Het Register 2013 nr. 1: Geesten worden rijp gemaakt voor voldoening op aangifte

het

Register Vakblad van het Register Belastingadviseurs februari 2013 | nummer 1

Geesten worden rijp gemaakt voor voldoening op aangifte ‘ Belastinginspecteur is overlegkampioen’ Opletten geblazen bij schuld/vorderingverhouding dga/bv Uit ‘Belast verleden’: ‘Het was derhalve één grote duivelse schijnvertoning’

• • • • • • • •

• •

MFAS

RENDEMENT VOOR DE BELASTINGADVISEUR

RB 2013 nr1 contouren.indd 1

21-1-2013 12:57:40

de

n n n

Inhoud

Colofon Het Register is een uitgave van Het Register Belastingadviseurs (RB), Brenkmanweg 6 4105 DH Culemborg, telefoon (0345) 54 70 00 Het Register verschijnt zes keer per jaar en vormt een belangrijke informatiebron voor de leden van het Register Belastingadviseurs.

Leden en relaties van het RB ontvangen Het Register uit hoofde van hun lidmaatschap/ betrokkenheid bij het RB. Informatie over (het lidmaatschap van) het RB vindt u op www.rb. nl; informatie over het opzeggen van het lid­ maatschap vindt u op www.rb.nl/opzeggen.

Redactieraad Mr. W.J.M. (Wil) Vennix FB (hoofd­ redacteur) Prof. mr. dr. G.J.M.E. (Guido) de Bont Mr. E.E.J.C. (Eli) Hendriks CB Mr. dr. M.J. (Mascha) Hoogeveen Mr. S.F.J.J. (Sylvester) Schenk FB

Eindredactie Kamminga Publicaties, Ton Kamminga E-mail: ton@kammingapublicaties.nl

Uitgever

8

Geesten worden rijp gemaakt voor voldoening op aangifte Verslag nieuwjaarsbijeenkomst

18

‘ Belastinginspecteur is overlegkampioen’ Interview dr. R.G.P. Peters

RB, Ilse van der Doelen E-mail: ivanderdoelen@rb.nl

Rubriek Jurisprudentie en Wetgeving Fiscaal up to Date, Eindhoven

Advertenties Ilse van der Doelen tel.: (0345) 54 70 00 e-mail: ivanderdoelen@rb.nl

De redactie - Lucky new year Mr. S.F.J.J. Schenk FB

n

4

Kort & bondig

n

5

n

13

Drs. R.H.A. Martens FB

n

14

Jurisprudentie en wetgeving

n

23

n

28

n

32

Interview prof. dr. P.H.J. Essers

n

36

Het Verenigingsnieuws

n

41

Vierde jaargang, oplage 7500

Vormgeving VerheulCommunicatie.com (basis) Twinmedia BV, Joke Boer

© Register Belastingadviseurs Niets uit deze uitgave mag worden gerepro­ duceerd door middel van boekdruk, fotooffset, fotokopie, microfilm of welke andere methode dan ook, zonder vooraf­ gaande schriftelijke toestemming van het Register Belastingadviseurs.

‘Het Register’ bevat informatie die met de meeste zorgvuldigheid is samengesteld. Het Register Belastingadviseurs en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie.

Voldoening op aangifte: sluitstuk van horizontaal toezicht?

Column – prof. dr. L.G.M. Stevens

Opletten geblazen bij schuld/vorderingverhouding dga/bv

De zelfstandige zonder personeel: wel of geen ondernemer?

Drs. M. Bos CB

Kroniek Estate planning 2012-2013 Y.H. Burkink FB

Uit ‘Belast verleden’: ‘Het was derhalve één grote duivelse schijnvertoning’ Lees dit nummer op uw tablet door het scannen van de QR code.

februari 2013 | nummer 1 | het Register

3

de

Redactie

Lucky new year Als deze aflevering van Het Register – en daarmee dit redactioneel – bij u op de mat is gevallen, is de kop van 2013 er al weer af. Ook onze Nieuwjaarsbijeen­ komst – waarvan elders in dit blad verslag wordt gedaan – ligt dan achter ons, en uw goede voornemens zijn inmiddels tot realistischer proporties teruggebracht.

Misschien zijn de rayonhoofden al weer bij elkaar gekomen – Bartlehiem blijft moeilijk – of zijn ons door minister Dijsselbloem nieuwe bezuinigingen in het vooruitzicht gesteld. Het laatste is helaas waarschijnlijker dan het eerste. Staat u mij niettemin toe u voor het niet meer zo nieuwe jaar toch nog – zowel privé als zakelijk – het allerbeste te wensen. Maar hoe? Het schijnt namelijk reuze gevoe­ lig te liggen.

Sinds het Tweede Kamerlid Geert Wilders de kersttoespraken van ons staats­ hoofd kritisch betwittert, worden die redes beter gevolgd dan ooit: ‘Klein foutje in kersttoespraak Koningin: ‘Europa, dat zijn we zelf ’ had natuurlijk moeten zijn ‘Europa, dat betalen we zelf ’, was dit keer het commentaar. Ik betwijfel of Hare Majes­ teit daar zelf ook zo over denkt, maar voor de aandacht is dat getwitter a blessing in disguise. Zo deed ene Piet van Asseldonk in zijn NOS-weblog zelfs onderzoek naar de soort kerstwens van de koningin. Hij maakte een onderscheid tussen goed/gelukkig kerstfeest (de profane variant), zalig kerstfeest (de katholieke va­ riant) en gezegend kerstfeest (de protestantse variant). Wat begon als gelukkig, werd na verloop van tijd gezegend. Aan zalig doet de koningin niet. Ik kan met alle drie leven. Wat me wel oprecht tegenstond, was een recente poster langs de kant van de weg waarin Jack’s Casino me een Lucky new year toewenste. Brrr.

Troost u met de gedachte dat kansspelen een belasting op domheid zijn.

Toch, een beetje geluk in het nieuwe jaar zou geen kwaad kunnen. Geluk dat we nodig hebben om uit de crisis te komen en om alle fiscale proefballonnetjes te overleven. Om met dat eerste te beginnen. Aan de relatie tussen crisis en fiscus wordt in dit nummer alle aandacht besteed. Want het pensioen in eigen beheer zit in zwaar weer en mag zich in veel fiscale aandacht verheugen. Voor de smeer­ olie van de economie, de zzp’er, geldt hetzelfde. Verder is er aandacht voor estate planning. Dat plannen is een kwestie van fiscaal advies. Erven lijkt me meer een kwestie van geluk.

Fiscale proefballonnen zijn ook al weer opgelaten. Staatssecretaris Weekers pleitte voor een eerlijker behandeling van de auto van de zaak. Nu is eerlijkheid een overschatte deugd. Want ik schat zo in dat deze eerlijkheid niet staat voor minder belasting betalen. Ook eerlijkheid moet namelijk betaalbaar blijven. Als ik de staatssecretaris een alternatief mag geven: denk eens aan een accijns op vuurwerk. Goed voor de schatkist, het milieu, uw vingers en mijn hond. Brede Kamersteun moet geen probleem zijn: les extrêmes se touchent. Het vuurwerk­ meldpunt van GroenLinks was namelijk een groot succes, en de SGP heeft al sinds jaar en dag een vuurwerkbelasting in haar programma staan. En mocht de staatssecretaris met dank aan een roemruchte partijgenoot voortijdig sneuvelen, dan kan hij met een vuurwerktax op zijn naam toch nog spreken van Going out with a bang.

Ik wens u een zalig Nieuwjaar. <<<

Mr. S.F.J.J. (Sylvester) Schenk FB Voorzitter RB en lid van de redactieraad

Alle eerder verschenen exemplaren van Het Register vindt u op www.rb.nl

4

het Register | februari 2013 | nummer 1

n n n

Kort & Bondig Maatregelen tegen faillissementsfraude

Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie wil met aanpassing van de Faillissementswet faillissementsfraude harder aanpakken. Ook wil hij de doorstart van noodlijdende bedrijven makkelijker maken en de faillissementsprocedure vereenvoudigen. Dit schrijft Opstelten in een brief aan de Tweede Kamer, mede namens de minister van Economische Zaken en de staatssecretaris van Financiën.

Allereerst komt er een wetgevingsprogramma herijking faillissementsrecht. Daarnaast gaat er voor 1 maart 2013 een voorstel in consultatie voor een civielrechtelijk bestuursverbod om te voorkomen dat frauduleuze bestuurders hun activiteiten via allerlei omwegen kunnen voortzetten. Verder wordt overwogen om fraudebestrijding tot een wettelijke taak van de curator te maken. Ook krijgt deze een sterkere informatiepositie omdat de failliet een algemene informatie- en medewerkingsplicht krijgt, waaronder de verplichting de curator toegang te verschaffen tot buitenlandse banktegoeden. Ook wil Opstelten de strafrechtelijke wetgeving inzake faillissementsfraude verbeteren en aanscherpen. Fraudeurs ontspringen nu vaak de dans als de curator een lege boedel aantreft. Medio 2013 komt hij met een wetsvoorstel over de herziening van het strafrechtelijk faillissementsrecht. Ten slotte wil Opstelten een centraal aan­ delenregister opzetten waarmee informatie over bv’s en niet-beursgenoteerde nv’s op één plaats beschikbaar is. Het register zal alleen toegankelijk zijn voor overheidsdiensten in het kader van het uitvoeren van controle, toezicht en handhaving. n Ministerie van Veiligheid en Justitie, 27 november 2012

Zzp-organisaties komen met alternatief voor nieuwe VAR Webmodule Medio september 2012 heeft de staatssecretaris van Financiën in een brief aan de Tweede Kamer aangegeven bezig te zijn met de ontwikkeling van een webmodule voor het kwalificeren van werkzaamheden, die op 1 januari 2014 in werking moet treden. Deze VAR Webmodule houdt in dat zowel de zelfstandig ondernemer als de opdrachtgever voorafgaand aan elke opdracht zelf de arbeidsrelatie moet testen. Hieruit moet blijken of degene die de opdracht uitvoert, daadwerkelijk zelfstandig ondernemer is. FNV Zelfstandigen, Stichting ZZP Nederland, Zelfstandigen Bouw en Platform Zelfstandige ondernemers (PZO) zijn het niet eens met deze nieuwe procedure en komen daarom met een alternatief.

Kenmerken van deze alternatieve procedure zijn onder andere een eenduidige definitie van ondernemerschap, persoonlijke selectie aan de poort met jaarlijkse monitoring en handhaafbare registratie van ondernemerschap. Deze kenmerken zijn erop gericht dat startende ondernemers beseffen waar ze aan beginnen, en dat schijnzelfstandigheid en koppelbaaspraktijken worden uitgebannen. Daarnaast worden zelfstandig ondernemers ook minder in hun bedrijfsvoering belemmerd door vage procedures en administratieve rompslomp. n Gezamenlijk persbericht, 15 januari 2013

Hulp via Twitter bij belastingaangifte 2012 De Belastingdienst helpt ook dit jaar weer mensen via Twitter (@BDaangifte) bij vragen over hun aangifte. Hiervoor is een webcareteam beschikbaar. Hoewel dat team al enige tijd bereikbaar is, adviseert de Belastingdienst mensen om toch vooral in maart aangifte te doen met de vooraf ingevulde aangifte.

Dan hoeven de belastingplichtigen de gegevens alleen nog maar te controleren. Dat voorkomt vragen en fouten, zoals verkeerde of vergeten bedragen. Mensen kunnen alleen algemene vragen stellen en ook alleen algemene antwoorden krijgen; vertrouwelijke gegevens worden niet via Twitter verstrekt. n M inisterie van Financiën, 14 januari 2013

februari 2013 | nummer 1 | het Register

5

n n n

Weekers: verdere modernisering toezicht Belastingdienst De Belastingdienst gaat zijn toezicht verder moderniseren, heeft staatssecretaris Weekers van Financiën de Tweede Kamer laten weten. Invorderings- en controlemedewerkers worden nog gerichter ingezet voor controles op fiscale risico’s die de fiscus in kaart gaat brengen. De deurwaarders gaan ook ’s avonds en in het weekend op pad om beslag te leggen bij mensen met een belastingschuld en er komen pilots waarin het leggen van loonbeslag en de invordering van kleinere bedragen aan commerciële deurwaarders wordt uitbesteed.

Daarnaast wordt het aantal gerichte boeken- en administratieve controles bij mkb-ondernemers en middelgrote ondernemingen uitgebreid. Ook worden ruim 100 nieuwe medewerkers aangetrokken die worden ingezet voor complexe en arbeidsintensieve invordering. In totaal wordt het aantal medewerkers dat zich met toezichtstaken gaat bezighouden met zo’n 1600 personen uitgebreid, deels door interne verschuivingen en deels door externe instroom. De hele operatie kost structureel € 157 miljoen en moet de schatkist jaarlijks € 663 miljoen opleveren.

Werkgelegenheid gemiddeld opgeleiden onder druk De baankansen van mensen met een gemiddeld opleidingsniveau dalen in Nederland. Het aantal banen voor hen nam de afgelopen tien jaar met 4,5% af. De werkloosheid onder deze mensen is sinds de recessie van 2001 nooit meer lager dan 3,5% geweest. In 2011 was 5,3% van hen werkloos. Tegelijkertijd neemt de loonongelijkheid toe, omdat hoogopgeleide werknemers uitlopen op de rest. De verschillen in brutoloon tussen de boven- en onderkant van de arbeidsmarkt zijn momenteel ongeveer vijftien procent hoger dan eind jaren negentig. Hoogopgeleiden zijn daarbij meer en meer een werkgelegenheidsbron voor lager opgeleiden geworden: de vraag naar persoonlijke diensten neemt eveneens toe. Dit alles constateert Bas ter Weel in de CPB Policy Brief ‘Loonongelijkheid in Nederland stijgt’. n Centraal Planbureau, 10 december 2012

n Ministerie van Financiën, 10 december 2012

Eerste stap verbetering positie flexwerkers Mensen die geen arbeidsovereenkomst hebben maar op basis van een opdrachtovereenkomst (ovo) werken, vallen straks onder het wettelijk minimumloon. Dit moet misbruik van flexwerkers voorkomen. Minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een daartoe strekkend wetsvoorstel naar de Raad van State gestuurd. Het kabinet ziet deze maatregel als een opmaat naar een brede discussie over de rechtspositie van flexwerkers.

Momenteel is het wettelijk minimumloon alleen van toepassing op de opdrachtovereenkomst (ovo) als het werk door een en dezelfde persoon wordt verricht. Dit criterium blijkt in de praktijk gemakkelijk te omzeilen.

Het wetsvoorstel is niet van toepassing op zzp’ers. De tekst van het wetsvoorstel en van het advies van de Raad van State worden openbaar bij indiening bij de Tweede Kamer. n Ministerie van Sociale Zaken en Werk­ gelegenheid, 30 november 2012

6

het Register | februari 2013 | nummer 1

Economie krimpt, begrotingstekort naar 3,3% in 2013 De Nederlandse economie kromp in het derde kwartaal van 2012 met 1% en ook voor het vierde kwartaal is geen groei te verwachten. Dit werkt ook door in de eerste helft van 2013, als gevolg van het geringe consumentenvertrouwen, bezuinigingen en strenge kredietvoorwaarden. In feite krimpt de Nederlandse economie al anderhalf jaar; pas in de tweede helft van 2013 zal enig herstel optreden. Dit is de verwachting van het Centraal Planbureau in zijn decemberraming van de Nederlandse economie in de jaren 2012 en 2013.

Naar verwachting krimpt de Nederlandse economie in 2012 met 1% en in 2013 met 0,5%. Hierdoor loopt de werkloosheid verder op naar 6% in 2013. De krimp van de economie werkt ook door op de overheidsfinanciën.

In 2012 komt het EMU-tekort naar verwachting uit op 3,8% bbp, en in 2013 op 3,3%. Maar dankzij de omvangrijke bezuinigingen en lastenverhogingen verbetert het EMU-saldo toch. n Centraal Planbureau, 19 december 2012

n n n

Vermogenspositie van zzp-huishoudens is stevig Uit recent onderzoek van Panteia/EIM blijkt dat zzp’ers meer uren moeten maken om hun inkomen op peil te houden. Nieuw onderzoek, van Panteia/EIM en het Centraal Bureau voor de Statistiek, in samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, laat echter zien dat de vermogenspositie van zzp-huishoudens vrij stevig is. Zo had de helft van de huishoudens van zelfstandigen zonder personeel in 2009 een vermogen van 128 duizend euro of meer. Ter vergelijking: het gemiddelde huishoudenvermogen van personen in loondienst kwam uit op 51 duizend euro.

In het onderzoek is ook gekeken naar verschillen binnen de totale groep zelfstandigen zonder personeel, van ‘klassieke zzp’ers’ als de groenteboer of de caféhouder tot de nieuwe zzp’ers die voornamelijk hun eigen arbeid en diensten aanbieden.

Deze laatsten, de zogenoemde ‘nieuwe zelfstandigen’ zijn zelfs nog vermogender: de helft van hen had een huishoudvermogen van 164 duizend euro of meer. n Panteia/EIM, 17 januari 2013

Meer steun voor kredietverlening aan bedrijven De garantie van de overheid voor kredietverlening aan grote bedrijven, die eind 2013 zou stoppen, wordt volgend jaar permanent gemaakt. De borgstellingsregeling voor middenen kleinbedrijf wordt opengesteld voor niet-banken. Dat schrijft minister Kamp aan de Tweede Kamer. Bedrijven kunnen dankzij garanties van de overheid via de Garantie Ondernemersfinanciering (GO) voor € 3 miljard aan kredieten bij banken krijgen.

Ruim 80% van deze leningen gaat naar het midden- en kleinbedrijf. De borgstellingsregeling voor het MKB (BMKB) heeft inmiddels voor € 2,6 miljard aan garanties uitstaan.

De GO-regeling is bedoeld voor leningen tussen € 1,5 en € 50 miljoen. De overheid staat garant voor 50% van de lening. Ondernemers moeten de lening binnen acht jaar weer aflossen. De regeling is speciaal ontworpen voor middelgrote en grotere ondernemingen.

Ruim 80% van alle leningen onder deze regeling komen bij bedrijven met minder dan 250 werknemers terecht.

Steun verbetering bedrijventerreinen en winkelgebieden blijft De overheid blijft ondernemers steunen die samen de kwaliteit van hun bedrijventerrein of winkelgebied willen verbeteren. Minister Kamp van Economische Zaken wil het experiment met de Bedrijven Investeringzones (BIZ), dat inmiddels vier jaar loopt, permanent maken, zo heeft hij de Tweede Kamer laten weten.

Door het BIZ-experiment kunnen ondernemers makkelijker samen afspraken maken over afvalinzameling, het aanbrengen van extra verlichting en het verbeteren van de beveiliging. In grote en in kleine gemeenten, op bedrijventerreinen en in winkelgebieden zijn tot nu toe 112 BIZ’en opgericht, ruim 80 meer dan werd verwacht. Vaak stranden de plannen omdat een of enkele ondernemers niet willen meewerken. Met behulp van de BIZ-regeling kan aan alle ondernemers een gemeentelijke heffing worden opgelegd om verbeteringen te betalen. n Ministerie van Economische Zaken, 28 december 2012

n Ministerie van Economische Zaken, 17 december 2012

<<< februari 2013 | nummer 1 | het Register

7

n n n n n

Nieuwjaarsbijeenkomst in het teken van voldoening op aangifte De geesten worden er langzaamaan rijp voor gemaakt: de transitie van een aangifte-aanslagtraject naar een voldoening op aangifte.

Vooral bedoeld om de Belastingdienst te ontlasten en hem de ruimte te geven om zijn beperkte capaciteit daar in te zetten waar dat echt nuttig en nodig is. Maar toch ook om het burgers en bedrijven zo makkelijk mogelijk te maken bij het voldoen aan hun belastingplicht.

Ook het RB vindt deze ontwikkeling zo uitdagend dat het die centraal stelde op de traditionele nieuwjaarsbijeenkomst.

Verslag: Ton Kamminga; foto’s: Raphaël Drenth

RB

-voorzitter Sylvester Schenk houdt het in zijn welkomstwoord voor zijn doen ongewoon kort. Hij gaat recht op zijn doel af door de aanwe­ zigen te herinneren aan het interview in nr. 4, 2011 van Het Register met voorzitter Leo Stevens van de evaluatie­ commissie Horizontaal Toezicht en aan de daaraan ge­ koppelde reacties. Een van die reacties kwam van VHMF-voorzitter Erik Rutten, die ons tijdschrift had uitgekozen als platform voor het ventileren van een to­ taal andere kijk op het systeem van belastingheffing.

Van Bureau Vaktechniek kwam vervolgens de suggestie om Rutten te vragen dit alles nog eens op onze nieuw­ jaarsbijeenkomst te komen toelichten. En zo geschiedde.

Vanzelfsprekend moet er dan ook een tegengeluid, of ten minste enige kritische kanttekeningen, te horen zijn. Die taak is toebedacht aan – in de woorden van Schenk – ‘vriend van het RB’ Guido de Bont, die inder­ daad al menigmaal op de RB-planken heeft gestaan.

‘We zijn er klaar voor’ Hij sloot ermee af, maar de uitspraak hierboven is teke­ nend voor de gedrevenheid waarmee Erik Rutten het concept van de voldoening op aangifte over het voetlicht probeert te brengen. Aanleiding voor dat concept vormt de overbelasting van de Belastingdienst, waardoor de ge­ breken van het huidige systeem van belastingheffing

8

het Register | februari 2013 | nummer 1

maar al te zichtbaar worden. Volgens Rutten wordt de capaciteit volstrekt onevenwichtig in beslag genomen.

Om dat te staven, geeft hij enkele cijfers: de Vpb brengt zo’n 13 miljard in het laatje en de IB zo’n 800 miljoen, terwijl de LB en OB maar liefst 90 miljard opbrengen.

Toch wordt misschien wel twee derde van de tijd bij de Belastingdienst in beslag genomen door die Vpb en IB. Er dreigt bovendien rechtsongelijkheid te ontstaan: door­ dat de controledichtheid steeds lager wordt, ontspringen een heleboel kwaadwillenden de dans.

Rutten schetst daarop het tergend stroperige proces van de huidige belastingheffing. Eerst is er een uitnodiging tot het doen van aangifte, vervolgens de aangifte zelf en ten slotte het opleggen van de aanslag, die bovendien, bezwaarschriften en een ‘nieuw feit’ daargelaten, onom­ stotelijk vaststaat. Al in 1962 had de voorloper van de VHMF geroepen dat het hoog tijd werd dat dit archaï­ sche systeem werd vervangen door een afdrachtsysteem.

In de recente discussie over deze problematiek heeft de VHMF vervolgens het alternatief van de voldoening op aangifte geopperd. Een en ander in de vorm van een gro­ ve schets op niet meer dan twee A4’tjes, gebouwd op de volgende filosofie: veel minder selectie en onderzoeks­ werk voor de Belastingdienst, beter passend in de huidi­ ge maatschappij en in lijn met de trend naar een kleinere overheid. Wie precies wil weten wat er op die twee A4’tjes staat, kan dit lezen op de site van het RB.

n n n n n

RB-voorzitter Sylvester Schenk heet iedereen welkom

Persoonlijk domein Centraal in Ruttens betoog staat het persoonlijk domein van de belastingplichtige bij de Belastingdienst. Dat do­ mein verschaft direct inzicht in diens persoonlijke be­ lastingzaken, waardoor al meteen veel onduidelijkheden worden weggenomen. Het is de bedoeling dat de Belas­ tingdienst zo veel mogelijk gegevens vooraf invult. De tijd die daarvoor nodig is, maakt samen met het verval­ len van de onderzoeksplicht van de inspecteur dat de be­ lastingplichtige tot 1 juni de tijd heeft om zijn aangifte – en daarmee direct de aanslag van het voorafgaande jaar – definitief te maken. Voor die aangifte is hij zelf verant­ woordelijk, alsook voor de betaling van de verschuldigde belasting. Daartoe wordt het persoonlijk domein ook van een Ideal-module voorzien om direct te betalen.

Niet betaald betekent dat er geen aangifte is gedaan. De zaal reageert enigszins lacherig, maar het is Rutten wel degelijk ernst.

De hele belastingaangifte en betaling is daarmee een fluitje van een cent; niks geen brieven en beschikkingen meer. En voor de belastingplichtigen die achteraf iets willen corrigeren: dat kan tot een jaar na die 1e juni, zo veel en zo vaak als ze willen. Dankzij die mogelijkheid zullen er dan nauwelijks meer bezwaarschriften zijn, verwacht Rutten. En dat scheelt uiteraard ook een slok op een borrel.

