the western region of Istria in Croatia, which also strives for more autonomy and fiscal de-centralisation. However, Ivan Jakovcic, Croatian MEP and one of the leaders of the regionalist Istrian Democratic Assembly party, IDS, which has ruled the region since the early 1990s, rejects the comparison. “It is understandable that comparisons are made with what is happening in Catalonia but it [the situation] is not comparable. Istria and Catalonia are not comparable,” he said. “Certainly, there are those who would like to see Istria as an independent state. But that was never my, or the IDS’s, policy,” he added. “What we certainly want is a high degree of regional autonomy, not an independent Istrian state,” he concluded. The peninsula of Istria has a specific history and identity, shaped by the fact that for a long period of time it was under Italian rule or domination. A significant number of Italians lived in Istria, although the majority were Croats. At the end of World War II, the victorious Yugoslav Partisans claimed Istria as part of the new Communist-led Yugoslav state. Istria was then joined to Croatia within Yugoslavia, although the city of Trieste remained inside Italy. Many Italians were driven out. After the regionalist Istrian Democratic Assembly, IDS, won the first multi-party elections in Croatia since the end of World War II in the 1990s in Istria, Croatian nationalists accused it of secessionism. However, true secessionists remain a marginal force, while the IDS focuses on getting more autonomy and more decentralization, especially over fiscal policies. Today, Istria is one of Croatia’s richest and most developed regions, with a highly successful tourism industry.

Adris Group, one of the biggest private companies in Croatia, is based in the Istrian town of Rovinj. Meanwhile, the “Republic of Istra” Facebook page, which seeks independence for Istra, has around a thousand supporters.

One recent post asked: “When will a referendum make Istria separate?” The answer is: no one knows.

30

November 2017

FEATURE A new documentary about huge number of Croatian patriotic songs recorded during the 1990s conflict shows how musicians volunteered their talents to support the ‘Homeland War’ for independence.

‘Louder than Guns’ feature famous Croatian wartime music videos. Photo courtesy of Miroslav Sikavica.

‘Louder than Guns’: Croatia’s Patriotic Wartime Singers SVEN MILEKIC | BIRN | ZAGREB

“Look, in the midst of the political changes in the late 1980s and early 1990s and during the Homeland War, hundreds of new patriotic songs, maybe a thousand, were released… from tamburica [Balkan traditional lute] players through to popular music to dance, rock and punk,” Miroslav Sikavica, the director of the new documentary ‘Louder than Guns’, told BIRN in an interview. The film, which goes on nationwide release in cinemas in Croatia on Friday, documents some 60 of these patriotic songs in a variety of different styles.

“It only demonstrates how the defensive war united various musicians as well as up to now mutually irreconcilable genres of popular music in the same goal of national homogenisation, raising the morale of [Croatian] soldiers on the battlefield and civilians in the [bomb] shelters and seeking a response from the international community,” Sikavica explained. Musicians composed patriotic songs, like ‘Boze Cuvaj Hrvatsku’ (‘God Watch Over Croatia’) or ‘Hrvatine’ (‘Great Croats’), as well as anti-war songs meant for an international audience – ‘Stop the War in Croatia’ was sung in English, pleading with the international community to stop the fighting. Sikavica’s film shows how the public broadcaster, Croatian Radio-Television, HRT, was the main producer in the genre, strongly supporting and financing the production of patriotic music. HRT set up Croatian Band Aid, a supergroup which included the country’s biggest stars singing ‘Moja Domovina’ (‘My Homeland’), which was released in 1991 to boost the war effort.

Sikavica, who lived through all this as a teenager, explained how music was a powerful medium that had “hidden effects”

Miroslav Sikavica. Photo: HAVC.

during Croatia’s 1990s war. “So, for example, it encouraged the spiritual mobilisation of Croats in the struggle against Communism, Yugoslavia and the aggressor, and played a very important political and communication role as the state fought for independence, international recognition, but also in building a new national identity,” he said. Sikavica explained that the film is divided into two main parts - one about the cause that the musicians were fighting for, and the other about what they gained from it all. He said that some musicians composed the songs “as an act of patriotic duty”, but others felt that if they wanted media coverage, they would have to compose a patriotic song.

