Jaarverslag 2016 jaarprogramma 2017 by Regionaal Landschap Rivierenland vzw

JAARVERSLAG 2016 - JAARPROGRAMMA 2017

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Hallestraat 6 - 2800 Mechelen info@rlrl.be - www.rlrl.be - T 015 21 98 53

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017 Regionaal Landschap Rivierenland vzw

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Regionaal Landschap Rivierenland vzw JAARVERSLAG 2016 - JAARPROGRAMMA 2017 INHOUD 1

Werkingsgebied Regionaal Landschap Rivierenland ......................................................................... 7 1.1

Situering werkingsgebied ................................................................................................................ 7

1.2

Administratieve afbakening en oppervlakte van RLRL.................................................................... 7

1.3

Geografisch onderscheiden van de omliggende streken ................................................................ 8

Organisatie en structuur ................................................................................................................... 9 2.1

Oprichting en erkenning ................................................................................................................. 9

2.2

Bestuursorganen ........................................................................................................................... 10

2.3

Personeel ...................................................................................................................................... 11

2.4

Huisvesting .................................................................................................................................... 14

2.5

Professionalisering van de organisatie ......................................................................................... 14

2.6

Werking 2016 in het kort .............................................................................................................. 16

2.7

Planning 2017 in het kort .............................................................................................................. 19

Actiefiches 2016 - 2017 ................................................................................................................... 21 I.

Natuurbehoud en landschapszorg .................................................................................................... 22

II.

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie ..................................................................................... 87

III.

Natuureducatie en draagvlakvorming .......................................................................................... 97

Vormingsactiviteiten .................................................................................................................... 120

Relatie activiteiten en geografische spreiding .............................................................................. 121

Financieel verslag ......................................................................................................................... 122 6.1

Balans en resultatenrekening 2016 ............................................................................................ 122

6.2

Begroting 2017 ........................................................................................................................... 124

6.3

Interne staatshervorming – doorbraak 64 .................................................................................. 125

6.4

Financieel verslag Landschapszorg ............................................................................................. 126

LIJST VAN TABELLEN Tabel 1—1 Gemeenten aangesloten bij RLRL, hun absolute en relatieve oppervlakte en aantal inwoners .. 7 Tabel 2—1 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLRL (sinds 21/02/13) ................................................ 11 Tabel 2—2 Personeel en taakomschrijving RLRL 2016 ................................................................................. 11 Tabel 2—3 Geplande taakomschrijving teamleden in 2017 ......................................................................... 12 Tabel 2—4 Overzicht studiedagen en vormingen 2016 ............................................................................... 13 Tabel 3—1 Aantal nestkasten opgehangen in 2016 per gemeente.............................................................. 23 Tabel 3—2 Aantal workshops en standplaats zwaluwtentoonstelling in 2016 ............................................ 24 Tabel 3—3 Overzicht aanplantingen hagen, heggen en houtkanten in 2016 .............................................. 35 Tabel 3—4. Overzicht van behandelde aanvragen van 2016, uitgevoerde en geplande terreinwerken en monitoring in 2016 en 2017 ......................................................................................................................... 39 Tabel 3—5. Overzicht aanplantingen hoogstamboomgaarden in 2016 ....................................................... 43 Tabel 3—6. Overzicht landschapsherstelprojecten langsheen recreatieve routes ...................................... 57 Tabel 3—7 Overzicht beheerovereenkomsten binnen RLRL op 1/1/2016 ................................................... 62 4

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Tabel 3—8 Aantal en type detailbeheerovereenkomsten op 01/01/2017 per gemeente ........................... 63 Tabel 4—1 Vormingsactiviteiten 2016 ....................................................................................................... 120 Tabel 6—1 Resultatenrekening RLRL 2016 ................................................................................................. 122 Tabel 6—2 Balans RLRL 2016 ...................................................................................................................... 123 Tabel 6—3 Begroting RLRL 2017................................................................................................................. 125 Tabel 6—4 Financieel verslag werking landschapszorg 2016: overzicht .................................................... 126 Tabel 6—5: Financieel verslag werking landschapsanimator 2016: Personeelskosten .............................. 127 Tabel 6—6: Financieel verslag werking landschapsanimator 2016: Projectkosten .................................... 128

LIJST VAN FIGUREN Figuur 1-1 RLRL omvat 14 gemeenten in het zuidwesten van de provincie Antwerpen ................................ 7 Figuur 1-2 RLRL ligt rondom de benedenlopen van de zoetwatergetijdenrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel ............................................................................................................................................................... 8 Figuur 1-3 Enkele typische streekbeelden uit het Rivierenland ..................................................................... 9 Figuur 3-1 Inrichting steiger visdieven Hazewinkel; testproject bloemenweide bij imker te Heist-op-denBerg; Zwaluwworkshop OLVI Boom ............................................................................................................. 23 Figuur 3-2 Locaties projecten soortbescherming 2016 ................................................................................ 25 Figuur 3-3. Projectgebied Interfluvium van de Netes met aanduiding beschermde gebieden .................... 27 Figuur 3-4. Projectgebied Interfluvium van de Netes met aanduiding focusgebied Natuurbeheerplan (rood) ............................................................................................................................................................ 29 Figuur 3-5 Voorpagina informatieve brochure, die werd verzonden naar private grondeigenaars van percelen in of nabij natuur-, landbouw en bosgebied.................................................................................. 30 Figuur 3-6 Projectgebied Heffen................................................................................................................... 32 Figuur 3-7 Overzicht aantal planten per aanplantlocatie voor hagen, heggen en houtkanten in 2016 ....... 35 Figuur 3-8 Aanplant haag St.-Michielspark Sint-Katelijne-Waver; houtkant Deegmortels Sint-KatelijneWaver; haag bij zorgboerderij Vercammen Lier; aanplant haag te Lier; plantgoed houtkant Bogaertsheide Kessel ............................................................................................................................................................ 36 Figuur 3-9 Locaties poelprojecten 2016 ....................................................................................................... 38 Figuur 3-10 Enkele voorbeelden van poelaanleg en –herstel in 2016: herstel poel St.-Michielspark SintKatelijne-Waver; herstel poel Lange Zandstraat Mechelen; aanleg poel Spoorweglei Sint-Katelijne-Waver; herstel oude Netemeander Gestel ............................................................................................................... 40 Figuur 3-11 Poelenmonitoring: Alpenwatersalamander; waterdiertjes scheppen; determineren en noteren; salamanderlarve; Platte waterwants ............................................................................................. 41 Figuur 3-12 Locaties aanplantingen hoogstamboomgaarden met het aantal aangeplante bomen. ........... 42 Figuur 3-13 Boomgaard Bleukstraat Bonheiden; oude fruitrassen voor St.-Michielspark Sint-KatelijneWaver; aanplant hoogstamboomgaard St.-Michielspark door PTS Mechelen ............................................. 43 Figuur 3-14. Locaties geknotte bomen tijdens winterseizoen 2015-2016, en aanvragen winterseizoen 2016-2017 ..................................................................................................................................................... 45 Figuur 3-15 Locaties en boomsoorten dreven en monumentale bomen 2016 ............................................ 48 Figuur 3-16 Dreef Beatrijslaan te Lier; derde snoei Zwarte populier Dijlevallei Mechelen; oude knotessen Diedonken Bonheiden. ................................................................................................................................. 49 Figuur 3-17 Gedegradeerd metselwerk muur Paardenstal Niel; herstel bakhuis Mispeldonk; muur St.Michielspark Sint-Katelijne-Waver ............................................................................................................... 54 Figuur 3-18 Locatie landschapsherstelprojecten in 2016 in de omgeving van recreatieve trajecten (wandellussen, wandelnetwerken en fietstrajecten Landschapsbelevenissen) ........................................... 57 Figuur 3-19 Werkingsgebied bedrijfsplanners provincie Antwerpen op 01/01/17 ...................................... 60 Figuur 3-20 Beheerovereenkomsten: botanisch beheer met poel; faunavoedselgewas; gemengde grasstrook (2x); kleine landschapselementen (2x) ....................................................................................... 61 Figuur 3-21 Locaties beheerovereenkomsten in werkingsgebied RLRL anno 01/01/2017 .......................... 65 Figuur 3-22 Locaties beheerovereenkomsten in Vlaanderen anno 01/01/2017 met aanduiding werkingsgebied RLRL .................................................................................................................................... 65 Figuur 3-23 Fauna-akkers en akkerranden ingezaaid in Rivierenland in 2016 ............................................. 67 Figuur 3-24 Akkerrand infobord Nijlen; akkerrand Kruideniersstraat Nijlen; zaaiworkshop De Pluishoek Heist-op-den-Berg ........................................................................................................................................ 68 Figuur 3-25 Opening volkstuin Schelle ......................................................................................................... 72 Figuur 3-26 Locaties projecten Vergroening op school, speelbossen en speelgroen in 2016 ...................... 74 5

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-27 Aanplant speelgroen Valkstraat Duffel door scouts; participatietraject speelbos Boom; inhuldiging openbare boomgaard Heist-op-den-Berg .................................................................................. 75 Figuur 3-28 Aanplant haag Heilig Hart; wilgentunnels WAVO; aanplant haag WAVO ................................. 78 Figuur 3-29 Gebiedsgerichte werking in Rivierenland in 2016 ..................................................................... 80 Figuur 3-30 Inventarisatie potentiële toekomstige recreatietrajecten in de Vallei van de Grote Nete: Kruiskensberg Nijlen – Laarbeemden Heist-op-den-Berg – Herenbossen Herenthout ................................ 85 Figuur 3-31 Voorstelling van het strategisch project op publieksevenementen Dijle-Zennedag en Sigmaplan-in-actie-dag ................................................................................................................................. 93 Figuur 3-32 Kesselse Heide als focusgebied van de cursus Heidekenner ................................................... 108 Figuur 3-33 Heidefeesten met o.a. vormingen heideyoga, koken met wilde planten, landschapsfotografie en gegidste wandelingen ............................................................................................................................ 112 Figuur 3-34 Bodemstaalnames; feedback resultaten aan tuinbouwers i.s.m. ILVO ................................... 114 Figuur 3-35 Inhuldiging Stombaershoekpad (boven); presentatie Trage Wegen vzw op wandelhelpersdag; Natuurpuntwandeling Niels Broek op wandelhelpersdag .......................................................................... 115 Figuur 3-36 Infomarkt Plant Aan Hemiksem............................................................................................... 117 Figuur 5-1 Geografische spreiding van de activiteiten en projecten van RLRL in 2016 .............................. 121

LIJST VAN BIJLAGEN Bijlage 1 – Verslagen Algemene Vergadering en Raad van Bestuur Bijlage 2 – Ledenlijsten Algemene Vergadering en Raad van Bestuur Bijlage 3 – Landschapskranten Bijlage 4 – Illustratiemateriaal publieksactiviteiten Bijlage 5 – Publicaties Bijlage 6 – Persartikels Bijlage 7 – Financiële documenten

Regionaal Landschap Rivierenland

1 1.1

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Werkingsgebied Regionaal Landschap Rivierenland Situering werkingsgebied

Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland ligt in het zuidwesten van de provincie Antwerpen, en strekt zich uit over het grondgebied van 14 gemeenten: Berlaar, Bonheiden, Boom, Duffel, Heist-op-den-Berg, Hemiksem, Lier, Mechelen, Niel, Nijlen, Rumst, Schelle, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek (Figuur 1-1).

Figuur 1-1 RLRL omvat 14 gemeenten in het zuidwesten van de provincie Antwerpen

1.2

Administratieve afbakening en oppervlakte van RLRL

Het werkingsgebied van RLRL is volledig gelegen in de Provincie Antwerpen (Tabel 1—1 en Figuur 1-2) Boom, Hemiksem, Niel, Rumst en Schelle behoren tot het arrondissement Antwerpen; de overige gemeenten tot het arrondissement Mechelen. De totale oppervlakte van het werkingsgebied RLRL bedraagt 42.735,63 ha. De oppervlakte per gemeente, evenals het aantal inwoners wordt weergegeven in Tabel 1—1. Tabel 1—1 Gemeenten aangesloten bij RLRL, hun absolute en relatieve oppervlakte en aantal inwoners

1 2 3 4 5 6

gemeente Berlaar Bonheiden Boom Duffel Heist-op-den-berg Hemiksem

oppervlakte (ha) 2.452,46 2.912,32 737,32 2.264,63 8.665,95 552,13

% oppervlakte 5,74 6,81 1,73 5,30 20,28 1,29

aantal inwoners (01/01/2017) 11.382 14.815 17.782 17.276 42.401 11.234

% aantal inwoners 3,36 4,37 5,25 5,10 12,52 3,32

Regionaal Landschap Rivierenland

7 8 9 10 12 13 14 15

1.3

Lier Mechelen Niel Nijlen Rumst Schelle Sint-Katelijne-Waver Willebroek Totaal

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

4.978,85 6.574,43 530,97 3.915,68 2.021,87 765,21 3.622,10 2.741,70 42.735,63

11,65 15,38 1,24 9,16 4,73 1,79 8,48 6,42 100

35.215 85.549 10.224 22.688 15.080 8.360 20.674 26.065 333.567

10,40 25,25 3,02 6,70 4,45 2,47 6,10 7,69 100

Geografisch onderscheiden van de omliggende streken

Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland is opgebouwd rond de benedenlopen van de grote getijdegebonden zoetwaterrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel. Het typische zoetwatergetijdenrivierenlandschap, met haar valleien en interfluvia, vormt de ‘blauwe draad’ doorheen het landschap (Figuur 1-2) en de daarmee geassocieerde geografische, landschappelijke en ecologische kenmerken (geïllustreerd in Figuur 1-3). De getijdewerking beïnvloedt de gehele loop van de Rupel, en de benedenlopen van de Dijle, Zenne en Nete. Verder stroomopwaarts stopt deze invloed en krijgt het landschap ook andere dominerende kenmerken. Zo gaat het landschap rondom RL Rivierenland naar het noorden en het noordoosten toe over in de echte Kempen met haar typische zandgronden (RL de Voorkempen en RL Kleine en Grote Nete), terwijl in het zuiden de overgang gevormd wordt naar de iets zwaardere bodemtexturen en een andere geomorfologie met een meer geaccidenteerd reliëf (RL Groene Corridor, RL Dijleland, RL Noord-Hageland).

Figuur 1-2 RLRL ligt rondom de benedenlopen van de zoetwatergetijdenrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 1-3 Enkele typische streekbeelden uit het Rivierenland (van boven links naar onder rechts: Zenne, kleiput, trage weg met kleine landschapselementen, schrale graslanden op rivierdonk met hoeve, broekbos, natte ruigte met dotterbloem, vochtige hooilanden met echte koekoeksbloem, Zennegat met riviergehuchtje, vollegrondgroententeelt)

2 2.1

Organisatie en structuur Oprichting en erkenning

In de zitting van 28/02/08 besliste de deputatie van de Provincie Antwerpen om een regionaal landschap op te richten in de regio Mechelen-Lier (toen nog met werknaam ‘Regionaal Landschap Nete-Dijle-Rupel’). Gegroeid uit de twee gebiedsgerichte projecten ‘Natuurproject Beneden-Dijle’ en ‘Itterbeekvalleiproject’ en uitgebreid met de gemeente Nijlen en de Rupelgemeenten Rumst, Boom en Niel werd op 03/07/08 Regionaal Landschap Rivierenland opgericht tijdens de officiële oprichtingsvergadering in het Provinciaal Instituut voor Milieueducatie in Lier (PIME). De oprichtingsakte met statuten, het verslag van de oprichtingsvergadering, het ledenregister, de lijst van bestuurders en volmachthouders werden neergelegd bij de Griffie van de Rechtbank van Koophandel te Mechelen op 09/07/08. De oprichtingsakte verscheen in het Belgisch Staatsblad op 18/07/08. Op voordracht van de Provincie Antwerpen werd op 03/06/10 het dossier ter aanvraag van een voorlopige erkenning door de Vlaamse Regering, ingediend bij het kabinet van de minister bevoegd voor leefmilieu. Op 30/11/10 keurde minister Schauvliege de voorlopige erkenning van Regionaal Landschap Rivierenland goed, met ingang van 01/12/10. Op 08/05/11 diende RLRL een dossier in ter aanvraag van een erkenning door de Vlaams minister van Onroerend Erfgoed. Dit dossier werd door minister Bourgeois goedgekeurd op 18/07/11. De werking van een landschapsanimator startte officieel vanaf 01/01/12. 9

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Op 23/05/13 werd door de Bestendige Deputatie van de Provincie Antwerpen beslist om Regionaal Landschap Rivierenland voor de te dragen voor definitieve erkenning. Op 30/05/13 diende Regionaal Landschap Rivierenland een aanvraag in tot definitieve erkenning bij het kabinet van de minister bevoegd voor leefmilieu. Op 21/10/13 keurde minister Schauvliege de definitieve erkenning van het Regionaal Landschap Rivierenland goed, met ingang van 01/12/13. Sinds 01/01/2014 zijn Regionale Landschappen en Bosgroepen in Vlaanderen onder de bevoegdheid van de provincies. Voor Regionaal Landschap Rivierenland is dit Provincie Antwerpen. Dit betekent dat vanaf dan niet Vlaanderen, maar de provincie verantwoordelijk is voor de erkenning, subsidiëring, opvolging en evaluatie van de regionale landschappen en bosgroepen. Deze verschuiving vindt plaats in het kader van de interne staatshervorming. Regionaal Landschap Rivierenland werkt aan de uitbouw van de streek op vlak van natuur, landschap, erfgoed en recreatie. Het regionaal landschap streeft naar een grote betrokkenheid van de participerende doelgroepen. We werken samen met overheden, verschillende sectoren (natuur, landbouw, toerisme, jacht, erfgoed, …) en de gebruikers van de open ruimte. Als bruggenbouwer zorgen we voor een platform voor overleg en gebundelde krachten en zoeken we naar gemeentegrensoverschrijdende samenwerking. Regionale Landschappen werken intersectoraal en via een bottom-up-benadering spelen we in op lokale behoeften. Naast overleg in het kader van de lopende acties, neemt RLRL ook deel aan werkgroepen en vergaderingen van derden. Doelstelling is om de verschillende visies in de regio maximaal op elkaar af te stemmen. Streekidentiteit wordt gebruikt als kracht: verbondenheid van inwoners met hun streek verhogen, die er eventueel toe kan leiden dat de bereidheid bij inwoners toeneemt om ook effectief iets te ondernemen. Een regionaal landschap richt zich op natuur en landschap in de brede zin, waarbij we drempelverlagend werken. Als organisatie maken we natuur en landschappelijk erfgoed fysiek en mentaal toegankelijk: groepen die traditioneel minder positief of onwetend staan tegenover natuuren landschapsbeleid toch betrekken bij natuuren landschapsontwikkeling. Concrete realisaties worden op een duidelijke manier gecommuniceerd. Daarnaast behoort adviesverlening (telefonisch, via mail, op terrein) aan de inwoners van het werkingsgebied ook tot het takenpakket van het regionaal landschap.

2.2

Bestuursorganen

2.2.1 Algemene vergadering De Algemene Vergadering van Regionaal Landschap Rivierenland is samengesteld uit de Provincie Antwerpen, alle aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en wildbeheer, en uit een aantal adviserende instanties, conform het ‘Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen’ van 08/12/98. In de statuten is er voorzien dat de Algemene Vergadering kan worden uitgebreid met ‘geassocieerde leden’, die zonder stemrecht de vergaderingen kunnen bijwonen. De Algemene Vergadering kwam eenmaal bijeen in 2016 en werd gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 25/02/16 (ledenlijst 2016 in Bijlage 2). Het verslag van de Algemene Vergadering van 25/02/16 is te vinden in Bijlage 1. Van de 94 vertegenwoordigers van de 50 vaste leden van de Algemene Vergadering zijn er 63 mannen (67%) en 31 vrouwen (33%), bij de 11 vertegenwoordigers van de 6 adviserende leden zijn er 6 mannen (55%) en 5 vrouwen (45%), en bij de 24 vertegenwoordigers van de 13 geassocieerde leden zijn er 22 mannen (92%) en 2 vrouwen (8%).

2.2.2 Raad van Bestuur De Raad van Bestuur van Regionaal Landschap Rivierenland is samengesteld uit de Provincie Antwerpen, alle aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw en recreatie en de wildbeheereenheden. De 1/3-regel uit het Besluit over de regionale landschappen werd geëerbiedigd: precies 1/3 van de bestuurders komt uit de groep van overheden, precies 1/3 uit de groep van erkende natuuren milieuverenigingen, en precies 1/3 uit de groep van erkende landbouwverenigingen, erkende toerismeverenigingen en erkende wildbeheereenheden.

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

De Raad van Bestuur werd gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 25/02/2016. De verslagen van de Raad van Bestuur en de huidige samenstelling zijn te vinden in Bijlage 1 en Bijlage 2. Van de 38 bestuurders zijn 22 mannen (58%) en 16 vrouwen (42%). De Raad van Bestuur kwam in 2016 vier maal samen op 25/02/2016, 07/06/2016, 21/09/2016 en 08/12/16.

2.2.3 Dagelijks Bestuur De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Het dagelijks bestuur bestaat uit 4 personen plus de coördinator van het regionaal landschap. De samenstelling van het Dagelijks Bestuur werd niet gewijzigd in 2016. In Tabel 2—1 is de huidige samenstelling van het Dagelijks Bestuur weergegeven. Van de 4 dagelijks bestuurders zijn er 3 mannen en 1 vrouw. RLRL heeft een vrouwelijke waarnemende coördinator. Het Dagelijks Bestuur kwam in 2016 vier maal samen: op 17/2/2016, 04/07/2016, 13/09/2016 en 20/12/2016. De vaste agendapunten zijn: algemene zaken, personeel, projecten en samenwerkingen, voorbereiding bestuursvergaderingen. Tabel 2—1 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLRL (sinds 21/02/13) Doelgroep provincie en/of gemeenten Rik Röttger, vertegenwoordiger Provincie Antwerpen (voorzitter) Griet Van Olmen, schepen gemeente Nijlen (secretaris) Doelgroep erkende milieu- en natuurverenigingen Bert Delanoeije, vertegenwoordiger Natuurpunt Mechels Rivierengebied (ondervoorzitter) Doelgroep erkende verenigingen voor toerisme, landbouw en wildbeheer Marc Van Praet, consulent Landelijke Gilden (penningmeester)

2.3

Personeel

2.3.1 Personeelsbestand RLRL In 2016 breidde het personeelsbestand uit. Charlotte De Wit nam haar takenpakket opnieuw op als medewerker landschap en erfgoed na haar moederschapsrust en ouderschapsverlof. Elly en Charlotte de werkten beiden 4/5 in 2016. Om het landschapsloket en de poelenwerking te ondersteunen werd Veerle Herssens aangeworven sinds 1 juni 2016. De deeltijdse functie als recreatiemedewerker werd uitgeschreven in december 2015 en ingevuld door Janne Van Camp vanaf 1 maart 2016. De waarnemend coördinator blijft de coördinator vervangen (wegens tijdskrediet). Dit zal ook zijn voor 2017. Stafmedewerker Moira Heyn nam op 1 november de functie op van medewerker Landschapsbeelden voor Provincie Antwerpen. Er zal in 2017 een nieuwe VIA projectmedewerker gezocht worden. De personeelsbezetting in 2016 is weergegeven in Tabel 2—2 (8,5 VTE op de loonrol van RLRL). De geplande taakverdeling voor 2017 is opgenomen in Tabel 2—3. Tabel 2—2 Personeel en taakomschrijving RLRL 2016 Functie

Naam

Regime

waarnemend coördinator (beleid, projectvoorbereiding, projectinitiator, overleg partners, projectopvolging…)

Ankatrien Boulanger

medewerker landschap en erfgoed (KLE, landschapszorg houtig erfgoed, landschapsontwerpen, klein bouwkundig erfgoed, groen op school)

Charlotte Wit

medewerker landschap en erfgoed (KLE, poelen, klein bouwkundig erfgoed, speelbossen, groene straat...)

Veerle Herssens

loonrol

m a m j

100% (5 maanden RLRL 80%)

x x

x x x x

80%

RLRL

* * *

x x

x x x x

100%

RLRL

x x x x

x x

a s

o n d

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

projectmedewerker biodiversiteit en platteland (agrarisch natuurbeheer, paard en landschap, soortgerichte maatregelen in het landschap - landschapsbeelden)

Foeke Van 100% Weverberg

RLRL PDPO

projectmedewerker (KLE poelen en knotbomen, fauna-akkers, IHD projecten, rivierprojecten en streekidentiteit…)

Elly Vaes

80%

RLRL

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie (wandelregio Rivierenland, themalussen wandelen en fietsen, trage wegen) streekidentiteit, natuurbeleving

Janne Camp

60%

RLRL

Communicatiemedia en pers, communicatieprojecten (redactie, lay-out), sensibilisatie, vormingen, natuurmilieueducatie projecten, publieksactiviteiten en evenementen

Bart Vermylen

100%

RLRL

Boekhouding, projecten personeelsadministratie, loonadministratie, kaartverkoop, algemene ondersteuning werking vzw

Els Peeters

58%

Sociale Maribel en RLRL

Coördinator strategisch project ‘Natuur in en Myrtle rond Mechelen’ Verhaeven

100%

Bedrijfsplanner (agrarisch natuurbeheer, beheerovereenkomsten, akkerranden, fauna-akkers…)

Katrien Proost

50% vanuit VLM VLM in RLRL

x x

stafmedewerker Antwerpse regionale landschappen (VIA) – tot 31 oktober 2016)

Moïra Heyn

80% voor de 4 Antwerpse RLDV** RL’en

x x

Coördinator

Martine Couvreur

100%

Van

RLRL

x x

x x x x

x x

x x x x

x x

x x x x

x x

x x x x

x x

x x x x

x x

x x x x

RLRL: basisfinanciering provincie en gemeenten (+ ANB en OE via samenwerkingsovereenkomst met provincie) - tijdskrediet * moederschapsverlof + ouderschapsverlof ** met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid en Provincie Antwerpen (werkt voor alle Antwerpse RL’en)

Tabel 2—3 Geplande taakomschrijving teamleden in 2017 functie

naam

regime

waarnemend coördinator

Ankatrien Boulanger 100%

medewerker landschap en erfgoed

Charlotte De Wit

100% (vanaf 01/02)

medewerker landschap en erfgoed

Veerle Herssens

100%

medewerker natuur en landschap

Elly Vaes

80%

medewerker biodiversiteit en platteland

Foeke Van Weverberg

100%

medewerker recreatie en beleving

Janne Van Camp

80%

Taakomschrijving Algemene coördinatie team, projectvoorbereiding, projectinitiator, overleg partners, projectopvolging, eindverantwoordelijkheid financiën, programmatie en werking, contacten bestuur en leden, overkoepelende projecten, beleid Landschapszorg houtig erfgoed, kleine landschapselementen (hagen, heggen en houtkanten, hoogstamboomgaarden…), klein bouwkundig erfgoed, landschapsontwerpen, PDPO ILandschap... Landschapszorg poelen, speelbossen, groen op school, PDPO – Vergroen je voortuin, Plant-aan Hemiksem... Landschapszorg knotbomen , IHD projecten, gebiedsgerichte projecten – (be)leefbaar landschap Grote Nete, vormingen (Heidekenner) ... Projecten biodiversiteit (landschapsbeelden) en soortgerichte maatregelen (PPS en Europese doelsoorten), agrarisch natuurbeheer (fauna-akkers – akkerranden – Paard en Landschap PDPO), plattelandsprojecten (Zaad van Hier) Recreatief medegebruik en natuurrecreatie (wandelregio Rivierenland, themalussen wandelen en fietsen…), trage wegen, natuurbeleving...

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Communicatiemedia en pers, communicatieprojecten (redactie, lay-out), sensibilisatie, vormingen, natuurmilieueducatie projecten, publieksactiviteiten en evenementen Project coördinatie, Opmaak gedragen en geïntegreerd actieprogramma op basis van de ontwikkelingen en uitdagingen in de regio, ontwikkeling open ruimte visie op basis van interbestuurlijke samenwerking + stakeholder participatie Boekhouding, projecten personeelsadministratie, loonadministratie, kaartverkoop, algemene ondersteuning werking vzw

communicatiemedewerker

Bart Vermylen

100%

Coördinator Strategisch Project Natuur in en rond Mechelen

Myrtle Verhaeven

100%

administratief medewerker

Els Peeters

58%

bedrijfsplanner

Katrien Proost

50% (VLM)

Promotie en opvolgen van beheerovereenkomsten met landbouwers voor agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven; participatie in RLRL-projecten met landbouwraakvlakken

Organisatie samenwerking tussen provincie en Antwerpse regionale landschappen, gemeenschappelijke projectaanvragen Antwerpse RL’en, afstemmen onderlinge werking en potentiële synergiën

projectmedewerker Antwerpse regionale landschappen

2.3.2 Deelname aan studiedagen en vormingen Het personeel van RLRL neemt deel aan relevante studiedagen en/of opleidingen in het kader van projecten of specifieke taken ( Tabel 2—4). Tabel 2—4 Overzicht studiedagen en vormingen 2016 5/01/2016

Brussel

Cursus Arbeidsrecht

Sociare

deelnemer RLRL Els

19/01/2016

Brussel

Cursus Arbeidsrecht

Sociare

Els

7/03/2016

Turnhout

Infosessie declareren

Provincie Antwerpen

Foeke

14/03/2016

Antwerpen

Klimaatatelier

Provincie Antwerpen

Ankatrien

15/03/2016

Antwerpen

Communicatie-overleg provincie Antwerpen

Provincie Antwerpen

Bart

17/03/2016

Antwerpen

Vleermuizenworkshop

Provincie Antwerpen

Foeke,Veerle

18/03/2016 25/03/2016

Antwerpen Antwerpen

Vleermuizenworkshop Vleermuizenworkshop

Provincie Antwerpen Provincie Antwerpen

Foeke Foeke

25/03/2016

Mechelen (Heffen)

Infosessie plattelandsontwikkelingsprojecten

21/04/2016 28/04/2016

Temse-Boom Antwerpse Zuidrand

Studiedag Water Scheldeland Studiedag Trage Wegen - terreinbezoek

29/04/2016

Gent

Studiedag 'Groen in de bouw' - Van landschap Vlaamse Confederatie Bouw | Veerle tot stad Bouw, energie & milieu

29/04/2016

Ranst

Workshop methoden om landschappen te Regionaal Landschap lezen Voorkempen

20/05/2016

Boom

Congres industriële erfgoedlandschappen

PV Erfgoed Rupel

Elly

27/05/2016

Brussel

Jaarrekening

Sociare

Ankatrien

2/06/2016

Beveren-Waas

Cursus Zeisen

Inverde

Foeke, Elly

7/06/2016

Hoeksche Waard (NL)

Praktijkbezoek akkerranden Hoeksche Waard Regionaal (NL) Hageland

15/06/2016

Eeklo

Inspiratiedag Beheerlijke Bermen

1/07/2016

Amersfoort (NL) Cultuurhist. groen erfgoed in oude bossen, Rijksdienst heggen en wallen Erfgoed

6/07/2016

Boom

De Rupelstreek Mobiel

Toerisme Rupelstreek - ELAH

6/09/2016

Mechelen

Ontmoeting met Jan Gehl

Vlaamse Vereniging voor Myrtle Ruimte en Planning (VRP)

datum

plaats

titel

organisator

oproep Provincie Antwerpen

Elly

Toerisme Scheldeland Trage Wegen vzw

Janne Janne

Landschap

Regionaal Meetjesland

De Bart, Charlotte, Elly

Zuid- Foeke

Landschap Foeke, Elly voor

Cultureel Charlotte Janne

Regionaal Landschap Rivierenland

14/09/2016

2.4

Culemborg (NL)

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Excursie nieuwe Hollandse waterlinie

Vlaamse Vereniging voor Myrtle Ruimte en Planning (VRP)

Huisvesting

Sinds maart 2015 is RLRL gehuisvest in het pand “De Gulden Arent” in de Hallestraat 6 te Mechelen. Dit is een provinciaal gebouw en wordt gedeeld met de dienst Toerisme van stad Mechelen (tot voorjaar 2018). de de RLRL huurt een klein kantoor op de 2 verdieping en een groot kantoor op de 3 verdieping. Ook de grote en kleine vergaderzaal kunnen vrij gebruikt worden in afspraak met Toerisme Mechelen. Sinds 2015 is het regionaal landschap ingekoppeld op het provinciale netwerk (ICT en telefonie).

2.5

Professionalisering van de organisatie

2.5.1 Personeelsbeleid Regionaal Landschap Rivierenland streeft naar een efficiënt, duurzaam en personeelsvriendelijk personeelsbeleid. In dat kader wordt volgende werkwijze gehanteerd: Elektronische prestatie-ingaven en agendabeheer  Prestatiestaten en verlofplanning worden dagelijks digitaal ingevoerd door alle medewerkers  Afspraken worden door ieder teamlid ingevoerd op een gedeelde online agenda Personeelsvriendelijk en duurzaam vervoersbeleid  Woonwerkvervoer met openbaar vervoer wordt volledig terugbetaald via een ‘derde betalersovereenkomst’; woonwerkvervoer per fiets wordt vergoed via een fietsvergoeding, woonwerkverkeer per auto wordt vergoed volgens de bepalingen van het paritair comité 329.01.  Voor de dienstverplaatsingen is een contract met ‘Cambio autodelen’, zodat medewerkers zonder eigen wagen of medewerkers die ver van de werkplek wonen vlakbij de kantoren van RLRL een wagen kunnen reserveren.  Om dienstverplaatsingen met de trein en per fiets efficiënter te maken beschikt RLRL over een plooifiets. Gunstig personeelsbeleid Medewerkers van RLRL beschikken over een gunstige verlofregeling, gratis woon-werkverkeer met het openbaar vervoer, fietsvergoeding, een hospitalisatieverzekering en maaltijdcheques (7€). Het wordt aangeraden om elke 5 jaar het arbeidsreglement te updaten. In 2015 werd het arbeidsreglement aangepast naar het model voor het PC 329.01 in samenspraak met Sociare (werkgeversfederatie). Vanaf dat jaar voorziet RLRL ook voor de medewerkers, die regelmatig op terrein werken, werkkledij (regenbroek, werkbroek, fleece RLRL, laarzen) en de optie om een smart Phone (incl. abonnement) te ontvangen voor het werk. Regelmatig teamoverleg Tweewekelijks worden praktische afspraken, overlegmomenten, lopende en komende projecten en projectcommunicatie besproken tijdens het teamoverleg. Hiervan wordt een verslag bijgehouden. Daarnaast is er frequent informeel overleg en uitwisseling over de dagdagelijkse werking en projectopvolging per medewerker. Ruimte voor vorming en bijscholing Medewerkers krijgen de kans om hun kennis en vaardigheden uit te breiden door deelname aan studiedagen, workshops, vormingen en bijscholing. Medewerkers kunnen erg zelfstandig werken en krijgen ruimte voor eigen inbreng. Jaarlijkse functioneringsgesprekken Jaarlijks is er een functioneringsgesprek tussen de coördinator en elke medewerker. Een verslag hiervan wordt door beiden ondertekend en gebruikt als insteek voor het volgende jaar. Medewerkers kunnen doorheen het jaar beroep doen op de coördinator om persoonlijke verwachtingen, problemen e.d. te bespreken. Bij zaken die binnen het team niet kunnen opgelost worden, wordt het Dagelijks Bestuur betrokken. Transparante aanwervingsprocedure Aanwerving van personeel gebeurt volgens een vaste procedure (inzake publicatie van de vacature, behandeling van de kandidaturen, communicatie, sollicitatieproef en beslissingsprocedure).

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

2.5.2 Administratief beleid Ter ondersteuning van het administratief beleid werden volgende stappen ondernomen: Opvolgen van het huishoudelijk reglement In het huishoudelijk reglement, goedgekeurd door de Raad van Bestuur in 2008, staat geschreven hoe de dagelijkse werking van RLRL verloopt (verantwoordelijkheden coördinator, teamwerking en teamoverleg, organisatie en opvolging van Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur, werkgroepen). Dit reglement wordt sindsdien nageleefd. Ondersteunend personeel Sinds 2012 is er een communicatiemedewerker in dienst. Tot het takenpakket behoren onder meer professionalisering van het communicatiebeleid (website, elektronische nieuwsbrief, perscontacten, persmomenten, landschapsflits, Facebook…), het uitwerken van een communicatieplan en communicatieprojecten, het ondersteunen van projectmedewerkers bij hun communicatie, en de redactie van de landschapskrant in samenwerking met het team. Sinds 2013 werkt er een halftijds vaste administratieve medewerker bij RLRL voor de boekhouding, administratie en algehele ondersteuning. Ondersteuning projectwerking  Aankoop van specifieke software ten bate van een efficiënte projectwerking: ESRI-software voor GIStoepassingen (ArcGIS) – sinds de inkoppeling bij Provincie Antwerpen deelt RLRL de licentie met hun , software grafische vormgeving (Adobe Design-pakketten), een CAD-plug-in voor ontwerpen op schaal (HotDoor CAD-tools),…  De interne bibliotheek wordt op regelmatige basis aangevuld om de interne kennis te vergroten. Een overzicht wordt digitaal opgemaakt en bewaard.  Voor specifieke projecten is er een basisuitrusting voorzien (bv. toestel om omtrek bomen te meten, laarzen, Ferraris-atlas, educatief materiaal, GPS-toestellen, geluidsrecorder, uitrusting poelenmonitoring, beamer, eigen RLRL tent…).  In samenspraak met provincie Antwerpen werden de gesprekken gevoerd om een database te maken voor realisaties afgestemd op provincie en andere Regionale Landschappen. In 2016 koos Provincie Antwerpen voor DIPLA. Verder afstemming van het gebruik staat op programma voor 2017 in kader van onder meer het PDPO dossier iLandschap (in samenwerking met de Antwerpse Regionale Landschappen).

2.5.3 Financieel beheer Automatisering van de financiële verrichtingen en keuze voor duurzaam sparen Betalingen worden online uitgevoerd. De waarnemend coördinator en de administratieve medewerker zijn gemachtigd betalingen uit te voeren binnen de perken van de goedgekeurde begroting (cf. huishoudelijk reglement, door Raad van Bestuur bekrachtigd). Uitbetalingen van bezoldigingen en patronale RSZ-bijdragen gebeuren via een automatische betalingsopdracht. RLRL beschikt over een bankkaart voor elektronische betalingen op verplaatsing en een visakaart voor online-aankopen. De spaarrekening van RLRL is ondergebracht bij Triodos Bank, die veruit het hoogst scoort qua duurzaamheid (investeringen in ethisch verantwoorde projecten). In 2014 opende RLRL ook een termijnrekening bij Triodos Bank in kader van betere rentevoeten. In 2016 werd omwille van de lage rentevoet beslist om de termijnrekeningen niet te verlengen. Professionalisering van de boekhouding Vanaf de opstart van RLRL werd een dubbele boekhouding gevoerd. Hiertoe huren we het professioneel boekhoudpakket ‘Venice’. De dagdagelijkse invoer van boekhoudkundige documenten in het softwareprogramma gebeurt door de administratieve medewerker. Op elk document komt een stempel waarin volgende gegevens worden aangevuld: datum ontvangst document, bevestiging van controle door de betrokken medewerker, akkoord voor betaling door coördinator, betalingsdatum, evt. bestelbonnummer, projectcode, boekhoudkundig(e) rekeningnummer(s) waarop de uitgave geboekt wordt. Investeringen worden afgeschreven conform de waarderingsregels vastgelegd door de Raad van Bestuur. Een erkend accountant volgt de boekhouding op en doet jaarlijks de controle van de jaarrekening. Ook tijdens het jaar wordt er indien nodig beroep gedaan op de externe boekhouder voor advies. Navolging van de wet op de overheidsopdrachten Als vzw die het grootse aandeel van haar inkomsten haalt uit overheidssubsidies, is Regionaal Landschap Rivierenland gebonden aan de wetgeving op de overheidsopdrachten. Op 29 maart 2013 gaf de federale regering haar principiële goedkeuring aan het ontwerp van koninklijk besluit dat de nieuwe regelgeving 15

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

overheidsopdrachten in werking deed treden op 1 juli 2013. In 2014 volgde de waarnemend coördinator en de administratieve medewerker een opleiding hieromtrent (inclusief correcte opmaak van bestekken) georganiseerd door het Agentschap voor Natuur en Bos. Hieronder een overzicht:  Voor elke aankoop wordt standaard een prijsvergelijking gedaan, waarvan een beknopte neerslag wordt bijgehouden.  Voor aankopen <€8.500 excl. BTW worden minimum drie offertes gevraagd, en wordt gewerkt met een bestelbon, die door de coördinator wordt afgetekend ter goedkeuring van de bestelling. Steeds worden alle bewijsstukken (prijsvergelijkingen, offertes, bestelbonnen) bijgehouden en gearchiveerd.  Voor aankopen of opdrachten voor een bedrag tussen €8.500€ en €85.000 excl. BTW wordt een bestek (onderhandelingsprocedure) uitgeschreven dat wordt goedgekeurd door het Dagelijks Bestuur of de Raad van Bestuur. Gunningen worden voorbereid door een jury en bekrachtigd door de Raad van Bestuur (voor bedragen vanaf 10.000€), of door het Dagelijks Bestuur voor lagere bedragen of indien deze het mandaat hiervoor heeft van de Raad van Bestuur (standaard bij niet overeenkomende timing van de vergaderingen van de Raad van Bestuur). Steeds worden alle bewijsstukken (prijsvergelijkingen, bestekken, offertes, gunningsverslagen, overeenkomsten met opdrachthouders) bijgehouden en gearchiveerd.  Voor aankopen of opdrachten voor een bedrag >€85.000 excl. BTW wordt een bestek uitgeschreven dat wordt goedgekeurd door de Raad van Bestuur en gepubliceerd op www.publicationsonline.be. Gunningen worden voorbereid door een jury en bekrachtigd door de Raad van Bestuur. Steeds worden alle bewijsstukken (prijsvergelijkingen, bestekken, offertes, gunningsverslagen, overeenkomsten met opdrachthouders) bijgehouden en gearchiveerd.

2.6

Werking 2016 in het kort

Regionaal Landschap Rivierenland is een streek met een identiteit en met belangrijke natuuren landschapswaarden. Het is één van de kerntaken van het regionaal landschap om dit landschap te behouden en te versterken. We willen samen met onze partners mensen overtuigen dat natuur en landschap een meerwaarde voor de regio zijn. Behoud, herstel en aanleg van kleine landschapselementen in functie van natuurbehoud en verbindingen, landschapsherstel en -beleving. Dat zijn de opdrachten voor de medewerkers landschap en het landschapsteam. In 2016 adviseerde of begeleidde RLRL opnieuw heel wat particulieren, verenigingen en gemeenten bij de uitvoering van acties. Op verschillende locaties verspreid over ons werkingsgebied realiseerden we projecten rond landschapsherstel, kleinschalig erfgoed en kleine landschapselementen. Zo werden er opnieuw verschillende boomgaarden aangeplant, goed voor 128 bomen (streekeigen) hoogstamfruit. In 2016 plantten we 16.317 stuks autochtoon plantgoed, inclusief 65 hoogstammige bomen, en dit op 23 locaties. Omgerekend 2.863m nieuwe hagen en heggen en 2895m² houtkanten. 730m haag is voorzien in het Volkstuinpark Galgenberg in Mechelen. In 2016 werd er in kader van een PDPO project gefocust op de landschappelijke inpassing van paardenhouderijen. RLRL stelde zowel voor hobby- als professionele bedrijven adviezen en inrichtingsplannen op maat op verspreid over 5 gemeenten. RLRL zette de samenwerking met een professionele boomverzorger verder in kader van beheerwerken bij 6 historische dreven. De dorpslinde in Itegem werd in april 2016 gecontroleerd door de boomverzorger in kader van de wegenwerken. Eind december werd deze boom definitief beschermd als houtig erfgoed. De Zwarte populier te Muizen onderging de derde en voorlaatste professionele snoei om de boom terug naar zijn originele knot te brengen. Daarnaast beschikt RLRL over een knotteam bestaande uit vrijwilligers die worden opgeleid en ingezet om bomen te knotten in ruil voor brandhout. In het winterseizoen 2015-2016 hebben ze samen 256 bomen geknot in ons werkingsgebied op 11 verschillende locaties (19 eiken, 11 elzen, 10 essen en 216 wilgen). Voor het huidig winterseizoen hebben we reeds aanvragen voor meer dan 350 bomen. RLRL coördineert vraag en aanbod. In 2016 startte een Vlaams overleg met als doel het ontwikkelen van een knotwebapplicatie om dit te automatiseren. RLRL herstelde in 2016 in 3 poelen: de oude Netemeander in Gestel, een dichtgeslibte poel in het kasteeldoemein SintMichiels in Sint-Katelijne-Waver en een veedrinkpoel in Walem. 8 poelen hersteld of aangelegd in 2013 werden dit jaar grondig gemonitord waarbij 192 waarnemingen werden genoteerd. In 2016 herstelde RLRL een bakhuis in Mispeldonk. Deze zal in 2017 feestelijk ingebakken worden. 8,5ha fauna-akkers werd ingezaaid bij 27 deelnemers, vooral in samenwerking met jagers en landbouwers. Er werd bij 6 landbouwers in totaal 6366m² akkerranden aangelegd tegen een vergoeding van 0,16€/m². Om het project een duurzame doorstart te geven, gaat RLRL een 3-jarige samenwerking aan met enkele 16

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

gemeenten. Met dit budget betaalt RLRL de vergoeding aan de landbouwers en kopen we de zaadmengsels aan. RLRL zorgt voor de promotie, realisatie op terrein, uitvoering en nazorg. In 2016 spitsten we ons toe voor een opstart in Nijlen, Berlaar en Heist-op-den-Berg. In ons werkingsgebied lopen er dankzij de inzet van de bedrijfsplanner van VLM 229 beheerovereenkomsten bij 79 landbouwers in de streek. In 2016 gaven we 5 land- en tuinbouwers de kans om hun bodem en het bodemleven beter te leren kennen door middel van bodemstaalnames, analyses en toelichting op maat. In samenwerking met het Proefstation voor de Groenteteelt organiseerde RLRL er hierrond een infonamiddag georganiseerd. Van alle landschapsprojecten die RLRL uitvoerde in 2016 bevond 39% zich in een straal van 100m rondom een recreatief traject . Door opknappen en vergroenen van verschillende locaties in Rivierenland transformeren we plekken tot beleefbare speelnatuur. Met een participatieve benadering speelt het brede publiek een centrale rol. Zij zorgen mee voor de ontwerpideeën en kunnen ook ingeschakeld worden bij de opknapwerken. Gemeenten vragen om oude en klassieke speelterreinen op te knappen en te vergroenen: 4 buurtparken en speelterreinen aan lokalen van Chiro en Scouts, openbare dorpsboomgaard, een historische paardenstal als onthaal, een technologisch doe-park, gemeentelijk park aan 2 kasteeldomeinen en 6 speelbossen. Natuurbeleving staat centraal om kinderen in contact te brengen met biodiversiteit. Via milieuzorg op school werken we samen aan vergroeningacties op scholen. Denk hierbij aan het inrichten van een buitenklas, aanplantacties, speelgroen, nestkasten…. Zo werden er realisaties uitgevoerd op 3 basisscholen in Schelle, Sint-Katelijne-Waver en Heist-op-den-Berg. 2 andere scholen in Lier en Nijlen kregen advies op maat. De voordelen van groen in stedelijke woon- en werkomgeving is gekend via heel wat onderzoeken. Via enkele nieuwe projecten trachten we buurtbewoners op het belang van groen in eigen straat en/of tuin te wijzen. RLRL zette samen met gemeente Hemiksem een communicatie- en informatiecampagne op rond bomen en planten in je (kleine) tuin. Tegelijkertijd schreef RLRL mee aan het dossier Vergroen je voortuin samen met het Innovatiesteunpunt. Doel is het straatbeeld te vergroenen door je eigen voortuin aan te pakken. RLRL herstelt niet zo maar willekeurig kleine landschapselementen, maar linkt deze kleine landschapselementen in gebiedsgerichte projecten. In kader van de Europese Natuurdoelen werken we samen met Bosgroep Antwerpen Zuid aan 2 projecten in Mechelen (Heffen) en Nijlen. Naast natuurdoelen werken we ook aan openstelling en groene verbindingen in kader van Vlaamse doelstellingen voor ANB en aan uitvoering van het Landschapsbeheerplan Kesselse Heide opgemaakt door Provincie Antwerpen. De betrokkenen eigenaar in Heffen ging (tot op heden) niet in op de voorgestelde terreinacties na uitvoerig advies over mogelijke ecologische en recreatieve verbinding op zijn eigendom. Voor het project in Nijlen ontvingen alle private eigenaars van percelen (+- 1000) in of nabij natuur-, landbouw- en bosgebied binnen de projectperimeter een informatieve brochure en een uitnodiging voor de infomarkt op 14 april 2016. Tijdens de zomer werd er aan 15 eigenaars advies op maat gegeven met betrekking tot 39 percelen. De natuurwaarde van enkele percelen werd verhoogd door aanplant van 65m gemengde haag, 40 hoogstamfruitbomen, 8 bomen in rij langs de Lindekensbeek, 185m houtkant en bomenrij met zomereik. Samen met Natuurpunt en Agentschap voor Natuur en Bos willen we het groenblauwe netwerk in en rond Mechelen verankeren, verbinden en ontsluiten dankzij het strategisch project gefinancierd door Ruimte Vlaanderen. De projectcoördinator startte in juli 2016. Na de kennismakingsronde met de vele partners kreeg de projectstructuur uitvoering door een eerste maal de stuurgroep bijeen te roepen. In kader van deelproject stadsrandbos Kauwendaal vonden reeds 2 overlegmomenten en 2 werkmomenten plaats. In 2016 startte ook de ontwerpstudie over groene onthaalpoorten door de studenten ‘interieur en service design’ van Thomas More. RLRL maakt deel uit van de planbegeleidingscommissie van het Strategisch Project Gebiedsprogramma Rupelstreek (Provincie Antwerpen) en Landinrichting Rupel (VLM). Op die manier kunnen lokale en bovenlokale initiatieven en terreinrealisaties meegenomen worden in het groot streekverhaal Rupel. RLRL diende een offerte in voor het inventariseren van Trage Wegen in de Rupelstreek bij Provincie Antwerpen (goedgekeurd) en ontving financiering om de cultuurhistorische waarde van de buitenomgeving van de Paardenstal te Niel op te waarderen. Samen met de stad Lier en ANB vormt RLRL het Dagelijks Bestuur voor Landschapspark Pallieterland. In 2016 vond er overleg plaats met de eigenaars en de bevolking van Lier in kader van de inrichtingsvisie op de realisatie van een randstedelijk groengebied aan de Beneden-Nete. In de vallei van de Grote Nete zullen i.k.v. het geactualiseerd Sigmaplan ingrijpende wijzigingen plaatsvinden. Samen met WenZ en ANB gaat RLRL met haar partners op zoek naar een maximale belevingswaarde van de toekomstige vallei in afstemming met alle lokale stakeholders. In 2016 werd deze kaartstudie en inventarisatie opgestart. Tot slot werden door 17

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

het INBO de ecosysteemdiensten in Rivierenland in kaart gebracht. De inwoners van Rivierenlanden de Raad van Bestuur-leden werden bevraagd. RLRL en INBO bespraken samen de inhoud van het voorlopige rapport en de mogelijke doorwerking in andere projecten van RLRL. Het rapport verschijnt in het voorjaar van 2017. RLRL ondersteunt in nauwe samenwerking met partners lokale biodiversiteit door zowel concrete acties voor het verbeteren van het leefgebied voor bepaalde soorten als het inzetten op sensibilisatie en educatie door het organiseren van workshops, infomomenten, etc. In totaal werden in 2016 63 kunstnesten ter beschikking gesteld en opgehangen door RLRL in Boom, Mechelen en Bonheiden in combinatie met 5 zwaluwworkshops voor 100 kinderen. RLRL gaf advies rond bloemenweides (voedsel voor bijen) in Schelle, testte zaadmengsels bij 2 imkers en zaaide in het najaar van 2016 een bloemenweide in op een tijdelijke site in Mechelen (Zorro-project). In samenwerking met Sport Vlaanderen werd er actie ondernomen om de populatie Visdiefjes te herlocaliseren op het domein Hazewinkel. Mensen laten genieten van natuur en landschap levert heel wat op. Bewoners en toeristen die de streek beleven krijgen meer waardering. Genieten van het landschap heeft ook economische effecten. Uiteindelijk willen we mensen trots maken op de streek waarin ze wonen, werken en recreëren. Bestaande en nieuwe wandelroutes van verschillende partners binnen het werkingsgebied (gemeenten, toeristische verenigingen, Natuurpunt, lokale werkgroepen) worden samengebracht, op elkaar afgestemd en verfijnd tot een coherent wandelaanbod, afgestemd op de criteria van Toerisme Vlaanderen. RLRL ondersteunt lokale verenigingen en gemeenten bij de uitwerking en publicatie van themalussen waarbij streekidentiteit, cultuurhistorie en landschap centraal staan. In 2016 ging er een hernieuwde aandacht naar een verbetering van de wandelinfrastructuur van Wandelnetwerk Rivierenland. We verkochten 900 wandelkaarten en er werden 3000 gratis wandelen fietsbrochures verspreid. Daarnaast werkten we projectdossiers uit voor de opmaak van 7 trage wegenplannen in 6 gemeenten. In 2016 viel 2 keer per jaar een landschapskrant in de bus bij alle inwoners uit het werkingsgebied. ER verschenen 12 digitale nieuwsbrieven met gemiddeld 1000 bestemmelingen. De website van RLRL en ontving bijna 10.000 unieke bezoekers. Er verschenen 77 artikels in de geschreven pers en een veelvoud hiervan via digitale mediakanalen. Eind december telde onze Facebookpagina 654 fans. Verschillende verenigingen organiseren regelmatig publieksactiviteiten, studiedagen of symposia in het werkingsgebied van RLRL, waarbij de thema’s landschap, natuur, natuureducatie of natuurrecreatie aan bod komen of goed aansluiten. Om RLRL verder bekend te maken proberen we geregeld met een infostand aanwezig te zijn op dergelijke activiteiten. In 2016 maakten we ons kenbaar op 26 activiteiten. Een greep uit de activiteiten: Ankona, opening Toeristisch Seizoen Rupelstreek, Plantenbeurs Mechelen, Fortengordels, opening dorpsboomgaard Heist-op-den-Berg, Open Boomgaardendag Berlaar, Infomarkt Bioplanet, inhuldiging Stombaarshoekpad, Hoevefeesten Nijlen, Dag van de Landbouw, infomarkten en plantacties… Aan onze 18 vormingsmomenten namen 727 mensen deel. In 2016 vond het startoverleg plaats voor de cursus Heidekenner in 2017. Een voorsmaakje werd gegeven tijdens de Heidefeesten in augustus 2016. Ongeveer 750 mensen bezochten de activiteiten in en rond de Kesselse Heide: dierensporenzoektocht, broekboswandeling, heidesafari, workshop landschapsfotografie, infomarkt met partners.... Projecten geschreven en ingediend in 2016: IHD–ADAGIO-GIDS ANB-Provincie Antwerpen: samen met Bosgroep Antwerpen Zuid – Interfluvium van de Netes / Open ruimte te Heffen / Bossen en open ruimte te Lier-Lint (deadline 19 januari 2016) = GOEDGEKEURD Oproep DMN Provincie Antwerpen: Landschap als beleving + Landschap als levend netwerk (KLE + soorten) (deadline 1 april 2016) = GOEDGEKEURD Oproep MOS Provincie Antwerpen: Vergroening op school (deadline 1 april 2016) = GOEDGEKEURD Oproep projectidee PDPO III: Streekfruit - W.A.T.E.R - Model Landschapsonderhoud (samen met Antwerpse RL’en - Monumentale bomen – Vergroen je voortuin (trekker innovatiesteunpunt – deadline mei 2016 Oproep PDPO III: iLandschap – samen met Antwerpse Regionale Landschappen (deadline augustus 2016) = GOEDGEKEURD Oproep PDPO III: Vergroen je voortuin – trekker Innovatiesteunpunt (deadline augustus 2016) = GOEDGEKEURD 18

Regionaal Landschap Rivierenland

2.7

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Oproep PDPO III: Zot van Patrijs – samen met HVV en Antwerpse Regionale Landschappen (deadline augustus 2016) = GOEDGEKEURD LNE – ANB – VLM Draagvlakverbreding Natuur en Landbouw: Zaad van hier (deadline juni 2016) = GOEDGEKEURD + B&B (Boerderij & Biodiversiteit) = NIET GOEDGEKEURD TVL Impuls Wandelen en Fietsen: Mechelen en Rupelstreek: gezinnen verbinden de stad met haar groene omgeving (deadline augustus 2016) = NIET GOEDGEKEURD Bestek Provincie Antwerpen – dienst gebiedsgericht beleid - Opmaak van een bovenlokaal tragewegennetwerk voor de Rupelstreek (Hemiksem, Schelle, Niel, Rumst en Boom) – deadline 5 september = GOEDGEKEURD LNE-VLM-ANB-LV - PROJECTOPROEP 2016 ‘AGRARISCH NATUURBEHEER EN AGROBIODIVERSITEIT AGNABIO – Akkerranden - deadline 1 oktober 2016 = NIET GOEDGEKEURD Oproep Projectuitvoeringsinitiatieven Rupelstreek Provincie Antwerpen – Paardenstal – deadline oktober 2016 = GOEDGEKEURD Trage Wegen subsidiesysteem Provincie Antwerpen – opmaak trage wegenplan voor 4 deelgebieden in werkingsgebied RLRL – deadline 1 december 2016 = GOEDGEKEURD Onroerend Erfgoed - IOED Berg en Nete – deadline 15/1/2017 = INGEDIEND

Planning 2017 in het kort

De missie van een regionaal landschap ligt decretaal vast en omvat: het bevorderen en promoten van streekeigen karakter en natuurbehoud; beheer, herstel, aanleg en ontwikkeling van kleine landschapselementen; natuurrecreatie en recreatief medegebruik en natuureducatie en sensibilisatie. Deze actiedomeinen staan niet op zich. Een regionaal landschap streeft via deze missie naar het verkrijgen en/of het vergroten van een maatschappelijk draagvlak voor natuur en landschap in eigen streek. Vanuit deze missie bepaalde RLRL een visie als leidraad en kader voor het uitwerken van de jaarplanning en uitwerken van nieuwe projecten voor de volgende jaren. De visie bestaat uit 2 pijlers: lokale en integrale gebiedsgerichte acties en projecten van A tot Z met focus op landschapszorg - erfgoed en streekidentiteit – (be)leefbaar buitengebied. Aflopende projecten: Inrichting bossen en open ruimte te Heffen: tot op heden ontving RLRL geen reactie van de eigenaar/veldwachter met betrekking tot interesse in uitvoering van de voorgestelde ecologische inrichting. Bodem doorgrond: dit was een draagvlakverbredingsproject van LNE, ANB en VLM. Bij verschillende groentetelers werd er onderzoek gedaan naar bodemleven en bodemvruchtbaarheid op hun bedrijf. Resultaten werden bekend gemaakt aan natuuren landbouwsector op een infonamiddag in samenwerking met het Proefstation voor de Groenteteelt. IMAGO project (in samenwerking met Ugent en ILVO): Uittesten tools door middel van sessies met drie gemeentebesturen om hierop door te werken (over het eigen open ruimte beleid; de bestuurskracht van gemeenten; eventuele mogelijkheden tot samenwerking,…). In 2016 werd RLRL nog gecontacteerd als lector voor het voorlopige rapport. In 2017 verschijnt de finale versie en betekent dit dus ook het einde van het project. De inzichten en aanzet tot opmaak van een open ruimte visie zullen gebruikt worden in het verder uitwerken van (nieuwe) projecten in de regio van de Grote Nete. Kennisverspreiding en ontwikkelen gebruik van het ESD-concept binnen de werking van de RL'en op basis van studie INBO - case Regionaal Landschap Rivierenland. Het doel is om via een ecosysteembenadering bijdragen aan de opmaak van een geïntegreerde gebiedsvisie die de vraag naar ESD zo optimaal mogelijk afstemt op het aanbod. In 2017 vindt de voorstelling plaats van het volledige Natuurrapport. RLRL tracht de resultaten van het rapport toepassen in bovenlokale visievorming waar opportuun zoals in de vallei van de Grote Nete. Nieuwe accenten: Interfluvium van de Netes: na de grootschalige informatie- en communicatiecampagne in 2016 zal de perimeter van het project in 2017 terug focussen op het landschapsbeheerplan van de Kesselse Heide. Belangrijkste activiteit in kader hiervan zal de cursus Heidekenner zijn in 2017. Knotboom zoekt kachel: in 2016 startte het overleg voor de opmaak van een knotwebsapplicatie met als doel het automatiseren van het aanbod en de vraag voor en door het knotteam. In 2017 hopen we dit te lanceren en bekend te maken bij de knotters en eigenaars van knotbomen. 19

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Fauna-akkers: in het najaar van 2016 stuurde elk Antwerps Regionaal Landschap een brief naar de WBE’s in hun werkingsgebied met de vraag naar hun visie op de toekomstige samenwerking rond fauna-akkers. Consensus is dat de regionale landschappen in 2017 enkel nog in een groepsaankoop van zaad (op basis van de ervaringen van voorgaande jaren) zullen voorzien. Akkerranden: in 2016 spitsten we ons toe op 3 pilootgemeenten Nijlen, Berlaar en Heist-op-den-Berg. Na toelichting van het project aan milieuraad en/of schepencollege beslisten deze gemeenten om een budget te voorzien voor de volgende 3 jaren om akkerranden in te zaaien. De centen dienen om de vergoeding aan de landbouwer te betalen en het zaad aan te kopen. RLRL zorgt voor de communicatie, promotie, voorbereiding, realisatie op terrein, sensibilisatie, opvolging en rapportering. Zaad van Hier: in samenwerking met de natuuren landbouwsector gaat RLRL op zoek naar duurzaam autochtoon zaaigoed van goed ontwikkelde bronpercelen uit natuurterreinen. Landschapsonderhoud: gemeenten hebben nood aan ondersteuning voor het regulier onderhoud van kleine landschapselementen. In 2016 ondervroegen de Antwerpse RL’en hun gemeenten en gebrek aan tijd, expertise en mankracht kwamen naar boven als grootste knelpunten. Het dossier iLandschap werd ingediend bij PDPO Platteland Plus en goedgekeurd. RLRL zal samen met de gemeenten Bonheiden en Berlaar samenwerken in 2017 om een iLandschap-tool op maat te ontwikkelen. Trage Wegen: RLRL start in 2017 voor het eerst met het opmaken van trage wegenplannen voor 7 deelgebieden in 6 gemeenten. Financiering loopt enerzijds via het strategisch project Rupelstreek en anderzijds via het subsidiesysteem van Provincie Antwerpen (nieuw). Rolstoelvriendelijk wandelen: in samenwerking met Natuurpunt en Sociaal Huis Mechelen wil RLRL een avontuurlijk en boeiend prikkelpad ontwikkelen in de Baarbeekvallei. Vergroen je voortuin: RLRL schreef mee aan het dossier Vergroen je voortuin samen met het Innovatiesteunpunt (Boerenbond). Doel is het straatbeeld te vergroenen door je eigen voortuin aan te pakken. In 2017 start de stuurgroep, ontwikkeling van een huisstijl en logo, organisatie van startevenement in de betrokken gemeenten, organisatie en uitvoering terreinrealisaties en kennisdeling. Projecten in de maak Hellebrug-Herenbossen: In de vallei van de Grote Nete zullen i.k.v. het geactualiseerd Sigmaplan ingrijpende wijzigingen plaatsvinden. Samen met WenZ en ANB gaat RLRL met haar partners op zoek naar een maximale belevingswaarde van de toekomstige vallei in afstemming met alle lokale stakeholders. In 2017 zal de kaartstudie en inventarisatie gefinaliseerd worden. RLRL en de betrokken partners gaan op zoek naar financiering om een bovenlokale samenwerking en coördinatie op te starten. Landschapskrant: met de aanpassing van de website wordt het tijd om ook de Landschapskrant in een frisser kleedje te steken. In 2017 worden de opties en voorstellen bekeken. RLRL zit mee in de plangroep van het Landinrichtingsproject Schelde-Rupel (VLM) en zal mee opportuniteiten voor de streek trachten te detecteren en mogelijks uit te voeren. Op dit moment zijn de volgende projecten in de maak: open ruimte gebieden Boom-Rumst + groene stapstenen Hemiksem (link met abdijsite en Bovenvlietvallei)

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Actiefiches 2016 - 2017

In dit hoofdstuk wordt de projectwerking van Regionaal Landschap Rivierenland in 2016 toegelicht, evenals de planning voor 2017, via actiefiches voor alle projecten. De inhoudstafel hieronder geeft een overzicht weer van de actiefiches 2016-2017. In Bijlage 3, Bijlage 4, Bijlage 5 en Bijlage 6 zijn artikels, illustratiemateriaal en persartikels over de acties en projecten opgenomen.