VHMF-voorzitter Erik Rutten licht het systeem van voldoening op aangifte toe

De grootste fout die een belasting plichtige in het nieuwe systeem kan maken, is verzuimen om de aangifte voor 1 juni in te dienen

‘Vriend van het RB’ Guido de Bont plaatst enkele kanttekeningen bij de VOA

februari 2013 | nummer 1 | het Register

9

Nieuwjaarsbijeenkomst

n n n n n

teraf bij fraude en bij het bewust ontgaan van belastin­ gen; daarnaast moet er energie worden gestoken in ‘selectie aan de poort’, aldus Rutten.

Verder moet er een correctiemogelijkheid bij foutieve aangiften komen. De kwaadwillende belastingplichtige moet namelijk alsnog bij zijn lurven gepakt kunnen worden. Het hoeft daarbij niet per se om fraude te gaan, want, zegt Rutten, fraude is zo goed als nooit te bewij­ zen. In het VHMF-voorstel kan de Belastingdienst in ge­ val van een onjuiste aangifte altijd het jaar zelf en twee jaar daarvoor corrigeren. Verjaring van verwijtbaar foute aangiften noemt Rutten in het licht van de bescherming van de goedwillenden te gek voor woorden, maar om­ wille van de rechtszekerheid wil hij daar een grens leg­ gen bij het jaar zelf plus zeven jaar daarvoor.

Samengevat stelt Rutten dat een systeem waarbij de overheid verantwoordelijkheid draagt voor de juistheid van de aangifte, niet meer te doen is. We moeten die ver­ antwoordelijkheid dus bij burger en bedrijf leggen, zodat er capaciteit vrijkomt voor verticaal toezicht. Horizon­ taal toezicht is prima, maar moet worden beperkt tot grote ondernemingen. Voldoening op aangifte past uit­ stekend bij horizontaal toezicht en vormt dan als van­ zelfsprekend het sluitstuk.

De grootste fout die een belastingplichtige in het nieuwe systeem kan maken, vervolgt Rutten, is verzuimen om de aangifte voor 1 juni in te dienen, c.q. akkoord te geven en te betalen. Daar komt een boete van 2500 euro op te staan.

Fraude, fouten en ontgaan van belastingen Met de voldoening op aangifte zijn er geen onderzoeks­ verplichtingen meer; de verantwoordelijkheid voor de aangifte ligt immers bij de burger en het bedrijf. De Be­ lastingdienst kan zich dan concentreren op selectie ach­

De leugen regeert De wet schrijft voor dat de belastingplichtige, na daartoe te zijn uitgenodigd, een aangifte indient, dat die wordt gecontroleerd en dat de inspecteur ten slotte een aanslag oplegt. Dat is ook wat de belastingplichtige verwacht.

Maar, zegt Guido de Bont, de inspecteur bestaat allang niet meer en de aanslag wordt ook al niet meer door mensenhanden vastgesteld. In veruit de meeste geval­ len stelt de computer de aanslag vast, bovendien con­ form de aangifte. Deze feitelijke gang van zaken onder­ mijnt het vertrouwen en de rechtszekerheid en daar moet zeker wat aan worden gedaan. Het is echter een il­ lusie te denken dat we terug kunnen naar een situatie waarin elke aangifte wordt gecontroleerd en de inspec­ teur elke aanslag oplegt. En dus is ook volgens De Bont de voldoening op aangifte een voor de hand liggende op­ lossing voor dit probleem.

Dat gezegd hebbende meent hij dat een aangifte eigen­ lijk ook niet meer van deze tijd, want zo eendimensio­ naal is. De Belastingdienst krijgt verschrikkelijk veel in­ formatie van derden en zou die ook met de belastingplichtige moeten delen. Dat moet zich boven­ dien niet beperken tot één informatiemoment, maar in feite doorlopend plaatsvinden, met als sluitstuk een jaarlijkse accorderings- en kwijtscheldingsvaststelling.

Zo ontstaat er ook een gezamenlijke verantwoordelijk­ heid van Belastingdienst en belastingplichtige.

Eens, niet eens Ook De Bont ziet een persoonlijk domein bij de Belas­ tingdienst helemaal zitten. Evenzo vindt hij dat een uit­ nodiging tot het doen van aangifte achterwege kan blij­ ven, dus dat de belastingplichtige daar zelf verantwoordelijk voor is. En uit het voorgaande blijkt al

10

het Register | februari 2013 | nummer 1

n n n n n

dat hij groot voorstander is van door de Belastingdienst vooringevulde velden.

Oneens is De Bont het echter met de voorgestelde rege­ ling om de aangifte een jaar lang te pas en te onpas te kunnen herzien. Hij snapt de redenering van het minis­ terie wel: die wil af van die juridische heisa rond be­ zwaarschriften en al wat daarop volgt. Maar zo’n ruime herzieningsregeling leidt tot normvervaging. De Bont geeft het voorbeeld van het vangnet voor afval bij meni­ ge snelwegafrit. Dat is een regelrechte uitnodiging om je rommel maar uit de auto te gooien, terwijl de norm zou moeten zijn om dat thuis in de vuilnisbak te deponeren.

In dit geval is het (verkeerde) signaal: de aangifte hoeft niet in één keer perfect te zijn.

Rechtsbescherming De Bont vindt het vreemd dat de VHMF de voorlopige aanslagen en teruggaven wil handhaven. In een systeem van voldoening op aangifte wijzigt de relatie tot deze voorheffingen; er kan immers van alles tussentijds wor­ den ingevuld, zowel door de Belastingdienst als door de belastingplichtige. Maar dan moet de belastingplichtige natuurlijk wel een rechtsmiddel hebben om zich tegen tussentijdse aanpassingen door de Belastingdienst te kunnen weren. En tegelijkertijd moet ook de Belasting­ dienst zich kunnen verzetten tegen mutaties die door de belastingplichtige zijn aangebracht.

Met betrekking tot de vaststelling van het tijdvak is de uiterste datum van 1 juni na het heffingsjaar volgens De Bont maatgevend. Dan moeten alle lege velden in het persoonlijk domein zijn ingevuld en moet de Belasting­ dienst garanderen dat ook alle door derden gerenseig­ neerde gegevens zijn verwerkt. De Bont plaatst een kanttekening bij de bewering van de VHMF dat fouten in het vervolg zijn uitgesloten: bij vooringevulde velden kan er wel degelijk nog iets fout gaan.

Ten slotte bekritiseert De Bont een al te rigide opstelling bij verwijtbare fouten. Zo heeft het ministerie bij het voornemen tot het instellen van een 12-jaarstermijn bij navordering de term ‘Geen enkel mededogen’ gebezigd, daarmee kwaadwillendheid veronderstellend. De Bont brengt in dat verband de gemeente Ermelo ter sprake, die op de vingers werd getikt voor taxplanning via een btw-constructie. Het ministerie kan baat hebben bij een verbod op zo’n constructie, maar de Ermelose bevolking heeft er wellicht baat bij dat de aldus bespaarde gelden aan de plaatselijke gemeenschap ten goede komen. Wat is daar eigenlijk kwaadwillend aan? Het is maar van wel­ ke kant je een en ander bekijkt, zegt De Bont. Hij vindt de oplossing van de VHMF – tot acht jaar terug – fair.

Maar op de inspecteur hoort een zwaardere bewijslast te rusten naarmate de correctie betrekking heeft op oudere jaren. Dan dient het op een gegeven moment aantonen te worden in plaats van aannemelijk maken.

Een korte discussie Rutten, inmiddels ook weer op het podium, pareert de kanttekeningen van De Bont door te stellen dat de we­ tenschap verder kan kijken dan de praktijk, maar dat de

Reacties tijdens de borrel De opnieuw drukbezochte nieuwjaarsbijeenkomst voorziet duidelijk in een behoefte. Het bureau van het RB probeert vanzelfsprekend elke keer een zo interessant mogelijk programma te bieden. Of dat ook deze keer is gelukt? We vroegen een aantal deelnemers naar hun mening over het gebodene.

‘De nieuwjaarsbijeenkomst van het RB is voor mij vooral een gelegenheid om collega-adviseurs te ontmoeten en hen het beste te wensen voor het nieuwe jaar. De combinatie tussen enerzijds een vakinhoudelijk programmaonderdeel en anderzijds een luchtige, ritmische afsluiting is erg aansprekend. Volgend jaar weer!’

‘Het was een praktijkgerichte lezing. Nog niet eerder hoorde ik zo uitgebreid over de wensen en voorstellen voor systeeminnovatie binnen de Belastingdienst. Fijn om eens hierover geïnformeerd te worden. Voldoening op aangifte gaat nu meer voor mij leven.’

‘Het was weer een fijne bijeenkomst om het PE-jaar mee te starten.

Op een goed bereikbare locatie, met voldoende gelegenheid om te klankborden, te netwerken en het programma bij te wonen. Als financieel planner vind ik het overigens prettig te zien dat de eerste stappen zijn gezet om PE-punten van FFP en RB in elkaar te schuiven bij bepaalde cursussen.’

‘Waardevolle bijeenkomst. VOA was voor mij redelijk nieuw, uiteraard heb ik de term eerder gezien in het rapport HT en in Het Register. Ik vond het goed dat de heer Rutten hier nu dieper op inging, het lijkt me ook een geschikt moment voor de Belastingdienst om tijdens een nieuwjaarsbijeenkomst van het RB aan het woord te komen. Cesar Zuiderwijk als afsluiting was geweldig.’

‘Wat de nieuwjaarsbijeenkomst van het RB voor mij interessant maakt, is de combinatie tussen het vak en ontspanning. De podiumdiscussie was vakinhoudelijk goed, wellicht soms wat droog. Ik had meer dynamiek uit de zaal verwacht. Leuk om een spreker te horen die aan de andere kant staat. Bij de muzikale afsluiting zat het met de interactie wel goed!’

‘De maandag is voor mij een uitstekende dag voor een nieuwjaarsbijeenkomst. De locatie is centraal gelegen en de organisatie was netjes verzorgd. Het podiumprogramma vond ik een uitgekiende mix tussen inhoud en luchtigheid. Niet te zwaar of diepgaand, daar leent een bijeenkomst als deze zich volgens mij ook niet voor. Hier bij de borrel kan ik netwerken en bijpraten met oude bekenden. Ik zie 2013 positief tegemoet.’

februari 2013 | nummer 1 | het Register

11

Nieuwjaarsbijeenkomst

n n n n n

Golden Earring-drummer Cesar Zuiderwijk leert een RB-lid de kneepjes van het vak VHMF vooral de haalbaarheid van haar voorstellen in het oog heeft gehouden. Diezelfde praktische insteek kiest Rutten ook in zijn het antwoord op de vraag van Ruud Zuidgeest van Bureau Vaktechniek of de IB en Vpb niet veel te complex zijn geworden om er een sys­ teem van eigen verantwoordelijkheid omheen te bou­ wen. Een drastische herziening van beide belastingen zou zeker een brug te ver zijn, zegt hij. Bovendien maakt de complexiteit niet uit voor welk systeem dan ook, meent ook De Bont: ook nu moet men stellig en zonder voorbehoud aangifte doen. Alleen moet bij de voldoening op aangifte minder met open normen wor­ den gewerkt, vult Rutten aan. Dat zou kunnen beteke­ nen dat zelfs goed koopmanschap nadere afbakening behoeft.

In een systeem waarin kennelijk nauwelijks meer juridi­ sche strijd valt te verwachten, kon het wel eens een dooie boel worden, merkt Wil Vennix op. Maar een lasti­ ge uitspraak houdt de Belastingdienst wel scherp, zoals die over de extreem hoge hypotheekrenteaftrek die in stand bleef. Iedereen begrijpt dat dit eigenlijk niet moet kunnen, maar, zegt De Bont, we moeten wel oppassen dat we geen rechtsonzekerheid rond de aanslag creëren.

Fouten moeten kunnen worden nagevorderd, maar

Bij de voldoening op aangifte moet zo weinig mogelijk met open normen worden gewerkt

12

het Register | februari 2013 | nummer 1

wanneer er herhaaldelijk overleg is geweest over een be­ paalde kwestie en de aanslag wordt dan toch verkeerd en in het nadeel van de Belastingdienst opgelegd, moet die maar op de blaren gaan zitten.

Vennix vraagt vervolgens aan Rutten of hij niet bang is dat de ongelimiteerde herzieningsmogelijkheid een uit­ nodiging is om eerst maar een zo laag mogelijke aangifte uit te proberen. Rutten antwoordt dat het in Nederland tamelijk gemakkelijk is om geld terug te krijgen; het is ten enenmale onmogelijk om alle VT-aanvragen te con­ troleren. Bij de Belastingdienst wemelt het nu ook al van de herzieningen, allemaal in de vorm van bezwaar­ schriften, zelfs tegen de eigen aangifte, bijvoorbeeld om­ dat men iets is vergeten of verkeerd heeft ingevuld. Van die bezwaarschriften is misschien tien procent een ‘echt’ bezwaarschrift. Dat systeem is dus helemaal uit zijn voegen gebarsten.

Tromgeroffel De vrolijke, deze keer ook luide noot op deze bijeen­ komst komt van Cesar Zuiderwijk, eminent drummer van de Golden Earring. Zijn opdracht voor deze middag is om de aanwezigen te leren drummen. Weldra is het een stampvoeten en dijenkletsen van jewelste. Vervol­ gens nodigt Zuiderwijk acht mensen uit het publiek op het podium, die hem op diverse formaten djembés hel­ pen om er een knallende finale van te maken. Maar dan knallen ook de kurken in de aanpalende ruimten. Het netwerken kan beginnen. <<< Op het ledendeel van de RB-website vindt u de presentaties en een fotoreportage van de nieuwjaarsbijeenkomst. Tevens vindt u hier het artikel met de plannen van de VHMF.

col umn

Voldoening op aangifte: sluitstuk van horizontaal toezicht?

Prof. dr. L.G.M. Stevens Emeritus hoogleraar fiscale economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam

Gelukkig heb ik mij van tevoren niet gerealiseerd dat er rond ‘horizontaal toezicht’ zoveel emo­ tie speelde. Mogelijk had ik dan namelijk feestelijk bedankt voor het eervolle verzoek daarover in commissieverband te rapporteren. Soms blijkt het beter niet alle voetangels en klemmen voor­ af te kennen; onbevangenheid maakt keuzes simpeler. Het fascinerende proces van rechtsbede­ ling binnen de noodzaak te komen tot efficiënte werkprocessen, verlokte mij echter tot een snel­ le akkoordverklaring. Feit is dat de steeds verder oplopende regeldruk de overstap op nieuwe uitvoeringsarrangementen onontkoombaar maakt. De wetgever slaagt er niet in om voldoende gevoel op te brengen voor de uitvoerbaarheid van zijn regels. Dit onvermogen, gevoegd bij de massaliteit van de rechtsbedeling, stelt hoge eisen aan de rechtsbedeling, zowel procesmatig als rechtmatig. De nostalgische gevoelens dat vroeger alles beter was, dus ook de aanslagregeling, zijn, zo ze al ooit gerechtvaardigd waren, echt verleden tijd.

De switch van de Belastingdienst om zijn uitvoerings- en toezichtsfilosofie te baseren op weder­ zijds vertrouwen, eigen verantwoordelijkheid en werken in de actualiteit, getuigt van een realis­ tische beleidskeuze. Jammer genoeg heeft de daaraan gekoppelde term ‘horizontaal toezicht’ ve­ len op het verkeerde been gezet. In werkelijkheid wordt gestreefd naar een gemengd handhavingsconcept waarin ‘verticale’ en ‘horizontale’ elementen worden gecombineerd. Het belang van controleactiviteiten, zoals boekenonderzoek, opsporingsactiviteiten en strafrechte­ lijke vervolging, raakte door overaccentuering van de horizontalisering – ook in de beleving van medewerkers van de Belastingdienst – op de achtergrond. De huidige boodschap is dat gekozen is voor een meer evenwichtige aanpak: ‘soepel waar het kan’ en ‘streng waar het moet’. In feite is daarmee de vroegere lijfspreuk van de belastinginspecteurs ‘fortiter in re, suaviter in modo’ – streng in de zaak, soepel in de wijze waarop – in ere hersteld. En ook de professionele erkenning van het freies Ermessen, oftewel het gunnen van enige beleidsruimte aan de inspecteur.

Horizontaal toezicht heeft ook zijn valkuilen. Het risico van een tijdverslindende bureaucratise­ ringsgolf, die omvangrijke ambtelijke energie opslurpt door uitvoerige beschrijving en toetsing van taxcontrolsystemen, is niet denkbeeldig. Voorts moet worden vermeden dat convenanten door juridificering van de gedragsregels het tegendeel bereiken van waarvoor ze zijn opgesteld en afgesloten. Verder mag de convenantspartner niet het risico lopen dat via gecertificeerde aangif­ tes allerlei controletaken van de fiscus al te gemakkelijk op hem worden afgeschoven. Met name voor het MKB-segment ontstaat door horizontaal toezicht een subtiele driehoeksverhouding, waarin niet altijd evident duidelijk is hoe de belangen en verantwoordelijkheden tussen Belas­ tingdienst, financieel dienstverlener en belastingplichtige liggen.

Horizontaal toezicht impliceert dat de Belastingdienst erop moet kunnen vertrouwen dat de aan­ gifte ‘deugt’; de aangeleverde gegevens moeten kloppen. Het mag echter niet de professionele opdracht van de belastingadviseur uithollen. Die blijft erop gericht het gerechtvaardigde belang van zijn cliënt te dienen. De Belastingdienst moet zijn rol als vertrouwenspersoon respecteren.

De introductie van de ‘gecertificeerde’ aangifte als bijproduct van horizontaal toezicht moet dan ook niet leiden tot een verkapte wettelijke regulering van het beroep van belastingadviseur. Laat het vrije beroep zijn vrijheid behouden. Mijn stellige verwachting is wel dat succesvol horizon­ taal toezicht de overstap naar voldoening op aangifte snel dichterbij zal brengen. Daarmee zal in de belastingheffing een nieuwe episode aanbreken waarin het wederzijds vertrouwen, de per­ soonlijke verantwoordelijkheid en werken in de actualiteit zit ingebakken in het systeem. <<<

februari 2012 | nummer 1 | het Register

13

n n n n

Onderdekking bij oudedagsvoorziening in eigen beheer & afkoop

Opletten geblazen bij schuld/vorderingverhouding dga/bv Uit recente rechtspraak blijkt dat het hebben of aangaan van een schuld/ vorderingverhouding tussen dga en bv verstrekkende gevolgen kan hebben voor de oudedagsvoorziening die de dga bij zijn bv heeft getroffen. In deze bijdrage besteed ik aandacht aan de schuld/vorderingverhoudingen die de dga en zijn bv onderling hebben in relatie tot potentiële afkoop van de pensioen- en/of lijfrentevoorziening – hierna gezamenlijk te noemen: de oudedagsvoorziening – die in eigen beheer wordt gehouden. De focus ligt dus op de financiële verhouding tussen de dga en zijn bv.

A Rudie Martens Drs. R.H.A. Martens FB is werkzaam voor ABAB Accoun­ tants en Adviseurs en verbonden aan ABAB Pensioen­ advies

llereerst geef ik aan op basis waarvan een link bestaat tussen de afkoop van de oudedags­ voorziening en de schuld/vorderingverhou­ ding. Tevens komen de verschillende vormen van schuld/vorderingverhoudingen aan bod, zoals de schuld van de dga versus de vordering van de dga en de lening versus de rekening-courant. De invulling van de begrippen afkoop en onderdekking spelen hierin een be­ langrijke rol. De rechtspraak op het gebied van de onza­ kelijke lening komt ook aan de orde, maar wordt voor het overige als bekend verondersteld.1

Verband tussen afkoop en de schuld/ vordering Aan de hand van de volgende drie voorbeelden wordt een verband gelegd tussen afkoop en de schuld/vorde­ ring verhouding.

1. Aflossen schuld door bv Hof Den Bosch heeft op 6 oktober 2011 beslist dat ge­ deeltelijke afkoop van een saldolijfrente tot afkoop van overige oudedagsaanspraken leidt.2 De Hoge Raad heeft het beroep in cassatie op 21 december 2012 ongegrond verklaard.3 In deze casus had de dga de aandelen in de bv

14

het Register | februari 2013 | nummer 1

al overgedragen aan de kinderen, maar had hij nog wel recht op een aantal oudedagsaanspraken uit de bv. De dga beoogde het onbelaste deel van de saldolijfrente on­ belast af te kopen ten koste van de belaste uitkeringen uit lijfrente- en pensioenaanspraken. De dekkingsgraad van de oudedagsvoorzieningen daalde als gevolg van deze gedeeltelijke afkoop aanzienlijk. Om het verband met een schuld/vordering te kunnen maken, volgt aller­ eerst een citaat uit het arrest: ‘3.3.2. Aan dat oordeel heeft het Hof ten grondslag gelegd dat door de uitkering van de afkoopsom van ruim € 218.000 het beschikbare vermogen van de bv zodanig werd aangetast dat niet te verwachten was dat de bv nog aan haar resterende verplichtingen zou kunnen voldoen, zodat de uitkeringen uit de overige aanspraken door die uitkering substantieel werden aangetast, zo niet illusoir werden. ...

In het hiervoor onder 3.3.2 weergegeven oordeel van het Hof ligt kennelijk tevens het oordeel besloten dat bij de bepaling van de afkoopsom van de saldolijfrente belanghebbende substantieel meer heeft ontvangen dan de werkelijke waarde daarvan.

n n n n

Daaraan heeft het Hof blijkbaar de gevolgtrekking verbonden dat in de afkoopsom mede een vergoeding was begrepen voor de substantiële waardedaling van belanghebbendes overige aanspraken jegens de bv die optrad als gevolg van de betaling van de afkoopsom. Uitgaande van het aldus begrepen oordeel getuigt ‘s Hofs hiervoor in 3.3.1 vermelde oordeel dat in wezen ook sprake was van een gedeeltelijke afkoop van de overige aanspraken niet van een onjuiste rechtsopvatting.’

Het verband met een schuld/vordering kan als volgt worden gelegd. Stel dat de dga geen aanspraak uit een saldolijfrente had afgekocht, maar de bv in dezelfde ver­ houding een schuld aan de dga had afgelost. Ook dan zou de dga substantieel meer hebben ontvangen dan de wer­ kelijke waarde ervan en zou de dekkingsgraad van de bv op dezelfde manier zijn gedaald. Gevolg: afkoop van de pensioen- en lijfrenteaanspraken!

2. Opname banksaldo Hof Den Bosch heeft op 18 februari 2011 beslist dat de opname van een contant bedrag van de bankrekening van de pensioen-bv kwalificeert als gedeeltelijke afkoop, hoewel een maand na de opname een leningovereen­ komst tussen de dga en zijn bv is gesloten.4 Volgens het hof kan de geldopname niet kwalificeren als lening en is ze in feite een afkoop van de oudedagsvoorziening. De Hoge Raad heeft het beroep in cassatie op 9 november 2012 ook ongegrond verklaard.5 3. Oplopende rekening-courant Hof Leeuwarden heeft op 4 mei 2007 beslist dat de op­ name van het banksaldo door de dga in rekening-courant afkoop van de stamrechtaanspraken tot gevolg heeft.6 Het hof oordeelt dat de betalingscapaciteit voor de aflos­ sing van de rekening-courantschuld ontbreekt en dat re­ kening houdende met de onderdekking bij de bv, de op­ name in rekening-courant feitelijk afkoop behelst.

Vormen van schuld/vordering­ verhoudingen Uit de drie voorbeelden blijkt dat verband kan bestaan tussen schuld/vorderingverhoudingen en afkoop van de oudedagsvoorziening. Het is de vraag of onderscheid moet worden gemaakt tussen de schuld en de vordering en tussen de lening en de rekening-courant.

Schuld van de dga versus vordering van de dga Allereerst volgt de situatie dat de dga een schuld aan de bv heeft. De voorbeelden 2 en 3 hebben betrekking op deze situatie. In voorbeeld 2 wordt een leningovereenkomst gesloten. Het probleem was echter dat de overeenkomst was opgemaakt na het moment van opname van het banksaldo. Daarbij bleek niet dat er een link bestond tus­ sen deze opname en de schriftelijke leningovereenkomst.

Het hof kon hierdoor niet anders concluderen dan dat het geld was onttrokken aan de bv. Afkoop had kunnen wor­ den voorkomen door een goede vastlegging.