‘The chosen people’ Sikavica, 42, is the director of almost 40 documentary and feature films, including the short feature ‘Zvir’, about a bulldozer operator and his son, which got special recognition from the jury at the 2016 Cannes Film Festival. ‘Louder than Guns’ was made by Factum, a production com-

pany run by well-known film director and producer Nenad Puhovski, who is interested in socially- and politically-engaged films. Sikavica explained how, as well as highlighting Croatian national symbols, the music of the war years also emphasised the Catholic faith. “Along with the nation… other absolutes emerged - God. At the time of the Communist Party of Yugoslavia, state atheism was part of official state policy. But after 1990, with the dethroning of the Communist ideology, Catholicism not only defined Croats as the ‘chosen people’, but marked us out differently from Orthodox Serbs and Muslim Bosniaks,” he said. He described how the film revealed some intriguing stories about the destinies of the patriotic singers of the war years. One of them, Sandra Kulier, who did more than 100 morale-boosting charity concerts on various battlefronts in Croatia, has since sunk into obscurity. “Of all the musicians I’ve met, she has the largest number of recognition awards and praise from various military

units for her work, but still she lives away from the media’s attention, with no benefits and on the edge of existence. But it doesn’t even cross her mind to complain or seek material compensation for her selfless engagement in the war,” Sikavica said. Others remain popular in Croatia today, like the nationalist singer Marko Perkovic Thompson, who wrote the famous wartime song ‘Bojna Cavoglave’ (‘The Cavoglave Battalion’). ‘Bojna Cavoglave’, recorded in 1991 at the beginning of the war, remains his most recognisable song. Besides using strong language against Serbs, it is also highly controversial because it starts with the salute “Za dom spremni” (“Ready for the Home(land)”), a Croatian WWII fascist slogan which some military units also used during the 1990s war. Because this, police have fined Thompson several times for singing ‘Bojna Cavoglave’, while his concerts, which sometimes have an anti-Serb atmosphere, have been banned across Europe. Thompson did not wish to talk on the camera for Sikavica’s film, but the director said that ‘Bojna Cavoglave’ shows how songs can be a medium for ideas. “A medium that can be used positively but also negatively, but also interpreted [positively or negatively]. And that depends on who is judging it. Things are rarely just black or white. But it is also a fact that people pass extreme judgements, when it comes to our recent past, by allowing their emotions to blind them,” he said. These days, Thompson is still singing his nationalist anthem to adoring crowds, even though the war ended over two decades ago, Croatia gained its independence and is now a member of the European Union - a sign of how some of the music of the war years still has political resonance today.

31

November 2017

OBITUARY

Robert Elsie, a devoted scholar on a lonely quest of Albanian studies A tribute to Dr. Robert Elsie, Albanian studies’ best known foreign scholar, who left behind an unparalleled body of work about the nation’s culture, literature, and linguistics.

MIKRA KRASNIQI | BIRN | PRISTINA

O

ne of the founding tenets of the Hellenic philosophy of Epicureanism is to seek happiness and rejoice in one’s work in obscurity, away from the public attention and the spotlight of mortals. Epicurus (341-270 BCE), the school’s founder, maintained that fame and popularity are ephemeral and their relentless pursuit leads to misery and loneliness. He ascribed the conceptLathe Biosas (life in obscurity) a certain saintly quality that was elemental for an authentic and spiritually fulfilling life.

In today’s world, inundated with celebrities, where public attention is sought at all costs, few modern scholars may desire or seek to embrace that austere Epicurean vision. But having read some of his work, I think Dr. Robert Elsie, the Canadian-born scholar of Albanian studies, who died on Monday at the age of 67, embodied that lofty ideal in the full sense of the word. His was on a solitary quest into an obscure field snubbed by international scholars with worldly ambitions and often ignored by the Albanians themselves. Yet, Dr. Elsie devoted his professional life and labored for almost four decades into that very field that promised nothing but obscurity and irrelevance in the world of international spotlight.