OVERZICHT ACTIEFICHES RLRL (realisaties 2016 en planning 2017) I.

II.

Natuurbehoud en landschapszorg .................................................................................................. 22 Actie 1.

Soortbescherming en soortgerichte maatregelen ................................................................ 22

Actie 2.

Interfluvium van de Netes ..................................................................................................... 26

Actie 3.

Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD)................................................................. 31

Actie 4.

Hagen en houtkanten ........................................................................................................... 33

Actie 5.

Poelen ................................................................................................................................... 37

Actie 6.

Hoogstamboomgaarden ....................................................................................................... 41

Actie 7.

Knotboom zoekt kachel ......................................................................................................... 44

Actie 8.

Dreven en monumentale bomen .......................................................................................... 46

Actie 9.

Landschappelijk erfgoed ....................................................................................................... 49

Actie 10.

Herstel klein bouwkundig erfgoed ........................................................................................ 53

Actie 11.

Paard en Landschap .............................................................................................................. 55

Actie 12.

Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten ............................................................. 56

Actie 13.

Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten .......................................................................... 58

Actie 14.

Fauna-akkers en akkerranden .............................................................................................. 66

Actie 15.

Landschapsonderhoud .......................................................................................................... 70

Actie 16.

Landschappelijke inrichting volkstuinen ............................................................................... 71

Actie 17.

Prettig groen ......................................................................................................................... 73

Actie 18.

Vergroening op school .......................................................................................................... 77

Actie 19.

Gebiedsgerichte werking in Rivierenland .............................................................................. 79

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie ................................................................................... 87 Actie 20.

Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland ....................................................................... 87

Actie 21.

Groenblauw netwerk in en rond Mechelen ........................................................................... 91

Actie 22.

Trage Wegen......................................................................................................................... 94

III. Natuureducatie en draagvlakvorming ............................................................................................ 97 Actie 23.

Communicatie ....................................................................................................................... 97

Actie 24.

Rivierenland in de kijker ...................................................................................................... 107

Actie 25.

Bodem doorgrond ............................................................................................................... 112

Actie 26.

Wandelactiviteiten in Rivierenland ..................................................................................... 114

Actie 27.

Groene straten .................................................................................................................... 116

Actie 28.

Zaad van Hier ...................................................................................................................... 118

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

I. Natuurbehoud en landschapszorg Actie 1.

Soortbescherming en soortgerichte maatregelen

Initiatiefnemer/trekker Initieel Natuurpunt; nadien ook RLRL Contactpersoon RLRL Foeke Van Weverberg Partners Provincie Antwerpen, Natuurpunt (lokale afdelingen en werkgroepen), , gemeenten, bosgroepen... Doelgroepen Landbouwers, particulieren, gemeenten, scholen Doelstelling Algemeen In nauwe samenwerking met partners lokale biodiversiteit ondersteunen door zowel concrete acties voor het verbeteren van het leefgebied voor bepaalde soorten als het inzetten op sensibilisatie en educatie door het organiseren van workshops, infomomenten, etc. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD: SBZ-gebied en habitat(s): Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent, soorten: visdieven – vleermuizen BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Vallei van de Grote Nete rond de Herenbossen; Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven Provinciale Prioritaire soorten: Bruine Vuurvlinder Landschapsbeelden biodiversiteit: Land van Boom, Zandig Klein Brabant, Zandig Zenne-Dijle interfluvium, Land van Keerbergen, Zuid-Kempisch heuvelland, Landschap van Rupel, Zenne en Dijle Omschrijving Landschap en biodiversiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Versterking van de groene en blauwe infrastructuur verbetert voor vele soorten het leefgebied en/of de migratiemogelijkheden. Amfibieën, vlinders, bijen, zwaluwen, steenuilen, kleine zoogdieren, etc. liften mee met de meeste van onze terreinwerken (hagen en houtkanten, knotbomen, akkerranden en fauna-akkers, poelen, etc.). Soms worden in overleg met onze partners gerichte acties ondernomen. Op basis van (vroegere) waarnemingen en het huidige landschap worden soort-specifieke verbeteringen aan de inrichting en/of beheer van het landschap uitgevoerd. Als extra ondersteuning kan ook gekozen worden om kunstnestgelegenheden te voorzien. Scholen, gemeentebesturen, projectontwikkelaars en landbouwers zijn belangrijke actoren binnen de soortbescherming. Hun terreinen en eigendommen bieden een enorm potentieel aan leefgebied voor dieren plantensoorten. Sensibiliseren en informeren blijft daarom van groot belang. Via scholen kunnen we bovendien de toekomstige beleidsmakers, ontwikkelaars, onderzoeker, etc. bereiken. Daarom ondersteunt RLRL activiteiten die deze doelgroepen bereiken en hen informeren over de mogelijkheden voor soortbescherming en zet de link met het omliggende landschap extra in de kijker. Uitgevoerd 2016 Zwaluwen In bepaalde buurten waar zwaluwkolonies sterk bedreigd worden, werd een gerichte campagne opgestart om particulieren, gemeente en bedrijven te engageren voor het ophangen van zwaluwkunstnesten en mestplankjes i.s.m. de lokale natuurverenigingen en/of gemeentes (Figuur 3-2). De kunstnesten werden

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

gratis geleverd door RLRL en de plaatsing gebeurde door de lokale Natuurpuntafdeling, gemeente arbeiders, de plaatselijke brandweer en/of het RLRL-landschapsteam. - Nestlevering bij particulieren in Mechelen en Rumst - Oproep + infoavond voor inwoners van Rijmenam om lokale populatie huiszwaluwen te versterken - Voorstellen voor nestplaatsen opstellen voor particulieren in Rijmenam - Nestophanging bij verschillende particulieren in Rijmenam i.s.m. Gemeente Bonheiden - Terreinbezoek inrichting stellinggaten voor de gierzwaluw in Sint-Martinuskerk Hombeek - Inrichting stellinggaten voor de gierzwaluw in Sint-Martinuskerk Hombeek - Terreinbezoek + vergadering voor het project Predikherenklooster en bezorgen van 20 afdekplaten voor de gierzwaluw, inbouwen gebeurde door de aannemer. - Opstellen van een informatiebrochure over zwaluwen om particulieren beter te informeren over de problematiek en zwaluwvriendelijke maatregelen - Terreinbezoek potentiële locatie zwaluwtil i.s.m. ANB - Inventarisatie boerenzwaluwen en paardenhouders in Rupelstreek i.s.m. NP Rupelstreek - Terreinbezoek tentoonstellingsruimte kade Boom i.v.m. zwaluwtentoonstelling juni 2017 i.s.m. NP Rupelstreek - Sionsite in Lier: ondanks de inspanningen (telefoons, e-mails, brieven, vergaderingen) van Natuurpunt, ANB en RLRL heeft de projectontwikkelaar niets ondernomen voor de gierzwaluwen. Na een terreinbezoek bleek dat de bouw al te ver gevorderd was voor ingebouwde nestkasten. - Verwerking en samenvatting van de waarnemingen van de zwaluwinventarisatie door jobstudent. - Opvolgen oeverzwaluwbak Willebroek, nestcontrole + planning inventarisatie 2017. In 2016 gaf RLRL verschillende zwaluwworkshops. Deze bestaan uit een 50 minuten durende interactieve lezing die geschikt is voor verschillende leeftijden van de lagere school. Deze workshop wordt vaak gecombineerd met een bezoek aan de zwaluwtentoonstelling van RLRL en een korte uitstap naar zwaluwkolonies in de buurt onder begeleiding van de lokale Natuurpuntvereniging. Een samenvatting van de georganiseerde zwaluwworkshops en de standplaatsen van de tentoonstelling vind je in Tabel 3—2.

Figuur 3-1 Inrichting steiger visdieven Hazewinkel; testproject bloemenweide bij imker te Heist-op-denBerg; Zwaluwworkshop OLVI Boom Tabel 3—1 Aantal nestkasten opgehangen in 2016 per gemeente Gemeente

Aantal kunstnesten Aantal Mestplanken Huiszwaluw Boerenzwaluw Gierzwaluw Oeverzwaluw Totaal aantal Totaal Berlaar 0 0 0 0 0 0 Bonheiden 20 2 0 0 22 8 Boom 0 0 0 0 0 0 Heist-op-den-Berg 0 0 0 0 0 0 Hemiksem 0 0 0 0 0 0 Lier 0 0 0 0 0 0 Niel 0 0 0 0 0 0 Nijlen 0 0 0 0 0 0 Mechelen 2 0 37 0 39 0 Rumst 1 0 1 0 2 1 Sint-Katelijne-Waver 0 0 0 0 0 0 Schelle 0 0 0 0 0 0 Willebroek 0 0 0 0 0 0 Totaal

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Tabel 3â&#x20AC;&#x201D;2 Aantal workshops en standplaats zwaluwtentoonstelling in 2016 TENTOONSTELLING:

WORKSHOPS:

van

tot

Aantal

Datum

Gemeente

Deelnemers

11/04/2016

4/05/2016

28/04/2016

Bonheiden

20 personen

6/06/2016

23/06/2016

6/06/2016

Geert de Neef

20 kinderen

9/06/2016

Geert de Neef

20 kinderen

10/06/2016

Boom

40 kinderen

Wilde Bijen De bloeiende hagen, akkerranden en fauna-akkers die i.s.m. RLRL worden aangelegd zijn een goede voedselbron voor de (wilde)bijen. Een groot deel van deze bijen maakt gebruik van bijenhotels. Aangezien bijen ook nood hebben aan voedselplaatsen zijn er in 2016 projecten rond bloemenweides gerealiseerd. - Advies volkstuinen + bloemenweides bij insectenhotels en gemeentehuis in Schelle i.v.m. het gebruik van bloemenweides/mengsel. - Testproject Imkers: Door de jaren heen heeft RLRL zelf enkele bloemenmengsels samengesteld o.b.v. eigenervaring en gesprekken met imkers en de bijenwerkgroep. Om deze mengsels goed te kunnen opvolgen naar bloei en levensduur is in 2016 een testproject opgestart bij twee imkers. Op een locatie werden drie mengsels ingezaaid op de andere locatie werd een test uitgevoerd met uitgestelde zaaitijd. Door de slechte weersomstandigheden is de proef met het uitgesteld zaaien niet optimaal verlopen, het zaad is weggespoeld en/of beschimmeld in de bodem door te natte omstandigheden. De test met de drie mengsels kende een trage start maar is door de warmere temperaturen toch in bloei gekomen. Volgend voorjaar zullen we dan ook bekijken welk mengsel het best terug groeit en het beste bloeit. - LAB Zorro Mechelen: In afwachting tot het bouwproces heeft projectontwikkelaar Re-Vive nv beslist om tijdelijke projecten toe te laten op de site. Zo is er een zomerbar open gehouden, heeft VELT er moestuintjes en zijn er terreinen ingericht om de sport Padel te beoefenen. RLRL heeft zich ingezet voor de groeninfrastructuur van dit terrein. Er is gekozen om bloemenweides in te zaaien (najaar 2016) zodat we in 2017 de site kunnen opfleuren. Wanneer de bloemenweide in bloei staat zal er ook een infobord geplaatst worden om voorbijgangers te sensibiliseren over het belang van de wilde bijen. Bruine vuurvlinder De bruine vuurvlinder (Lycaena tityrus) kwam vroeger algemeen voor in Vlaanderen, vooral in de provincie Antwerpen en Vlaams-Brabant. Nu heeft deze vlindersoort het heel erg moeilijk: ze werd zelfs tientallen jaren als uitgestorven beschouwd, maar een onderzoek in 2007 wees uit dat de vlinder nu ook weer in de provincie Antwerpen voorkomt. Het grensgebied tussen Heist-op-den-Berg en Begijnendijk is de belangrijkste en mogelijk enige kernpopulatie van de bruine vuurvlinder in Vlaanderen. In 2008 ondertekenden de gemeenten Heist-op-den-Berg en Begijnendijk, Natuurpunt Studie en de lokale Natuurpunt-afdelingen, Regionaal Landschap Rivierenland en Noord-Hageland, provincie Antwerpen en Vlaams-Brabant en het Agentschap voor Natuur en Bos een samenwerkingsovereenkomst. In niet minder dan 8 zones (> 6ha) over de verschillende gemeenten werd er samengewerkt met de betrokken actoren om te komen tot een beheer in functie van de soort. Als eigenaar van een perceel gelegen in het leefgebied van de bruine vuurvlinder kon men beheersubsidies ontvangen in ruil voor een aangepast maaibeheer. Naar aanleiding van het aflopen van de beheerovereenkomsten eind 2013 werd er opnieuw contact opgenomen met de betrokken partners. In samenwerking met VLM wordt er een oplossing gezocht voor landbouwers. Voor particulieren was bij de start van 2016 nog geen alternatief. Organisatie en deelname aan het feest van de Bruine Vuurvlinder in Balen.

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-2 Locaties projecten soortbescherming 2016 Varia Deelname Werkgroep Biodiversiteit Bonheiden: samenwerking en advies lopende projecten in gemeente I.s.m. Sport Vlaanderen Willebroek en Natuurpunt bekijken we hoe de herlocalisatie van de populatie visdiefjes (Sterna hirundo) op het domein Hazewinkel kan gebeuren. Overleg met alle betrokken partners, afstemming met betrokkenen en experts in kader van concrete realisatie. RLRL werkte voorstellen uit voor alternatieve plaatsen en vlotjes. Inrichting en omvormen van oude steiger (12m op 2m) tot visdiefvlot, in 2016 nog geen broedsucces. Inventarisatie vliegroutes en mogelijke habitat van vleermuizen in de gemeenten Sint-KatelijneWaver en Nijlen (Kessel) door Stagiaire Groenmanagement. Informeren kerkzolder Leest i.v.m. renovaties en mogelijke vleermuiskolonie, toekomstproject. Deelname vleermuis infodagen georganiseerd door de Provincie Antwerpen. Deelname aan het vleermuisoverleg met de Regionale Landschappen. Overleg slechtvalken/ soorten op de Sint-Rombouts toren in Mechelen i.s.m. Toeristische dienst Mechelen Overzetkits amfibieën bestellen voor de verschillende amfibieënwerkgroepen in de gemeenten van RLRL. Gepland 2017 Zwaluwen Inrichting zwaluwtentoonstelling kade in Boom juni 2017 + organisatie zwaluwmoment i.s.m. Natuurpunt Rupelstreek. Nestophanging voor gierzwaluw en infomoment Campus Caputsteen Mechelen i.s.m. Natuurpunt Mechelen en Martine Wouters (‘Swifts Without Frontiers’ project). Verwerking en samenvatting van de waarnemingen van de zwaluwinventarisatie Resterende aanvragen van particulieren zullen verder behandeld worden a.d.h.v. invulformulier op de website. RLRL biedt de nestkasten aan maar particulieren moeten deze zelf ophangen. Wanneer dit niet zelf gerealiseerd kan worden kunnen de aanvragen gebundeld worden en kan er eventueel een ophangdag georganiseerd worden binnen één gemeente. 25

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Onderzoek naar nieuwe zwaluwprojecten op basis van hun ecologische en educatieve waarde Bruine vuurvlinder Opvolgen principeakkoord dossier ANB in verband met financiering beheerovereenkomsten voor particulieren Partnerschap Bruine Vuurvlinder: ook in 2017 zet RLRL het overleg met de partners rond de bruine vuurvlinder voort met als doel het aanbieden van een aangepaste ondersteuning, zowel inhoudelijk als financieel opdat particulieren, gemeentes en landbouwers een aangepast beheer voortzetten of starten. Bijen Testcase opvolgen bij twee imkers. Hierbij zullen enkele mengsels vergeleken worden. Wanneer er veel positieve resultaten uitkomen zal een infomoment georganiseerd worden om andere imkers ook bij het project te betrekken in 2017. Bloemenweide opvolgen op de Zorro-site te Mechelen (LAB-zorro) als tijdelijk natuurproject. Vleermuizen - Mogelijks plaatsen van een vleermuistoren in Provinciaal domein De Schorre in Boom . - â&#x20AC;Ś. Varia - De herlokalisatie van de visdiefpopulatie op het domein Hazewinkel van Sport Vlaanderen opvolgen en aanpassingen doorvoeren aan het vlot. - Eerste gesprekken opstarten voor het project Steenuilen in Hombeek dat van start zal gaan in 2018. Samenwerking en financiering Projectkosten: projectsubsidies DMN landschapsbeelden biodiversiteit, LNE-draagvlakverbreding, cofinanciering gemeenten en natuurverenigingen... Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies gemeenten en provincie Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 14. Fauna-akkers en akkerranden Actie 23 Communicatie

Actie 2.

Interfluvium van de Netes

Initiatiefnemer/trekker RLRL, Bosgroep Antwerpen Zuid Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners Provincie Antwerpen, Agentschap voor Natuur en Bos, Onroerend Erfgoed, gemeente Nijlen, stad Lier, Natuurpunt afd. De Wielewaal, beheercommissie Kesselse Heide, grondeigenaars Doelgroepen Diverse grondeigenaars en landgebruikers van het interfluvium van de Netes (overheden, landbouwers, boseigenaars, jagers, particulieren, natuurverenigingen, wandelaars,â&#x20AC;Ś) Omschrijving Samen met Bosgroep Antwerpen Zuid startte RLRL in 2015 een gebiedsgerichte werking t.h.v. interfluvium van de Kleine en Grote Nete. In het projectgebied bundelen we de krachten om draagvlak te verbreden voor de Europese natuurdoelen. In het gehele gebied willen we landschappelijke kwaliteiten verhogen, zodat deze als stapstenen en corridors de natuurkernen in interfluvium kunnen versterken.

het het de het

Projectgebied 26

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Het projectgebied (Figuur 3-3) situeert zich rond Kessel. Meer bepaald gaat het om het gebied gelegen tussen de Kleine en Grote Nete, ten westen van de dorpskern van Nijlen tot aan de samenvloeiing te Lier. Dit gebied omvat twee deelgebieden van speciale beschermingszones, twee beschermde landschappen en twee waardevolle relictzones: 1. Deelgebied ‘Vallei Kleine Nete van Lier tot Vierseldijk’ (11) van de speciale beschermingszone ‘Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heiden’ (SBZ-BE2100026). 2. Deelgebied ‘fort Kessel’ (10) van de speciale beschermingszone ‘Historische fortengordels van Antwerpen als vleermuizenhabitat’ (SBZ-BE2100045) 3. Beschermd landschap ‘Kesselse Heide - Het Goor’ (MB 27/06/1996) 4. Beschermd landschap ‘Dal van de Kleine Nete’ (MB 16/07/1985) 5. Relictzone ‘Bos- en akkergebied Bogaertsheide, Kloosterheide en Kesselse Heide’ (R10099) 6. Relictzone ‘Zijbeken van de Grote Nete’ (R10097), meer bepaald de Vallei van de Lindekensbeek en Rotbeek.

Figuur 3-3. Projectgebied Interfluvium van de Netes met aanduiding beschermde gebieden Doelstelling Algemeen Binnen een deel van het projectgebied (Figuur 3-4) streven RLRL en de Bosgroep naar een gezamenlijke visie, gedragen door de grondeigenaars en landgebruikers, en vastgelegd in een natuurbeheerplan. Acties omvatten o.a. het verwijderen van exoten, het omvormen van monotone tot inheemse gemengde bestanden, het verhogen van de algemene kwaliteit van de bosbestanden, het creëren van habitatwaardig bos door omvorming of door bebossing, landschappelijke opwaardering, het creëren van verbindingen door aanleg en herstel van KLE’s, het omvormen en opwaarderen van oude visvijvers, en de afbraak van weekendverblijfjes. Provincie Antwerpen stelde voor het beschermd landschap Kesselse Heide – Het Goor een landschapsbeheerplan op dat werd goedgekeurd op 05/05/2014. In het landschapsbeheerplan zijn verschillende acties opgenomen, onder meer een actie rond streekeigen plantgoed, inrichting van onverharde wegen, instandhouding van walgrachten, dreven en bouwkundig erfgoed, het herstel van heiderelicten, een specifiek beheer voor aandachtsoorten, realisaties van verbindingen, omvorming van 27

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

monotone bossen naar inheems gemengde bossen, het creëren van bosranden, en de herwaardering van kleine landschapselementen. Ook deze actiepunten zal RLRL i.s.m. de Bosgroep op het terrein stimuleren, in overleg met de eigenaars en d.m.v. landschapspremies. Hiervoor zullen infomomenten, contactdagen en demonstratieprojecten georganiseerd worden die kaderen binnen de vooropgestelde maatregelen. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD: SBZ-BE2100026 deelgebied 11 (Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heiden), SBZ- BE2100045 deelgebied 10 (Historische fortengordels van Antwerpen als vleermuizenhabitats) BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: ankerplaatsen: Dal van de Kleine Nete tussen Lier en Kessel; Omgeving van Gestel; relictzones: Bos- en akkergebied Bogaertsheide, Kloosterheide en Kesselse Heide; Zijbeken van de Grote Nete; Vallei van de Kleine Nete; Vallei van de Grote Nete; beschermd landschap: Kesselse Heide - Het Goor (met enkele historische hoevegebouwen zoals de Vogelzanghoeve en hoeve De Den); Dal van de Kleine Nete Provinciale Prioritaire soorten: Baardvleermuis, Beekrombout, Blauwborst, Blauwe knoop, Blauwvoetstekelzwam, Bont dikkopje, Boomleeuwerik, Boompieper, Borstelgras, Bosbeekjuffer, Buntgras, Dwergvleermuis spec., Echte guldenroede, Fijnschubbige ridderzwam, Franjestaart, Geelsprietdikkopje, Gekraagde roodstaart, Gewone dophei, Gewone dwergvleermuis, Gewone grootoorvleermuis, Gladde wolsteelparasolzwam, Grasklokje, Groentje, Grote moeraszwavelkop, Heideknotszwam, Hengel, Ijsvogel, Ingekorven vleermuis, Klein tasjeskruid, Kleine valeriaan, Krabbenscheer, Laatvlieger, Lange ereprijs, Loos blaasjeskruid, Matkop, Meervleermuis, Moerassprinkhaan, Nachtegaal, Nitreuze Elzensatijnzwam, Noordse witsnuitlibel, Ranzige Elzensatijnzwam, Ronde zonnedauw, Rosse vleermuis, Rossige Elzenmelkzwam, Ruige dwergvleermuis, Ruwe russula, Stekelbrem, Tweesporige satijnzwam, Veenmol, Veenmosgrauwkop, Veenmycena, Veenpluis, Veenvlamhoed, Verfbrem, Violetvlekkende moerasmelkzwam, Vlokkig veenmosklokje, Watervleermuis, Wielewaal, Wilde gagel, Witgeringd mosklokje, Zomerklokje, Zwarte specht Landschapsbeelden biodiversiteit: Middenloop Grote Nete, Alluvium stroomgebied Kleine Nete, Interfluvium stroomgebied Kleine Nete, Interfluvium van de Grote Nete Uitgevoerd 2016 Overleg + afstemming met partners: ANB (11/01), Natuurpunt afd. De Wielewaal – beheerteam Kleine Nete (13/01), Stad Lier (22/01), gemeente Ranst (13/01) GIS-analyse ter bepaling van doelgroep percelen voor communicatie-actie: 1773 percelen privéeigendom in of nabij natuur-, landbouw- en bosgebied binnen projectperimeter, waarvan 911 percelen in NBP-focusgebied. (RLRL) Opmaak en verzending informatieve brochure naar alle private grondeigenaars van percelen in of nabij natuur-, landbouw en bosgebied binnen de projectperimeter (op 1007 adressen). Opmaak en verzending uitnodigingsbrief infomarkt naar alle private grondeigenaars van percelen in of nabij natuur-, landbouw en bosgebied binnen het natuurbeheerplan-focusgebied (op 598 adressen). Uitwerken sensibilisatie- en communicatiemateriaal infomarkt: infozuil en presentaties (zelfbegeleide presentatie en mondelinge presentatie) Infomarkt op donderdag 14 april 2016 te Kessel (Nijlen) met 5 partners en ca. 70 eigenaars aanwezig op de markt Website RLRL: aanmaak projectpagina met links naar presentaties, landschapsbeheerplan en downloadbare infobrochure Landschapskrant RLRL: artikel project ‘Gebiedsgerichte werking’ paragraaf ‘Interfluvium van de Netes’ + artikel aankondiging Heidefeesten in jaargang 8, nr. 16, mei 2016; artikel aankondiging cursusreeks Heidekenner + artikel terugblik Heidefeesten + artikel Historisch Landschap (Bogaertsheide) in jaargang 9, nr. 17, november 2016

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-4. Projectgebied Interfluvium van de Netes met aanduiding focusgebied Natuurbeheerplan (rood) -

Nieuwsbrief RLRL: nieuwsitem ‘Interfluvium van de Netes’ (editie april 2016) + speciale editie nieuwsbrief over Heidefeesten (augustus 2016) Publicatie artikel infomarkt in gemeentekroniek Nijlen (jaargang 20, juni-juli 2016) en Lier (Uit de Peperbus, editie mei-juni 2016) Persartikels Heidefeesten: “Heidefeesten eren natuur” (Het Laatste Nieuws, 25/08/2016), “Festival op de Kesselse Heide” (Streekkrant ed. Antwerpen Oost – Antwerpen Zuid – Antwerpen Noord – Antwerpen West – Lier-Nijlen – Mol-Geel – Groot Turnhout – Bornem-Willebroek-Londerzeel, 24/08/2016), “Kesselse Heide is van onschatbare waarde” (Nieuwsblad, 24/08/2016), “Evenement moet belang Kesselse Heide nog meer in de kijker zetten” (GvA, 24/08/2016), “Feest op de Kesselse Heide” (Streekkrant ed. Lier-Nijlen, 29/08/2016) (RLRL) Persartikels feestelijke inhuldiging poel De Elzen (realisatie binnen dit project in 2015): “Poel is nu een stukje paradijs” (GvA 17/05/16), “Poel is nu betoverend plekje” (Het Laatste Nieuws 17/05/16), Verwilderde vijver groeit uit tot verborgen paradijsje (Het Nieuwsblad 17/05/2016), Nijlen huldigt natuurherstelproject De Elzen in Kessel officieel in (Nnieuws.be) (RLRL) N.a.v. infomarkt: terreinbezoeken en advies bij 15 eigenaars in het NBP-focusgebied m.b.t. 39 percelen (totale opp.: 22.64ha) N.a.v. infobrochure en contactnames op initiatief van RLRL: o Terreinbezoeken en advies door RLRL bij 5 eigenaars in het ruimere projectgebied (Achterbist, Bogaertsheide, Bartstraat, Dongelstraat, Marnixdreef) o Terreinbezoek met beheerplanner VLM om potenties beheerovereenkomst Botanisch Beheer in te schatten voor graslanden in landbouwgebruik in perimeter beschermd landschap Kesselse Heide – Het Goor Organisatie Heidefeesten op 28/8 i.s.m. Natuurpunt, Provincie Antwerpen, gemeente Nijlen met infostanden, workshops en wandelingen, o.a. geleid bezoek fort van Kessel, broekboswandeling met toelichting IHD’s, heidewandeling, workshop landschapsfotografie, sporenzoektocht, heideyoga, koken met wilde planten,… (±750 bezoekers) Na infomarkt en terreinbezoeken hadden 3 eigenaars interesse in deelname aan het natuurbeheerplan. De spreiding van deze eigenaars bleek te groot en de gezamenlijke oppervlakte te 29

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

beperkt (3,64ha) om het plan te laten opmaken. Bovendien werd intussen bekend dat de invoering van het nieuwe natuurbeheerplan opnieuw vooruitgeschoven werd in de tijd, waardoor het nog niet mogelijk was om verschillende eigenaars, eigenaarscategorieën, terreintypes en ambitieniveaus te combineren in één plan. Daarom werd geopteerd om voor deze eigenaars individueel een inrichtingsadvies op maat uit te werken en de nodige inrichtings- en/of beheerwerken reeds zo goed mogelijk op te starten. Bij één van de eigenaars met 3 percelen (0,9ha) in SBZ-BE2100026 vond op 1/12 een terreinbezoek plaats met een IHD-expert van ANB (Frank Buysse). Terreinrealisaties: o Relictzone Zijbeken van de Grote Nete - Dongelstraat: aanplant 65m gemengde haag, hoogstamboomgaard met 40 fruitbomen en een bomenrij met 8 wilde appels langsheen de Lindekensbeek o Relictzone ‘Bos- en akkergebied Bogaartsheide, Kloosterheide en Kesselse Heide’ Bogaertsheide: aanplant houtkant en bomenrij met zomereik (185m lang en 6,5m breed) Terugkoppeling en afstemming met de lopende processen in de regio (RLRL): o Stuurgroep Masterplan Toerisme en Recreatie Nijlen (19/4, 14/6, 23/8, 4/10) o Overleg Trage Wegen Provincie Antwerpen (20/6) o Inspiratiedag Natura2000: Europees beleid op Vlaams terrein (Inverde, 5/12) o Opvolging Beheercommissie Landschapsbeheerplan Kesselse Heide – Het Goor (7/12) o Planningsgroep IOED Berg & Nete (17/11, 24/11, 9/12) Startoverleg cursusreeks Heidekenner 2017 (9/12) i.s.m. Natuurpunt afd. De Wielewaal en Provincie Antwerpen (RLRL)

Figuur 3-5 Voorpagina informatieve brochure, die werd verzonden naar private grondeigenaars van percelen in of nabij natuur-, landbouw en bosgebied Gepland 2017 - Cursusreeks ‘Heidekenner’ i.s.m. Natuurpunt De Wielewaal en Groendomeinen Provincie Antwerpen (zie Actie 24) - Opvolging Overlegplatforms Natura 2000 - Opmaak en stimuleren tot realisaties/acties met betrekking tot het landschapsbeheerplan ‘Kesselse Heide’ 30

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Samenwerking en financiering RLRL via subsidies i.k.v. samenwerkingsovereenkomst ANB-Provincie Antwerpen voor projecten rond GIDS, ADAGIO en IHD + projectsubsidies DMN provincie Cofinanciering projectkosten mogelijk via landschapspremies (OE) voor grondeigenaars, subsidies Natuurbeheerplan, Investeringssubsidies IHD (ANB) en evt. via beheerovereenkomsten (VLM) voor landbouwers. Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 8. Dreven en monumentale bomen Actie 9. Landschappelijk erfgoed Actie 11. Paard en Landschap Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 14. Fauna-akkers en akkerranden Actie 24. Rivierenland in de kijker

Actie 3.

Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD)

Initiatiefnemer/trekker RLRL, Bosgroep Antwerpen-Zuid Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit Partners Agentschap voor Natuur en Bos, Provincie Onroerend Erfgoed, Natuurpunt, grondeigenaars Doelgroepen Eigenaars, beheerders

Antwerpen,

Doelstelling Algemeen Versterken van de aanwezige natuurkernen (natuurgebieden, SBZ, VEN) door een aangepast beheer van het aangrenzende projectgebied. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n. SBZ-gebied en habitat(s): Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten: Nachtegaal, Blauwborst, Ijsvogel, Vleermuis spec. Landschapsbeelden biodiversiteit: Rupel, Zenne- en Dijlealluvium, Zandig Klein Brabant Omschrijving Het gebied in het noorden van Heffen vlakbij het Zennegat, bestaande uit open weides enerzijds en bossen anderzijds, ligt in de omgeving van verschillende deelgebieden van de speciale beschermingszone Schelde- en Durmeëstuarium (Zennegat – langs de Rupel…). Daarnaast grenst het gebied in het oosten aan het natuurgebied Battenbroek, in het westen aan het Broek. Het projectgebied zelf is gelegen in VENgebied. Dit geeft het projectgebied de mogelijkheid om een versterking te bieden voor het goed functioneren van de natuurkernen rondom. in relictzone, ankerplaats en beschermd erfgoed landschap Zennegat-Battenbroek De rol van RLRL bestaat erin om i.s.m. Bosgroep Antwerpen Zuid de uitvoering van de actiepunten op het terrein en in de aangrenzende gebieden te stimuleren bij de betrokken eigenaar(s). In het projectgebied 31

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

streven we naar een totaalproject waarbij de omvorming van het populierenbos wordt aangepakt, de landbouwpercelen landschappelijk worden ingepast ter verhoging van de habitatkwaliteit voor onder meer de vleermuizen. Het natuurverhaal in dit gebied zal gekoppeld worden aan een mensgericht verhaal. Door middel van de uitwerking van een aangepast toegankelijkheidsreglement wordt de brug gelegd tussen landbouw, natuurdoelstellingen en natuurbeleving.

Figuur 3-6 Projectgebied Heffen Uitgevoerd 2016 Op 11/1/2016 vond er overleg plaats met ANB (RLRL) m.b.t. lokale en bovenlokale kansen en opportuniteiten en eventuele randvoorwaarden in kader van Natura 2000. Er vonden in 2016 geen overlegplatforms plaats maar er is een soortenbeschermingsprogramma’s in voorbereiding rond vleermuizen. Hier komt opnieuw de nood aan ecologische verbindingen in de mogelijke beschermingsmaatregelen naar voren. Dit zal een blijvend aandachtspunt zijn voor alle terreinvisies en –realisaties in de omgeving van de SBZ. Begin januari contacteerde de lokale veldwachter RLRL in naam van de eigenaar van de percelen. De eigenaar van de bossen uitte opnieuw zijn interesse in het aanplanten van fruitbomen. RLRL legde haar werking rond aankoop en aanplant van streekeigen hoogstam fruitbomen uit en promootte oude streekrassen via de Fruitwijzer van Provincie Antwerpen. Deze informatie werd overgemaakt aan de veldwachter. Tot op heden ontving RLRL geen reactie meer van de eigenaar en/of veldwachter. Het doel om de aanzet tot integrale landschappelijke visie verder uit te werken naar mogelijke terreinrealisaties vond niet plaats omwille van zowel het stilvallen van de managementplannen als het feit dat de eigenaar verder is ingegaan op het voorstel van RLRL en BGAZ. Opvolging en afstemming vond plaats met ANB en WenZ in kader van Sigma Dijlemonding (13/1 – 22/6 – netwerkdag op 7/10). In kader van opportuniteiten voor recreatieve ontsluiting in de omgeving werd er samen met onder meer Toerisme Mechelen een voorstel uitgewerkt om het gebied te ontsluiten op een kindvriendelijke manier. Concreet voor het deelgebied Heffen werd er samen met de partners maar ook ANB en WenZ (Sigma Dijlemonding) de mogelijkheden besproken om een themalus ‘Europese Natuurdoelen’ te realiseren in de buurt van Sigma Dijlemonding / Battenbroek / Tienvierendelen.

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Naast de ontwikkeling van kindvriendelijke routes ontstond er het idee om een geklasseerde hoeve in Battenbroek – grenzend aan het Sigmagebied en in SBZ zone te ontwikkelen tot een heus informatiepunt voor de wandelaars en fietsers. RLRL zat samen met Thomas More Hogeschool (departement services en design) om toekomstige invullingen te ontwerpen (1/3 en 30/5). Eigenaar van de beschermde hoeve bleek WenZ. Bij navraag staat de hoeve op een lijst van mogelijke gebouwen die verkocht zullen worden.

Gepland 2017 Het project met de eigenaar in Heffen is opgehouden na advies (tot nader orde). Het dossier ‘Mechelen en Rupelstreek: gezinnen verbinden de stad met haar groene omgeving’ ingediend door Regionaal Landschap Rivierenland, Toerisme Mechelen, Toerisme Provincie Antwerpen en Toerisme Rupelstreek werd echter niet goedgekeurd eind december 2016. De plannen worden niet begraven maar zullen in 2017 nieuwe (financiële) wegen (moeten) inslaan. Algemeen zullen IHD rapporten en soortbeschermingsprogramma’s vertaald worden naar doelen op het terrein in samenwerking met de partners van het regionaal landschap en terreineigenaars. Continue opvolging en afstemming met stakeholders zoals ANB en Onroerend Erfgoed (landschappelijk), strategisch project (ecologisch en recreatief), RLRL (recreatief – Wandelnetwerk Rivierenland)… Continue opvolging en afstemming met lopende processen in de regio: Sigmaplan, IHD-doelen (sbz Schelde- en Durmeëstuarium). Nazorg en opvolging Continue opvolging en afstemming met lopende processen in de regio en stakeholder ter verderzetting van eventuele realisaties op terrein Samenwerking en financiering RLRL via subsidies i.k.v. samenwerkingsovereenkomst ANB-Provincie Antwerpen voor projecten rond GIDS, ADAGIO en IHD. Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 8. Dreven en monumentale bomen Actie 9. Landschappelijk erfgoed Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 14. Fauna-akkers en akkerranden Actie 24. Rivierenland in de kijker

Actie 4.

Hagen en houtkanten

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Doelstelling Algemeen Behoud, herstel en uitbreiding van het netwerk van hagen en houtkanten in functie van landschapsherstel, landschapsbeleving, natuurbehoud, versterking van ecologische corridors, en behoud van autochtone bomen en struiken. Voor het aanplanten van nieuwe hagen en houtkanten gebruikt RLRL autochtoon en inheems plantgoed. Het grootste deel van het plantgoed draagt het label ‘Plant van Hier’. Autochtone bomen en struiken bezitten het oorspronkelijk genetisch materiaal van de streek, en zijn dus een belangrijk aspect van het landschappelijk erfgoed. Door een veranderd landgebruik zijn de meeste groeiplaatsen van autochtone bomen en struiken, zoals bossen, hagen en houtkanten, verdwenen uit het landschap. Bovendien wordt tegenwoordig bij grondeigenaars vaak aangeplant met plantmateriaal uit andere delen van Europa of andere werelddelen. Deze soorten horen niet thuis in Vlaanderen en kunnen problemen opleveren i.v.m. bloeitijdstip en ziekteresistentie. Om de bewaring van het genetisch erfgoed van de streek te ondersteunen werkt RLRL samen met een kwekerij die het label van ‘Plant van Hier’ op een correcte wijze toepast. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n.: BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Relictzone Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest, Relictzone Vallei van de Nete en kasteeldomeinen, Relictzone Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver, Relictzone Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven, Relictzone Open akkergebied Bernum - Buggeneinde – Locht, Relictzone Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek, Beschermd Landschap Zennegat-Battenbroek, Bescherm Landschap Het geheel der oude abdij van Rozendaal, Provinciale Prioritaire soorten: Boompieper, Nachtegaal, Vleermuis species, Blauwborst, Wielewaal Landschapsbeelden biodiversiteit: Land Van Boom, Zandig Klein Brabant, Landschap van Rupel, Zenne en Dijle, Zandig Zenne-Dijle Interfluvium, Middenloop Grote Nete, Kempen van Waver-Heist, ZuidKempisch Heuvelland, Interfluvium van de Grote Nete. Omschrijving Met bijzondere aandacht voor het historisch voorkomen van hagen en houtkanten in het landschap willen we de missing links binnen het KLE-netwerk in kaart brengen en waar mogelijk en wenselijk herstellen. Als basis voor de selectie van missing links willen we historische kaarten vergelijken met actuele inventarisaties (onder meer de ‘provinciale landschapskaart’, PIH 2007). Voor de aanplant van hagen en houtkanten wordt rekening gehouden met: - Cultuurhistorisch voorkomen van hagen en houtkanten - Wenselijkheid van heraanplant uitgaande van de huidige natuuren landschapswaarden - Meerwaarde van de locatie voor heraanplant: voldoende landschappelijke en/of natuurwaarde in de nabijheid (liefst nabij andere KLE, bos, natuurgebieden, groenblauwe verbindingen), exacte ligging niet in ‘vertuinde’ plek, voldoende ruimte voor aanplant (min. 30 meter haag /houtkant). - Overeenkomst met eigenaar: bijdrage van 30% in de kosten, akkoord over soortenkeuze (autochtoon en standplaatsgeschikt), haag/houtkant te onderhouden en te behouden voor een minimumperiode van 10 jaar, geen pesticiden te gebruiken in de aanplant, toelaten monitoring en publicatie van gegevens; RLRL levert plantschema en organiseert de eventuele aanbesteding.

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-7 Overzicht aantal planten per aanplantlocatie voor hagen, heggen en houtkanten in 2016 Tabel 3â&#x20AC;&#x201D;3 Overzicht aanplantingen hagen, heggen en houtkanten in 2016 Nr

Gemeente

Adres

Type

Aantal stuks

Aard cliĂŤnt

AANLEG KLEINE LANDSCHAPSELEMENTEN 1

Bonheiden

Mispeldonk

Haag en houtkant

500

particulier

Bonheiden

Bleukstraat

Haag en heg

1644

particulier

Lier

Galgeveld

Heg en solitaire bomen

367

landbouwer

Rumst

Catenbergstraat

Heg

1200

bedrijf

Sint-Katelijne-Waver

Valkstraat

Haag en solitaire bomen

1136

gemeente

Sint-Katelijne-Waver

Vinkenhofstraat

Haag en solitaire bomen

239

school

Schelle

Peperstraat

Hagen en solitaire bomen

187

school

Mechelen

Oude Antwerpsebaan

Haag

2900

gemeente

Sint-Katelijne-Waver

Groenstraat

Haag

600

gemeente

Bonheiden

Mispeldonk

Houtkant

445

particulier

Sint-Katelijne-Waver

Donderheide

Houtkant

250

landbouwer

Sint-Katelijne-Waver

Deegmortels

Houtkant

480

particulier

Rumst

Antwerpsesteenweg

Haag en vogelbosje

525

particulier

Nijlen

Dongelstraat

Haag

250

particulier

Bonheiden

Mechelsesteenweg

Houtkant

jeugdvereniging

Mechelen

Oude Leestsebaan

Haag en houtkant

300

particulier

Lier

Schoolstraat

Haag en houtkant

890

school

Nijlen

Bogaertsheide

Houtkant en bomenrij

493

landbouwer

Regionaal Landschap Rivierenland

Hemiksem

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Strepeweg

Haag, houtkant en vogelbosje

1170

particulier

20* Bonheiden

Krankhoefpad

Bosrand

520

particulier

21* Bonheiden

Taboralaan

Haag en solitaire bomen

306

landbouwer

22* Lier

Tallaart

Haag

1035

landbouwer

23* Lier

Heistraat

Haag en solitaire bomen

860

particulier

TOTAAL 16317 *aanplantingen uitgevoerd januari 2017

Uitgevoerd 2016 (Figuur 3-7 en Tabel 3â&#x20AC;&#x201D;3) - Aanplant 2863 meter hagen en heggen en 3745 mÂ˛ houtkanten (16.317 planten in totaal) op 23 locaties in Schelle (1), Hemiksem (1), Mechelen (2), Bonheiden (6), Lier (4), Rumst (1), Sint-KatelijneWaver (5) en Nijlen (2) met inplanting van 65 hoogstammige bomen als solitair, in bomenrij en in groepen per 3. - Aankoop van plantgoed om houtkanten op te vullen waar nodig. Gepland 2017 - Aanplantingen hagen en houtkanten door landschapsteam in kader van werking landschapszorg. Momenteel zijn er een 10-tal projecten die in februari - maart uitgevoerd zullen worden. - Terreinbezoeken en opmaken aanplantingsplannen voor uitvoering in plantseizoen 2017-2018 - Advies aanplant en beheer hagen, heggen, houtkanten - Opvolging en monitoring aanplantingen houtige lineaire elementen 2010-2016 - Opstellen brochure over de aanplant en het onderhoud van hagen, heggen, houtkanten. Waarin de landschapsbeelden en PPS zullen opgenomen worden om de aanvragers te informeren. Nazorg en opvolging Aangelegde en herstelde hagen en houtkanten worden minstens om de drie tot vijf jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie van de haag of houtkant en de vegetatie beschreven. Alle informatie wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden.

Figuur 3-8 Aanplant haag St.-Michielspark Sint-Katelijne-Waver; houtkant Deegmortels Sint-KatelijneWaver; haag bij zorgboerderij Vercammen Lier; aanplant haag te Lier; plantgoed houtkant Bogaertsheide Kessel 36

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Samenwerking en financiering Projectkosten plantgoed en aanleg: 70% door RLRL via subsidies landschapszorg provincie + projectsubsidies DMN provincie, cofinanciering 30% door grondeigenaars (particulieren, verenigingen, gemeenten) Loon- en werkingskost: RLRL via subsidies landschapszorg provincie en gemeenten Gelinkte acties Actie 9. Landschappelijk erfgoed Actie 11. Paard en Landschap Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 16. Landschappelijke inrichting volkstuinen Actie 17. Prettig groen Actie 18. Vergroening op school

Actie 5.

Poelen

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes (t.e.m. juli 2016), Veerle Herssens (vanaf augustus 2016) Partners Gemeenten, Natuurpunt, Hyla, landbouworganisaties, wildbeheereenheden Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, natuurverenigingen, landbouwers, gemeentebesturen en andere openbare besturen,… Doelstelling Algemeen Het poelennetwerk in het werkingsgebied versterken en zo het leefgebied voor watergebonden planten en dieren verbeteren, verbinden en uitbreiden; via sensibilisatie en promotie verschillende doelgroepen overtuigen van de waarde van natuurlijke poelen. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD: Bittervoorn, Franjestaart en Ruige Dwergvleermuis BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: relictzone Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek, relictzone Vallei van de Grote Nete, relictzone Zijbeken van de Grote Nete, relictzone Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-KatelijneWaver, ankerplaats Omgeving van Gestel, ankerplaats Vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar Provinciale Prioritaire soorten: Ijsvogel, (Blauwborst, Nachtegaal, Baardvleermuis sp., Dwergvleermuis sp., Watervleermuis, Matkop) Landschapsbeelden biodiversiteit: Klein Brabant, Landschap van Rupel, Zenne en Dijle, Land van Kontich en Ranst, Stroomgebied Grote Nete, Interfluvium Grote Nete, Kempen van Waver-Heist Omschrijving Het poelenproject omvat drie luiken: selectie, terreinwerken, en monitoring. - Selectie van potentiële locaties voor poelaanleg en –herstel: Aanvragen voor poelaanleg en –herstel worden eerst geëvalueerd op basis van GIS-data en een telefoongesprek met de eigenaar of beheerder. Vervolgens wordt een terreinbezoek uitgevoerd: inschatten omgeving (kolonisatiekansen 37

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

voor planten en dieren), uitvoering boring om de grondwaterstand en bodemkenmerken te controleren, nagaan of er geen kwetsbare vegetaties kunnen vernietigd worden, verifiëren van de toegankelijkheid voor de kraan, afstemmen van de voorwaarden van RLRL (eigenaar/beheerder betaalt 30%, behoudt de poel voor min. 10 jaar, staat in voor regulier onderhoud, zet geen planten of dieren uit, gebruikt geen pesticiden in de omgeving van de poel, beschermt de poel tegen grote grazers, laat monitoring en publicatie van gegevens toe) met de verwachtingen van de eigenaar. Bij akkoord wordt een contract opgemaakt en organiseert RLRL de uitvoering van de werken. Terreinwerken: RLRL maakt de technische plannen op en regelt de nodige vergunningsaanvragen. De aanvragen van het betreffende jaar worden gebundeld in een bestek. De terreinwerken worden nauwlettend opgevolgd. Poelenmonitoring: Aangelegde en herstelde poelen worden na drie jaar gemonitord. Hierbij worden foto’s gemaakt, de toestand van de poel beschreven, de waterparameters gecontroleerd en een inventaris opgesteld van de aanwezige waterdieren en amfibieën (bemonstering met netten en fuiken). Soortendata worden ingevoerd op www.waarnemingen.be. De resultaten worden samen met een beheeradvies overgemaakt aan de poeleigenaar of –beheerder.

Figuur 3-9 Locaties poelprojecten 2016 Uitgevoerd 2016 (Figuur 3-9) Selectie: - Behandeling van 8 nieuwe aanvragen tot aanleg of herstel van poelen (Tabel 3—4). - Terreinbezoeken op 13 locaties, op locatie van de 8 aanvragers en 4 locaties waar terreinwerken in 2016 startte. Van de 9 aanvragers zijn 3 locaties geschikt bevonden voor aanleg/herstel (2017), waarvan 1 locatie ingepland werd voor onmiddellijke uitvoering in 2016 (Groenstraat, Sint-KatelijneWaver). Vier locaties werden ongeschikt bevonden, wegens te lage grondwaterstanden of geplande boscompensatie. Eén eigenaar annuleerde na het terreinbezoek. Eén eignaar annuleerde het terreinbezoek, maar heeft nog interesse na 2017. - Terreinwerken in 2016: locaties geselecteerd in 2015, grondwerken uitgevoerd in septemberdecember. - Terreinwerken gepland 2017: Naast twee geschikt bevonden locaties (Ijsvogelstraat, Heist-op-denBerg en Bogaertsheide, Nijlen), werd enkele locaties die op de planning staan voor 2017 reeds 38

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

bezocht in 2014 en 2015. Deze werden reeds ingepland vorige jaren, maar konden niet aangelegd/hersteld worden resp. omdat de terreinen te nat waren en wegens praktische/financiële belemmeringen. - Advies naar gemeente voor voorbereidend waterbodemonderzoek door PIH voor poel in groenstraat, Sint-Katelijne-Waver. - Stedenbouwkundige vergunningsaanvraag opgesteld voor 1 poel en goedgekeurd (Wandelingstraat, Duffel). - Afstemming met bosgroep i.v.m. aanleg en herstel bospoelen. Terreinwerken: (Figuur 3-9) - Aanleg van 1 poel in weide. Oorspronkelijk stond poel A107 ook op de planning van 2016, maar deze werken zijn uitgesteld tot een minder nattere periode om te graven. - herstel van 2 poelen: Reguliere slibruiming op het kasteeldomein (groenstraat) in Sint-KatelijneWaver. Deze poel werd iets vergroot (in parkbeheerplan). Herstel van eerder gegraven poel (Lange Zandstraat, Mechelen). Hier werden de oevers afgeschuind en het slib geruimd. - Grootschalige herstelwerken aan de Oude Netemeander in Gestel (Berlaar): vrijzetten en afschuinen van de oevers, slibruiming, communicatie en ondersteuning van twee vrijwilligers als onderdeel van de voorbereidende werken. Tabel 3—4. Overzicht van behandelde aanvragen van 2016, uitgevoerde en geplande terreinwerken en monitoring in 2016 en 2017 Volgnr.

Actie

A108 A109 A110 A111 H53 H57 H58 H60

aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag aanleg aanvraag aanleg herstelwerken aanvraag herstel aanvraag herstel aanvraag herstel

A101 H51 H53 H59

aanlegwerken herstelwerken herstelwerken aanpassingswerken

A97 A107 A109 A110 H18 H50 H54

aanlegwerken aanlegwerken aanvraag aanleg aanvraag aanleg herstelwerken herstelwerken herstelwerken

A78 A70 A81 A82 A86 A88 H32 H34

monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring monitoring herstelwerken

Gemeente

Adres AANVRAGEN 2016 Nijlen Sportstraat 16, 2560 Nijlen Heist-op-den-Berg Ijsvogelstraat 1, 2220 Heist-op-den-Berg Nijlen Bogaertsheide 9A, 2560 Kessel (Nijlen) Mechelen Nuffelstraat 24, 2801 Heffen (Mechelen) Sint-Katelijne-Waver Groenstraat 13, 2860 Sint-Katelijne-Waver Nijlen Bartstraat 28, 2560 Kessel (Nijlen) Bonheiden Brandheidestraat 7, 2820 Bonheiden Mechelen Technologielaan, B-2800 Mechelen TERREINWERKEN 2016 Sint-Katelijne-Waver Spoorweglei 7, 2860 Sint-Katelijne-Waver Berlaar Legrellestraat-Lambertusplaats, 2590 Gestel (Berlaar) Sint-Katelijne-Waver Groenstraat 13, 2860 Sint-Katelijne-Waver Mechelen Lange Zandstraat 34, 2800 Mechelen TERREINWERKEN GEPLAND 2017 Bonheiden Molenlei 9, 2820 Rijmenam Duffel Wandelingstraat 89, 2570 Duffel Heist-op-den-Berg Ijsvogelstraat 1, 2220 Heist-op-den-Berg Nijlen Bogaertsheide 9A, 2560 Kessel (Nijlen) Bonheiden Peerlaerstraat, 2820 Bonheiden Lier Misstraat 199a, 2500 Koningshooikt (Lier) Berlaar Doelvelden 7, 2590 Berlaar MONITORING 2016 Bonheiden Krankhoefpad 16, 2820 Bonheiden Heist-op-den-Berg Bevelsesteenweg 101, 2222 Itegem (Heist-op-den-Berg) Sint-Katelijne-Waver Bemortel 18, 2860 Sint-Katelijne-Waver Sint-Katelijne-Waver Schuurvelden 16, 2860 Sint-Katelijne-Waver Lier Brede Zeyp, Beukheuvel, 2500 Lier Nijlen Bogaertsheide, 2560 Kessel (Nijlen) Lier Brede Zeyp, Berlaarbaan, 2500 Lier Nijlen de Elzen, Kerkebroekweg, 2560 Kessel (Nijlen)

Eigenaar particulier particulier tuinbouwer particulier gemeente particulier particulier bedrijf particulier natuurvereniging gemeente particulier particulier particulier particulier tuinbouwer particulier landbouwer particulier particulier particulier particulier particulier natuurvereniging natuurvereniging natuurvereniging natuurvereniging

Poelenmonitoring: - Monitoring van 8 poelen aangelegd of hersteld in 2013 (Tabel 3—4) i.s.m. met vier vrijwillige poelenmonitors (o.a. van Poelenwerkgroep Natuurpunt en Natuurpunt afd. De Wielewaal); aanvullend monitoring van de in 2015 herstelde poel De Elzen om een nulmeting te hebben. - Aanvulling openbare Flickr-fotocollectie met foto’s van de poelen, werkwijze en aangetroffen soorten (https://www.flickr.com/photos/rivierenland/collections/72157633988184544/) - Invoeren van 192 nieuwe waarnemingen van amfibieën en waterdiertjes op www.waarnemingen.be (http://waarnemingen.be/user/view/96146) 39

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Gepland 2017 - Terreinwerken 4 aan te leggen en 3 te herstellen poelen. - Behandelen nieuwe aanvragen tot aanleg en herstel van poelen in 2017, incl. terreinbezoeken - Opstellen technische plannen en stedenbouwkundige aanvragen voor o.a. aanleg poelen, Ijsvogelstraat (Heist-op-den-Berg), Bogaertsheide (Nijlen), Molenlei (Bonheiden) en herstel poelen Misstraat (Lier), Doelvelden (Berlaar), Peerlaerstraat (Bonheiden). Deze laatste 4 poelen staan sinds 2015 op de planning, maar werden gehinderd door weersomstandigheden of financiĂŤle aspecten. - Aangezien in 2014 slechts 1 poel werd hersteld, zal de monitoring hiervan mee opgenomen worden in 2018, samen met de 8 poelen die in 2015 zijn aangelegd of hersteld.

Figuur 3-10 Enkele voorbeelden van poelaanleg en â&#x20AC;&#x201C;herstel in 2016: herstel poel St.-Michielspark SintKatelijne-Waver; herstel poel Lange Zandstraat Mechelen; aanleg poel Spoorweglei Sint-Katelijne-Waver; herstel oude Netemeander Gestel Samenwerking en financiering Projectkosten: 70% door RLRL via subsidies landschapszorg provincie + projectsubsidies DMN provincie, cofinanciering 30% door grondeigenaars (particulieren, verenigingen, gemeenten) Loon- en werkingskost: RLRL via subsidies landschapszorg provincie en gemeenten Gelinkte acties Actie 2. Interfluvium van de Netes Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-11 Poelenmonitoring: Alpenwatersalamander; waterdiertjes scheppen; determineren en noteren; salamanderlarve; Platte waterwants

Actie 6.

Hoogstamboomgaarden

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit, Veerle Herssens Partners Mechelse pomologen, Nationale Boomgaardenstichting, gemeenten Doelgroepen Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen,â&#x20AC;Ś Doelstelling Algemeen Behoud, herstel en uitbreiding van de hoogstamboomgaarden binnen het werkingsgebied. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Relictzone Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest, Relictzone Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven Provinciale Prioritaire soorten: Nachtegaal, Geelsprietdikkopje, Blauwborst, Wielewaal, Dwergvleermuis species Landschapsbeelden biodiversiteit: Land Van Boom, Rupel, Zenne- en Dijlealluvium, Kempen van Waver-Heist, Zuid-Kempisch heuvelland Omschrijving De regio rond Mechelen en Heist-op-den-Berg was vroeger een echte fruitstreek. De laatste decennia zijn echter heel wat hoogstamboomgaarden uit ons landschap verdwenen. Hoogstamboomgaarden hebben, naast hun landschappelijke en (beperkte) economische waarde ook een ecologische waarde, enerzijds 41

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

omdat ze zonder gebruik van pesticiden geoogst kunnen worden, en anderzijds omdat ze gastheer zijn voor en voedsel bieden aan tal van insecten, vogels en kleine zoogdieren. RLRL wil hoogstamfruit opnieuw in de kijker plaatsen, de kennis erover vergroten en het herstel en de aanleg van hoogstamboomgaarden in het werkingsgebied ondersteunen, met bijzondere aandacht voor het gebruik van streekeigen variëteiten en een goed onderbouwde vorming van geïnteresseerde grondeigenaars. De voorkeur wordt gegeven aan locaties met een historische aanwezigheid van een hoogstamboomgaard op plaatsen met voldoende landschaps- en natuurwaarde. Voor hoogstamboomgaarden worden de typische streekrassen aangeraden die gepubliceerd zijn in de ‘FruitWijzer’, een naslagwerk over hoogstamfruit in de provincie Antwerpen. Uitgevoerd 2016 - Aanleg van zes hoogstamboomgaarden te Bonheiden (3), Sint-Katelijne-Waver (1), Nijlen (1) en Hemiksem (1) (in totaal 128 hoogstamfruitbomen). - Vergaderingen en organisatie officiële opening op 29/05/2016 van openbare gemeenteboomgaard in Heist-op-den-Berg. - Vergaderingen en coördinatie aanplant historische boomgaard in Sint-Michielspark te Sint-KatelijneWaver. - Plannen van nieuwe hoogstamboomgaarden en terreinbezoeken voor aanplantingen in januari 2017 en november-december 2017.