Dat van afkoop ook sprake kan zijn in geval van een vor­ dering van de dga op zijn bv, volgt uit de uitspraak van 6 oktober 2011.7 Cruciaal in deze casus is dat de dekkings­ graad verder verslechtert doordat de dga gelden heeft ontvangen van de bv. De aflossing van een schuld van één euro leidt in feite al tot een verlaging van de dek­ kingsgraad van de oudedagsvoorziening. Afkoop zou dan het gevolg kunnen zijn. De belastingheffing bij afkoop beperkt zich echter niet tot het gedeelte van afkoop (minder dan één euro); de gehele waarde van de aanspra­ ken wordt in de heffing betrokken. Dit is een bewuste keuze van de wetgever geweest.8 De gevolgen voor de dagelijkse praktijk zouden desastreus zijn, hetgeen de belastingplichtige in genoemde procedure ook als moti­ vatie heeft aangedragen. Het hof is inhoudelijk echter niet op deze stelling ingegaan. Uit de uitspraak volgt he­ laas ook niet of het relevant is in welke mate er een on­ derdekking bestaat en in welke mate de onderdekking dient te verslechteren.

Lening versus rekening-courant Uit de voorbeelden 2 en 3 blijkt dat bij zowel de lening als de rekening-courant sprake kan zijn van afkoop van de oudedagsvoorziening. In wezen maakt het ook niet uit of de schuld/vorderingverhouding in de vorm van een lening of rekening-courant is gegoten. Wel kunnen zich bijzondere situaties voordoen.

Sinds de 25 november-arresten is duidelijk dat er fiscaal een bijzondere vorm van de lening bestaat: de onzakelij­ ke lening.9 De lening met onzakelijke voorwaarden leidt in beginsel niet tot afkoop; er dient slechts een rentecor­ rectie te worden toegepast. Bij de onzakelijke lening is dit niet mogelijk. De dga die een vordering heeft op zijn bv, ontvangt in dat geval te weinig rente. Dit zorgt feite­ lijk voor een verbetering van de dekkingsgraad en leidt derhalve niet tot afkoop. Op het moment dat de vorde­ ring oninbaar wordt, verhuist de vordering naar box 2.

Ook dit leidt niet tot een verslechtering van de dek­ kingsgraad en daarom ook niet tot afkoop. De dga die een schuld heeft aan zijn bv, waarbij die lening onzake­ lijk is, betaalt impliciet te weinig rente. De dekkings­ graad van de oudedagsvoorziening is hierdoor lager. Het is de vraag of dit kan kwalificeren als afkoop.

Ook de rekening-courantverhouding kent bijzondere si­ tuaties. De rekening-courant is bedoeld voor betalingen over en weer tussen de bv en dga. Elke afzonderlijke bijen afboeking zou moeten worden beoordeeld. Dat volgt uit de uitspraak van Rechtbank Den Haag van 20 no­ vember 2012.10 In voorbeeld 3 wordt een betrekkelijk groot bedrag verwerkt als opname in de rekening-cou­ rant. Kennelijk wordt deze opname geacht een afkoop van de oudedagsvoorziening te zijn, omdat bij de dga be­ talingscapaciteit ontbreekt om de rekening-courant aan te zuiveren. Op het moment dat de rekening-courant zo­ ver is opgelopen dat bij de dga voldoende betalingscapa­ citeit ontbreekt om deze te kunnen aanzuiveren, zal een nieuwe onttrekking via de rekening-courant kwalifice­ ren als afkoop. Dit volgt ook uit Hof Amsterdam van 31 augustus 1995.11

februari 2013 | nummer 1 | het Register

15

Oudedagsvoorziening

n n n n

Schu ld Vordering Verder heeft de staatssecretaris van Financiën in zijn be­ sluit van 1 december 2008 goedgekeurd dat voor de klei­ ne rekening-courant geen rente hoeft te worden bere­ kend.12 In de situatie dat de dga een schuld heeft aan de bv, heeft dit een negatief effect op de dekkingsgraad van de oudedagsvoorziening. Er kan dan sprake zijn van af­ koop van de oudedagsvoorziening. Hoewel het besluit niets vermeldt over de relatie met afkoop van de oude­ dagsvoorziening, zijn ook geen beperkingen opgenomen over de reikwijdte van de goedkeuring. Het niet bereke­ nen van rente kan naar mijn mening in dat geval dan ook niet leiden tot afkoop van de oudedagsvoorziening.

Afkoop en onderdekking De fiscale afrekening bij afkoop betekent dat de gehele uitkering in een keer in de heffing van de loon- of in­ komstenbelasting worden betrokken. Het belastingta­ rief loopt op tot 52%. Verder is in de meeste gevallen 20% revisierente verschuldigd (art. 30i AWR). De totale hef­ fing kan dus oplopen tot 72%. Om tot afkoop te kunnen komen, moet de dga allereerst feitelijk middelen van de bv hebben ontvangen. Ten tweede moet er een hande­ ling hebben plaatsgevonden waarbij een bijzondere re­ den bestaat om de civielrechtelijke kwalificatie van die handeling niet te volgen. Ten derde moet de handeling leiden tot een (verdere) onderdekking bij de bv.

Dat de dga feitelijk middelen moet hebben ontvangen, volgt impliciet uit het begrip afkoop. Bij afkoop wordt in plaats van een periodieke uitkering een som ineens uit­ gekeerd. Zonder uitkering kan dus geen afkoop plaats­

16

het Register | februari 2013 | nummer 1

vinden. Aangezien de fiscale heffing bij afkoop oploopt tot 72%, zal tussen de bv en de dga de civielrechtelijke kwalificatie van afkoop niet vaak voorkomen. Om tot af­ koop te komen, zal een fiscale herkwalificatie moeten plaatsvinden. In de reeds aangehaalde uitspraak van Hof Den Bosch van 18 februari 2011 is geen sprake van herkwalificatie. De belastingplichtige heeft niet aanne­ melijk kunnen maken dat er civielrechtelijk een lening bestond en dat kon fiscaal dus ook niet worden gevolgd.

Rekening houdend met de vaststaande feiten kon het hof alleen maar concluderen dat het een afkoop van de oudedagsvoorziening betrof.

Herkwalificatie komt wel aan de orde in de eveneens hiervoor besproken uitspraak van Hof Leeuwarden van 4 mei 2007. Hiervoor dient wel een bijzondere reden te zijn. Die bestaat uit het feitelijk beschikken over de ou­ dedagsvoorziening door de dga. Dat blijkt onder andere uit de aanpassing van de Wet LB 1964 en andere wetten aan de Brede Herwaardering II.13 In de uitspraak van Hof Leeuwarden wordt ook geconcludeerd dat feitelijk is be­ schikt over het vermogen van de pensioen-bv. Van feite­ lijk beschikken zal sprake zijn op het moment dat de dga niet in staat is om de schuld te kunnen terugbetalen. In de eerder omschreven situatie dat de dga een schuld heeft aan zijn bv, waarbij die lening onzakelijk is, zal de dga de schuld ook niet kunnen terugbetalen.

Van feitelijk beschikken zal ook sprake zijn als blijkt dat er geen intentie bestaat om de schuld af te lossen.14 Deze intentie van de dga zal in de praktijk niet vastliggen en zal daarmee niet snel blijken. Het niet volgen van een aflos­

n n n n

singsschema of bijschrijven van de verschuldigde rente kan een indicatie van deze intentie zijn. Verder zal een herkwalificatie tot afkoop in aanmerking worden geno­ men op het moment dat de dga meerdere vormen van schuld/vorderingverhoudingen met de bv heeft en anders meer zou ontvangen dan de werkelijke waarde van de desbetreffende schuld/vordering.15 Verslechtering van de onderdekking sec is niet voldoende.

Onderdekking Er moet ook sprake zijn van onderdekking. Bij afwezig­ heid daarvan zal de dga namelijk een schuld kunnen te­ rugbetalen door de positieve waarde van zijn aandelen.

Het afgelost krijgen van een vordering boven de werke­ lijke waarde speelt dan ook niet, omdat de werkelijke waarde – in principe – gelijk zal zijn aan het nominale bedrag. Het is de vraag wanneer sprake is van onderdek­ king. Dat zal het geval zijn als de bv, rekening houdend met eventuele stille reserves, een negatief eigen vermo­ gen heeft. De vergelijking met de uitkeringstoets voor dividenduitkeringen kan hierbij worden gemaakt.16 Op het moment dat er geen ruimte bestaat voor een divi­ denduitkering – of beter: afstempeling van aandelenka­ pitaal – is sprake van onderdekking.

In de literatuur wordt betoogd dat voor de bepaling of sprake is van onderdekking, moet worden gerekend met de fiscale balanswaarde van de oudedagsvoorziening.17 De Belastingdienst is van mening dat de koopsom die aan een professionele verzekeraar zou moeten worden betaald, relevant is.18 Mijns inziens dient de oudedags­ voorziening nog anders te worden berekend. Van belang is het vermogen dat de bv naar verwachting nodig heeft om aan de oudedagsverplichting te kunnen voldoen (de werkelijke waarde). De fiscale balanswaarde is hiervoor geen goede graadmeter, vanwege de verplicht voorge­ schreven rekenmethodiek. De werkelijke waarde is ook niet de som die de verzekeraar in geval van afstorting vraagt. Het kan namelijk best zo zijn dat de bv verwacht een beter rendement te kunnen maken dan de verzeke­ raar en daardoor een andere rekenrente mag hanteren.

Het gaat dan om het rendement gedurende de verwach­ te resterende looptijd van de oudedagsuitkering. Boven­ dien rekent de verzekeraar een kostenopslag bij afstor­ ting, waarmee bij een continue uitvoering in eigen beheer geen rekening hoeft te worden gehouden en dus ook niet bij het bepalen van de werkelijke waarde. De uitgangspunten voor de berekening van een werkelijke waarde zijn derhalve niet in alle gevallen gelijk.19

Conclusie Zowel de schuld als de vordering van de dga kan leiden tot afkoop van de oudedagsvoorziening. Om tot afkoop te kunnen komen moet: 1. de dga feitelijk middelen van de bv hebben ontvangen; 2. er een handeling hebben plaatsgevonden die feitelijk inhoudt dat de dga over het oudedagsvermogen be­ schikt; en 3. die handeling leiden tot een (verdere) onderdekking bij de bv.

Van feitelijk beschikken over oudedagsaanspraken is sprake zodra de dga niet in staat is om een schuld aan de bv terug te betalen of als blijkt dat er geen intentie be­ staat om de schuld af te lossen. De oplopende rekeningcourantschuld dient daarom bij elke bij- en afboeking kritisch in de gaten te worden gehouden. De aflossing van een vordering van de dga kan worden geherkwalifi­ ceerd tot afkoop wanneer meer dan de werkelijke waar­ de van de vordering wordt ontvangen.

De onderdekking van de bv dient te worden bepaald met inachtneming van de werkelijke waarde van de oude­ dagsvoorziening. Relevant hiervoor is het te verwachten rendement van de bv gedurende de resterende looptijd van de oudedagsuitkering. <<<

Noten 1

Zie bijvoorbeeld Eric van Uunen en Onno de Groot, Lenen van en aan de eigen bv: het luistert nauw, Het Register, augustus 2012 of Frank van Merrienboer, Een jaar na de onzakelijke­ leningarresten, Het Register december 2012.

2

Hof Den Bosch 6 oktober 2011, nr. 11/00051, NTFR 2011/1136 en V-N 2012/12.2.2.

3

HR 21 december 2012, nr. 11/05002, LJN: BY6925.

4 Hof Den Bosch 18 februari 2011, nr. 09/00692, LJN: BQ3646.

5

HR 9 november 2012, nr. 11/01418, LJN: BW4753.

6

Hof Leeuwarden 4 mei 2007, nr. BK 45/05, LJN: BA4646.

7

Hof Den Bosch 6 oktober 2011, nr. 11/00051, NTFR 2011/1136 en V-N 2012/12.2.2.

8

Kamerstukken 1990/91, 21 198, nr. 15, blz. 42 en Kamerstukken 1992/93, 23 046, nr. 3, blz. 24.

9

HR 25 november 2011, nr. 08/05323, BNB 2012/37.

10 Rechtbank Den Haag 20 november 2012, nr. AWB 12/5431, LJN: BY7110.

11 Hof Amsterdam 31 augustus 1995, nr. 93/5149.

12 Besluit van 1 december 2008, nr. CPP2008/520M, Stcrt. Nr. 243, onderdeel 15.3.

13 Kamerstukken 23 046, vergaderjaar 1994-1995, nr. 11 pagina 14 14 Zie Hoge Raad 26 maart 2004, nr. 38 463 15 Hoge Raad 21 december 2012, 11/05002, LJN: BY6925 16 Zie bijvoorbeeld: Anton Dieleman, Dé uitkeringstoets voor divi­ denduitkeringen bestaat niet, Accountancynieuws 9 november 2012, nr. 20 of P.M. van der Zanden, De riskante rol van de ac­ countant bij de flex-bv en de notitie uitkeringstoets van het NTP, WPNR van 20 juni 2012.

17 Onder andere S.J. Reusink MSc LLM, Afkoop van pensioen in ei­ gen beheer, Weekblad fiscaal recht 6977, 22 november 2012.

18 Het centrale aanspreekpunt voor pensioenen heeft in Vraag en Antwoord 12-008 het standpunt ingenomen dat sprake is van af­ koop van pensioen als een bv haar pensioenverplichting niet meer volledig kan voldoen als gevolg van bijvoorbeeld een divi­ denduitkering of terugbetaling van kapitaal.

19 Zie ook het verslag van het najaarsseminar van Pensioen-up-todate in samenwerking met Kluwer, Van ‘eigen’ naar ‘beheer’. An­ ders omgaan met het pensioen van de dga, Pensioen-up-to-date november/december 2012, nr. 6.

februari 2013 | nummer 1 | het Register

17

n n n n

18

het Register | februari 2013 | nummer 1

het

Interview

n n n n

Rik Peters onderzocht Belastingdienst

‘ Belastinginspecteur is overlegkampioen’ Bij horizontaal toezicht doet de belastinginspecteur met de belastingbetaler wat hij van oudsher binnen de organisatie doet: overleggen. Historisch gezien is horizontaal toezicht een unieke vondst, die niet alleen is voortgekomen uit de overlegcultuur, maar ook uit de bereidheid te experimenteren, zegt historicus Rik Peters, die samen met zijn studenten ‘een leergeschiedenis’ van de belastinginspecteur schreef. Ze deden dit in opdracht van de Vereniging van Hoger personeel bij het Ministerie van Financiën, die meer wilde weten over de gevolgen van de veranderprocessen binnen de Belastingdienst sinds de jaren tachtig.

Tekst: Lex van Almelo; foto’s: Raphaël Drent

T

ot 1984 ziet de Belastingdienst de belastingbe­ taler als belastingplichtige. De belastingin­ specteur moet erop toezien dat burgers vol­ doen aan hun plichten. In deze klassieke rol als gezagsdrager ontleent de inspecteur zijn autoriteit aan zijn bevoegdheid om te controleren en zo nodig te straf­ fen. Dit systeem werkt lang goed omdat de inspecteurs op grond van hun juridische kennis in staat zijn het be­ leid uit te voeren zonder al te veel spanningen. Maar als het aantal belastingplichtigen toeneemt en de wetge­ ving steeds complexer wordt, lukt dat niet meer. De Be­ lastingdienst moet zich aanpassen en de inspecteur ook.

In 1982 verlaat de Belastingdienst definitief de 100%-fi­ losofie: niet alle aangiften worden meer volledig gecon­ troleerd. Twee jaar later wordt de rang van inspecteur af­

‘ De Belastingdienst is kampioen overleggen en de leiding durft ruimte te geven om experimenten uit te voeren’

geschaft. De inspecteur is niet langer een persoon, maar een instituut, een rechtspersoon. Als de Belastingdienst de belastingplichtige in 1987 als klant gaat benaderen, wordt de inspecteur een dienstverlener, die tegelijker­ tijd de wet moet handhaven. ‘Inspecteurs zelf beschrij­ ven deze positie soms als ‘spagaat’,’ schrijft Rik Peters met een collega in zijn leergeschiedenis van de Belas­ tingdienst.

Fraude Drie jaar geleden is al een boek over de geschiedenis van de Belastingdienst uitgekomen. Wat voegt uw onderzoek daaraan toe?

‘Wij bouwen voort op dat onderzoek. In opdracht van de Vereniging van Hogere ambtenaren bij het Ministerie van Financiën hebben zestien studenten op de belas­ tingkantoren in Utrecht, Amsterdam en Groningen ar­ chiefonderzoek gedaan en zijn ze in interviews op zoek gegaan naar de onderliggende waarden van de Belasting­ dienst. Je zou die waarden de genen van de organisatie kunnen noemen. Maar als historicus ben ik niet zo tuk op biologische termen omdat die deterministisch zijn.

De geschiedenis laat zien dat mensen relatief autonoom reageren op hun omgeving. Ik spreek daarom liever van de identiteit van een organisatie.’

februari 2013 | nummer 1 | het Register

19

n n n n

Interview

de controlerende functie in een tijd dat de 100% filosofie nog niet zo lang geleden was afgeschaft. Het idee dat zij de wet moeten handhaven, zien zij nog altijd als een be­ langrijk deel van hun functie. In die tijd is ook de horizon­ talisering ingezet onder directeur-generaal Cor Boersma.’

Bij de Grote Herstructurering van 1987 tot 1992?

‘Ja, die reorganisatie was ingegeven door het rapportBijsterveld dat in 1979 was verschenen. Daarin stond dat het niet goed ging met de belastingheffing, omdat er veel meer fraude was dan werd aangenomen. Het was toen ook een crisistijd waarin bezuinigd moest worden.

Bovendien was het aantal belastingplichtigen in de loop der jaren enorm gegroeid en de complexiteit van de wet­ geving toegenomen. Dus men besefte dat het werken op de oude leest niet langer was vol te houden.’

Shock and awe Hoe kwam het schoeisel op de nieuwe leest eruit te zien?

‘De Belastingdienst moest klantgericht denken. Er kwa­ men aparte afdelingen voor particulieren, voor onderne­ mingen en grote ondernemingen.’

Dr. R.G.P. (Rik) Peters 1962 1981

Geboren te Goirle Gymnasium B diploma Elshof College Nijmegen 1986 Staatsexamen Conservatorium (cello) 1988 Doctoraal Geschiedenis (cum laude), Radboud Universiteit Nijmegen, Eerstegraadsbevoegdheid Economie 1998 Promotie (cum laude) op The Living Past, Philosophy, History and Action in the Thought of Croce, Gentile, de Ruggiero and Collingwood, Radboud Universiteit Nijmegen 1998 - 2008 Consultant /trainer/discussieleider bij diverse bedrijven, waaronder Debat.nl 2003 - heden Universitair docent Theoretische geschiedenis en leergeschiedenis, Rijks Universiteit Groningen

En wat is de identiteit van de Belastingdienst?

‘De Belastingdienst is kampioen overleggen en de leiding durft ruimte te geven om experimenten uit te voeren.’

Zijn er niet twee stromingen binnen de Belastingdienst: de rekkelijken, die geen moeite hebben met overleggen, en de preciezen, die van oudsher in de controlestand staan?

‘Wij hebben geen preciezen en rekkelijken gevonden. Je ziet wel dat de inspecteur van oudsher is opgeleid vanuit

20

het Register | februari 2013 | nummer 1

In diezelfde tijd haalde Jan Timmer in Operatie Centurion flink de bezem door Philips. Hoe pakte de directeur-generaal van de Belastingdienst de omslag aan?

‘Centurion was meer shock and awe: Jan Timmer legde bij de managers een briefje op tafel met de boodschap dat het bedrijf failliet zou gaan als het niet veranderde. Bij de Be­ lastingdienst werd geëxperimenteerd in loodseenheden.

Dat is Nederlands voor pilots, want directeur-generaal Boersma was fel tegen het gebruik van Engelse woorden.

Tot dan toe was het allemaal heel geleidelijk gegaan, maar eind jaren tachtig besefte Boersma: nu moeten we om.

Toen hebben alle dertigduizend medewerkers een exem­ plaar gekregen van het reorganisatieplan. Er werden con­ ferenties belegd en vele medewerkers discussieerden mee. Vanuit Den Haag gingen ze alle kantoren af en werd een bredere organisatiediscussie opgezet. Het ging heel anders dan je zou verwachten op grond van het beeld van een strenge Belastingdienst. De Belastingdienst is grondig tewerk gegaan en het ambitieniveau van de dienst lag heel hoog. Toen is ook die slogan bedacht: leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker.’

Maar voor de inspecteur werd het niet makkelijker ...

‘Nee. De organisatie was zo naar buiten gericht dat dit ten koste ging van de interne communicatie. Bij de volgende reorganisatie, tussen 1997 en 2003, werd wederzijds over­ leg het managementprincipe. Het zogenoemde ‘ tafeltjes­ overleg’ werd toen al betiteld als horizontaal. De Belas­ tingdienst ging hiermee in tegen de trend dat overheids­ organisaties bedrijfsmatig moesten gaan werken.’

Werd de belastingbetaler nu veel wijzer van die klant­ gerichtheid?

‘De burger bleef de inspecteur zien als gezagsdrager. De metafoor van klant gaat natuurlijk ook maar ten dele op,

n n n n

want de burger koopt nu eenmaal geen belasting. Het concept werkte voor zover het ging om de noodzaak voor de inspecteur om zich op de omgeving te richten. Maar het betekende niet dat de klant veel in te brengen heeft.’

Uniek En toen kwam het horizontaal toezicht, waarin de klant een partner wordt.

‘De metafoor van partner betekent wel dat je met de be­ lastingbetaler aan tafel zit en dat de partner terug mag praten over de invulling van het tax control framework.

Het hoor en wederhoor is nu naar buiten verplaatst. Dat is een vondst. Wat ik als historicus heel fraai vind, is dat een lid van het managementteam zei dat een van de gro­ te voordelen van horizontaal toezicht is dat ze daardoor meer in het heden kunnen leven.’

Maar een nadeel is dat er ongewenste verschillen kunnen ontstaan in de belastingheffing. De flexibiliteit gaat ten koste van de rechtszekerheid.

‘De Belastingdienst spreekt in dit verband over de span­ ning tussen het gelijkheidsbeginsel en het Freies Ermessen.

Die spanning is er altijd, per definitie. De wet is nu een­ maal in algemene termen gesteld en die moet worden toegepast op individuele gevallen. Maar die spanning is heel creatief gebleken, want daardoor is het horizontaal toezicht ontdekt. En hier beluistert u enig enthousiasme bij mij: in de geschiedenis van de natiestaat is het uniek dat een overheidsorgaan voorstelt om de burger te be­ schouwen als partner en daarmee een vertrouwensrelatie aan te gaan. Alle natiestaten hadden het idee: de staat be­ paalt hoe hij met de burgers omgaat. Het is voor het eerst in de geschiedenis dat op het niveau van een staatsorgaan het besef doordringt dat je met de burger kunt praten.’

Geen ei Je hoort in deze tijd nogal eens dat er behoefte zou zijn aan leiderschap.

‘Die roep om leiderschap is niet terecht. De burger wordt steeds mondiger en steeds ontwikkelder. Dus heb je an­ dere vormen van communicatie nodig om contact te ma­ ken. De politiek worstelt nu al jaren met het probleem van de kloof met de burger, maar de Belastingdienst laat zien hoe je die kunt overbruggen.’

Horizontaal toezicht is toch ook ingegeven door praktische overwegingen?

‘Ja, het is een slimme manier om de complexiteit de baas te kunnen. Dat geeft de dienst ook ruiterlijk toe. En ver­ der is het horizontaal toezicht ingegeven door complian­ ce theorieën. Alleen maar repressie werkt averechts, af­ stemmen met de burger is veel effectiever.’

Het is dus een schitterende uitvinding?

‘Het is niet echt een uitvinding. Het is organisch ont­ staan in een evolutionair proces. Er is niemand die ge­ zegd heeft: en nu gaan we het doen. Of: dit is het ei van

‘De metafoor van klant gaat natuurlijk maar ten dele op, want de burger koopt nu eenmaal geen belasting’ Columbus. Het was er, en op een gegeven moment komt er ook een naam voor. Bij de Belastingdienst komt veel voort uit experimenten.’

Is het niet moedig om zo te durven experimenteren?

‘Ja. Leiders houden vaak niet zo van experimenten om­ dat zij die niet kunnen controleren.’

Fellini Directeur-generaal Boersma zei destijds: ‘Een goede dirigent staat tijdens moeilijke passages niet met zijn rug naar zijn orkest, maar helpt zijn muzikanten door blikken en gebaren en door respons van de spelers.’ U bent ook cellist, kunt u de Belastingdienst vergelijken met een orkest?