His interests were deep, but a brief description that probably fits his scholarly pursuits is that he was a linguist, historian, interpreter, and student of Albania—a country which he was motivated to study because of its cultural loneliness and isolation.That loneliness would have been disheartening for anyone, but in Dr. Elsie it stirred a lifelong curiosity and was at the heart of his success as the best known foreign scholar who spoke fluent Albanian and left behind an unparalleled body of work about the nation’s culture, literature, and linguistics.

For many years he scoured archives across Europe and beyond, curating texts, articles, poems, tales, fragments, travelogues and photographs about the Albanian people and their history and translated, edited, or brought them to light, in English and German languages. His complete oeuvre about Albania is vast, numbering over sixty books which he was listed as author, editor, translator, commentator, or contributor. For years, his website has been a portal to this expanding work, whose contents stretch back to eleventh century, when the earliest writ-

ten fragments about the Albanian people began to appear.

He discovered his passion about Albania in the late 1970s after he traveled there with a group of students from the University of Bonn’s Institute of Linguistics at a time when the country was still a cultural terra incognita for the rest of the world.

His fascination with the country and its people grew over the years as he learned the language and customs and gained rare access to the Albanian institutions that harbored the country’s cultural artifacts.

He maintained that one cannot hope to study a nation without learning its language first.

His initial interests led him to focus on Albanian literature, where he first published a Dictionary of Albanian Language in 1986, and followed with An Elusive Eagle Soars: Anthology of Modern Albanian Poetry in 1993, and the History of Albanian Literature in 1995. He also translated both in English and German the anthology of Albanian Poetry from 16th Century to the Present, and the works of the best known Albanian poet, Migjeni. In 1997, as the Kosovo crisis deepened and the world’s attention began to turn to the region, Dr. Elsie compiled works on the subject into a 600-page volume titled, Kosovo: In the Heart of the Powder Keg. After the Kosovo War, he followed up with similar works which aimed to shed more light into the entangled culture and history of Albania and Kosovo.

Later on he expanded his focus into folk music and other as-

pects of the Albanian culture, including religion and the arts, where he continued to translate, edit, and write. But the solitude of the subject became obvious every time he discussed at length Albanian literature and its contemporary state. In a 2016 interview for this magazine, he described the frustration and the lack of interest in the field by universities and major linguistic centers that are primarily driven by economic interests.

Though his primary studies focused on the descriptive aspects of culture as it related to arts and humanities, he was often critical in interviews about the dysfunctional nature of Albania’s socio-political environment that suffocated progress and divided its people. “Albania’s biggest enemy is not Serbia, Greece, Montenegro or Macedonia, but Albania itself,” he said in an interview for a local Albanian television in 2012. “Albanians still haven’t learned how to work together… and I have always been surprised that Albania was able to exist.” In the end, Dr. Elsie’s lifelong devotion to study Albania, its people, and culture, epitomized that coveted ideal of following one’s heart in our life’s work even when that promises us very little. What he said once about the country and his commitment to it may indeed be the very definition of true love: “Albania—it amazes and exhausts me, it drives me crazy, but it’s never boring and there’s always something that surprises, makes me happy or terrifies me… [and] I can never imagine that I would be able to live without [this country].”

His interests were deep, but a brief description that probably fits his scholarly pursuits is that he was a linguist, historian, interpreter, and student of Albania—a country which he was motivated to study because of its cultural loneliness and isolation.

That loneliness would have been disheartening for anyone, but in Dr. Elsie it stirred a lifelong curiosity and was at the heart of his success as the best known foreign scholar who spoke fluent Albanian and left behind an unparalleled body of work about the nation’s culture, literature, and linguistics.

Dr. Robert Elsie, the Canadian-born scholar of Albanian studies died at the age of 67 on October 2, 2017.

www.reporter.al Për të marrë çdo ditë me postë elektronike (e-mail), lajmet kryesore, analizat, reportazhet dhe investigimet.

INVESTIGIME ANALIZA LAJME

REPORTAZHE OPINIONE INTERVISTA RAJON BLOG

Abonohu te buletini ynë elektronik!