Figuur 3-12 Locaties aanplantingen hoogstamboomgaarden met het aantal aangeplante bomen. Gepland 2017 - Aanplant hoogstamboomgaarden te Willebroek, Rumsy en Mechelen. - Vergaderingen en organisatie workshop ‘snoei hoogstamboomgaard’ op 18/03/2017 in de openbare gemeenteboomgaard in Heist-op-den-Berg. Reeds 20 inschrijvingen. - Finalisatie inrichtingsplan en aanplant hoogstamboomgaard en omgeving in het historisch kasteelpark Bel-Air te Willebroek. - Stimuleren gemeenten aanplant openbare boomgaarden. - Stimuleren van aanleg van hoogstamboomgaarden in eerste instantie in relictzones en ankerplaatsen. 42

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Advies rond aanleg en beheer van hoogstamboomgaarden geven. Opstellen van een brochure over de aanplant en onderhoud van hoogstamfruitbomen, waarbij landschapsbeelden, PPS en tips gegeven worden voor een ecologisch interessante fruitboomgaard. Bij interesse en goedkeuring van de eigenaar worden de aangeplante fruitbomen van metalen naamkaartjes voorzien.

Figuur 3-13 Boomgaard Bleukstraat Bonheiden; oude fruitrassen voor St.-Michielspark Sint-KatelijneWaver; aanplant hoogstamboomgaard St.-Michielspark door PTS Mechelen Tabel 3—5. Overzicht aanplantingen hoogstamboomgaarden in 2016 Nr

Gemeente

Adres

Aantal stuks

Oppervlakte (m²)

Aard cliënt

1 Bonheiden

Bleukstraat

1000

particulier

2 Bonheiden

Krankhoefpad

1500

particulier

3 Bonheiden

Peerlaarstraat

1000

particulier

4 Nijlen

Dongelstraat

4800

particulier

5 Sint-Katelijne-Waver

Groenstraat

3060

gemeente

6 Hemiksem

Strepeweg

600

particulier

128

11960

Nazorg en opvolging Informatie over de aangelegde en herstelde hoogstamboomgaarden wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Eigenaars worden op de hoogte gehouden van onze activiteiten rond hoogstamfruit en gestimuleerd om een correct beheer toe te passen. Samenwerking en financiering Projectkosten: 70% door RLRL via subsidies landschapszorg provincie + projectsubsidies DMN provincie, cofinanciering 30% door grondeigenaars (particulieren, verenigingen, gemeenten) Loon- en werkingskost, organisatie educatieve activiteiten, advies aan particulieren: RLRL via subsidies landschapszorg provincie en gemeenten Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 9. Landschappelijk erfgoed Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 17 Prettig Groen

Regionaal Landschap Rivierenland

Actie 7.

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Knotboom zoekt kachel

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes Doelgroepen Brandhoutliefhebbers en grondeigenaars met knotbomen: landbouwers, particulieren, natuurverenigingen, openbare besturen, wildbeheereenheden,… Doelstelling Algemeen Het onderhoud van knotbomen bevorderen door vrijwilligers op te leiden als ‘knotters’. Eigenaars van knotbomen en gebruikers van hout(kachels) samen te brengen. Indirect het behoud verzekeren van de speciale boombiotopen die knotbomen kunnen zijn (broedholten, met water gevulde holten, rottingsplekken, molm, losse stukken schors,…), waarvan tal van planten- en diersoorten gebruikmaken. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Beschermde landschappen: Kesselse Heide-Het Goor, Cassenbroek: fase 2; Ankerplaatsen: Vrijbroek, Vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar, Dijlevallei tussen Mechelen en Rijmenam; Relictzones: Bos- en akkergebied Bogaartsheide, Kloosterheide en Kesselse Heide, Vallei van de Grote Nete, Open akker- en valleigebied Land van St.-Katelijne-Waver, Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek, Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven, Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest Provinciale Prioritaire soorten: Gewone dwergvleermuis, Gekraagde roodstaart, Matkop, Rosse vleermuis Landschapsbeelden biodiversiteit: Land Van Kontich-Ranst, Klein Brabant, Landschap van Rupel, Zenne en Dijle, Land van Bonheiden, Kempen van Waver-Heist, Stroomgebied Grote Nete, Interfluvium Kleine Nete Omschrijving In het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland vormen knotwilgen een onmiskenbaar deel van het typische cultuur- en natuurhistorische riviervalleilandschap. Helaas worden veel knotbomen slecht beheerd en dreigen daardoor vroegtijdig af te sterven of zelfs geheel te verdwijnen. Toch gebruiken heel wat mensen hout als verwarmingsbron, o.a. voor de erg energie-efficiënte speksteen-, tegel- of leemkachels. Deze kansen gebruiken we om win-winsituaties te creëren onder de vorm van gratis hout in ruil voor knotwerken. Regionaal Landschap Rivierenland wil hier faciliterend optreden door beide groepen bij elkaar te brengen, knotters op te leiden en te verzekeren tijdens hun knotwerken, een basisondersteuning te bieden bij de opstart van ‘knotteams’, en op te volgen in hoeverre dit systeem tot het behoud van het karakteristieke knotwilgenlandschap kan leiden. Naast knotwilgen in de riviervalleien, komen ook heel wat waardevolle knoteiken voor in de hoger gelegen delen van het werkingsgebied. Ook deze cultuurhistorische relicten zetten we via dergelijke actie in de kijker om hun voortbestaan te helpen garanderen. Uitgevoerd 2016 - Administratie knotaanvragen, beoordeling bomen en locaties o.b.v. foto’s en kaartonderzoek, en verdeling aanbod - 256 bomen geknot op 11 verschillende locaties (19 eiken, 11 elzen, 10 essen en 216 wilgen) tijdens winterseizoen 2015-2016; aanvraag voor het knotten van 353 bomen op 14 verschillende locaties (40 44

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

eiken, 5 elzen, 10 populieren en 298 wilgen) en het terugzetten van 100m houtkant tijdens winterseizoen 2016-2017 (geteld tot eind januari) (Figuur 3-14) Advies bij aanplant en beheer van knotbomen Overleg met Vlaamse regionale landschappen i.k.v. ontwikkeling knotproject webapplicatie op 15/4 en 9/9: opdracht gegund aan Dataweb in december 2016

Figuur 3-14. Locaties geknotte bomen tijdens winterseizoen 2015-2016, en aanvragen winterseizoen 20162017 Gepland 2017 - Verwerken nieuwe aanvragen, evt. terreinbezoeken, beoordeling locaties en verdeling aanbod - Opvolging resultaten (controle uitgevoerde werken) - Publicatie en verspreiding digitale brochure rond verwerken van snoeihout - Implementeren online knotwebapplicatie in knotproject - Lanceren knotwebapplicatie bij knotteams (in combinatie met bedankings-, vormings-, en/of evaluatiemoment) en communicatie-actie ter promotie bij het brede publiek Nazorg en opvolging Knotters worden door RLRL opgeleid en zijn verzekerd tijdens hun knotactiviteit. Tweejaarlijks richten we een bedankings-, vormings-, en evaluatiemoment in voor het knotteam. Samenwerking en financiering Personeel-, werkings- en projectkost via subsidies subsidies landschapszorg provincie Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten

Regionaal Landschap Rivierenland

Actie 8.

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Dreven en monumentale bomen

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit, Veerle Herssens Partners Gemeenten, Natuurpunt, landbouworganisaties, wildbeheereenheden Doelgroepen Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen,… Doelstelling Algemeen Behoud en achterstallig beheer van bestaande dreven, aanplant van nieuwe dreven waar opportuun. Behoud en beheer van erfgoedbomen in al zijn facetten (hoekbomen, vrijheidsbomen, veteraanbomen, …) en de communicatie van de verhalen hierachter. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n.: SBZ Kleine Nete BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Relictzone Scheldevallei van Dendermonde tot Kruibeke, Relictzone Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek, Relictzone Vallei van de Nete en kasteeldomeinen, Relictzone Vallei van de Kleine Nete, Relictzone Bos- en akkergebied Bogaartsheide, Kloosterheide en Kesselse Heide, Ankerplaats Omgeving van Gestel, Beschermd Landschap Dal van de Kleine Nete. Provinciale Prioritaire soorten: Gekraagde Roodstaart, Baardvleermuis, Nachtegaal, Zwarte Specht, Matkop, Rosse Vleermuis, Dwergvleermuis species Landschapsbeelden biodiversiteit: Rupel, Zenne- en Dijlealluvium, Land van Keerbergen, Kempen van Waver-Heist, Alluvium stroomgebied Kleine Nete, Interfluvium stroomgebied Kleine Nete, Middenloop Grote Nete Omschrijving De landschapsanimator besteed grote aandacht aan opportuniteiten om het behoud van bestaande dreven te promoten. Waar nodig levert hij advies op maat en regelt eventuele achterstallige onderhoudssnoei of verplegingssnoei. Ook erfgoedbomen en veteraanbomen zijn uniek wegens hun mogelijkheid tot het brengen van een verhaal. Hier wil de landschapsanimator dan ook op inspelen en verschillende partijen samen brengen om deze bomen op lange termijn te kunnen behouden. Waar nodig komt hier ook een snoeibeurt aan te pas. Uitgevoerd 2016 - Dorpslinde –Itegem o Naar aanleiding van de wegenwerken rond de boom zijn enkele strenge maatregelingen getroffen ter bescherming van de boom. Aangezien deze vrijheidsboom meer dan 250 jaar oud is, wil de gemeente en RLRL hun best doen de boom te begeleiden door de ingrijpende wegwerkzaamheden van 2015-2016. o Een dendrochronologisch onderzoek door Onroerend Erfgoed en een grondig onderzoek naar de gezondheidstoestand van de boom zijn voorafgegaan in 2014 waardoor de boom een onderhoudssnoei heeft gekregen. o In april 2016 werd een controlebezoek uitgevoerd door een boomverzorger om de werkzaamheden rond te linde bij te sturen waar nodig.

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

RLRL blijft met de gemeente samenwerken en hen verder ondersteunen in het boombeheerplan. Indien nodig kan het project bijgestaan worden door een boomverzorger om visuele controles en onderhoud uit te voeren. o Sinds 22 december 2016 is de dorpslinde te Itegem definitief beschermd als houtig erfgoed. o Communicatie over de boom naar het brede publiek via de gebruikelijke kanalen. Beukendreven Nazarethdreef en Beatrijslaan – Lier o In februari 2016 werd in opdracht van RLRL een visuele boomveiligheidscontrole (VTA) uitgevoerd op alle dreefbomen. o Uit het beheerplan was duidelijk op te maken dat in beide dreven degradatie van de groeiplaats door uitwijkend autoverkeer een grote bedreiging vormt voor een duurzaam behoud van de dreef. o Daarnaast zijn er ook dreefbomen die dringend onderhoud nodig hebben. Een toekomstvisie en omvormingsbeheer dringt zichtzelf op. Toegangsdreef Hof van Lachenen – Lier o Naar aanleiding van een rapport van Bergen Boomverzorging omtrent de conditie van de bomen is om redenen van veiligheid gevraagd om de dreef te kappen en de deze heraan te planten met jonge bomen. (Verjonging van de dreef). o Stedenbouwkundige vergunning is opgemaakt door RLRL en ingediend bij de gemeente o Na evaluatie van de bomen door ANB blijkt dat kapping niet geschikt zou zijn voor de aanwezigheid vleermuizen. De dreef ligt op minder dan 100 meter van Europees habitatrichtlijngebied aan de Grote Nete. ANB geeft advies voor het terugsnoeien van de kronen. Zo wordt het grootste gevaar weggenomen en blijven deze bomen hun functie vervullen als vermoedelijk kraam- en verblijfskolonie bomen. Historische dreef Rameyenstraat – Berlaar en Heist-op-den-Berg. o Aanvraag door gemeente Berlaar om onderhoudsproject van dreven rond de Rameyenstraat op te starten. Dreven zijn bekeken en de meest historisch waardevolle zijn eruit gehaald voor het project. o RLRL maakte een projectnota op die door de gemeente Berlaar in november 2016 goedgekeurd werd. Knotessen Diedonken – Bonheiden o Bij een particulier wonende te Diedonken Bonheiden, werd in 2015 een rij monumentale en mogelijk autochtone knotessen ontdekt. De Ferrariskaart toont reeds relicten van een beekbegeleidende houtkant op dezelfde plaats. o Een boombeheerplan op maat van elke boom werd in september 2016 opgemaakt door een boomverzorger. Het beheerplan beschrijft een kroonreductie in 4 fasen gespreid over 12 jaar. o In december werd reeds een eerste snoeifase uitgevoerd. Belangrijk aandachtpunt bij reactie van de bomen op de snoeifase is ook de evolutie van de essenziekte. Hiervoor krijgt RLRL ondersteuning van INBO om de resultaten te bestuderen. o Bij de uitvoering van de eerste snoeifase werden enkele speciale technieken gebruikt ‘fracture prunning’ en ‘cornet cuts’ die een natuurlijke takbreuk simuleren. Autochtone zwarte populier – Muizen o In de Dijlevallei te Muizen staat de laatste autochtone zwarte populier van de Provincie Antwerpen. o In december voerde boomverzorgers hier de derde en voorlaatste snoeifase uit om de boom terug naar zijn originele knot te brengen. De laatste snoeifase staat, naargelang de reactie van de boom ingepland voor 2018. o Sinds 22 december 2016 is de boom definitief beschermd als houtig erfgoed Zilveresdoorndreef – Nijlen o 2 overlegmomenten met gemeente Nijlen in verband met opstart veteraanbeheer o 1 terreinbezoek met Bergen Boomverzorging, gemeente Nijlen, ANB en RLRL omtrent mogelijke korte termijn acties omwille van gevallen boom bij storm o Opvolging communicatie ANB – gemeente Nijlen in verband met alternatieve fietsverbinding in geval van afsluiten dreef

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-15 Locaties en boomsoorten dreven en monumentale bomen 2016 Gepland 2017 - Dorpslinde –Itegem o RLRL blijft de gemeente verder ondersteunen in het boombeheerplan en wordt waar nodig bijgestaan door een boomverzorger om visuele controles en onderhoud uit te voeren. - Beukendreven Nazarethdreef en Beatrijslaan – Lier o RLRL stimuleert de stad Lier om een plan van aanpak en planning op te maken om verder te werken met het beheerplan. - Toegangsdreef Hof van Lachenen – Lier o RLRL plant in 2017 samen met vleermuizenwerkgroep Natuurpunt, boomverzorger, ANB en eigenaar op terrein gaan kijken, om tot een nieuw voorstel te komen. Uitvoering plannen kan dan doorgaan in najaar 2017 of 2018. - Historische dreef Rameyenstraat – Berlaar en Heist-op-den-Berg. o Aanvraag door gemeente Berlaar om onderhoudsproject van dreven rond de Rameyenstraat op te starten. Dreven zijn bekeken en de meest historisch waardevolle zijn eruit gehaald voor het project. o RLRL maakte een projectnota op die door de gemeente Berlaar in november 2016 goedgekeurd werd. o De VTA controle van de bomen is voor een deel al gebeurd. In 2017 wordt deze verder afgewerkt om een beheerplan voor de hele dreef te kunnen laten opmaken. - Knotessen Diedonken – Bonheiden o De boomverzorgers werkte ook een excel-tool uit om verdere opvolging van de bomen gestructureerd op te slaan met o.a. gedateerde foto’s. o De reactie van de boom en de evolutie van de essenziekte wordt in de zomer van 2017 verder opgevolgd. De bomen zijn hiervoor genummerd. - Autochtone zwarte populier – Muizen o Onderzoek integratie autochtone vrouwelijke exemplaren om generatieve vermeerdering via zaad te stimuleren. Nu enkel via pootgoed (klonen). o Onderzoek standplaatsverbetering (herinrichting toegangen naar weides rondom). o Monitoring reactie snoei. 48

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Landschappelijke inkleding ruiterpad Waverwoud Sint-Katerlijne-Waver: o Aanplant 300m lindedreef om ruiters en wandelaars te scheiden o Ondersteuning gemeente in verdere landschappelijke inkleding ruiterpad Zilveresdoorndreef – Nijlen o Opvolging ontwikkeling toekomstige beheerscenario’s + zoektocht financiering veteraanbeheer dreefbomen in kader van vleermuizenhabitat Bekijken van de tool ‘digitree’. Opvraging van het gebruik ervan bij de gemeenten. Aan de hand van deze tool kunnen (monumentale) bomen in nood sneller gedetecteerd worden. De informatie van verschillende VTA’s zijn te vinden op de kaart. Dit onderzoek kadert ook binnen Actie 15 Landschapsonderhoud. Verder stimuleren van behoud en beheer van dreven en monumentale bomen

Figuur 3-16 Dreef Beatrijslaan te Lier; derde snoei Zwarte populier Dijlevallei Mechelen; oude knotessen Diedonken Bonheiden. Nazorg en opvolging Informatie over de aangelegde en herstelde dreven én de beheerde monumentale bomen wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Reactie op snoei wordt de eerste 5 jaren opgevolgd. Advies omtrent snoei aangeplante dreven. Samenwerking en financiering Beheerwerken: 70% door RLRL via subsidies landschapszorg provincie + projectsubsidies DMN provincie, cofinanciering 30% door grondeigenaars Loon- en werkingskost: RLRL via subsidies landschapszorg provincie en gemeenten Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 9. Landschappelijk erfgoed Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten

Actie 9.

Landschappelijk erfgoed

Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit, Veerle Herssens Partners

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Provincie Antwerpen, Onroerend Erfgoed Vlaanderen en Onroerend Erfgoed Antwerpen, Doelgroepen Grondeigenaars (particulieren, verenigingen, overheden) in ankerplaatsen en relictzones (met uitzondering van beschermde landschappen, beschermde monumenten, beschermde stads- en dorpsgezichten en erfgoedlandschappen). Doelstelling Algemeen De medewerker landschap en erfgoed stimuleert en motiveert overheden, verenigingen en particulieren tot het meewerken aan of realiseren van concrete projecten en acties op het gebied van landschapszorg en landschappelijk relevant klein historisch erfgoed. Het landschapsloket is een aanspreekpunt voor iedereen die wil meewerken aan landschapszorg en levert advies op maat. Zo probeert RLRL het draagvlak voor en de kennis over landschapszorg te vergroten. Om deze projecten uit te voeren doet het landschapsloket beroep op landschapsteams. Het landschapsteam is geen vast arbeidersteam, maar een team van bij voorkeur sociale-economiebedrijven waarop de landschapsanimator kan rekenen voor een specifiek project. Gaat het om gespecialiseerde werken, dan doen we beroep op specialisten zoals erkende boomverzorgers. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD, m.n.: SBZ-gebied en habitat(s): - SBZ-gebied en habitat(s): SBZ-BE2100026 deelgebied 11, SBZ- BE2100045 deelgebied 10 - SBZ-gebied en habitat(s): Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: - Relictzone Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest - Relictzone Vallei van de Nete en kasteeldomeinen - Relictzone Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver - Relictzone Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven - Relictzone Open akkergebied Bernum - Buggeneinde – Locht - Relictzone Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek - Beschermd Landschap Zennegat-Battenbroek - Bescherm Landschap Het geheel der oude abdij van Rozendaal - Relictzone Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek - Relictzone Bos- en akkercomplex Zwartwater, Kruiskensberg, Herlaar en Merodese Bossen - Relictzone Vallei van de Grote Nete - Relictzone Scheldevallei van Dendermonde tot Kruibeke - Relictzone Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver - Ankerplaats Kruiskensberg - Ankerplaats Omgeving van Gestel - Relictzone Vallei van de Kleine Nete - Relictzone Bos- en akkergebied Bogaartsheide, Kloosterheide en Kesselse Heide, Ankerplaats Omgeving van Gestel - Beschermd landschap: Zennegat-Battenbroek - 4de fase - Relictzone Vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar, Zennegat en Battenbroek, Kruiskensberg, Domeinen Klaverblad en Cleydael en kasteel van Hemiksem, Langdonken - Relictzone Kleiontginningsgebied Niel, Boom en Rumst - Relictzone Zijbeken van de Grote Nete - Relictzone Akker- en valleigebied Vaartland - Relictzone Open akker- en valleigebied Land van St.-Katelijne-Waver, Leefdaalbos - Impde – Molenbeek, Bos- en akkergebied Itegemse Heide en Averechten - Relictzone Vallei van de Grote Nete, Bos- en beemdencomplex Houtvenne, Herselt en Veerle, Kasteeldomeinen Z-ZO Antwerpen en randgemeenten - Beschermd landschap Kesselse Heide – Het Goor 50

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Provinciale Prioritaire soorten: Nachtegaal, Blauwborst, Ijsvogel, Vleermuis species, Dwergvleermuis species, Boompieper, Wielewaal, Geelsprietdikkopje, Gekraagde Roodstaart, Zwarte Specht, Matkop, Rosse Vleermuis, Bruine Vuurvlinder, Boomleeuwerik, Bont dikkopje, Borstelgras, Buntgras, Fijnschubbige ridderzwam, Gewone dophei, Groentje, Grote moeraszwavelkop, Heideknotszwam, Hengel, Klein tasjeskruid, Noordse witsnuitlibel, Ronde zonnedauw, Rossige elzenmelkzwam, Ruige dwergvleermuis, Ruwe russula, Stekelbrem, Veenmosgrauwkop, Veenmycena, Veenpluis, Veenvlamhoed, Vlokkig veenmuisklokje, Watervleermuis, Wilde gagel Landschapsbeelden biodiversiteit - Rupel, Zenne- en Dijlealluvium - Land Van Boom - Zandig Klein Brabant - Landschap van Rupel, Zenne en Dijle - Zandig Zenne-Dijle Interfluvium - Middenloop Grote Nete - Kempen van Waver-Heist - Zuid-Kempisch Heuvelland - Interfluvium van de Grote Nete - Beschermd Landschap Dal van de Kleine Nete - Land van Keerbergen - Alluvium stroomgebied Kleine Nete - Interfluvium stroomgebied Kleine Nete Omschrijving De voornaamste acties en projecten rond landschap en erfgoed zitten vervat in gerelateerde projecten (zie Gelinkte acties onderaan deze fiche). Andere zaken worden hier vermeld. Uitgevoerd 2016 - terreinprojecten in ankerplaatsen en relictzones (zie ook andere actiefiches): o aanleg en herstel van poelen en waterplassen o promotie en herstel autochtone bomen en struiken o promotie en herstel streekeigen hoogstamboomgaarden o facilitatie knotbomenbeheer o promotie en herstel dreven en erfgoedbomen - sensibiliserende acties (zie ook andere actiefiches): o verspreiding autochtoon plantgoed o project ‘Knotboom zoekt kachel’ (knotbeheer door knotteams in ruil voor brandhout) o publieke aanplant van een streekeigen openbare gemeentehoogstamboomgaard (door gratis aanplant en snoeicursus). o inbreng erfgoedluik in diverse RLRL-projecten: wandelbrochures, Opleiding Heidekenner o sensibilisering via landschapskrant, e-nieuwsbrief, website, gemeentebladen,… - prospectie, vertaling en promotie bestaand instrumentarium landschapsbeleid o beschermd landschap en erfgoedlandschap:  Beschermd Landschap De Kesselse Heide – Het Goor: opvolging en stimuleren uitvoering landschapsbeheerplan (zie ook Actie 2)  Erfgoedlandschap Dijlemonding: inbreng historische informatie in ingediend IHDdossier.  Beschermd Landschap Dal van de Kleine Nete (ook te Nijlen en Ranst): Beukendreef Beatrijslaan Lier o beschermd houtig erfgoed: Sinds december 2016 zijn 2 monumentale bomen definitief beschermd in het werkingsgebied van RLRL:  Zwarte Populier Muizen: opvolging beheerplan  Dorpslinde te Itegem: opvolging beheer en controle werkzaamheden heraanleg dorpskern in directe omgeving o

beschermd dorps- en stadsgezicht:

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017



Beschermd Dorpsgezicht Sint-Michielskasteel, SKW: advisering herstel historische waterpartij en aanplant van streekeigen hoogstamfruitboomgaard  Beschermd dorpsgezicht: Rameyendreef Berlaar: Kasteel de Cock de Rameyen met neerhoeve en dorpskern Gestel promotie en realisatie van beheerovereenkomsten i.s.m. bedrijfsplanner

Gepland 2017 - terreinprojecten in ankerplaatsen en relictzones (zie ook andere actiefiches): o aanleg en herstel van poelen en waterplassen o promotie en herstel autochtone bomen en struiken o promotie en herstel streekeigen hoogstamboomgaarden o facilitatie knotbomenbeheer o promotie en herstel dreven en erfgoedbomen - sensibiliserende acties (zie ook andere actiefiches): o verspreiding autochtoon plantgoed o project ‘Knotboom zoekt kachel’ (knotbeheer door knotteams in ruil voor brandhout) o inbreng erfgoedluik in diverse RLRL-projecten: rivierfilms, wandelkaarten, … o sensibilisering via landschapskrant, e-nieuwsbrief, website, gemeentebladen,… - prospectie, vertaling en promotie bestaand instrumentarium landschapsbeleid o beschermd landschap en erfgoedlandschap o beschermd dorps- en stadsgezicht o Beschermd Dorpsgezicht Sint-Michielskasteel, SKW: opvolging herstelde historische waterpartij, aangeplante hoogstamfruitboomgaard en advisering restauratiedossier beschermde muur o beschermd monument o promotie en realisatie van beheerovereenkomsten i.s.m. bedrijfsplanner Nazorg en opvolging De gerealiseerde projecten in het kader van landschapszorg worden na uitvoering op regelmatige tijdstippen bezocht en opgevolgd (zie ook gelinkte acties). Samenwerking en financiering Loon-, werkings- en projectkosten landschapsmedewerker: RLRL via subsidies landschapszorg provincie + projectsubsidies DMN provincie, cofinanciering 30% door grondeigenaars (particulieren, verenigingen, gemeenten) Gelinkte acties Actie 2 Interfluvium van de Netes Actie 3. Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD) Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 6 Hoogstamboomgaarden Actie 7. Knotboom zoekt kachel Actie 8. Dreven en monumentale bomen Actie 10 Herstel klein bouwkundig erfgoed Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 24. Rivierenland in de kijker Actie 26. Wandelactiviteiten in Rivierenland

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Actie 10. Herstel klein bouwkundig erfgoed Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit, Veerle Herssens Partners Monumentenwacht, Provincie Antwerpen, Onroerend Erfgoed, gemeente… Doelgroepen Eigenaars van klein bouwkundig erfgoed (gemeenten, inwoners, particulieren), brede publiek Doelstelling Algemeen Klein bouwkundig erfgoed in relictzones en ankerplaatsen in het werkingsgebied van RLRL herstellen. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Relictzone Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven Provinciale Prioritaire soorten: Rosse vleermuis Landschapsbeelden biodiversiteit: Landschap van Rupel, Zenne- en Dijle Omschrijving Klein bouwkundig erfgoed (kapelletjes, ijskelders, veldkruisen, grenspalen, …) bepaalt mee het uitzicht en het specifieke karakter van een streek. Vele van deze - vaak niet beschermde - bouwwerkjes hebben nood aan (beperkte) verfraaiingswerken om verder verval tegen te gaan. RLRL voert daarom i.k.v. de werking van de landschapsanimator herstel en landschappelijke herwaardering uit van klein bouwkundig erfgoed in relictzones en ankerplaatsen in haar werkingsgebied. Uitgevoerd 2016 Bakhuis Mispeldonk Bezoek aan bakhuis in Bonheiden in de relictzone Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven. Bestek opgemaakt voor herstel door uitbesteding aan derden. De oven, ovenvloer, schoorsteen, ovendeur, gewelf en het dak werden hersteld. De aannemers leerden de eigenaars de technieken en de eigenaars werken de rest van het bakhuis in dezelfde stijl af. Paardenstal Niel Opstart overleg met gemeente Niel, Niels Erfgoed Archief – Het Wiel, Erfgoed Rupel, RLRL, Agentschap Natuur en Bos, Natuurpunt Rupelstreek, Toerisme Rupelstreek, KANTER (kunstenaar) Opvolgen plannen en afstemmen met lopende processen in de omgeving (LIR – PP Rupel) Opmaak herinrichtingsplan omgeving Paardenstal en overleg met verschillende partners Opmaak subsidiedossier voor onderzoek restauratie keermuur en visualisatie (niet openmaken) oude tunnelboog onder Boomsestraat. Steencaycken Boom: Ondersteuning werkgroep voor restauratiedossier oude ringoven. Gepland 2017 Bakhuis Mispeldonk Organisatie ‘inbakfeest’ april/mei 2017 bij eerste gebruik bakoven. Onderzoek inventaris bakhuizen om draagvlak naar project rond ‘mutsaarden’ te peilen (gebruik fijn hout van eventueel knotproject bij aanmaak bakovens) Muur Sint-Michielspark Elzenstraat

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Ondersteuning gemeente Sint-Katelijne-Waver bij opmaak restauratiedossier beschermde muur naast nieuwe boomgaard in Sint-Michielspark. Muur Paardenstal Niel Overleg werkgroep en opvragen offertes i.k.v. onderzoek stabiliteit keermuur. -

Stagiair 2 bachelor Geschiedenis gaat op onderzoek naar de schansen in onze regio (inventarisatie, verhalen, publieksactiviteit uitwerken).

Figuur 3-17 Gedegradeerd metselwerk muur Paardenstal Niel; herstel bakhuis Mispeldonk; muur St.Michielspark Sint-Katelijne-Waver Nazorg en opvolging De bedoeling is dat de gerestaureerde bouwwerken ook een meerwaarde vormen voor het brede publiek. RLRL zal daarom de openstelling of wandelingen langsheen de bouwwerkjes mee ondersteunen en stimuleren. Samenwerking en financiering Projectkosten: 70% door RLRL via subsidies landschapszorg provincie, cofinanciering 30% door eigenaar Voor het bakhuis werd 50% gehanteerd voor RLRL en eigenaar, aangezien de kostprijs boven de 10.000 euro geraamd werd Loon- en werkingskost: RLRL via subsidies landschapszorg provincie Gelinkte acties Actie 9. Landschappelijk erfgoed

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Actie 11. Paard en Landschap Initiatiefnemer/trekker Antwerpse Regionale Landschappen, Hooibeekhoeve Contactpersoon RLRL Foeke Van Weverberg Partners Paardenpunt Vlaanderen, Boerenbond, VLM, Hooibeekhoeve, Merodegebied, Dienst Landbouw en Plattelandsbeleid Provincie Antwerpen, LRV (Landelijke Rijvereniging Vlaanderen), Dienst Ruimtelijke Planning Provincie Antwerpen, Doelgroepen Grote en kleine paardenhouderijen, paardenliefhebbers, hobbyruiters… Doelstelling Algemeen Terreinacties en sensibilisatie gericht op Landschappelijke inpassing van erf en weilanden. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD, m.n. BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven; Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver; Bos- en akkergebied Itegemse Heide en Averechten; Bosen valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek; Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit: Kempen van Waver-Heist, Land van Keerbergen, Land van Boom Omschrijving Land- en tuinbouwgronden worden steeds meer ingenomen door recreatieve en professionele paardenhouderijen. Het project “Paard(en)Landschap” wil de ruimtelijke verrommeling die daar vaak mee gepaard gaat, ombuigen tot een positieve trend. Door provinciebreed te informeren, inspireren en sensibiliseren tonen we de meerwaarde van landschappelijke inpassing van paardenhouderijen voor de paardensector, maar ook voor de landbouw- en natuursector. We zorgen voor de omslag op terrein via 20 pilootcases. De ontsloten kennis en best practices worden doorgegeven via een draaiboek. Zo vormt dit project de hefboom om paardenhouders als nieuwe doelgroep in te schakelen in natuuren landschapszorg. Uitgevoerd 2016 Goedkeuring van het PDPOIII project ‘Paard en Landschap’, op 1 oktober 2015 is het project Paard & Landschap officieel van start gegaan. Algemene coördinatie (o.a. declaratiedossiers opstellen, vergaderingen plannen …) Vergadering met alle projectmedewerkers Startmomenten projectpartners in de verschillende werkingsgebieden. Terreinbezoeken bij hobbyhouders (Bonheiden, Sint-Katelijne-Waver, Hemiksem, Lier, Heist-op-denBerg …) Terreinbezoeken professionele bedrijven (Sint-Katelijne-Waver) Opstellen adviezen en inrichtingsplannen hobby- en professionele bedrijven + aftoetsen van de plannen. Kostprijsberekening opstellen voor de voorbeeldbedrijven. Vergunningstoestand van de bedrijven aftoetsen met Dienst Stedenbouwkundige Beroepen (DSB) Toelichting project Dienst Stedenbouwkundige Beroepen en Dienst Ruimtelijke ordening van de Provincie Antwerpen Overleg omzendbrief schuilhokken en stallen (DSB) Inspiratiedag Zele en Prov. Limburg met projectmedewerkers 55

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Deelname dialoogdag Paardenpunt Vlaanderen Verzamelen en bundelen van bestaande informatie Infoavonden, zitdagen en slotmoment plannen Aankondigen fotowedstrijd

Plannen 2017 Fotowedstrijd loopt ten einde in maart 2017, daarna zal er een selectie gemaakt worden van de tien beste foto’s, de eerste drie krijgen een prijs . Hobbyhouders en professionele paardenhouders worden geselecteerd waarna er inrichtingsplannen kunnen worden opgesteld. De zoektocht naar goede voorbeeldbedrijven zal verder gezet worden. Aanplantingen en inrichtingswerkzaamheden zullen worden uitgevoerd bij de deelnemende paardenhouders. Opmaken en verspreiden van praktische infobrochure en draaiboek. Organiseren van zitdagen: paardenhouders kunnen ‘speed date’-gewijs langskomen om advies te vragen voor de inkleding van hun terreinen. Deze drie avonden zullen verspreid over de provincie plaatsvinden. Organiseren van infoavonden met thema’s: gebruik van KLE’s, weilandbeheer, afsluitingen … Organiseren slotmoment op 10/09/2017 met infomarkt, sprekers, fototentoonstelling …. De locatie is nog te bepalen. Nazorg en opvolging Samenwerkingen die leiden tot terreinrealisaties worden minstens om de drie tot vijf jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie van de eventuele aanplanting en de vegetatie beschreven. Alle informatie wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden Samenwerking en financiering Personeelskost en overige projectkost via PDPO + RLRL via basissubsidies provincie + gemeenten Financiering landschappelijke inpassing: € 65% door PDPO en 35% door eigenaar Gelinkte acties Actie 4 Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten

Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes, Charlotte De Wit, Veerle Herssens, Foeke Van Weverberg, Janne Van Camp Partners Gemeenten, Provincie Antwerpen, Natuurpunt, ANB landbouwers, jagers, particulieren... Doelgroepen Openbare en particuliere grondeigenaars, recreanten Doelstelling Algemeen Vanuit natuurrecreatie draagvlakverbreding voor landschapsherstel creëren en in de omgeving van de wandeltrajecten (o.a. Wandelnetwerk Rivierenland, Wandelgebied Rivierenland, Wandelgebied Pallieterland en Wandelnetwerk Kempense Netevallei) het landschap herstellen. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: 56

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: zie Gelinkte acties Provinciale Prioritaire soorten: zie Gelinkte acties Landschapsbeelden biodiversiteit: zie Gelinkte acties Omschrijving Regionaal Landschap Rivierenland coördineerde in de periode 2008-2013 de realisatie en publicatie van de recreatieve wandelstructuren ‘Wandelnetwerk Rivierenland’, ‘Wandelgebied Rivierenland’, ‘Wandelgebied Pallieterland’ en de recreatieve fietstrajecten ‘Landschapsbelevenissen in Rivierenland’. Vanaf de start was het de bedoeling om de inzet van RLRL rond natuurrecreatie te koppelen aan landschapsherstel, m.a.w. de routestructuren in te zetten als hefboom voor landschapsherstel in de omgeving van de trajecten. Hierbij is het de bedoeling om kleine landschapselementen (poelen, hagen en houtkanten, knotbomen, hoogstamboomgaarden) te herstellen, eventueel landschap verstorende elementen te saneren, en hierover te communiceren naar de recreanten. Als basis voor de landschapsherstelprojecten kunnen o.a. de inventarisaties van kleine landschapselementen die voor sommige gemeenten reeds beschikbaar zijn, gebruikt worden. Uitgevoerd 2016 Van alle landschapsherstelprojecten uitgevoerd door RLRL in 2016 (Figuur 3-18), bevond 38,71 % zich in een straal van 100m rondom een recreatief traject (72 op 186):

Figuur 3-18 Locatie landschapsherstelprojecten in 2016 in de omgeving van recreatieve trajecten (wandellussen, wandelnetwerken en fietstrajecten Landschapsbelevenissen) Tabel 3—6. Overzicht landschapsherstelprojecten langsheen recreatieve routes Project Fauna-akkers

Actie Inzaaien

Aantal m², stuks 41916,45 m²

Aantal Locaties 15 57

Regionaal Landschap Rivierenland

Hagen/Heggen/Houtkanten Dreven en Monumentale Bomen Zwaluwworkshops Knotbomen Poelen Poelen Zwaluwen Akkerranden Bloemenweides

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Aanplanting Herstel Educatie Beheer Monitoring Herstel Kunstnesten huiszwaluw Inzaaien Inzaaien

9104 stuks 303 4 stuks 157 stuks 4 stuks 2 stuks 21 stuks 8430 m² 3 stuks

7 5 2 17 4 2 7 9 3

Gepland 2017 - Verderzetting selectie landschapsherstel langsheen wandelen fietspaden - Communicatie naar recreanten, gemeentebesturen, toeristische verenigingen - Ontwerp tijdelijke werfborden die langs de recreatieve routes geplaatst worden met uitleg over het project (bv. aanplant haag, aanleg fauna-akker,…) Nazorg en opvolging De herstelacties worden nauwlettend opgevolgd en gecommuniceerd naar de recreanten. Samenwerking en financiering Uitvoeringskosten: 70% of 65% door RLRL via projectsubsidies DMN provincie – PDPO projecten – LNE draagvlakverbreding – ANB-VVP overeenkomst – WBE via ANB – Toerisme Vlaanderen – gemeenten, cofinanciering 30% door grondeigenaars (particulieren, verenigingen, gemeenten) Loon- en werkingskost: RLRL via subsidies provincie en gemeenten, PDPO, LNE, ANB... Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 2 Interfluvium van de Netes Actie 3. Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD) Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 6. Hoogstamboomgaarden Actie 7. Knotboom zoekt kachel Actie 8. Dreven en monumentale bomen Actie 9. Landschappelijk erfgoed Actie 10. Herstel Klein Bouwkundig Erfgoed Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 14. Fauna-akkers en akkerranden Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Actie 24. Rivierenland in de kijker

Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Initiatiefnemer/trekker VLM Contactpersoon RLRL Katrien Proost Partners Landbouwverenigingen, VLM Doelgroepen Landbouwers

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Doelstelling Algemeen Via het afsluiten van beheerovereenkomsten agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven stimuleren, dit met de focus op ‘aandachtsgebieden’, waar de inzet van beheerovereenkomsten een duidelijke meerwaarde heeft voor het landschap. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten zie Gelinkte acties Landschapsbeelden biodiversiteit zie Gelinkte acties Omschrijving Regionale landschappen werken traditioneel samen met een bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij, die zich toelegt op het afsluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers. In RLRL startte deze samenwerking in april 2009. Door het aanduiden van ‘aandachtsgebieden’, waar de bedrijfsplanner zich prioritair op richt, willen we de beheerovereenkomsten zo doelgericht mogelijk inzetten, namelijk waar een duidelijke meerwaarde voor bijvoorbeeld aanpalende waterlopen of landschapselementen kan gehaald worden. In de folder ‘investeren in het platteland met beheerovereenkomsten’ vindt u een overzicht van de verschillende beheerpakketten binnen PDPO III . Een overzicht van de aangeboden pakketten vind je op volgende website: http://www.vlaanderen.be/nl/ondernemen/landbouw/beheerovereenkomst-tussen-de-vlaamselandmaatschappij-en-landbouwers. Regionale landschappen werken traditioneel samen met een bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij, die zich toelegt op het afsluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers. In RLRL startte deze samenwerking in april 2009. Door het aanduiden van ‘aandachtsgebieden’, waar de bedrijfsplanner zich prioritair op richt, willen we de beheerovereenkomsten zo doelgericht mogelijk inzetten, namelijk waar een duidelijke meerwaarde voor bijvoorbeeld aanpalende waterlopen of landschapselementen kan gehaald worden. Het Vlaamse Programmadocument voor Plattelandsontwikkeling, goedgekeurd door de Europese Commissie in 2007 (PDPO II), dat het kader vormde voor het Vlaamse plattelandsbeleid, liep af in 2013. Op 1 januari 2014 startte de derde programmaperiode voor plattelandsontwikkeling PDPOIII (2014-2020). Het ontwerp van het Vlaams programmadocument voor plattelandsontwikkeling werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 24 januari 2014. In het PDPO III staan onder meer de beheerovereenkomsten van de VLM voor de periode 2014-2020 beschreven. VLM biedt tijdens de derde programmaperiode een aantal nieuwe pakketten aan. Zo zullen landbouwers voortaan een beheerovereenkomst kunnen sluiten voor het onderhoud van knotbomenrijen en voor de aanleg en het beheer van bloemenstroken. Ook zijn er subsidies voorzien voor de toepassing van verschillende ‘agromilieu-klimaatmaatregelen’. Er zijn 2 types: agromilieumaatregelen van het Departement Landbouw & Visserij en beheerovereenkomsten van de Vlaamse Landmaatschappij. Een aantal beheerpakketten werd speciaal ontworpen met het oog op de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen in en rond Natura 2000-gebieden. Daarnaast zijn er heel wat pakketten voorzien die gelijkaardig zijn aan pakketten uit de voorbije programmaperiode. Maar ook enkele pakketten uit PDPO II wordt niet langer aangeboden. Zo kunnen landbouwers voor subsidies voor de aanleg van kleine landschapselementen voortaan terecht bij het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF). Meer informatie over de beheerpakketten en hun voorwaarden is terug te vinden op de website van VLM: https://www.vlm.be/nl/themas/beheerovereenkomsten. Situering Werkingsgebied RLRL

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-19 Werkingsgebied bedrijfsplanners provincie Antwerpen op 01/01/17 Uitgevoerd 2016 Op 1 januari 2014 ging de derde programmaperiode voor plattelandsontwikkeling van start PDPOIII (20142020). Het ontwerp van het Vlaams programmadocument voor plattelandsontwikkeling werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 24 januari 2014. In de loop van april 2014 diende de Vlaamse overheid het ontwerpdocument in bij de Europese Unie. In het PDPO III staan onder meer de beheerovereenkomsten van de VLM voor de periode 2014-2020 beschreven. Op terrein had dit als gevolg dat 2014 een overgangsjaar was waarin vooral gefocust werd op de aflopende contracten. In 2015 werden de geïnteresseerde landbouwers met aflopende contracten bezocht en werd er samen met hun op terrein bekeken in welke mate deze aflopende contracten konden hernieuwd worden en vervangen door het nieuwe aanbod van pakketten. Zo zullen landbouwers voortaan een beheerovereenkomst kunnen sluiten voor het onderhoud van knotbomenrijen en voor de aanleg en het beheer van bloemenstroken. Een aantal beheerpakketten werd speciaal ontworpen met het oog op de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen in en rond Natura 2000-gebieden. Heel wat pakketten zijn gelijkaardig aan pakketten uit de voorbije programmaperiode (PDPO II: 2007-2013). Een aantal beheerpakketten uit PDPO II wordt niet langer aangeboden. Voor subsidies voor de aanleg van kleine landschapselementen kunnen landbouwers voortaan terecht bij het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF). In 2016 werden landbouwers met lopende contracten opnieuw begeleid, geadviseerd en opgevolgd door de bedrijfsplanner. Landbouwers die interesse hadden in het afsluiten van nieuwe beheerovereenkomsten werden bezocht en voor deze mensen werd er een voorstel uitgewerkt aangepast aan hun bedrijfsvoering. We zien in het overzicht dat het aantal landbouwers met beheerovereenkomsten lichtjes gedaald is (van 81 naar 79 landbouwers). Deze daling geldt eveneens voor het aantal objecten die lopende zijn vanaf 1 januari 2017 (van 323 objecten naar 239 objecten). Het beheerpakket houtkanten is in oppervlakte bijna gehalveerd t.o.v. vorig jaar, dit is grotendeels te wijten aan het feit dat het vernieuwde pakket onderhoud houtkanten vereist dat de houtkanten gedurende de eerste 4 jaar van het contract voor 75% dient afgezet te worden. Heel veel houtkanten komen voor dit hakhoutbeheer niet meer in aanmerking. De contracten ‘aanplant houtkant’ die eind 2016 eindigden kunnen meestal ook nog niet hernieuwd worden naar het pakket ‘onderhoud houtkanten’. 60

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Het pakket soortenbescherming is lichtjes gestegen, dit pakket is enkel af te sluiten binnen de afgebakende zones soortenbescherming (faunavoedselgewas in akkervogelgebieden). De lichte stijging zien we ook bij perceelsrandenbeheer. De mogelijkheden van perceelsrandenbeheer zijn iets gewijzigd t.o.v. de vorige programmaperiode PDPOII. De maaidatum is opgesplitst naar 15 juni en 15 juli. Verder is er ook de mogelijkheid bijgekomen van te klepelen i.p.v. enkel te maaien. Voor sommige landbouwers geeft dit iets meer ruimte naar beheer toe. Spijtig is wel dat de perceelsranden minder in hooilandbeheer komen wat de biodiversiteit meer ten goede zou komen. In het overzicht is voor botanisch beheer het pakket instandhouding samengevoegd met het pakket ontwikkeling. Het pakket instandhouding kan overal afgesloten worden van zodra het grasland in een bepaalde fase zit. Het pakket ontwikkeling daarentegen kan enkel afgesloten worden binnen afgebakende zones. Het totaal aan botanisch beheer is lichtjes gestegen t.o.v. 2016. Sinds het nieuwe GLB van kracht is, zijn landbouwers verplicht om vergroeningsmaatregelen te implementeren op hun bedrijf. Dit is voor landbouwers een hele opdracht om uit te zoeken op welke manier dit het beste uitgevoerd wordt. Beheerovereenkomsten kunnen indien gewenst ook mee ingebracht worden als vergroeningsmaatregel. De bedrijfsplanner helpt de landbouwer bij deze taak. In 2016 overlegden de Regionale Landschappen met VLM Brussel in kader van projectmatige inzet van beheerovereenkomsten. Hierbij wordt vertrokken van de potenties van een gebied waarbij via lokale samenwerking wordt gewerkt aan de realisatie van een bepaalde gebiedsvisie. De projectmatige werking omvat naast het sluiten van beheerovereenkomsten dus ook andere processen zoals het opstellen van een gebiedsvisie, communicatie en draagvlakverbreding, monitoring,… In Rivierenland werd de bedrijfsplanner betrokken bij het project Interfluvium van de Netes (zie Actie 2). Gebiedsgericht willen we graag verder inzetten op de afbakening Bruine Vuurvlinder – beheerovereenkomsten afgestemd met maatregelen voor de vlinder in het leefgebied. In 2016 ondervond dit project vertraging omdat er geen duidelijkheid kwam over mogelijke beheerovereenkomsten voor particulieren met betrekking tot maaibeheer voor de bruine vuurvlinder (zie Actie 1). De bedrijfsplanner ondersteunt mee het project akkerranden (zie Actie 14). Gebiedsgericht werkt RLRL met de bedrijfsplanner samen in bepaalde gebieden. Dit betekent gericht landbouwers aanschrijven, bij voorstellen en afsluiten van beheerovereenkomsten gaat er extra aandacht naar alle lopende processen in het gebied (bvb. Interfluvium van de Netes, IHD Heffen, Afbakening Bruine Vuurvlinder – dossier ingediend in Brussel met betrekking tot BO Botanisch Beheer…). Bijgevoegde tabellen en figuren geven een overzicht van het type beheerovereenkomsten afgesloten/verlengd in 2016, zowel een algemeen overzicht (Tabel 3—7) als per gemeente (Tabel 3—8). Figuur 3-21 en Figuur 3-22 geven de locaties per gemeente weer op kaart.

Figuur 3-20 Beheerovereenkomsten: botanisch beheer met poel; faunavoedselgewas; gemengde grasstrook (2x); kleine landschapselementen (2x) 61

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Tabel 3—7 Overzicht beheerovereenkomsten binnen RLRL op 1/1/2016

totaal botanisch beheer

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

4,48

5,5

10,35

15,03

19,72

23,61

20,99

21,03

1558

486

150

m²

totaal poelen ( totaal heggen/hagen

410

1555

3433

8206

10425

10770

9717

7768

totaal houtkant/-wal

20195

23238

35122

64757

82505

78181

72118

43466

m²

5,65

7,78

8,5

18,38

22,97

26,88

29,29

30,65

1,2

2,29

3,26

1100

m²

totaal perceelsrandenbeheer totaal vogelvoedselgewas totaal bloemenstrook totaal aantal objecten

111

155

289

353

363

323

239

aantal landbouwers met bo in RLRL

Gepland 2017 Vanaf 1 januari 2017 zijn er nieuwe pakketten voor beheerovereenkomsten. Het soortenbeschermingsplan grauwe kiekendief en hamster zijn goedgekeurd door de Minister eind 2015. De hierbij horende pakketten zijn echter niet van toepassing binnen het werkingsgebied van het regionaal landschap Rivierenland. Jammer genoeg zullen er verder geen pakketten ontwikkeld worden in kader van nieuwe soortbeschermingsprogramma’s. In verband met de pakketten houtkanten is er het nieuwe pakket ‘houtsingel’. Een houtsingel is een lijnvormig landschapselement bestaande uit één of meerdere bomenrijen met aan weerszijden één of meerdere rijen struiken struweelsoorten. Het bestaande pakket ‘onderhoud houtkanten’ is verder uitgebreid naar percentages afzetmogelijkheden. Zo is er de mogelijkheid van ofwel naast minstens 75% (huidig pakket onderhoud houtkanten) ook minstens 50% afzetten of minstens 25% afzetten. De vergoedingen verschillen naar percentage afzet van de houtkanten. Er zal door de bedrijfsplanner verder samengewerkt worden met het regionaal landschap aan het project Akkerranden (zie Actie 14) in de gemeenten Nijlen, Berlaar en Heist-op-den-Berg. Er zal in de loop van 2017 ook speciaal aandacht besteed aan nieuwe beheerovereenkomsten (faunavoedselgewas) binnen de afbakeningen soortenbescherming: Akkervogelbeheergebied Hombeeks-Plateau, akkervogelbeheergebied Itegem akkervogelbeheergebied Lier Berlaar Naar aanleiding van deze afbakening in Rivierenland zal er samen met de medewerker biodiversiteit van het team RLRL en de bedrijfsplanner van VLM onderzocht worden hoe de monitoring in deze gebieden structureel kan opgezet. Er blijkt ook een nood te zijn naar infomomenten specifiek rond FAB (link Akkerranden). Beide zaken werden beschreven in een subsidiedossier in kader van AGNABIO van de Vlaamse overheid – Departement Leefmilieu, Natuur en Energie. Dit dossier werd niet goedgekeurd maar inhoudelijk zijn er opportuniteiten op terrein waar we samen met VLM willen op inzetten. RLRL is betrokken of zelfs trekken van enkele gebiedsgerichte projecten in de streek. Voor 2017 zijn dit de volgende: strategisch projecten ‘Gebiedsprogramma Rupelstreek’ en ‘Natuur in en rond Mechelen’, IHD project rond Sigma-Natura2000-beleving Hellebrug Herenbossen, Landschapspark Pallieterland...). Op gepaste tijden worden er advies en terreinbezoeken gevraagd aan de bedrijfsplanner voor een bepaald gebied. Zodra de opmaak van gebiedsvisies hierbij zijn afgerond, start het werk op terrein. Landschapsbeheerplan Kesselse Heide-Het Goor-Natuurlijk landbouwlandschap - akkers met ecologisch beheer, ontwikkeling en beheer van bloemrijke graslanden, afstemming landschapsvisie IHD project te Heffen met mogelijkheden voor landbouwgronden, voorbereiding gebiedsgericht aanpak in landbouwgebied Lage Vosberg – Rumst – in kader van VLM Inrichting Rupel en uitwerken gezamenlijke aanpak opstart maatregelen voor akkervogels naar aanleiding van de afbakening soortbescherming. 62

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Projectmatig werkt RLRL ook samen met de bedrijfplanner van VLM op vlak van kennisuitwisseling, afstemming lopende processen en mogelijkheden beheerovereenkomsten. Een overzicht: vervolgtraject Verakkerandering in 2016 en opties voor 2017 (en verder), project draagvlakverbreding Landbouw en Milieu; “Bodem doorgrond” : kennis en inzichten in de bodem als samenhangend geheel bij land- en tuinbouwers versterken en praktijktoepassingen stimuleren, advies en expertise uitwisseling bij PDPO project Paard en Landschap in Provincie Antwerpen. Nazorg en opvolging De bedrijfsplanner staat in voor de opvolging van de correcte uitvoering en evaluatie van de beheerovereenkomsten gedurende de contractperiode (5 jaar). Dit gebeurt door individuele bedrijfsbezoeken, al dan niet met opmaak van een bedrijfsplan. De bedrijfsplanner organiseert mee communicatie- en vormingsmomenten i.s.m. andere partners, gericht op de doelgroep landbouwers en in functie van een ruimer maatschappelijk draagvlak (bv. een stand op evenementen, plaatsing SAM-borden op aantal locaties met beheerovereenkomsten). Samenwerking en financiering Vergoedingen voor beheerovereenkomsten: VLM met Europese steun Loon- en werking bedrijfsplanner: VLM met Europese steun Loon- en werking voor opvolging vanuit RLRL: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Gelinkte acties Actie 2 Interfluvium van de Netes Actie 3. Inrichting bossen en open ruimte te Heffen (IHD) Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 14. Fauna-akkers en akkerranden

bloemenstroken (m²)

faunabeheer akkervogels (ha)

poelen (m²)

heggen/hagen (m)

houtkanten/wal (m²)

perceelsranden (ha)

Botanisch beheer (ha)

landbouwers met bo

objecten

jaar

Tabel 3—8 Aantal en type detailbeheerovereenkomsten op 01/01/2017 per gemeente

Berlaar

2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010

26 17 22

6 5 6

0,66 0,66 0,66 0,66 1,16 1,16 0,66

1,5200 0,9800 1,3100 0,1020 0,1020 0,1020 0,0000

6104 6130 8402 8282 4378 3.252 580

384 772 772 772 664 0 0

0 0 0 0 0 0 0

Bonheiden

2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010

25 40 35

8 10 9

0,76 0,76 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,5944 1,1862 1,1862 1,3302 1,2258 0,1440 0,1440

600 8504 8504 9964 9364 0 2195

1618 1917 1917 1917 1835 300 110

0 0 0 0 0 0 240

Heist-od-Berg

2016 2015 2014 2013

66 67 68

16 18 16

4,10 4,10 5,82 3,08

7,0111 6,9483 5,3467 5,0019

17514 18212 18608 21359

2044 2304 2412 2626

0 0 150 600

1100 1100

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

2012 2011 2010

3,08 3,08 0,00

3,0192 3,1230 2,6940

12681 12363 8304

1447 1447 625

600 600 600

Lier

2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010

39 36 38

10 10 9

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

5,3100 2,1544 2,1544 1,0044 0,9389 0,8400 0,8400

5870 14065 15797 15597 15926 7431 2899

1140 761 572 809 709 243 0

0 0 0 0 0 0 0

1,45 1,45 1,20

Mechelen

2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010

26 27 32

9 9 12

1,88 1,84 1,84 1,84 1,84 1,09 1,09

3,0800 2,5038 1,1028 1,6448 0,9728 0,3330 0,0888

400 2593 3224 3224 3224 1031 0

409 422 577 577 577 320 114

0 175 825 825 825 625 0

1,81 0,84

Nijlen

2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010

49 51 52

11 11 12

9,13 9,13 10,79 9,64 4,45 5,02 3,78

4,4158 4,4261 3,9361 3,1289 1,9071 3,2144 3,2144

6899 6899 5014 8168 4369 4369 4054

1042 1114 1183 1181 702 477 362

150 150 300 300 150 150 0

Rumst

2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010

27 27 27

3 3 3

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

2,3000 3,9886 3,9886 4,5910 4,5910 0,0000 0,0000

0 7926 8670 8670 7926 0 0

516 604 604 604 604 0 0

0 0 0 0 0 0 0

St-Kat-Waver

2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010

17 15 15

6 5 5

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,0315 0,0315 0,0315 0,0315 0,0315 0,0315 0,0315

3470 4338 3738 3738 3738 3738 3737

845 1088 855 965 829 0 108

0 161 161 161 161 0 0

Willebroek

2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010

16 22 28

5 5 6

4,50 4,50 4,50 4,50 4,50 0,00 0,00

2,8300 3,9141 3,3951 4,0131 3,9201 0,2890 0,2000

0 450 450 450 450 0 0

0 0 327 327 327 0 0

0 0 0 0 0 0 0

Schelle

2016 2015 2014

10 9 9

1 1 1

0,00 0,00 0,00

1,6832 1,6832 1,6832

1671 1671 1671

0 0 0

Duffel

2016 2015 2014

9 12 12

4 4 4

0,00 0,00 0,00

1,6466 1,4766 1,4766

938 1330 1330

0 965 965

0 0 0

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-21 Locaties beheerovereenkomsten in werkingsgebied RLRL anno 01/01/2017

Figuur 3-22 Locaties beheerovereenkomsten in Vlaanderen anno 01/01/2017 met aanduiding werkingsgebied RLRL

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Actie 14. Fauna-akkers en akkerranden Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes, Foeke Van Weverberg, Katrien Proost (VLM) Partners Wildbeheereenheden, Boerenbond, Kringwerking Boerenbond, Landelijke Gilden, VLM, Agrobeheercentrum Eco², Natuurpunt en haar lokale afdelingen, gemeenten, ANB, Provincie Antwerpen, gemeentelijke diensten voor landbouw Doelgroepen Landbouwers met en zonder ervaring met agrarisch natuurbeheer, jagers, particulieren, gemeentebesturen, recreanten, natuurverenigingen, proefcentra, provinciale tuinbouwscholen. Doelstelling Algemeen De natuurwaarde van maïs- en monocultuurakkers of -akkerranden (tijdelijk) verhogen door het inzaaien van zaadmengsels met diverse nectar-, blad-, zaad- en knolgewassen die het jaar rond voedsel of schuilplaats bieden aan een brede groep van insecten, vogels en zoogdieren (onder meer heel wat rode lijstsoorten zoals patrijzen, veldleeuweriken…). Creëren van (tijdelijke) KLE’s en natuurverbindingen waardoor natuurlijke akkerkruiden een kans krijgen. Het maatschappelijk draagvlak en de kennis vergroten van de verschillende functies van fauna-akkers en akkerranden en in het bijzonder jacht en landbouw betrekken bij de thema’s biodiversiteit en natuur. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Beschermd landschap: Zennegat-Battenbroek - 4de fase; Ankerplaatsen: Omgeving van Gestel, Zennegat en Battenbroek, Langdonken; Relictzones: Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver, Kleiontginningsgebied Niel, Boom en Rumst, Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest, Zijbeken van de Grote Nete, Bos- en akkergebied Itegemse Heide en Averechten, Vallei van de Grote Nete, Kasteeldomeinen Z-ZO Antwerpen en randgemeenten, Bos- en akkergebied Bogaartsheide, Kloosterheide en Kesselse Heide, Vallei van de Kleine en Grote Laak, Bos- en akkercomplex Hulshout – Westerlo, Bos- en akkercomplex Zwartwater, Kruiskensberg, Herlaar en Merodese Bossen Provinciale Prioritaire soorten; Bruine Vuurvlinder, Boomleeuwerik, Blauwborst, Matkop, Wielewaal, Boompieper, Nachtegaal Landschapsbeelden biodiversiteit: Land van Boom, Rupel, Zenne-en Dijlealluvium, Zandig Klein Brabant, Kempen van Waver-Heist, Zuid-Kempisch heuvelland, Middenloop Grote Nete, Interfluvium van de Grote Nete, Interfluvium stroomgebied Kleine Nete Omschrijving Met het deelproject ‘fauna-akkers’ willen we, door het inspelen op gemeenschappelijke belangen, de doelgroepen jacht en landbouw betrekken bij de thema’s biodiversiteit en natuur: jagers zien hun jachtkansen toenemen bij een stijging van de biodiversiteit, en ook landbouwers hebben baat bij een toegenomen aantal bestuivers in de omgeving van hun landbouwgewassen. Zij krijgen via dit project de kans om braakliggende monocultuurakkers in te zaaien met mengsels van diverse nectar-, blad-, zaad- en knolgewassen die jaarrond voedsel of schuilplaats bieden aan een brede groep van insecten, vogels en zoogdieren. Het project voorziet ook de nodige kennisverspreiding over de inhoud van de zaadmengsels, de ideale zaaidiepte en -dichtheid, het beheer, de te verwachten diersoorten, en kennis relevant voor

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

landbouwers inzake aangifte bij de mestbank e.d. Daarnaast voorzien we ervaring-uitwisselingskansen en een systeem om de resultaten te monitoren. Met het deelproject ‘akkerranden’ spelen we in op de baten die zij kunnen creëren voor zowel omgeving, landbouwer als passant/recreant. Enerzijds zijn akkerranden een potentiële bron van wilde biodiversiteit. Daarnaast kunnen ze ook economisch waardevol zijn voor de landbouwer. Dit noemt men ‘functionele agrobiodiversiteit’ (FAB). Zo worden er akkerranden aangelegd om het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de landbouw te verminderen en de kwaliteit van het oppervlaktewater te verbeteren. Akkerranden vormen immers een biotoop voor natuurlijke vijanden van organismen die schadelijk zijn voor teeltgewassen. Deze functie is vaak niet gekend bij de betrokken landbouwer, maar ook niet bij de ‘toevallige’ passant/recreant. Daarnaast hebben heel wat natuurverenigingen geen weet van lokale inspanningen van landbouwers omtrent het verhogen van de biodiversiteit. Daarom wil RLRL enerzijds kennis over akkerranden vergroten zowel bij de landbouwers als bij de recreanten, en anderzijds natuurverenigingen tonen hoe landbouwers zich via akkerranden inzetten voor meer biodiversiteit. Door een reeks kleinschalige projecten wordt het netwerk tussen de verschillende partijen versterkt. Landbouwers kunnen hun akkerranden ter beschikking stellen aan technische of wetenschappelijke scholen of proefcentra voor studieprojecten rond FAB, bijvoorbeeld de monitoring van belangrijke soorten voor gewasbescherming. Dergelijke projecten kunnen vervolgens toegelicht worden op infoborden en in wandelbrochures, maar ook via andere mediakanalen kenbaar gemaakt worden aan het brede publiek.