‘Ik heb vier jaar lang in de zomermaanden in een Italiaans operaorkest gespeeld. Een Italiaans orkest begint altijd te laat en organiseert zichzelf. Fellini heeft in 1998 een film gemaakt over een orkestrepetitie: Prova d’orchestra. Daar­ in komt het orkest in opstand tegen de bazige dirigent. De Belastingdienst had wel een sterke dirigent, maar dat is niet hetzelfde als een sterke leider. Een dirigent moet wel leiden, maar ook luisteren naar het orkest. Cor Boersma verstond die kunst. Hij wist hoe de musici speelden. Een goede dirigent dirigeert met kleine gebaren. Dat deed hij ook en dat was heel effectief.’

‘De Belastingdienst had wel een sterke dirigent, maar dat is niet hetzelfde als een sterke leider’ Is de dirigent bepalend voor het succes van een uitvoering?

‘Nee, Boersma stond voor een heel goed getraind orkest van concertgebouwniveau. En in ieder orkest moet gere­ peteerd worden. Zoals de Belastingdienst eerst moest experimenteren met nieuwe organisatievormen.’

De belastinginspecteur is geen dirigent, maar wat dan wel?

‘Hij is eigenlijk de aanvoerder. Die maakt ook door geba­ ren duidelijk hoe de groep moet volgen.’

En de belastingadviseur?

‘Die speelt niet mee in het orkest. Hij is geen recensent, maar ook geen uitbureau. Je kunt hem misschien nog het best vergelijken met een uitlegger. Soms heb je ie­ mand nodig die het publiek voor het concert uitlegt hoe het orkest gaat spelen. Maar dat is niet een officiële functie.’ <<< februari 2013 | nummer 1 | het Register

21

Jurisprudentie en wetgeving Vennootschapsbelasting

■ G een eigen woning meer na bewoning door dochter

■ G een bedrijfsfusiefaciliteit als pand achterblijft bij

doorinbreng 23

■ O nterechte aftrek met 30%-fictie navorderbaar

LB na te heffen 23 24

24

■ R isicovolle beleggingen geen ondernemingsvermogen

via vereniging

24 24

25 26

Invordering ■ B etalingsuitstelfaciliteit gold niet pro rata

Inkomstenbelasting ■ A fgifte VAR-loon in plaats van gewenste VAR-dga mag

25

■ F ictief loon geldt voor economisch belang ■ K m-grens in 30%-regeling strijdig met EU-recht?

BPM ■ C amper met 398 km en plastic hoezen is nieuw

Invordering ■ C oördinatiecentrum Auto niet bevoegd om

Formeel belastingrecht ■ R echtbank had zaak niet moeten terugwijzen

25

26

Omzetbelasting ■ K amerverhuur aan prostituees is ‘verhuur-plus’

26

Vennootschapsbelasting

Formeel belastingrecht

2013/1 Geen bedrijfsfusiefaciliteit als pand achterblijft bij doorinbreng

2013/2 Rechtbank had zaak niet moeten terugwijzen

De bedrijfsfusiefaciliteit regelt dat geen belastingheffing plaatsvindt over de bij een bedrijfsfusie gerealiseerde stille reserves. De vraag die de Hoge Raad onlangs moest beantwoorden, was of belastinghef­ fing achterwege blijft als na de onmiddellijke dooroverdracht aan een kleindochter-bv een pand achterblijft in de dochter-bv. Om voor de regeling in aanmerking te komen, is onder meer vereist dat een tak van bedrijvigheid in de zin van de Fusierichtlijn wordt inge­ bracht. De Hoge Raad besliste dat daarvan geen sprake is als een pand door een dooroverdracht wordt afgesplitst van de overige acti­ va waardoor in de verkrijgende vennootschap geen tak van bedrij­ vigheid achterblijft. In de procedure ging het om een bv die een ma­ kelaarsbedrijf exploiteerde. Deze bv bracht genoemde exploitatie plus een bedrijfspand in een nieuw opgerichte bv in, waarna de on­ derneming uitzakte in een door de dochter-bv opgerichte klein­ dochter-bv. Het bedrijfspand behield de dochter-bv zelf.

Volgens de Hoge Raad was het bij de dochter achtergebleven be­ drijfspand niet aan te merken als een tak van bedrijvigheid. Het be­ grip ‘tak van bedrijvigheid’ in de Fusierichtlijn moet worden uitge­ legd als het totaal van de activa en passiva van een afdeling van een vennootschap die uit organisatorisch oogpunt een onafhankelijke exploitatie zijn, dat wil zeggen een geheel dat op eigen kracht kan functioneren. Daarvan is sprake als de overgedragen activa als een onafhankelijke onderneming kunnen functioneren. Het was de be­ doeling geweest om de door de moeder-bv aan haar dochter-bv over­ gedragen activa, met uitzondering van het pand, onmiddellijk over te dragen aan de kleindochter-bv. Door die bestemming konden die activa (zonder het pand), functioneel gezien geen onderdeel vormen van een onafhankelijke exploitatie door de dochter. De ingebrachte activa waren daarom niet aan te merken als een tak van bedrijvig­ heid of een zelfstandig onderdeel van een onderneming. De moeder­ maatschappij had daardoor geen recht op de bedrijfsfusiefaciliteit.

Naar aanleiding van een controle maakte de inspecteur een voorlo­ pige opstelling van het inkomen van een marktkoopman en legde hij hem voorlopige aanslagen inkomstenbelasting op over 2007, 2008 en 2009. De man stelde dat de voorlopige aanslagen te hoog waren en ging in beroep. Rechtbank Haarlem besliste daarop dat er wel een grondslag was voor de voorlopige aanslagen, maar dat de inspecteur de redelijke schatting van die aanslagen niet aanneme­ lijk had gemaakt. Ze droeg de inspecteur op om opnieuw uitspra­ ken op bezwaar te doen. De marktkoopman was het hier al even­ min mee eens en ging in hoger beroep.

Hof Amsterdam oordeelde daarop dat de rechtbank ten onrechte had beslist om in een geval waarin de stelplicht en/of bewijslast op de inspecteur rustte, en de inspecteur daaraan niet had voldaan, de uitspraak op bezwaar wegens een gebrekkige motivering te vernie­ tigen en de inspecteur vervolgens op te dragen opnieuw uitspraak op bezwaar te doen. Door de inspecteur in staat te stellen om op­ nieuw uitspraak op bezwaar te doen en hem daarmee alsnog te la­ ten voldoen aan die stelplicht en/of bewijslast, was geen sprake meer van gelijkheid van partijen. Een belanghebbende zou in ver­ gelijkbare omstandigheden ook geen herkansing krijgen om het bewijs alsnog te leveren.

Bij de behandeling van het hoger beroep was verder gebleken dat de inspecteur weer niet alle op de zaak betrekking hebbende stuk­ ken had ingediend. Het hof wees de zaak terug naar de rechtbank en droeg deze op de zaak opnieuw te behandelen, omdat ze niet beschikte over alle op de zaak betrekking hebbende stukken en daarom niet was toegekomen aan een (volledige) inhoudelijke be­ handeling van het beroep. Als het hof de zaken zonder terugwij­ zing naar de rechtbank zelf zou afdoen, had dit een (ongewenst) verlies van een feitelijke instantie tot gevolg. Het hof verklaarde het hoger beroep van de marktkoopman dan ook gegrond.

■ Hoge Raad 30 november 2012, nr. 11/00167, LJN: BV7390

■ Hof Amsterdam 25 oktober 2012, nr. 11/00632, LJN: BY2886

februari 2013 | nummer 1 | het Register

23

n n n n n

2013/3 Onterechte aftrek met 30%-fictie navorderbaar Met ingang van 1 januari 2010 is art. 16, lid 2, onderdeel c, in de AWR opgenomen. Op grond van deze bepaling kan de inspecteur navorderen als er 30% te weinig belasting is geheven als gevolg van een foute aanslag. Kwade trouw of een nieuw feit is niet nodig. Als 30% te weinig belasting is geheven, wordt ervan uitgegaan dat de te laag berekende belasting voor de belastingplichtige kenbaar is geweest.

Rechtbank Leeuwarden besliste onlangs in een zaak van een vrouw die in haar aangifte inkomstenbelasting 2008 aftrek van een verlies uit onderneming had geclaimd van € 8414, dat alleen bestond uit kosten. Uit een boekenonderzoek bleek dat de onder­ neming in feite nooit van de grond was gekomen en inmiddels zelfs was uitgeschreven. De inspecteur weigerde daarom de aftrek.

Bij de aanslagregeling over 2009 accepteerde hij daarentegen abu­ sievelijk wel het verlies uit de vermeende onderneming. Toen hij dat ontdekte, legde hij een navorderingsaanslag inkomstenbelas­ ting op over 2009.

De vrouw ging in beroep, maar zonder succes, want de rechtbank was het eens met de inspecteur dat de activiteiten in 2008 en 2009 geen bron van inkomen vormden, zodat de opgevoerde kos­ ten niet als verlies uit onderneming in aftrek konden worden ge­ bracht. Bij het vaststellen van de aanslag over 2009 had de inspec­ teur abusievelijk de gegevens uit de aangifte geautomatiseerd verwerkt zonder het aangegeven verlies uit onderneming te corri­ geren. Er was sprake van te weinig geheven belasting als gevolg van een fout. Omdat de te weinig geheven belasting 100% was van de in totaal verschuldigde belasting, was sprake van een kenbare fout in de zin van art. 16, lid 2, onderdeel c, AWR die door de in­ specteur mocht worden nagevorderd.

Jurisprudentie en wetgeving

Inkomstenbelasting

2013/5 Afgifte VAR-loon in plaats van gewenste VAR-dga mag De inspecteur geeft op een daartoe gedaan verzoek een beschik­ king verklaring inzake de arbeidsrelatie (VAR) af. Welke VAR dat wordt, hangt af van de feiten en omstandigheden van het geval.

Zo ook in de situatie van een tandarts-dga. Deze exploiteerde voor rekening en risico van zijn bv twee praktijken voor tand­ heelkundige verzorging. Hij vroeg de inspecteur voor 2008 om afgifte van een VAR-dga, maar die gaf in plaats daarvan een VARloon af. Hof Den Bosch besliste vervolgens dat de inspecteur niet een andere soort VAR had mogen afgeven dan de VAR-dga waarom de tandarts had verzocht. De staatssecretaris ging hier­ tegen in cassatie.

De Hoge Raad besliste vervolgens dat de inspecteur op basis van de feiten en omstandigheden met betrekking tot de door de be­ lastingplichtige verrichte of te verrichten werkzaamheden, moet bepalen welke juridische kwalificatie moet worden toege­ kend aan de arbeidsrelatie. Bij het nemen van een beschikking op een dergelijk verzoek is de inspecteur niet beperkt tot het aanvaarden of afwijzen van de uitkomst die de aanvrager voor ogen heeft. De inspecteur mag op een aanvraag van een kwalifi­ catie van een arbeidsrelatie op basis van art. 3.157 (VAR-dga) een beschikking nemen die een kwalificatie inhoudt als bedoeld in art. 3.156 (VAR-wuo, VAR-loon of VAR-row), of andersom. In bei­ de bepalingen, die nauw samenhangen, gaat het immers om een aantal mogelijkheden tot kwalificatie van eenzelfde feitencom­ plex. Als dit niet mogelijk is, wordt de VAR-procedure ingewik­ kelder en langduriger en komt deze daarmee in strijd met het doel van de regeling over de VAR.

■ Rechtbank Leeuwarden 6 november 2012, nr. 12/1046, LJN: BY3354 ■ Hoge Raad 23 november 2012, nr. 11/00660 en nr. 11/00661, LJN: BX7863

BPM

2013/4 Camper met 398 km en plastic hoezen is nieuw Bij de invoer van een auto moet er BPM worden afgedragen. Voor een gebruikte auto geldt daarbij een korting, die oploopt naarmate de auto ouder is. Het is dan ook lucratief om het kortingspercenta­ ge zo hoog mogelijk te kunnen stellen. Hof Arnhem besliste on­ langs dat een camper met 398 km op de teller en waarbij de plastic hoezen nog om de banken zaten, niet als een gebruikte camper valt aan te merken. Tussen de eerste registratie van de camper in Duitsland en die in Nederland zat nog geen half jaar. Het hof was het eens met de inspecteur dat in zo’n geval sprake is van een nieuw voertuig, omdat met de camper slechts een gering aantal (aflever)kilometers was gereden. Verder was de camper als nieuw aangeprezen en zaten de plastic hoezen nog om de banken. Het hof verklaarde het hoger beroep van de man ongegrond. Die heeft overigens nog wel cassatie aangetekend.

■

24

Hof Arnhem 30 oktober 2012, nr. 11/00669, LJN: BY3252

het Register | februari 2013 | nummer 1

2013/6 Risicovolle beleggingen geen ondernemingsvermogen René van den Berg dupeerde zeer veel beleggers met zijn zoge­ noemde Ponzifraude. Veel particulieren probeerden de belegging in box 3 af te waarderen en sommige ondernemers probeerden hun verlies in aftrek te brengen in box 1 als de belegde gelden wa­ ren betaald vanuit de IB-onderneming. Zo ook een tandartsenecht­ paar dat vanuit een zakelijke rendementrekening € 50.000 had betaald aan een handlanger van Van den Berg.

De zaak kwam uiteindelijk voor de Hoge Raad. Die was het eens met de inspecteur dat de vordering op Van den Berg niet tot het ondernemingsvermogen kon worden gerekend, zodat het daarop geleden afwaarderingsverlies niet in box 1 in aftrek kon worden gebracht. De verstrekking van liquide middelen is volgens de Hoge Raad niet gedaan binnen het kader van de normale uitoefening van de onderneming als de verstrekking van de lening is gedaan voor bedrijfsvreemde doeleinden. Dit kan anders zijn als sprake is van een belegging van tijdelijk overtollige liquide middelen die tij­ dig weer in de onderneming beschikbaar zullen zijn. Hiervan is echter geen sprake in geval van risicovolle beleggingen. De risico’s van dergelijke beleggingen zijn een gevolg van een keuze die bui­

n n n n n

ten de ondernemingssfeer ligt en de resultaten van deze beleggin­ gen mogen daarom niet aan de onderneming worden toegerekend.

Het tandartsenechtpaar had volgens de Hoge Raad de grenzen van de redelijkheid overschreden door de vordering tot het onderne­ mingsvermogen te rekenen. De Hoge Raad verklaarde hun beroep in cassatie ongegrond.

■ Hoge Raad 23 november 2012, nr. 12/00741 en nr. 12/00742, LJN: BY3897

2013/7 Geen eigen woning meer na bewoning door dochter Als iemand voor zijn werk tijdelijk naar het buitenland wordt uit­ gezonden of binnen Nederland wordt verplaatst en zijn eigen wo­ ning staat in afwachting van terugkeer leeg, is strikt genomen geen sprake meer van een eigen woning. In de uitzendregeling van art. 3.111, lid 6, Wet IB 2001 is echter geregeld dat een dergelijke woning toch als eigen woning blijft aangemerkt. Een van de voor­ waarden is dat de woning niet aan derden ter beschikking wordt gesteld, zoals in de volgende procedure.

Eind 1994 verhuisde een man met zijn echtgenote en dochters naar Nigeria en daarna naar het Verenigd Koninkrijk. De man hield de woning in Nederland aan. Een van zijn dochters ging voor haar studie weer in Nederland wonen en betrok de woning van haar ou­ ders. Als haar vader in Nederland was, verbleef hij in die woning, waarvan hij overigens sowieso op elk gewenst moment gebruik kon maken. De inspecteur stelde dat de man de woning vanaf het moment dat zijn dochter in de woning ging wonen, niet meer kon aanmerken als eigen woning.

De Hoge Raad stelde vast dat de man de woning, door zijn dochter daarin te laten wonen, ter beschikking had gesteld in de zin van art. 3.111, lid 6, onderdeel a, Wet IB 2001. Daaraan deed niet af dat hij ook zelf van die woning gebruik kon maken als hij tijdelijk in Nederland verbleef. Aangezien de dochter in 2007 niet tot zijn huishouden behoorde, was zij een derde in de zin van art. 3.111, lid 6, Wet IB 2001. Was de dochter na de verhuizing van haar ouders in de woning blijven wonen, zoals ook is vastgelegd in een besluit van 2 november 2009 (nr. CPP2009/998M), dan had de woning wél als eigen woning gekwalificeerd. Maar aangezien ze eerst met haar ouders was meeverhuisd, was niet aan deze eis voldaan.

■ Hoge Raad 21 december 2012, nr. 11/04685, LJN: BX9090

Loonbelasting

2013/8 Coördinatiecentrum Auto niet bevoegd om LB na te heffen Per 1 januari 2003 hebben inspecteurs van de Belastingdienst landelijke bevoegdheid gekregen. Sinds enige tijd is het de vraag of dit betekent dat alle inspecteurs tegelijkertijd bevoegd zijn ten aanzien van iedere individuele belastingplichtige of dat een belastingplichtige alleen ressorteert onder de voor hem compe­ tente inspecteur. Deze vraag wordt door rechtbanken en hoven verschillend beantwoord. In veel gevallen zal de vraag slechts een formele kwestie zijn. Immers, als de inspecteur niet be­

voegd was een aanslag op te leggen, kan de inspecteur die wel bevoegd is een nieuwe naheffingsaanslag opleggen. Daarbij moet hij dan wel de termijn voor het opleggen van een aanslag in de gaten houden.

Met betrekking tot dit competentievraagstuk besliste Rechtbank Leeuwarden onlangs in het nadeel van de Belastingdienst. De in­ specteur van de Belastingdienst Oost/Landelijk Coördinatiecen­ trum Auto had een man naheffingsaanslagen loonbelasting opge­ legd met boeten van 50% in verband met het privégebruik van de auto van de zaak. De man wierp tegen dat de Belastingdienst Oost niet bevoegd was om na te heffen, omdat hij onder de Belasting­ dienst Noord viel. Daarbij verwees hij naar een uitspraak van Hof Arnhem van 24 april 2012 (LJN: BW5529). De inspecteur ging daar­ aan voorbij, omdat de staatssecretaris tegen die uitspraak in cassa­ tie was gegaan.

Rechtbank Leeuwarden oordeelde dat de bepalingen in de AWR en de Uitvoeringsregeling Belastingdienst 2003 die de bevoegdheid van inspecteurs regelen, met zich brengen dat een bepaalde be­ voegdheid niet tegelijkertijd kan toekomen aan meer dan één in­ specteur. De man ressorteerde onder de inspecteur van de Belas­ tingdienst Noord, zodat die inspecteur bevoegd was, tenzij die bevoegdheid zou toekomen aan een andere inspecteur. Dat was volgens de rechtbank niet het geval. De inspecteur van de Belas­ tingdienst Oost was daarom niet bevoegd. De rechtbank vernietig­ de de naheffingsaanslagen en de boete.

■ Rechtbank Leeuwarden 4 oktober 2012, nr. 11/2936, LJN: BY2773

2013/9 Fictief loon geldt voor economisch belang via vereniging De Hoge Raad heeft onlangs beslist dat de gebruikelijkloonrege­ ling ook geldt als sprake is van aandelen die indirect worden ge­ houden via lidmaatschapsrechten in een vereniging. De zaak be­ trof een bv waarvan de aandelen in handen waren van een vereniging. De leden van die vereniging waren een man, zijn echt­ genote en hun drie kinderen. Het echtpaar had in de algemene le­ denvergadering ieder 50 stemmen en de kinderen ieder één stem.

De bv keerde van 2002 tot en met 2004 dividend uit aan de vereni­ ging en die besteedde dit vrijwel geheel aan studie- en cultuurrei­ zen van de leden.

In 2004 had de bv in opdracht van een derde door de man van het echtpaar werkzaamheden laten verrichten waarvoor ze € 51.835 had ontvangen. De inspecteur stelde dat de gebruike­ lijkloonregeling van toepassing was, omdat de man een aanmer­ kelijk belang had in de bv. De bv was het daar niet mee eens en ging in beroep tegen de naheffingsaanslag loonheffingen. Hof Den Haag besliste dat de vereniging alle aandelen in de bv voor rekening en risico van het echtpaar hield en dat de vereniging al­ leen formeel aandeelhouder was. Volgens het hof had het echt­ paar een aanmerkelijk belang in de bv, zodat de regeling van het fictief loon van toepassing was. De Hoge Raad was het daarmee eens en verklaarde het beroep in cassatie van het echtpaar onge­ grond.

■ Hoge Raad 23 november 2012, nr. 11/02321, LJN: BW4101

februari 2013 | nummer 1 | het Register

25

n n n n n

2013/10 Km-grens in 30%-regeling strijdig met EU-recht?

Per 1 januari 2012 is de zogenoemde 30%-regeling aangescherpt om onbedoeld gebruik van de regeling tegen te gaan. Een van de maat­ regelen is dat werknemers uit het buitenlandse grensgebied met een straal van 150 km van de Nederlandse grens in beginsel niet langer voor de regeling in aanmerking komen. Inmiddels lopen er diverse proefprocedures over de mogelijke strijdigheid van deze grens met het EU-recht, dan wel het gelijkheidsbeginsel. Recht­ bank Breda heeft hier op 8 november 2012 als eerste inhoudelijk op beslist. Volgens deze rechtbank mocht de besluitgever in rede­ lijkheid overgaan tot een andere afbakening van de kring van werknemers op wie de 30%-regeling van toepassing was, met de bedoeling haar nauwer te laten aansluiten bij het oorspronkelijk bedoelde gebruik daarvan.

Zes weken later kwam Rechtbank Haarlem echter tot een tegen­ overgestelde conclusie. Die besliste namelijk dat een ongelijke be­ handeling van inwoners, afkomstig uit verschillende EU-lidstaten (andere dan Nederland) een inbreuk kan vormen op het EU-ver­ drag. Uit diverse arresten van het Europese Hof van Justitie volgt namelijk dat, wanneer het verschil in behandeling voortvloeit uit het nationale recht, moet worden beoordeeld of de desbetreffende regeling een ongeoorloofde belemmering tot gevolg heeft.

Volgens de Haarlemse rechtbank was sprake van horizontale dis­ criminatie, omdat de belanghebbende objectief gezien vergelijk­ baar was met bijvoorbeeld een EU-onderdaan die voorafgaand aan tewerkstelling in Nederland op 151 km van de Nederlandse grens woonde. De rechtbank vond het vereiste van de 150 km-grens zon­ der rekening te houden met de plaats van tewerkstelling niet een voldoende rechtvaardiging voor de verschillende behandeling van ingekomen werknemers uit landen binnen de EU, laat staan dat dit een proportionele maatregel is. Tegen beide uitspraken is door res­ pectievelijk de belastingadviseur en de staatssecretaris sprongcas­ satie ingesteld.

■ Rechtbank Breda 8 november 2012, nr. 12/2829, LJN: BY4061 en Rechtbank Haarlem 18 december 2012, nr. 12/3680, LJN: (nog) niet bekend

Invordering

2013/11 Betalingsuitstelfaciliteit gold niet pro rata Op grond van art. 25, lid 9 IW wordt onder voorwaarden voor ten hoogste tien jaar uitstel van betaling verleend voor de inkomsten­ belasting met betrekking tot de vervreemding van tot een aanmer­ kelijk belang behorende aandelen of winstbewijzen. Een voor­ waarde voor toepassing van deze regeling is dat de overdrachtsprijs schuldig is gebleven of de aandelen of winstbewijzen zijn ge­ schonken. De Hoge Raad besliste onlangs op de vraag of deze facili­ teit ook geldt als een deel van de koopsom voor de aanmerkelijkbe­ langaandelen schuldig is gebleven. De zaak betrof een echtpaar dat hun aanmerkelijkbelangaandelen had verkocht aan hun zoon. De zoon betaalde zijn ouders een derde deel van de koopsom, bleef een derde deel schuldig, en kreeg de rest door zijn ouders geschon­ ken. De ouders verzochten uitstel van betaling voor de aanslagen

26

het Register | februari 2013 | nummer 1

Jurisprudentie en wetgeving

die hen in verband met de verkoop waren opgelegd, maar de ont­ vanger wees hun verzoek af.

Volgens de Hoge Raad geldt de faciliteit van uitstel van betaling als de koopsom schuldig is gebleven of de aandelen of winstbewijzen zijn geschonken. Anders dan art. 25, lid 18 IW kent art. 25, lid 9 echter geen regeling op grond waarvan gedeeltelijk uitstel van be­ taling kan worden verleend als de overdrachtsprijs gedeeltelijk schuldig is gebleven. De zoon had een derde deel van de koopsom voldaan, waardoor niet de gehele koopsom schuldig was gebleven en de ontvanger terecht geen uitstel van betaling had verleend. De Hoge Raad verklaarde het beroep in cassatie van het echtpaar on­ gegrond.