Figuur 3-23 Fauna-akkers en akkerranden ingezaaid in Rivierenland in 2016 Uitgevoerd 2016 Deelproject fauna-akkers: - Registratie bestellingen, adviesverlening en beoordeling inzaailocaties - Levering van 8,47ha fauna-akker bij 27 deelnemers (Figuur 3-23) - Promotie openbare Flickr-fotocollectie van de plantensoorten in de zaadmengsels om determinatie te vergemakkelijken (http://www.flickr.com/photos/rivierenland/sets/72157634085938868/) - I.s.m. de bedrijfsplanner van de VLM werden landbouwers opnieuw aangemoedigd om fauna-akkers aan te leggen. Tien deelnemers aan het fauna-akkerproject in 2016 waren land- of tuinbouwer. Zij zaaiden samen 39,6% van de oppervlakte aan fauna-akkers in (3,35ha). 67

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Overleg met de regionale landschappen van de provincie Antwerpen over de toekomstige visie en financiering van het fauna-akkerproject (01/06) Bevraging WBE’s m.b.t. visie op toekomstige samenwerking met regionale landschappen rond faunaakkers (nov/dec). Consensus is dat de regionale landschappen vanaf 2017 enkel nog in een groepsaankoop van zaad voorzien. Aanvraag, verdediging en goedkeuring van een door LNE gesubsidieerd draagvlakverbredingsproject ‘Zaad van Hier’ (Actie 28), waarbij we i.s.m. de natuuren landbouwsector op zoek gaan naar duurzame alternatieven om tegemoet te komen aan de vraag naar zaaigoed door niet-WBE’s. Met deze doelgroepen (particulieren, gemeenten, imkers,…) willen we streven naar duurzame, met autochtoon zaaigoed opgestarte of verrijkte bloemrijke graslanden, waarbij het zaaigoed afkomstig is van goed ontwikkelde bronpercelen uit natuurterreinen.

Figuur 3-24 Akkerrand infobord Nijlen; akkerrand Kruideniersstraat Nijlen; zaaiworkshop De Pluishoek Heist-op-den-Berg Deelproject akkerranden: - (Terrein)bezoeken aan de zes deelnemende landbouwers in Nijlen en Heist-op-den-Berg. - Samenstelling en bestelling zaadmengsel. - Aanleg van 9400m² akkerrand (minstens 6m breed) langs wandelroutes door de zes deelnemende landbouwers tegen een vergoeding van €0.16 /m² akkerrand. De vergoeding werd uitbetaald met het opgehaalde geld van de crowdfundingactie in 2015. - Door de slechte weersomstandigheden in het voorjaar heeft één landbouwer zijn akkerranden niet kunnen inzaaien, het zaad zal gebruikt worden om de akkerranden in 2017 in te zaaien, de vergoeding zal ook mee opschuiven. Hierdoor is er in totaal 6366m² akkerrand ingezaaid bij zes landbouwers waarvan er twee nieuw zijn aangesloten in het project. - Plaatsen Infoborden die passanten, recreanten en landbouwers informeren over het project ‘Fleurig Landschap’ en die de sponsors bedanken. - Vergoedingen voor de akkerranden van 2016 werden uitbetaald aan alle deelnemende landbouwers zoals afgesproken via de overeenkomst - Belevingsmomenten voor de sponsors organiseren. O.a. met Leefschool De Pluishoek werd een eigen akkerrand ingezaaid en maakten de kinderen eigen bijenhotels , dit heeft plaatsgevonden eind maart i.s.m. vrijwilligers van Bijenwerkgroep Aculea. - Deelname aan een praktijkbezoek akkerranden in de Hoeksche Waard (NL), georganiseerd door Regionaal Landschap Zuid-Hageland. - Projectvoorstelling Regioraad Sint-Katelijne-Waver. - Infostand RLRL ter promotie van het project op Kesselse Hoevefeesten en op de Dag van de Landbouw – De Witte Lelie (Wiekevorst) De afgelopen jaren is het akkerrandenproject steeds gefinancierd met eenjarige projectsubsidies. Om het project meer zekerheid te geven en het verder te kunnen uitbouwen is het idee ontstaan om een samenwerking aan te gaan met de betreffende gemeente of stad. Aan de gemeente of stad wordt voor drie jaar een budget gevraagd waarmee RLRL de vergoeding van de landbouwers (0.12 euro/m²) kan uitbetalen en de zaadmengsels mee kan aankopen. In ruil voor hun bijdrage zorgt RLRL voor de realisatie van X-aantal m² akkerrand, contacteert landbouwers, regelt de aankoop en verdeling van het zaad, educatie …. Zo proberen de gemeente, VLM en RLRL de biodiversiteit in en rond de gemeente te versterken. In 2016 hebben we ons toegespitst op de gemeente Nijlen, Berlaar en Heist-op-den-Berg, het project werd positief onthaald bij de drie gemeenten. De gemeenten hebben een budget voorzien om 2,75 ha

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

akkerrand te realiseren in 2017 verspreid over de drie gemeenten. In 2016 werden volgende taken uitgevoerd: - Projectvoorstelling op de landbouwraad van Berlaar (09/11/2016) . - Projectbespreking met milieuambtenaar Heist-op-den-Berg en Nijlen - Gebiedsanalyse voor potentiele locaties akkerranden - Overleg met de bedrijfsplanner van VLM over samenwerking en de aanschrijving van de landbouwers - Brief opstellen voor de landbouwers, deze wordt verspreid door VLM. Gepland 2017 Deelproject fauna-akkers: - Oproep inzaailocaties, registratie bestellingen, adviesverlening, groepsaankoop en verspreiding zaadmengsels (in samenwerking met deAntwerpse Regionale Landschappen). - Afstemming met Hubertusvereniging en Antwerpse Jager Vereniging voor verderzetting fauna-akkers in de toekomst. Deelproject akkerranden: - Aanschrijven en opbellen van landbouwers in de gemeente Berlaar, Nijlen en Heist-op-den-Berg - Terreinbezoeken nieuwe landbouwers i.s.m. de bedrijfsplanner van VLM. - Aanschrijven nieuwe gemeente om het akkerrandenproject stelselmatig uit te breiden over het werkingsgebied van RLRL. - Aankoop en verdelen van de zaadmengsels. - Controles van de akkerranden. - Inventarisatie van enkele akkerranden. - Overleg met landbouwer om de zaadmengsel optimaal aan te passen voor zowel natuur als landbouw. - Verbreden van algemene kennis over agrobiodiversiteit en â&#x20AC;&#x201C;afhankelijk van de gewassen die geteeld worden- het aanreiken van specifieke informatie over mogelijk toepasbare functionele agrobiodiversiteit bij de landbouwer. - Informeren en sensibiliseren van (functionele) agrobiodiversiteit bij alle betrokken partners Nazorg en opvolging Samen met de andere Antwerpse regionale landschappen volgt RLRL de monitoringresultaten van de actie op. Zo kunnen we evalueren in hoeverre de fauna-akkers tot meer biodiversiteit en een grotere betrokkenheid van de sectoren jacht en landbouw bij de thematiek leiden. Op interessante locaties zullen we de grondeigenaars stimuleren om fauna-akkers te blijven inzaaien. Via terreinbezoeken zal er gezocht worden naar aansluiting met andere KLE. RLRL stimuleert duurzame samenwerkingsverbanden die in de toekomst een meerwaarde kunnen zijn voor de ontwikkeling van nieuwe projecten: - Samenwerking tussen proefcentra/onderzoeksinstituten/provinciale scholen en landbouwers i.k.v. onderzoek naar het ecologisch en economisch belang van functionele agrobiodiversiteit van akkerranden. - Samenwerking tussen natuurverenigingen en landbouwers voor het verbreden van het draagvlak tussen beiden door kennismaking met elkaars inspanningen omtrent biodiversiteit. - Samenwerking tussen toeristische verenigingen en landbouwers i.k.v. bekendmaking inspanningen landbouw voor natuur en landschap. - Samenwerking tussen landbouwers en VLM voor mogelijke Beheerovereenkomsten. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost via basissubsidies RLRL, deels gefinancierd door Departement LNE, Departement Landbouw en Visserij, VLM en ANB. Vergoeding en aankoop zaadmengsels via deelnemende gemeenten Aankoop zaadmengsels: via projectsubsidies aan WBEâ&#x20AC;&#x2122;s door ANB Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 13. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Actie 15. Landschapsonderhoud Initiatiefnemer/trekker Antwerpse regionale landschappen / Vlaamse Regionale Landschappen Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit, Ankatrien Boulanger Partners Provincie Antwerpen, voornamelijk Antwerpse regionale landschappen maar ook overleg op Vlaams niveau met alle Regionale Landschappen, Antwerpse pilootgemeenten, uitvoerders beheerwerken Doelgroepen Gemeenten Doelstellingen Algemeen We staan in Vlaanderen voor grote uitdagingen m.b.t. regulier landschapsonderhoud van kleine landschapselementen zoals o.a. houtkanten, hagen en boomgaarden, klein historisch erfgoed en recreatieve randinfrastructuur. Gemeenten hebben nood aan ondersteuning. Bij een bevraging in 2016 door de regionale landschappen en de provincie Antwerpen kwamen gebrek aan tijd, expertise en mankracht als grootste knelpunten naar boven. De regionale landschappen willen de gemeenten ondersteunen bij hun landschapsonderhoud. Door dit tijds- en kostenefficiënt op bovenlokale schaal te reorganiseren en automatiseren, wordt gestreefd naar een kwaliteitsvol en duurzaam beheer. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD: Bossen van het Zuidoosten van de Zandleemstreek BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Ankerplaats Dijlevallei tussen Mechelen en Rijmenam, Ankerplaats Vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar, Relictzone Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven, Relictzone Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek, Relictzone Kasteel- en hoevedomeinen Land van St-Katelijne-Waver, Ankerplaats Omgeving van Gestel, Relictzone Vallei van de Grote Nete, Relictzone zijbeken van de Grote Nete Provinciale Prioritaire soorten: Boompieper, Nachtegaal, Vleermuis Landschapsbeelden biodiversiteit: Land van Kontich – Ranst, Stroomgebied Grote Nete, Kempen Waver – Heist, Land van Bonheiden, Landschap van Rupel, Zenne, Dijle Omschrijving Gemeenten zijn bevoegd voor verschillende taken m.b.t. landschapsonderhoud in het buitengebied. Dit stelt hen voor grote uitdagingen. Er is bovendien duidelijk sprake van achterstallig beheer op het terrein die de nood aan een oplossing benadrukt. Door dit gebrekkig beheer, kunnen landschapselementen hun functie niet langer naar behoren vervullen en gaat de landschappelijke waarde van het platteland verder achteruit en verdwijnen waardevolle elementen uit ons landschap. Er is duidelijk nood aan een hefboomproject om een nieuwe aanpak te ontwikkelen . Bij het uitwerken van nieuwe beheertrajecten bouwen we verder op ervaring van o.a. de Vlaamse regionale landschappen die reeds gelijkaardige projecten uitwerkte en hiervoor een digitale beheertool ontwikkelde. Het verder uittesten en optimaliseren van deze tool en de implementatie binnen de werking van een gemeente vormt de hoofdtaak. Uitgevoerd 2016 De Antwerpse regionale landschappen hebben een subsidie aangevraagd in het kader van de Platteland Plus projecten (RLKGN is hoofdpromotor). Het project ‘iLandschap’ behandeld bovenstaande doelstellingen en vormt een opstap naar de verdere uitbouw van een beter landschapsonderhoud. Volgende activiteiten werden in 2016 uitgevoerd: 1. Samenwerking ontwikkelen: 70

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Samenwerking met gemeenten: alle gemeenten in onze provincie werden gevraagd om deel te nemen aan de bevraging rond landschapsonderhoud. Met de resultaten van deze bevraging werden ze vervolgens uitgenodigd om als pilootgemeenten deel te nemen aan het project. Daaruit wordt met de meest geïnteresseerde gemeenten in onderling overleg een potentiële samenwerking op poten gezet.

Gepland 2017 1. Samenwerking ontwikkelen: - Samenwerking met gemeenten: ondertekening van de engagementsverklaringen bij de 2 à 3 pilootgemeenten binnen RLRL. - Samenwerking met uitvoerders: er worden samenwerkingsovereenkomsten gesloten met pilootuitvoerders op het terrein die mee beheertrajecten en het automatiseren van de aansturing zullen testen in de pilootgebieden. (Gemeentelijke diensten die zelf onderhoudstaken opnemen worden eveneens ingeschakeld.) - Disseminatie: organisatie infomoment binnen RLRL met uiteenzetting van de resultaten en sensibilisatie voor landschapsonderhoud (op het einde van het project). 2. Pilootstudies ontwikkelen: - Selectie en quickscan pilootgebieden binnen deelnemende gemeenten - Selectie types landschapelementen waar focus op zal liggen voor uitbouwen efficiënt landschapsonderhoud binnen de pilootgebieden - Detailinventarisatie van geselecteerde landschapselementen in elk pilootgebied via digitaal platform 3. Optimaliseren en automatiseren van kwaliteitsvol onderhoud: - Richtlijnen kwaliteitsvol beheer: opstellen randvoorwaarden - Ontwikkeling beheertrajecten: omzetten in reeks beheernormen om in te geven in digitaal platform - Test in pilootgebieden: theorie wordt in praktijk uitgetest 4. iLandschap-tool als duurzaam systeem voor landschapsonderhoud Ontwikkeling iLandschap-tool en opmaak business model dat zelfbedruipend kan zijn binnen gemeenten. Nazorg en opvolging Het project iLandschap vormt een hefboomproject als opstap naar structureel landschapsonderhoud. Bedoeling is dat de resultaten bij pilootgemeenten verder verspreid raken en andere gemeenten ertoe aanzetten hun eigen beheertrajecten aan te pakken. Regionale landschappen kunnen hun ervaringen hierbij delen en gemeenten stimuleren. Samenwerking en financiering Loon-, werkings- en projectkosten: Financiering door Vlaamse en Provinciale middelen uit Platteland Plus via project ‘iLandschap’, cofinanciering subsidies gemeenten

Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 6 Hoogstamboomgaarden. Actie 7. Knotboom zoekt kachel Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 17. Prettig groen

Actie 16. Landschappelijke inrichting volkstuinen

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Initiatiefnemer/trekker Stad, gemeente Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit Partners Volkstuinen vzw, Velt, OCMW, â&#x20AC;Ś Doelgroepen Inwoners stad, gemeente Doelstellingen Algemeen Advies bij gemeenten voor landschappelijk inkleding van volkstuinen Mogelijkheid tot ecologisch tuinieren voor inwoners die geen of weinig tuin hebben Versterken van het sociaal weefsel met kansen voor iedereen Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: / Provinciale Prioritaire soorten: Blauwborst, Bruine Vuurvlinder, Matkop, Nachtegaal, Wielewaal, Vleermuis species Landschapsbeelden biodiversiteit: Land Van Boom, Rupel, Zenne- en Dijlealluvium Omschrijving Volkstuinen kennen een heel lange geschiedenis. Zij spelen een belangrijke rol in het leven van mensen die over weinig buitenruimte beschikken, maar toch interesse hebben in het zelf telen van groenten en (klein)fruit. Daarnaast functioneren ze ook als ontmoetingsplaats, en dus mag hun sociale rol niet onderschat worden. Volkstuinen van vandaag staan dan ook voor ontmoetingen, gezelligheid, recreatie, en een stuk natuurbeleving in de stad. Bovendien stimuleren volkstuinen ook tot meer bewegen en tot het bewuster worden van een gezonde voeding.

Figuur 3-25 Opening volkstuin Schelle Uitgevoerd 2016 In het kader van de projectoproep Volkstuinen van de Vlaamse overheid (VLM), gaf RLRL advies inzake de landschappelijke inrichting van enkele volkstuinprojecten. Dit varieerde van overleg bijwonen tot effectief uittekenen van de herinrichtingsplannen. Schelle: Volkstuin Aerdborg Bemannen infostand op officiĂŤle opening van het volkstuincomplex op 21/05/2016. Mechelen: Volkstuinpark Galgenberg Bestelling plantgoed autochtoon plantgoed voor ca 730m hagen die tuintjes omzomen. Gepland 2017 Opvolging dossiers. 72

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Voorbereiding dossier en opstart particitpatie/opmaak inrichtingsplan Volkstuin in Landschapspark Pallieterland (Lier) Nazorg en opvolging De door RLRL gerealiseerde aanplantingen bij de volkstuinprojecten worden na uitvoering op regelmatige basis gemonitord. Samenwerking en financiering Aanplantingen: 70% door RLRL via subsidies gemeenten, provincie en Vlaanderen

Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 14. Fauna-akkers en akkerranden

Actie 17. Prettig groen Speelgroen Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit, Veerle Herssens Partners Gemeenten Doelgroepen Jeugd, recreanten, inwoners betreffende gemeenten Doelstelling Algemeen - Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving - Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving - Een verhoogde betrokkenheid van de gebruiker - Draagvlakvergroting voor het belang van groen Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten: Baardvleermuis, Gewone dwergvleermuis, Grootoorvleermuis species, Nachtegaal, Wielewaal, Zwarte Specht Landschapsbeelden biodiversiteit: Land Van Boom, Zuid-Kempisch heuvelland, Rupel, Zenne- en Dijlealluvium, Stroomgebied Grote Nete, Land van Kontich-Ranst, Land van Bonheiden, Klein Brabant, Landschap van Rupel, Zenne en Dijle Omschrijving

RLRL tekent in overleg met gemeenten en betrokken partners het ontwerp uit voor een natuurlijke speelzone en/of beleefbaar (stuk) landschap i.s.m. met de gemeente en de jeugddienst. Er wordt nagegaan of er vergunningen nodig zijn (bv. voor speelheuvel). RLRL zal ondersteunen in de aankoop van plantgoed volgens de 70-30 regel. Bij speelnatuur wordt er benadrukt dat er niet met speeltoestellen gewerkt wordt maar louter met natuurlijke elementen zoals wilgenhutten, boomstammen, aanplantingen, heuvels, etc. Uitgevoerd 2016 73

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Speelterrein Valkstraat Sint-Katelijne-Waver - Aanplant van hagen en fruitbomen tijdens een plantdag, georganiseerd door RLRL, met de scouts. - Verplaatsen van speelheuvel, inzaaien van speelhevels met bloemenmengsel - Opmaak beheertips, beheerplan en tijdschema Speelterrein Mijlstraat Duffel - Advies gemeente in maaibeheer en algemeen onderhoud terrein Gemeenteboomgaard Heist-op-den-Berg: - Maken bijenhotels en nestkasten met technische school uit de gemeente - Inzaaien fauna-akkermengsel onder boomstroken - Opmaak infobord - Officiële inhuldiging van de boomgaard met lesgever, sappentrapper, knutselworkshop voor kinderen Gemeentelijk park: Bel-Air Willebroek: - Overleg met gemeente en Natuurpunt voor speelbos en speelzone - Overleg met gemeente en Nationale Boomgaardenstichting voor boomgaard - Opmaak inrichtingsplan voor speelzone/bos en boomgaard Technopolis: - Overleg voor Doe-park (buiten) van Technopolis (Biodiversiteit staat centraal). Technopolis kocht domein in de buurt op. ANB, Bosgroep Antwerpen Zuid, … zijn betrokken partners. RLRL gaf advies over poelen, boomverzorging, aanbesteding naar derden, gunningsverslagen, etc. Inrichting Chiro gronden Biekorfstraat Heist-op-den-Berg: - Overleg met gemeente voor invulling van de gronden - Terreinbezoek met groendienst en milieuambtenaar - Advies, ideeën voor indeling (in 2017: ontwerpplan) Inrichting Chiro gronden Bonheiden: bos en valleigebied van de Bruine beek - Plantgoed aangeleverd door RLRL - Aanplant door Chiro - Wilgentenen voor wilgenhutten te maken worden in 2017 aangeleverd. De Chiro maakt zelf hutten.

Figuur 3-26 Locaties projecten Vergroening op school, speelbossen en speelgroen in 2016

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-27 Aanplant speelgroen Valkstraat Duffel door scouts; participatietraject speelbos Boom; inhuldiging openbare boomgaard Heist-op-den-Berg Gepland 2017 Gemeentelijk park: Bel-Air Willebroek: - Uitvoering van inrichtingsplan voor speelzone/bos en boomgaard - Aanplant boomgaard door Nationale Boomgaardenstichting - Aanplant van hagen en speelzone door jeugdbeweging Technopolis: - Opmaak ontwerp, inrichtingsplan Natuur-Doe-Park Inrichting Chiro gronden Biekorfstraat Heist-op-den-Berg: - Ontwerpplan opmaken - Participatietraject (buurt, Chiro, ouders, naastliggende school,â&#x20AC;Ś) - Uitvoering plan Sportpark Niel - Overleg met gemeente, Antea group, dienst jeugd, dienst milieu, dienst communicatie, ANB, VLM (begin 2017) - Advies voor inheemse soorten - Participatietraject (aansluiting speelbos) Speelterrein Valkstraat Sint-Katelijne-Waver - Organisatie werkdag met jeugd en buurtbewoners om wilgenhutten te onderhouden en takkenril te bouwen Nazorg en opvolging De door RLRL gerealiseerde werken worden na uitvoering op regelmatige basis bezocht en waar nodig geadviseerd het beheer bij te sturen. Samenwerking en financiering Projectkosten: 70% door RLRL via subsidies landschapszorg provincie + projectsubsidies provincie/ Vlaanderen, cofinanciering 30% door grondeigenaars / gemeenten Loon- en werkingskost: RLRL via subsidies provincie en gemeenten

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 6 Hoogstamboomgaarden Actie 7. Knotboom zoekt kachel Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 23 Communicatie

Speelbossen en speelzones, toegankelijke bossen Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Veerle Herssens Partners Gemeente, jeugdbewegingen, Natuurpunt, ANB, JNM, Vereniging voor Bos in Vlaanderen Doelgroepen Jeugdbewegingen, kinderen en jeugd, recreanten Doelstelling Voorbeeldprojecten uitbouwen rond de inrichting van speelbossen; de speelzones en -bossen in kaart brengen voor het werkingsgebied van RLRL; kinderen en jeugd in contact brengen met bos en natuur; de toegankelijkheid van de bossen in RLRL promoten Omschrijving Uitwerken van voorbeeldprojecten, waarbij volgende elementen belangrijk zijn: veiligheid (oude bomen, vallende takken, spelen nabij spoorweg en nabij vijver), respect voor de draagkracht van de vegetatie, acceptatie van ‘storende vegetatie’ zoals bramen en brandnetels als speelprikkels, eventueel inzet van de scouts in het beheer (o.a. knotten van wilgen) en integratie van beheerresten in vlechtwerkconstructies in het scoutsterrein. Om de toegankelijkheid van bepaalde bossen in het werkingsgebied te promoten wil RLRL ook veilige fietsverbindingen vanuit stads- en dorpscentra naar deze bossen mee promoten. Uitgevoerd 2016 Straatjesbossen Duffel: (aan te planten bos) - Terreinbezoek samen met Bosgroep Antwerpen Zuid - Overleg met gemeente (dienst milieu, dienst jeugd, technische dienst (vergunningen) en studiebureau Omgeving. RLRL gaf advies voor aanplant, vergunning speelheuvel,… . - Opmaak beplantingsplan (i.s.m. Bosgroep Antwerpen Zuid), raming kostprijs aanplant en voorbereidende werken - Opmaak bestek: levering plantgoed + opmaak bestek: voorbereidende werken (maken van plantgaten) - Gunning van opdrachten Park van Boom: (bestaand bos, deel wordt speelbos) - Terreinbezoek samen met Bosgroep Antwerpen Zuid - Overleg met gemeente (dienst milieu, dienst jeugd) - Participatietraject nabij gelegen scholen, overleg met jeugdraad en Chiro - Opmaak inrichtingsplan Gemeentepark Bel-Air Willebroek - Terreinbezoek voor inschatting ruimte, zichtassen park: voor ontwerp - Overleg met gemeente en Natuurpunt voor speelbos en speelzone ’t Hellegat en Sportpark Niel - Dunning in het speelbos Hellegat 41 te Niel door Bergen Boomverzorging. Buurtbewoners worden ingelicht door briefjes in brievenbussen. Opmaak inlichtingenbrief. Uitstel speelbos, wacht op reactie gemeente - Plannen voor een speelbos nabij het sportpark. De Zakken Lier - Terreinbezoek samen met Bosgroep Antwerpen Zuid

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

- Overleg met gemeente (dienst milieu, dienst jeugd, technische dienst, schepen, OCMW, de polder) Pasbrugbos Sint-Katelijne-Waver - Terreinbezoek samen met Bosgroep Antwerpen Zuid - Overleg met jeugddienst voor indeling en aanpak (opruimactie zwerfvuil,…) Gepland 2017 Straatjesbossen Duffel: (aan te planten bos) - Bestelling plantgoed + Voorbereidende werken op terrein (maaien, plantgaten maken) - Aanplanten bos: plantdag in februari 2017, samen met jeugdbeweging, schole, families, buurt, … - Grondwerken voor speelheuvel, nadien wordt heuvel ook bebost (oktober 2017) Park van Boom: (bestaand bos, deel wordt speelbos) - Uitvoering inrichtingsplan - Inspeeldag (opening): dag van het park: 28 mei 2017 Gemeentepark Bel-Air Willebroek - Uitvoering inrichtingsplan (februari 2017) - Eventueel: officiële opening ’t Hellegat en Sportpark Niel - Overleg plannen met gemeente en partners voor speelbos ‘t Hellegat - Inrichtingsschets speelbos aan sportpark + participatietraject De Zakken Lier - Overleg met stad Lier, OCMW Lier, ANB, Polder van Lier, jeugdbewegingen, studiebureau Arcadis met betrekking tot planning – vergunning – ontwerp - inrichting – participatie... - Participatietraject uitwerken - Opmaak inrichtingsschets Pasbrugbos Sint-Katelijne-Waver - Overleg met gemeente plannen voor verder gang van zaken - Participatietraject uitwerken - Opmaak inrichtingsschets Nazorg en opvolging De gemeente staat in voor de opvolging van haar speelbossen en speelzones; RLRL verzamelt info over alle speelbossen en -zones binnen het werkingsgebied voor publicatie. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost projectmedewerker: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Kostprijs inrichtingswerken: gemeente (70% steun voor aanplant autochtoon plantgoed door RLRL) Participatie in uitvoering en inhuldiging: jeugdverenigingen, natuurverenigingen, gemeenten Gelinkte acties Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland

Actie 18. Vergroening op school Initiatiefnemer/trekker RLRL in samenwerking met MOS Provincie Antwerpen Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit, Veerle Herssens Mogelijke partners MOS Provincie Antwerpen, gemeenten, Landelijke Gilden, Natuurpunt,… Doelgroepen Scholen Doelstellingen 77

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Algemeen Voor kinderen gebeurt er veel tussen de schoolmuren. Ze moeten er hun energie kwijt kunnen, vriendschappen opbouwen, ravotten en leren omgaan met hun omgeving. Voldoende prikkels zijn daarbij essentieel. Speelnatuur zorgt ervoor dat ze op onderzoek uitgaan op het schooldomein in verloren hoekjes, achter haagjes, in de bomen en in de grond. Buiten spelen heeft bovendien een positief effect op de fysieke, mentale en sociale ontwikkeling van het kind. Volgende doelstellingen staan daarbij voorop: - Natuur- en milieueducatie op school. - Creëren van speelnatuur op school. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten: Blauwborst, Matkop, Nachtegaal, Vleermuis species, Gekraagde Roodstaart, Wielewaal Landschapsbeelden biodiversiteit: Land Van Boom, Interfluvium stroomgebied Kleine Nete, Kempen van Waver-Heist, Land van Keerbergen Omschrijving Jaarlijks wordt er voor een aantal scholen in het werkingsgebied van RLRL een budget aangevraagd via provinciale subsidies voor vergroeningswerken op de scholen. MOS regelt in eerste instantie het opstartproces bij de school, houdt RLRL op de hoogte en RLRL neemt over bij concrete acties op terrein. RLRL is verantwoordelijk voor praktische zaken (bestekken, realisaties,…) en MOS voor het educatieve, inhoudelijke en de betrokkenheid van leerlingen, leerkrachten en ouders doorheen het hele proces. Het is de bedoeling dat de scholen zoveel mogelijk autonoom gaan werken tijdens en vooral na het project. MOS en RL sturen hen in de goede richting.

Figuur 3-28 Aanplant haag Heilig Hart; wilgentunnels WAVO; aanplant haag WAVO Uitgevoerd 2016 Prospectie door RLRL en MOS op de scholen om de herinrichting van het schooldomein te bespreken. Ideeën terugkoppelen en opvragen bij leerlingen om een gedragen ontwerp op te maken. Lessen rond relevante thema’s inplannen ter sensibilisatie. Eventuele voorbereidingswerken voor de herinrichting (zie Figuur 3-26). Schooljaar 2015-2016: Advies: 78

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Heilig Hartschool te Koningshooikt (Lier) De Ceder te Kessel: Deze school werden goedgekeurd voor de vergroeningssubsidie in 2015-2016, maar de architect (ouder) heeft zijn plannen niet tijdig kunnen afwerken waardoor de uitvoering naar volgend schooljaar verschoven wordt. De Pluishoek in Heist-op-den-Berg voert met dit budget wel realisaties uit in het schooljaar 2015-2016. Uitvoering: - Sint Lutgardisschool te Schelle: Bespreking plannen en afspraken omtrent het aanplantingsplan, aanplant bomen kleuterspeelplaats (2016), afbakeningsgroen aanplanten of wilgenscherm maken (2016), laagstamfruit (appels) (2016) aanplanten, Klimplanten aanplanten op lagere school (2016), plantenbakken met eetbare kruiden, bessen en insectenlokkende struiken (2016). - Vrije basisschool WAVO te Sint-Katelijne-Waver: Bespreking plannen, bouwen van grote wilgenhut als buitenklas a.d.h.v. workshop (2016), bouwen van wilgentunnels, bouwen van wilgenvlechtscherm, aanplant hagen, aanplant 4 fruitbomen (2016), inzaaien bloemenmengsel (2016), bouwen insectenhotel a.d.h.v. workshop vrijwilliger Natuurpunt (2016), bosje met voorjaarsbloeiers, nestkasten, slingerpad met boomstammetjes (2015) - Pluishoek te Heist-op-den-Berg: Onderhoud van wilgenhutten, aanplant insectenlokkende planten (2016), aanleg bloemenweide (2016), insectenhotel, sierboom vervangen door notelaar (2016) Schooljaar 2016-2017: Advies: - Heilig Hartschool te Koningshooikt (Lier): opmaak plannen en ondersteuning uitvoering - De Ceder te Kessel: Deze school werden goedgekeurd voor de vergroeningssubsidie in 2015-2016, maar de architect (ouder) heeft zijn plannen niet tijdig kunnen afwerken waardoor de uitvoering naar volgend schooljaar verschoven wordt. - Sint-Ursula instituut Lier: opstartvergadering - Mevrouw Govaerts instituut Heist-op-den-Berg: terreinbezoek, uitleg verloop Uitvoering: - Heilig Hartschool te Koningshooikt (Lier): aanplant samen met leerlingen van 160m haag en 100m² sneukelbos. Aanleg wilgenhutten. Uitbreken speelplaats en bomen planten. -

Gepland 2017 Acties van het schooljaar 2015-2016: zie hierboven Mogelijke kandidaten voor subsidies voor het schooljaar 2017-2018: - Heilig hart Koningshooikt (verdere uitvoering plannen) - De Ceder Nijlen - Mevrouw Govaerts instituut Heist-op-den-Berg - Freinetschool Triangel Booischot (onderzoek mogelijke ondersteuning vanuit RLRL) Nazorg en opvolging Nazorg door school en leerlingen. RLRL en MOS kunnen hierin adviseren. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost projectmedewerker: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie Kostprijs inrichtingswerken: 70% gesubsidieerd via project ‘Vergroening op school’ i.s.m. MOS, PIME, Provincie Antwerpen, cofinanciering 30% school Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 7. Knotboom zoekt kachel

Actie 19. Gebiedsgerichte werking in Rivierenland

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-29 Gebiedsgerichte werking in Rivierenland in 2016

Streekontwikkeling Rupel Initiatiefnemer/trekker VLM (Landinrichting Rupel) en Provincie Antwerpen (Strategisch Project gebiedsprogramma Rupelstreek) Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger Partners Provincie Antwerpen, VLM, gemeente Boom, Niel, Rumst, Schelle, Hemiksem, Natuurpunt Rupelstreek, Toerisme Rupelstreek, Toerisme Scheldeland, Wienerberger, steenbakkerijmusea, TPA, WBE Rupelstreek, ANB, POM Antwerpenâ&#x20AC;Ś Doelgroepen Brede publiek, recreanten, natuuren cultuurliefhebbers, scholen Doelstellingen Algemeen Een evenwichtige ontwikkeling van een nieuwe landschapsvorm in relatie tot ontginning, recreatie, landbouw, natuur en bos in het projectgebied. (Mede)Realisatie van strategische acties op terrein en communicatie rond de Rupelstreek. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten: rugstreeppad, oeverzwaluw, boomvalk, verscheidene libellen Landschapsbeelden biodiversiteit: Land van Rupel, Zenne en Dijle, Land van Kontich en Ranst Omschrijving

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Bij de provincie Antwerpen loopt het 3-jarige ‘Strategisch Project gebiedsprogramma Rupelstreek’. Tijdens de looptijd van het Strategisch Project Rupel werd een kaderplan en een uitvoeringsgericht actieplan opgesteld voor het visiegebied. In dit gebied zijn vele functies aanwezig: in het noordelijk deel landbouwgronden, het noordoosten het huidige klei-ontginningsfront, in het zuiden dorpskern Terhagen en de sterk geïndustrialiseerde zone naast de Rupel en ten westen de gemeente Boom en het Provinciaal Recreatiedomein De Schorre. Er zal binnen dit strategisch project gewerkt worden met focusgebieden, strategische zones waar verschillende functies bij elkaar komen. Omwille van het samengaan van verschillende actoren in deze zones, is centrale coördinatie is nodig. Thema’s waar rond gewerkt zal worden zijn: Ruimtelijke ordening en Mobiliteit: inzetten op een gestructureerde ruimtelijke ontwikkeling en op een regio die goed bereikbaar is, maar voortrekker is in duurzame mobiliteit. Economische ontwikkeling: plaats voor economische ontwikkeling en structuur, gebaseerd op de draagkracht van de verschillende deelruimten. Streekbeleving: de ontwikkeling van streekeigen troeven als hefboom voor nieuwe activiteiten en verhogen van de regionale aantrekking. We baseren dit op de unieke troeven uit de streek die karakter en betekenis geven aan het gebied. Landschaps- en natuurontwikkeling: versterking van de natuuren landschapswaarden in de Rupelstreek. Inzetten op de groene structuur als ruimtelijk structurerend element en op hoogwaardige natuurgebieden. De Vlaamse Landmaatschappij is op het zelfde moment gestart met een landinrichtingsproject ScheldeRupel. Voor de Rupelstreek zijn er ook investeringsmiddelen voorzien binnen dit programma. Beide projecten worden op elkaar afgestemd. Regionaal Landschap Rivierenland zetelt in de Planbegeleidingscommissie. Uitgevoerd 2016 Advies en afstemming projecten met raakvlakken aan de werking van het regionaal landschap Deelname overlegmomenten - planbegeleidingscommissie: aandacht voor afstemming en actieuitvoering rond o.a. landschapsontwikkeling, natuurbehoud en soortbescherming, erfgoed, natuurrecreatieve en educatieve ontsluiting van delen van de kleiputten, en afstemming van allerlei lopende initiatieven en ideeën/plannen. RLRL diende een offerte in voor het inventariseren van Trage Wegen in de Rupelstreek bij Provincie Antwerpen (zie Actie 22). Meermaals overleg in voorjaar 2016 visualisatie tunnelboog Paardenstal en inrichting buitenomgeving als toegangspoort Walenhoek + overleg ifv opmaak inrichtingsplan buitenomgeving Paardenstal (27/07/2016, 01/09/2016, 21/09/2016 en 28/09/2016), subsidiedossier ingediend door RLRL 01/10/2016 bij provincie Antwerpen ikv restauratie keermuur en eventueel visualisatie oude tunnelboog (zie Actie 9) Gepland 2017 Uitvoering inventarisatie Trage Wegen Rupelstreek Opstart werken visualisatie Paardenstal Opstart en uitvoering speelbos(sen) te Niel Afstemmen en projectdossier schrijven met betrekking tot natuurbeleving in de Rupelstreek Overleg en opstart project Varenvelden Hemiksem ism gemeente Hemiksem en VLM Overleg en voorbereiding advies en afstemming projecten met raakvlakken aan de werking van het regionaal landschap Deelname overlegmomenten en planbegeleidingscommissie: aandacht voor afstemming en actieuitvoering rond o.a. landschapsontwikkeling, natuurbehoud en soortbescherming, erfgoed, natuurrecreatieve en educatieve ontsluiting van delen van de kleiputten, en afstemming van allerlei lopende initiatieven en ideeën/plannen. Nazorg en opvolging De opvolging van het streekontwikkelingsproject zal door verschillende lokale partners (en provincie) gedragen worden. Samenwerking en financiering Provincie Antwerpen, Rupelgemeenten, Natuurpunt Rupelstreek…

toerismeverenigingen,

ontginningsfirma

Wienerberger,

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Loonkost RLRL via basissubsidies Provincie Antwerpen Projectkosten via Strategisch Project Rupelstreek – Ruimte Vlaanderen + Provincie Antwerpen

Gelinkte acties Actie 1 Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 4 Hagen en houtkanten Actie 5 Poelen Actie 9 Landschappelijk Erfgoed Actie 10 Herstel klein bouwkundig erfgoed Actie 12 Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 13 Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 17 Prettig groen Actie 22 Trage Wegen Actie 27 Groene straat

IMAGO – case Mechelse regio Initiatiefnemer/trekker ILVO, VLM en UGent Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger Partners Provincie Antwerpen, gemeenten Heist-op-den-Berg, Nijlen en Berlaar, Rurant vzw, Veiling Belorta, Regionaal landschap Rivierenland, VLM Doelgroepen Open ruimte organisaties Doelstelling Algemeen Visie opstellen rond open ruimte voor een grotere regio met behulp van verschillende openruimte tools. Verkleinen kloof theorie en praktijk.. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit: Interfluvium van de Grote Nete, Kempen van Waver-Heist, Stroomgebied Grote Nete Omschrijving ILVO werkt samen met VLM (financiering) en Ugent aan het ontwikkelen van een geïntegreerde Methodiek voor Actiegerichte Gebiedsontwikkeling. Verschillende tools zullen getest worden in de Brugse en Mechelse Regio. Tijdens de eerste fase van het project, de streekverkenning, probeerde men een overzicht te krijgen van de actoren en de lopende projecten in onze twee studiegebieden (de Brugse regio en de Mechelse regio). In een volgende fase is het de bedoeling om op basis van deze streekverkenning enkele cases uit te kiezen waar we een aantal tools kunnen uittesten. De tools die men uittest zijn: Rufopoly, Netwerktools en Instrumentatrium Open Ruimte Uitgevoerd 2016 - Streekverkenning + terugkoppeling resultaten tijdens overleg met betrokken partners - Uittesten en mee ontwikkelen Rufopoly in toepassing voor Mechelse regio - Evaluatieoefening gebiedsontwikkeling Mechelse Regio

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Gepland 2017 - Review finaal rapport IMAGO (open ruimte beleid; de bestuurskracht; mogelijkheden tot samenwerking,…) - Inzichten en aanzet tot opmaak visie in een grotere regio – overleg met verschillende actoren Samenwerking en financiering Personeel en werking ILVO – projectfinanciering VLM. Loonkost RLRL via basissubsidies Gelinkte acties Actie 4 Hagen en Houtkanten Actie 5 Poelen Actie 9 Landschappelijk erfgoed Actie 20 Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland

Landschapspark Pallieterland Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger Partners Stad Lier, ANB, Natuurpunt, Polder van Lier, Provincie Antwerpen… Doelgroepen Inwoners Lier, bezoekers Lier… Doelstelling Algemeen Om de levenskwaliteit van de Lierenaren binnen hun stad en in de stadsrand te vergroten, wil het stadsbestuur al geruime tijd een stadsrandbos aanleggen. Vanwege de huidige ecologische, landschappelijke en recreatieve waarden heeft het ANB, in overleg met de stad Lier, het oorspronkelijke projectgebied uitgebreid. Beide gebieden moeten op termijn een aaneengesloten landschapspark vormen ten zuidwesten van de stad Lier. De stad Lier heeft voor de concrete uitwerking van de delen van het randstedelijk groengebied een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met ANB en Regionaal Landschap Rivierenland. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD, m.n. Schelde- en Durme estuarium van de Nederlandse grens tot Gent (roerdomp) BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit: stroomgebied Grote Nete Omschrijving Pallieterland is te beschouwen als een ruimere overkoepelende visie voor de ontwikkeling van groengebieden rond de Netevalleien. In eerste instantie wordt de overkoepelende visie van Pallieterland uitgewerkt voor het gebied van de Beneden Nete. Dit gebied bestaat uit de gebieden die zullen gerealiseerd worden door het SIGMA-plan (WenZ en ANB) en door de realisatie van een randstedelijk groengebied (Stad Lier, ANB en RLRL). Binnen het te ontwikkelen randstedelijk groengebied kunnen verschillende deelgebieden onderscheiden worden: (1) vesten rond Lier (incl. stadspark), (2) Stadsbos 1 (ten noorden van de ring, incl. De Zakken), (3) stadsbos 2 (ten zuiden van de ring - Polder van Lier genoemd), (4) Ringenhof + Hof van Lachenen en (5) Provinciaal groendomein Neteland. Op basis van de visienota zullen de verschillende deelstructuurschetsen verder verfijnt worden in concrete inrichtingsplannen. In eerste fase wordt er een voorontwerp inrichtingsplan uitgewerkt dat via een infomarkt wordt teruggekoppeld met de ruimere Lierse bevolking. Naast behoud en herstel van het natuurlijk landschap worden er specifieke recreatieve

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

zones voorzien zoals een speelbos, speelnatuur, avonturenpad, leernatuur vanuit werking PIME speelweide… Uitgevoerd 2016 Bijwonen van overlegmomenten in kader van de inrichtingsstudie Landschapspark Pallieterland: Planbegeleidingscommissie (18/4), Stuurgroep (21/10), Dagelijks Bestuur (14/1 – 27/6 - 8/12), Communicatieoverleg (28/1 –27/6 - 9/9) en trekkersoverleg (24/5), eigenaarsoverleg (29/1), infomarkt (14/9), contactmomenten per deelgebied... Persmoment voor de Lierenaar – 1 juli 2016 Nalezen en opvolgen visienota en inrichtingsplan voor de realisatie van een randstedelijk groengebied in het gebied van de Beneden-Nete ten zuidwesten van de stad Lier ontwikkeld in samenwerking met studiebureau Arcadis en Pantharein (“Inrichtingsstudie Landschapspark Pallieterland”) Samen met OCMW Lier, stad Lier, Polder van Lier e.a. opstart ontwerpen en uitwerken van speelbos ten zuiden van Lier + Volkstuinen (bodemanalyse) Gepland 2017 Ondertekenen van samenwerkingsovereenkomst met ANB en stad Lier Bijwonen van overlegmomenten in kader van de inrichtingsstudie Landschapspark Pallieterland: Stuurgroep, Dagelijks Bestuur, Communicatieoverleg en trekkersoverleg, infomarkt, contactmomenten per deelgebied... Voorbereiding en schrijven dossier ‘Volkstuinen’ samen met stad Lier Ontwerpen en uitwerken van speelbos De Zakken (zie Actie 17) Nazorg en opvolging Er wordt getracht om de verschillende actoren, die reeds actief aanwezig zijn in het gebied, ook in de toekomst een duidelijke rol en plaats te geven. ANB-RLRL-stad Lier blijven trekkers. Samenwerking en financiering Financiering studiebureau Arcadis en Pantharein door ANB Personeelskost via basissubsidies RLRL Terreinrealisaties – 70% via projectsubsidies RLRL en 30% eigenaar Gelinkte acties Actie 1 Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 4 Hagen en houtkanten Actie 6 Hoogstamboomgaarden Actie 12 Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 16 Landschappelijke inrichting volkstuinen Actie 17 Prettig groen Actie 20 Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland

Recreatietraject Hellebrug-Herenbossen Contactpersoon RLRL Elly Vaes, Janne Van Camp, Ankatrien Boulanger Partners Agentschap voor Natuur en Bos, Waterwegen en Zeekanaal, Natuurpunt afd. Heist-op-den-Berg, Natuurpunt afd. Nete & Aa, Natuurpunt afd. Grote Nete, Gemeente Nijlen, Gemeente Herenthout, Gemeente Heist-op-den-Berg, Gemeente Hulshout, RLKGN.... Doelgroepen Inwoners, recreanten, scholen, middenveldorganisaties... in de ruimere regio van de Grote Nete Doelstelling Algemeen Verzamelen en afstemmen van de verschillende visies, ideeën en wensen rond toerisme en recreatie in de vallei de Grote Nete, in het licht van de toekomstige ingrepen i.k.v. Sigmaproject ‘Vallei van de Grote Nete’, deelgebied ‘Van Hellebrug tot Herenbossen’. 84

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD, m.n. Schelde- en Durme estuarium van de Nederlandse grens tot Gent (roerdomp) BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit: stroomgebied Grote Nete Omschrijving In de vallei van de Grote Nete zullen i.k.v. het geactualiseerd Sigmaplan ingrijpende wijzigingen plaatsvinden. Momenteel worden hiervoor door Waterwegen & Zeekanaal NV en het Agentschap voor Natuur en Bos technische plannen opgemaakt. Naast het bereiken van natuuren veiligheidsdoelstellingen, streven zij er ook naar om het aspect ‘recreatie’ als maatschappelijke meerwaarde maximaal mee te nemen in de uitvoering. Daartoe werden reeds enkele stappen ondernomen. Het betrof een denkoefening door een studiebureau dat maximale afstemming met Sigma én een maximale belevingswaarde van de vallei nastreeft. Dit resulteerde in een preliminair trajectvoorstel: de Valleiroute. Het voorgestelde recreatietraject loopt over de gemeentegrenzen Nijlen, Herenthout, Heist-op-den-Berg en Hulshout heen. Een recreatietraject in de lengterichting van de vallei is een uitgelezen opportuniteit om te bouwen aan een sterke identiteit, door de aantrekkelijke groene leefomgeving, de talrijke fietsen wandelroutes (dwarsverbindingen), de unieke natuurgebieden en de cultuurhistorische bezienswaardigheden van de streek in de verf te zetten. Regionaal Landschap Rivierenland vzw kreeg, net als de gemeenten en Natuurpunt, de kans om het trajectgedeelte van 18km tussen Hellebrug en Herenbossen (tot oude spoortracé Aarschot-Herentals) mee verder uit te werken. Daarom nam RLRL het initiatief om alle input van de betrokken partners samen te brengen. Voor de gemeente Herenthout (buiten werkingsgebied RLRL) werkt RLRL hiervoor samen met RL Kleine en Grote Nete. Uitgevoerd 2016 Overleg met het Agentschap voor Natuur en Bos en Waterwegen en Zeekanaal Kaartstudie in GIS om de vallei van de Grote Nete en haar omgeving zo goed mogelijk in beeld te brengen: voorzieningen, wegen, erfgoed, horeca, landschappelijke elementen, openbaar vervoer, bestaande wandelen fietsroutes, parkings, infoborden,… Inventarisatie Valleiroute met geotagged foto’s Opmaak kaartenbundel en overzichtskaarten voor brainstormoverleg met partners Brainstormoverleg met Natuurpunt afd. Heist-op-den-Berg (28/10), Natuurpunt afd. Nete & Aa (14/11), Gemeente Herenthout (25/10), Gemeente Heist-op-den-Berg (9/11) en Toerismeraad Herenthout (24/11) Deelname planningsgroep voor opstart Intergemeentelijke Erfgoeddienst (IOED) Berg en Nete; begeleiding opmaak, redactie en lay-out erkenningsdossier Deelname aan Demerdag (28/10), georganiseerd vanuit Strategisch Project Demervallei: gelijkaardige situatie met Sigmaproject en Europese natuurdoelstellingen in een riviervallei, waarbij samengewerkt wordt rond toerisme en recreatie

Figuur 3-30 Inventarisatie potentiële toekomstige recreatietrajecten in de Vallei van de Grote Nete: Kruiskensberg Nijlen – Laarbeemden Heist-op-den-Berg – Herenbossen Herenthout Gepland 2017 85

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Terugkoppeling resultaten brainstormmomenten en ideeën RLRL met het Agentschap voor Natuur en Bos en Waterwegen en Zeekanaal Overleg INBO in kader van studie ecosysteemdiensten in het Rivierenland Opschalen lokale initiatieven en afstemmen lokale suggesties met lopende (regionale) (plan)processen Opstart bovenlokale afstemming gemeentelijke visies toerisme en recreatie Nijlen – HodB – Berlaar... Aftoetsen mogelijkheden opstart geïntegreerde gebiedswerking Grote Nete in samenwerking met alle stakeholders uit de open ruimte (link Sigmawerken Grote Nete...)

Nazorg en opvolging Opvolgen vergaderingen m.b.t. plannen en acties in de vallei van de Grote Nete. RLRL gaat na welke partners uit de regio mee rond tafel willen zitten als trekkers voor een bovenlokale open ruimte visie. Samenwerking en financiering Loonkost RLRL via basissubsidies provincie Antwerpen Gelinkte acties Actie 9 Landschappelijk erfgoed Actie 20 Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Actie 24 Rivierenland in de kijker

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

II. Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger, Janne Van Camp, Bart Vermylen Partners Gemeenten van RLRL, Toerisme Provincie Antwerpen, Toerisme Rupelstreek, werkgroep Hombeeks Plateau, Kempens Landschap vzw, natuurverenigingen, Toerisme Vlaanderen, Natuurpunt, etc. Doelgroepen Brede publiek, recreanten van binnen en buiten het werkingsgebied van RLRL Doelstelling Algemeen Door het wandelaanbod in het werkingsgebied van RLRL te optimaliseren en als één geheel te promoten willen we (1) de streekidentiteit versterken, (2) de mogelijkheid vergroten voor inwoners en recreanten om het typische landschap, de natuur en de cultuurhistorie van het Rivierenland te (her)ontdekken, (3) een hefboom creëren om de zorg voor het landschap als een belangrijk en vanzelfsprekend engagement te verduurzamen, (4) kansen creëren voor bv. promotie van hoevetoerisme, hoeveverkoop, en streekproducten. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit

Wandelkaarten + nazorg wandelaanbod Omschrijving Bestaande en nieuwe wandelroutes van verschillende partners binnen het werkingsgebied (gemeenten, toeristische verenigingen, Natuurpunt, lokale werkgroepen) worden samengebracht, op elkaar afgestemd en verfijnd tot een coherent wandelaanbod, afgestemd op de criteria van Toerisme Vlaanderen. Om praktische redenen werd gefaseerd gewerkt en eerst gefocust op de westelijke helft van RLRL, waar ook de vraag vanuit de lokale partners het grootst was. In 2012 werd ook in het oostelijk deel een wandelgebied gerealiseerd. In de westelijke gemeenten van RLRL ontwikkelden we in overleg met de lokale partners en rekening houdend met de zoekzones voor wandelknooppuntennetwerken (afgebakend door Toerisme Vlaanderen) een wandelknooppuntennetwerk en een geheel van wandellussen. De routes werden bewegwijzerd en waar nodig voorzien van infrastructuur zoals poortjes, brugjes, vlonderpaden, en infoborden. Er werd veel aandacht besteed aan het lokale draagvlak, en zoveel mogelijk gekozen voor routes met een hoge landschappelijke kwaliteit, bij voorkeur langsheen toegankelijke trage wegen of onverharde wegen. In de vijf oostelijke gemeenten van RLRL werd in eigen coördinatie een wandellussengebied gerealiseerd. Toerisme Provincie Antwerpen ontwikkelde een knooppuntenkaart die de zoekzone in de oostelijke gemeenten bestrijkt. Beide kaarten zijn complementair. Het geheel van wandeltrajecten wordt gepromoot via vier wandelkaarten in Wandelbox Rivierenland: 1. “Wandelnetwerk RIVIERENLAND - Langs Nete, Dijle, Zenne en Rupel” 2. “Wandelgebied RIVIERENLAND - Beneden-Dijlevallei - Waverwoud - Groentestreek” 3. “Wandelgebied PALLIETERLAND – Netevallei” 87

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

4. “Wandelnetwerk KEMPENSE NETEVALLEI” Op de wandelkaarten worden openbaar vervoer, horeca en cultuurhistorische bezienswaardigheden vermeld, maar de nadruk in de teksten ligt geheel op het landschap en de natuur in het Rivierenland. Ook routes geschikt voor kinderwagens en rolstoelgebruikers zijn op de kaart aangeduid. Peters en meters helpen bij de signalisatie van problemen en de monitoring van het netwerk. De wandelroutes die gerealiseerd werden door RLRL werden bewegwijzerd en worden waar nodig voorzien van infrastructuur zoals poortjes, brugjes, (picknick)banken, vlonderpaden, en infoborden. Uitgevoerd 2016 - Nazicht en input herdruk Wandelnetwerk Kempense Netevallei - Omlegging Stombaarshoekpad (Lier) in samenwerking met vzw Trage Wegen Koningshooikt + opening nieuwe route - Aanwerving halftijdse medewerker recreatie (Janne Van Camp, 3/5 vanaf maart) - Overleg lay-outaanpassing (naar Scheldeland-lay-out) van de bestaande infoborden Wandelnetwerk Rivierenland. Voorlopig geen Scheldeland-lay-out beschikbaar. Infoborden op gebied Rupelstreek krijgen Rupelstreek-lay-out, andere infoborden blijven Rivierenland-lay-out - Wandelpeters en meters – organisatie wandelhelpersdag – Bedanking vrijwilligers, presentaties Trage Wegen vzw, Routedokter, overleg met vrijwilligers over nazorg en optimalisatie van de wandelroutes van Wandelnetwerk Rivierenland, Wandelgebied Rivierenland en Wandelgebied Rivierenland - Terreinbezoeken ter optimalisatie van de wandelroutes van Wandelnetwerk Rivierenland. Onderzoek naar mogelijke verbeteringen van de wandelinfrastructuur (bv. trapje aan Rupeldijk aan knooppunt 112, vogelkijkhut aan knooppunt 139) - Promotie en verkoop Wandelboxen Rivierenland en wandelkaarten. - Overleg en terreinbezoek plaatsing zitbanken en picknickbanken langs Wandelnetwerk Rivierenland in Boom - Overleg en terreinbezoek + opmaak bestek plaatsing wandelinfrastructuur langs wandellus Waverwoud van Wandelgebied Rivierenland in Sint-Katelijne-Waver - Overleg en terreinbezoek Rolstoelwandeling Barebeekvallei (Natuurpuntwandeling) van Wandelgebied Rivierenland in Muizen, Mechelen i.s.m. Natuurpunt en Sociaal Huis Mechelen - Overleg mogelijkheden recreatie (uitbreiding Wandenetwerk Rivierenland) in Duffel: onder andere plaatsen van startbord langs aanlooproute netwerk, advies en bespreking mogelijke aanleg extra lus tussen trage weg Mosterdpot en Fort van Duffel. Voor ontsluiting bovenstaande extra lus werd bekeken welke mogelijkheden bestaan voor het bouwen van een brug en een vogelkijkwand. - Advies bijbestellen wandelbordjes Wandelgebied Pallieterland - Terreinbezoek met ANB en gemeente Hemiksem in kader van mogelijke toegankelijkheid en opstelling domein Ter Locht - Nazicht en advies wandelingen Mechelen-Willebroek in het kader van herdruk Groot Wandelboek - Ondersteuning opstart beversafari Blaasveldbroek - Terreinbezoek en voorstel mogelijkheden inrichting natuurlijk speelplekje achter museum Rupelklei - Controle netwerk Sint-Michielspark (uitbreiding) + plaatsen extra palen door Routedokter - Vernieuwing startborden Wandelnetwerk Rivierenland in de Rupelstreek in samenwerking met ELAH Gepland 2017 - Plaatsen infoborden voor de nieuwe gemeenten binnen Wandelnetwerk Rivierenland. - Vervangen (nieuwe kaart) van de infoborden van de oorspronkelijke gemeenten binnen Wandelnetwerk Rivierenland, buiten de Rupelstreek (Mechelen, Willebroek) - Plaatsing vernieuwde startborden Wandelnetwerk Rivierenland in de Rupelstreek (Rumst, Niel, Boom) in samenwerking met ELAH - Organisatie werkgroep in kader van optimalisatie van de wandelroutes van Wandelnetwerk Rivierenland en Wandelgebied Rivierenland: knelpunten zijn beheer, onderhoud en gewijzigde routes. - Plaatsen infrastructuur om wandeltechnische knelpunten op te lossen op Wandelnetwerk Rivierenland (trap steile helling Vliet Schelle, trap steile helling kleiputten Terhagen, boomsnippers/zand ontoegankelijke weg kleiputten Terhagen, brug Sint-Michielspark) - Verder ontwikkelen rolstoelwandeling-prikkelpad Baarbeekvallei i.s.m. Natuurpunt en Sociaal Huis Mechelen 88

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Plaatsen rolstoelvriendelijke picknickbank rolstoelwandeling Zennevallei Plaatsen wandelinfrastructuur langs wandellus Waverwoud van Wandelgebied Rivierenland in SintKatelijne-Waver. Herdruk wandelkaart Wandelgebied Rivierenland Ontsluiting Wandelnetwerk Rivierenland in Duffel door plaatsing van een brug (trage weg achter Mosterdpot) en de plaatsing van een vogelkijkwand langs het netwerk Ontwikkelen picknickplaats langs GR en wandellus Bunkerpad van wandelgebied Pallieterland (Duffel/Lier) Plaatsen van zit- en picknickplaatsen langs Wandelnetwerk Rivierenland in Boom

Nazorg en opvolging Deelname aan overlegmomenten met Toerisme Provincie Antwerpen en Toerisme Rupelstreek over mogelijke trajectaanpassingen Voor herstel van beschadigde of verdwenen wegwijzers en voor herstel en onderhoud van de wandelpaden wordt met de gemeenten, wandelpeters en -meters en met de routedokter van TPA samengewerkt. Samenwerking en financiering Loonkost medewerker natuurrecreatie: basissubsidie RLRL. Productiekost herdruk Wandelnetwerk Rivierenland en inspiratieboekje: 60% Toerisme Vlaanderen, restbedragen door basissubsidie RLRL. Productiekost Wandelgebied Rivierenland: 60% Toerisme Vlaanderen, restbedrag gemeenten. Productiekost Wandelgebied Pallieterland en inspiratieboekje: 15% provincie Antwerpen, 25% deelnemende gemeente, restbedragen door basissubsidie RLRL. Onderhoud bewegwijzering: wandelnetwerk door TPA (routedokter); wandelgebied door gemeenten (i.s.m. peters en meters, en RLRL als meldpunt) Onderhoud paden: 1) in hun gebieden: Natuurpunt, ANB, Kempens Landschap vzw, BLOSO Hazewinkel, provinciale domeinen; 2) buiten deze gebieden: gemeenten Infrastructuur: Wandelnetwerk en Wandelgebied Rivierenland: 60% Toerisme Vlaanderen en 40% terreineigenaars of beheerders (ANB, Natuurpunt, Gemeente, etc.) of basis en-of projectsubsidies RLRL Wandelgebied Pallieterland: bijdrage van de betrokken gemeentes en eventuele projectsubsidies RLRL Gelinkte actie Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 24. Rivierenland in de kijker Actie 27. Wandelactiviteiten in Rivierenland

Themawandellussen Omschrijving Wandelnetwerken bieden een uitstekende houvast voor de ontwikkeling van themalussen (kortere trajecten geschikt voor één wandeling, waarbij een bepaald thema centraal staat). RLRL wil lokale verenigingen en gemeenten ondersteunen bij de uitwerking en publicatie van dergelijke themalussen. De streekidentiteit, de cultuurhistorie en het landschap staan centraal. Uitgevoerd 2016 - Trajectwijziging, nieuwe lay-out, herdruk: Groene Longenwandeling, Kleibroodroute - Overleg met Toerisme Rupelstreek, Provincie Antwerpen De Schorre in verband met realisatie kinderwandeling - Wandelnetwerk Kempense Netevallei: suggesties uitwerken belevingspad in het Beekpark te Nijlen – concept uitdenken (WATER) + terugkoppeling met gemeente - Uittekenen concept Natuurbeleefpad Scheyvaertshof (Blaasveldbroek), overleg met ANB - Vooronderzoek naar mogelijke themawandelroutes die geënt zijn op het wandelnetwerk Kempense Netevallei. Bekijken van mogelijkheden in Lier, Heist-op-den-Berg, Berlaar en Nijlen. Gepland 2017

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Verder onderzoek naar mogelijke themawandelroutes die geënt zijn op het wandelnetwerk Kempense Netevallei. Bekijken van mogelijkheden in Lier, Heist-op-den-Berg, Berlaar en Nijlen: opmaak plan van aanpak ism betrokken partners.

Nazorg en opvolging Deelname aan overlegmomenten met Toerisme Provincie Antwerpen, Toerisme Rupelstreek, gemeenten en lokale partners over mogelijke themalussen op Wandelnetwerk Rivierenland en Wandelnetwerk Kempense Netevallei. Samenwerking en financiering Loonkost medewerker natuurrecreatie en medewerker communicatie: basissubsidie RLRL. Gelinkte actie Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 24. Rivierenland in de kijker Actie 27. Wandelactiviteiten in Rivierenland

Impulsdossier Fiets- en Wandelnetwerken Toerisme Vlaanderen Omschrijving RLRL diende samen met Toerisme Mechelen, Toerisme Rupelstreek en TPA een project in genaamd “Mechelen en de Rupelstreek: gezinnen verbinden de stad met haar groene omgeving”. De partners in het project initiëerden een ontwerp voor het internationaliseren en het opwaarderen van bestaande initiatieven in de regio naar de doelgroep gezinnen en naar actieve genieters. Naast realisaties op terrein zou uit dit project ook een product ontstaan (brochure, boekje) die toerist en recreant als leidraad voor het recreatieve aanbod in Mechelen en de Rupelstreek kan gebruiken. Lokale ondernemers worden van bij de start mee betrokken. Zeker de logieaanbieders uit Mechelen en Rupelstreek die inzetten op gezinnen ontvangen een (aangepast aan hun ligging) doe-boekje met activiteiten in het groen of in de stad voor kinderen. Uitgevoerd 2016 - Overlegmomenten met Toerisme Mechelen, Toerisme Rupelstreek en TPA - Opmaak dossier subsidieaanvraag o In kaart brengen bestaande gezinsvriendelijke logie-aanbieders o Uitwerken routes voor gezinsvriendelijke wandellussen, geënt op Wandelnetwerk Rivierenland o Uitwerken themalussen met concepten voor belevingselementen langs deze lussen o Samenwerkingsovereenkomsten/intentieverklaringen met ANB, Natuurpunt, gemeenten Willebroek, Schelle, Niel, Boom, Rumst, Mechelen - De eerste versie van de subsidie werd ingediend op 31/5/2016 - Overleg met Toerisme Vlaanderen: opmerkingen bij subsidiedossier - De herwerkte, uitgebreide versie werd ingediend op 31/8/2016 - Het project werd niet geselecteerd door Toerisme Vlaanderen (20/12/2016) Gepland 2017 - Onderzoek naar mogelijkheden voor uitwerking afzonderlijke themalussen (bijvoorbeeld Natuurleefpad Scheyvaertshof, Robroek, …) i.s.m. betrokken partners (ANB, Natuurpunt, gemeenten) - Onderzoek naar subsidiemogelijkheden voor uitwerken doe-boekje op basis van bestaande gezinsvriendelijke wandelingen Nazorg en opvolging Deelname aan overlegmomenten met Toerisme Provincie Antwerpen, Toerisme Rupelstreek, gemeenten en andere partners over mogelijke realisaties uit het dossier. Opvolgen nieuwe oproep subsidieaanvraag Toerisme Vlaanderen.

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Samenwerking en financiering Loonkost medewerker natuurrecreatie: RLRL via basissubsidies provincie Antwerpen en gemeenten. Gelinkte actie Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 24. Rivierenland in de kijker Actie 27. Wandelactiviteiten in Rivierenland

Actie 21. Groenblauw netwerk in en rond Mechelen Initiatiefnemer/trekker RLRL, Natuurpunt, Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) Contactpersoon RLRL Myrtle Verhaeven, Ankatrien Boulanger Partners Gemeenten Sint-Katelijne-Waver – Bonheiden – Willebroek – Boortmeerbeek – Zemst en stad Mechelen, provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant, Vlaamse administraties (Departement Landbouw en Visserij, Ruimte Vlaanderen, ANB, VMM, WenZ), middenveldorganisaties zoals Boerenbond en Algemeen Boerensyndicaat, Polderbestuur van Willebroek en Battenbroek… Doelgroepen Inwoners betrokken gemeenten + recreanten + brede publiek + toeristen Doelstelling Algemeen De regio in en rond Mechelen wordt naast een hoge verstedelijkingsgraad ook gekenmerkt door veelzijdige open landschappen met sterke natuurwaarden, die de potentie hebben om uit te groeien tot een groene rand rond Mechelen. Deze waardevolle open ruimte elementen zijn vaak nog onbekend, onvoldoende ontsloten of bijna ingesloten door de oprukkende bebouwing. De vier rivieren Rupel, Nete, Zenne en Dijle, het kanaal Leuven-Dijle en bijrivieren zoals Barebeek, Vrouwvliet en Molenbeek bieden veel kansen om de knelpunten in de streek op te lossen. Deze groenblauwe vingers dringen door tot diep in het bebouwd gebied en zijn uitgegroeid tot attractiepolen die belangrijk zijn voor zowel de ecologische als recreatieve verbondenheid van de open ruimte gebieden, ongeacht de ligging van eigendoms-, gemeente- en provinciegrenzen. Het project wenst deze groenblauwe infrastructuur als strategie te gebruiken om het aanwezige natuurpotentieel in een samenhangend netwerk te bundelen en om te bouwen aan een regio met een sterke identiteit en grote(re) landschappelijke en ecologische kwaliteit. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit: Landschap van Rupel, Zenne en Dijle, Klein-Brabant, Land van Bonheiden, Kempen van Waver en Heist Omschrijving Met dit samenwerkingsverband willen we een groene dynamiek op gang trekken in en rond Mechelen. RLRL, Natuurpunt en het Agentschap voor Natuur en Bos slaan de handen in elkaar en schreven het strategisch project ‘Natuur in en rond Mechelen’ (goedgekeurd 23 december 2015). Deze regio is rijk aan groene valleien broekgebieden, stadsnabije bossen, multifunctionele landbouw, nieuwe (snelle) fietspaden en andere recreatieve belevingstrajecten. Veel van deze waardevolle landschappen en 91

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

belevingselementen zijn echter vrij slecht gekend onder het brede publiek, zijn onvoldoende ontsloten en sommige gebieden staan onder hoge druk door de oprukkende verstedelijking. Het project wil deze pijnpunten wegwerken door volgende doelstellingen te realiseren: Beschermen en verder uitbouwen van bestaande natuuren bosgebieden, parken en open landschappen (KLE’s) en het onderling recreatief en ecologisch verbinden van deze groene kernen. Op deze manier kan een kwaliteitsvol en attractief groenblauw netwerk tot stand komen. De aanwezigheid van de talrijke rivieren, beschermde landschappen, erfgoedlandschappen, ankerplaatsen en relictzones vormen een uitgelezen kans om groenblauwe verbindingen tot stand te brengen. Hotspots van beleving als groene poorten creëren, bundelen en promoten. Deze groene toegangspoorten, aangepast aan de gewenste recreatieve intensiteit, versterken de uniforme uitstraling van de streek en geleiden bezoekers langsheen de diverse landschappen in de regio. Recreatief medegebruik ontwikkelen en stimuleren. Zo wordt de schaarse open ruimte binnen het projectgebied optimaal benut en kan zowel de veerkracht van de groene rand als het draagvlak bij het brede publiek voor deze groene kernen groeien. Een sterke streekidentiteit opbouwen. Door de realisatie van voorgaande doelstellingen en door verschillende kleine en grotere projecten mee op de sporen te zetten en te coördineren, ontstaat een ‘groene’ dynamiek en een bovenlokaal draagvlak in de regio. Het imago van stad Mechelen en de omliggende gemeenten als groene (leef)omgeving wordt versterkt en groeit uit tot een merk. De streek wordt een nog aantrekkelijkere toeristische bestemming. Het strategisch project neemt hierbij de rol op van bruggenbouwer, die de diverse processen, projecten en partners die actief zijn in het projectgebied tracht samen te brengen. Door projecten ruimtelijk met elkaar te verbinden en op elkaar af te stemmen, ontstaat immers een grotere eenheid en hogere kwaliteit en wordt de continuïteit van de aanpak ook beter gegarandeerd. Met de partners zal gewerkt worden aan een gebundelde streekvisie met strategische doelstellingen per deelgebied. Deze bovenlokale visie zal als leidraad fungeren op basis waarvan planologische acties en terreinrealisaties zullen uitgestippeld en uitgevoerd worden. Uitgevoerd 2016 Opstart Maandelijks trekkersoverleg (projectbureau) met Natuurpunt en ANB opgestart. Startmoment voor pers en brede publiek vond plaats op 28/5/2016 in Lamot, waar het strategisch project en de projectcoördinator werden voorgesteld. De projectcoördinator werd aangeworven en startte samen met het strategisch project op 4/7/2016. Grondige oplijsting en analyse van bestaande visies, planprocessen en projecten die betrekking hebben op het projectgebied door projectcoördinator. Startmoment met Ruimte Vlaanderen op 23/8/2016, waarin de analyse inhoudelijk werd aangevuld en praktische afspraken over rapportage werden gemaakt. Opstart coachings- en procesbegeleidingsopdracht door Guy Vloebergh, senior ruimtelijke planner bij OMGEVING. Kennismakingsronde Kennismakingsronde met coördinatoren van andere strategische projecten die ofwel in de nabijheid van het projectgebied liggen ofwel een gelijkaardige thematiek hebben. Kennismakingsronde en bilateraal overleg met verschillende partners actief binnen het projectgebied voor mogelijke samenwerkingsverbanden af te toetsen (vastgoeddeskundige WenZ, projectleider Sigmaplan Nete-Dijle-Zenne, provinciale adviseur glastuinbouw etc.). Terreinbezoeken ter verkenning van de verschillende natuurgebieden, stadsnabije bossen en groendomeinen in de streek. Deze werden gegidst door lokale actoren met een sterke gebiedskennis, zoals lokale Natuurpuntafdelingen en beleidsadviseurs van ANB. Voorstelling van het strategisch project voor de verschillende stakeholders in het projectgebied, nl. stad en gemeenten (Mechelen, Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden, Boortmeerbeek en Zemst), provincie Vlaams-Brabant, de milieuraden van Sint-Katelijne-Waver en Bonheiden, de regioraad van Boerenbond etc. Voorstelling van het strategisch project op publieksevenementen Sigmaplan-in-actie-dag en DijleZennedag. (Figuur 3-31) Oprichten projectstructuur 92

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Uitnodigen van Vlaamse administraties, provincies, gemeenten en andere stakeholders (Natuurpunt, Boerenbond, Regionalen Landschappen, polderbesturen…) om lid te worden van de stuurgroep en/of projectgroep. Startvergadering stuurgroep op 19/12/2016.

Figuur 3-31 Voorstelling van het strategisch project op publieksevenementen Dijle-Zennedag en Sigmaplan-in-actie-dag Inventarisatieoefening Bilateraal overleg met gemeenten Bonheiden, Sint-Katelijne-Waver en Boortmeerbeek voor het uitdiepen van de gebiedsanalyse en zowel lopende als geplande planprocessen en projecten te inventariseren, alsook gewenste en ongewenste evoluties, knelpunten en wensbeelden. Verkennende overlegmomenten Kauwendaal Twee overlegmomenten in september 2016 met Woonpunt Mechelen, Stad Mechelen, Sint-KatelijneWaver, Natuurpunt, ANB en RLRL om de draad voor de realisatie van het stadsbos Kauwendaal weer op te pikken. Twee werkmomenten (november en december 2016) met stad Mechelen, gemeente Sint-KatelijneWaver, Natuurpunt, ANB en Ruimte Vlaanderen. Inrichtingsplan uit 2005 werd deels geüpdatet en hertekend en mogelijkheid voor af te stemmen met GRUP afbakening regionaalstedelijk gebied Mechelen werd besproken. Andere Opvolgen en begeleiden van ontwerpstudie van studenten ‘Interieur en Service Design’ van Thomas More, die voor hun bachelorproef groene onthaalpoorten passend binnen het projectgebied gaan uitwerken. Gepland 2017 Oprichten projectstructuur Minstens 1 keer samenroepen van de stuurgroep en de projectgroep Opstart Werkgroep Kauwendaal, Werkgroep Communicatie en Werkgroep Zennevallei Acties werkgroepen Werkgroep Kauwendaal: update inrichtingsplan uit 2005 voltooien, lange- en kortetermijnactieplan uitwerken, grondenverwervings- en herbestemmingsstrategie uitstippelen en eerste terreinacties en communicatie-initiatieven definiëren. Werkgroep Zennevallei: visievormingstraject dat doorlopen zal worden kiezen, de eerste gedragen visie- elementen voor de Zennevallei uitwerken. Werkgroep Communicatie: opstellen van een gedragen communicatiestrategie, geschiktere naam voor strategisch project bedenken en selectie van concrete promotiekanalen die het groen- en belevingsaanbod in de streek bundelen. Inventarisatie-oefening Afronden inventarisatie-oefening na rondgang bij alle partners, gevolgd door de selectie van hefboomprojecten en het sluiten van samenwerkingsverbanden voor deze projecten uit te voeren. Andere Ontwerpstudie Thomas More finaliseren. Inspelen op nieuwe quickwins samen met de relevante stakeholders. Nazorg en opvolging

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

De projectstructuur (projectcoördinator, projectbureau, stuurgroep, projectgroep en werkgroepen) zorgen zorgt voor de uitvoer, opvolging en de nazorg van processen, projecten en samenwerkingsverbanden die in kader van het project op gang worden getrokken. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskosten projectcoördinator 80% Ruimte Vlaanderen, 20% cofinanciering door RLRL, Natuurpunt en Agentschap Natuur en Bos Gelinkte actie Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 9. Landschappelijk erfgoed Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Actie 23. Communicatie Actie 26. Wandelactiviteiten in Rivierenland

Actie 22. Trage Wegen Initiatiefnemer/trekker RLRL i.s.m. Provincie Antwerpen Contactpersoon RLRL Janne Van Camp, Ankatrien Boulanger, Bart Vermylen Partners Gemeenten van RLRL, Provincie Antwerpen (dienst Duurzaam Milieu-en Natuurbeleid en SP gebiedsprogramma ‘Rupelstreek’) , VLM (landinrichting 'Schelde en Rupel'), lokale trage-wegenwerkgroepen, wandelverenigingen Doelgroepen Brede publiek, recreanten van binnen en buiten het werkingsgebied van RLRL, gebruikers van trage wegen, eigenaars van trage wegen Doelstelling Algemeen Trage wegen in Regionaal Landschap Rivierenland in kaart brengen, streven naar een gebied dekkend trage wegenregister. Trage wegen opnieuw in eren herstellen, inrichten en opmaken van een beheerplan. Gemeenten bijstaan in het ontwikkelen van een trage wegen beleid. Trage wegen kunnen ingeschakeld worden voor het verbeteren van wandeltrajecten. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Trage wegen zijn paden of wegen bestemd voor niet-gemotoriseerd verkeer. Vroeger werden zij vaak gebruikt door de inwoners van onze streek om van dorp tot dorp te wandelen. Vandaag staan vele trage wegen echter onder enorme druk en verdwijnen zij beetje bij beetje uit ons landschap. Door trage wegen opnieuw in eren te herstellen ontstaan er meer en betere verbindingen voor wandelaars en fietsers. Trage 94

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

wegen zorgen ook voor noodzakelijke en ecologische verbindingen tussen natuurgebieden en vormen een specifieke biotoop voor verschillende planten, kleine zoogdieren en insecten. Via een inventarisatie brengen we alle trage wegen in kaart. Op basis van deze inventarisatie kunnen gemeenten werken aan een eigen trage wegen beleid. Trage wegen kunnen ook ingeschakeld worden voor het verbeteren van de wandeltrajecten.

Bovenlokaal Trage wegennetwerk Rupelstreek en Trage Wegen Provincie Antwerpen Omschrijving De gemeentebesturen van de Rupelstreek (Hemiksem, Schelle, Niel, Rumst en Boom) vragen om in het kader van het strategisch project gebiedsprogramma Rupelstreek een bovenlokaal trage wegennetwerk op het niveau van de Rupelstreek uit te tekenen om zo een netwerk van bovenlokale verbindingen te realiseren. Ook de provincie Antwerpen wil de steden en gemeenten ondersteunen bij het inventariseren en herwaarderen van trage wegen op hun grondgebied. Ze zet vooral in op verbindingen over de grenzen heen. De provincie Antwerpen subsidieert het regionaal landschap voor verschillende stappen in een tragewegenproject: Stap 1 - Inventariseren van trage wegen en opstellen tragewegenplan; Stap 2 Uitvoeren van tragewegenplan. Uitgevoerd 2016 - Indienen offerte voor de opmaak van inventarisatie/evaluatie trage wegen in de Rupelstreek ikv Strategisch Project Rupelstreek op 5/9/2016 - Project Trage Wegen in de Rupelstreek toegekend aan RLRL: opmaak tragewegenplan voor drie deelgebieden in de Rupelstreek - Opmaak startnota Tragewegennetwerk Rupelstreek 2017 + selectie van de drie deelgebieden: Boom, Niel en Reet (Rumst) - Overlegmomenten met DMN Provincie Antwerpen, RL’en Antwerpen en Trage Wegen vzw - Subsidieaanvraag voor de opmaak van een tragewegenplan (stap 1) voor vier deelgebieden: Duffel, Nijlen, Schriek (HODB) en Booischot (HODB). - Opleiding tragewegeninventarisatie met DIPLA Gepland 2017 - Opmaak tragewegenplan voor Boom, Niel en Reet (Rumst) ikv het Bovenloklaal Tragewegennetwerk Rupelstreek en voor Duffel, Nijlen, Schriek (HODB) en Booischot (HODB) ikv het subsidiesysteem van de Provincie Antwerpen o Overlegmomenten met gemeenten o Opmaak werkkaarten o Voorbereiding en begeleiding inventarisatie door vrijwilligers o Opmaak evaluatiekaart (verwerking inventarisatie) o Begeleiden evaluatieavonden o Opmaak eindverslag (=tragewegenplan, basis voor herwaarderingsplan) o Voorstellen en aftoetsen op stuurgroep SP gebiedsprogramma ‘Rupelstreek’ Nazorg en opvolging Deelname aan overlegmomenten met Toerisme Provincie Antwerpen, RL’en provincie Antwerpen en Trage Wegen vzw. Samenwerking en financiering Loonkost medewerker Trage Wegen: projectmiddelen Strategisch Project gebiedsprogramma ‘Rupelstreek’ Quick Win + Subsidiesysteem Provincie Antwerpen Inventarisatie TW + cofinanciering gemeente

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Gelinkte actie Actie 12. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Actie 24. Rivierenland in de kijker Actie 27. Wandelactiviteiten in Rivierenland

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

III. Natuureducatie en draagvlakvorming Actie 23. Communicatie Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Bart Vermylen, Ankatrien Boulanger Partners Gemeenten, Provincie Antwerpen, alle stakeholders in de open ruimte in het werkingsgebied RLRL Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Algemeen Het brede publiek sensibiliseren (draagvlak voor natuurbehoud en landschapsbeleving) en betrekken bij acties van RLRL; RLRL bekendmaken; activiteiten aankondigen, thema’s belichten. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit

Landschapskrant Omschrijving Tweemaal per jaar wordt een landschapskrant uitgegeven, waarin volgende rubrieken aan bod komen: - Coverstory - Artikels i.k.v. natuurbehoud en KLE, landschap en streekeigen karakter, natuureducatie, natuurrecreatie - Verslagen van concrete projecten en activiteiten - Rivierenland in actie - Oproepen voor deelname aan projecten - Activiteitenkalender - Landschapsquiz De redactie en lay-out gebeuren door RLRL zelf. De druk werd vorig jaar na gunning uitbesteed aan drukkerij Dessain Printing nv. De bedeling gebeurt in nagenoeg alle gemeenten bus aan bus (ook de bussen met sticker ‘geen reclame’); enkel de stad Lier koos voor verdeling via centrale verdeelpunten. De gemeente Willebroek en Niel zorgen zelf voor de bedeling, voor de andere gemeenten werken we samen met Distripost. In totaal werden er in 2016: 287500 landschapskranten gedrukt en verdeeld over onze 14 gemeenten. Uitgevoerd 2016 In de landschapskrant van mei 2016, (zie bijlage 3), kwamen volgende thema's aan bod:

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Een regio om trots op te zijn Natuurbehoud: zeldzame soorten in Rivierenland Klokjesdikpootbij, Rugstreeppad, Bruine vuurvlinder Bevers op het spoor Deel uw gemeente: Gestel, Heindonk, Rijmeneman Janne, nieuwe recreatiemedewerker Houtig erfgoed, vergroening op school, broedplaats voor de visdief Gebiedsgerichte werking Landschapsbeelden Rivierenland Fotowedstrijd Paard en Landschap Groene straten Open Boomgaardendag, Poelparty, Heidefeesten Activiteitenkalender Landschapsquiz

In de landschapskrant van november 2016 (zie bijlage 3), kwamen volgende thema's aan bod: -

Het landschap als wegwijzer Kleine landschapselementen, bouwstenen voor een groots Landschap Samen houden we het landschap jong: Sint-Michielspark, speelbos gemeentepark Boom, succesvolle samenwerking met studenten Het landschap is de plek waar onze herinneringen wonen Trage wegen, recreatie dicht bij huis Toponiemen in Rivierenland Historisch landschap: Bogaertsheide Gebiedsgerichte werking Landschapsbeelden Rivierenland Gezocht paardenhouders voor project Paard en Landschap Cursus Heidekenner, terugblik Heidefeesten Natuureducatie: Plant aan, Bodem doorgrond, snoeicursus Hoogstamfruit Activiteitenkalender en landschapsquiz

Gepland 2017 Gezien de grote hoeveelheid reacties en oproepen na het uitkomen van de landschapskranten in 2016 hebben we besloten om ook in 2017, na goedkeuring van de Algemene Vergadering, opnieuw twee edities te publiceren en bus aan bus te verdelen. In 2018 evalueren we opnieuw de resultaten en bekijken we of het financieel haalbaar blijft om twee edities uit te geven. Hoe dan ook zullen onze digitale communicatiekanalen steeds belangrijker worden en zullen deze ook stelselmatig een groter aandeel krijgen in onze communicatiemix. Nazorg en opvolging Via de landschapsquiz op de achterzijde van de landschapskrant (met vragen waarvan de antwoorden in de landschapskrant te vinden zijn) krijgen we telkens een idee van het minimum aantal mensen die de krant grondig lezen. Ook de respons op aankondigingen en oproepen in de landschapskrant (bv. de aankondigingen van vormingen, publieksactiviteiten, oproep knotbomen en de opkomst op activiteiten van RLRL geven een idee van de â&#x20AC;&#x2DC;effectiviteitâ&#x20AC;&#x2122; van de landschapskrant. De vele mails en telefoontjes na het uitkomen van de landschapskrant gaan altijd significant de hoogte in. 98

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Samenwerking en financiering Redactie, druk, lay-out, bedeling: RLRL via subsidies Europa (PDPO), Vlaanderen (LNE – ANB), Provincie (basis + DMN), gemeenten (basis), cofinanciering bedeling 50% gemeenten. Gelinkte acties Alle acties

Website Omschrijving In 2015 hebben we besloten om de websites van de Antwerpse regionale landschappen grondig te vernieuwen. In 2016 werd de websitestructuur en inhoud verder geperfectioneerd. Vandaag heeft de website een aantrekkelijk design, veel sprekende foto’s en filmpjes, een overzichtelijke lay-out, een vlotte navigatiestructuur, duidelijke informatieve thema’s, online brochures, invulformulieren, diverse contactmogelijkheden en relevante interne en externe doorverwijzingen. Op die manier kan de websitebezoeker snel en duidelijk de juist informatie vinden en meteen overgaan tot actie. De website wordt regelmatige geüpdatet en aangevuld met nieuwe projecten, nieuwsfeiten en activiteiten. Uitgevoerd 2016 De websitecontent wordt ingegeven via Drupal, een opensource- contentmanagementsysteem (CMS) en contentmanagementframework (CMF), ontwikkeld in de programmeertaal PHP. Op die manier kan de structuur intern makkelijk verder worden uitgebouwd en aangepast. Bij nieuwe projecten en activiteiten, worden nieuwe pagina’s aangemaakt waardoor de websitebezoeker altijd op de hoogte blijft van de werking van Regionaal Landschap Rivierenland vzw. Het aantal unieke bezoekers steeg in 2016 naar 9946 unieke bezoekers, ten opzichte van 8050 unieke bezoekers in 2015 en 7724 in 2014.

Homepagina De structuur - Homepagina – met korte beschrijving van het unieke karakter van Rivierenland, doorverwijzingen naar onze sociale mediakanalen waarbij je vanop de website makkelijk commentaren kan leveren, een optie om je in te schrijven voor onze maandelijkse nieuwsbrief, een agenda waarbij we drie items uitlichten. Als je doorklikt kan je zowel op datum als op gemeente verder op zoek gaan naar andere activiteiten, vormingen, evenementen in ons werkingsgebied. Drie recente nieuwsitems en een kaart van ons werkingsgebied. - Streek – Geeft info over het werkingsgebied, onze gemeenten, typische landschapskenmerken in Rivierenland, de natuur en de belevingswaarde van ons landschap. - Projecten - info over de werking van RLRL, opgebouwd rond de thema’s landschap, natuurbehoud, educatie en recreatie. - Publicaties - downloadbare publicaties in pdf-formaat (brochures, nieuwsbrieven, landschapskranten), webwinkel met mogelijkheid om het online bestellen en betalen van wandelkaarten, wandelbox en betalende publicaties. - Zelf aan de slag - informatie voor inwoners, bedrijven, landbouwers, vrijwilligers m.b.t. landschapszorg, wat zij zelf kunnen verwezenlijken en welke subsidiemogelijkheden er bestaan, …

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Organisatie: Gegevens over het bestuur, de missie, de partners, de kantoorlocatie en de medewerkers van Regionaal Landschap Rivierenland, vacatures,â&#x20AC;Ś

Landschapsbeelden

Werkingsgebied

100

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Drupalstructuur Statistieken website Unieke Bezoekers: Websitepagina’s:

2016 9946 36767

2015 8090 29856

2014 (oude website) 7724 37850

Gepland 2017 De website up to date houden en zorgen dat zoveel mogelijk geïnteresseerden en Rivierenlandbewoners de website ontdekken en gebruiken. Verder willen we de interactie tussen de verschillende digitale platforms intensifiëren. Tot slot proberen we om bij al onze projecten ook een online brochure bij te voegen zodat geïnteresseerden ons niet voor alle vragen die zij hebben hoeven op te bellen. De meeste brochures die we via de website aanbieden zijn ook in papieren versie beschikbaar. Nazorg en opvolging De redactie, het beheer en publicatie van website items gebeurt door RLRL zelf, en wordt zorgvuldig opgevolgd door de communicatiemedewerker.

Nieuwsbrief Omschrijving De elektronische nieuwsbrief wordt per mail thematisch verspreid naar een uitgebreid adressenbestand van meer dan 1000 geïnteresseerden. Om deze op te stellen en te versturen maken we gebruik van MailChimp, een handig platform waarmee we tot 2000 leden gratis online nieuwsbrieven kunnen versturen. De opmaak van het systeem is overzichtelijk en grafisch mooi opgebouwd. Tevens zit het stappenproces voor het opzetten van een campagne in MailChimp zeer logisch in elkaar. Uitgevoerd 2016 101

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

In 2016 hebben we elke maand een nieuwsbrief verstuurd met projectinformatie, activiteiten en evenementen waarbij linken naar meer uitgebreide informatie centraal staan. Geïnteresseerden kunnen zich via een link op de homepagina van onze website abonneren voor onze nieuwsbrief. -

jan: Op microavontuur in Rivierenland feb: Plantseizoen en paddentrek maa: Leef, leer, geniet en ontdek apr: Meidoornfeesten, plantenbeurzen en doorgronden mei: Iedereen op stap jun: Zomer in Rivierenland jul-aug: Heidefeesten sep: Rivierenland, schoonheid voor jong en oud okt: Snelle bossen, trage wegen nov: Handen in de grond en wroeten maar dec: Beste wensen

bodems

Nazorg en opvolging Dankzij Mailchimp kunnen we makkelijk opvolgen wie zich inschrijft/uitschrijft voor onze nieuwsbrief, hoeveel mensen doorklikken, welke items het meest gelezen worden en wie onze trouwste lezers zijn. Uitgevoerd 2016 12 nieuwsbrieven, 1 per maand, waarin we onze lezers op de hoogte houden over werking, projecten, trends en activiteiten in Rivierenland. In 2016 zijn het aantal respondenten gelijk gebleven. Er zijn heel wat nieuwe respondenten gekomen via de website, maar er hebben zich ongeveer evenveel mensen uitgeschreven, waardoor het aantal respondenten nog steeds rond de 1000 schommelt. Gepland 2017 Ook in 2017 blijft het onze ambitie om meer mensen te informeren via de nieuwsbrief en andere digitale communicatiekanalen. Gelinkte acties Alle acties

Sociale media Omschrijving Regionaal Landschap Rivierenland maakt gebruik van Facebook om de realisaties snel en doeltreffend te verspreiden en in beeld te brengen bij mensen die interesse hebben in onze werking. Uitgevoerd 2016 In 2016 werden er 41 items aangemaakt, verspreid over onze verschillende projecten. We klokken 2016 af met 139 nieuwe fans wat ons totaal brengt op 654 fans. Statistieken Facebook 2016 Fans: 654 Posts: 41 likes: 354 Reach: 24765

2015 515 39 349 18523

Gepland 2017 100 nieuwe fans bereiken, elke week minimaal één nieuwe post. Gemiddeld 6 likes per post genereren. Rivierenland heeft ondertussen een Twitter-, Instagram- en Pinterestaccount geactiveerd waardoor we 102

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

nog sneller over onze projecten en activiteiten kunnen communiceren en alzo geïnteresseerden meteen via sociale media kunnen bereiken. Nazorg en opvolging De communicatiemedewerker volgt dit op. Gelinkte acties Alle acties

Landschapsflits en andere publicaties Omschrijving RLRL geeft een ‘Landschapsflits’ uit, die per mail en in brochurevorm verspreid wordt naar de partners van RLRL (in het bijzonder de gemeentebesturen). Het betreft een brochure waarin alle lopende projecten van RLRL bondig worden voorgesteld. Dit document geeft -veel sneller dan het jaarverslag- een goed beeld van het actieveld en de realisaties van RLRL. Jaarlijks verschijnt een nieuwe Landschapsflits. De Landschapsflits is te downloaden op onze website bij ‘publicaties’ en werd digitaal en per post naar alle gemeenten van Rivierenland verstuurd. Daarnaast verspreiden we ieder jaar heel wat wandel- fiets en projectbrochures. Deze worden regelmatige geüpdatet. Wanneer we nieuwe projecten uitvoeren, proberen we hier ook gepaste publicaties voor te ontwikkelen. Uitgevoerd 2016 De landschapsflits heeft een overzichtelijke lay-out die voor alle regionale landschappen min of meer conform is. Op die manier kunnen we makkelijker de totale realisaties van elk regionaal landschap afzonderlijk, maar ook per provincie en voor heel Vlaanderen bundelen en weergeven. Brochure Groene Longen Wandeling: trajectwijziging, tekstuele aanpassingen en nieuwe lay-out Brochure akkerranden update Brochure + infostand Interfluvium van de Netes Digitale brochure zwaluwen Infobord Gemeenteboomgaard Heist-op-den-Berg Brochure Plant aan Hemiksem (Groene straat) Gepland 2017 De uitgave van de Landschapsflits 2016-2017 waarin de activiteiten van het afgelopen jaar worden voorgesteld wordt in februari 2017 uitgegeven. Ontwerp en publicatie brochure landschapszorg (vroegere landschapsanimator). Fiches per project landschapszorg opstellen om mee te geven aan de eigenaars van kleine landschapselementen die herstel- of aanlegwerken lieten uitvoeren. Ontwikkeling brochure + filmpje project Paard en Landschap. Nazorg en opvolging Via de Landschapsflits bieden we onze partners een toegankelijk, bondig en up-to-date overzicht van de belangrijkste RLRL-activiteiten van het voorbije jaar. Gelinkte acties Alle acties

Publieksactiviteiten Doelstelling RL Rivierenland bekendmaken, enerzijds door aanwezigheid met infostand tijdens publieksactiviteiten georganiseerd door partnerverenigingen; anderzijds door toelichtingen, landschapsspelletjes, wandelingen, workshops, vormingen en activiteiten over RLRL voor diverse doelgroepen. Omschrijving

103

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Verschillende verenigingen organiseren regelmatig publieksactiviteiten, studiedagen of symposia in het werkingsgebied van RLRL, waarbij de thema’s landschap, natuur, natuureducatie of natuurrecreatie aan bod komen of goed aansluiten. Om RLRL verder bekend te maken proberen we geregeld met een infostand aanwezig te zijn op dergelijke activiteiten. RLRL kondigt de activiteit dan in principe ook aan in haar communicatiekanalen, en steekt eventueel financieel of organisatorisch een handje toe. Soms is de ondersteuning vooral promotioneel. Er zijn ook heel wat specifieke doelgroepen betrokken bij of geïnteresseerd in de werking van RLRL. Op vraag voorzien we een toelichting op maat over de georganiseerde activiteit, regionale landschappen in het algemeen, RL Rivierenland in het bijzonder, of specifieke projecten van RLRL. Uitgevoerd 2016 DATUM

EVENEMENT

LOCATIE

AANTAL DEELNEMERS

22/jan

Nieuwjaarsdrink Heihoek-Zorrosite

Mechelen

150

13/feb

Ankona-dag

Antwerpen

350

13/mrt

Plantdag Buitengewoon plekje SKW

SKW

17/apr

Opening toeristisch seizoen Rupelstreek

Boom

400

14/apr

Voorstelling: Interfluvium Netes

Nijlen

100

7/mei

Volkstuinen Mechelen - plantenbeurs

Mechelen

150

15/mei

Fortengordels 2016

Rivierenland

9000

16/mei

Persmoment poel d'Elzen

Nijlen

125

21/mei

Opening volkstuin Aerdborg

Schelle

150

22/mei

Niels Broek erkent als natuurreservaat

Niel

28/mei

Startmoment strategisch project Natuur in en rond Mechelen

Mechelen

29/mei

Opening dorpsboomgaard HodB

HodB

4/jun

Infomarkt Bioplanet

Mechelen

250

5/jun

Feest Bruine Vuurvlinder

HodB

150

5/jun

Open Boomgaardendag

Berlaar

200

11/jun

Inhuldiging Stombaarshoekpad

Lier

24/jun

Gierzwaluwen & huiszwaluwen observeren kade Boom

Boom

3/jul

Hoevefeesten Bevel-Kessel

Nijlen

1500

28/aug

Heidefeesten

Nijlen

750

18/sep

Dag van de Landbouw

HodB

3000

7/okt

Infonamiddag Sigmaproject

Rumst

150

20/nov

Infomarkt Plant aan

Hemiksem

26/nov

Werkdag - aanplantingen Heilig Hartschool

Lier

Gepland 2017 Ook in 2017 worden talrijke evenementen en vormingen georganiseerd zoals bijvoorbeeld het slotevenement Paard en Landschap, een workshop ‘Zaai en gij zult oogsten’ i.k.v. de Erfgoeddag 2017, een landschapsfeest in Duffel . Daarnaast proberen we aanwezig te zijn open ondersteuning te bieden aan diverse evenementen van onze partners zoals e Heistse Landbouwdag, Hoevefeesten, opening toeristisch seizoen Rupelstreek, openstellen speelbossen, Inbakfeest in bakhuis Bonheiden,... 104

Regionaal Landschap Rivierenland

Nazorg en opvolging De communicatiemedewerker projectmedewerkers.

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

volgt

publieksactiviteiten

samenspraak

met

Sfeerbeelden publieksactiviteiten 2016 Gelinkte acties Alle acties

Infostand Doelstelling Naast onze algemene infostand bedachten we in 2016 een nieuw concept waar alle Antwerpse regionale landschappen gebruik van kunnen maken. Het idee is om extra aandacht te trekken en de bezoekers van evenementen, beurzen en festiviteiten te prikkelen met interessante informatie over en opportuniteiten voor hun landschap. Deze infostand kan ook onbemand worden ingeschakeld. Omschrijving In 2016 hebben de Antwerpse regionale landschappen de handen in elkaar geslagen om een infostand uit te werken met een gezamenlijk concept waarbij elk regionaal landschap zijn eigen klemtonen kan leggen. De leerlingen productontwikkeling van de Lucas Arts hogeschool Limburg werkten drie concepten uit waarover verder kon worden nagedacht. We hebben gekozen om een interactieve infostand te ontwerpen met originele strandstoelen, een windscherm en modulaire tafels die gebruikt kunnen worden om informatie te verspreiden, maar ook om landschapspelletjes mee te spelen

105

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Gepland 2017 In 2017 gaan we over tot productie, voorstelling en gebruik van deze nieuwe infostand. Financiering en samenwerking Organisatie activiteiten door partners, loonkost medewerker RLRL via basissubsidies. Ontwerp- en productiekosten nieuwe infostand wordt verdeeld onder de 4 Antwerpse regionale landschappen. Gelinkte acties Alle acties

Externe communicatiekanalen Doelstelling De werking van Rivierenland wordt niet alleen bekend gemaakt via de eigen communicatiekanalen, maar ook via de communicatiekanalen van partnerorganisaties, in artikels in dagbladen en gemeentebladen, op infoborden en via interviews op radio en regionale televisie. Omschrijving Hoe meer we samen met onze partners onze werking en activiteiten kunnen promoten hoe beter. Daarom dat wij via onze communicatiekanalen onze partners helpen hun activiteiten bekend te maken en in ruil vragen om ook onze werking en activiteiten via hun kanalen (Facebook, website, nieuwsbrieven, krantjes,â&#x20AC;Ś) mee te promoten. Uitgevoerd 2016 Zo verschenen er in 2016, 77 offline persartikels. Online is het voorlopig moeilijk na te gaan hoeveel publicaties er over Rivierenland verschenen zijn. Kanaal

Aantal

Sreekkrant

Gazet van Antwerpen

Het Laatste Nieuws

Nieuwsblad

RTV reportages

Gemeentebladen Nijlen

Lier

Bonheiden

Sint-Katelijne-Waver

Heist-op-den-Berg

Berlaar

Hemiksem

Magazines

Online krantenartikels

Radio-interviews

106

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Gepland 2017 Communicatie en promotie via onze partners wordt steeds belangrijker. Daarom dat we in 2017 gericht proberen om de gemeentebladen in al onze gemeenten in te zetten als frequente en doelgerichte communicatiekanalen in ons werkingsgebied. Daarnaast proberen we, wanneer er een actie met nieuwswaarde plaatsvindt, regelmatig persberichten te versturen om zo de media te bereiken. Gelinkte acties Alle acties

Externe communicatiekanalen

Actie 24. Rivierenland in de kijker Opleidingsreeks Heidekenner Initiatiefnemer/trekker RLRL, geïnteresseerde partners Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners Natuurpunt CVN, ANB, INBO, Gemeente Nijlen, Provincie Antwerpen, PIME,… Doelgroepen Natuur-, toeristische of erfgoedgidsen, geïnteresseerden uit het werkingsgebied Doelstellingen Algemeen Kennisverspreiding over typische elementen, landschappen, natuur,… in het Rivierenland stimuleren en faciliteren door een veelzijdige opleidingsreeks aan te bieden aan natuuren toeristische gidsen en geïnteresseerden uit het werkingsgebied. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen 107

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Beschermd landschap Kesselse Heide – Het Goor Provinciale Prioritaire soorten: Bont dikkopje, Boomleeuwerik, Boompieper, Borstelgras, Buntgras, Fijnschubbige ridderzwam, Gekraagde roodstaart, Gewone dophei, Gewone dwergvleermuis, Groentje, Grote moeraszwavelkop, Heideknotszwam, Hengel, Klein tasjeskruid, Noordse witsnuitlibel, Ronde zonnedauw, Rossige elzenmelkzwam, Ruige dwergvleermuis, Ruwe russula, Stekelbrem, Veenmosgrauwkop, Veenmycena, Veenpluis, Veenvlamhoed, Vlokkig veenmuisklokje, Watervleermuis, Wilde gagel, Zwarte specht Landschapsbeelden biodiversiteit: Interfluvium stroomgebied Kleine Nete, Interfluvium stroomgebied Grote Nete Omschrijving Het rivierenland herbergt nog enkele interessante kleinere heiderelicten, enerzijds door de situering aan de oostgrens van de Kempen met haar armere zandbodems, anderzijds door de aanwezigheid van rivierduinen en stuifzandruggen. Een verwijzing naar de vroegere meer omvangrijke aanwezigheid van heidebiotopen in de regio is terug te vinden in de namen van gemeenten, gehuchten en in toponiemen. Denk maar aan Bonheiden, Pijpelheide, Achterheide, Bogaertsheide, Kloosterheide, ’t Ven, etc. Vandaag vinden we in het werkingsgebied de grootste oppervlakte aan heide terug bij de Kesselse Heide in Nijlen. Als uitvoerder van het landschapsbeheerplan Kesselse Heide – Het Goor en het gebiedsproject ‘Interfluvium van de Netes’ (Actie 2) is het de taak van zowel RLRL als Bosgroep Antwerpen Zuid om het draagvlak te verbreden voor de acties opgenomen in het beheerplan. Regionaal Landschap Rivierenland wil met de opleidingsreeks ‘Heidekenner’ kennis verspreiden bij gidsen en het brede publiek over heide en de voorwaarden voor haar ontstaan, over de verschillende heidebiotopen en hun beheer, de typische heideflora en -fauna, en de culturele, landschappelijke en erfgoedwaarden die ermee verbonden zijn. Met de opleidingsreeks worden max. 25 deelnemers opgeleid om de inhoud nadien zoveel mogelijk door te geven aan anderen. Gidsen en andere geïnteresseerden krijgen zo de kans een meer verdiepende en verbredende kennis over onze heiderelicten op te bouwen. De opleidingsreeks bestaat uit een aantal theoretische vormingsmomenten en enkele excursies rond verscheidene aspecten van het thema ‘heide’, gegeven door gerenommeerde sprekers. Voor de opleidingsreeks ontwikkelen we een aparte webpagina op de RLRL-website met alle informatie over het programma. De inhoud van de presentaties stellen we zo volledig mogelijk online beschikbaar.

Figuur 3-32 Kesselse Heide als focusgebied van de cursus Heidekenner 108

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Uitgevoerd 2016 Ontwikkeling van een opleidingsreeks ‘Heidekenner’ i.k.v. het gebiedsgerichte project ‘Interfluvium van de Netes’: Oproep partners, brainstorming, uitwerken programma, vastleggen zaal. Natuurpunt De Wielewaal en Provincie Antwerpen engageerden zich om de cursus mee te organiseren. Het startoverleg vond plaats op 9/12. Promotie opleiding via landschapskrant jaargang 8, nr. 17, november 2016 ‘Cursus Heidekenner’ Constructie van een webpagina met alle info over de opleiding, waar nadien ook de presentaties op gezet worden: http://www.rlrl.be/projecten/educatie/heidekenner/5221 - Start inschrijvingen Gepland 2017 Contacteren sprekers en excursiebegeleiders, vastleggen bus en excursies Promotie via RLRL-nieuwsbrief, kanalen van partners, en aankondiging op ANKONA-studiedag (11/2) Voorlopige data en programma: o Woe 19 april 2017, 19u30-22u: LEZINGEN - Heide: een inleiding; Geschiedenis en cultuurhistorie van de Vlaamse heidegebieden aan de hand van de Kesselse Heide o Woe 3 mei 2017, 19u30-22u: LEZINGEN - Heidebiotopen en hun typische fauna en flora o Zo 7 mei 2017, 9u30-12u15: EXCURSIE - De heidebiotopen, fauna en flora van de Kesselse Heide o Woe 31 mei 2017, 19u30-22u: LEZINGEN – Heidebeheer o Woe 7 juni 2017, 19u30-22u: EXCURSIE - Heidebeheer op de Kesselse Heide o Zo 10 september 2017: EXCURSIE - Dagexcursie naar Limburgse heidegebieden (o.a. De Teut en Tenhaagdoornheide) o Zo 1 oktober 2017, 9u30-12u15: EXCURSIE - Najaarsflora en -fauna op de Kesselse Heide met toelichting schapenbegrazing Nazorg en opvolging De cursisten krijgen na de opleiding een neerslag van de opleidingsreeks op memory stick. Hierop staat een bundeling van de PowerPointpresentaties, geluidsopnamen, relevante educatieve brochures, sfeerbeelden van de excursies, persartikels, het programma, de deelnemerslijst, en informatie over de organisatoren. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies (gemeente, provincie, ANB in kader van samenwerkingsovereenkomst ANB-VVP-RL) Projectkost: RLRL via projectsubsidies provincie (DMN), gebruik zalen via partners Gelinkte acties Actie 2 Interfluvium van de Netes

Ecosysteemdiensten – case Rivierenland Initiatiefnemer/trekker INBO Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger Partners Leden + inwoners Raad van Bestuur Regionaal Landschap Rivierenland Doelgroepen Bewoners werkingsgebied, breed publiek, betrokken organisaties… Doelstelling Algemeen Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) staat in voor de rapportering over de toestand van de natuur in Vlaanderen. Een gezonde natuur levert heel wat voordelen, of ecosysteemdiensten, voor de maatschappij. Het vorige Natuurrapport (NARA-T) toonde aan dat de levering van ecosysteemdiensten in

109

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Vlaanderen onder druk staat en dat het ecosysteemdienstenconcept een interessant kader biedt om op een integrerende manier met natuur om te gaan. Het volgende natuurrapport (NARA-B) werkt hier op verder en wil handvatten aanreiken om het ecosysteemdienstenconcept in de beleidspraktijk op verschillende schaalniveaus te gebruiken. Kennisverspreiding en ontwikkelen gebruik van het ESD-concept binnen de werking van de RL'en, case Regionaal Landschap Rivierenland. Via een ecosysteembenadering bijdragen aan de opmaak van een geïntegreerde gebiedsvisie die de vraag naar ESD zo optimaal mogelijk afstemt op het aanbod. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit: alle 7 beelden in Rivierenland Omschrijving Ecosysteemdiensten zijn de voordelen die de maatschappij ontvangt van de natuur in zijn ruimste betekenis. Voorbeelden zijn voedsel- of houtproductie, overstromingsbescherming en recreatie. Tijdens het project zal onder andere de vraag naar ecosysteemdiensten geanalyseerd worden en vergeleken worden met het aanwezige aanbod. De oefening moet zicht geven op waar er mogelijkheden zijn om het beheer of de inrichting van het landschap te optimaliseren in functie van de levering van ecosysteemdiensten. Het uitgangspunt daarbij is een duurzaam beheerd landschap waar de huidige, maar ook de volgende generatie van kan genieten. Een veerkrachtige open ruimte als dienstencentrum voor een verstedelijkt gebied. Het werkingsgebied van het regionaal landschap zal gebruikt worden als kapstok om een aantal 'natuur'-kwesties die typisch zijn voor een verstedelijkte regio te bekijken vanuit het ESD-kader. Een van de dingen die daarbij belangrijk zijn, is stakeholderparticipatie. Het brede publiek zal bevraagd worden om diversiteit aan waarden die aan natuur hangen te identificeren. - Regionale Landschappen kunnen een rol spelen als intermediaire organisatie in het natuuren landschapsbeleid in Vlaanderen. Hiervoor werd een gevalstudie uitgewerkt binnen het Regionaal Landschap Rivierenland. Uitgevoerd 2016 Begeleiding proces project i.k.v. NARA B: Kennisverspreiding en ontwikkelen gebruik van het Ecosysteemdiensten-concept binnen de werking van de RL'en op basis van studie INBO - case Regionaal Landschap Rivierenland Verspreiding en bekendmaking - online Enquête ecosysteemdiensten in Rivierenland – INBO via onder andere Landschapskrant Rivierenland Bevraging strategische spelers via Raad van Bestuur RL + interviews/groepsgesprek rond discussiepunten tijdens Raad van Bestuur Op basis van gebiedsanalyse en interviews-enqête deed INBO verschillende wetenschappelijke analyses: stakeholderanalyse (wie vraagt + wie levert) – aanbodanalyse (actuele ESD-aanbod) -driveranalyse (wat zijn de belangrijkste drivers, waar manifesteren ze zich en wat is hun effect op ESD vraag) Overleg met onderzoekers INBO (25/05/16 - lector + 25/08/16 + 4/10/16 stakeholderevent + 8/11/16) Review rapport als externe lector voorlopig rapport NARA B - Onderzoeksvragen vanuit INBO: hoe kan het bestaande ESD-aanbod geoptimaliseerd worden? beheermaatregelen / ontsluiting gebieden / … waar liggen win-wins? Leefbare landbouw met meerwaarde voor omgeving (landschap/milieu/natuur) + Waardering en aanbevelingen In samenwerking met RLRL en Strategisch Project Natuur in en rond Mechelen (zie Actie 21) werd de mogelijke doorwerking overlopen en uitgestippeld. Gepland 2017 Voorstelling van het Natuurrapport 2016 in het Vlaams parlement op vrijdag 17 februari 2017presentatie RLRL samen met INBO

110

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Resultaten rapport over het gebruik van het ecosysteemdienstenconcept in bovenlokale visievorming toepassen en verder verspreiden in de regio en bij de regionale stakeholders.

Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies Personeelskosten onderzoek en bevraging INBO – financiering INBO Nazorg en opvolging Het doel is om met het INBO blijvend af te stemmen om hun onderzoeksresultaten met betrekking tot ESD te gebruiken bij lokale terreinacties. Gelinkte acties Actie 19 Gebiedsgerichte werking in Rivierenland

Heidefeesten Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Bart Vermylen Partners Provincie Antwerpen - groendomeinen, Natuurpunt, Bosgroep Antwerpen Zuid, gemeente Nijlen Doelgroepen Het brede publiek, de inwoners van Rivierenland Doelstelling Algemeen: Ten eerste: De organisatie van een breed publieksevenement dat de streek en de werking van het regionaal landschap onder de aandacht brengt en het draagvlak voor streekidentiteit, landschapsbehoud, kleine landschapselementen en landschapsherstel verstevigt. Ten tweede: het onder de aandacht brengen van een specifiek type landschap of landschapselement in ons werkingsgebied. Specifiek: Draagvlakverbreding voor natuur en landschap, streekidentiteit verbeteren, samenwerking stimuleren tussen verschillende landschapsgebruikers, duurzaam karakter, recreatie en educatie voor jong en oud Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit: Interfluvium Kleine Nete Omschrijving De organisatie van een familiegebeuren, geschikt voor jong en oud, met een duurzaam karakter waarbij het publiek kennis maakt met Regionaal Landschap Rivierenland, de partners in de open ruimte, onze typische streekidentiteit en de kleine landschapselementen. Dit jaar kozen we voor de Kesselse Heide n.a.v. het gebiedsproject ‘Interfluvium van de Netes’ met ook een link naar het landschapsbeheerplan Kesselse Heide en de cursus heidekenner die we er in 2017 zullen organiseren. Activiteiten en evaluatie 2016 Uit de evaluatie bleek dat zowel de betrokken partners als de bezoekers zeer tevreden waren over de invulling en het verloop van de Heidefeesten, ondanks de erg hoge temperaturen. Ook de opkomst was met meer dan 750 bezoekers een succes. Alle georganiseerde activiteiten zoals de dierensporenzoektocht, de broekboswandeling, de heidesafari, de workshops landschapsfotografie en koken met ingrediënten uit de natuur, de sessie heideyoga en de vele landschapsspelletjes konden op veel interesse rekenen en vielen erg in de smaak bij de enthousiaste bezoekers. Ook de infomarkt met 111

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

kraampjes van de lokale imker, Natuurpunt, Nijlense streekbieren, verzorgingsproducten met natuurlijke ingrediënten, bosspelletjes van Bosgroep Antwerpen Zuid, de gemeente Nijlen, de provincie Antwerpen en Regionaal Landschap Rivierenland werd de hele dag door druk bezocht. Tijdens de afsluiter, het live optreden van Uncle Albert’s home made jam, nestelde iedereen zich op en rond het heideterras om te genieten van een hapje, een ijsje en een drankje.

Figuur 3-33 Heidefeesten met o.a. vormingen heideyoga, koken met wilde planten, landschapsfotografie en gegidste wandelingen Gepland 2017 In 2017 organiseren we met alle Antwerpse regionale landschappen een grootschalig slotevenement voor het PDPO project Paard en Landschap. Daarnaast zullen we waarschijnlijk ook nog een landschapsfestival organiseren in samenwerking met de gemeente Duffel. Samenwerking en financiering De Heidefeesten zorgen ervoor dat zowel de activiteiten als de werking van RLRL als deze van de partners meer bekendheid genieten en aldus op meer aandacht van meer mensen kunnen rekenen. Dat dit evenement een succes werd, was mede te danken aan de vlotte en constructieve samenwerking met de partners en de prachtige locatie. De gemaakte kosten werden gefinancierd met projectsubsidies van het gebiedsproject ‘Interfluvium van de Netes’ (ANB-VVP) en Bosgroep Antwerpen Zuid. Loonkosten: RLRL via basissubsidies Provincie Gelinkte acties Alle acties

Actie 25. Bodem doorgrond Initiatiefnemer/trekker RLRL 112

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Contactpersoon RLRL Foeke Van Weverberg Partners Gemeenten RLRL, Boerenbond, ABS, Proefstation voor de groenteteelt, ILVO, VLM... Doelgroepen Land- en tuinbouwers, onderzoeksinstellingen, proefcentra Doelstelling Algemeen Het belang van bodem en het daarbij horende ecosysteem onder de aandacht brengen, bij personen die dagdagelijks afhankelijk zijn van het bodemecosysteem. De bestaande informatie en praktische kennis wordt gebundeld, via partners zullen we een zo groot mogelijke groep van land- en tuinbouwers trachten aan te spreken en te informeren. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Kasteelen hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver; Gemeentepark Boom en kasteeldomeinen Boom – Rumst; Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit: Land van Boom; Zandig Klein Brabant Omschrijving Via het project ‘Bodem doorgrond’ willen we land- en tuinbouwers de kans geven om hun bodem en het bodemleven beter te leren kennen. Tegelijk is het de bedoeling om het belang van een goede en gezonde bodem mee te geven. Doorheen het projectverloop zullen vijf à tien tuinbouwers de kans krijgen om hun bodemecosysteem volledig te laten analyseren. Op deze bedrijven zullen verschillende bodemstalen genomen worden en in het labo geanalyseerd worden op bodemfauna (micro-, meso- en macrofauna) en de chemische samenstelling. Door deze verschillende analyses uit te voeren kan de bodemconditie beter ingeschat worden. Als de bodemconditie gekend is zal de teler een aangepaste feedback krijgen. Via deze feedback krijgt de teler gepaste informatie en maatregelen om zijn bodem in een goede conditie te brengen of te behouden. In dit project willen we de vollegronds groetentelers betrekken waarbij we opzoek gaan naar zo divers mogelijke bedrijven (bijvoorbeeld: slakweker, kolenkweker, gemengde teelten (bv. prei en venkel) …) al dan niet bio. We streven naar deze verscheidenheid om een zo groot mogelijke doelgroep te bereiken op het infomoment. De projectresultaten en de ondervindingen zullen uitgebreid aan bod komen op het infomoment. Uitgevoerd 2016 - Bespreking samenwerking Proefstation voor de Groenteteelt Sint-Katelijne-Waver. - Opmaken bestek en aanschrijven bedrijven - Info verzamelen en inlezen project - Aanschrijven en oproep lanceren voor tuinbouwers - Terreinbezoek bij vijf landbouwers: projecttoelichting + perceel keuze (Lier, Mechelen, Sint-KatelijneWaver) - Bodemstaalnamen en regenwormbepaling bij de vijf deelnemende tuinbouwers - Tussentijdse resultaatbespreking + plannen infomoment Bodem Doorgrond samen met ILVO (Merelbeke) - Persoonlijke feedback aan de tuinbouwers. - Infonamiddag ‘Bodem Doorgrond’ (24/11/2016) op het Proefstation voor de Groenteteelt in SintKatelijne-Waver (+/-25 aanwezigen). Enkele thema’s: projectresultaten, Aaltjes een complex verhaal, groenbedekkers en nutriëntenbeheer.

113

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Figuur 3-34 Bodemstaalnames; feedback resultaten aan tuinbouwers i.s.m. ILVO Gepland 2017 Gesprekken opstarten voor een mogelijk vervolg op het bodemproject met verschillende partners. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost via Draagvlakverbreding Departement LNE, cofinanciering basissubsidies RLRL. Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 13 Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 14 Fauna-akkers en Akkerranden Actie 23 Communicatie

Actie 26. Wandelactiviteiten in Rivierenland Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Janne Van Camp, Bart Vermylen Partners Gidsenverenigingen, Natuurpunt, gemeenten,â&#x20AC;Ś Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Algemeen Inwoners op een aangename manier laten kennismaken met hun eigen omgeving via geleide wandelactiviteiten. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Gegidste wandelingen zijn een ideale manier om inwoners hun eigen streek te laten beleven en kennis bij te brengen. RLRL zet zich sterk in voor de optimalisatie van het wandelaanbod in haar werkingsgebied, en via de organisatie van geleide wandelingen i.s.m. diverse partners willen we de nieuwe wandelstructuren en het omliggende landschap tot bij de mensen brengen. Uitgevoerd 2016

114

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

12/02: Microavontuur: Speelse winterwandeling in Willebroek waarbij de legenden, landschapselementen, bever en andere bezienswaardigheden in het Broek aan bod kwamen. Na de wandeling werd er gekookt op de stoof en gezellig nagepraat. 17/04: Opening toeristisch seizoen Rupelstreek in Boom: promotie wandelroutes en organisatie wandelspel waarbij elke wandeling een dier als mascotte kreeg. Otters en bevers op het spoor (Bever), Klinkaartroute (Libel), Rupelkleiroute (rugstreeppad), Groene Longen wandeling (Zwaluw), Gastvrij voor de bij (hommel). 11/06: Inhuldiging Stombaarshoekpad 28/08: Sporenzoektocht Kesselse Heide 28/08: Heidesafari, Kesselse Heide 28/08: Broekboswandeling â&#x20AC;&#x2122;t Goor, Kessel

Figuur 3-35 Inhuldiging Stombaershoekpad (boven); presentatie Trage Wegen vzw op wandelhelpersdag; Natuurpuntwandeling Niels Broek op wandelhelpersdag Gepland 2017 In samenwerking met andere partners zullen de bestaande wandelproducten evenals ons werkingsgebied ten gepaste tijden in de kijker worden gezet door het organiseren van wandelactiviteiten. In 2017 zullen we starten met de uitwerking van een nieuwe thematische wandellus, geĂŤnt op de wandelknooppunten van Wandelnetwerk Kempense Netevallei. Tot slot zullen we in 2017 opnieuw een rolstoelvriendelijk traject uitwerken en inhuldigen. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies Organisatiekost: soms via specifieke projectsubsidies Gelinkte acties Actie 9 Landschappelijk erfgoed Actie 15 Landschapsonderhoud Actie 17 Prettig Groen Actie 20. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Actie 24. Rivierenland in de kijker

115

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Actie 27. Groene straten Initiatiefnemer/trekker RLRL en gemeente/milieuraad Hemiksem/Innovatiesteunpunt Vlaanderen Contactpersoon RLRL Veerle Herssens Partners Buurtcomités, particuliere inwoners gemeente, milieuraad, Natuurpunt lokale afdeling, Velt, Provincie Antwerpen … Doelgroepen Inwoners RLRL, breed publiek, gemeentebestuur… Doelstelling Algemeen Vergroening van de betonnen jungle, focus op harde omgeving met beperkte ruimte + benadrukken van socio-ecologische voordelen van groen in woon- en werkomgeving. Het doel is dus om een buurt/straat te vergroenen en een (eventuele) buurtwerking bewust te maken omgaat met het groen in hun straat en ervoor zorgt dat dit een duurzame toekomst tegemoet gaat. Mensen samenbrengen, sensibiliseren, informeren aan de hand van vormingen (inspiratie ‘tuinwijzer’ en landschapsbeelden provincie Antwerpen) over biodiversiteit en door terreinrealisaties/aanplanten. Uitwerken draaiboek voor het concept ‘Groene straat’ voor het hele werkingsgebied van RLRL. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen: GIDS ADAGIO IHD BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit: Land van Kontich – Ranst Omschrijving De voordelen van groen in onze woon- en werkomgeving worden in verschillende onderzoeken aangehaald. We zijn gezonder, gelukkiger, geprikkeld en dragen een steentje bij aan het milieu en bovendien is een groene straat aangenaam om in de vertoeven. Bij dit project trachten we buurtbewoners op het belang van groen in hun eigen straat te wijzen. Vooraleer deze buurtwerking en/of aanplant op poten kan gezet worden, zal er een voorbereidend traject opgezet worden om te onderzoeken of er draagvlak is voor het concept. Welke straten komen in aanmerking, welke straten zijn reeds bij aanvang enthousiast. Welke straat leent zich tot welk type van vergroening (aanplanten van (grote) bomen – heg – houtkant – haag – verticale tuinen – kruiden – inheemse nectarbloemen – fruit …). Buurtbewoners worden intensief bij de inrichting betrokken. Wat is de vraag en wensen van de bewoners, hoeveel plaats is er… Er wordt een inrichtingsplan uitgewerkt en nagegaan welke de nodige vergunningen zijn. Uitvoering van het inrichtingsplan/groenplan gebeurt a.d.h.v. workshops samen met de bewoners. Naast het aanplanten is het ook van belang om te denken aan het vervolg. Onderhoud en nazorg van de groene straat wordt groene vingers creëren, samen bezig zijn in de straat met alle buren en een praatje slaan. Eens per maand kan er een “groene zondag” ingelast worden zodat de buren de handen uit de mouwen steken om hun straat te onderhouden. Voor ieder wat wils, stoep opkuisen, met de handen in het zand ‘onkruid’ wieden, kindjes kunnen de planten water geven, etc. Uitgevoerd 2016 Plant Aan Hemiksem In dit project worden de bewoners van Hemiksem gestimuleerd om hun eigen tuin (zowel voor- als achtertuin) te vergroenen. Er loopt een individueel traject waarbij elke inwoner kan deelnemen om zijn tuin te vergroenen. Hierbij wordt uiteindelijk prijzen (tombola) uitgereikt voor de deelnemende tuinen. Naast dit traject wordt een ‘straat’ of ‘buurt’ project uitgewerkt, met als doel om de hele straat te vergroenen als één geheel.