■ Hoge Raad 7 december 2012, nr. 12/02062, LJN: BY5288

Omzetbelasting

2013/12 Kamerverhuur aan prostituees is ‘verhuur-plus’ De verhuur van onroerende zaken is vrijgesteld van btw tenzij daarnaast diensten worden verricht die ertoe kunnen leiden dat sprake is van een met btw belaste dienst in plaats van vrij­ gestelde verhuur van onroerend goed. Als de met de verhuur van een onroerende zaak samenhangende prestaties van een zodanig belang zijn dat niet meer kan worden gezegd dat het totaal van de dienstverrichting is aan te merken als de verhuur van een onroerende zaak, is sprake van een zogenoemde ‘ver­ huur-plussituatie’. De Hoge Raad besliste onlangs dat de ver­ huur van kamers aan prostituees is aan te merken als het geven van gelegenheid tot prostitutie en niet als de vrijgestelde ver­ huur van onroerend goed. Er is in een dergelijk geval geen spra­ ke van de passieve verhuur van kamers. Volgens de Hoge Raad moeten bij het beoordelen van prestaties die samenhangen met de verhuur van vastgoed, twee soorten handelingen wor­ den onderscheiden: 1. de normaal aan verhuur gerelateerde handelingen, zoals het on­ derhoud van het pand of de kamer(s), het onderhoud en de schoonmaak van de centrale voorzieningen en de aansluiting van elektriciteit, water en gas; 2. de handelingen die worden verricht om een specifiek gebruik van de onroerende zaak door de huurder mogelijk te maken.

Deze handelingen hebben een toegevoegde waarde van beteke­ nis (tenzij sprake is van een ondergeschikt belang). In dit geval is sprake van een ‘verhuur-plussituatie’.

De verhuur aan de prostituees was niet hoofdzakelijk beperkt tot het enkele verlenen van het recht een kamer te gebruiken. Deze zaak ging over prostituees, maar kan uiteraard veel breder worden gezien, omdat het bij de verhuur van onroerend goed regelmatig voorkomt dat de verhuurder meer doet dan slechts het verhuren van een ruimte. Als het over geringe en ondergeschikte werkzaam­ heden gaat, blijft de verhuur in beginsel vrijgesteld van btw. Maar als de prestaties niet bijkomstig van aard zijn, kan de gehele pres­ tatie belast zijn met btw.

■ Hoge Raad 23 november 2012, nr. 11/03325, LJN: BY3891 en 30 november 2012 nr. 11/02842, LJN: BY4604 en Hoge Raad 30 november 2012, nr. 10/05559, LJN: BY4590

<<<

■ Datum inwerkingtreding

■ Staatsblad

■ Aangenomen EK

■ Eindverslag EK

■ Memorie van Antwoord EK

■ Voorlopig verslag EK

■ Wetsvoorstel EK

■ Aangenomen TK

■ Eindverslag TK

■ Nota n.a.v. verslag TK

■ Verslag TK

■ Wetsvoorstel +MvT TK

per 4 januari 2013

De stand van zaken

Wetgeving

n n n n n

BTW-constructies (on)roerende zaken 30 061

Bij KB

Wbm i.v.m. beperking emissies kolencentrales 31 362

Bij KB

BTW-richtlijn factureringsregels 32 877

1-1-2013

Fiscale verzamelwet 2012 33 245

1-1-2013

Wijziging van de WIB 33 246

1-1-2013

Wet uitstel van betaling exitheffingen 33 262

1-1-2013

Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd 33 290

1-1-2013

Belastingplan 2013 33 402

1-1-2013

Overige fiscale maatregelen 2013 33 403

1-1-2013

Wet herziening fiscale behandeling woon-werkverkeer 33 404

1-1-2013

Wet herziening fiscale behandeling eigen woning 33 405

1-1-2013

Wet elektronische registratie notariële akten 33 406

1-1-2013

Wet verhuurderheffing 33 407

1-1-2013

Wijziging Wet WOZ in verband met verruiming openbaarheid WOZ-waarde

Bij KB

februari 2013 | nummer 1 | het Register

27

n n n n

De zelfstandige zonder personeel:

wel of geen ondernemer?

Het aantal zelfstandigen zonder personeel heeft de afgelopen tien jaar een enorme groei doorgemaakt. Dit heeft mede zijn oorzaak in het feit dat de overheid mensen in een uitkeringssituatie heeft gestimuleerd om voor zichzelf te beginnen. Inmiddels praten we over circa 425.000 zzp’ers, zo blijkt uit onderzoek in 2011.1 Hun fiscale en arbeidsrechtelijke status is evenwel bij voortduring aan discussie onderhevig.

D Mariëtte Bos Drs. M. Bos CB is partner/eigenaar van Amolé Tax complian­ ce and business admi­ nistration in Amstelveen

e zzp’ers – of met hun meer recente bena­ ming, de zp’ers (zelfstandige professionals) – spelen een belangrijke rol in de Neder­ lands economie. Ze doen vaak werk dat ook door ‘gewone’ werknemers kan worden ingevuld. Dat hierdoor grenzen vervagen tussen de (fictieve) dienstbe­ trekking en het ondernemerschap, mag duidelijk zijn.

Dit effect wordt nog versterkt door het feit dat de zzp’er als zodanig in fiscale zin niet bestaat. De zzp’er is een verzamelnaam voor eenmansbedrijven, beroepsbeoefe­ naars, freelancers en interim-managers, waarbij de on­ dernemers die voornamelijk goederen aanbieden, wor­ den aangeduid als ozp’ers (ondernemers zonder personeel).

b. de werkgever moet verplicht zijn loon te betalen; c. er moet sprake zijn van een gezagsverhouding tussen de werknemer en de werkgever.

Werknemer of ondernemer?

Om enige mate van duidelijkheid te scheppen in de rela­ tie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer heeft de overheid een aantal jaren geleden de Verklaring Arbeids­ relatie (VAR) in het leven geroepen. De VAR-wuo (winst uit onderneming) en VAR-dga (directeur-grootaandeel­ houder die inkomsten genereert uit een vennootschap) bieden de meeste zekerheid. De praktijk leert dat op­ drachtgevers de verklaring niet altijd even goed op zijn merites beoordelen. Het komt voor dat de VAR die is af­ gegeven, niet de bewuste VAR-wuo of VAR-dga is, maar een VAR-loon of een VAR-row (resultaat uit overige werkzaamheden). Bij een VAR-row moet bij iedere op­ dracht worden vastgesteld of sprake is van een (fictieve) dienstbetrekking, terwijl de VAR-loon de werkzaamhe­ den sowieso kwalificeert als een dienstbetrekking. Op­ drachtgevers zijn zich niet altijd bewust van wat het verschil voor hen betekent bij het inhuren van een

In de beleidsdiscussies over zzp’ers wordt hiermee een groep aangeduid die onder de volgende definitie valt: ‘Een zzp’er is een persoon die zelfstandig ondernemende activiteiten verricht, zonder personeel en zonder mede­ ondernemer en die als voornaamste product eigen arbeid aanbiedt.’2 Deze personen zijn namelijk – wat betreft ar­ beid – personen die het best met werknemers kunnen worden vergeleken. In dit artikel wordt aangesloten bij de definitie uit de beleidsdiscussie. Werknemers zijn geen ondernemers en ondernemers zijn geen werkne­ mers. Maar waar ligt de scheidslijn?

Wanneer is er sprake van een werknemer? De privaat­ rechtelijke dienstbetrekking heeft drie essentiële ken­ merken: a. de werknemer moet verplicht zijn gedurende zekere tijd persoonlijk arbeid te verrichten;

28

het Register | februari 2013 | nummer 1

Een onderneming wordt over het algemeen gedefinieerd als een duurzame organisatie van kapitaal en arbeid, met behulp waarvan men deelneemt aan het economisch verkeer en waarmee beoogd wordt winst te behalen. Een onderneming wordt geleid door een ondernemer, waar­ onder art. 3.4 Wet IB 2001 verstaat: ‘de belastingplichti­ ge voor rekening van wie een onderneming wordt gedre­ ven en die rechtstreeks wordt verbonden voor verbintenissen betreffende die onderneming.’

Een VAR is een VAR

n n n n

zzp’er, en dus ook niet van het feit dat alleen de VARwuo en de VAR-dga hen vrijwaart van naheffing loonbe­ lasting/premies volksverzekeringen en Zvw. Een VAR is een VAR en vrijwaart de opdrachtgever, is vaak de ge­ dachte.

De VAR is maximaal een jaar geldig. Mocht de opdracht over de ‘houdbaarheidsdatum’ heen gaan, dan is de zzp’er verplicht een nieuwe verklaring af te geven aan zijn opdrachtgever. Dat dit een verplichting is voor de opdrachtnemer, ontslaat de opdrachtgever echter niet van zijn eigen administratieve verplichtingen met be­ trekking tot het bewaren van een kopie van een geldige VAR plus een kopie van een geldige identificatie bij de overeenkomst. Ook deze laatste – de overeenkomst – wordt niet in alle gevallen opgesteld. Dit is niettemin wel aan te bevelen, omdat veel van de onderwerpen die hierna nog worden behandeld, in de overeenkomst kun­ nen worden opgenomen. Hiermee wordt meteen duide­ lijkheid geschapen in wat er wordt beoogd tussen op­ drachtgever en opdrachtnemer. Overigens kan de opdrachtgever de echtheid van een VAR telefonisch la­ ten controleren bij het Landelijk Coördinatiepunt VAR, telefoon (088) 151 1000. Dit onderdeel van de Belasting­ dienst controleert of de combinatie burgerservicenum­ mer (BSN) en VAR klopt. Op verzoek kan de uitslag schriftelijk worden bevestigd.

Een VUR blijkt ook een VAR Normaal gesproken is een dga niet verzekerd voor WW en WAO. Uniforce heeft een concept ontwikkeld, vanaf 2008, waarbij de zzp’er wel verzekerd is, op dezelfde manier als dit bij werknemers het geval is. De zzp’er werkt in dat geval met een VUR (Verklaring Uniforce Re­ gistratie). Deze VUR is goedgekeurd door Belasting­ dienst en UWV en vrijwaart opdrachtgevers voor nahef­ fing loonbelasting, premies volksverzekeringen en Zvw-premies, net zoals bij de VAR-wuo en de VAR-dga.

In het Uniforce-concept wordt een Declarabele Uren BV opgericht waarin de zzp’er 80% van de aandelen heeft en volledig winstrecht. Uniforce heeft 20% van de (winstrechtloze) aandelen. Uniforce bemoeit zich niet met de dagelijkse leiding, maar heeft wel de mogelijk­ heid om de directie te ontslaan – hier komt de gezagsver­ houding om de hoek kijken – als deze zich niet houdt aan de vastgestelde kwaliteitsregels, waaronder: er mag geen fraude worden gepleegd, de directeur dient zich aan de wetgeving te houden en de administratie moet op orde zijn. Dit laatste houdt ook in dat er één keer per jaar een accountantsverklaring moet worden opgesteld door een geregistreerd NBA-accountant (NIVRA/NO­ vAA) waar Uniforce een partnerverklaring mee heeft.

Ook over het gebruikelijk loon zijn afspraken gemaakt.

Omdat Uniforce een zekere kwaliteit moet garanderen, betekent dit dat ze de zzp’er in de gaten houdt voor wat betreft betalingsachterstanden bij de Belastingdienst, het hebben van schulden en het indienen van de jaar­ stukken.3 Naar mijn mening is dat terecht; het lijkt mij anders geen concept waar de Belastingdienst mee ak­ koord gaat. Het blijft een wat gekunsteld geheel om ver­

De praktijk leert dat opdrachtgevers de verklaring niet altijd even goed op zijn merites beoordelen zekerd te kunnen blijven. Vraag is of het zo interessant is met de extra kosten voor de accountant, de kosten voor Uniforce, de hogere sociale lasten in 2013 met het uniform loonbegrip en met in het achterhoofd de steeds korter wordende periode van de WW-uitkering. Wordt hier niet een beetje ingespeeld op de angst voor het on­ dernemerschap, dat nu eenmaal altijd onzekerheid met zich meebrengt?

Wijziging in 2013 Voor de jaren na 2013 wordt de VAR niet meer automa­ tisch verlengd. Voor het volgende kalenderjaar kan vanaf 1 september een nieuwe VAR worden aangevraagd via een zogenoemde webmodule, die hoogstwaarschijnlijk bij de Kamer van Koophandel wordt ondergebracht. Mis­ schien ook wel een goed idee. Uit gesprekken met zzp’ers is gebleken dat deze vaak zekerheid ontlenen aan de automatische verlenging, in combinatie met de status van hun ondernemerschap. Door het ieder jaar opnieuw invullen van de gegevens wordt de zzp’er gedwongen om zijn activiteiten onder de loep te nemen en na te gaan hoe de inkomsten worden verworven. Dit kan tot gevolg hebben dat in een volgend jaar de werkzaamhe­ den anders kwalificeren dan het jaar ervoor, waardoor de Belastingdienst een andere VAR-verklaring afgeeft dan is aangevraagd.

Nieuw is de pilot van zzp’ers in de zorg in 2013. De zzp’er in de AWBZ-thuiszorg kan sinds 1 oktober 2012 rechtstreeks een contract afsluiten met een zorgkantoor en vanaf 1 januari 2013 zorg leveren op basis van zo’n contract. De voorwaarden voor deze vorm van contrac­ teren zijn te vinden in de ‘Raamovereenkomsten AWBZzzp’er – zorgkantoor’ die is afgestemd met de ministeries van Financiën en VWS, en de Belastingdienst. Op basis hiervan werkt de zorgverlener (de zzp’er) niet in loon­ dienst bij het zorgkantoor.4

De toets der ondernemers, volgens de jurisprudentie Op welke feiten en omstandigheden wordt er beoor­ deeld of er sprake is van een onderneming? Veel zzp’ers hebben vragen over hun specifieke opdrachten en hoe dit wordt gekwalificeerd. Dit blijft lastig en moet soms per opdracht worden bekeken. Hulpmiddel is de juris­ prudentie om te toetsen aan opdrachten. Ik heb een aan­ tal uitspraken bekeken waar het oordeel winst uit on­ derneming, resultaat uit overige werkzaamheden, dan wel loondienst was bij ondernemers die hun inkomsten zelf kwalificeerden als winst uit onderneming. Een aan­ tal criteria vloeit voort uit een arrest van de Hoge raad in 1993, zoals:5

februari 2013 | nummer 1 | het Register

29

De zzp’er

n n n n

n Loopt de ondernemer risico, zoals risico op debiteu­ ren, (verlies van) inkomen, aansprakelijkheid, ziekte en opdrachten? n Hoeveel opdrachtgevers zijn er en is er afhankelijk­ heid van een opdrachtgever? n In hoeverre is er eigen briefpapier, een eigen bankre­ kening, een eigen telefoonnummer, een eigen web­ site, eigen bedrijfsruimte, eigen bedrijfsmiddelen? n Maakt de ondernemer reclame voor zijn bedrijf of doet hij aan acquisitie? n Hoeveel tijd wordt er aan de onderneming besteed? n Is er sprake van een incidentele activiteit of is het een duurzame activiteit? n Wat is de grootte van de brutobaten?

Daarnaast wordt gekeken naar: n Heeft de onderneming een inschrijving bij de Kamer van Koophandel? n Is er sprake van ondernemerschap voor de omzetbe­ lasting? Criteria zijn onder andere: – worden er goederen en/of diensten geleverd?

– wordt er deelgenomen aan het economische ver­ keer?

– is er een organisatie van arbeid en kapitaal? n Kan de ondernemer zich laten vervangen door een derde of kan dit alleen na toestemming van de werk­ gever? n Wordt er een administratie gevoerd?

Deze criteria hebben in verschillende procedures een rol gespeeld bij het bepalen of er sprake is van een (fictieve) dienstbetrekking of ondernemerschap. Zo ook in een pro­ cedure voor Rechtbank Breda.6 Een bouwvakker kwam tegenover de inspecteur te staan over de vraag of hij in een bepaalde periode wel of geen ondernemer was. De in­

30

het Register | februari 2013 | nummer 1

specteur was van mening dat er geen sprake was van on­ dernemerschap voor de inkomstenbelasting en corrigeer­ de in de aangifte inkomstenbelasting de geclaimde zelfstandigenaftrek, de MKB-vrijstelling en de toevoe­ ging aan de oudedagsreserve. Rechtbank Breda oordeelde echter anders en stelde de bouwvakker in het gelijk voor wat betreft het ondernemerschap (en winst uit onderne­ ming). De rechtbank beargumenteerde als volgt: a. de ondernemer verrichtte arbeid met gebruikmaking van eigen gereedschap en een eigen bedrijfsauto en er werd winst gemaakt. Er was derhalve een organisatie van kapitaal en arbeid die gericht was op het maken van winst; b. de inspecteur stelde dat personeelswisselingen tot een minimum beperkt dienden te blijven en alleen in overleg met de uitvoerder mochten plaatsvinden. De rechtbank oordeelde dat de overeenkomst weliswaar een beperking inhield, maar niet uitsloot dat belang­ hebbende zich kón laten vervangen. Daarnaast was het volgen van de werktijden in de bouw gebruikelijk in de verhouding aannemer/onderaannemer en vie­ len de werkzaamheden niet onder een gezagsverhou­ ding; c. belanghebbende droeg ondernemersrisico, want de uitgevoerde werken moest hij zelf herstellen en de kosten voor vervanging voor zijn rekening nemen als deze door de uitvoerder waren afgekeurd; d. het werken voor hoofdzakelijk één opdrachtgever voor een lange periode deed niet af aan het onderne­ merschap. De aard van het werk bracht met zich mee dat er veelal sprake was van langdurige opdrachten.

Daarnaast was de zzp’er in het desbetreffende jaar ook bezig geweest met het verwerven van nieuwe opdrachten. Dit heeft geleid tot omzetstijging en nieuwe opdrachtgevers. Deze activiteiten in volgen­

n n n n

de jaren moeten in lijn worden gezien met het jaar in kwestie. Voorts achtte de rechtbank het logisch dat een beginnend ondernemer bij aanvang van zijn werkzaamheden kiest voor zekerheid en daarom de voorkeur geeft aan één langdurige opdracht.

Bij punt d is een uitspraak van Hof Leeuwarden aan te ha­ len, dat eveneens oordeelde dat een startende zzp’er met één opdrachtgever ook ondernemer kan zijn, omdat in de beginperiode het aantal opdrachtgevers vaak beperkt is.7 Eén opdrachtgever kan een beperkende factor zijn. Hof Den Haag oordeelde dat een zzp’er die via één vaste op­ drachtgever werkzaamheden aanvaardt bij derden in het netwerk van de opdrachtgever, meer op uitzendbasis werkzaam was dan als zelfstandige. De argumentatie van het hof was dat er een dusdanige afhankelijkheid van de opdrachtgever bestond dat het risico voor de ondernemer in deze constructie tot bijna nihil was gereduceerd, waar­ door de werkzaamheden van de zzp’er niet konden wor­ den gezien als verricht door een ondernemer.8 De volgende is van Hof Arnhem.9 Daar ging het om een freelancer die werkzaamheden verrichtte voor uitgever PCM. De freelancer distribueerde zes dagen per week landelijke dagbladen en bezorgde deze ook gedeeltelijk zelf bij abonnees. In 2008 heeft de Belastingdienst voor dit soort werkzaamheden een convenant gesloten met de dagbladuitgevers waarin is opgenomen dat er sprake is van een fictief dienstverband omdat vervanging vrije­ lijk is toegestaan. Hierdoor is er geen arbeidsrechtelijke verhouding. Het hof oordeelde niettemin dat de freelan­ cer niet naar buiten was getreden als ondernemer en oordeelde dat er sprake was van resultaat uit overige werkzaamheden. De argumentatie was als volgt: a. de eenmanszaak had een inschrijving bij de Kamer van Koophandel, maar de freelancer trad niet naar buiten als ondernemer. De afgelopen 41 jaar had hij slechts voor PCM gewerkt. Verder maakte hij geen reclame, richtte hij zich niet op het verkrijgen van meerdere op­ drachtgevers en voerde hij geen administratie; b. er was enig ondernemersrisico, maar de kans op ver­ wezenlijking en de omvang van deze risico’s waren niet dusdanig dat er sprake was van een substantieel ondernemersrisico; c. dat de freelancer bij afwezigheid voor een vervanger moest zorgen, deed niets af aan het oordeel. Voor het hof wogen de hiervoor genoemde punten zwaarder.

aanwas van zzp’ers. Door lagere tarieven van zzp’ers en hogere kosten voor vast personeel kan een freelancer in eerste instantie een aantrekkelijk alternatief zijn. Werk­ gevers worden geconfronteerd met dure pensioenvoor­ zieningen in de cao’s, verzekeringen voor ziektever­ zuim, arbowetgeving en misschien in de toekomst voor werkloosheid van het personeel.

De vraag is waar voor werkgevers de grens ligt bij de keus tussen eigen personeel en ingehuurde krachten. Overi­ gens kan een opdrachtgever zich ook bij een zzp’er niet volledig aan elke verantwoordelijkheid onttrekken. Dat bleek toen een zzp’er bij het uitoefenen van zijn werk­ zaamheden een been verloor en hij tegenover zijn op­ drachtgever met succes een beroep deed op art. 7:658, lid 4 BW.10 De Hoge Raad oordeelde in die zaak dat er werk­ geversaansprakelijkheid bestaat voor personen die buiten dienstbetrekking voor een opdrachtgever werkzaamhe­ den verrichten. De opdrachtgever had de zorgplicht om de veiligheid te waarborgen voor personen die voor hun veiligheid afhankelijk zijn van degenen voor wie de werk­ zaamheden worden verricht.

Conclusie De zzp’er bestaat fiscaal niet. Het is een aanduiding voor een groep ondernemers met een aantal specifieke ken­ merken, zoals zelfstandig werkzaam zijn en geen perso­ neel in dienst hebben. Om enige duidelijkheid te ver­ schaffen over de relatie opdrachtgever-opdrachtnemer is de Verklaring Arbeidsrelatie in het leven geroepen. Ook kan de zzp’er met een VUR werken.

Zijn zzp’ers ondernemer? Naast toetsing op een aantal criteria wordt het geheel van feiten en omstandigheden bekeken, plus hoe dit zich verhoudt tot de kaders van de (fictieve) dienstbetrekking en het ondernemerschap. De criteria zijn voor een deel al in 1993 door de Hoge Raad geformuleerd. Voor de werkgever kan een zzp’er uit een oogpunt van kosten en werkgeversverplichtingen aan­ trekkelijk zijn. Dit neemt niet weg dat een opdrachtge­ ver ook de veiligheid van zijn opdrachtnemers moet waarborgen; het inhuren van een zzp’er ontslaat hem niet van zijn zorgplicht. <<<

Noten 1

N. de Vries; W. Liebregts, P. Vroonhof, Hoe ondernemend zijn zzp’ers?, resultaten zzp-panel meting II van 2011, EIM, Zoeter­ meer, 2012.

Kortom, de freelancer was in fictieve dienstbetrekking en daarmee ontbrak de mogelijkheid om beroepskosten in aftrek te brengen van zijn inkomsten. Beroepskosten zijn immers ook niet aftrekbaar in een dienstbetrekking.

Toekomstige ontwikkelingen Hoe de arbeidsmarkt zich gaat ontwikkelen, ligt in de toekomst verscholen. Zeker is wel dat deze voor wat be­ treft de zelfstandige zonder personeel in beweging is, gezien ook de pilot met de AWBZ-zorg. Als het voorspel­ de economische tij voor 2013 zich voltrekt, zullen de volgende ontslagrondes deels zorgen voor een nieuwe

2 N. de Vries, K. Bangma en P.J.M. Vroonhof, Een kwestie van on­ dernemen; Zzp’ers in de crisis, EIM, Zoetermeer, 2010.

3 Zie verder www.uniforce.nl 4 Voor nadere informatie over deze raamovereenkomsten zie: www.zn.nl/beleidsthemas/inkoophandreiking-zzp-ers-awbz 5 Hoge Raad 21 april 1993, BNB/1993/85.