116

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Opstart en uitwerken project projectpartners : Overleg met milieuraad Hemiksem, projectuitwerking, afspraken, doelen stellen, prijs bepalen Inventaris straten + mogelijkheden qua vergroening: er wordt gekeken welke straten in aanmerking komen voor welke mogelijke vergroening (aanplanten van (grote) bomen – heg – houtkant – haag – verticale tuinen – kruiden – inheemse nectarbloemen – fruit - …). Voor alle inwoners: Communicatiecampagne (Elke inwoner heeft brochure + bestellijst in zijn bus gekregen) Voor alle inwoners: Organisatie infomarkt voor bomen en planten in de tuin. Op de infomarkt kon elke inwoner informatie verzamelen over: hoe richt je je tuin in, welke plantensoorten kies ik (inheems), hoe plant ik ze aan, hoe onderhoud ik mijn (wildere) tuin, hoe maak ik een moestuin, vlinders aantrekken in de tuin, onderbegroeiing, klimplanten en gevelgroen) Voor alle inwoners: Infostanden van infomarkt: Natuurpunt, Velt, Vlinders en bijen in de tuin + demonstratiepotten (vrijwilliger), Ecohuis Antwerpen, Oxfam (eten, drinken). Voor alle inwoners: Bestellingen verzameld Selectie straat en/of buurtcomité voor pilootproject: straat die groen zal worden, mogelijks worden verschillende straten met verschillende groenvormen gekozen (bloemenstraat – kruidenstraat – (be)haagstraat – bosstraat - fruitstraat …)

Figuur 3-36 Infomarkt Plant Aan Hemiksem PDPO Vergroen je voortuin In dit project worden de bewoners van Heist-op-den-Berg, Willebroek, Boechout en Putte gestimuleerd om hun eigen voortuin te vergroenen, zodat deze bijdraagt aan een groener straatbeeld. Er loopt een individueel traject waarbij elke inwoner kan deelnemen om zijn tuin te vergroenen. De inwoners kunnen naar informatieavonden gaan, inspiratieuitstappen,… . Er loopt voor dit traject een wedstrijd (jury, publieksjury,…) voor de mooiste ‘transformatie’ (voor en na foto’s). Naast dit traject wordt ook een ‘straat’ of ‘buurt’ project uitgewerkt, met als doel om de hele straat te vergroenen als één geheel en gezamenlijke ontmoetingsplekken te creëren waar de buurt met elkaar kan vertoeven. Uitwerking van PDPO-dossier: overleg met Innovatiesteunpunt (trekker) en Landelijke Gilden, Indienen PDPO dossier + Goedkeuring van dossier Startvergaderingen met gemeenten: selectie van contactpersonen, doelstraten, goedkeuringen van schepencolleges. Gepland 2017 Plant Aan Hemiksem Voor alle inwoners: Bestelling plaatsen bij kweker. Levering plantgoed + ophaaldag inwoners + Plantworkshop (demonstratie hoe plant ik een haag/boom aan). Voor alle inwoners: Prijsuitreiking (Tombola). Selectie straat: De Antwerpsesteenweg, Hemiksem zal vergroend worden. Studenten van de HoGent zullen een ontwerpplan maken. Hier kan gemeente, RLRL mee aan de slag Selectie straat: Opstart participatietraject + Opmaak groenplan incl. onderhoudsplan: Er worden concrete plannen uitgewerkt en eventuele vergunningen opgevraagd om de nodige vergroening uit te werken in de straat + aanplant in najaar. PDPO Vergroen je voortuin Opstart project: stuurgroepen, uitwerking, ontwikkeling huisstijl 117

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

HoGent: studenten tekenen ontwerpplannen uit, ze presenteren deze ook voor een jury + prijsuitreiking Startevenement plannen, oproep lanceren, denken inspiratieuitstappen uitwerken, ontwerptraject uitwerken, consultatieavonden organiseren Samenaankoop organiseren, ondersteuning bij uitvoering organiseren, evaluatierondes uitwerken, Inhuldiging tuinen + straat, prijzen uitreiken, Kennisdeling en evaluatie Slotmoment en persmomenten organiseren

Nazorg en opvolging Opzet: Nazorg door buurtcomités – ‘Groene Zondag’: bedoeling is dat de bestaande, of nieuwe comités die gevormd werden door de samenwerking rond groen, ook blijven instaan voor de nazorg . Eens per maand bv. op ‘Groene zondag’ kunnen ze samen de handen uit de mouwen steken om ervoor te zorgen dat de uitgewerkte vergroening blijft voortleven en dus de investering van geld en tijd duurzaam was. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost Plant Aan Hemiksem: RLRL via basissubsidies, cofinanciering gemeente Hemiksem Projectkosten Plant Aan Hemiksem: provinciale middelen (optie: extra financiering via Natuur in je buurt, FINTRO, KBS...) Personeels- en werkingskost Vergroen je voortuin: Plattelandsontwikkelingsproject PDPO (Innovatiesteunpunt is promotor), cofinanciering RLRL via basissubsidies provincie Gelinkte acties Actie 1 Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 8 Dreven en monumentale bomen Actie 23. Communicatie

Actie 28. Zaad van Hier Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Foeke Van Weverberg, Elly Vaes Partners Gemeenten RLRL, Natuurpunt afdeling De Wielewaal, Vlaamse Landmaatschappij, Gemeente Nijlen, Inverde Doelgroepen Landbouwers, Particulieren met graslanden, Lokale Natuurverenigingen, groen- en milieudienst van de betrokken gemeente Doelstelling Algemeen Het belang van kruidenrijk grasland onder de aandacht brengen en de doelgroepen ‘particulieren’, ‘overheden’ en ‘landbouwers’ (met weiden) zoveel mogelijk aanzetten tot duurzaam maaibeheer. Onze beweegredenen hiervoor zijn zowel financieel (kostprijs zaden) als ecologisch (floravervalsing, genetische vervuiling). In dit kader willen we nieuwe samenwerkingsverbanden uittesten om de graslandprojecten met deze doelgroepen in de toekomst vorm te geven. Met dit project onderzoeken we zo’n potentieel samenwerkingsverband waarmee we de afgebrokkelde diversiteit van onze bestaande graslanden een duwtje in de rug kunnen geven, en de nieuwe graslanden een voorsprong. Europese, Vlaamse en Provinciale doelstellingen GIDS ADAGIO IHD 118

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

BO / agromilieumaatregelen stimuleren Landschapszorg en streekidentiteit binnen ankerplaats, relictzone of beschermd landschap: Provinciale Prioritaire soorten Landschapsbeelden biodiversiteit Omschrijving Het ontwikkelen van kruidenrijk grasland vanuit soortenarm, uniform raaigrasland of op braakliggende grond (vb. na inrichtingswerken of bij omzetten van akker naar grasland) is een tijdrovend proces dat bij een correct aangehouden verschralingsbeheer minstens 5 à 10 jaar vergt. De afwezigheid van kiemkrachtige zaden van karakteristieke en zeldzamere soorten in de bodem (zaadbank) of uit de directe omgeving (brongebieden) kan dit proces aanzienlijk vertragen. Cultuurtechnische maatregelen, intensief grondgebruik, verzuring en verdroging hebben de variatie en kiemkracht van de zaadvoorraad sterk doen afnemen. Ook het aantal groeiplaatsen van deze soorten is afgenomen, waardoor spontane aanvoer van hun zaden minder vanzelfsprekend is geworden. In onze hedendaagse maatschappij waar alles snel en efficiënt moet gaan, zijn we het nastreven van resultaten op lange termijn – zoals nodig voor het ontwikkelen van kruidenrijk grasland - vaak verleerd. Overheden en particulieren grijpen de laatste jaren zeer gemakkelijk naar een ‘quick fix’: het inzaaien met kant-en-klare zaadmengsels voor bloemenweiden. Deze zaadmengsels bevatten echter vaak cultivars en uitheemse soorten. Zelfs de inheemse soorten zijn meestal niet-autochtoon, laat staan regionaal geoogst. Inzaaien met aangekochte zaadmengsels kan op lange termijn leiden tot genetische verontreiniging van de Vlaamse flora en floravervalsing. Een betrouwbaar certificatielabel voor autochtoon geoogst zaaigoed en voldoende voorraden ontbreken vooralsnog. Om aan bovenstaande problemen het hoofd te bieden willen we een samenwerkingsverband uittesten tussen lokale natuurverenigingen en landbouwers. Natuurverenigingen hebben kruidenrijke graslandpercelen in beheer met zowel karakteristieke als zeldzamere graslandsoorten. Landbouwers, anderzijds, hebben de kennis, het materiaal en leveren de diensten om te maaien, spreiden, dorsen en in te zaaien. Bovendien kan het inpassen van structuur- en kruidenrijk ruwvoer in de bedrijfsvoering ook een meerwaarde vormen voor de veehouderij. Uitgevoerd 2016 Prospectie, literatuurstudie en terreinanalyse ter voorbereiding en haalbaarheidsonderzoek in kader van het projectidee Schrijven dossier en indienen subsidiedossier draagvlakverbreding LNE: Zaad van Hier (weerhouden) Gepland 2017 - Educatie m.b.t. Kruidenrijk grasland: cursusdag ‘Kruidenrijk grasland’ (i.s.m. Inverde) + bedrijfsuitstap (Biodivers, Nederland) - Inventarisatie en matchen bron- en doelpercelen bij natuurvereniging, landbouwer, overheid en particulier - Uittesten zaad- /hooioverdracht van bron- naar doelpercelen - Communicatie + slotmoment Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost via basissubsidies RLRL en gefinancierd door Departement LNE en Departement Landbouw en Visserij. Gelinkte acties Actie 1. Soortbescherming en soortgerichte maatregelen Actie 13 Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten

119

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Vormingsactiviteiten

Tabel 4—1 toont een overzicht van de vormingen waarvan Regionaal Landschap Rivierenland enige organisator, hoofdorganisator of medeorganisator was. Tabel 4—1 Vormingsactiviteiten 2016 Datum 12/feb

Omschrijving Winterwandeling-Microavontuur Broek Blaasveld

Locatie Willebroek

Deelnemers 15

Actie P*

14/mrt

Biodiversiteit in de Rupelstreek

Boom

19/apr

Workshop zaaitechnieken

Heist-op-den-Berg

28/apr

Infoavond zwaluwen

Bonheiden

P***

22/mei

Wandelhelpersdag

Niel

V**

22/mei

Marktdag Natuur en Welzijn

Kapellen

100

P***

23/mei

Workshop bijenhotel Wavo

SKW

V**

6/jun

Zwaluwworkshop

Boom

V***

9/jun

Zwaluwworkshop

Boom

V***

10/jun

Zwaluwworkshop Ecohuis

Boom

V***

28/aug

Workshop koken met ingrediënten uit de nabije natuur

Nijlen

V**

28/aug

Workshop Landschapsfotografie

Nijlen

V**

28/aug

Sessie Heideyoga

Nijlen

P**

28/aug

Sporenzoektocht

Nijlen

P**

28/aug

Heidesafari

Nijlen

P**

28/aug

Broekboswandeling

Nijlen

P**

4/okt

Willebroek

V***

24/nov

Studie ontwerp – invulling - inrichting Scheyvaertshof – Thomas More departement interieur – services en designs Bodem Doorgrond

SKW

V**

8/dec

Aanplant fruitboomgaard PTS

SKW

V**

Actie: V = vorming en P = Publieksactiviteit * RLRL enige organisator; ** RLRL hoofdorganisator; *** RLRL medeorganisator

120

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Relatie activiteiten en geografische spreiding

In Figuur 5-1 wordt weergegeven hoe de activiteiten en projecten van Regionaal Landschap Rivierenland uitgevoerd in 2016 gespreid zijn over de verschillende gemeenten van het werkingsgebied. Projecten, vormingen, publieksactiviteiten en persmomenten zijn met puntvormige symbolen weergegeven; georganiseerde wandelingen met lijnvormige symbolen; en gebiedsgerichte projecten met arceringen.

Figuur 5-1 Geografische spreiding van de activiteiten en projecten van RLRL in 2016

121

Regionaal Landschap Rivierenland

6 6.1

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Financieel verslag Balans en resultatenrekening 2016

(Zie Bijlage 7: Boekhoudkundig verslag van erkend accountant, proef- en saldibalans, fiscale balans 2016)

Tabel 6—1 en Tabel 6—2 geven een overzicht van de resultatenrekening resp. balans van het boekjaar 2016. Tabel 6—1 Resultatenrekening RLRL 2016 Inkomsten en uitgaven 2016 DEBET / UITGAVEN

CREDIT / INKOMSTEN

HANDELSGOEDEREN

OMZET

603

Onderaannemingen grondwerken 23.196,95 Plantgoed, zaad, publicaties, 23.645,96 zwaluwnesten, bijenhotels

Zwaluwnesten

377,59

Restfinanciering poelen

4.345,14

604

6094 Wijziging voorraad handelsgoederen 61

5.401,97

DIENSTEN EN DIVERSE GOEDEREN

6100 Huur en huurlasten huisvesting

70 70

1.365,39

Huur en huurlasten 86,20 cursus/vergaderruimten 6100 Huur en huurlasten machines 530,00 6100

Restfinanciering hoogstamfruit9.055,85 hagen-houtkanten Restfinanciering autochtone bomen -3.647,03 en struiken Restfinanciering klein bouwkundig 7.312,15 erfgoed

Restfinanciering bosgroep

909,59

8.746,81

6100 Huur en huurlasten voertuigen

19,00

6101 Onderhoud en herstellingen algemeen

784,45

6103 Aannemers

25.930,34

6103 Boekhouder Sprekers-gidsen-begeleiders 6103 activiteiten 6103 Sociaal secretariaat

856,09

Restfinanciering landschapszorg Restfinanciering Vergroening op School Restfinanciering infrastructuur wandelroutes Restfinanciering educatie en sensibilisatie Restfinanciering SP Mechelen

148,19

Wandelkaarten

3.925,55

4.998,85

Doorrekening verzendkosten

121,40

6103 VSDC

58,33

Diverse publicaties

24,50

6103 Ereloon maaltijdcheques

900,65

6103 Administratie

20,14

6103 Lidgelden

2.112,58

6103 Fotografische diensten

657,20

6103 Muzikanten

250,00

6103 Experten-onderzoek-analyses

19.644,81

6104 Kantoorbenodigdheden

1.243,08

6104 6104 6104 6104 6104

Computers, andere hardware en software Boeken, publicaties, kaartmateriaal, fotokopieën Verzendingskosten, postzegels Dienstverplaatsingen en parking personeel/vrijwilligers Vzw-kosten

1.085,52 0,40 1.798,32 3.500,00

Diverse producten Verkoop drank 70 (evenementen/vergaderzalen) 70 Verstrekte diensten LIDGELD, SCHENKINGEN, LEGATEN 73 EN SUBSIDIES 730 Gemeenten jaarbijdragen

469,25

730 Gemeenten projectsubsidie Provincie 731 basissubsidie/projectsubsidie

3.500,00

1.429,91

731 VIVO subsidie

200,86

771,12

731 Uitbreiding toelage gemeenten

7.149,45

1.086,35

731 PDPO subsidies Subsidies Vlaamse 731 Akkoorden 731 ANB projectsubsidies

8.860,87

12.440,88 204,78

Intersectoriële

41,30 49,81 25.000,00 84.051,00

314.781,40

7.512,18 -4.253,40

122

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

6105 Verzekeringen (niet personeel)

434,25

731 Subsidie Sociale Maribel

12.450,00

6107 Telefonie-mailbox-domeinnaam

3.162,04

731 Subsidie LNE

7.500,00

6107 ICT-backoffice Advertenties & publiciteit 6108 documentatie & druk Advertenties & publiciteit 6108 catering/geschenken Advertenties & publiciteit 6108 tentoonstelling- en infoborden

1.740,00

731 Subsidie Ruimte Vlaanderen

31.685,71

2.395,63

OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN

4.520,86

3.802,95

FINANCIELE OPBRENGSTEN

1.369,72

1.039,06

ONTTREKKING

1.822,46

790

6108 Advertenties & publ. - opleidingen

6108 Advertenties & publ. - landschapskrant 31.721,24 Advertenties & publ. - website & 6108 1.272,92 nieuwsbrief 6108 Advertenties & publ. - evenementen 869,86 6108 Educatieve uitstappen

889,47

6109 Vergoeding bloemrijke akkerranden

1.162,56

6110 Bureelbenodigdheden - klein Klein gereedsch.projecten (poelen, 6110 soorten, plantw., educatie) 6110 Afvalverwerking BEZOLDIGINGEN, SOCIALE LASTEN EN 62 PENSIOENEN 63 AFSCHRIJVINGEN

455,75

FINANCIELE KOSTEN

31,65

UITZONDERLIJKE KOSTEN

20.057,15

BELASTINGEN

Roerende voorheffing

369,82

Patrimoniumtaks

195,50

TOTAAL DEBET

Onttrekking aan overgedragen 1.394,80 resultaat 791 Onttrekking aan bestemde fondsen 20.000,00

3.438,12 21,80 357.094,86 4.079,29

563.839,60 TOTAAL CREDIT

563.839,60

Tabel 6—2 Balans RLRL 2016 ACTIEF

PASSIEF

OPRICHTINGSKOSTEN, VASTE ACTIVA, VORDERINGEN > 1 J

Bureelmaterieel, meubilair materieel in volle eigendom 26 Overige vaste materiële activa 24

rollend

28 Diverse waarborgen 3

EIGEN VERMOGEN, SCHULDEN

VOORZIENINGEN

3.802,73

13 Fonds sociaal passief

75.000,00

5.081,59

13 Fonds tewerkstelling

100.000,00

750,00

13 Fonds cofinanciering projecten

30.000,00

14 Overgedragen resultaat

169.946,94

VOORRADEN

34 voorraad wandelkaarten

11.008,12

34 voorraad diverse materialen

84,80

44 Leveranciers

35.171,49

45 Personeelsvoorzieningen

35.602,13

49 Andere diverse schulden

30,00

49 Over te dragen opbrengsten

39.105,00

VORDERINGEN EN SCHULDEN OP < 1 JAAR

40 Handelsdebiteuren

17.692,18

49 Over te dragen kosten

33.994,48

VORDERINGEN EN SCHULDEN OP < 1 JAAR

GELDBELEGGINGEN EN LIQUIDE MIDDELEN

53 Op meer dan een jaar

273.570,53

55 Standaard banken

138.492,29

123

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

57 Kas

378,84

TOTAAL ACTIEF

484.855,56 TOTAAL PASSIEF

484.855,56

De inkomsten in 2016 bestonden hoofdzakelijk uit gemeentebijdragen, provinciale basis- en projectsubsidies, subsidies van PDPO, VIA, Sociale Maribel, Ruimte Vlaanderen en inkomsten uit de verkoop van wandelkaarten en cofinanciering van de projecten. De uitgaven bestonden voornamelijk uit personeelskosten en kosten verbonden aan de werking van het secretariaat en projectkosten. De vzw heeft op 31/12/16 nog €51.686,66 aan openstaande vorderingen: van handelsdebiteuren (€17.692,18) en vorderingen voor nog niet ontvangen toegekende subsidies (IHD, LNE, DMN,…) waarvoor reeds kosten gemaakt zijn (€33.994,48). De voorraadwaarde bedraagt €11.092,92. De vzw is nog €109.908,62 schuldig: aan leveranciers (€35.171,49), personeelsvoorzieningen (€35.602,13), en voorzieningen voor projecten waarvan een deel van de subsidies reeds in 2016 uitbetaald werden (DMN, Ruimte Vlaanderen, Projectuitvoeringssubsidies Rupelstreek… ) en de raming van het tekort van 1 jaar. Tijdens de Algemene Vergadering op 15/02/2017 werd er besloten om het openstaande saldo van €20.000 af te boeken. Het gaat om een resterend bedrag van subsidies van Onroerend Erfgoed (20%) dat niet werd uitbetaald in 2014 aan de Regionale Landschappen omwille van de interne staatshervorming , meer bepaald doorbraak 64. Het bestuur van RLRL keurde het goed om dit openstaande saldo af te boeken op het Fonds projecten (rekeningnummer 165) . Op deze manier wordt het resultaat van werkingsjaar 2016 niet beïnvloedt wat een transparanter beeld oplevert van de werking van de vzw in 2016. Het boekjaar 2016 wordt afgesloten met een negatief resultaat van €1.394,80 dat opgeteld bij het overgedragen resultaat van 2015 (€171.341,74) aanleiding geeft tot een resultaat van €169.946,94. Samen met de bestemde fondsen zoals fonds sociaal passief (€75.000), fonds tewerkstelling (100.000€) en fonds cofinanciering nieuwe projecten komt dit neer op €374.946,94. Op het einde van 2016 stond er €412.441,66 op de bankrekeningen. Het vermogen van de vzw komt neer op €484.855,56. In het verslag van de erkend accountant over de jaarrekeningen van 2016 wordt aangegeven dat de balans en resultatenrekening werden gecontroleerd over de periode 01/01/16 t.e.m. 31/12/16 aan de hand van de historiek van de algemene rekeningen. Het boekjaar 2016 wordt afgesloten met een verlies van 1.394,80 euro. De accountant bevestigt dat de boekhouding op een correcte manier wordt verwerkt en voldoende bewijskrachtig is.

6.2

Begroting 2017

(Zie Bijlage 7 en Tabel 6—3: Begroting RLRL 2017)

De inkomsten in 2017 zijn begroot op € 698.912,50, de transfer van het vorig boekjaar in mindering gebracht en bestaande uit gemeentebijdragen (€84.686,25) en provinciale basissubsidies (€255816,1). Voor 2016 werden ook de subsidiebedragen voor een aantal geplande projecten in 2016 (DMN – LNE – PDPO – ANB-VVP – TW - RV), evenals subsidies Sociale Maribel ,VIA en VIVO mee opgenomen. Tevens worden via de verkoop van wandelkaarten (€3.500) en bijdragen van particulieren/verenigingen/besturen aan projecten (€56.717,81) inkomsten verwacht. De uitgaven in 2016 zijn verdeeld over loonkosten voor een 10-koppig team (€475.000 voor 5 voltijdse projectmedewerkers (inclusief de projectcoördinator voor het strategisch project) en de coördinator, 1 deeltijds administratief medewerker (58% regime) en 2 deeltijds projectmedewerkers (80% regime) en 1 persoon neemt voltijds tijdskrediet), werkingskosten (€22.100) en de geplande (pre)financiering voor subsidieprojecten, diverse projectkosten en communicatiekosten (€201.812,50).

124

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Tabel 6—3 Begroting RLRL 2017 Begroting 2017 INKOMSTEN

UITGAVEN -1.394,80 62

TRANSFER VORIG BOEKJAAR

SUBSIDIES basissubsidie 14 gemeenten (lidgeld)

84.686,25

basissubsidie provincie

169.846,00

basissubsidie provincie landschapszorg

PERSONEELSKOSTEN

475.000,00 22.100,00

WERKINGSKOSTEN

85.970,06

PROJECTKOSTEN projecten VL-EUR-PROV-GEM

52.193,36

Sociale Maribel (0,3 VTE)

12.450,00

projecten landschapszorg

44.819,14

VIA subsidies verenigingen

19.075,13

projecten landschapsbeelden

31.700,00

VIVO vzw vormingsbudget

200,00

communicatie en draagvlak projecten

55.600,00

SO ANB-VVP

21.267,00

project SP Natuur in en rond Mechelen

17.500,00

RV SP Natuur in en rond Mechelen

68.571,42

projectsubsidie Groene straat

3.500,00

projectmiddelen QW SP Rupelstreek

10.000,00

projectmiddelen Provincie Antwerpen 31.700,00 DMN projectmiddelen LNE draagvlakverbreding 7.500,00 projectmiddelen PDPO Ilandschap (65%)

13.236,25

projectmiddelen PDPO Paard en Landschap 46.775,85 (65%) projectmiddelen PDPO Vergroen je 12.458,33 voortuin (65%) projectmiddelen TW Rupelstreek 22.853,20 Projectmiddelen TW Provincie Antwerpen 30.000,00 + gemeenten 62 70

OMZET kaartenverkoop Rivierenland

FISCALE PROVISIE VAKANTIEGELD

0,00

3.500,00

cofinanciering projecten (30% of 35% of 32.000,00 40% of 50%) cofinanciering SP Natuur in en rond 14.000,00 Mechelen (20%) cofinanciering 50% bedeling LSK 10.717,81 TOTAAL INKOMSTEN

6.3

698.912,50 TOTAAL UITGAVEN

698.912,50

Interne staatshervorming – doorbraak 64

Vanaf 1 januari 2014 staan de Antwerpse regionale landschappen en van provincie Antwerpen. Dit betekent dat vanaf dan niet verantwoordelijk is voor de erkenning, subsidiëring, opvolging landschappen en bosgroepen. Deze verschuiving vindt plaats staatshervorming en heeft financiële implicaties.

bosgroepen onder de bevoegdheid Vlaanderen, maar de provincie en evaluatie van de regionale in het kader van de interne

RLRL is sinds 1 december 2013 definitief erkend door de Vlaams minister bevoegd voor Leefmilieu, Natuur en Cultuur. Op basis van de bedragen die andere grote definitief erkende regionale landschappen ontvangen zou dit neer komen op 124.666,67€ (bedrag 2013 inclusief jaarlijkse besparing door ANB). De overheveling van de budgeten van ANB naar de provincies bedraagt 70 % van de uitbetaalde subsidies voor 2011 (+index), d.w.z. 49.624€. In samenspraak met de andere Antwerpse Regionale Landschappen werd het totaal budget gedeeld door 3. Voor RLRL komt dit neer op 52.845,7€ in plaats van 49.624€. De overheveling van het budget van Onroerend Erfgoed bedraagt 100% van de subsidies voor 2012, d.w.z. 98.445,6€. De bijdrage van de Provincie Antwerpen bedroeg vroeger 117.000€. De totale basissubsidie via de provincie bedraagt dus 268.291.3€. In de loop van het jaar 2014 werd duidelijk dat naar aanleiding van het Vlaams regeerakkoord met betrekking tot de provincies, de persoonsgebonden bevoegdheden afgebouwd zullen worden (cultuur-welzijn-sport). Regionale Landschappen behoren (in Provincie 125

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Antwerpen) tot de grondgebonden materie. Minister Homans liet de provincies weten dat het provinciefonds niet meer bestaat vanaf 1/1/2015. Op 19 november 2014 ontving RLRL een mail van Rik Röttger naar aanleiding van de beslissing van de deputatie bij de opmaak van het budget 2015. De deputatie hanteert de strategie om de besparing collectief op te vangen binnen het bestuur. Dezelfde lijn werd doorgetrokken binnen de beleidsdomeinen onder bevoegdheid van deputé Rik Röttger. Financieel betekent dit een besparing in 2015 van 4,45%, in 2016 van 4,65%, en 2017 van 2,97%. De besparingen gelden op de basismiddelen. De projectsubsidies en de bijdrage voor de VIA-medewerker blijven behouden. Tot slot benadrukt de provincie dat deze bepalingen onder sterk voorbehoud zijn van eventuele bijkomende maatregelen door de Vlaamse Regering in uitvoering van het Vlaamse Regeerakkoord. In januari 2017 vernamen de Antwerpse Bosgroepen en Regionale Landschappen dat de verdeling van de basissubsidies van bosgroepen en regionale landschappen op hetzelfde niveau zal blijven als in 2016. De basissubsidie lijkt daarmee op het laagste niveau verankerd te worden voor de komende jaren. De budgettaire groeiruimte zal gebruikt worden voor de financiering van een nieuwe communicatiemedewerker bij de Provincie Antwerpen. Op welke manier deze functie RLRL kan ondersteunen moet nog worden besproken (gepland maart 2017). Doorbraak 64 (overdracht regionale landschappen) en besparingen bij Provincie Antwerpen betekenen opnieuw een beperking van de uitbouw van ons regionaal landschap. Vooral voor het personeelsbestand betekent dit op korte termijn een beperktere groei tegenover de oorspronkelijk verwachting. Het Dagelijks Bestuurt bekijkt hoe we op lange termijn omgaan met deze beperkingen op vlak van onder meer het kleinere personeelsbestand en de steeds groter wordende opdrachten voor het regionaal landschap.

6.4

Financieel verslag Landschapszorg

Op basis van de samenwerkingsovereenkomst afgesloten tussen het regionaal landschap en de Provincie Antwerpen ontvangt RLRL financiële middelen voor activiteiten die uitvoering geven visie op landschapszorg. Deze visie kadert binnen bestuursakkoord dat werd afgesloten tussen de Vlaamse regering en de provincie Antwerpen in uitvoering van het Witboek Interne Staatshervorming. Hierin krijgt de provincie de bevoegdheid om taken inzake algemene landschapszorg op te nemen, te stimuleren en te faciliteren. De subsidie omvat zowel personeels-, werkings- als projectmiddelen. Het regionaal landschap stelt min. 0.8 VTE aan als landschapsanimator, met een duidelijk onderscheiden functie binnen het projectteam, die belast is met de volgende opdrachten in het kader van algemene landschapszorg: - Projectwerking met het oog op algemene landschapszorg, o.a. door de organisatie en de begeleiding van de werken van het landschapsteam; - De verbetering van het draagvlak door middel van educatie en sensibilisatie; - Uitbouwen van lokale netwerken: het stimuleren van participatie en het samenbrengen van diverse doelgroepen in functie van landschapszorg; - Prospectie, vertaling en inzet van bestaande instrumenten; - Rapportage over de uitgevoerde activiteiten in het kader van landschapszorg Tabel 6—4 geeft een overzicht van de uitgaven voor 2016. Tabel 6—5 en Tabel 6—6 geven een detailoverzicht van de kostenposten personeel en projecten. Tabel 6—4 Financieel verslag werking landschapszorg 2016: overzicht Personeelskosten

39.048,47

loon landschapsanimator (100%) Werkingskosten landschapsanimator (100%) + werkingskosten RL/overhead (via verdeelsleutel)

8.725,00

verwijzing naar verklaring op erewoord Projectkosten (max. 70%)

38.728,33

Algemeen totaal afrekening

86.501,80

126

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Tabel 6â&#x20AC;&#x201D;5: Financieel verslag werking landschapsanimator 2016: Personeelskosten maand BRUTOLOON januari Veerle 2.385,90 januari Charlotte 359,99 februari Veerle 2.385,90 maart Veerle 2.385,90 april Veerle 2.385,90 april Veerle (eindejaarspremie vertrek) 790,33 april Charlotte 2.015,95 mei Charlotte 2.015,95 mei Charlotte (vakantiegeld) 1.854,68 juni Charlotte 2.015,95 juli Charlotte 2.056,27 augustus Charlotte 2.056,27 september Charlotte 2.056,27 oktober Charlotte 2.056,27 november Charlotte 2.056,27 december Charlotte 2.056,27 december Charlotte (eindejaarspremie) 1.226,03 woonwerkverkeer treinabonnement Charlotte (AF2016-200) woonwerkverkeer treinabonnement Veerle (AF2016-140) beheerkosten sociaal secretariaat (jaar) verzekering Arbeidsongevallen (AF2015-444 + AF2016-079,242,331) verzekering Preventie en Bescherming (AF2016-055, 513) verzekering BA en rechtsbijstand (AF2016-007) Totaal * totale kost gedeeld door gemiddeld aantal VTE voor 2016, nl. 8,2 VTE

patronale WOON- bijdrage kosten sociaal eventuele RSZ WERK MC secretariaat (*) verzekeringen(*) Totaal 784,72 30,54 3.201,16 1,73 11,82 373,54 784,72 75,44 3.246,06 784,72 44,24 130,02 3.344,88 784,72 33,71 277,77 3.482,10 259,94 1.050,27 9,68 7,39 70,92 2.103,94 9,68 7,39 88,65 2.121,67 1.854,68 9,68 8,01 76,83 2.110,47 19,33 6,78 65,01 2.147,39 19,33 9,86 100,47 2.185,93 19,33 10,47 100,47 2.186,54 19,33 9,24 88,65 2.173,49 19,33 8,01 82,74 2.166,35 19,33 3,70 35,46 2.114,76 11,52 1.237,55 511,50 511,50 400,00 400,00 609,62 609,62 247,99 247,99 93,30 93,30 85,28 85,28 39.048,47

127

Regionaal Landschap Rivierenland

Jaarverslag 2016 - Jaarprogramma 2017

Tabel 6—6: Financieel verslag werking landschapsanimator 2016: Projectkosten

omschrijving

deel Agentschap bedrag deel factuurnummer bedrag factuur (max 70 %) Agentschap

WERKEN GEFACTUREERD VTA en nader onderzoek Nazarethdreef en Beatrijslaan, Lier

AF2016-046

€

6.035,48

70,00% €

4.224,84

Plantgoed Cauwenbergh

AF2016-070

€

3,34

70,00% €

2,34

Plantgoed Pallieter De Smedt voorjaar 2016

AF2016-074

€

33,07

70,00% €

23,15

Plantgoed Bertout Hellemans

AF2016-076

€

491,84

70,00% €

344,29

Transport plantgoed

AF2016-096

€

29,82

70,00% €

20,87

Boomgaard Bertout Hellemans

AF2016-097

€

865,41

70,00% €

605,79

Boomgaard Pallieter De Smedt

AF2016-098

€

1.334,28

70,00% €

934,00

Werken landschapsteam Cummins, Hellemans

AF2016-268

€

2.404,09

70,00% €

1.682,86

Ruimingswerken poel H53 (Sint-Michielspark)

AF2016-379

€

1.322,17

70,00% €

925,52

Opmaak beheerplan knotessen Diedonken

AF2016-401

€

1.848,28

70,00% €

1.293,79

Werfbezoek knotessen Diedonken

AF2016-431

€

174,00

70,00% €

121,80

Plantgoed De Smedt, Busschots, Scouts

AF2016-460

€

247,09

70,00% €

172,96

Eerst snoei knotessen Diedonken

AF2016-466

€

3.019,56

70,00% €

2.113,69

Plantgoed Van Calster, Blijweert, St-Michielspark, Volkstuin

AF2016-469

€

3.821,76

70,00% €

2.675,23

Plantgoed boomgaard Annaert Bonheiden

AF2016-473

€

600,00

70,00% €

420,00

Derde snoei zwarte populier Muizen

AF2016-475

€

989,18

70,00% €

692,43

Herstel Oude meander Vallei Grote Nete (Gestel)

AF2016-479

€

7.187,40

70,00% €

5.031,18

Grondwerken boomgaard Sint-Michielspark

AF2016-480

€

7.713,75

70,00% €

5.399,63

Afwerking Oude meander Vallei Grote Nete (Gestel)

AF2016-490

€

2.873,75

70,00% €

2.011,63

Plantgoed boomgaard Sint-Michielspark

AF2016-495

€

1.129,48

70,00% €

790,64

Herstel bakhuis Pallieter

AF2016-500

€

14.624,30

50,00% €

7.312,15

Aanleg en plantgoed boomgaard Van Calster

AF2016-501

€

1.162,07

70,00% €

813,45

Werken december landschapsteam St-Michielspark

AF2017-022

€

1.305,69

70,00% €

913,98

€

59.215,81

€

38.526,20

SUBTOTAAL WERKEN

STUDIES/COMMUNICATIE en PROMOTIE (maximaal 20% van totaal geclaimde projectkosten) Jaarbijdrage Monumentenwacht 2016

AF2016-015

€

40,00

70,00% €

28,00

Lidgeld Nationale Boomgaardenstichting

AF2016-019

€

25,00

70,00% €

17,50

Vlechtwerk libelle-mascotte inhuldiging poel De Elzen

AF2016-181

€

17,00

70,00% €

11,90

Inkleding infostand Open Boomgaardendag VELT

AF2016-207

€

19,40

70,00% €

13,58

Inkleding infostand Open Boomgaardendag VELT

AF2016-208

€

25,50

70,00% €

17,85

Drank Natuurpunt inhuldiging poel D'Elzen

AF2016-234

€

49,90

70,00% €

34,93

Flyer open boomgaardendag VELT 05/06/2016

AF2016-237

€

13,34

70,00% €

9,34

Vilda-photo infobord boomgaard

AF2016-322

€

68,90

70,00% €

48,23

Aangetekende zending vergunning houtwal

AF2016-391

€

5,29

70,00% €

3,70

Infopanelen ruimingswerken Oude Nete Meander Gestel

AF2016-451

€

24,42

70,00% €

17,09

SUBTOTAAL STUDIES/COMMUNICATIE EN PROMOTIE

€

288,75

€

202,13

TOTAAL

€

59.504,56

€

38.728,33

128

BIJLAGEN Bijlage 1 - Verslagen Algemene Vergadering en Raad van Bestuur Bijlage 2 - Ledenlijsten Algemene Vergadering en Raad van Bestuur Bijlage 3 - Landschapskranten Bijlage 4 - Illustratiemateriaal publieksactiviteiten Bijlage 5 - Publicaties Bijlage 6 - Persartikels Bijlage 7 - FinanciĂŤle documenten

BIJLAGE 1 â&#x20AC;&#x201C; Verslagen Algemene Vergadering en Raad van Bestuur

Verslag Algemene Vergadering van 25.02.2016 om 19u30 in Fort van Duffel te Duffel Aanwezigheden Van de 50 stemgerechtigde leden zijn er 34 vertegenwoordigd (25 aanwezigen en 9 volmachten), en 6 verontschuldigd: Organisatie

effectief vertegenwoordiger

plaatsvervanger

geldig

GROEP A - Provincie- en gemeentebesturen

VASTE LEDEN (stemgerechtigd) Provincie Antwerpen

Rik Röttger

Gemeente Berlaar

Ingeborg Van Hoof

aanw

Gemeente Bonheiden

Barbara Maes

Volm1

Cynthia Berardocco

Gemeente Boom

Kris Van Hoeck

Aanw

Inge De Ridder

Gemeente Duffel

Nora Bertels

Aanw

Sofie Joosen

Gemeente Heist-op-den-Berg

Bernadette De Cat

Gemeente Hemiksem

Jenne Meyvis

Gemeente Niel

Eddy Soetewey

Verontsch

Gemeente Nijlen

Griet Van Olmen

Stad Lier

Yahya Degirmenci

Stad Mechelen

Marina De Bie

Gemeente Rumst

Wendy Weckhuysen

Volm3

Niki Dens

Gemeente Schelle

Axel Boen

Volm4

Rob Mennes

Verontsch

Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Servaas De Vries

Volm5

Natasha Knegtel

Verontsch

Gemeente Willebroek

Maaike Bradt

Aanw

Frank Vanwelkenhuysen

Suzy Put

GROEP B - Erkende milieu- en natuurverenigingen

1 aanw

Verontsch

Carl Verelst Aanw

Stefan Van Linden

Verontsch

Volm2

Jan Moerenhout

Verontsch

Aanw

Rik Verwaest

Verontsch

Jeugdbond voor Natuur en Milieu Mechelen

Katleen Den Roover 9

Jirka Meulemans

Natuurpunt

Jan Soors

Aanw

Etienne Larock

Natuurpunt Beheer

Ann Pinceel

Aanw

Tony Van den Broeck

Natuurpunt De Putter

Peter Hendrickx

Aanw

Jo Gijsbrechts

Natuurpunt De Wielewaal

Luc Swaegers

Aanw

Paul De Haes

Natuurpunt Heist-o/d-berg

Stefan Janssens

Aanw

Paul Anthonis

Natuurpunt Mechels Rivierengebied (MR)

Bert Delanoeije

Aanw

Filip Van den Wyngaert

Natuurpunt MR kern Cassenbroek/Bonheiden

Jan Van Sanden

Aanw

Filip Van den Wyngaert

Natuurpunt MR kern Sint-Katelijne-Waver

Godelieve Janssens

Aanw

Jeroen Fontaine

Natuurpunt MR kern Willebroek

Ken Odeurs

Aanw

Natuurpunt Oude Spoorweg

Johan Asselberghs

Natuurpunt Rupelstreek

Etienne Larock

Aanw

Ludo Bakkovens

Aanw

Erik De Keersmaecker

Volm6

Francis Mertens

Natuurpunt Rupelstreek kern Boom-Rumst

Rita Claes

Aanw

Fried Happaerts

Vereniging voor Milieueducatie Provincie Antwerpen

Danny Dewelde

Vereniging voor Natuur en Stedenschoon

Rutger Steenmeijer

Verontsch

Geert Bekaert Erik Baptist

Algemeen Boerensyndicaat

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme - wildbeheer

Eddy Verhaeven

Luc Van Dommelen

Boerenbond Arrondissementsraad Antwerpen

Evi Van Camp

Boerenbond Arrondissementsraad Mechelen

Wim Blockx

Erfgoedraad Sint-Katelijne-Waver

Harry Vermeir

Groene Kring

Giel Boey

KVLV-Agra

Kathleen Janssen

Landelijke Gilden

Marc Van Praet

Gidsenbond Mechelen

Herman Vermeulen

Kempens Landschap

Griet Limet

Volm7

Peter Bartels

Gert Van de Moortel Aanw

Luc Verstraeten

Verontsch Aanw Aanw

Pasar

Willy Beullens

Aanw

Leona De Graef

Aanw

Karolien Horckmans Livina Van Opstal

Toerisme Provincie Antwerpen

Gilles Facon

Aanw

Toerisme Rupelstreek

Karin De Mulder

Volm8

Stefan Van Linden

Toerisme Scheldeland

Stefan Van Linden

Volm9

Marilou Dubois

V.V.V. Mechelen

Bjorn Siffer

Gidsenvereniging Scheldelanders

Monique Van der Vreken

WBE Antwerpen Zuid - Rupelstreek

Daniël Vanherbergen

WBE Berg en Dal

Paul Van Roosbroeck

WBE Jaboom

Wouter Dits

WBE Regio Lier

Paul Van Camp

WBE Rupeldal - De Bocht

Resseler Yves

Johan Teughels

Bosgroep Antwerpen Zuid

Martine Van Goethem

Johan Teughels

Bosgroep Zuiderkempen

Jan Milis

Jan Seynaeve

Erf en Heem

Frans Rigauts

Midzeelhoeve - 't Grom

Jan Segers

Aanw

Eric Janssens

Igemo

Leen Seynaeve

Aanw

Peter De Bruyne

Polder Battenbroek

Hubert De Meester

Polder van Lier

John Roothooft

Polder van Willebroek

Eduard Muysoms

Gaston Weymiens

Werkgroep Hombeeks Plateau

Walter Verbruggen

Karel De Wit

Proefstation voor de Groententeelt

Raf De Vis

Nationale Boomgaardenstichting vzw

Wilfried Spruyt

Louis Hoegaerts

Polder van Rumst

Jan Van Cappellen

Peter Bartels

Provinciale Landbouwkamer

Alfons Gios

27 28

Aanw

29 30 31

verontsch

Paul Boënne Verontsch Aanw

André Gysemans

Verontsch

Florent Jacobs

verontsch

Jan De Meutter Michel Schueremans Verontsch

Herman Van Woensel

verontsch Aanw

GEASSOCIEERDE LEDEN (niet stemgerechtigd)

Jan Segers

Aanw Verontsch aanw

Paul Schelkens Verontsch

Bart Verreth

Aanw

ADVISERENDE LEDEN (niet stemgerechtigd) Agentschap voor Natuur en Bos

Hans De Schrijver

Koen Deheegher

Toerisme Vlaanderen

Lisbeth Stalpaert

Hilde Thys

ALBON

Liesbeth Vandekerckhove

Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling

Sam Van vlierberghe

Vlaamse Landmaatschappij

Katrien Proost

aanw

Wim Andries

Dienst milieu- en natuurbehoud provincie

Dirk Vandenbussche

Verontsch

Hilde Van Look

Yves Marcipont verontsch

PERSONEEL RLR (niet stemgerechtigd) Regionaal Landschap Rivierenland Ankatrien Boulanger (verslag) aanw Volmacht aan 1. J. Van Sanden; 2. R.Röttger; 3. M. Bradt; 4.K. Van Hoeck ; 5. N. Bertels; 6. R. Claes; 7. M. Van Praet; 8. G. Facon; 9. J. Meyvis

Voorzitter Rik Röttger opent de vergadering om 19u30 en heet de aanwezigen welkom. 1.

Goedkeuring vorig verslag

Het verslag van de Algemene Vergadering van 23/02/2015 wordt goedgekeurd. 2.

Wijziging vertegenwoordigingen Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur en hersamenstelling Algemene Vergadering.

2.1. Toetreding kandidaat-nieuwe leden AV Volgende verenigingen wensen toe te treden als vast lid van de Algemene Vergadering: geen. Volgende verenigingen wensen toe te treden als adviserend lid van de Algemene Vergadering: geen. Volgende verenigingen wensen toe te treden als geassocieerd lid van de Algemene Vergadering: geen. 2.2. Uittreding leden AV en RvB Volgende vaste leden nemen ontslag uit de Algemene Vergadering en Raad van Bestuur: Lier en Pallieterland vzw (wegens ontbinding vzw eind 2015) Volgende adviserende leden nemen ontslag uit de Algemene Vergadering en Raad van Bestuur: geen. Volgende geassocieerde leden nemen ontslag uit de Algemene Vergadering en Raad van Bestuur: geen. 2.3. Toetreding kandidaat-nieuwe leden RvB Volgende verenigingen stellen zich kandidaat als vast lid van de Raad van Bestuur: geen. Volgende verenigingen wensen toe te treden als adviserend lid van de Raad van Bestuur: geen 2.4. Wijziging vertegenwoordigers AV-RvB-DB VASTE LEDEN AV Nieuwe effectief vertegenwoordiger: - JNM: vervanging Martijn Spaninx - Pasar: vervanging Sofie Verschueren - Algemeen Boerensyndicaat: vervanging René Van Beveren - VVV Mechelen: Bjorn Siffer ipv Frank Nobels - Kempens Landschap: Griet Limet ipv Philippe De Backer Nieuwe plaatsvervangend vertegenwoordiger: - Gemeente Berlaar: Suzy Put ipv Willy Beullens - Toerisme Scheldeland Marilou Dubois ipv Inge Stevens - Kempens Landschap: Karolien Horckmans ipv Annemie Nagels - ABS: Peter Vandevel ipv / ADVISERENDE LEDEN AV Nieuwe effectief vertegenwoordiger: - Departement Landbouw en Visserij: Sam Van Vlierberghe ipv Yves Marcipont Nieuwe plaatsvervangend vertegenwoordiger: - Departement Landbouw en Visserij: Yves Marcipont ipv Ilse Maes - ALBON: / ipv Tom Vander Elst GEASSOCIEERDE LEDEN AV Nieuwe effectief vertegenwoordiger: - Erf en Heem: Frans Rigauts ipv Gert Renkin Nieuwe plaatsvervangend vertegenwoordiger: geen. RAAD VAN BESTUUR Nieuwe vertegenwoordiger: - Toerisme Scheldeland: Marilou Dubois ipv Inge Stevens - Kempens Landschap: Griet Limet ipv Philippe De Backer - ABS: vervanging René Van Beveren DAGELIJKS BESTUUR Er is geen wijziging van de vertegenwoordigers in het Dagelijks Bestuur. De AV neemt nota van de wissels in de plaatsvervangende vertegenwoordigers in de Algemene Vergadering, en keurt de wijzigingen goed. 3.

Personeel

3.1 Recreatie medewerker – 60% arbeidsregime – 3 dagen per week (di-woe-do) Er waren 89 geïnteresseerden in de functie. Op basis van CV en motivatiebrief is er een eerste selectie gebeurd. Er legden 12 kandidaten schriftelijk examen. Bovenop hun schriftelijk examen zagen we als jury

(Eveline Sierens – Toerisme Provincie Antwerpen en Maaike Bradt – Schepen Leefmilieu en Toerisme Willebroek) hen in actie tijdens een groepsgesprek. De meningen waren gelijk over 4 sterke communicatieve kandidaten. In combinatie met de resultaten van het examen kozen we uiteindelijk voor iemand die zowel mondeling als schriftelijk haar bewees. Janne Van Camp (start 01/03/2016): opleiding bio-ingenieur (bos en natuurbeheer) – ervaring in organisatie/projecten leiden/in team werken – werkervaring onderzoek labo plantecologie Ugent – medewerker online platform ‘het pratende bos’ - streekkenner en wandelaar (afkomstig uit Duffel) – sociaalvaardig en creatief – sociaal en ecologisch geëngageerd – ervaring met vrijwilligers - GIS. de

3.2 Deeltijdse Projectmedewerkers 4/5 Charlotte – 4/5de op maandag van april 2016 tot januari 2017 (10 maanden), Elly – 4/5de in 2016 op dinsdag (12 maanden), Ankatrien – 4/5de op vrijdag van april 2016 tot augustus 2016 (5 maanden) en Els – vanaf januari 2016: 58% in plaats van 60%. Het DB evalueerde de aanpassing van 50% naar 60% positief. Administratief medewerkster Els vroeg echter om haar uurrooster licht te wijzigen om haar job beter af te stemmen met haar gezinsleven. Het DB gaat akkoord met de aanvraag om 22u per week te werken. 3.3 Takenpakket – extra tijdelijke medewerker – startjob subsidies Overzicht takenpakket projectmedewerkers: Bart: communicatie (vaste + projectcommunicatie) + ondersteuning natuureducatie Charlotte/Veerle (vervangster tijdens moederschapsrust) – medewerker landschap en erfgoed - IHD Elly: poelen – knotbomen – landschapsbeheerplan Kesselse Heide – fauna-akkers - IHD Foeke: agrarisch natuurbeheer (akkerranden, BO) – soorten in het landschap met ondersteuning van andere collega’s (zwaluwen, vlinders, bijen, amfibieën…) – paard en landschap (0.6VTE voor coördinatie + 0.2 voor uitvoering) + LNE bodemproject Vanuit de meerjarenbegroting, opgemaakt in opdracht van het Dagelijks Bestuur, is het duidelijk dat er maximaal moet ingezet worden op nieuwe projecten te schrijven en zo extra projectsubsidies te verwerven. de Een combinatie van meerdere personeelsleden die 4/5 zullen werken in 2016 en de uitvoering ‘Paard en Landschap’ dat nu wordt opgenomen door een vast personeelslid maakt dat er extra hulp nodig is. De Raad van Bestuur gaat akkoord om Veerle voor minstens 1 jaar aan te werven (juni 2016-juni 2017). Tegelijkertijd zal er een dossier opgemaakt worden voor de aanvraag van subsidies voor het aanwerven van een jongere (26 jaar) voor onbepaalde duur (startjob) en krijg maximaal 12 maanden tussenkomst in de loonkost - 75% van de loonkosten, maximum 2300 euro per maand. De Algemene Vergadering neemt nota van de goedgekeurde aanwerving door de Raad van Bestuur van Janne Van Camp. De Algemene Vergadering neemt nota van de deeltijdse werkregimes van enkele personeelsleden. De AV gaat akkoord met het voorstel van de Raad van Bestuur om Veerle voor minstens 1 jaar aan te nemen. 4. Jaarverslag 2015 – jaarprogramma 2016 Het jaarverslag 2015 - jaarprogramma 2016 wordt door de respectievelijke projectmedewerker toegelicht aan de hand van een fotopresentatie. Het document is opgebouwd rond de grote thema’s ‘natuurbehoud en landschapszorg’, ‘recreatief medegebruik en natuurrecreatie’ en ‘natuureducatie en sensibilisatie’. De meeste projecten worden in 2016 verdergezet rekening houdend met de visie van RLRL. Het jaaroverzicht 2015 is ook beknopt weergegeven in een brochure die werd overhandigd aan alle aanwezigen. In 2016 zijn er enkele nieuwe projecten en/of projectbenaderingen, een overzicht: - Mogelijke terreinacties oplijsten om aan landschapszorg te doen met als doel het leefgebied voor vleermuissoorten te verbeteren. - Heropname project bruine vuurvlinder: Opvolgen principeakkoord dossier ANB in verband met financiering beheerovereenkomsten voor particulieren + opzetten communicatietraject naar particulieren najaar 2016 + afstemmen en uitwerken monitoring, sensibilisatie en promotie van het project tussen betrokkenen + organisatie Feest van de Bruine Vuurvlinder - Aanvullen amfibieoverzetkits naargelang de nood bij de verschillende Hyla overzetgroepen. - Uittesten van verschillende zaadmengsels bij enkele imkers. Doel is om een duurzaam project uit te werken samen met de imkers. - Opmaken specifieke overeenkomst boomgaarden met onder andere duidelijke eisen naar opvolging van de boomgaard en onderhoud. - Administratieve vereenvoudiging van ‘knotboom zoekt kachel’-project door een online knotaanvraagformulier en aanbodplatform voor knotters te implementeren op de website. - Ontwikkelen van een opleidingsreeks ‘Heidekenner’ i.k.v. het gebiedsgerichte project ‘Interfluvium van de Netes. - Ontwikkeling leerpad voor kinderen als extra wandellus bij Groene Longen wandeling te Boom. - Aanwerving deeltijdse recreatieve medewerker die het project ‘Wandelregio Rivierenland’ af te ronden tegen 2018.

Bodem doorgrond: In 2016 zal RLRL in kader van een draagvlakverbredingsproject van LNE, ANB en VLM bij verschillende groentetelers onderzoek laten doen naar bodemleven en bodemvruchtbaarheid op hun bedrijf. Resultaten zullen tijdens studiedag bekend gemaakt worden aan natuuren landbouwsector. Het PDPO project ‘Paard en Landschap startte eind 2015. Het project wil de ruimtelijke verrommeling die daar vaak mee gepaard gaat, ombuigen tot een positieve trend. We zullen samen met de Antwerpse Regionale Landschappen en Hooibeekhoeve vzw provinciebreed informeren, inspireren en sensibiliseren en zo de meerwaarde aantonen van landschappelijke inpassing van paardenhouderijen voor de paardensector, maar ook voor de landbouw- en natuursector. IMAGO project (in samenwerking met Ugent en ILVO): Uittesten tools door middel van sessies met drie gemeentebesturen om hierop door te werken (over het eigen open ruimte beleid; de bestuurskracht van gemeenten; eventuele mogelijkheden tot samenwerking,…). Landschapspark Pallieterland: De stad Lier heeft voor de concrete uitwerking van de delen van het randstedelijk groengebied een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met ANB en Regionaal Landschap Rivierenland. RLRL zit mee in de plangroep van het Landinrichtingsproject Schelde-Rupel (VLM) en zal mee opportuniteiten voor de streek trachten te detecteren en mogelijks uit te voeren. Kennisverspreiding en ontwikkelen gebruik van het ESD-concept binnen de werking van de RL'en op basis van studie INBO - case Regionaal Landschap Rivierenland . Het doel is om via een ecosysteembenadering bijdragen aan de opmaak van een geïntegreerde gebiedsvisie die de vraag naar ESD zo optimaal mogelijk afstemt op het aanbod. Samen met Natuurpunt en Agentschap voor Natuur en Bos willen we het groenblauwe netwerk in en rond Mechelen verankeren, verbinden en ontsluiten en schreven hiervoor een strategisch projectdossier. Dit werd goedgekeurd eind december 2015. Dit start halverwege 2016. De website van RLRL zal nog verder uitgebouwd worden tot een heus streekplatform met veel streekinformatie over zowel natuur, natuurrecreatie, biodiversiteit, landschap, erfgoed als sensibilisatieacties.

De AV keurt het jaarverslag 2015 en jaarprogramma 2016 goed. 5. Jaarrekening 2015 – begroting 2016 De jaarrekening 2015 en begroting 2016 worden overlopen aan de hand van een presentatie. 5.1. Jaarrekening 2015 De inkomsten in 2015 bestonden hoofdzakelijk uit gemeentebijdragen, provinciale basis- en projectsubsidies, projectsubsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos, subsidies van TVL, PDPO, VIA, en inkomsten uit de verkoop van wandelkaarten. De uitgaven bestonden voornamelijk uit personeelskosten en kosten verbonden aan de werking van het secretariaat en projectkosten. De vzw heeft op 31/12/15 nog €109.758,65 aan openstaande vorderingen: van handelsdebiteuren (€31.192,00), vorderingen voor nog niet ontvangen toegekende subsidies (IHD, LNE, PDPO,…) waarvoor reeds kosten gemaakt zijn (€57.650,17), en voorraadwaarde (€20.916,48), en is nog €119.636,63 schuldig: aan leveranciers (€33.489,52), personeelsvoorzieningen (€33.687,14), en voorzieningen voor projecten waarvan een deel van de subsidies reeds in 2015 uitbetaald werden (DMN,… ) en de raming van het tekort van 2 jaar. Het boekjaar 2015 wordt afgesloten met een negatief resultaat van €2.470,18 dat opgeteld bij het overgedragen resultaat van 2014 (€173.811,92) aanleiding geeft tot een resultaat van €171.341,74. Samen met de voorzieningen pensioenen en soortgelijke zoals sociaal passief (€75.000), fonds tewerkstelling (100.000€) en voorzieningen voor cofinanciering nieuwe projecten komt dit neer op €396.341,74. Op het einde van 2015 stond er €389.593,28 op de bankrekeningen. Het vermogen van de vzw komt neer op €515.978,37. In het verslag van de erkend accountant over de jaarrekeningen van 2015 wordt aangegeven dat de boekhouding van de vzw werd onderzocht over de periode 01/01/15 t.e.m. 31/12/15 aan de hand van de voorgelegde bewijsstukken. De accountant bevestigt dat de boekhouding is gevoerd volgens de huidige wettelijke normen en dat de balans met balanstotaal van €515.978,37 en de resultatenrekening met een negatief resultaat van €2.470,18 de financiële toestand en de resultaten van de vzw waarheidsgetrouw weergeven. Het negatief resultaat van 2015 is te wijten aan het doorvoeren van een correctie van foutieve boekingen in 2014. Zo werden uitgaven van 2013 voor een bedrag van 28.329,81 euro die toegewezen zijn aan 2014 in dat boekjaar niet verwerkt in de resultatenrekening. Daarenboven werd er voor 147.316,74€ uit 2013 overgedragen naar 2014, maar dat boekjaar werd er 153.740,80 teruggenomen. In de afsluiting van 2015 werden de juiste correcties doorgevoerd: In kost nemen van de provisie 2013 (28.329,81) op 490 Correctie aan de opbrengsten m.b.t. afboekingen 2014 op 493 voor 6.424,06

De correcties hebben geen impact op de liquiditeit of saldo 140 per 31/12/2015, maar de vzw zit wel met vertekeningen in de resultatenrekeningen. Het verlies van het boekjaar geeft een vertekend beeld over het effectieve werkingsresultaat van 2015. De winst op boekjaar 2014 van 71.000 was een te positief beeld van de werking. Er is immers ongeveer 35.000 fout geboekt, waardoor beide boekjaren eigenlijk een winst van om en bij dat bedrag hadden moeten vertonen ipv 71.000 winst en 2.500 verlies. Gelukkig is de vzw niet onderworpen aan vennootschapsbelastingen wat uit zou maken qua fiscale aangiften. 5.2. Begroting 2016 De inkomsten in 2016 zijn begroot op €520.559,83, de transfer van het vorig boekjaar in minder gebracht en bestaande uit gemeentebijdragen (€83.982,50) en provinciale basissubsidies (€255.815,76). Voor 2016 werden ook de subsidiebedragen voor een aantal geplande projecten in 2016 (DMN – LNE – PDPO – IHD – TVL-RV), evenals subsidies Sociale Maribel mee opgenomen. Tevens worden via de verkoop van wandelkaarten (€3.000) en bijdragen van particulieren/verenigingen/besturen aan projecten (€27.000) inkomsten verwacht. De uitgaven in 2016 zijn verdeeld over loonkosten voor een 10-koppig team (€365.000), (4 voltijdse projectmedewerkers, 2 deeltijdse medewerkers (administratief en recreatief medewerker – 60% regime) , 2 de medewerkers in 4/5 , 1 persoon neemt voltijds tijdskrediet en 1 voltijds projectcoördinator voor het strategisch project, werkingskosten (€20.000), aanmaak en helft bedelingskosten van 2 landschapskranten (€24.000), reeds geplande prefinanciering voor subsidieprojecten en andere diverse projectkosten (€84.559,83). De Algemene Vergadering keurt de afrekening van 2015 en de begroting voor 2016 goed. 6.

Kwijting van de bestuurders

De Algemene Vergadering verleent kwijting aan de bestuurders. 7.

Strategisch project ‘Natuur in en rond Mechelen’ – toelichting door Rosan Heremans (NP), Wim De Maeyer (ANB) en Ankatrien Boulanger (RLRL)

De streek in en rond Mechelen kenmerkt zich op ruimtelijk vlak door een sterke verstedelijking weliswaar omringd of doorsneden door belangrijke riviervalleien en open ruimte gebieden. Met dit project willen we groene infrastructuur geïntegreerd gebruiken als strategie om te bouwen aan een regio met een sterke identiteit en een grotere landschappelijke en ecologische kwaliteit. Op basis van de gebundelde streekvisie zullen de respectievelijke gebiedsvisies per deelgebied bestendigd en geïmplementeerd worden op terrein zodat landschap, recreatie, natuur, landbouw, erfgoed, uitgebouwd en verstrekt worden. Doordat verschillende terreinbeheerders hun schouders onder dit project zetten, hebben we de nodige garanties dat er snel concrete resultaten zullen gerealiseerd. Met dit samenwerkingsverband willen we een groene dynamiek op gang trekken in en rond Mechelen. Het project wil de integrale en bovenlokale visie versterken en promoten in de groene rand rond Mechelen over de gemeentegrenzen heen. - We zetten in op het beschermen en verder uitbouwen van bestaande natuuren bosgebieden, parken en landschappen (KLE’s), en zorgen voor duurzame verbindingen. - De aanwezigheid van de rivieren, beschermde landschappen, erfgoedlandschappen, ankerplaatsen en relictzones vormen een uitgelezen kans om groenblauwe verbindingen tot stand te brengen. - Door projecten ruimtelijk met elkaar te verbinden en op elkaar af te stemmen, ontstaat een grotere eenheid, continuïteit en sterkere kwaliteit. - Door verschillende kleine en grotere projecten mee aan te sturen, te coördineren en op de sporen te zetten, ontstaat een ‘groene’ dynamiek in de regio. Deze dynamiek moet het beeld van de Stad Mechelen en haar omgeving als groene omgeving versterken, en de bewoners stimuleren om kennis te maken met de veelzijdige groendomeinen in de omgeving. 8.

Varia

Geen variapunten De vergadering wordt gesloten.

Ankatrien Boulanger, Wnd coรถrdinator

Verslag Raad van Bestuur van 25-02-2016 om 19u te Duffel – Fort van Duffel Aanwezigheden Van de 38 stemgerechtigde leden zijn er 22 vertegenwoordigd (16 aanwezigen en 6 volmachten) en 7 verontschuldigd: Vertegenwoordiger

Organisatie

Aanw

geldig

Aanw

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme – wildbeheer

GROEP B Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP A Provincie- en gemeentebesturen

LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd) Rik Röttger

Provincie Antwerpen

Ingeborg Van Hoof

Gemeente Berlaar

Barbara Maes

Gemeente Bonheiden

Volm1

Kris Van Hoeck

Gemeente Boom

Aanw

Bernadette De Cat

Gemeente Heist-op-den-Berg

Eddy Soetewey

Gemeente Niel

Verontsch

Griet Van Olmen

Gemeente Nijlen

Volm2

Yahya Degirmenci

Stad Lier

Aanw

Katleen Den Roover

Stad Mechelen

Verontsch

Wendy Weckhuysen

Gemeente Rumst

Volm3

Axel Boen

Gemeente Schelle

Volm4

Servaas De Vries

Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Verontsch

Maaike Bradt

Gemeente Willebroek

Aanw

Jan Soors

Natuurpunt

Aanw

Ann Pinceel

Natuurpunt Beheer

Aanw

Luc Swaegers

Natuurpunt De Wielewaal

Paul Anthonis

Natuurpunt Heist-op-den-Berg

Aanw

Bert Delanoeije

Natuurpunt Mechels Rivierengebied (MR)

Aanw

Jan Van Sanden

Natuurpunt MR kern Cassenbroek/Bonheiden

Aanw

Godelieve Janssens

Natuurpunt MR kern Sint-Katelijne-Waver

Aanw

Etienne Larock

Natuurpunt MR kern Willebroek

Aanw

Ludo Bakkovens

Natuurpunt Oude Spoorweg

Aanw

Erik De Keersmaecker

Natuurpunt Rupelstreek

Verontsch

Rita Claes

Natuurpunt Rupelstreek kern Boom-Rumst

Danny Dewelde

Vereniging voor Milieueducatie Provincie Antwerpen

Rutger Steenmeijer

Vereniging voor Natuur en Stedenschoon

René Van Beveren

Algemeen Boerensyndicaat

Verontsch

Evi Van Camp

Boerenbond Arrondissementsraad Antwerpen

Volm5

Wim Blockx

Boerenbond Arrondissementsraad Mechelen

Marc Van Praet

Landelijke Gilden

Aanw

Giel Boey

Groene Kring

Griet Limet

Kempens Landschap

Aanw

Gilles Facon

Toerisme Provincie Antwerpen

Aanw

Karin De Mulder

Toerisme Rupelstreek

Volm6

Stefan Van Linden

Toerisme Scheldeland

Verontsch

Monique Van de Vreken

Gidsenvereniging Scheldelanders

Verontsch

Daniël Vanherbergen

WBE Antwerpen Zuid – Rupelstreek

Aanw

Paul Van Roosbroeck WBE Berg en Dal ADVISERENDE LEDEN (niet stemgerechtigd) Moïra Heyn

Stafmedewerker Regionale landschappen Prov. Antwerpen

Hans De Schrijver

Agentschap voor Natuur en Bos

Verontsch

PERSONEEL RLRL (niet stemgerechtigd) Ankatrien Boulanger

Regionaal Landschap Rivierenland

Aanw

ANDEREN (niet stemgerechtigd) Harry Vermeir Erfgoedraad Sint-Katelijne-Waver Aanw Volmacht aan: 1. J. Van Sanden; 2. R. Röttger 3. M. Bradt; 4. K. Van Hoeck; 5. M. Van Praet; 6. G. Facon.

Voorzitter Rik Röttger opent de vergadering om 19u00 en heet de aanwezigen welkom. 1.

Goedkeuring vorig verslag

Het verslag van de Raad van Bestuur van 07/12/2016 werd goedgekeurd. 2.

Personeel

2.1. Recreatie medewerker – 60% arbeidsregime – 3 dagen per week (di-woe-do) Uit 89 kandidaten voor de functie werd op basis van CV en motivatiebrief een eerste selectie gebeurd. Er legden 12 kandidaten schriftelijk examen af . Bovenop hun schriftelijk examen zagen we als jury (Eveline Sierens – Toerisme Provincie Antwerpen en Maaike Bradt – Schepen Leefmilieu en Toerisme Willebroek) hen in actie tijdens een groepsgesprek. De meningen waren gelijk over 4 sterke communicatieve kandidaten. In combinatie met de resultaten van het examen kozen we uiteindelijk voor iemand die zowel mondeling als schriftelijk haar bewees. Janne Van Camp (start 01/03/2016): opleiding bio-ingenieur (bos en natuurbeheer) – ervaring in organisatie/projecten leiden/in team werken – werkervaring onderzoek labo plantecologie Ugent – medewerker online platform ‘het pratende bos’ - streekkenner en wandelaar (afkomstig uit Duffel) – sociaalvaardig en creatief – sociaal en ecologisch geëngageerd – ervaring met vrijwilligers - GIS. De Raad van Bestuur herbevestigd de goedkeuring tot aanwerving door de Raad van Bestuur van Janne Van Camp (zie ook mail 05/02/2016). 2.2. Start stagiair - jobstudent Stagiair Sarah (8/02 tot 13/05) – Hogeschool Gent, Bio-en Agrotechnologie, Groenmanagement tweede jaar. TAKEN: Amfibieën-overzetkits aanvullen - Zwaluwbrochure finaliseren + opmaak formulier voor op website / Voorbereiding zwaluwinventarisatie zomer / Oeverzwaluwbak + onderhoud / Analyses en terreinonderzoek vleermuizen + wat doen andere + opmaak projectfiche met plan van aanpak / Inventarisatie en controleren van potentiele biotopen bruine vuurvlinder Jobstudent Hans (start 7/03 - 4 weken) – 10,23€/u. TAKEN: Fauna-akkers, GIS-voorbereiding monitoring hagen/houtkanten RLRL, inventarisatie openbare boomgaarden, Baarbeekhoeve – eigen aanplanten boomgaarden – GIS – coördinaten bomen, aanzet brochure hoogstamboomgaard RLRL, voorbereiding groene straat – desktopanalyse Hemiksem, studie naar mogelijkheden voor akkerranden langs recreatieve routes in Nijlen en Heist-op-den-Berg (incl. terreinbezoek + opvraag eigendom), desktopanalyse locaties plantwerken – kaartanalyse… De Raad van Bestuur gaat akkoord met de deeltijdse werkregimes van enkele personeelsleden zoals . 2.3. Extra medewerker - Startjob subsidies Vanuit de meerjarenbegroting, opgemaakt in opdracht van het Dagelijks Bestuur, is het duidelijk dat er maximaal moet ingezet worden op nieuwe projecten te schrijven en zo extra projectsubsidies te verwerven. de Een combinatie van meerdere personeelsleden die 4/5 zullen werken in 2016 en de uitvoering ‘Paard en Landschap’ dat nu wordt opgenomen door een vast personeelslid maakt dat er extra hulp nodig is. De Raad van Bestuur gaat akkoord om Veerle voor minstens 1 jaar aan te werven (juni 2016-juni 2017). Tegelijkertijd zal er een dossier opgemaakt worden voor de aanvraag van subsidies voor het aanwerven van een jongere (-26 jaar) voor onbepaalde duur (startjob) en krijg maximaal 12 maanden tussenkomst in de loonkost - 75% van de loonkosten, maximum 2300 euro per maand. De Raad van Bestuur gaat akkoord met het voorstel van het Dagelijks Bestuur om Veerle voor minstens 1 jaar aan te nemen. 3.

Financieel:

3.1. Jaarrekening 2015 + correctie jaarrekening 2014 In het verslag van de erkend accountant over de jaarrekeningen van 2015 wordt aangegeven dat de boekhouding van de vzw werd onderzocht over de periode 01/01/15 t.e.m. 31/12/15 aan de hand van de voorgelegde bewijsstukken. De accountant bevestigt dat de boekhouding is gevoerd volgens de huidige

wettelijke normen en dat de balans met balanstotaal van €515.978,37 en de resultatenrekening met een negatief resultaat van €2.470,18 de financiële toestand en de resultaten van de vzw waarheidsgetrouw weergeven. Het negatief resultaat van 2015 is te wijten aan het doorvoeren van een correctie van foutieve boekingen in 2014. Zo werden uitgaven van 2013 voor een bedrag van 28.329,81 euro die toegewezen zijn aan 2014 in dat boekjaar niet verwerkt in de resultatenrekening. Daarenboven werd er voor 147.316,74€ uit 2013 overgedragen naar 2014, maar dat boekjaar werd er 153.740,80 teruggenomen. In de afsluiting van 2015 werden de juiste correcties doorgevoerd: - In kost nemen van de provisie 2013 (28.329,81) op 490 - Correctie aan de opbrengsten m.b.t. afboekingen 2014 op 493 voor 6.424,06 De correcties hebben geen impact op de liquiditeit of saldo 140 per 31/12/2015, maar de vzw zit wel met vertekeningen in de resultatenrekeningen. Het verlies van het boekjaar geeft een vertekend beeld over het effectieve werkingsresultaat van 2015. De winst op boekjaar 2014 van 71.000 was een te positief beeld van de werking. Er is immers ongeveer 35.000 fout geboekt, waardoor beide boekjaren eigenlijk een winst van om en bij dat bedrag hadden moeten vertonen ipv 71.000 winst en 2.500 verlies. Gelukkig is de vzw niet onderworpen aan vennootschapsbelastingen wat uit zou maken qua fiscale aangiften. Het Dagelijks Bestuur wenst dan ook de samenwerking met de huidige boekhouder op te zeggen en op zoek te gaan naar een nieuw kantoor. De Raad van Bestuur gaat akkoord met het zoeken naar een nieuwe boekhouder. 3.2. Begroting 2016 De inkomsten in 2016 zijn begroot op €520.559,83, de transfer van het vorig boekjaar in minder gebracht en bestaande uit gemeentebijdragen (€83.982,50) en provinciale basissubsidies (€255.815,76). Voor 2016 werden ook de subsidiebedragen voor een aantal geplande projecten in 2016 (DMN – LNE – PDPO – IHD – TVL-RV), evenals subsidies Sociale Maribel mee opgenomen. Tevens worden via de verkoop van wandelkaarten (€3.000) en bijdragen van particulieren/verenigingen/besturen aan projecten (€27.000) inkomsten verwacht. De uitgaven in 2016 zijn verdeeld over loonkosten voor een 10-koppig team (€365.000), (4 voltijdse projectmedewerkers, 2 deeltijdse medewerkers (administratief en recreatief medewerker – 60% regime) , 2 medewerkers in 4/5de, 1 persoon neemt voltijds tijdskrediet en 1 voltijds projectcoördinator voor het strategisch project, werkingskosten (€20.000), aanmaak en helft bedelingskosten van 2 landschapskranten (€24.000), reeds geplande prefinanciering voor subsidieprojecten en andere diverse projectkosten (€84.559,83). De Raad van Bestuur keurt het voorstel tot begroting voor 2016 goed. 4.

Jaarverslag 2015 – Jaarprogramma 2016

Het jaarverslag 2015 - jaarprogramma 2016 wordt toegelicht aan de hand van een fotopresentatie. Het document is opgebouwd rond de grote thema’s ‘natuurbehoud en landschapszorg’, ‘recreatief medegebruik en natuurrecreatie’ en ‘natuureducatie en sensibilisatie’. De meeste projecten worden in 2016 verdergezet rekening houdend met de visie van RLRL. Het jaaroverzicht 2015 is ook beknopt weergegeven in een brochure die werd overhandigd aan alle aanwezigen. In 2016 zijn er enkele nieuwe projecten en/of projectbenaderingen: heropname project bruine vuurvlinder, aanvullen amfibieoverzetkits naargelang de nood bij de verschillende Hyla overzetgroepen, uittesten van verschillende zaadmengsels bij enkele imkers ter voorbereiding van een duurzaam project met imkers, administratieve vereenvoudiging van ‘knotboom zoekt kachel’-project, aanwerving deeltijdse recreatieve medewerker inclusief heropname (wandel)recreatieve projecten, voorbereiding opleidingsreeks ‘Heidekenner’, draagvlakverbredingsproject van LNE, ANB en VLM bij verschillende groentetelers onderzoek laten doen naar bodemleven en bodemvruchtbaarheid, PDPO project ‘Paard en Landschap’, verderzetting deelname IMAGO project, Landschapspark Pallieterland, kennisverspreiding en ontwikkelen gebruik van het ESD-concept binnen de werking van de RL'en op basis van studie INBO - case Regionaal Landschap Rivierenland, aanwerven projectcoördinator strategisch project Natuur in en rond Mechelen, uitbouw website tot streekplatform… De Raad van Bestuur neemt nota van de nieuwe (boven)lokale projecten.

Varia - data Raden van Bestuur 2016 -

Dinsdag 7 juni 2016 – locatie Lier (onder voorbehoud) Woensdag 21 september 2016 Donderdag 8 december 2016

De volgende Raad van Bestuur is op dinsdag 7 juni om 19u – Lier (te bevestigen) De vergadering wordt gesloten. Rik RÖTTGER Bert Delanoeije voorzitter ondervoorzitter

Verslag Raad van Bestuur van 07-06-2016 om 19u te Lier – Raadzaal Aanwezigheden Van de 38 stemgerechtigde leden zijn er 20 vertegenwoordigd (13 aanwezigen en 7 volmachten) en 3 verontschuldigd: Vertegenwoordiger

Organisatie

Aanw

geldig

Aanw

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme – wildbeheer

GROEP B Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP A Provincie- en gemeentebesturen

LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd) Rik Röttger

Provincie Antwerpen

Ingeborg Van Hoof

Gemeente Berlaar

Barbara Maes

Gemeente Bonheiden

Kris Van Hoeck

Gemeente Boom

Bernadette De Cat

Gemeente Heist-op-den-Berg

Eddy Soetewey

Gemeente Niel

Griet Van Olmen

Gemeente Nijlen

Rik Verwaest

Stad Lier

Katleen Den Roover

Stad Mechelen

Wendy Weckhuysen

Gemeente Rumst

Axel Boen

Gemeente Schelle

Servaas De Vries

Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Maaike Bradt

Gemeente Willebroek

Jan Soors

Natuurpunt

Ann Pinceel

Natuurpunt Beheer

Aanw

Luc Swaegers

Natuurpunt De Wielewaal

Aanw

Paul Anthonis

Natuurpunt Heist-op-den-Berg

Bert Delanoeije

Natuurpunt Mechels Rivierengebied (MR)

Volm1

Jan Van Sanden

Natuurpunt MR kern Cassenbroek/Bonheiden

Volm2

Godelieve Janssens

Natuurpunt MR kern Sint-Katelijne-Waver

Aanw

Etienne Larock

Natuurpunt MR kern Willebroek

Volm3

Ludo Bakkovens

Natuurpunt Oude Spoorweg

Aanw

Erik De Keersmaecker

Natuurpunt Rupelstreek

Volm4

Rita Claes

Natuurpunt Rupelstreek kern Boom-Rumst

Aanw

Danny Dewelde

Vereniging voor Milieueducatie Provincie Antwerpen

Aanw

Rutger Steenmeijer

Vereniging voor Natuur en Stedenschoon

René Van Beveren

Algemeen Boerensyndicaat

verontsch

Evi Van Camp

Boerenbond Arrondissementsraad Antwerpen

verontsch

Wim Blockx

Boerenbond Arrondissementsraad Mechelen

Marc Van Praet

Landelijke Gilden

Aanw

Giel Boey

Groene Kring

verontsch

Griet Limet

Kempens Landschap

Volm5

Gilles Facon

Toerisme Provincie Antwerpen

Aanw

Karin De Mulder

Toerisme Rupelstreek

Aanw

Marilou Dubois

Toerisme Scheldeland

Volm6

Monique Van de Vreken

Gidsenvereniging Scheldelanders

Volm7

Daniël Vanherbergen

WBE Antwerpen Zuid – Rupelstreek

Paul Van Roosbroeck WBE Berg en Dal ADVISERENDE LEDEN (niet stemgerechtigd) Moïra Heyn

Stafmedewerker Regionale landschappen Prov. Antwerpen

Hans De Schrijver

Agentschap voor Natuur en Bos

Aanw

PERSONEEL RLRL (niet stemgerechtigd) Ankatrien Boulanger

Regionaal Landschap Rivierenland

Aanw

ANDEREN (niet stemgerechtigd) Harry Vermeir Erfgoedraad Sint-Katelijne-Waver Aanw Volmacht aan: 1. R. Röttger; 2. G. Janssens; 3. A. Pinceel 4. R. Claes; 5. M. Van Praet; 6. G. Facon; 7. K. De Mulder.

Voorzitter Rik Röttger opent de vergadering om 19u15 en heet de aanwezigen welkom. 1. Voorstelling Natuurpunt De Wielewaal – Lier Luc Swaegers licht aan de hand van een presentatie de werking en projecten toe van Natuurpunt De Wielewaal. 2.

Goedkeuring vorig verslag

Het verslag van de Raad van Bestuur van 25/02/2016 werd goedgekeurd. 3.

Personeel

3.1. Startjob – subsidieaanvraag We kregen bericht dat onze aanvraag op de wachtlijst staat. Hoe gebeurde de selectie? De oproep van startjob was een groot succes. Het SFSCW kreeg een aanvraag van ruim 95 organisaties voor een tussenkomst in een arbeidsovereenkomst onbepaalde duur. Bijgevolg gebeurde de selectie als volgt:  Om meer plaatsen toe te kennen beslisten ze om maximum 0,8 vte toe te kennen aan de organisaties die een tussenkomst aanvroegen voor een arbeidsovereenkomst onbepaalde duur.  Ze verdeelden de 40 vte over de verschillende deelsectoren in de socioculturele sector op basis van het aantal werknemers en het aantal organisaties in die sector.  Daarna verdeelden ze de kandidaturen die voldeden aan alle criteria per deelsector. De vte van de deelsectoren waar minder aanvragen waren dan dat er plaatsen waren voor die deelsector, werden opnieuw verdeeld over de andere deelsectoren.  Vervolgens gebeurde een geheime loting binnen de deelsectoren waar er meer aanvragen dan plaatsen waren. In de deelsector Antwerpse regionale landschappen kreeg RL De Voorkempen de subsidies toegewezen. Voor RLRL is dit zeer spijtig omdat de aanwerving van Veerle hiermee kon gebeuren. De Raad van Bestuur neemt nota van deze procedure en betreurt de gemiste opportuniteit voor RLRL. 3.2. Aanwerving projectleider SP Natuur in en rond Mechelen Een kort overzicht van de aanwervingsprocedure:  er waren 42 kandidaten voor de vacature  na selectie op basis van cv en motivatiebrief werden er 10 mensen uitgenodigd voor een groepsgesprek (inclusief thuisopdracht - presentatie) en een individueel gesprek.  Juryleden: Bert Delanoeije (Natuurpunt/ondervoorzitter RLRL) – Rosan Heremans (Natuurpunt) – Wim De Maeyer (Agentschap Natuur en Bos) en Ankatrien Boulanger (wnd coordinator RLRL) Op basis van de resultaten van deze proeven koos de jury voor Myrtle Verhaeven: Mechelaar - bioloog momenteel werkzaam als doctoraal onderzoeker aan de vakgroep Landbouweconomie - communicatief en vlot in de omgang – planmatig en georganiseerd - ondernemend – GIS. De Raad van Bestuur herbevestigd de goedkeuring tot aanwerving door de Raad van Bestuur van Myrtle Verhaeven (zie ook mail 26/04/2016). 3.3. Jobstudent zomer Er meldde zich al 1 kandidaat spontaan aan om bij RLRL een vakantiejob te doen. Valerie Adriaens heeft vorig jaar ook bij ons gewerkt. Ze zou kunnen starten op 4 juli 2016 (10,23€/u), voor 4 weken en mogelijke taken zijn: zwaluwinventarisatie, monitoring kunstnesten, voorbereiding monitoring lineaire houtige KLE’s, resultaten monitoring poelen in waarnemingen.be, afwerking aanvulling overzetkits, Inventarisatie van openbare boomgaarden… De Raad van Bestuur gaat akkoord met de aanwerving van jobstudenten tijdens de zomer ter ondersteuning van de projecten. 4.

Financieel

4.1. Tussentijds overzicht Ankatrien geeft een overzicht van de inkomsten en uitgaven van januari tot mei. In totaal ontving RLRL 359.663,52€ aan inkomsten door Lidgeld 14 gemeenten, Saldo en voorschot Sociale Maribel, Terugbetaling educatief verlof, Voorschot project Bodem doorgrond, restfinanciering projecten (nog niet volledig) en basissubsidies provincie (6 juni 2016). In totaal werd er tot eind mei 172.603,7€ waarvan 64% personeelskosten, en rest naar communicatieprojecten, landschapsprojecten en algemene werking (13%). De Raad van Bestuur neemt nota van het tussentijds financieel verslag. 5.

Projecten

5.1. Lopende projecten De lopende projecten worden toegelicht aan de hand van een fotopresentatie. Bruine vuurvlinder: organisatie feest van de bruine vuurvlinder i.s.m. RLNH en NP HODB e.a. Amfibieoverzetkits: aangevuld bij alle Hyla overzetgroepen naargelang de nood Imkers: contact met enkele imkers, inzaaien verschillende zaadmengsels Opstart project Bodem doorgrond: contact met proefstation – boerenbond… draagvlakverbredingsproject van LNE, ANB en VLM bij verschillende groentetelers onderzoek laten doen naar bodemleven en bodemvruchtbaarheid Akkerranden: hoe gaan we nu verder op een duurzame manier Fauna-akkers: overleg met Antwerpse RL en WBE – hoe gaan we verder, o.a. hoe financieren we zaad PDPO Paard en Landschap: opstart in andere RL’en, lancering fotowedstrijd… Landschapszorg: aanplanten seizoen 2015-2016, dreven (zeer veel interesse), veel aanvragen voor hoogstamboomgaarden, poelen (Nete-meander herstel?), poelenmonitoring, Overleg en afspraken en samenwerking met andere RL’en i.v.m. administratieve vereenvoudiging van ‘knotboom zoekt kachel’-project Landschapspark Pallieterland Educatieve en publieksactiviteiten: opening toeristisch seizoen Rupelstreek, opening volkstuin in Schelle, viering natuurreservaat Niels Broek, open boomgaardendag te Berlaar, Bioplanet Mechelen – opening gemeenteboomgaard HodB, Feest van de Bruine Vuurvlinder, Opening Stombaarshoekpad Koningshooikt Startmoment 28 mei Lamot – Strategisch Project Mechelen Infomarkt IHD project interfluvium van de Netes te Kessel … 5.2. Nieuwe projectdossiers In kader van de provinciale projectoproep van Dienst Milieu en Natuur diende RLRL 3 dossiers in: Vergroening op school, Landschap als beleving, en In kader van PDPO leven er verschillende projectideeën rond streekfruit, recreatie en water, model Landschapsonderhoud (in samenwerking met de Antwerpse Regionale Landschappen – Moira werkt dit uit), monumentale bomen… Tijdens de volgende maanden zal er beslist worden welke projecten uitgewerkt en ingediend zullen worden naar het gemeenschappelijk dossier. De Raad van Bestuur neemt nota van de (mogelijke) nieuwe projectdossiers. 6. Ecosysteemdiensten in Regionaal Landschap Rivierenland Het INBO (Maarten Stevens en Helen Michels) presenteert de eerste resultaten van hun bevindingen voor Rivierenland. Achtergrond: Vlaanderen is een kleine, verstedelijkte regio waar de natuur en dus de levering van ecosysteemdiensten onder druk staat. Ecosysteemdiensten zijn de voordelen die de maatschappij van de natuur – van ecosystemen – ontvangt, zoals voedselproductie, klimaatregulatie, bestuiving door insecten, bescherming tegen overstromingen, luchtzuivering of groene ruimte voor recreatie. Het INBO onderzocht de toestand en trend van 16 ecosysteemdiensten in Vlaanderen, en stelde vast dat voor 15 van de 16 diensten het aanbod momenteel niet voldoet aan de maatschappelijke vraag. Bovendien is voor de helft van die ecosysteemdiensten het aanbod de voorbije jaren nog verder gedaald. Het volgende natuurrapport zal de toepassingsmogelijkheden van het ecosysteemdienstenconcept op verschillende schaalniveaus in Vlaanderen behandelen (). Het ecosysteemdienstenconcept kan overheden, bedrijven en organisaties

helpen bij het maken van beslissingen omtrent milieu, biodiversiteit en duurzaamheid. De toepassing van het concept staat echter nog in zijn kinderschoenen. Het natuurrapport wil daarom een leidraad bieden om met ecosysteemdiensten aan de slag te gaan. Een aantal gevalstudies moeten daarbij de mogelijkheden van het concept op verschillende schaalniveaus demonstreren. De focus van het rapport ligt op de rol die de Regionale Landschappen kunnen spelen als intermediaire organisatie in het natuuren landschapsbeleid in Vlaanderen. Hiervoor werd een gevalstudie uitgewerkt binnen het Regionaal Landschap Rivierenland. Hoe kan je gebruik maken van het ecosysteemdienstenconcept in bovenlokale visievorming?

De Raad van Bestuur luistert aandachtig en met veel interesse naar de presentatie. 7. Varia Geen variapunten De volgende Raad van Bestuur is op woensdag 21 september 19u30 â&#x20AC;&#x201C; locatie te bevestigen De vergadering wordt gesloten. Rik RĂ&#x2013;TTGER voorzitter

Bert Delanoeije ondervoorzitter

Verslag Raad van Bestuur van 21-09-2016 om 20u te Nijlen – Raadzaal Aanwezigheden Van de 38 stemgerechtigde leden zijn er 27 vertegenwoordigd (16 aanwezigen en 11 volmachten) en 3 verontschuldigd: Vertegenwoordiger

Organisatie

Aanw

geldig 1

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme – wildbeheer

GROEP B Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP A Provincie- en gemeentebesturen

LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd) Rik Röttger

Provincie Antwerpen

Aanw

Ingeborg Van Hoof

Gemeente Berlaar

Verontsch

Barbara Maes

Gemeente Bonheiden

Aanw

Kris Van Hoeck

Gemeente Boom

Volm1

Bernadette De Cat

Gemeente Heist-op-den-Berg

Eddy Soetewey

Gemeente Niel

Volm2

Griet Van Olmen

Gemeente Nijlen

Aanw

Rik Verwaest

Stad Lier

Katleen Den Roover

Stad Mechelen

Aanw

Wendy Weckhuysen

Gemeente Rumst

Axel Boen

Gemeente Schelle

Servaas De Vries

Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Aanw

Maaike Bradt

Gemeente Willebroek

Volm3

Jan Soors

Natuurpunt

Volm4

Ann Pinceel

Natuurpunt Beheer

Volm5

Luc Swaegers

Natuurpunt De Wielewaal

Volm6

Stefan Janssens

Natuurpunt Heist-op-den-Berg

Aanw

Bert Delanoeije

Natuurpunt Mechels Rivierengebied (MR)

Volm7

Jan Van Sanden

Natuurpunt MR kern Cassenbroek/Bonheiden

Volm8

Godelieve Janssens

Natuurpunt MR kern Sint-Katelijne-Waver

Aanw

Etienne Larock

Natuurpunt MR kern Willebroek

Aanw

Ludo Bakkovens

Natuurpunt Oude Spoorweg

Aanw

Francis Mertens

Natuurpunt Rupelstreek

Aanw

Rita Claes

Natuurpunt Rupelstreek kern Boom-Rumst

Verontsch

Danny Dewelde

Vereniging voor Milieueducatie Provincie Antwerpen

Rutger Steenmeijer

Vereniging voor Natuur en Stedenschoon

Wim Geens

Algemeen Boerensyndicaat

Evi Van Camp Wim Blockx

Volm9

Boerenbond Arrondissementsraad Antwerpen

Aanw

Boerenbond Arrondissementsraad Mechelen

Verontsch

Marc Van Praet

Landelijke Gilden

Aanw

Giel Boey

Groene Kring

Griet Limet

Kempens Landschap

Aanw

Gilles Facon

Toerisme Provincie Antwerpen

Aanw

Karin De Mulder

Toerisme Rupelstreek

Aanw

Marilou Dubois

Toerisme Scheldeland

Volm10

Monique Van de Vreken

Gidsenvereniging Scheldelanders

Volm11

Flor Jacobs

WBE Antwerpen Zuid – Rupelstreek

Aanw

Paul Van Roosbroeck WBE Berg en Dal ADVISERENDE LEDEN (niet stemgerechtigd) Moïra Heyn

Stafmedewerker Regionale landschappen Prov. Antwerpen

Hans De Schrijver

Agentschap voor Natuur en Bos

Aanw

PERSONEEL RLRL (niet stemgerechtigd) Ankatrien Boulanger

Regionaal Landschap Rivierenland

Aanw

ANDEREN (niet stemgerechtigd) Harry Vermeir Erfgoedraad Sint-Katelijne-Waver Aanw Volmacht aan: 1. R. Röttger; 2. K. Den Roover; 3. G. Van Olmen; 4. S. Janssens; 5. E. Larock; 6. L. Bakkovens; 7. F. Mertens; 8. G. Janssens; 9. G. Facon; 10. G. Limet; 11. K. De Mulder

Voorzitter Rik Röttger opent de vergadering om 20u en heet de aanwezigen welkom. 1. Voorstelling Masterplan Toerisme en Recreatie - Gemeente Nijlen De gemeente Nijlen startte begin 2016 met het opstellen van een Masterplan Toerisme en Recreatie. De opmaak van dit masterplan is een rechtstreekse uitvoering van de herziening van het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan. Deze visie op toerisme en recreatie heeft als doel één samenhangend verhaal te vormen dat de gemeente Nijlen met al haar troeven en faciliteiten op de kaart wil zetten. De bestaande toeristisch-recreatieve structuur wordt geïnventariseerd en geëvalueerd. Waar nodig zullen nieuwe impulsen worden voorgesteld. Verder wordt er gefocust op het optimaliseren van de netwerken die zowel de eigen deelgebieden als deze van de randgemeenten verbinden. Het masterplan zal kansen benoemen en een overkoepelende visie uitzetten, maar geeft ook de acties aan die nodig zijn om de toeristisch-recreatieve infrastructuur van het gebied te verbeteren op lange en korte termijn. Regionaal Landschap Rivierenland maakt deel uit van de stuurgroep. 2.

Goedkeuring vorig verslag

Het verslag van de Raad van Bestuur van 07/06/2016 werd goedgekeurd. 3.

Personeel

3.1. Aanvragen tijdskrediet Achtergrondinformatie wetgeving tijdskrediet: als de organisatie op 30 juni van het jaar voorafgaand aan het jaar van de aanvraag ten hoogste 10 hoofden heeft dan is de organisatie niet verplicht tijdskredietaanvragen goed te keuren maar mag ze dit. RLEL telde 7 hoofden op 30/6/15. Er geldt dus geen algemeen recht op tijdskrediet (sowieso niet voor leidinggevende) RLRL ontving 2 aanvragen voor 2017. 1. Elly Vaes vraagt 1/5 tijdskrediet voor 2017 – zonder motief. Ze kan dit maximaal 60 maanden in 1/5 tijdskrediet opnemen. Elly nam reeds 12 maanden op in 2016 en voldoet dus aan de voorwaarden. 2. Martine Couvreur stuurde een brief met meerdere vragen tot tijdskrediet: a. Voor 2017 voltijds tijdskrediet met motief – zorg kind tot 8 jaar: max. 36 maanden, Martine heeft nu 24 maanden opgenomen en kan dus nog 12 maanden nemen. b. Voor 2018 voltijds tijdskrediet zonder motief: c. Voor 2019 voltijds tijdskrediet – nog afhankelijk van veranderende wetgeving De aanvragen werden besproken op 4/7/2016, het eerste Dagelijks Bestuur na 30/6/2016. Het DB keurde de aanvraag van Elly goed. Over de aanvraag van Martine geraakte het DB niet eens. Zo moet onder meer aanvragen voor verschillende jaren apart door de werknemer aangevraagd worden. Om die reden weigert het DB de aanvragen voor 2018 en 2019. Het DB stelde verder voor dat voorzitter Rik contact opnam met Martine om verschillende opties na te gaan en te polsen naar haar toekomstplannen. Tot op heden is er nog geen definitief akkoord tussen beide partijen overeengekomen. Voorzitter Rik vraagt aan de Raad van Bestuur om het DB het mandaat te geven om hier verder mee te gaan en een oplossing met zicht op de toekomst te bekomen. De Raad van Bestuur neemt nota van de wetgeving en de aanvragen. De Raad van Bestuur gaat akkoord met de goedkeuring van de aanvraag van tijdskrediet door Elly Vaes voor 2017. Met betrekking tot de aanvraag van Martine staat de Raad van Bestuur achter het standpunt van het Dagelijks Bestuur en kan de aanvraag niet zo maar goedkeuren. De Raad van Bestuur gaat akkoord dat de beslissing i.v.m. de aanvraag tot tijdskrediet door Martine Couvreur voor 2017 uitgesteld wordt en geeft het mandaat aan het Dagelijks Bestuur om haar toekomstplannen en mogelijke opties verder te bespreken. De Raad van Bestuur gaat akkoord met het weigeren van de aanvragen voor 2018 en 2019 zoals nu ingediend wegens administratieve redenen. 3.2. Aanvraag stageplaats Echo vzw RLRL ontving een aanvraag tot stageplaats van vzw Echo. Zij begeleiden cliënten die een tijd uit het werkveld zijn en opnieuw een opstap richting werk willen maken aan de hand van een werkervaring stage. Ilse Wauters uit Kontich was op zoek naar een stageplaats in de functie van educatief medewerker/landschapsanimator. Na een verkennend gesprek werd er besloten om haar op proef (6 weken) te laten starten op 12 september tot 22

oktober (halftijds) om de landschapsprojecten (Charlotte – Veerle) te ondersteunen. Het DB keurde de aanvraag goed op 4/7/2016. De Raad van Bestuur gaat akkoord met de aanvraag tot stageplaats van Ilse Wauters. 3.3. VIA medewerker Provincie Antwerpen Vanaf 1 november 2016 neemt Moira een nieuwe functie op binnen de Provincie Antwerpen als medewerker Landschapsbeelden. Daardoor zal er een nieuwe VIA medewerker voor de Antwerpse Regionale Landschappen gezocht moeten worden. Binnenkort zitten de coördinatoren samen met Provincie Antwerpen om het profiel van die functie te (her)bekijken. Ter informatie, de Antwerpse Regionale Landschappen krijgen 41.000€ van Vlaanderen voor deze functie en Provincie Antwerpen paste tot op heden het resterende bedrag voor het loon/werking van Moira bij. De Raad van Bestuur neemt nota van het vertrek van Moira Heyn als VIA medewerker. 4.

Financieel 4.1. Overzicht ingediende projectdossiers ste LNE draagvlakverbreding: deadline 1 jury 14 juni 2016 – 2 dossiers ingediend: Boerderij & Biodiversiteit de (niet weerhouden); Zaad van Hier (weerhouden) + deadline 2 jury 14 september 2016 (budget: totaal 10.600€ - 7.500€ subsidies). Samenvatting: educatie en experimenteren met inzaaien percelen met kruidenrijk grasland zaden uit de omgeving in plaats van 10 jaar verschralen TVL Impulsprogramma Wandelen en Fietsen: ingediend op 20 juni 2016: Mechelen en Rupelstreek: op maat van gezinnen (partners: TPA – Stad Mechelen – Toerisme Rupelstreek – logieaanbieders uit de streek), aanleveren extra stukken tegen 1 september 2016 (budget: 110.000€ - 66.000€ subsidies). Samenvatting: gezinsvriendelijk recreatieaanbod verbeteren in de groene rand rond Mechelen en Rupelstreek om (internationaal) verblijfstoerisme te stimuleren Trage Wegen Rupelstreek: Offerte opgemaakt voor inventarisatie + evaluatie trage wegen TW in 3 deelgebieden (link met Gebiedsprogramma Rupelstreek – Planbegeleidingscommissie) - deadline 5 september 2016 (budget: 22.853€ - 100% subsidies) PDPO Provincie Antwerpen (deadline 11/8): RLRL is betrokken bij 2 dossiers (1) Vergroen je voortuin (promotor Innovatiesteunpunt Boerenbond + gemeenten Heist-op-den-Berg – Duffel – Boechout - Landelijke Gilden, Velt, tuinhier, Erasmus Hogeschool en Hogent Landschapsarchitectuur…). Samenvatting: Participatie met burgers om de leefkwaliteit en de sociale cohesie tussen de bewoners te verbeteren door hun voortuinen collectief en kwalitatief in te vullen. (budget: totaal 142.000€ - 65% PDPO – 35% BB – 10% RLRL) (2) iLandschap (promotor RLKGN – RLDV – RLSD). Samenvatting: kennis en ondersteuning van landschapsonderhoud bij gemeenten door een tijds- en kosten efficiënte reorganisatie en automatisatie van regulier onderhoud (budget totaal 198.625€ - 65% subsidies – budget RLRL 42.000€ - 27.000€ PDPO – 3500€ gemeenten – 11.000€ RLRL). Gezocht in november-december – 2 à 3 pilootgemeenten in Rivierenland.

De Raad van Bestuur neemt nota alle ingediende projecten en wenst RLRL proficiat met de reeds goedgekeurde projecten. 5.

Projecten

5.1. Lopende projecten De lopende projecten worden toegelicht aan de hand van een fotopresentatie gemaakt door de projectmedewerkers. Het betreft slechts een greep uit de lopende projecten: Natuur.huis De Paardenstal Boom: Opmaak plan heraanleg buitenomgeving + restauratie muur tunnelboog Boomsestraat Zwarte Populier Muizen: Voorlopige bescherming en derde snoeifase Beekbegeleidende knotessenrij Diedonken: Start opmaak beheerplan en eerste snoei Hagen, heggen en houtkanten: Ca 29 aanvragen komend plantseizoen Hoogstamboomgaarden: Ca 19 aanvragen komend plantseizoen Basisschool Heilig-Hart Koningshooikt: uitvoering plan ‘Vergroening op School’

Sint-Michielspark, Sint-Katelijne-Waver: ondersteuning uitvoering parkbeheerplan (hoogstamboomgaard, vlindertuin, poel) Open boomgaardendag (5-6-2016 – Berlaar): i.s.m. Natuurpunt afd. De Wielewaal, Velt vzw, Imkersvereniging St-Ambrosius / communicatie, opmaak flyer fietslus, infostand en kinderactiviteit Poelen: op de planning terreinbezoeken nieuwe aanvragen: Kessel – Heffen – Heist-od-Berg- Nijlen / locaties nieuwe of te herstellen poelen: Duffel – SKW – Gestel – Mechelen – SKW PDPO Paard en Landschap: Inspiratiedagen Zele & Limburg / Opstellen inrichtingsplannen + terreinbezoeken / Projecttoelichting en bespreking Dienst Stedenbouwkundige Beroepen POA / Op de planning: Inrichting voorbeeldbedrijven Interfluvium van de Netes: Terreinbezoeken bij 15 eigenaars n.a.v. infomarkt op 14/4 + binnen perimeter LSBP Kesselse Heide – Het Goor: inschatten potenties BO Botanisch Beheer voor alle graslanden in landbouwgebruik i.s.m. bedrijfsplanner VLM + deelname werkatelier OC Kleine Nete (4/7 Landschapspark Pallieterland: 29 juni – eigenaarsoverleg + 14 september – input bewoners + RLRL speelbos – volkstuin… Zwaluwen: Zwaluwworkshops: (2x) Basisschool De Kade Boom en (2x) Ecohuis ‘t Kleibrood Boom + Rijmenam: infoavond (i.s.m. gemeente), terreincontrole aanvragen huiszwaluwen, uitwerken voorstellen plaatsing kunstnesten + Kerk Hombeek: terreinbezoek, inrichting stellinggaten voor gierzwaluwen + op de planning: Uitvoering Rijmenam / Inrichting kerk Hombeek Akkerranden: Terreincontroles + plaatsen infoborden + Uitwerken projectnota duurzame doorstart project 2017 + op de planning: Projecttoelichting akkerranden bij verschillende gemeenten project Bodem doorgrond: Terreinbezoeken bij vijf tuinbouwers (Lier –Mechelen – Rumst) + bodemstaalnames i.s.m. ILVO + op de planning: Bespreking resultaten bodemonderzoek + infomoment Zaadproject: Testcases: imkers HODB –Bonheiden + Zorro site Mechelen (!) Speelbossen: opstart samenwerking BG AZ - overleg – participatie – 1 plan – beheerplan ANB – uitvoering – locaties Willebroek, Duffel, Lier, SKW, Boom Wandelregio Rivierenland: Rolstoelwandeling Barebeekvallei (Natuurpunt) + Nieuwe route wandellus Waverwoud + Knelpunten wandelnetwerk Kleiputten Terhagen / Gevaarlijke afdaling trage weg ReetTerhagen + Inwandeling nieuwe route Stombaertshoekpad + Torenbezoek mogelijk project met Toerisme Mechelen + Afval in de Oude Netarm (Rumst) - Budgetwijziging Wandelregio Rivierenland – TVL - Deadline 30/6/2016 = GOEDGEKEURD Communicatie - draagvlakverbreding: Landschapskrant: thema erfgoed en streekidentiteit / Vernieuwen brochure landschapsanimator – landschapsloket / Folder Plant-aan-laan / Ontwerp ARL infostand i.s.m. Luca Arts Hogeschool in Genk / Opstart activiteit Erfgoeddag - Thema ‘landschapszorg’ / Microavontuur: stiltewandeling / Projectcommunicatie / Inhuldiging Poel d’Elzen 16/6/16 + Hoevefeesten Kessel 03/07/16 + Heidefeesten 28/8/16 + Dag van de Landbouw 18/09/16 Strategisch Project Natuur in en rond Mechelen (start 4 juli 2016): o Juli en augustus: Kennismaking diverse actoren binnen en buiten projectgebied en terreinbezoeken + Startmoment Ruimte Vlaanderen + Start inventarisatieoefening lopende (plan)processen, projecten en stakeholders o Sept-Okt-Nov: Samenstellen en opstart stuur- en projectgroep + opstart ‘Kauwendaal’-werkgroep / Verderzetting inventarisatieoefening / Overlegmomenten met provinciale en gemeentelijke diensten, Vlaamse overheid, lokale stakeholders… Rondgang gemeenten en andere actoren (Boerenbond, Natuurpunt, ANB ikv Sigma…) voor voorstelling project / Uitwerken communicatieplan …

De Raad van Bestuur neemt nota van de lopende projecten. 6. Projecten in de lift Akkerranden: samenvatting inhoud nota: taken RLRL: Advies op maat / expertise / contact / overleg / afstemming / uitwerking / terreinbezoeken / realisatie / communicatie /sensibilisatie VLM: contact landbouwers / terreinbezoeken / afstemming bedrijfsvoering / optie BO Gemeente voorziet budget per jaar 0,2€ per m² akkerrand voor zaad en vergoeding (toelichting wordt gegeven aan gemeenten de volgende maanden) Hellebrug – Herenbossen / Grote Nete

Uitwerken voorstel recreatietraject in opdracht van ANB en WenZ: GIS-analyse + kaartenanalyse, terreinbezoeken (2 dagen): in beeld brengen traject + huidige toestand voorgestelde route door studiebureau, omgeving, knelpunten,… + opstart brainstormsessies inrichting met gemeenten, Natuurpunt, landbouw,… Natuur op de toren aanleiding slechtvalken op de Sint Romboutstoren / vraag van Toerisme Mechelen – samen een educatief en sensibiliserend project opzetten rond natuur op de toren Voorstel o LUIK A: natuur op de toren: Fase 1 informatie verzamelen rond slechtvalken en andere natuur/soorten op de toren – WIE? o LUIK B: de toren als baken in de groene rand rond Mechelen (link strategisch project) Zot van Patrijs Vlaams niveau: patrijzenwerkgroep = denktank patrijs / patrijsjacht Provincie Antwerpen: PDPO Zot van Patrijs: o Partners: HVV (promotor) RLDV – RLKGN – HH (copromotor) RLRL – ABS – BB (partner) o Doel: kennis en draagvlak rond faunavriendelijk beheer verhogen bij jagers en landbouwers o RL’en: kennisuitwisseling, advisering terreinmaatregelen – zaadmengsels - habitatverbetering, infomomenten en workshops bijwonen, communicatie De Raad van Bestuur neemt nota van de projectdossiers in de lift. 7. Nota dienstverlening RLRL - draft Uitgangspunt: Wat doet RLRL wel en wat niet? 3 luiken: Basisdienstenpakket (lidgeld): Landschapsloket / Biodiversiteitsloket / Natuurrecreatie in de streek / Educatieve acties rond landschapszorg en biodiversiteit / Groen op school / Speelgroen / Communicatie Projectmatige samenwerking (cofinanciering): buitengewone plekjes – fauna-akkers – paard en landschap – Wandelnetwerk Rivierenland - … Bijkomend Landschaps- of natuurproject (extra financiering) De Raad van Bestuur neemt nota van het document en gaat akkoord met de organisatie van een bestuurlijk overleg in januari 2017 om deze nota door te spreken. 8. -

Varia Intergemeentelijke Onroerend Erfgoed Dienst – Rupel: In het voorjaar werd er afgesproken dat RLRL zou samenwerken rond landschappen met IOED Rupel. RLRL neemt contact op met voorzitter Eddy Soetewey (voorzitter Erfgoed Rupel) om te vragen naar de stavaza van het aanvraagdossier. Samenwerkingsovereenkomst tussen Agentschap voor Natuur en Bos en Vlaamse provincies over de projectfinanciering van Bosgroepen en Regionale Landschappen – Voorzitter Rik geeft een kort overzicht van de stand van zaken en volgt dit verder op vanuit de VVP. Nieuwe soortenbeschermingsprogramma’s (SBP) in voorbereiding: Een SBP omvat maatregelen die ervoor moeten zorgen dat een (of meerdere) soort(en) binnen Vlaanderen in een gunstige staat verkeren. Europees te beschermen soorten met een ongunstige staat van instandhouding krijgen hierbij prioriteit. Een SBP wordt door de minister vastgesteld en heeft een looptijd van vijf jaar. Momenteel zijn er vijf SBP’s vastgesteld (Antwerpse haven, bever, kwartelkoning, hamster, grauwe kiekendief) en zijn er een aantal in voorbereiding, met name: roerdomp, knoflookpad, heivlinder, bruine eikenpage, beekprik, rivierdonderpad, kleine modderkruiper, vroedmeesterpad, hazelmuis, gladde slang, grauwe klauwier en alle in Vlaanderen voorkomende vleermuissoorten. Voorstel Datum Algemene Vergadering – woensdag 15 februari 2017 – locatie te bepalen

De volgende Raad van Bestuur is op donderdag 8 december 20u – Bibliotheek Duffel De vergadering wordt gesloten. Rik RÖTTGER voorzitter

Bert Delanoeije ondervoorzitter

Verslag Raad van Bestuur van 08-12-2016 om 20u te Duffel – Bibliotheek Aanwezigheden Van de 38 stemgerechtigde leden zijn er 25 vertegenwoordigd (16 aanwezigen en 9 volmachten) en 2 verontschuldigd: Vertegenwoordiger

Organisatie

Aanw

geldig

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme – wildbeheer

GROEP B Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP A Provincie- en gemeentebesturen

LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd) Rik Röttger

Provincie Antwerpen

Aanw

Ingeborg Van Hoof

Gemeente Berlaar

Volm1

Barbara Maes

Gemeente Bonheiden

Volm2

Kris Van Hoeck

Gemeente Boom

verontsch

Bernadette De Cat

Gemeente Heist-op-den-Berg

Eddy Soetewey

Gemeente Niel

Aanw

Griet Van Olmen

Gemeente Nijlen

Aanw

Yahya Degirmenci

Stad Lier

Aanw

Katleen Den Roover

Stad Mechelen

verontsch

Wendy Weckhuysen

Gemeente Rumst

Axel Boen

Gemeente Schelle

Servaas De Vries

Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Maaike Bradt

Gemeente Willebroek

Jan Soors

Natuurpunt

Volm3

Ann Pinceel

Natuurpunt Beheer

Volm4

Luc Swaegers

Natuurpunt De Wielewaal

Aanw

Stefan Janssens

Natuurpunt Heist-op-den-Berg

Volm5

Bert Delanoeije

Natuurpunt Mechels Rivierengebied (MR)

Aanw

Jan Van Sanden

Natuurpunt MR kern Cassenbroek/Bonheiden

Aanw

Godelieve Janssens

Natuurpunt MR kern Sint-Katelijne-Waver

Aanw

Etienne Larock

Natuurpunt MR kern Willebroek

Aanw

Ludo Bakkovens

Natuurpunt Oude Spoorweg

Aanw

Erik De Keersmaecker

Natuurpunt Rupelstreek

Volm6

Rita Claes

Natuurpunt Rupelstreek kern Boom-Rumst

Aanw

Danny Dewelde

Vereniging voor Milieueducatie Provincie Antwerpen

Rutger Steenmeijer

Vereniging voor Natuur en Stedenschoon

Wim Geens

Algemeen Boerensyndicaat

Evi Van Camp

Boerenbond Provinciaal Bestuur Antwerpen

Aanw

Wim Blockx

Boerenbond Regioraad Mechelen

Marc Van Praet

Landelijke Gilden

Aanw

Giel Boey

Groene Kring

Griet Limet

Kempens Landschap

Aanw

Gilles Facon

Toerisme Provincie Antwerpen

Volm7

Karin De Mulder

Toerisme Rupelstreek

Volm8

Marilou Dubois

Toerisme Scheldeland

Volm9

Andre Gysemans

Gidsenvereniging Scheldelanders

Aanw

Flor Jacobs

WBE Antwerpen Zuid – Rupelstreek

Aanw

Paul Van Roosbroeck WBE Berg en Dal ADVISERENDE LEDEN (niet stemgerechtigd) Moïra Heyn

Stafmedewerker Regionale landschappen Prov. Antwerpen

Hans De Schrijver

Agentschap voor Natuur en Bos

PERSONEEL RLRL (niet stemgerechtigd) Ankatrien Boulanger

Regionaal Landschap Rivierenland

Aanw

Erfgoedraad Sint-Katelijne-Waver

Aanw

ANDEREN (niet stemgerechtigd) Harry Vermeir

Volmacht aan: 1. G. Van Olmen; 2. J. Van Sanden; 3. E. Larock; 4. G. Janssens; 5. L. Swaegers; 6.R. Claes; 7. G. Limet; 8. E. Soetewey; 9. A. Gysemans

Voorzitter Rik Röttger opent de vergadering om 20u en heet de aanwezigen welkom. 1.

Goedkeuring vorig verslag

Het verslag van de Raad van Bestuur van 21/09/2016 werd goedgekeurd. 2.

Personeel

2.1. VIA medewerker Huidige VIA medewerker provincie Antwerpen Moira Heyn heeft sinds 1/11/2016 een andere functie opgenomen bij Provincie Antwerpen. Na een intern overleg tussen de coördinatoren Antwerpse Regionale Landschappen en Provincie Antwerpen in verband met het bepalen van een nieuwe vacature en het profiel werd besloten om 2 functies te splitsen: RL’en hebben nood aan een inhoudelijke ondersteuning voor het schrijven van projecten en uitwerken van overkoepelende acties voor de 4 regionale landschappen, Provincie Antwerpen wenst een profiel communicatie. Het gevolg is dat de Vlaamse (budget 41.000€ - B1 – 0.8 VTE) en Provinciale (28.716,50€ - B1 – 0.5VTE) middelen gesplitst worden. De vacature voor projectmedewerker zal nog in december 2016 gelanceerd worden in overleg met de 4 Antwerpse coördinatoren. De Voorkempen maakte een raming van de mogelijke loon- en werkingskosten van de toekomstige medewerker. Elk regionaal landschap zal een bijdrage (maximaal 2000€) aan VIA moeten leveren om het financieel rond te krijgen. De Raad van Bestuur gaat akkoord. Het bestuur vraagt wel om volgende bedenkingen voor te leggen aan de andere coördinatoren: waarom geen freelancer (specialist in schrijven en binnenhalen van projecten)? Is er geen mogelijkheid om aan te vullen tot een voltijdse job? Kan RL Rivierenland niet aanvullen tot een voltijdse functie? 2.2. Aanvragen tijdskrediet De aanvraag van Martine kon vorige vergadering niet goedgekeurd worden. Zo moet onder meer aanvragen voor verschillende jaren apart door de werknemer aangevraagd worden. Dit werd ondertussen rechtgezet. Voorzitter Rik en het DB kregen van de Raad van Bestuur het mandaat om hier een oplossing met zicht op de toekomst te bekomen. Rik Röttger nam meermaals contact op met Martine om verschillende opties na te gaan. De aanvraag voor voltijds tijdskrediet voor 2017 (en in de toekomst voor 2018) zal goedgekeurd worden indien de Raad van Bestuur hier mee akkoord is. Tijdens de gesprekken werd het duidelijk dat ze niet zal terugkeren naar het regionaal landschap. Om dit te bestendigen werd er een document met beëindiging van de arbeidsovereenkomst in onderling akkoord ondertekend door Martine Couvreur en Regionaal Landschap Rivierenland op datum van 8/12/16. Hierbij werd overeengekomen dat werkgever en werknemer met wederzijdse toestemming de bestaande arbeidsovereenkomst beëindigen, zonder inachtneming van een opzeggingstermijn en zonder betaling van een opzeggingsvergoeding, en dit op 14 januari 2019. De Raad van Bestuur gaat akkoord met de voorgestelde acties door het Dagelijks Bestuur en is blij dat er duidelijkheid is na al die jaren. 2.3. Personeelskosten 2017 Ankatrien geeft een overzicht van de goedgekeurde projecten met personeelskosten (PK) op de planning van 2017: - 3 PDPO’s (totaal PK 2017: 50.178,91) o Paard en Landschap – PK 25.835,33€ (65%) – einde 30/6/2018 o iLandschap – PK 11.885,25€ (65%) - start 1/11/2016 – trekker RLKGN Korte inhoud: De regionale landschappen willen de gemeenten ondersteunen bij hun landschapsonderhoud. Door het landschapsonderhoud tijds- en kostenefficiënt op bovenlokale schaal te reorganiseren en automatiseren, wordt gestreefd naar een kwaliteitsvol en duurzaam beheerd landschap. o Vergroen je voortuin – PK 12.458,33€ (65%) - start 1/11/2016 – trekker Innovatiesteunpunt Korte inhoud: ‘Vergroen je voortuin’ is een participatieve methodiek om burgers actief te laten werken aan de beelden leefkwaliteit van hun buurt waardoor ook gewerkt wordt aan sociale cohesie tussen de bewoners. De invalshoek is een betere en innovatieve benutting van de voortuinen in dorpen, namelijk de voortuin als een collectieve plek waar ontmoeten en verblijven centraal staan. Het project wil deze nieuwe collectieve voortuinen inbedden in een kwalitatief

straatbeeld en wil daarom ook andere bewoners in de buurt stimuleren om hun voortuin te vergroenen. Het project streeft naar een tastbare realisatie in vier wijken of straten. - 3 deelgebieden Trage Wegen in Rupelstreek: 22.853,20€ (100%) - LNE draagvlakverbredingsproject Zaad van Hier: Personeelskost 2950€ - Subsidiesysteem Trage Wegen Provincie Antwerpen - 4 deelgebieden TW in Nijlen – Duffel – HODB: 30.000€ (nieuw in 2017) o De provincie Antwerpen wil de steden en gemeenten ondersteunen bij het inventariseren en uitvoeren van trage wegen op hun grondgebied. o De aanvrager moet een erkend regionaal landschap zijn in de provincie Antwerpen. OF de vzw Trage Wegen voor de gemeenten die niet in een regionaal landschap liggen. o 1e stap: opmaak van een tragewegenplan; 2e stap: uitvoeringsplan trage wegen o De Provincie betaalt € 5000 per deelgebied voor stap 1 of 2. De gemeente draagt € 2500 per deelgebied bij. o RLRL (meer bepaald Janne Van Camp) heeft subsidies aangevraagd voor 4 deelgebieden: Duffel, deelgemeente Nijlen (Nijlen), deelgemeente Schriek (HODB) en deelgemeente Booischot (HODB): € 20 000 subsidies Provincie Antwerpen + € 10 000 bijgedragen door de gemeenten - Tijdelijke medewerker Strategische Project Natuur in en rond Mechelen (ondersteuning projectcoördinator): +-8 .000€ per jaar TOTAAL Personeelskosten goedgekeurde projecten 135.258,11€ (zonder ANB en TVL) Nog goed te keuren/te tekenen - Vlaamse beleidsdoelstellingen Samenwerkingsovereenkomst ANB-VVP:21.267€ - Impulsprogramma Wandelen en Fietsen Toerisme Vlaanderen – dossier “Mechelen en de Rupelstreek: gezinnen verbinden de stad met haar groene omgeving” Hier een overzicht van het huidige personeel in 2016: - Ankatrien – coordinator - voltijds - Els – administratie en boekhouding deeltijds 58% - Charlotte De Wit – landschap en erfgoed: Landschapszorg – ontwerp en inrichting – PDPO iLandschap - Foeke Van Weverberg: Biodiversiteit – soorten + agrarisch natuurbeheer (akkerranden!) – LNE Zaad van Hier - PDPO Paard en Landschap - Bart Vermylen: Communicatie – redactie – evenementen - Elly Vaes: Landschap – gebiedsgerichte projecten IHD – Heidekenner - nieuwe subsidiedossiers (PDPO – Grote Nete - bodem) - Janne Van Camp – (voorstel om 4/5de te werken vanaf januari 2017): Recreatie – landschapsbeleving – trage wegen - Veerle Herssens – (in principe tot 31 mei 2017): Landschap (poelen – groen in de stad / op school – speelbossen i.s.m. BGAZ) – PDPO Vergroen je voortuin De Raad van Bestuur neemt nota van de goedgekeurde projecten. De raad van Bestuur gaat akkoord met de de aanvraag van Janne Van Camp naar een 4/5 functie in kader van het project Trage Wegen. 2.4. Stagiair Echo vzw Sinds september werkt Ilse Wauters als stagiair vanuit vzw Echo bij RLRL. Na een positieve proefperiode werd er besloten om Ilse Wauters te verlengen van 24 oktober 2016 tot 28 januari 2016. De Raad van Bestuur gaat akkoord met de verlenging als stagiair van Ilse Wauters. 3.