6 Rechtbank Breda 9 december 2011, nr. 11/1473, LJN: BV1562.

7 Hof Leeuwarden 17 april 21012, nr. 11/00198.

8 Hof Den Haag 13 maart 2012, LJN: BX2214.

9 Hof Arnhem 24 april 2012, nrs. 11/00428 en 11/00429, LJN: BW5526.

10 Hoge Raad 23 maart 2012, nr. 10/05217, LJN: BV0616.

februari 2013 | nummer 1 | het Register

31

n n n n

Kroniek Estate planning 2012-2013 In tijden van crisis is het zowel voor de overheid als voor belastingplichtigen zaak om het huishoudboekje goed op orde te houden. De fiscaliteit volgen en inspelen op de ontwikkelingen is belangrijk. De tendens is een verschraling van de fiscale aftrekposten en het vervallen van diverse fiscale regelingen. Reden temeer om van tijd tot tijd eens te kijken wat u voor uw cliënt kunt doen, om in elk geval te voorkomen dat er te veel geld aan de strijkstok blijft hangen bij overgang van vermogen tussen de generaties. Met andere woorden, het belang van estate planning en de rol van de RB-adviseur bij de advisering is ook in 2013 groot. In deze kroniek wordt u bijgepraat over de recente ontwikkelingen.

E Yvo Burkink Y.H. Burkink FB is bestuurslid van het RB en werkzaam bij Jongbloed Fis­ caal Juristen N.V. in Enschede en Almelo en bij Estateplan­ ningsjuristen.nl

32

state planning is voor de RB-adviseur een be­ langrijk en veelal complex onderdeel van de advisering. Het voortouw nemen in de advise­ ring en – veelal in samenspraak met de notaris – een plan van aanpak opstellen is van groot belang. De notaris zal, met of na de input van de adviseur, altijd moeten zorgen dat het testament op orde is en moet ook de eventuele huwelijkse voorwaarden aanpassen. Hoe­ wel estate planning veel meer omvat dan louter fiscale aspecten, is de rol van de RB-adviseur voor deze materie cruciaal. Zeker omdat hij vaak een hele andere positie heeft.

Anders dan de notaris zijn u en ik als fiscale huisarts veelal beter en eerder op de hoogte van de actuele ont­ wikkelingen bij de cliënt. Denk daarbij aan de ontwikke­ ling van het inkomen en het vermogen, het starten of (voorbereiden op) de beëindiging van de onderneming en wijzigingen in de gezinssamenstelling. U kent de per­ soon en familie in kwestie vaak heel goed, weet wat de wensen en gevoeligheden zijn en heeft het vertrouwen.

Bovendien bent u als adviseur toch een buitenstaander en veelal beter in staat om binnen de familie aangele­ genheden rond schenken en erven aan de orde te stellen.

Het lijkt vaak complex, maar hele eenvoudige wijzigin­ gen maken soms al veel verschil. Het opstellen van een schenkingsplan en van een flexibel testament zijn bij­ voorbeeld voor de hand liggende acties. Neem dan ook even de (toekomstige) kleinkinderen als erfgenaam op

het Register | februari 2013 | nummer 1

en maak gebruik van de ook voor hen geldende vrijstel­ ling van € 19.535. Verder valt te denken aan giften aan (algemeen nut beogende) instellingen.

Het zou een goed voornemen kunnen zijn om in 2013 uw cliënten bij de hand te nemen en samen met de nota­ ris een goed estate plan op te stellen. U bent het aan uw stand verplicht om hierover te adviseren. In dit artikel treft u een korte opsomming aan van een aantal actuali­ teiten en wijzigingen op het gebied van de schenk- en erfbelasting in 2012 en 2013. Wellicht een mooie aanlei­ ding om het gesprek met uw cliënt in te gaan.

Tarieven in 2013 Als eerste natuurlijk aandacht voor de gewijzigde tarie­ ven in 2013. Deze zijn alle wederom licht geïndexeerd.

De algemene vrijstelling voor schenkingen bedraagt € 2057. Jaarlijks kunnen kinderen een bedrag vrijgesteld krijgen; in 2013 is dat € 5141. De eenmalig verhoogde schenking aan kinderen bedraagt € 24.676. Voor de aan­ schaf van een woning, waarover hierna meer, geldt een verhoogde vrijstelling van maximaal € 51.407.

De tarieven in 2013 bij overlijden zijn 10% (kinderen), 18% (kleinkinderen) en 30% (overige verkrijgers) over de eer­ ste € 118.254. Daarboven bedragen ze respectievelijk 20, 36 en 40%. Dat zijn uiteraard de tarieven die zo veel moge­ lijk moeten worden vermeden. De partnervrijstelling in 2013 bedraagt € 616.880, voor kinderen en kleinkinderen is deze € 19.535 en voor overige verkrijgers € 2057.

n n n n

Wijzigingen in schenkingen t.b.v. eigen woning Het wordt steeds lastiger om als starter een eigen wo­ ning te verwerven. De huizenprijzen dalen weliswaar, maar het blijft een forse investering, waarbij de banken steeds terughoudender worden. De hulp van ouders is dan een prima middel en ook nog eens fiscaal aantrekke­ lijk. Sinds 2010 bestaat de wettelijke mogelijkheid om kinderen vanaf 18 jaar een schenking te doen voor de verwerving of verbouwing van de eigen woning. Deze regeling is in 2012 en in 2013 wat versoepeld. Sinds 1 ja­ nuari 2012 is hiervoor geen notariële akte van schenking meer nodig. En dit jaar is de leeftijdsgrens voor de vrijge­ stelde eenmalige schenkingen aan kinderen verhoogd van 35 naar 40 jaar. Dit biedt dus nog meer ruimte om vermogen aan de kinderen over te dragen en hen tevens op weg te helpen met de verwerving van een eigen huis.

Bovendien is het nu ook mogelijk geworden om een wo­ ning aan het kind te schenken in plaats van een bedrag ter verwerving of verbetering van een woning. Tot nu toe bestond daar onduidelijkheid over, maar vanaf 2013 is dat dus verleden tijd. Ook als er al eerder een schen­ king onder de verhoogde vrijstelling is gedaan, mag een aanvullende schenking worden gedaan.

De onder meer door de Vereniging van Estate Planners in het Notariaat (EPN) genoemde suggestie om het maximum van € 51.407 te laten vervallen, is helaas niet gehonoreerd. Dat had de schatkist weliswaar nu schenken erfbelasting gekost, maar de hypotheekrenteaftrek zou daarmee eveneens fors zijn beperkt. In het kader van de wens om de enorme hypotheekschuld van ons land wat te verlagen, is dit toch iets om eens over na te denken.

Goede doelen en Geefwet Naast overdracht van vermogen aan de kinderen is schenken aan goede doelen, door zowel particulieren als ondernemers, een fiscaal aantrekkelijke optie. We ken­ nen daarvoor de ANBI, en in mindere mate de SBBI en de steunstichting SBBI. Met de Geefwet zijn in 2012 enkele zaken gewijzigd.

ANBI In 2012 is er op het gebied van de algemeen nut beogen­ de instellingen het nodige gewijzigd. In dat jaar werd voor een ANBI de mogelijkheid gecreëerd om meer com­ merciële activiteiten te ontplooien. Het betreft onder meer kerkelijke, levensbeschouwelijke, charitatieve, culturele en wetenschappelijke instellingen. Bij een ANBI moet (voor ten minste 90%) sprake zijn van het statutair en feitelijk dienen van een algemeen, dus niet persoonlijk belang. Er zijn wel diverse voorwaarden waaraan moet worden voldaan. Zowel de verkrijging door, als de verkrijging van een ANBI is vrijgesteld van schenk- en erfbelasting.

Giften aan een ANBI en een steunstichting SBBI zijn af­ trekbaar van de inkomsten- en vennootschapsbelasting.

Bij een schenking aan een culturele ANBI kan 25% extra in aftrek worden gebracht. Ook een bedrijf kan schen­

Dit jaar is de leeftijdsgrens voor de vrijgestelde eenmalige schenkingen aan kinderen verhoogd van 35 naar 40 jaar kingen doen. Binnen de vennootschapsbelasting geldt vanaf 2012 geen drempel voor de giftenaftrek. Verder is het totale bedrag dat per jaar als aftrekbare gift kan wor­ den aangemerkt, verhoogd van 10% van de winst naar maximaal 50%, met een absoluut maximum van € 100.000 per jaar. Voor de giftenaftrek in de vennoot­ schapsbelasting geldt de multiplier voor culturele ANBI’s voor een giftbedrag van maximaal € 5000. Even­ tuele schenk- en erfbelasting kan worden betaald met kunst in plaats van in euro’s. Of een ANBI ook echt als zodanig bij de Belastingdienst staat geregistreerd, kan op de site van de Belastingdienst worden nagegaan.

SBBI Een SBBI moet feitelijk en volgens de statuten een soci­ aal belang behartigen. Wat dat precies inhoudt, is niet duidelijk omschreven. Er mag geen sprake zijn van on­ derworpenheid aan winstbelasting, noch van een vrij­ stelling daarvan. Er zijn in de parlementaire behandeling wel voorbeelden gegeven, zoals zang- en volksdansver­ enigingen, muziek- en harmonieverenigingen, sport­ clubs en buurtverenigingen, hobbyclubs, personeelsver­ enigingen, ouderenverenigingen, scoutingclubs et cetera. De verkrijging van schenkingen en giften door een SBBI is vrijgesteld van schenk- en erfbelasting, maar voor de inkomstenbelasting is alleen een periodieke gift conform de daarvoor geldende regels aftrekbaar.

Steunstichting SBBI Sinds 2012 kunnen belastingplichtigen giften aan een kwalificerende steunstichting SBBI als persoonsgebon­ den aftrekpost in mindering brengen op het inkomen.

Een steunstichting SBBI is een stichting die speciaal is opgericht om geld in te zamelen ter ondersteuning van een uitgave ter gelegenheid van de viering van een vijf­ jarig jubileum of een veelvoud daarvan voor een SBBI op het gebied van sport en muziek. Een stichting kan maxi­ maal in één kalenderjaar worden aangemerkt als steun­

Zowel de verkrijging door, als de verkrijging van een ANBI is vrijgesteld van schenk- en erfbelasting

februari 2013 | nummer 1 | het Register

33

Kroniek estate planning

n n n n

stichting SBBI. Van belang is onder meer dat het ingeza­ melde geld niet wordt besteed aan de gebruikelijke exploitatie van de SBBI. De besteding dient plaats te vin­ den in het jubileumjaar, het daaraan voorafgaande jaar of het daaropvolgende jaar. De voorwaarden waaraan een steunstichting SBBI moet voldoen, zijn opgenomen in de Uitvoeringsregeling AWR 1994.

Einde schenk- en erfbelasting?

Het haalde de voorpagina’s van de kranten: op 13 juli 2012 deed Rechtbank Breda een opmerkelijke uitspraak.

Het gevolg van deze uitspraak was dat de bedrijfsopvol­ gingsfaciliteit op grond van het gelijkheidsbeginsel ook van toepassing werd verklaard op niet-ondernemings­ vermogen. Het betrof in deze procedure overigens ver­ mogen dat voorheen wel, maar later niet meer kwalifi­ ceerde als ondernemingsvermogen. Met een beroep op deze uitspraak is er in de praktijk veel bezwaar aangete­ kend tegen openstaande aanslagen successierecht/erfbe­ lasting. Het Bureau Vaktechniek van het RB heeft in dat kader een uitgebreid advies geschreven over hoe te han­ delen.

Zonder mantelzorgcompliment komt een mantelzorger niet in aanmerking voor de belastingvrijstelling van € 616.800 over de erfenis Rechtbank Arnhem heeft inmiddels op 1 november 2012 een andersluidende uitspraak gedaan in een zaak over het recht op toepassing van deze gunstige bedrijfs­ opvolgingsfaciliteit. Het ging hier om de vererving van aandelen in een vennootschap. De rechtbank oordeelde hier echter dat de bedrijfsopvolgingsfaciliteit – een grote vrijstelling van erfbelasting – niet van toepassing was, omdat er geen sprake was van een materiële onderne­ ming. Een beroep op het gelijkheidsbeginsel werd, an­ ders dan in de zaak bij Rechtbank Breda, afgewezen. De bedrijfsopvolgingsfaciliteit is in het leven geroepen om eventuele liquiditeitsproblemen bij ondernemingen als gevolg van de heffing van erfbelasting te voorkomen.

Het risico van continuïteit van de onderneming bestaat echter niet bij de vererving van privévermogen, en dus is er, aldus Rechtbank Arnhem, geen sprake van ge­ lijke gevallen. Van nog recenter datum is de uitspraak van Rechtbank Haarlem – 14 december 2012, gepubli­ ceerd op 8 januari 2013 – waarbij dezelfde overweging is gemaakt: geen schending van het gelijkheidsbeginsel.

Ik verwacht dat de kwestie rond de bedrijfsopvolgingsfaciliteit met een sisser zal aflopen

34

het Register | februari 2013 | nummer 1

Het wachten is nu op de Hoge Raad! Ik verwacht dat dit met een sisser zal aflopen. En mocht dat niet zo zijn, dan komt er ongetwijfeld reparatiewetgeving. Maar of het daar nou allemaal beter van wordt?

Het belang van het mantelzorg­ compliment Wat heeft het mantelzorgcompliment met estate plan­ ning te maken? Meer dan u wellicht denkt. Iemand die mantelzorg verleent, kan een zogenoemd mantelzorg­ compliment aanvragen (art. 19a WMO). Dit is een ver­ goeding voor mantelzorgers, als blijk van waardering voor de zorg die ze verlenen. De persoon die wordt ver­ zorgd (zorgvrager) kan zijn of haar mantelzorger voor­ dragen voor zo’n mantelzorgcompliment, dat maximaal € 200 bedraagt (2012). Een en ander wordt geregeld door de Sociale Verzekeringsbank (SVB).

Het verkrijgen van zo’n niet heel erg interessante ver­ goeding is een heel gedoe, maar kan niettemin van groot belang zijn. Ouders en meerderjarige kinderen kunnen geen fiscaal partner zijn en hebben dus ook geen recht op de hoge vrijstelling van € 616.880 voor partners. De enige uitzondering is de bloedverwant in de eerste graad die een uitkering als bedoeld in art. 19a WMO (het man­ telzorgcompliment) genoot in verband met in het kalen­ derjaar, voorafgaand aan het jaar van overlijden van de andere bloedverwant, aan die bloedverwant verleende zorg. Een inwonend kind verleent dus bijvoorbeeld man­ telzorg aan een ouder, krijgt daarvoor een mantelzorg­ compliment en heeft dan bij overlijden van die ouder recht op de hoge vrijstelling.

Een mantelzorger kan zich dan ook flink in de vingers snijden als hij of zij geen aanvraag heeft ingediend voor zo’n compliment: het is dan niet mogelijk om in aan­ merking te komen voor de belastingvrijstelling van € 616.800 over de erfenis. Veel mantelzorgers zijn hier niet van op de hoogte.

Vorderingen en schulden: defiscalisering in de aangifte 2012 Als iemand is overleden, is het veelal testamentair zo geregeld dat de langstlevende de woning, de inboedel, de andere spullen en de bankrekening(en) kan blijven gebruiken. Net als voor het overlijden dus. Geheel in het kader van de verzorging van de langstlevende is dat ook zo bij de wettelijke verdeling. De langstleven­ de neemt dan ook de schulden voor zijn of haar reke­ ning.

Na een overlijden is er derhalve soms sprake van vorde­ ringen en schulden tussen de verkrijgers. De langstle­ vende krijgt (het vruchtgebruik van) de woning en de spulletjes, de kinderen krijgen een (onderbedelings)vor­ dering of worden bloot eigenaar. Er is in de praktijk veel onduidelijkheid over de wijze van waarderen van vorde­ ringen in de aangiften inkomstenbelasting in box 3 (art.

5.4 Wet IB 2001). Soms is dit allemaal ook nog eens las­ tig aan de cliënt uit te leggen, omdat iemand met een vordering op zijn moeder of een bloot eigenaar het ge­ voel heeft belasting te moeten betalen over iets dat hij

n n n n

gevoelsmatig nog helemaal niet heeft. De vraag is altijd of deze vordering en schuld gedefiscaliseerd zijn. Op dat punt is er ook het een en ander gewijzigd.

Regeling tot en met 2011 Tot en met 2011 waren vorderingen en schulden uit hoof­ de van de wettelijke verdeling gedefiscaliseerd. Dat gold ook voor de sterk op de wettelijke verdeling lijkende tes­ tamentaire verdeling waarbij alle goederen naar de langst­ levende zijn overgegaan, onder de verplichting alle schul­ den uit de nalatenschap voor diens rekening te nemen, zoals de quasi-wettelijke verdeling en de aloude ouderlij­ ke boedelverdeling. Voor een vruchtgebruiktestament en andere afwijkende testamenten gold dat echter niet.

Vanaf 2012 Met ingang van 2012 zijn er veel meer verdelingen gede­ fiscaliseerd in box 3. Onder deze defiscalisering vallen nu ook verdelingen krachtens een vruchtgebruiktesta­ ment, partiële verdelingen en andere afwijkende rege­ lingen zoals deze in een testament zijn bepaald. Let er wel op dat een vruchtgebruik krachtens testament moet zijn ontstaan; een vruchtgebruik dat is ontstaan door de verdeling van de nalatenschap was en blijft dus niet ge­ defiscaliseerd.

Ook een legitieme vordering is gedefiscaliseerd, uiter­ aard voor zover deze vordering niet opeisbaar is. Tot en met 2011 was dat ook zo, maar alleen als de nalaten­ schap was verdeeld volgens de toen geldende eisen, dus vergelijkbaar met de wettelijke verdeling. De defiscalise­ ring eindigt als de vordering opeisbaar wordt, bijvoor­ beeld bij overlijden, hertrouwen of faillissement van de langstlevende. De bepalingen voor de opeisbaarheid van deze vorderingen staan in de wet (wettelijke verdeling) of in het testament.

De positie van de executeur Tot slot nog een korte waarschuwing. Vanaf 2012 is de rol van de executeur – vroeger: executeur testamentair – veranderd. Om misbruik te voorkomen is de executeur verplicht om de aangifte erfbelasting in te dienen en daarmee aansprakelijk geworden voor de juistheid van de aangifte. Ook moet hij zorg dragen voor de betaling van de aangifte erfbelasting. Voor RB-adviseurs en ande­ ren die worden gevraagd deze rol als executeur op zich te nemen, wel even iets om goed bij stil te staan. Iemand die als executeur in een testament is aangewezen, kan weigeren om als zodanig op te treden.

Al met al voldoende te doen op het gebied van estate plan­ ning. Ik wens u een fiscaal vriendelijk 2013 toe! <<< februari 2013 | nummer 1 | het Register

35

n n n n n

Citaat uit Peter Essers’ boek ‘Belast verleden’:

‘ Het was derhalve één grote duivelse schijnvertoning’ Eind vorig jaar deed het RB al zijn leden het boek ‘Belast verleden; het Nederlandse belastingrecht onder nationaalsocialistisch regime’ van senator en hoogleraar belastingrecht Peter Essers cadeau. Een geste waar eigenlijk maar één tegenprestatie tegenover kan staan, namelijk de inhoud daarvan daadwerkelijk tot zich nemen, ook al levert dat geen PE-punten op. Voor de inmiddels vrijwel volledig naoorlogse generatie RB-leden is het beslist de moeite waard om kennis te nemen van de keuzes die voorbeeldfiguren uit hun vakgebied onder die grimmige omstandigheden hebben gemaakt.

Tekst: Ton Kamminga; foto’s: Raphaël Drenth

H

et zijn ook met name die keuzes en de daar­ bij horende morele dilemma’s die Essers tot zijn onderzoek hebben bewogen. Geboren in het Zuid-Limburgse Margraten – de plaats van de Amerikaanse oorlogsgraven – was hij zich al jong bewust van de verschrikkingen van de Tweede Wereld­ oorlog. In de loop der jaren wakkerden enkele ervarin­ gen zijn belangstelling verder aan: ‘Ik heb een poosje bij Financiën gewerkt en kreeg daar enkele stukken uit de oorlog te zien. Een daarvan was een ontwerp van een speciale vermogensbelasting voor joden. Later, bij mijn onderzoek, heb ik daar overigens merkwaardig genoeg geen spoor meer van terug kunnen vinden.’ Voor een hoogleraar belastingrecht is daarnaast het feit dat uitge­ rekend in de beginjaren van de oorlog het fundament van ons huidige belastingstelsel is gelegd, vanzelfspre­ kend extra intrigerend. Het hoe en waarom daarvan be­

‘ Het is deze Rinkefeil die een sleutelpositie bleek te vervullen’

36

het Register | februari 2013 | nummer 1

schrijft hij in zijn boek dan ook uitgebreid. Maar vooral het boek Focus op Fiscus uit 1990 – dat onder andere ook ging over het reilen en zeilen van de Belastingdienst in ’40-’45 – triggerde zijn nieuwsgierigheid nog het meest.

Sabbatical In 2010 nam Essers een sabbatical van vier maanden op, die hij gebruikte om nader onderzoek te doen naar de mate waarin de diverse Nederlandse belastinggremia de doelstellingen van de bezetter hebben gedwarsboomd of gesaboteerd. Daartoe spitte hij om te beginnen alle rele­ vante documenten bij het NIOD door. Mede dankzij twee boeken van NIOD-onderzoeker Gerard Aalders – ‘Roof’ en ‘Berooid’ – wist hij al het nodige van de wijze waarop de bezittingen van de Nederlandse joden waren gekaapt.

Kernbegrippen daarbij zijn twee Liro-verordeningen en de Pauschregelung. Bij het NIOD trof hij onder meer alle cor­ respondentie van een zekere Rudolf Rinkefeil met Berlijn aan. Essers: ‘Tot mijn verbazing bleek niemand zich ooit echt in die informatie te hebben verdiept. Het is deze Rin­ kefeil die een sleutelpositie bleek te vervullen, niet alleen tijdens de oorlog, maar dus ook in mijn onderzoek. Mijn echtgenote heeft toen brieven gestuurd naar alle Rinke­

n n n n n

februari 2013 | nummer 1 | het Register

37

n n n n n

Belast verleden

feils die zich in Duitse telefoonboeken bevinden. Uitein­ delijk vonden we zijn inmiddels hoogbejaarde zoon Hanns Rinkefeil, die veel informatie en enkele foto’s over en van zijn vader kon aanleveren.’

Niet alleen het NIOD, maar ook instanties als het Natio­ naal Archief, het ministerie van Financiën en het Belas­

‘ De tactiek was om het Nederlandse apparaat zo veel mogelijk tot medewerking te bewegen’ ting & Douane museum, alsook een meerdaags bezoek aan het Bundesarchiv te Berlijn verschaften Essers de broodnodige informatie. Voorts kreeg hij de beschikking over een aantal tapes met gesprekken die halverwege de jaren tachtig waren gevoerd met een aantal hoofdrolspe­ lers rond dit onderwerp, ter voorbereiding op eerderge­ noemd boek Focus op Fiscus. Op die tapes heeft overigens tot 2001 een embargo gezeten, vanwege de gevoelige in­ formatie over bepaalde personen. Nu staat een selectie van deze gesprekken op een bij het boek gevoegde dvd.

Ten slotte verzekerde Essers zich ook van de medewer­ king van drie van zijn studenten: de eerste onderzocht de heffing van successierecht na de oorlog, de tweede ploegde de belastingtijdschriften uit de oorlogstijd door en de derde deed onderzoek naar het ‘zwarte hoofdbe­ stuur’. Essers: ‘Dat was een clubje van voornamelijk hoofdinspecteurs van inspecties in den lande dat zich niet kon vinden in de accommoderende opstelling van de leiding van de Belastingdienst en zich verdienstelijk maakte in het verzet.’

Techneuten Zoals gezegd was eerdergenoemde Rinkefeil een sleutelfi­ guur in het onderzoek. Deze Duitse fiscalist, die zijn spo­ ren in Duitsland al ruimschoots had verdiend, had als op­ dracht een flinke middelenstroom richting Duitsland op gang te brengen: ‘De tactiek die daarbij met name in de eerste oorlogsjaren werd gevolgd, was om het Nederland­ se apparaat zo veel mogelijk intact te laten en ook zo veel mogelijk tot medewerking te bewegen. Aan zijn Neder­ landse tegenhanger, directeur-generaal en waarnemend secretaris-generaal Hendrik Postma van de Belasting­ dienst, had hij wat dat betreft een goede. Om te beginnen spraken de Duitse voorstellen tot hervorming van het be­ lastingstelsel deze topman zeer aan; ze strookten met wat er in Nederland voor de oorlog in de commissie-Boden­

‘ Het was bij uitstek aan Postma en de zijnen om het verschil te maken tussen empathisch en kil ambtelijk handelen’

38

het Register | februari 2013 | nummer 1

hausen bij onder anderen de departementsambtenaren al aan gedachtevorming had plaatsgevonden. Maar ook an­ derszins legde Postma de Duitsers weinig in de weg.’

Ze lagen elkaar wel, Rinkefeil en Postma. Essers: ‘Hanns Rinkefeil schetste mij in de uitvoerige correspondentie die ik met hem had – ik heb hem overigens (nog) niet persoonlijk ontmoet – het beeld van een vader die een zware worsteling doormaakte. Hij was een typische techneut, die zijn vak zo goed mogelijk wilde uitoefenen en er trots op was als hij een klus had geklaard. Niet één keer heb ik hem kunnen betrappen op een nazi-achtige uitlating. Zelfs liet hij een scherp protest horen toen de Duitsers op oneigenlijke wijze bezig waren ons land leeg te roven, al nam hij vervolgens wel genoegen met het antwoord dat ‘het bij de vrede allemaal wel goed zou ko­ men’. Al met al ontwikkelde ik gaandeweg steeds meer sympathie voor Rinkefeil, maar mede dank zij mijn me­ delezers Richard Happé en Dick Schonis heb ik steeds de vereiste afstand en nuchterheid kunnen behouden. Per slot van rekening bleef Rinkefeil op zijn post en was hij per saldo toch de succesvolle uitvoerder van de opdracht van zijn stukken minder nobele superieuren.’

‘Eigenlijk,’ zegt Essers, ‘leken Rinkefeil en Postma erg op elkaar; ze waren beiden apolitiek en gingen op in hun vak. In feite hebben ze zich allebei laten gebruiken, en wel door de rabiate nazi’s Fischböck (‘viespeuk’ in de volksmond) en Seyss-Inquart. Dat valt natuurlijk vooral Postma en zijn directe medewerkers Smeets (organisa­ tie) en Reijne (personeel) aan te rekenen. Ze hebben zich een aantal keren als typische uitvoerders gedragen, terwijl het in die gevallen bij uitstek aan hen was om het verschil te maken tussen empathisch en kil ambtelijk handelen. Wat ook niet hielp, was dat Leo Trip, indertijd president van De Nederlandsche Bank en in het eerste bezettingsjaar tevens waarnemend secretaris-generaal op Financiën, de plannen voor een nieuw belastingstel­ sel stevig aanmoedigde.’ Overigens zijn de desbetreffen­ de topambtenaren van Financiën er soms wel in geslaagd bepaalde maatregelen van de Duitsers te blokkeren. Zo hebben ze de plannen van de nazi’s geblokkeerd om de fiscale kinderaftrek voor joodse kinderen uit te sluiten.

Ook hebben ze zich ingespannen om de inzet van belas­ tingambtenaren voor de arbeidsinzet in Duitsland zo veel mogelijk tegen te houden.

Dilemma’s en keuzes Essers’ conclusie luidt dat de Belastingdienst, met Post­ ma voorop, weliswaar een aantal Duitse wensen heeft weten tegen te houden, maar dat in hoofdzaak toch spra­ ke is geweest van een tamelijk accommoderende opstel­ ling. Tekenend is het enthousiasme en de snelheid waar­ mee deze dienst het nieuwe belastingstelsel heeft weten te implementeren, waardoor de Duitsers al snel extra fi­ nanciën voor het uitvoeren van hun oorlogszuchtige plannen kregen. Maar ook de vasthoudendheid bij het innen van belastingschulden geeft te denken, zeker waar het de joodse vermogens betreft. Essers: ‘Met de Li­ ro-verordeningen waren die vermogens door de Duitsers de facto geconfisqueerd. Vervolgens hebben ze de indivi­

n n n n n

duele rekeningen opgeheven en alles op een Sammelkonto gezet. De vraag is: wat wist Postma hier nu van? Wel­ nu, om te voorkomen dat de Belastingdienst, door beslag te laten leggen op de Liro-rekeningen van joden met een belastingschuld, zou ontdekken dat die individuele re­ keningen niet meer bestonden, kwamen de Duitsers met Postma de Pauschregelung overeen, een lumpsumbe­ taling ter collectieve afdoening van de joodse belasting­ schulden. Die regeling gold echter ook voor joden die geen Liro-tegoed hadden. Bovendien vervielen op grond van deze regeling eventuele vorderingen van joden op de fiscus wegens te veel betaalde belastingen aan de staat. Gevoegd bij hetgeen intussen al wel bekend was over het lot van de joodse medeburgers – van razzia’s tot en met hun transport naar Westerbork – moet dit Post­ ma toch op zijn minst aan het denken hebben gezet.

Maar in plaats daarvan ging hij de lumpsumbetaling niet als finale kwijting beschouwen, maar slechts als een voorschot van niet meer dan 46%. Toen de gemengd ge­ huwde joden onder strikte voorwaarden in de loop van 1943 weer een eigen rekening konden aanhouden bij de Liro-bank, heeft Postma geprobeerd om de resterende 54% alsnog te innen. Zelfs na de oorlog heeft de Belas­ tingdienst die 54% nog enige tijd proberen te innen bij de joden die de Holocaust hadden overleefd. Ik heb daar maar één woord voor: beschamend.’

Eenzelfde naïviteit had Postma eerder aan de dag gelegd door medewerking te verlenen aan de activiteiten van

‘Ik heb daar maar één woord voor: beschamend’ de Zentralstelle für jüdische Auswanderung. Daar moesten joden zich toe wenden als ze in aanmerking wilden ko­ men voor emigratie. Essers: ‘Ten eerste heeft Postma het laten gebeuren dat daar vanuit zijn eigen dienst twee no­ toire nazi-sympathisanten de scepter gingen zwaaien – Van Dintel en Van Fraeijenhove – maar bovenal heeft hij willens en wetens de geheimhoudingsplicht van de Be­ lastingdienst geschonden door alle bij de Belastingdienst bekende inkomens- en vermogensgegevens van deze as­ pirant-emigranten aan de Duitsers te overhandigen. Een bewijs dat men de belasting had betaald, was namelijk een voorwaarde om te mogen emigreren. In werkelijk­ heid was het echter een handige manier van de Duitsers om precies te weten te komen wat de joden bezaten voordat ze op transport werden gesteld. Kortom, het was één grote duivelse schijnvertoning.’

Toch was men blijkbaar niet altijd even gelukkig met deze situatie, getuige enkele stukken die Essers in het Nationaal Archief aantrof: ‘Op een van die documenten was bijvoorbeeld een passage met de woorden ‘vrijwilli­ ge emigratie’ doorgestreept. En voor wat betreft de be­ noeming van Van Dintel had men zijn functie veranderd van ‘hoofd’ in ‘chef’ – blijkbaar een iets lagere kwalifica­

februari 2013 | nummer 1 | het Register

39

n n n n n

Belast verleden

der registratie en domeinen die het voor het zeggen had.

Het was een soort elitekorps, met daarbinnen sterk hiërar­ chische verhoudingen. Toen er vervolgens vanwege het toenemende belang een aparte dienst der directe belastin­ gen werd opgericht, werden de medewerkers daarvan niet als volwaardige (fiscaal)juristen beschouwd. Ze werden vaak met enig dedain behandeld. Ook hadden de leden van het registratiedienstvak, anders dan hun collega’s van de directe belastingen, weinig directe contacten met de belas­ tingplichtigen. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat het met name de leden van het dienstvak der directe belastingen waren die in het verzet gingen. Essers: ‘Het wa­ ren individuele mensen uit de dienst der directe belastin­ gen die zich het lot van de minder fortuinlijken aantrok­ ken. Zo heeft het ‘zwarte hoofdbestuur’ in samenwerking met het Nationaal Steunfonds flinke bedragen naar het verzet kunnen doorsluizen. Ook belastingconsulenten en inspecteurs werkten samen, bijvoorbeeld door gelden ach­ ter te houden, hulp te bieden bij procedures en vooroverleg met Financiën te plegen. In feite trokken beide groepen in die tijd naar elkaar toe (een soort horizontaal toezicht avant la lettre - TK).’

Na de oorlog

‘ Wat ik voor deze tijd graag als waarschuwing wil meegeven, is: pas op met regels zijn regels’ tie – en was ook het woord ‘detachering’ vervangen door ‘ter beschikking stellen’, daarmee aangevend dat hij nog steeds onder zijn oorspronkelijke inspectie viel.’

Ook de opstelling van de Hoge Raad in oorlogstijd kan Es­ sers niet bekoren. ‘Met het zogenoemde Toetsingsarrest had de Hoge Raad zichzelf natuurlijk al min of meer buitenspel gezet, maar vervolgens heeft ook de belastingkamer van de Hoge Raad gefaald door in een drietal arresten de kans te la­ ten lopen zich kritisch uit te laten over typische nazi-maat­ regelen. Zo bestond dit rechtscollege het in 1944, toen het al lang en breed wist van de achtergrond van de Liro-veror­ deningen, om voor de vermogensbelasting geen enkele waardevermindering toe te staan op het bij de Liro-bank on­ dergebrachte vermogen van de – overigens op dat moment al in Auschwitz vermoorde – joodse burger Justus Lissauer.

Niet dat de Hoge Raad van dit droeve feit op de hoogte zal zijn geweest, maar er waren natuurlijk genoeg andere aan­ wijzingen voor de belabberde omstandigheden waarin de joden verkeerden. En hoewel de belastingkamer van de Raad op dat moment twee nazi-sympathisanten telde, was toch een of andere vorm van protest op zijn plaats geweest.

Ook fiscaaltechnisch was daar genoeg reden voor.’

Elite Onthullend en onthutsend is Essers’ beschrijving van de vooroorlogse verhoudingen binnen de Belastingdienst. On­ der het toen vigerende belastingstelsel was het de dienst

40

het Register | februari 2013 | nummer 1

Voor wat betreft de nasleep van de oorlog besteedt Essers met name aandacht aan de zuivering van topman Postma.

Vanuit het ‘zwarte hoofdbestuur’ waren er beschuldigin­ gen tegen hem geuit, waarna hij voorlopig met verlof was gestuurd. Essers: ‘Die tijd heeft Postma gebruikt om een uitgebreid verweer te schrijven. De stukken over de be­ handeling van zijn zaak zijn openbaar, maar voor die van zijn verweer moest ik meer moeite doen. Ook daarin komt de techneut in Postma weer bovendrijven: over zijn beleid jegens de joden rept hij met geen woord! Merk­ waardig genoeg maakte dat overigens ook geen deel uit van het zuiveringsproces. De beschuldigende vinger wees hoofdzakelijk naar zijn opstelling rond de gedwongen ar­ beidsinzet, waarbij ook medewerkers van de Belasting­ dienst zijn opgeofferd. Maar uitgerekend op dat punt viel Postma weinig te verwijten, al vond het zwarte hoofdbe­ stuur dus van wel. Eind van het liedje was in elk geval dat hij op zijn post terugkeerde, zij het dat in 1949 een deel van zijn bevoegdheden werd ondergebracht in een nieuw directoraat-generaal Fiscale Zaken, onder leiding van Wil­ lem van den Berge. Postma heeft dat als een vernedering ervaren, zeker toen Van den Berge, niet bepaald een vriend van hem, een paar jaar later staatssecretaris en daarmee tevens zijn directe baas werd.’

Terugkijkend op zijn onderzoek zegt Essers: ‘Telkens kwam bij mij de vraag op: hoe zou ik zelf hebben gerea­ geerd, of wat zou ik zelf hebben gedaan? Daar kom je nooit achter. Wees zeker op je hoede voor degene die op zo’n vraag al te stoer doet. Mijn onderzoek was puur ingegeven uit nieuwsgierigheid, en dan vooral naar de intermenselij­ ke verhoudingen. Wat ik voor deze tijd graag als waarschu­ wing wil meegeven, is: pas op met ‘regels zijn regels’; kijk altijd naar de bedoelingen van die regels en de omstandig­ heden waarin ze moeten worden toegepast.’ <<<

het

Verenigingsnieuws Ledenservice

Een goed begin?

Tijdens de Kerstvakantie had ik eindelijk weer eens de tijd om de kranten echt te spellen. In het weekendnummer van NRC van 29 december 2012 trof ik een bijzonder interessant artikel aan van William E. Halal over verwachte nieuwe technieken in de komende decennia. Dit in het kader van het zogenoemde Tech Cast project (zie techcast.org).

Men onderscheidt een aantal sectoren, zoals Energie en milieu, IT, E-commerce, Medisch en biogenetisch, enzovoorts.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: het ziet er goed uit. In 2015 komt een nieuwe golf van economische groei op gang. In het artikel wordt een grafiek getoond waarin de x-as de tijd en de y-as de waarschijnlijkheid (procentuele kans op realisatie) van de voorspelling is. Uiteraard neemt met het verloop van de tijd ook de waarschijnlijkheid van het uitkomen van de voorspelling af. De grafiek loopt tot 2040. Op korte termijn zijn de waarschijnlijkheden tussen de 60 en 80%! Op lange termijn altijd nog ruim boven de 55% (2030).

Natuurlijk dien je een zekere scepsis te bewaren ten opzichte van toekomstvoorspellers, maar de getoonde doorbraken ogen gefundeerder en erg veel waarschijnlijker dan – pakweg – de voorspellingen op grond van de Maya-kalender.

Wat hebben wij daaraan? Behalve hoopgevende voorspellingen voor ons allen op het gebied van bijvoorbeeld de ontwikkelingen in de geneeskunde en de gezondheidszorg zijn voor ons in zakelijk opzicht met name de economische signalen van

belang. En, zoals hierboven beschreven, die zijn op redelijk korte termijn positief. In 2013 en 2014 moeten we de adem inhouden, optimaliseren en sturen op service en kwaliteit, zodat we in 2015 de draad van de groei weer geleidelijk kunnen oppakken.

Hoe kan het RB faciliteren dat die goede voornemens in daden worden omgezet? Door voortdurend te blijven focussen op de behoeften van de leden, door zijn netwerkfunctie goed en liefst nog beter te vervullen en door te luisteren naar uw wensen en naar de trends en geluiden uit de markt.

In 2012 heeft het RB nog steeds groei in ledental en in activiteiten kunnen realiseren en dat stemt ons tevreden. Niet tevreden in de betekenis van ’lekker achterover leunen‘, maar een soort van tevredenheid die ons doet beseffen dat we nog meer waarde voor uw contributie moeten kunnen realiseren.

En dat is ons goede voornemen.

Het jaar begon voor ons min of meer met de aftrap tijdens de Nieuwjaarsbijeenkomst in De Flint. Volgens de voorzitter in zijn openingswoord kon dit wel eens een historische bijeenkomst zijn geweest van het kaliber “Ja, jochie; Oma was er bij op 14 januari 2013”… Dat er in de nabije toekomst sprake zal zijn van voldoening op aangifte lijdt geen twijfel. Over de randvoorwaarden moeten we dan nog wel wat harde noten kraken. Voor wie er niet in gelooft: weet u nog dat 8 jaar geleden er een rondtrekkend circus was over ‘de elektronische aangifte’? Dat kunnen we ons nu bijna niet meer voorstellen…

In ieder geval wist Cesar Zuiderwijk de zaal tot een swingend drumconcert te verleiden, waarbij wij lieten zien dat we niet in de categorie saaie mensen vallen.

Het goede begin is gemaakt; de rest komt eraan. Blijf ons kritisch volgen en houd ons scherp. We doen het voor en met u!

Overigens ben ik van mening dat de erf- en schenkbelasting dient te worden afgeschaft.

Peter van den Berg directeur

Gebruikt u het RB-logo?

Om eenduidig en herkenbaar te communiceren worden leden met een gewoon lidmaatschap (met de titels bc, CB en FB) gestimuleerd het RB-logo te gebruiken. In de praktijk komen wij nog wel eens het voormalige logo van CB of NFB tegen op websites en drukwerk van leden. Wij wijzen u erop dat het huidige logo als download beschikbaar is op het ledendeel van de RBwebsite. Naast het logo in diverse formaten vindt u hier ook meer informatie over en de voorwaarden voor het logogebruik en de huisstijlvoorschriften.

februari 2013 | nummer 1 | het Register

41

het

Verenigingsnieuws Vakinformatie

Let op aanvragen uitstel­ regeling belastingconsulenten voor het jaar 2012 De meeste fiscale dienstverleners maken gebruik van de uitstelregeling belastingconsulenten. Het verzoek om uitstel voor het indienen van aangiften inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting over het belastingjaar 2012 moet voor 1 april 2013 plaatsvinden.

U kunt hiervoor gebruikmaken van professionele software of van het door de Belastingdienst beschikbaar gestelde formulier (zie www.belastingdienst.nl). Maakt u gebruik van professionele software, dan kan het verzoek via Digipoort of via het Bapi-kanaal worden ingestuurd.

Een uitstelverzoek voor een relatie voor het jaar 2012 wordt onder de uitstelregeling belastingconsulenten afgewezen indien in de jaren 2009 tot en met 2011 tot tweemaal toe de aangifte te laat is ingediend. Een aangifte is te laat ingediend voor de uitstelregeling als het indienen heeft plaatsgevonden na de uiterste datum van het verleende uitstel (meestal 1 mei).

Dit soort afwijzingen zal dit jaar bij het verzoek om uitstel voor de aangiften over 2012 voor het eerst gaan plaatsvinden. Wordt een afwijzing ontvangen, dan kan wel nog individueel uitstel worden aangevraagd voor de desbetreffende relatie, maar er wordt dan slechts uitstel verleend tot 1 september 2013.

Niet alle fiscale dienstverleners wisten of hun relaties over de jaren 2009 en 2010 hun aangiften tijdig hadden ingediend. De Belastingdienst heeft daarom eind vorig jaar elke dienstverlener een eigen overzicht doen toekomen met relaties die in een of meer van bovenstaande jaren hun aangifte te laat hadden ingediend. Voor relaties die op dit overzicht voorkomen, dreigt het gevaar dat zij voor de aangifte inkomstenbelasting of vennootschapsbelasting 2012 geen uitstel meer verkrijgen op basis van de uitstelregeling belastingconsulenten. Uitstel kan echter veilig worden gesteld door in elk geval de aangifte over het belastingjaar 2011 tijdig in te dienen, dus voor 1 mei 2013.

In het geval dat de laatste aangifte (over 2011) wel tijdig wordt ingediend, zal namelijk toch normaal uitstel worden verleend voor de aangifte over het belastingjaar 2012 volgens de uitstelregeling belastingconsulenten. Dit geldt zelfs indien zowel over het jaar 2009 als 2010 de aangifte te laat werd ingediend.

Het RB adviseert dan ook om relaties die op de lijst van de Belastingdienst voorkomen op bovenstaande te wijzen. Mogelijk kan dit deze relaties stimuleren om hun gegevens nu wel tijdig aan te leveren.

42

het Register | februari 2013 | nummer 1

Nieuw op de site Bureau Vaktechniek heeft de afgelopen periode diverse notities geactualiseerd, waaronder: – Bedrijfsopvolging en aanmerkelijk belang – Informatiebeschikking – Lijfrenten – Investeringsaftrek – Bijleenregeling – Bedrijfsopvolgingsfaciliteit successiewet ook van toepassing op privévermogen?

De notities informeren u over actuele fiscale ontwikkelingen rondom wet- en regelgeving en jurisprudentie zodat u uw klanten hierover kunt adviseren. >> U vindt de notities op het ledendeel van de RB-website

Gratis forumbijeenkomst voorjaar 2013 Op zaterdag 16 maart 2013 vindt van 13.30 tot 17.00 uur wederom een gratis forumbijeenkomst plaats in Hotel Van der Valk in Vianen.

Tijdens deze middag kunt u praktijkvragen stellen aan fiscalisten van Bureau Vaktechniek en ervaringen delen met andere RB-leden.

Vooraf uw vragen stellen Tijdens de forumbijeenkomst gaat Bureau Vaktechniek uitgebreid in op uw fiscale praktijkvragen en die van andere leden. Onlangs ontving u via een nieuwsflits een oproep uw vragen vooraf te stellen via het vragenformulier op www.rb.nl. Dit geeft de sprekers de gelegenheid zich gedegen op het onderwerp voor te bereiden. Tijdens de bijeenkomst kan ieder lid uiteraard meedoen aan de discussie.

U kunt uw vragen nog indienen tot en met vrijdag 15 februari 2013.

Afhankelijk van het aantal ingediende vragen kan door Bureau Vaktechniek worden besloten om een selectie te maken. Indien uw vraag niet tijdens de bijeenkomst aan bod komt, ontvangt u uiteraard wel per e-mail een antwoord.

antwoord

VRAAG

Vragen aan Bureau Vaktechniek

Kan mijn cliënt zijn IB-onderneming voorafgaand aan de voorgenomen verkoop daarvan nog inbrengen in een bv?

Een van onze leden stelde onlangs bij de helpdesk van Bureau Vaktechniek de volgende kwestie aan de orde. Een cliënt houdt zich bezig met de inzameling van afvalstoffen. De activa in de onderneming bestaan uit een klantenkring en een vrachtauto. Deze cliënt heeft het voornemen om de klantenkring te verkopen, waarmee een forse winst kan worden behaald. De vrachtauto wordt niet verkocht; hiermee wil de cliënt in Duitsland een nieuwe klantenkring opbouwen voor de inzameling van afvalstoffen. Kan deze cliënt zijn onderneming voor de overdracht van de klantenkring geruisloos inbrengen in een bv, zodat de overdrachtswinst slechts met 25% vennootschapsbelasting wordt belast? Maakt het hierbij verschil of de nieuwe activiteiten in Duitsland vóór of na de overdracht van de Nederlandse klantenkring worden gestart?

Artikel 3.65 Wet IB 2001 bevat een faciliteit voor de geruisloze inbreng van een IB-onderneming in een bv.

Aan de toepassing van deze faciliteit zijn voorwaarden verbonden; dit zijn de Standaardvoorwaarden. Nu de bv kort na de inbreng een belangrijk onderdeel van de onderneming – namelijk de klantenkring – overdraagt aan een derde, rijst de vraag of sprake is van een omzetting.

In onderdeel 4.2.1 van het besluit waarin de Standaardvoorwaarden zijn opgenomen, is opgemerkt dat er geen minimumtermijn geldt voor de voortzetting van de onderneming door de bv. In principe is de faciliteit van de geruisloze inbreng dus ook van toepassing indien na de inbreng in de bv bepaalde zaken worden verkocht aan een derde. Artikel 3.65 Wet IB 2001 is echter niet van toepassing als de inbreng onderdeel is van een geheel van rechtshandelingen gericht op de overdracht van de onderneming aan een derde. Omdat de klantenkring zo’n belangrijk onderdeel is van de onderneming, zou het standpunt kunnen worden ingenomen dat met de verkoop daarvan in feite de gehele onderneming wordt overgedragen. De faciliteit van de geruisloze inbreng zou dan niet kunnen worden toegepast; de inbreng van de onderneming in de bv zou dan tot een fiscale afrekening leiden.

In dit verband lijkt het inderdaad verschil te maken wanneer de nieuwe activiteiten in Duitsland worden gestart.

Als dit gebeurt na de overdracht van de Nederlandse klantenkring, kan worden gesteld dat de faciliteit niet van toepassing is. Het resterende activum, in feite alleen de vrachtauto, is geen onderneming. Wanneer bij verkoop van de Nederlandse klantenkring al een (kleine) Duitse klantenkring zou bestaan, kan echter worden verdedigd dat de bv een onderneming blijft drijven. Er kan dan worden beargumenteerd dat de faciliteit van de geruisloze inbreng van toepassing is.

Indien de overdracht van de Nederlandse klantenkring zou plaatsvinden in de vorm van een bedrijfsfusie, kan de faciliteit van de geruisloze inbreng ook van toepassing zijn. Dit blijkt uit onderdeel 4.2.2 van de toelichting op de Standaardvoorwaarden. Dat zou echter betekenen dat de bv de Nederlandse klantenkring zou moeten overdragen in ruil voor aandelen in een vennootschap van de koper, en dus niet tegen een koopsom in contanten. De bv zou dan via een aandelenbelang betrokken moeten blijven bij de Nederlandse onderneming. Die betrokkenheid zou bovendien in principe ten minste drie jaar moeten voortduren. Het is natuurlijk de vraag of de cliënt en de koper dat beiden wenselijk vinden.

Als RB-lid kunt u bij de helpdesk van Bureau Vaktechniek vragen stellen over uw fiscale praktijk.

Onze fiscalisten helpen u met name door collegiaal te overleggen, te ‘klankborden’ en eventueel door te verwijzen naar specialisten. U bereikt de helpdesk via het contactformulier op het ledendeel van de RB-website.

Dr. R.N.F. Zuidgeest Hoofd Bureau Vaktechniek

februari 2013 | nummer 1 | het Register

43

het

Verenigingsnieuws Model onder de aandacht

Model onder de aandacht: Checklist ontslagaanvraag UWV WERKbedrijf Register Belastingadviseurs heeft samen met Bol Juristen een databank met juridische modelovereenkomsten ontwikkeld, toegespitst op het privaatrecht. De juridische modellen kunnen door RB-leden worden gebruikt in de fiscale adviespraktijk. In elk nummer van Het Register lichten we een model voor u toe of behandelen we een actualiteit of een voor uw adviespraktijk interessant aspect uit een model.

Het ontslagrecht is sinds de kabinetsplannen van het nieuwe kabinet opnieuw in de schijnwerpers komen te staan. In Nederland kennen we het zogenaamde duale ontslagstelsel, hetgeen inhoudt dat een werkgever bij een ontslagvoornemen twee verschillende ontslagroutes kan bewandelen. De werkgever kan een ontbindingsverzoek indienen bij de kantonrechter of een ontslagvergunning aanvragen bij UWV WERKbedrijf.

Los van het feit dat de beide procedures hun eigen procedurele aspecten kennen, zit er ook verschil in de financiële uitkomsten van beide procedures. Bij een ontbinding door de kantonrechter kan deze een ontslagvergoeding toekennen. Indien UWV WERKbedrijf een ontslagvergunning toekent, geschiedt dit zonder ontslagvergoeding (wel kan de werknemer naderhand nog een kennelijk onredelijk ontslagprocedure entameren bij de kantonrechter). Het verschil in financiële uitkomst tussen beide ontslagroutes is menigeen een doorn in het oog.

Ook het kabinet is niet gecharmeerd van twee ontslagroutes en wil de gang naar de kantonrechter onmogelijk maken c.q. beperken tot enkele bijzondere gevallen. In de visie van het kabinet wordt de ontslagprocedure bij UWV WERKbedrijf de hoofdroute voor ontslag.

De ontslagprocedure van UWV WERKbedrijf wordt nu reeds veelvuldig gebruikt in geval van bedrijfseconomische redenen.

UWV WERKbedrijf dient bij de beoordeling van de ontslagen het Ontslagbesluit in acht te nemen. Hiervoor heeft UWV ook beleidsregels ontwikkeld. Deze beleidsregels zijn te raadplegen via www.werk.nl. Op basis van deze beleidsregels is de checklist ontslagaanvraag ontwikkeld, zoals deze is opgenomen in de juridische modellenbank.

De beleidsregels worden met enige regelmaat door UWV aangepast, recentelijk door het Besluit Beleidsregels ontslagtaak UWV 2012. Dit besluit is met ingang van 1 september 2012 in werking getreden. UWV merkt in de toelichting op dat verschillende hoofdstukken van de beleidsregels zijn aangepast naar aanleiding van ervaringen en signalen uit de praktijk. De belangrijkste wijzigingen zijn in het desbetreffende besluit toegelicht.

Voor wat betreft bedrijfseconomische ontslagen zijn de doorgevoerde wijzigingen op het gebied van het afspiegelingsbeginsel (hoofdstuk 10 beleidsregels), de bedrijfsvestiging

44

het Register | februari 2013 | nummer 1

(hoofdstuk 11 beleidsregels) en de herplaatsing (hoofdstuk 20 beleidsregels) van belang. Hierna gaan wij kort in op deze wijzigingen.

Bedrijfsvestiging Om te kunnen bepalen binnen welke groep werknemers het afspiegelingsbeginsel dient te worden toepast, is het noodzakelijk om allereerst te bepalen welke onderneming of ondernemingen door UWV worden beschouwd als bedrijfsvestiging.

Nieuw is een paragraaf waarin UWV criteria vastlegt om vast te kunnen stellen of meerdere rechtspersonen samen als één bedrijfsvestiging dienen te worden aangemerkt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een moeder- en dochteronderneming waarbij feitelijk sprake is van één organisatorische eenheid en de zeggenschap over het personeel is geconcentreerd in één hand. Het afspiegelingsbeginsel moet dan redelijkerwijs worden toegepast op de personeelsbestanden van deze rechtspersonen samen. In dit verband heeft de minister van SZW opgemerkt dat wanneer een onderneming een aparte BV heeft opgericht met het veronderstelde doel om werknemers makkelijker te kunnen ontslaan, of als werknemers direct voorafgaande aan het vragen van een ontslagvergunning in een al langer bestaande aparte BV zijn geplaatst, het UWV bij de toepassing van het afspiegelingsbeginsel hiermee rekening zal houden.

Afspiegelingsbeginsel Het afspiegelingsbeginsel is het verplichte selectiecriterium om bij een ontslag om bedrijfseconomische redenen te bepalen welke werknemer voor ontslag moet worden voorgedragen. In dit kader heeft UWV een stappenplan vastgesteld. Met de wijzigingen per 1 september 2012 heeft UWV dit stappenplan vereenvoudigd. Eén procedurele stap is verdwenen uit het stappenplan, echter de materiële uitkomst is onveranderd gebleven.

Daarnaast heeft UWV een in de praktijk regelmatig voorkomende situatie uitgelegd. Dit betreft de situatie van twee werknemers met dezelfde, uitwisselbare functie, ingedeeld in dezelfde leeftijdsgroep en in dienst getreden op dezelfde datum. UWV heeft aan het stappenplan toegevoegd dat in zodanig geval een redelijke toepassing van het afspiegelingsbeginsel met zich meebrengt dat de werkgever dan een keuze mag maken welke werknemer hij voor ontslag voordraagt. Dit is overigens geen wijziging van eerder bestaand beleid.

TIP

Wij sluiten dit artikel af met een tip. Indien u voor uw klanten aan de slag gaat met het opstellen van een UWV ontslagaanvraag, raadpleeg dan de toepasselijke beleidsregels via www.werk.nl zodat u altijd beschikt over de meest recente tekst van de beleidsregels. Middels de beleidsregels wordt uitvoering gegeven aan het toetsingskader, zoals neergelegd in het Ontslagbesluit.

Herplaatsing Een ander element dat bij een UWV ontslagaanvraag om bedrijfseconomische redenen aan de orde komt, is de herplaatsingsmogelijkheid. Van een werkgever mag worden verwacht dat hij zich inspant om een werknemer, van wie de arbeidsplaats vervalt, te herplaatsen.

Met de nieuwe beleidsregels is het hoofdstuk omtrent herplaatsing aangepast. Toegevoegd is de regel dat in geval van het voorhanden zijn van een passende functie een interne kandidaat voorgaat op een externe kandidaat. Een werkgever kan met andere woorden gedwongen worden tot herplaatsing van de voor ontslag voorgedragen werknemer in een andere passende functie, indien deze voorhanden is.

U vindt de juridische modellenbank op het ledendeel van www.rb.nl.

Bij korte vragen over het gebruik van of behoefte aan uitleg over de modellen kunt u gratis gebruik maken van de Juridische Helpdesk van Bol Juristen. Zij zijn bereikbaar per e-mail op juristen@boljuristen.nl of telefonisch op 088-1211211.

A5 advertentie opleidingen Balans-beroepsvaardigheden 24-01-2013 14:00

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

februari 2013 | nummer 1 | het Register

45

het

Verenigingsnieuws Opleidingen

RB-opleiding CB-belastingconsulent:

de stevige basis voor een toekomstbestendige fiscale carrière RB opleidingen is de grootste fiscale opleider van Nederland. Jaarlijks zetten honderden studenten hier hun eerste én de vervolgstappen op het fiscale vakgebied. De opleidingen CB-belastingconsulent en CB-belastingadviseur vormen het hart van het aanbod van de onderwijstak van het Register Belastingaviseurs (RB). Tijd voor een gesprek met Marieke Smit, hoofd RB Opleidingen, over de actualiteit en ontwikkelingen binnen deze vakopleidingen. In deze editie van het verenigingsnieuws komt de opleiding CB-belastingconsulent aan bod.

Cijfers van het CBS laten nog altijd een stijging zien van het aantal belastingadviesorganisaties. Blijkbaar kiezen steeds meer mensen voor een fiscale carrière. Hoe is dit te verklaren?

‘De redenen om te kiezen voor het fiscale vak zijn waarschijnlijk even divers als het soort studenten dat we opleiden’, geeft Marieke Smit aan. ‘In de huidige economische situatie zoeken mensen naar een beroep dat naast uitdaging ook zekerheid biedt voor de toekomst. In september 2012 gaf Elsevier in zijn overzicht van de beste studies en beroepen de fiscaliteit aan als het vak met een zeer gunstig toekomstperspectief. Als belastingconsulent heb je een gunstig startsalaris en de mogelijkheid om een eigen adviespraktijk te starten.

hogescholen om gastcolleges en voorlichting te geven over onze vakopleidingen. De dynamiek van het vak en de opleidingen kunnen we tijdens deze bijeenkomsten uitgebreid toelichten.’

Kwaliteit en praktijkgerichtheid centraal Marieke vervolgt: ‘Onveranderd blijven uiteraard de hoge kwaliteitseisen die wij stellen aan onze vakopleidingen. We

‘In anderhalf jaar tijd gedegen basiskennis om mkb-ondernemers te adviseren’

In anderhalf jaar tijd ontwikkel je een gedegen basiskennis om als belastingconsulent kleine tot middelgrote ondernemers te adviseren. Daarnaast blijft in het bedrijfsleven onverminderd behoefte bestaan aan fiscaal goed geschoolde werknemers op hbo-niveau, dus ook vanuit de accountancy en administratiekantoren zien we veel studenten in de opleiding.’

Meer dan cijfers In het verleden werd het cijfermatige imago van het fiscale beroep nog wel eens als een hindernis beschouwd. ‘Dat klopt.

Inmiddels begint de kern en de dynamiek van de adviesfunctie sterker door te dringen bij de studenten: het is veel meer dan alleen cijfers. Communicatie staat centraal. Met cliënten kunnen omgaan, goed adviseren, meedenken. Een belastingconsulent of -adviseur staat echt naast de klant, naast die mkb-ondernemer. Als spin-in-het-web schakel je tussen de diverse partners in het werkveld: de klant, de Belastingdienst en gespecialiseerde collega’s. Steeds vaker bezoeken wij

46

het Register | februari 2013 | nummer 1

Mr. Marieke Smit, hoofd RB Opleidingen

zoeken continu de aansluiting met de veranderende praktijk van de fiscaal adviseur. Bureau Vaktechniek van het RB houdt de vaktechnische ontwikkelingen sterk in de gaten en is op de hoogte van nieuwe wetsvoorstellen, zodat wij actualiteiten direct kunnen verwerken in de lesstof. Onze studenten zijn tijdens de studie meestal al werkzaam op een belastingadvies- of accountantskantoor. Alles wat zij leren is direct toe te passen in de praktijk. Daarnaast beschikken we over een uitgebreid netwerk van medewerkers van universiteiten en belastingadvieskantoren. Al onze docenten zijn werkzaam in het vakgebied, de een als belastinginspecteur, de ander als belastingadviseur of universitair docent.’

Onderwijsinnovatie Naast vaktechnische ontwikkelingen zien we ook dat het onder­ wijs in het algemeen zich ontwikkelt. In hoeverre zijn er ver­ nieuwende aspecten binnen de RB-vakopleidingen? ‘Natuurlijk volgen we innovaties in het onderwijs op de voet. Digitale ontwikkelingen als e-learning, podcasts, online kennisdeling en dergelijke zijn interessant. Toch kiezen we er bewust voor om de persoonlijke benadering centraal te stellen. Wekelijkse colleges in kleine groepen geven mijns inziens de meeste ruimte voor praktijkgerichtheid, kennisdeling, interactie en snelle aansluiting op de actualiteit. Wel werken we sinds het najaar van 2012 met een nieuwe digitale studentenomgeving: MijnRBopleiding. In hun persoonlijke dossier vinden studenten alle informatie zoals hun collegerooster, studiestof, resultaten en exameneisen en zijn diverse administratieve zaken te regelen, bijvoorbeeld aanmelding voor examens. Met dit systeem is een grote efficiencyslag gemaakt.’

tingconsulent aan de slag te gaan bij een belastingadvies- of accountantskantoor. Bij complexe fiscale vraagstukken zoeken belastingconsulenten in de praktijk de samenwerking met een specialist of collega-belastingadviseur. Bij het grootste deel van de studenten die de opleiding tot belastingconsulent hebben afgerond ontstaat al gauw de ambitie om geheel zelfstandig deze complexe vraagstukken af te handelen en allround fiscaal te adviseren. Hiervoor stromen zij door in de vervolgopleiding van RB Opleidingen: de opleiding CB-belastingadviseur.

In de volgende editie van het verenigingsnieuws leest u het ver­ volg van het gesprek met Marieke Smit over de RB-opleiding CB-belastingadviseur.

CB-belastingconsulent De feiten Studieduur 1,5 jaar Niveau hbo Aantal colleges 33 Collegetijden 18.30 – 22.00 uur Aanvang september / maart Semesters 3 Zelfstudie 6 tot 8 uur per week Meer informatie: www.rbopleidingen.nl

Toekomstperspectief Marieke vervolgt: ‘De RB-opleiding CB-belastingconsulent vormt een uitstekende basis om een kleine zelfstandige adviespraktijk voor mkb-ondernemers te starten of als belas-

Juridische modellenbank

Online modellen voor effectieve dienstverlening Exclusief voor ledenline

g on 24 uur per da aar beschikb

Verder in fiscale kennis

De juridische modellenbank is ontwikkeld i.s.m. Bol Juristen en is te raadplegen op het ledendeel van www.rb.nl

februari 2013 | nummer 1 | het Register

47

het

Verenigingsnieuws Permanente Educatie

Programma Jong RB vernieuwd Jong RB is een professioneel netwerk van RB belastingadviseurs tot en met 35 jaar. Dit voorjaar start het RB met een geheel vernieuwde opzet van het programma van Jong RB. Jaarlijks wordt een aantal bijeenkomsten voor de Jong RB leden georganiseerd.

Tijdens deze (gratis) bijeenkomsten wordt aandacht besteed aan de fiscale actualiteit en ontwikkeling van vaardigheden van de adviseur. Daarnaast is er gelegenheid voor kennisdeling en het ontmoeten van jonge collega-adviseurs uit het hele land.

Per jaar worden in totaal vier bijeenkomsten georganiseerd waarvan twee vaktechnische bijeenkomsten en twee vaardigheidstrainingen. Alle bijeenkomsten worden gepresenteerd door professionals uit het vak.

Jong RB in 2013

n 4 Grotere bijeenkomste 4 Nieuwe locatie: nen Hotel van der Valk Via ramma 4 Voor- en najaarsprog eenkomst 4 4 PE-punten per bij

48

het Register | februari 2013 | nummer 1

Zij behandelen uiteenlopende onderwerpen uit de fiscale actualiteit en voor het aanscherpen van de beroepsvaardigheid.

Denk hierbij bijvoorbeeld aan snellezen, mondelinge en schriftelijke vaardigheid, klachtenbehandeling, et cetera.

Vanwege de grote belangstelling voor de Jong RB bijeenkomsten is besloten de capaciteit fors uit te breiden. Vanaf het voorjaar van 2013 is er ruimte voor maar liefst 250 deelnemers per bijeenkomst.

Om deze grotere groep genodigden te ontvangen is de locatie gewijzigd naar Hotel van der Valk te Vianen.

De opbouw van een Jong RB-bijeenkomst gaat er als volgt uit zien: Vanaf 15:30 uur Ontvangst 16.00-17:30 uur Deel I programma 17.30-18:15 uur Pauze met broodjesbuffet 18.15-19:45 uur Deel II programma 19.45 uur Einde bijeenkomst Aanmelding voor de bijeenkomsten van Jong RB staat open voor RB-leden tot en met 35 jaar met een gewoon lidmaatschap.

Zij ontvangen per bijeenkomst automatisch een uitnodiging per e-mail.

Alle informatie over Jong RB in 2013 lees je op www.rb.nl/jongrb

Wijzigingen organisatie Landelijke Studiebijeenkomsten In december bent u geïnformeerd over de wijzigingen in de organisatie van de Landelijke Studiebijeenkomsten (LSB’s) vanwege de grote belangstelling voor deze bijeenkomsten. Graag geven wij u een totaaloverzicht van de wijzigingen en regels.

– Per cyclus wordt een extra gratis bijeenkomst ingepland in Hotel van der Valk te Vianen.

– Wanneer u zich aanmeldt, reserveert RB Opleidingen een plaats en catering voor u. Bent u toch verhinderd, dan dient u uiterlijk een week voor aanvang van de LSB uw annulering schriftelijk door te geven aan RB Opleidingen via pe@rb.nl. Uw afmelding geeft een ander lid de gelegenheid om aan de bijeenkomst deel te nemen.

– In december is een pilot gestart met een video-opname van een LSB. Dit wordt in het voorjaar nogmaals herhaald.

Deze opnames zijn terug te zien via het ledendeel van de RB-website. Aan het bekijken van de opname worden geen PE-punten toegekend.

Kijk voor meer informatie en de startdatum voor aanmelden op het ledendeel van www.rb.nl (Permanente Educatie > Landelijke Studiebijeenkomsten).

– Deelname is alleen mogelijk bij tijdige inschrijving.

Wanneer u niet ingeschreven staat (en derhalve geen bevestiging heeft ontvangen van uw inschrijving) is het niet mogelijk zich op locatie alsnog te registreren en uw ledenpas te scannen; u ontvangt geen PE-punten.

– Uit respect voor de docent en uw collega-leden verzoeken wij u tijdens de bijeenkomst de zaal niet voortijdig te verlaten. Indien u eerder weg moet, geeft u dit dan bij aanvang aan bij een van de medewerkers van RB Opleidingen. Zij zorgen ervoor dat u voortijdig de zaal geruisloos kunt verlaten. Let op: Wanneer u de bijeenkomst eerder verlaat, ontvangt u alleen PE-punten voor de tijd dat u heeft deelgenomen aan de bijeenkomst.

– Deelname aan de gratis LSB’s staat uitsluitend open voor RB-leden met een gewoon lidmaatschap.

Voor uw agenda

Start opleidingen

Forumbijeenkomst 16 maart 2013 Hotel Van der Valk, Vianen

CB-Belastingconsulent

RB-dag (ALV/congres)

CB-Belastingadviseur

7 juni 2013 Congrescentrum Papendal, Arnhem

25 februari 2012

25 februari 2012

februari 2013 | nummer 1 | het Register

49

het

Verenigingsnieuws Boeken

Het nieuwe BV-recht

Geefwet

Auteurs: Prof. mr. G.T.K. Meussen, mr. G.G.M. Snoeks, mr. M.J. Vliet en mr. R.H.A. Franken Uitgever: Kluwer ISBN: 9789013105209 Prijs: € 35,95

Auteur: Prof. dr. S.A. Stevens Uitgever : Kluwer ISBN: 9789013100716 Prijs: € 30,95

Praktisch nut: 7/9 Wetenschappelijk niveau: 8 / 8 Actualiteit: 9/9 Leesbaarheid: 5/8 Presentatie: 7/8 Prijs-kwaliteit-verhouding: 8 Bedoeld voor: civilist /generalist

Dat het nieuwe bv-recht op 1 oktober jl. is ingegaan, zal hopelijk weinigen zijn ontgaan. Meerdere auteurs hebben zich al aan een boek gewaagd. Dus waarom nu weer eentje? Dat is inderdaad een goede vraag met betrekking tot met name het eerste deel van het boek. Het tweede deel daarentegen is meer dan de moeite waard.

Vandaar ook twee cijferbeoordelingen, een voor elk deel.

In het eerste deel worden de civielrechtelijke aspecten beschreven, gerangschikt per onderwerp. Zelfs voor een geoefende lezer is dit in soms moeilijk te doorgronden zinnen gedaan. Taaie kost voor een fiscalist. Bovendien worden de onderwerpen soms slechts op hoofdlijnen behandeld.

50

Praktisch nut 7 Wetenschappelijk niveau 6 Actualiteit 7 Leesbaarheid 7 Presentatie 7 Prijs-kwaliteitverhouding 7 Bedoeld voor: generalist

In tegenstelling tot veel andere benamingen van wetten heeft de term ’Geefwet’ een sympathieke uitstraling. Geven leidt in het algemeen tot een goed gevoel en als daar nog fiscale voordelen aan zitten dan is dat een mooie bijkomstigheid. Een win-winsituatie. Nog mooier is dat er onder voorwaarden meer mag worden afgetrokken dan is geschonken. Degene die in de wettenbundels op zoek gaat naar de Geefwet komt echter bedrogen uit.

De Geefwet is een verzameling wetswijzigingen waarmee de wetgever heeft getracht orde te scheppen in de chaos van voor 1 januari 2012.

Of dat is gelukt, is maar de vraag. De auteur van dit boek geeft in het voorwoord al een verontschuldiging voor het feit dat niet Het tweede deel van het boek maakt veel goed. Opgebouwd per alle aspecten van de Geefwet besproken kunnen worden. Desbelastingwet en iedere wet per artikel omschreven. Dit lijkt erg op ondanks weet hij een aantal aspecten van de Geefwet te benoehet artikelsgewijs commentaar in bijvoorbeeld NDFR of men waarover in de adviespraktijk geregeld vragen opkomen.

Vakstudie. Duidelijk en gedetailleerd is aangegeven waar de wetDe vrijwilligersregeling in de loonbelasting is daar een bekende gever over heeft nagedacht en vooral waarover niet en dus nog van, maar ook de mogelijkheid van ANBI’s tot het deels drijven open eindjes bestaan. Met name het deel van commerciële activiteiten met behoud over het soortaanmerkelijk belang is echt van de status en, niet In de boekenrubriek geven ervaeen aanrader. onbelangrijk, de problematiek rond de op te ren ­vak­mensen op persoonlijke bouwen bestedingsreserve. Geen diepgaantitel hun mening over recent In dit boek wordt duidelijk dat de civielrechde behandelingen van de onderwerpen, dat ­verschenen (fiscale) boeken: telijke mogelijkheden soms meer fiscale laat de omvang van het boek met 84 pagin Twee beoordelaars recenseren obstakels kennen dan wenselijk is in de na’s niet toe. een boek. praktijk. Die inflexibiliteit kan dus voor Wel zijn de verschillende regelingen naar n Zij kennen cijfers toe voor valkuilen zorgen! onze mening op overzichtelijke wijze gepre­bijvoorbeeld ­leesbaarheid, senteerd en van commentaar voorzien. Door ­actualiteit en niveau. de beperkte omvang is het voor de Eindoordeel: n n n algemeen adviseur mogelijk om zich snel De recensenten geven een in te lezen in de Geefwet. Een specialist ­eindoordeel: Door: mr. Berrie van der Velden FB AA en zal in het boek niet veel nieuws vinden.

Aanrader n n n n n mr. Sebastian van Wijk FB Goed n n n n Redelijk n n n Matig n n Eindoordeel: n n n Afrader n Door: Marco Dijkstra FB en Marcel van Galen FB het Register | februari 2013 | nummer 1

“COMPLEET VOORDELIG EN GEEN GEDOE.” Kluwer Belastingpraktijk: werkt in uw voordeel!

BR/XBR /XBRLL en e onl nlin inee aa aang ngif ifte te • Compleet klaarr vovorr SBR/ aa ang n if ifte tepa pakk kket et,, in ncl clus usie ieff to toes esla lage geen 2013 13 • Het alllleses-i-in-n-eeen aang modu du ule less off ver erbo bo org rgen en ext xtra ra kosste ten n • Geen extraa mo opigee aa ang n if ifte te voo oorr IB en VP PB • Voooorlropig G een ee n prij pr ijsv sver er r hogi ho ging ng i n 2013 20 13: : v.a. v. a. €0, 0,99 99 per aan ngi gift ftee!

• mati tiee ra raad adpl pleg egen en via koppeling ng met Kluwer Fiscaal+ • Dirirecectt fiscs alalee acachthterergrgrgonondidinfnfororma SDU U • Eenenvovoududigigee coonvnverersisiee vavann ElElsesevivierer of SD • Besestete helelpdpdessk inn aana gigiftfelannd

v.a. €0,99 per aangifte!

Bestel nu of maak een afspraak met een account manager via www.kluwerbelastingpraktijk.nl

Kluwer Belastingpraktijk. Voorsprong door ontwikkeling.

Wat is uw ambitie?

Schrijf u in voor een

fiscale opleiding! www.rbopleidingen.nl

Ga de uitdaging aan.

U heeft ambities. U wilt doorgroeien in uw fiscale carrière. U wilt uzelf naar uw klanten en naar het bedrijfsleven herkenbaar kwalificeren en profileren als praktijkgerichte fiscale professional voor het mkb. U wilt meer.

Schrijf u in voor een van de praktijkgerichte fiscale opleidingen van RB Opleidingen, de grootste fiscale opleider van Nederland. Voor en door het mkb. Een logische keus.

Oog voor ambitie en talent

www.rbopleidingen.nl