Financieel – draft begroting 2017

Volgende projecten en basismiddelen liggen reeds vast voor 2017 (totaal 638.426,40€): basissubsidie 14 gemeenten (lidgeld) basissubsidie provincie basissubsidie provincie landschapszorg Sociale Maribel (0,3 VTE) Ruimte Vlaanderen SP Natuur in en rond Mechelen projectmiddelen uitvoering SP Rupelstreek

projectmiddelen Provincie Antwerpen DMN projectmiddelen LNE draagvlakverbreding Vlaanderen projectmiddelen PDPO Ilandschap (65%) projectmiddelen PDPO Paard en Landschap (65%) projectmiddelen PDPO Vergroen je voortuin (65%) Trage Wegen Rupelstreek Projectmiddelen TW Provincie Antwerpen + gemeenten omzet cofinanciering projecten (30% of 35% of 40%) cofinanciering SP Natuur in en rond Mechelen (20%) De Raad van Bestuur neemt nota van de voorlopige begroting en hoopt op goedkeuring van de andere projecten. Het bestuur stelt voor om in januari met het Dagelijks Bestuur de begroting verder uit te werken. 4.

Projecten in de maak

IOED Berg en Nete Vanuit de Vlaamse Overheid - het Agentschap Onroerend Erfgoed worden er momenteel middelen ter beschikking gesteld voor het oprichten van een Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst (IOED). Hiervoor moet een aanvraagdossier ingediend worden tegen eind december 2016. Mits goedkeuring van het dossier kan de IOED vervolgens medio 2017 van start gaan. De gemeenten Heist-op-den-Berg, Berlaar en Nijlen namen, samen met Regionaal Landschap Rivierenland vzw en Erfgoedcel Kempens Karakter, het initiatief voor de oprichting van een Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst (IOED). Een IOED heeft als doelstelling het onroerend erfgoed te behouden, beschermen en te beheren en een geïntegreerd beleid hiervoor op te stellen voor minstens 3 gemeenten. De colleges beslisten om mee in te stappen in een aanvraagdossier voor de oprichting van een IOED in de regio in samenwerking met Regionaal Landschap Rivierenland vzw en Kempens Karakter. Een aanvraagdossier bestaat uit een omgevingsanalyse en een beleidsplan omtrent het gemeenschappelijk erfgoed. RLRL en KK schrijven samen met de gemeenten aan dit dossier (deadline 15/12017). Projectidee PDPO oproep 2017 – deadline16/2/17 STREEKEIGEN FRUIT De regio rond Antwerpen – Mechelen was vroeger een echte fruitstreek. De laatste decennia zijn er echter heel wat hoogstamboomgaarden en streekeigen soorten uit ons landschap verdwenen. Ondanks deze trend bevinden er nog praktisch in elke gemeente binnen het werkingsgebied van RLRL en RLDV wel een aantal hoogstamfruitbomen. De gemeenten hebben de boomgaarden in eigendom maar doen er in de praktijk nog weinig mee. Fruit ligt te rotten, de boomgaarden worden niet tot beperkt beheerd en het publiek karakter is zeer beperkt. Een aantal gemeenten hebben de afgelopen jaren al laten weten aan de regionale landschappen om buiten de landschappelijke en ecologische kwaliteiten een extra meerwaarde voor deze boomgaarden te zoeken. Ook andere overheden (bv Agentschap voor Natuur en Bos, OCMW’s, …) zitten met hetzelfde probleem. Mogelijke acties: Opzetten van een lokaal ondernemerschap - Optimaliseren van het beheer van de openbare hoogstamboomgaarden - Inventaris oude fruitrassen openbare boomgaarden - 4-6 ingerichte (openbare) boomgaarden De Raad van Bestuur neemt nota van de mogelijke nieuwe projecten 5. Planning projecten 2017 Ankatrien geeft een overzicht van de lopende projecten die ook in 2017 zullen verdergezet en/of uitgevoerd worden onder volgende thema’s: - Communicatie – draagvlak: Infostand Antwerpse regionale landschappen, Erfgoeddag 23 april 2017, Brochures landschapsflits & landschapszorg (E-landschap), projectcommunicatie... - Platteland en (agro) biodiversiteit: Huiszwaluwactie Rijmenamdorp i.s.m. Gemeente Bonheiden, inrichting kerk Hombeek voor de gierzwaluw, controle oeverzwaluwbak Willebroek, Akkerranden – gemeentelijk project goedkeuring (2,75 ha), Paard en Landschap infoavonden, slotmoment 10 september 2017...

Landschap en erfgoed: Knotessen Diedonken, Bonheiden eerste snoei (i.s.m. Bergenboomverzorging, INBO en Bosgroep AZ), Zwarte populier, derde snoeifase uitgevoerd 7/12/16, - Opstart restauratiewerken bakhuis particulier Mispeldonk, december 2016, Restauratie tunnelboog Paardenstal, opstart onderzoek 2017, Aanplant 185m houtkant en bomenrij 18 zomereiken Bogaertsheide (zelfpluktuin), Aanplant openbare boomgaard Sint-Michielspark met 37 oude streekvariëteiten, poelen in Sint-Michielspark te SKW – Mechelen – Duffel – Gestel... Gebiedsgerichte projecten: Recreatietraject Hellebrug – Herenbossen (i.k.v. Sigmaproject Grote Nete, 18km), Interfluvium van de Netes, SP natuur in en rond Mechelen Landschap en beleving + natuurrecreatie: speelbossen in Boom – Lier – Duffel – Willebroek, Eerste fase vergroening Heilig Hart – aanplant 150m gemengde haag en sneukelhoekje met bes en hazelnoot, Aanpakken knelpunten Wandelnetwerk en Wandelgebied Rivierenland (afronden in 2017)

De Raad van Bestuur neemt nota van de lopende projecten en aanzet tot planning 2017. 6.

Varia

Voorbereiding Algemene Vergadering: Locatie: Willebroek – Bel-air / woensdag 15 februari 2017 / startuur 20u / toelichting HVV – AJV Voorstel statutenwijziging: Doelstelling RL aanpassen (4/5 aanwezigheid is vereist) + toevoeging private eigenaars, bosgroepen en erfgoed in groep C. Dit naar aanleiding van een ruimer werkingsveld (oa. erfgoed in kader van de IOED’s) maar ook op vraag van de private landeigenaren en boskoepel om als stemgerechtigd lid in de algemene vergadering te kunnen deelnemen. Voorstel is om op 20/12 met het DB de aanpassingen verder voor te bereiden (in lijn met andere RL’en). Voorstel wordt afgeklopt voor RvB 15/2 (voorstel via mail na 20/12 – zodat finale draft meegestuurd kan worden naar AV ) en definitief goedgekeurd door AV in februari 2017. De Raad van Bestuur bespreekt het voorstel tot wijziging van de statuten. Het bestuur neemt nota van de aanleiding en het voorstel tot wijziging. Principieel zijn ze akkoord en vinden ze het een logisch verhaal. Het bestuur vindt het belangrijk dat de wijzigingen afgestemd worden met de andere RL’en in Vlaanderen en zeker in Antwerpen. Het bestuur wenst de finale draft op tijd te ontvangen om dit agendapunt te kunnen voorbereiden. Volmacht projecten Vanaf 1 januari 2017 gebeurt de aanvraag en opvolging van subsidies van Provincie Antwerpen via het digitaal subsidieloket. Je dient in te loggen met een elektronische identiteitskaart (eID) en pincode. In de statuten staat vermeld dat we altijd met 2 bestuurders moeten tekenen. RLRL vraagt voor de aanvraag van subsidies een uitzondering door middel van een volmacht document. De Raad van Bestuur gaat akkoord. Boscharter Het Bosforum heeft in een inspiratietekst alle functies van het bos nader toegelicht en de meest prangende problemen in het beleid aangekaart. Hieruit is een bosactieplan opgesteld (zie www.bosforum.be). Het is hun bedoeling om een charter te laten ondertekenen door zoveel mogelijk organisaties die met het bos of landschap te maken hebben. Op deze manier willen we een breed maatschappelijk draagvlak creëren om het bosactieplan te realiseren. Er wordt gevraagd aan de Regionale Landschappen het charter te willen ondertekenen, omdat we toch een zeer belangrijke rol vervullen in de open ruimte in Vlaanderen. Bij navraag blijkt dat op de Raad van Bestuur van Natuurpunt beslist werd om dit actieplan in zijn huidige vorm niet te ondertekenen. Niet omwille van grote fundamentele tegenstellingen, maar omwille van onduidelijkheden die moeten uitgeklaard worden en die te maken hebben met standpunten die Natuurpunt innam in andere dossiers. Het gaat om de plaats van het bosbeleid in het natuurbeleid, het evenwicht tussen de verschillende bosfuncties en het ontbreken van een rol voor terreinbeherende verenigingen in het actieplan. Het voorstel is om het overleg tussen Natuurpunt en Bosforum af te wachten vooraleer te tekenen. Sowieso zullen we vanuit het VORL het proces voor de Toekomstvisie Bos en Samenleving mee opvolgen. De Raad van bestuur gaat akkoord. Huisvesting 2018

Toerisme Mechelen heeft de opzeg gegeven aan TPA. TPA stelt voor om met Marjolein Hendrikx van patrimoniumbeheer toekomstopties af te stemmen. Indien de huurovereenkomst met Mechelen vervalt, is ook de erfpachtrol van TPA zonder enige grond. Wordt vervolgd... De Raad van Bestuur neemt nota. Bestuurlijk overleg Omwille van het schrijven van het aanvraagdossier IOED werd er niet verder gewerkt aan de nota. De bedoeling is om dit na het jaarverslag terug op te nemen met de gemeenten. De Raad van Bestuur toont begrip voor de situatie. Data Raden van Bestuur in 2017 Donderdag 8 juni 2017 – moet verplaatst worden – Ankatrien kan niet! Dinsdag 19 september 2017 Maandag 11 december 2017 De volgende Raad van Bestuur is op woensdag 15 februari 19u – Willebroek De vergadering wordt gesloten. Rik RÖTTGER voorzitter

Bert Delanoeije ondervoorzitter

BIJLAGE 2 â&#x20AC;&#x201C; Ledenlijsten Algemene Vergadering en Raad van Bestuur

Samenstelling Algemene Vergadering (gewijzigd sinds Algemene Vergadering van 25.02.2016)

GROEP A - Provincie- en gemeentebesturen

Organisatie VASTE LEDEN (stemgerechtigd)

effectief vertegenwoordiger

Provincie Antwerpen

Rik Rรถttger

Eddy Verhaeven

Gemeente Berlaar

Ingeborg Van Hoof

Suzy Put

Gemeente Bonheiden

Barbara Maes

Cynthia Berardocco

Gemeente Boom

Kris Van Hoeck

Inge De Ridder

Gemeente Duffel

Nora Bertels

Sofie Joosen

Gemeente Heist-op-den-Berg

Bernadette De Cat

Carl Verelst

Gemeente Hemiksem

Jenne Meyvis

Stefan Van Linden

Gemeente Niel

Eddy Soetewey

Gemeente Nijlen

Griet Van Olmen

Jan Moerenhout

Stad Lier

Yahya Degirmenci

Rik Verwaest

Stad Mechelen

Marina De Bie

Katleen Den Roover

Gemeente Rumst

Wendy Weckhuysen

Niki Dens

Gemeente Schelle

Axel Boen

Rob Mennes

Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Servaas De Vries

Natascha Knegtel

Gemeente Willebroek

Maaike Bradt

Frank Vanwelkenhuysen

GROEP B - Erkende milieu- en natuurverenigingen

Jeugdbond voor Natuur en Milieu Mechelen

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw toerisme - wildbeheer

plaatsvervanger

Jirka Meulemans

Natuurpunt

Jan Soors

Etienne Larock

Natuurpunt Beheer

Ann Pinceel

Tony Van Den Broeck

Natuurpunt De Putter

Peter Hendrickx

Jo Gijsbrechts

Natuurpunt De Wielewaal

Luc Swaegers

Paul De Haes

Natuurpunt Heist-o/d-berg

Stefan Janssens

Paul Anthonis

Natuurpunt Mechels Rivierengebied (MR)

Bert Delanoeije

Filip Van den Wyngaert

Natuurpunt MR kern Cassenbroek/Bonheiden

Jan Van Sanden

Filip Van den Wyngaert

Natuurpunt MR kern Sint-Katelijne-Waver

Godelieve Janssens

Jeroen Fontaine

Natuurpunt MR kern Willebroek

Kenny Odeurs

Etienne Larock

Natuurpunt Oude Spoorweg

Johan Asselberghs

Ludo Bakkovens

Natuurpunt Rupelstreek

Erik De Keersmaecker

Francis Mertens

Natuurpunt Rupelstreek kern Boom-Rumst

Rita Claes

Fried Happaerts

Vereniging voor Milieueducatie Prov. Antwerpen

Danny Dewelde

Geert Bekaert

Vereniging voor Natuur en Stedenschoon

Rutger Steenmeijer

Erik Baptist

Algemeen Boerensyndicaat

Wim Geens

Peter Van Devel

Boerenbond Arrondissementsraad Antwerpen

Evi Van Camp

Peter Bartels

Boerenbond Arrondissementsraad Mechelen

Wim Blockx

Gert Van de Moortel

Groene Kring

Giel Boey

KVLV-Agra

Kathleen Janssen

Landelijke Gilden

Marc Van Praet

Willy Beullens

Gidsenbond Mechelen

Herman Vermeulen

Leona De Graef

Kempens Landschap

Griet Limet

Karolien Horckmans

Pasar

Livina Van Opstal

Toerisme Provincie Antwerpen

Gilles Facon

Toerisme Rupelstreek

Karin De Mulder

Stefan Van Linden

Toerisme Scheldeland

Stefan Van Linden

Marilou Dubois

Erfgoedraad St-Katelijne-Waver

Harry Vermeir

Luc Verstraeten

V.V.V. Mechelen

Bjorn Siffer

Paul Boënne

Gidsenbond Scheldelanders

Monique Van de Vreken

André Gysemans

WBE Antwerpen Zuid - Rupelstreek

Daniël Vanherberghen

Flor Jacobs

WBE Berg en Dal

Paul Van Roosbroeck

Jan De Meutter

WBE Jaboom

Wouter Dits

Michel Schueremans

WBE Regio Lier

Paul Van Camp

Herman Van Woensel

WBE Rupeldal - De Bocht GEASSOCIEERDE LEDEN (niet stemgerechtigd)

Yves Resseler

Johan Teughels

Bosgroep Antwerpen Zuid

Martine Van Goethem

Johan Teughels

Bosgroep Zuiderkempen

Jan Milis

Jan Seynaeve

Erf en Heem

Frans Rigauts

Jan Segers

Midzeelhoeve - 't Grom

Jan Segers

Eric Janssens

Igemo

Leen Seynaeve

Peter Debruyne

Polder Battenbroek

Hubert De Meester

Paul Schelkens

Polder van Lier

John Roothooft

Bart Verreth

Polder van Willebroek

Eduard Muysoms

Gaston Weymiens

Werkgroep Hombeeks Plateau

Walter Verbruggen

Karel De Wit

Proefstation voor de Groententeelt vzw

Raf De Vis

Nationale Boomgaardenstichting vzw

Wilfried Spruyt

Louis Hoegaerts

Polder van Rumst

Jan Van Cappellen

Peter Bartels

Provinciale Landbouwkamer ADVISERENDE LEDEN (niet stemgerechtigd)

Alfons Gios

Agentschap voor Natuur en Bos

Hans De Schryver

Koen Deheegher

Toerisme Vlaanderen

Lisbeth Stalpaert

Hilde Thys

ALBON

Liesbeth Vandekerckhove

Departement Landbouw en Visserij

Sam Van Vlierberghe

Yves Marcipont

Vlaamse Landmaatschappij

Katrien Proost

Wim Andries

Dienst milieu- en natuurbehoud provincie

Dirk Vandenbussche

Hilde Van Look

Gemeentelijke milieudiensten PERSONEEL RLR (niet stemgerechtigd) Regionaal Landschap Rivierenland

Ankatrien Boulanger

Functies binnen Regionaal Landschap Rivierenland vzw Voorzitter: Rik Röttger (Provincie Antwerpen) Ondervoorzitter: Bert Delanoeije (Natuurpunt) Secretaris: Griet Van Olmen (gemeente Nijlen) Penningmeester: Marc Van Praet (Landelijke Gilden)

Samenstelling Raad van Bestuur (gewijzigd sinds Algemene Vergadering van 25.02.2016)

Organisatie

Functie binnen organisatie

Rik Röttger

Provincie Antwerpen

Gedeputeerde leefmilieu

Ingeborg Van Hoof

Gemeente Berlaar

Schepen leefmilieu - toerisme

Barbara Maes

Gemeente Bonheiden

Schepen leefmilieu

Kris Van Hoeck

Gemeente Boom

Schepen leefmilieu

Bernadette De Cat

Gemeente Heist-op-den-Berg

Voorzitter gemeenteraad

Eddy Soetewey

Gemeente Niel

Schepen cultuur

Griet Van Olmen

Gemeente Nijlen

Schepen toerisme - landbouw

Rik Verwaest

Stad Lier

Schepen toerisme

Katleen Den Roover

Stad Mechelen

Schepen wijken dorpszaken

Wendy Weckhuysen

Gemeente Rumst

Burgemeester

Axel Boen

Gemeente Schelle

Schepen toerisme - landbouw

Servaas De Vries

Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Schepen leefmilieu

Maaike Bradt

Gemeente Willebroek

Schepen leefmilieu - toerisme

Jan Soors

Natuurpunt

Lid

Ann Pinceel

Natuurpunt Beheer

Bestuurder

Luc Swaegers

Natuurpunt De Wielewaal

Bestuurder

Stefan Janssens

Natuurpunt Heist-o/d-berg

Bestuurder

Bert Delanoeije

Natuurpunt Mechels Rivierengebied (MR)

Voorzitter

Jan Van Sanden

Natuurpunt MR kern Cassenbroek/Bonheiden

Godelieve Janssens

Natuurpunt MR kern Sint-Katelijne-Waver

Voorzitter

Etienne Larock

Natuurpunt MR kern Willebroek

Bestuurder

Ludo Bakkovens

Natuurpunt Oude Spoorweg

Penningmeester

Erik De Keersmaecker

Natuurpunt Rupelstreek

Voorzitter

Rita Claes

Natuurpunt Rupelstreek kern Boom-Rumst

Bestuurder

Danny Dewelde

Vereniging voor Milieueducatie Provincie Antwerpen

Secretaris

Rutger Steenmeijer

Vereniging voor Natuur en Stedenschoon

Voorzitter

Wim Geens

Algemeen Boerensyndicaat

Bestuurder

Evi Van Camp

Boerenbond Arrondissementsraad Antwerpen

Regioconsulent

Wim Blockx

Boerenbond Arrondissementsraad Mechelen

Lid beroepswerking Boerenbond

Marc Van Praet

Landelijke Gilden

Consulent

Giel Boey

Groene Kring

Consulent Antwerpen

Griet Limet

Kempens Landschap

Diensthoofd

Gilles Facon

Toerisme Provincie Antwerpen

Wnd Directeur - Manager Beleid en Ontwikkeling

Karin De Mulder

Toerisme Rupelstreek

Clustercoördinator TR

Marilou Dubois

Toerisme Scheldeland

Coördinator

Monique Van der Vreken

Gidsenvereniging Scheldelanders

Tochtcoördinator

Daniël Vanherbergen

WBE Antwerpen Zuid - Rupelstreek

Voorzitter

Paul Van Roosbroeck ADVISERENDE LEDEN (niet stemgerechtigd)

WBE Berg en Dal

Secretaris

Moira Heyn

Provincie Antwerpen

Stafmedewerker Antwerpse RL’en

Hans De Schrijver

Agentschap voor Natuur en Bos

vertegenwoordiger

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme - wildbeheer

GROEP B Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP A Provincie- en gemeentebesturen

LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd)

PERSONEEL Regionaal Landschap Rivierenland (niet stemgerechtigd) Ankatrien Boulanger

Regionaal Landschap Rivierenland

Coördinator

BIJLAGE 3 â&#x20AC;&#x201C; Landschapskranten

Landschapskrant Regionaal Landschap

Rivierenland Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel

Jaargang 8 - nummer 16 - mei 2016

Deze landschapskrant van Regionaal Landschap Rivierenland wordt verspreid in de gemeenten Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Mechelen, St-Katelijne-Waver, Bonheiden, Lier, Nijlen, Berlaar, Duffel, Schelle, Hemiksem en Heist-op-den-Berg.

Broekbos

Peredreef

IN DIT NUMMER Een regio om trots op te zijn 1 Zeldzame diersoorten 2 Deel uw gemeente 3 Rivierenland in actie 4 Gebiedsgerichte werking 5 Fotowedstrijd 6 Natuurrecreatie 7 Agenda & Landschapsquiz 8

Rivierenland: een regio waar vier zoetwatergetijdenrivieren slikken, schorren en betoveren, waar beekjes, beemden, poelen en vlasrootputten het landschap een artistieke blauwe schijn schenken, waar broekbossen watervogels, amfibieën en bevers gehuisvest zijn, waar forten, bunkers en bomputten littekens van een huiveringwekkend verleden verraden, waar natuur de kleiputten van de Rupelstreek stilaan herovert, maar oven- en schoorsteenrestanten nog steeds de rook van een vervlogen industrieel tijdperk uitblazen, waar vollegrondgroentetelers een rijke landbouwtraditie cultiveren. Rivierenland: een reg io waar Bruine Vuurvlinder, Klokjesdikpootbij en Rugstreeppad als lokale pandaberen strijden om te overleven, waar robuuste knotbomenrijen vleermuizen, steenuilen en kleine knaagdieren gastvrij ontvangen, waar kunststeden als Mechelen en Lier subtiel mee verleiden, waar streekeigen hoogstamfruitbomen de vier seizoenen vorm, variëteit, smaak en kleur geven en waar her en der verspreide boskernen de contouren schetsen van het ooit immense Waverwoud.

Kortom: een ravissant Rivierenland waar u als inwoner trots op mag zijn. In deze landschapskrant lichten we de gebiedsgerichte projecten ‘Natuur in en rond Mechelen’ en het ‘Interfluvium van de Netes’ toe. Bovendien gaan we ook op verkenning in de deelgemeenten Rijmenam, Heindonk en Gestel en omsingelen we enkele strategische forten van de buitenste fortengordel rond Antwerpen. Vervolgens nemen we een frisse duik in poel de Elzen en fotograferen we de interactie tussen het paard en zijn landschap. Tot slot proeven we van de schoonheid van de Balderse hoogstamboomgaarden, toasten we op de Kesselse Heide, bekijken we de voordelen van een groene straat en brengen we een bezoekje aan enkele opmerkelijke rivierenlandbewoners. Het liefst van al doen we dit samen met u! Samen beleven, samen onderhouden, samen ontwikkelen en samen genieten van een veelzijdig landschap met een rijke geschiedenis en een mooie toekomst. Rik Röttger Voorzitter Regionaal Landschap Rivierenland Gedeputeerde van de Provincie Antwerpen

Natuurbehoud Zeldzame soorten in Rivierenland Vlaanderen is een dichtbevolkte reg io met een sterk versnipperd landschap. De natuur staat er behoorlijk onder druk. De belangrijkste oorzaken hiervoor zijn het verdwijnen van geschikte leefgebieden en de verminderde milieukwaliteit. De regionale landschappen willen samen met partners uit de natuur-, landbouw, jacht- en toeristische sector de achteruitgang van de biodiversiteit een halt toeroepen. Door extra natuurverbindingen te creëren, kleine landschapselementen te integreren en tijdelijke natuur aan te leggen, biotopen waar mogelijk te herstellen en/of op te waarderen, beschermen we kwetsbare soorten zoals Bruine Vuurvlinder, Klokjesdikpootbij, Rugstreeppad en Bever.

Rugstreeppad in kleiput Rupelstreek

Zoals de Klokjesdikpootbij in Mechelen zoemt, zoemt ze helaas haast nergens meer. Uit waarnemingen van Natuurpunt over heel Vlaanderen blijkt deze solitaire bij uiterst zeldzaam te zijn geworden. Om het voortbestaan van deze -maar ook van heel wat andere- wilde bijensoorten te garanderen, moeten we ervoor zorgen dat veld- en akkerbloemen opnieuw een plaats in ons landschap krijgen. Dit doen we door bloemenweides in te zaaien, zoals deze op het terrein van de Zorro-site, waar binnenkort een nieuwe Mechelse stadswijk wordt gebouwd. Daarnaast zijn ook bloemrijke akkerranden op landbouwpercelen een ideale leefomgeving voor heel wat solitaire bijen.

De Bruine vuurvlinder is een kleurrijke dagvlinder die vroeger veelvuldig in onze contreien voorkwam, maar enorm achteruitging in de jaren ‘80 en daarna zelfs uitgestorven werd gewaand. Vandaag fladdert hij gelukkig nog steeds vrolijk rond op enkele percelen in Heist-op-den-Berg, Tremelo en Begijnendijk waar hij graag windstille hoekjes langs houtkanten en bosranden opzoekt. Om dit goede nieuws te vieren, maar ook om de bedreiging voor het voortbestaan van deze en heel wat andere vlindersoorten onder de aandacht te brengen, organiseren wij op 5 juni in samenwerking met Natuurpunt, Provincie Antwerpen, Provincie Vlaams-Brabant en Regionaal Landschap Noord-Hageland het Feest van de Bruine Vuurvlinder.

Bruine Vuurvlinder

Bevers op het spoor: knagende vragen, scherpe antwoorden Als je bij een safari meteen aan de Serengeti in Tanzania denkt, ben je misschien al wat ver van huis, want ook in Rivierenland kan je avontuurlijke micro-expedities ondernemen om het leefgebied van adembenemende dieren te verkennen. Zo kan je in Blaasveldbroek met behulp van een GPS-toestel op zoek gaan naar beversporen, een beverburcht en een bevereiland. Ter plekke is er ook een klein museum waar je alles te weten komt over dit uitzonderlijke knaagdier. Dat de bever opnieuw een thuis in Rivierenland heeft gevonden is bemoedigend. Zeker omdat hij in 1848 reeds uitgestorven was. De safari vertrekt elke zondagnamiddag tussen 14u en 15u aan het Scheyvaertshof en dit tot en met 30 oktober. Vanaf het Sashuis in Klein Willebroek vertrek een wandeling doorheen Broek De Naeyer waarbij kinderen op een speelse manier kennismaken met otter en bever. MEER INFO bart@rlrl.be - 015 28 18 22 Bever © University of York

Deel uw gemeente Een deelgemeente is het grondgebied dat vóór de grote gemeentelijke herindelingen in de jaren ‘60-’70 nog zelfstandig was. In deze periode werd het aantal Belgische gemeenten gereduceerd van 2675 naar 589. Vandaag zijn heel wat deelgemeenten onontdekte landschappelijke pareltjes die een gezellige dorpskern, weelderige natuur en een uitgesproken streekidentiteit herbergen. Rivierenland telt 21 deelgemeenten. Tijd om hen te delen! We lichten er alvast drie toe, waar je mooie wandelingen kan maken in een ongerept rivierenlandschap. Gestel, schilderachtig dorpje langs de Grote Nete Gestel telt enkele tientallen huizen. Met een oppervlakte van ongeveer 250 hectare was het oorspronkelijk de kleinste gemeente van de provincie Antwerpen, tot het op 1 januari 1965 bij Berlaar werd ingelijfd. De kastelenwandeling uit de pas vernieuwde wandelnetwerkkaart Kempense Netevallei leidt je via idyllische wandelweggetjes langs de waterburcht ‘Hof van Rameyen’, het omwalde Gestelhof en de pittoreske dorpskern.

Heindonk, omrind door water Heindonk is, naast Blaasveld en Tisselt, een deelgemeente van Willebroek. De naam is afkomstig van het woord donk, een hoger gelegen gebied in een polder. Het dorp was vroeger een gehucht op de heirweg tussen Bavay en Utrecht en wordt vandaag haast volledig omgeven door water: de Dijle, de Rupel, het Zennegat, zeilvijver de Bocht en de watersportbaan van Hazewinkel. Dankzij wandelknooppuntennetwerk Rivierenland verdrink je niet in het aanbod, maar kan je talloze verrassende paden combineren tot heerlijke en gevarieerde wandelingen.

Kasteel de Bocht - Heindonk

Rijmenam, natuur en erfgoed aan oevers van de Dijle Rijmenam, een deelgemeente van Bonheiden, combineert de natuurpracht van Cassenbroek, het Ven, het Zwarte Water, de bossen rond Harent, Pikhakendonk met uniek erfgoed zoals de gotische Sint-Martinuskerk, het kasteel van Hollaken, de Schranshoeve, het driehoekige Frankische dorpsplein, de grenspaal uit 1773 die de grens tussen Antwerpen en Vlaams-Brabant aangeeft en heel wat authentieke bakhuizen.

Pikhakendonk - Rijmenam

De natuurwandeling Pikhakendonk uit Wandelgebied Rivierenland gidst je door oude cultuurlandschappen waar landbouwers de stekelige mei- en sleedoornhagen rond hun akkers behielden.

Rijmenampad

Het Rijmenampad neemt je mee doorheen de dorpskern naar dennenbossen met hier en daar een stukje heide dat herinnert aan de vervlogen paarse glorie.

Onze nieuwe recreatiemedewerker Janne Van Camp toont u graag de mooiste plekjes van Rivierenland. Met de Wandelbox Rivierenland (kostprijs 25 euro) ontdekt u bovendien honderden kilometers wandelplezier in een fantastische regio, vlakbij huis. Je kan onze wandelkaarten ook afzonderlijk bestellen (kostprijs 8 euro). MEER INFO janne@rlrl.be - 015 28 18 22

Rivierenland in actie Eentonig, voorspelbaar, stilstand en grijs zijn woorden die niet in het grote Rivierenlandwoordenboek voorkomen. Geef ons maar biodivers, verrassend, beweging en kleur! Woorden die uiteenspatten van energie en die, alleen al bij het lezen, goesting geven om te doen.

Houtig erfgoed

Onderhoud, herstel of aanplanting?

Tijdens de afgelopen winterperiode zorgde Rivierenland enerzijds voor de aanplant van heel wat autochtone hagen, heggen, houtkanten en fruitbomen en anderzijds voor het onderhoud en herstel van knotbomen en veteraanbomen. Dit houtig erfgoed is landschappelijk erg waardevol, heeft meer overlevingskansen, bevordert de lokale soortenrijkdom en is een streling voor het oog.

• Wenst u meer info over autochtone haggen, heggen en houtkanten? Neem dan contact op met charlotte@rlrl.be - 015 18 27

Dankzij jullie steun werden er vorig jaar 21055 nieuwe autochtone bomen en struiken geplant, 303 monumentale bomen beheerd en 242 knotbomen geknot.

Knotwerken

• Hebt u knotbomen die dringend aan een knotbeurt toe zijn? Vul dan het formulier op onze website in: www.rlrl.be/projecten/landschap/knotbomen/2412

Vergroening op school Rivierenland verfraait niet alleen het landschap, wij helpen ook mee met de vergroening van scholen en bedrijventerreinen. In februari was basisschool Wavo in Onze-Lieve-Vrouw-Waver aan de beurt, in maart gaven we in het Atheneum in Boom enkele workshops over biodiversiteit in De Rupelstreek en in april namen we de Sint-Lutgardis kleuterschool in Schelle en leefschool de Pluishoek in Heist-op-den-Berg onder handen. Het resultaat: groene scholen, ruimte voor speelnatuur en tevreden leerlingen met nieuwe inzichten en vaardigheden. MEER INFO charlotte@rlrl.be, - 015 28 18 27

Broedplaats voor de visdief Rivierenland en Natuurpunt Vogelwerkgroep Willebroek hebben in samenwerking met ANB, BirdLife International en Sport Vlaanderen een (aanleg)steiger van 24m² ingericht als broedplaats voor de visdief op de watersportbaan Hazewinkel in Willebroek. Dankzij deze ingreep kunnen recreatie en natuur probleemloos naast elkaar blijven bestaan.

Theorie

Theorieles

Visdief

Inrichting broedplaats Hazewinkel

Praktijkles

Zennegat - Mechelen

Gebiedsgerichte werking Rivierenland herstelt niet zomaar willekeurig kleine landschapselementen, maar linkt deze terreinrealisaties ook aan gebiedsgerichte projecten.

Interfluvium van de Netes Tussen de stad Lier en de gemeente Nijlen tekenen Kleine en Grote Nete de contouren van een prachtig landschap waarin bossen, heide, beemden, landbouwpercelen, cultureel erfgoed, beekvalleien en natuurgebieden elkaar afwisselen. In samenwerking met de gemeente Nijlen en Ranst, de stad Lier en Bosgroep Antwerpen Zuid engageren wij bewoners en privéeigenaars om mee te werken aan het behoud van dit uitzonderlijke landschap. Op 14 april konden de bewoners tijdens de infomarkt kennismaken met de verschillende organisaties werkzaam in de open ruimte en zich informeren over eventuele wettelijke beschermingen op hun percelen. Ook de mogelijkheden rond beheer, inrichting, en subsidies kwamen er uitgebreid aan bod.

Natuur in en rond Mechelen Rivierenland, Natuurpunt en het Agentschap voor Natuur en Bos slaan de handen in elkaar om samen het veelzijdige valleilandschap, de bossen en de landbouwgebieden die de stad Mechelen met de open ruimte verbinden, toegankelijker en attractiever te maken. De focus ligt op de Zenne-, Dijle-, en Barebeekvallei en het Waverwoud en Kauwendaalbos. Daarnaast moeten ook de ruimtelijke uitvoeringsplannen en de Sigmaprojecten op elkaar afgestemd worden zodat de hoge ecologische waarde van dit unieke gebied bewaard blijft. De Vlaamse overheid ondersteunt dit project met een subsidie van 240 000 euro.

Kesselse Heide

Landschapsbeelden Rivierenland De ‘landschapsbeelden biodiversiteit’ van de provincie Antwerpen, geven een visie op de gewenste groene infrastructuur in een bepaalde regio. Door te werken aan samenhangende netwerken van kleine landschapselementen geven we planten en dieren meer kansen. Ze zijn bovendien mooi om naar te kijken en heerlijk om in te vertoeven. Benieuwd in welk landschapsbeeld jij woont? www.rlrl.be/projecten/landschapszorg/landschapsbeeldenbiodiversiteit/4932 Landschap van Rupel, Zenne en Dijle

‘May the horse be with you’

Fotowedstrijd: Paard en Landschap Met het PDPO project (Programma voor Plattelandsontwikkeling) Paard en Landschap willen we paardenweides natuurlijk inrichten. Om dit project bekend te maken bij het brede publiek organiseren we een fotowedstrijd. Amateurfotografen, natuuren dierenliefhebbers mogen gedurende één jaar de onderwerpen paard en landschap op een creatieve en/of esthetische wijze in beeld brengen. De mooiste foto’s worden opgenomen in een reizende tentoonstelling. De fotografen zelf kunnen leuke prijzen winnen, zoals een overnachting in een paardenvriendelijke bed & breakfast of een huifkartocht. De opdracht van deze fotowedstrijd is de interactie tussen het paard en zijn landschap, vorm gegeven door het penseel van de seizoenen, mooi en/of creatief in beeld te brengen. Het volledige reglement en de procedure kan u op onze website terugvinden. Foto’s moeten genomen zijn op het grondgebied van de provincie Antwerpen en worden doorgestuurd naar info@rlrl.be. MEER INFO foeke@rlrl.be, -015 28 18 28 www.rlrl.be/projecten/landschapszorg/agrarisch-natuurbeheer/paard-en-landschap/4861

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland

Groene straten Groen beperkt zich niet tot ongerepte, uitgestrekte natuur. Het positieve effect van een boom, een perkje of een biodiverse tuin wordt onderschat. Groen in de onmiddellijke woon- en werkomgeving is essentieel voor het welzijn en de gezondheid van iedere mens. Het zorgt voor rust, zuivere lucht, optimisme en meer sociale interactie. Het groene karakter vormt een basiscriterium dat mensen hanteren om te kiezen voor een bepaalde woon- of werkomgeving. Een straat is zo’n plek die vaak ‘ten onrechte’ gereduceerd wordt tot asfalt, stenen, auto’s en gevels. De gemeente Hemiksem beseft dat hier heel wat mogelijkheden liggen en wil investeren in zoveel mogelijk ‘Groene Straten’ op haar grondgebied. Dit om de leefbaarheid te verhogen, de betrokkenheid van bewoners bij hun straat te vergroten en onderlinge sociale contacten aan te moedigen. Indien dit project positief geëvalueerd wordt, krijgen ook andere gemeenten de kans om hun woonwijken op te fleuren met ‘Groene Straten’. MEER INFO veerle@rlrl.be, - 01528 18 20

Natuurrecreatie Om de inwoners van Rivierenland te laten genieten van het landschap en de natuur, werken wij mee aan de uitbouw van zachte, natuurgerichte recreatie en organiseren wij in samenwerking met onze partners heel wat evenementen. Zo hopen we de band tussen de streek en haar bewoners te versterken. Geniet ervan!

Open Boomgaardendag 5/06 Rivierenland was vroeger een echte fruitstreek. Door de toenemende vraag naar â&#x20AC;&#x2DC;massaproductieâ&#x20AC;&#x2122; van fruit uit laagstamteelt, import en de oprukkende verstedelijking verdwenen hoogstamfruitbomen echter uit ons landschap. Dat is jammer, want fruitboomgaarden zijn het hele jaar door een streling voor het oog, ze leveren voedsel en onderdak voor vogels, kleine zoogdieren, vleermuizen en insecten en hun vruchten zijn een ware smaaksensatie. Om dit verlies aan landschaps- erfgoed- en biodiversiteitswaarde te compenseren, werkt Regionaal Landschap Rivierenland samen met gemeenten, verenigingen en inwoners aan het behoud en herstel van hoogstamboomgaarden in de regio. Tijdens de Open Boomgaardendag, i.s.m. Natuurpunt De Wielewaal, Imkersgilde St-Ambrosius en Velt, worden in Berlaar de mooiste boomgaarden van het dorp in de kijker gezet. Er is een fietslus voorzien waar je van boomgaard tot boomgaard kan rijden. Download de flyer en gpx-route via onze website. MEER INFO veerle@rlrl.be, -015 28 18 20

Opening gemeenteboomgaard 29/05 Op 29 mei openen we feestelijk de gemeenteboomgaard van Heistop-den-Berg. Deze bestaat uitsluitend uit streekeigen fruitrassen. Bezoekers zijn welkom tussen 14u en 17u om hun eigen sapje te trappen. Pomoloog Eddy Vets zal er uitleg geven over de lokale rassen en de kinderen mogen helpen met het knutselen van een bijenhotel. Binnen enkele jaren kunnen bezoekers er fruit plukken voor eigen consumptie.

Poelparty 16/05

Heidefeesten 28/08

Poelen zijn waardevolle minibiotopen en plekjes waar je heerlijk bij kan wegdromen. Benieuwd welke dieren er allemaal in en rond een poel wonen, waarvoor poelen vroeger werden gebruikt en waarom ze vandaag nog steeds erg relevant zijn? Op 16 mei kom je tijdens de feestelijke opening van poel de Elzen in Kessel alles te weten over deze veelzijdige waterbiotoop. Wist je trouwens dat je met heel wat water- en oeverplanten originele gerechten en lekkere drankjes kan bereiden? De proefsessie krijg je er gratis bij!

Op zondag 28 augustus zijn jullie allemaal welkom op de Heidefeesten in de Kesselse Heide. Wij zijn er zeker van dat dit de ideale gezinshappening is om jouw zomer feestelijk en kleurrijk af te sluiten en tegelijkertijd in alle rust te genieten van de fauna en de flora die elkaar hier in dit prachtige landschap ontmoeten. Ook het erfgoed en de lokale geschiedenis van dit unieke domein worden op originele wijze in the picture gezet! Gedurende de hele dag kan je er genieten van geleide wandelingen, animatie, akoestische livemuziek, een heideterras met lekkere streekbiertjes en verfrissende ijsjes.

Heb je een poel die aan herstel toe is of zie je een natuurlijke poel op jouw eigendom wel zitten? Neem dan contact op met elly@rlrl.be -015 28 18 28

MEER INFO bart@rlrl.be, -015 28 18 22

Activiteitenkalender 15/05

Fortengordel 2016: Herover de forten

16/05

Feestelijke opening poel de Elzen Natuurpunt

22/05

Het Niels Broek viert Natuurpunt Rupelstreek

28/05

Infomoment Natuur in en rond Mechelen

7u30-9u30 wandeling vroege vogels 10u-12u wandeling voorjaarsbloeiers 14u-16u landschapswandeling Afspraakplaats Broeklei, Niel 10u-12u congrescentrum Lamot Van Beethovenstraat 8/10, Mechelen

29/05

Feestelijke opening gemeenteboomgaard Heist-op-den-Berg

14u -17u terrein achter de woning Hoge Brugstraat nr. 14, Heist-op-den-Berg

4/06

Bioplanet: markt duurzame producten en streekbeleving Feest van de Bruine Vuurvlinder

10u-18u Parking Bioplanet, Battelsesteenweg 68, Mechelen 13u30-18u Natuurgebied Balenberg Balenbergstraatje, Tremelo 10u-17u trajectplannetje zie website www.rlrl.be 14u vanaf parking Jutse Plassen Putsesteenweg, Koningshooikt

5/06 5/06 11/06 3/07 28/08 COLOFON Deze landschapskrant is een uitgave van Regionaal Landschap Rivierenland vzw CONTACTADRES Hallestraat 6 2800 Mechelen tel. 015 21 98 53 info@rlrl.be www.rlrl.be Ontdek ons op Facebook via www.facebook.com/rivierenland

Open Boomgaardendag Berlaar Natuurpunt Grote Nete Wandeling Stombaarshoekpad werkgroep Trage Wegen Koningshooikt Hoevefeesten Kessel Landelijke gilde Bevel - Kessel Heidefeesten

verschillende locaties provincie Antwerpen www.heroverdeforten.be 14u Inhuldiging poel ter plekke, receptie Barthoeve, Bartstraat 36, Kessel

11u-18u Provinciaal domein Kesselse Heide Vaerestraat 4, Nijlen

Landschapsquiz Op zondag 15 mei vindt de Fortengordel 2016 plaats. Herover jij onderstaande forten door ons te vertellen welke Rivierenlandgemeenten ze bewaken? Je kan kiezen uit volgende (deel)gemeenten: Sint-Katelijne-Waver, Willebroek (Breendonk), Lier, Kessel, Walem, Duffel.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ankatrien Boulanger, Coördinator RLRL vzw REDACTIE Regionaal Landschap Rivierenland vzw FOTO’S Yves Adams, Mie De Backer, team RLRL, Fons Van Den Heuvel, Louis Schoeters, , Daniel Vanden Broeck, Joke Maes, Jeremy Early VORMGEVING Regionaal Landschap Rivierenland DRUK Dessain NV Dankzij de financiele steun van Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, Provincie Antwerpen, Stad Mechelen, Stad Lier, gemeenten Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden, Berlaar, Nijlen, Heist-op-den-Berg, Duffel, Schelle en Hemiksem

4 5 6 Prijs: Een prachtige pluche zwaluw Schiftingsvraag: Als je weet dat er in Rivierenland ondertussen 49 poelen werden gegraven of hersteld, hoeveel zouden dat er dan zijn in alle regionale landschappen samen? Voornaam: Naam: Adres: Postnummer:

Deze krant werd gedrukt met bio-inkt op gerecycleerd papier.

Stuur deze strook vóór 31 augustus 2016 naar: Regionaal Landschap Rivierenland vzw, Hallstraat 6, 2800 Mechelen info@rlrl.be

Gemeente: Telefoonnummer: E-mail:

Winnaars voorbije landschapsquiz: Myriam Van Immerseel, Myriam Steenkiste & Agnes Verschueren

Landschapskrant Regionaal Landschap

Rivierenland Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel Jaargang 8 - nummer 17 - november 2016

Meanderende Nete

Het landschap als wegwijzer Poel De Elzen

IN DIT NUMMER Het landschap als wegwijzer 1 Landschapszorg 2-3 Herinneringen 4 Historisch landschap 5 Paard en Landschap 6 Natuureducatie 7 Agenda & Landschapsquiz 8

Wanneer de herfst hevig waait en de winter zijn intrede aankondigt, maakt melancholie zich geruisloos meester van onze gevoelswereld. Kleuren vervagen, nachten worden langer, dagen worden kouder en kolen, pompoenen en pannenkoeken verdringen de zomerse groenten definitief van ons bord. In deze periode vinden we troost bij elkaar en herdenken we onze geliefden die andere wegen bewandelen. Stap voor stap gaan we ook op zoek naar onze eigen weg. Een weg die start in het verleden, het heden probeert te omarmen, maar kronkelend en ongrijpbaar in de toekomst verdwijnt. Met deze landschapskrant schetsen we, aan de hand van kleine landschapselementen, het langzaam veranderende decor waarin het leven van onze grootouders zich afspeelde, ons leven zich afspeelt en dat van onze kinderen zich zal afspelen.

Rivierenland, onze thuishaven, is van oudsher de woonplaats van Nete, Dijle, Zenne en Rupel. Deze getijdenrivieren bepaalden eeuwenlang het ritme van onze regio en verbonden letterlijk levens, gebruiken en materialen. Vandaag hebben we dit ritme deels onderbroken door dijken aan te leggen, sluizen te installeren, gecontroleerde overstromingsgebieden te creëren, wegen te asfalteren en steeds verder te verstedelijken. Toch voelen we ook vandaag de noodzaak om naar onze rivieren te kijken en te luisteren. Het is hun aanwezigheid die nog steeds door onze aderen stroomt en onze streekidentiteit bepaalt. Nergens in België of zelfs in Europa bevinden er zich zoveel zoetwatergetijderivieren op zo’n relatief kleine oppervlakte. In de volgende pagina’s kan je lezen welke landschapselementen onze regio uniek maken en wat je zelf kan doen om de schoonheid ervan te bewaren. Rik Röttger Voorzitter Regionaal Landschap Rivierenland Gedeputeerde van de Provincie Antwerpen

Landschapszorg Kleine landschapselementen, bouwstenen voor een groots landschap Kleine landschapselementen zijn de vele ‘kleine’ natuurelementen die ons waterrijk landschap al eeuwenlang vorm en kleur schenken. Beeldt u in: Wat zou Rivierenland saai zijn zonder haar robuuste knotbomenrijen, mysterieuze beemdenlandschappen, eindeloze houtkanten, donkere broekbossen, koninklijke dreven, weelderige hagen, feeërieke hoogstamboomgaarden, idyllische waterlopen, bloemrijke akkerranden, levendige poelen en vele vlasrootputten! Al deze kleine landschapselementen vormen samen de identiteit van onze veelzijdige regio.

Door de landbouwintensivering en de toenemende verstedelijking werden kleine landschapselementen stelselmatig uit het landschap verwijderd, omgeploegd, verwaarloosd en omgevormd tot tuinen, verkeersaders en industriezones. Poelen werden vervangen door badkuipen en hagen door prikkeldraad. Overgebleven kleine landschapselementen hebben vandaag te lijden onder het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

Laatste stukjes wilde natuur

Onderhoud kleine landschapselementen

In Rivierenland, het dichtst bevolkte regionale landschap van Vlaanderen, zijn deze kleine landschapselementen vaak de enige en laatste stukjes ‘wilde’ natuur. Dieren vinden er beschutting en voedsel, bouwen er hun nest en maken er dankbaar gebruik van om zich te verplaatsen doorheen het landschap. Ook voor veel planten zijn kleine landschapselementen een laatste toevluchtsoord. Tot slot vinden heel wat recreanten en buurtbewoners er de nodige rust en inspiratie.

Regionaal Landschap Rivierenland zet zich in om de kwaliteit van en de densiteit aan kleine landschapselementen te verbeteren. We planten jaarlijks duizenden autochtone bomen en struiken aan, voeren achterstallige onderhoudswerken uit en maken samen met onze bedrijfsplanner beheerovereenkomsten op voor landbouwers en gemeenten.

Economische functie

-Poel aanleggen of herstellen: veerle@rlrl.be, - 015 28 18 20 -Haag, heg, houtkant of fruitboomgaard aanplanten: charlotte@rlrl.be, - 015 28 18 27 -Knotbomen* vakkundig laten knotten door ons knotteam: elly@rlrl.be, - 015 28 18 28 -Beheerovereenkomst afsluiten: katrien.proost@vlm.be,014 25 84 09

Vr o e g e r h a d d e n k l e i n e l a n d s c h a p s e l e m e n t e n e e n economische functie. Landbouwers groeven poelen om het vee te laten drinken, plantten meidoornhagen om de dieren in de wei te houden en bakenden met knotbomenrijen en houtkanten hun perceelgrenzen af. Het snoeihout werd gebruikt als brand- of geriefhout. Onze voorouders hadden er dus alle belang bij om kleine landschapselementen goed te onderhouden.

Ook jij kan helpen kleine landschapselementen weer groots te maken!

*Opgelet: enkel percelen in- of aansluitend op landelijk gebied komen in aanmerking.

Samen houden we het landschap jong Het landschap is van iedereen. Dat maakt dat we er samen verantwoordelijk voor zijn. Regionaal Landschap Rivierenland probeert zoveel mogelijk betrokkenen, partners en experten te engageren om na te denken over hoe we de beschikbare ruimte best inrichten. De samenwerking met de landbouwsector, diverse natuurverenigingen en allerhande overheidsdiensten is vanzelfsprekend, maar soms krijgen we hulp uit onverwachte hoek. Wist je dat ook heel wat jongeren betrokken zijn bij landschapszorg en graag mee nadenken over het landschap van morgen, met vaak een creatief resultaat tot gevolg?

Sint-Michielspark Het Sint-Michielspark in Elzestraat is een oase van rust, maar heeft dringend een opfrisbeurt nodig. Samen met de gemeente Sint-Katelijne-Waver en de leerlingen van de tuinbouwafdeling van PTS Mechelen zorgen we voor een g roene opwaardering met o.a. de aanplant van een kleurrijke openbare fruitboomgaard met oude streekrassen, autochtone hagen en een prachtige poel. Je kan het domein best te voet verkennen via de wandelknooppunten van Wandelnetwerk Rivierenland. TIP: Tijdens de Erfgoeddag op 23 april 2017, houden we er een feest om het belang van landschapszorg in de kijker te zetten.

Gemeentelijk park krijgt speelbos Kampen bouwen, in bomen klimmen of gewoon ravotten in het bos. Kinderen hebben er baat bij om spelenderwijs de natuur te ontdekken. Nog beter wordt het wanneer ze zelf mee mogen beslissen wat ze leuk vinden. Wij gingen op onderzoek in lagere scholen: de Reuzenboom en Boom Park in Boom (jawel). Daar kwamen we tot volgende interessante conclusie: Kinderen zijn nog steeds gefascineerd door het bos, boomhutten, klimbomen, avonturenparcours en houten schommels, maar er moeten ook free wifi en computerspelletjes aanwezig zijn. Wij houden er alvast rekening mee bij de inrichting van speelnatuur in het park! MEER INFO OVER SPEELNATUUR veerle@rlrl.be, - 015 28 18 27

Aanleg poel Sint-Michielspark

Succesvolle samenwerking met studenten Uiteraard willen we zoveel mogelijk mensen overtuigen van de schoonheid van onze regio, maar hoe bereiken we hen? Enkele masterstudenten productdesign van de Luca Art school in Genk bogen zich gedurende een week over dit vraagstuk en bedachten enkele originele concepten. De studenten interieurvormgeving van de Thomas More Hogeschool in Mechelen zullen zich dit academiejaar vastbijten in de zoektocht naar een meer hedendaagse inrichting en een nieuwe functie voor het Scheyvaertshof in Blaasveldbroek. Op 20 oktober kwam scholier Barend ons wegwijs maken in het monteren van korte videofragmenten. Hij deed dit in het kader van de Zuiddag, waarbij hij voor ĂŠĂŠn dag in de rol van beroepskracht kroop. Zijn loon ging, net zoals dat van duizenden andere scholieren, naar de jongeren uit de favela van Jardim Gramacho, de grootste openluchtvuilnisbelt van Zuid-Amerika.

Het landschap is de plek waar onze herinneringen wonen De Paardenstal - Walenhoek De geschiedenis van de Rupelstreek is er één van armoede, steenbakkerijen en zwaar labeur. Het verleden heeft onmiskenbaar zijn sporen in het landschap getrokken. Vandaag leveren deze restanten een prachtige opportuniteit om onze regio opnieuw mee vorm te geven. Met de financiële steun van strategisch project gebiedsprogramma Rupelstreek willen wij samen met de gemeente Niel en Natuurpunt Rupelstreek de omgeving van de Paardenstal te Niel inrichten als symbolische toegangspoort tot het natuurgebied en voormalig kleiputtencomplex Walenhoek. Het opzet is de muur met tunnelboog, waar de paarden vroeger wagonnetjes met klei en bakstenen onder doortrokken, te restaureren. Hierdoor worden het steenbakkerijverleden en de recreatieve en ecologische toekomst van Walenhoek met elkaar verbonden.

Ideeschets muur met tunnelsboog Paardenstal

MEER INFO charlotte@rlrl.be, - 015 28 18 27 oniem

Trage wegen, recreatie dicht bij huis Trage wegen zijn paden bestemd voor niet-gemotoriseerd verkeer. Vaak getuigen ze van oude verbindingen tussen dorpskernen (kerkwegels), van vroegere doorgangen voor landbouwers (karrensporen), van wegen die werden gebruikt om boten voort te slepen (jaag- en dijkpaden) of van verdwenen trein- en tramverbindingen. Daarnaast zijn ze, als ecologische verbinding tussen groengebieden, onmisbaar voor natuurontwikkeling. Tot slot vormen trage wegen een veilig, nabij en rustgevend alternatief voor zachte weggebruikers. In 2017 start Regionaal Landschap Rivierenland, met financiële steun van strategisch project gebiedsprogramma Rupelstreek, met de inventarisatie van trage wegen in de Rupelstreek. Rupeldijk

MEER INFO janne@rlrl.be, - 015 28 18

Toponiemen in Rivierenland Namen van gehuchten, dorpen en locaties kregen vaak hun naam door een nabij gelegen landschapselement zoals een rivier, imposante boom, polder, moerasgebied of heuvel. Hier leest u enkele leuke voorbeelden uit ons werkingsgbied.

-Broek: moerassig land (Willebroek, Cassenbroek, Tiebroek) -Laar: open plaats in een bos (Berlaar, Hallaar, Battelaer) -Heide: al dan niet verloren gegaan heidegebied (Bonheiden, Pijpelheide, Bleuk Heide) -Ham: inham van een rivier (Rijmenam, Krommen Ham) -Donk: heuvel die zich aftekent tegenover een lager gelegen gebied (Heindonk, Mispeldonk)

Historisch landschap Rivierenland herstelt niet zomaar willekeurige kleine landschapselementen, maar linkt deze terreinrealisaties ook aan gebiedsgerichte projecten en recreatieve wandelen fietsroutes. Bezoek aan Bogaertsheide

Gebiedsgerichte werking

De Bogaertsheide, gelegen tussen de meanderende Grote Nete, Gestel en Kessel dorp, is niet alleen een streling voor het oog, maar heeft ook landschappelijk heel wat te bieden. Dit landbouwgebied ontstond door de ontginning vanuit enkele kasteeldomeinen en de ervan afhankelijke hoeven. Hier bleef niet alleen de historische structuur en topografie bewaard, maar ook het bouwkundige erfgoed zoals kasteeldomein het Kesselhof, de gerenoveerde Gasthuishoeve en Hoeve Ten Dijke met het grootste bakhuis van Vlaanderen. Op de Ferrariskaart, de eerste gedetailleerde kaart van de Oostenrijkse Nederlanden (1771-1778), kunnen we zien dat het landschap met natte vegetatie, drogere bossen, uitgestrekte weiden met zomereiken en andere kleine landschapselementen sindsdien haast volledig intact gebleven is. De naam Bogaertsheide is waarschijnlijk afkomstig van boomgaard of bosrijk gebied te midden van de Kesselse heide.

De Bogaertsheide maakt deel uit van het projectgebied: Interfluvium van de Netes. In samenwerking met Bosgroep Antwerpen-Zuid willen we bewoners en privé-eigenaars van bos-, landbouw-, en natuurgebied oproepen om, net zoals Hilde, mee te werken aan het behoud van dit uitzonderlijke landschap. We helpen hen bij het kiezen van streekeigen plantgoed, de inrichting van onverharde wegen, de instandhouding van bouwkundig erfgoed, een specifiek beheer voor aandachtsoorten en de herwaardering van kleine landschapselementen. In Gestel starten we samen met Natuurpunt de Wielewaal alvast met het herstel van de oude Netemeander. Een project waarbij we natuurherstel en de zorg voor landschappelijk erfgoed combineren door de meander uit te baggeren en het slib te ruimen.

In dit ongerept landschap brachten we eerst een bezoekje aan Bogaertsheide, de gelijknamige zelfpluktuin voor blauwe bessen. Dit plantseizoen zorgen wij er voor de aanplant van 185 meter houtkant en de aanleg van een nieuwe poel. Daarna waren we te gast in het Netepaleis bij natuurgids, muzikante en wereldverbeteraar Hilde Frateur, bekend van onder andere de muzikale kindervoorstelling ‘Heet op de planeet’. Zij leidde ons rond op haar prachtige domein bezaaid met kleurrijke faunaakkers, wilgenhutten, veteraanbomen en een fruitboomgaard met oude rassen. We bezochten er het boshuisje, opgebouwd met restanten van een oude droogloods uit een Boomse steenbakkerij en mochten meezingen in de klanktank, een ingenieus gerecycleerde mazouttank waarin je hemelse klanken kan componeren, waar zelfs boerenzwaluwen even stil van worden. Hilde verbindt mens en milieu in een taal die iedereen verstaat: Muziek. Wij zorgen nog voor een mooi slotakkoord met de aanleg van een permanent bloemrijk grasland. -De Bogaertsheide is opgenomen in het Wandelnetwerk Kempense Netevallei. -Ben jij nieuwsgierig naar de activiteiten van het Netepaleis? Neem dan een kijkje op: www.amazonemmm.be/hetnetepaleis

Klanktank met boerenzwaluwen

Kinderen al zingend op ontdekking in de Bogaertsheide

Landschapsbeelden Rivierenland De ‘landschapsbeelden biodiversiteit’ van de provincie Antwerpen geven een visie op de gewenste groene infrastructuur in een bepaalde regio. Door te werken aan samenhangende netwerken van kleine landschapselementen geven we planten en dieren meer kansen. Ze zijn bovendien mooi om naar te kijken en heerlijk om in te vertoeven. Benieuwd in welk landschapsbeeld jij woont?

Landschapsbeeld: Alluvium Grote Nete

www.rlrl.be/projecten/landschapszorg/landschapsbeeldenbiodiversiteit/4932

Gezocht paardenhouders voor project Paard en Landschap Met het plattelandsontwikkelingsproject ‘Paard en Landschap’ willen de Antwerpse regionale landschappen en de Hooibeekhoeve de wildgroei aan kale paardenweides met rommelige schuilhokken, mestsilo’s en witte schrikdraad tegengaan. Hiervoor zijn we nog op zoek naar paardenliefhebbers in de provincie Antwerpen die hun weides, stallen en omheiningen landschapsvriendelijk willen inkleden. Wij zorgen zowel voor deskundig advies als voor de financiële ondersteuning bij de aanplanting. Jij wordt in ruil een voorbeeld voor andere paardenhouders. Doe mee en geef de levenskwaliteit van jouw paard(en) en het omliggende landschap een boost!

Fotowedstrijd Ga jij de uitdaging aan om paarden in een bijzonder landschappelijk decor vast te leggen? Waag je kans en ga op stap met je camera. Stuur je foto’s voor 12 maart 2017 naar info@rlrl.be en win een overnachting in een paardenvriendelijke B&B of een traditionele huifkartocht. De mooiste foto’s worden opgenomen in een reizende tentoonstelling. Opgelet: de foto’s moeten genomen zijn op het grondgebied van de provincie Antwerpen. MEER INFO foeke@rlrl.be, -015 28 18 28 www.rlrl.be/projecten/landschapszorg/agrarisch-natuurbeheer/paard-en-landschap/4861

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.

Cursus Heidekenner

Heidekenner

Rivierenland herbergt nog enkele interessante heiderelicten, enerzijds door de situering aan de oostgrens van de Kempen met haar armere zandbodems, anderzijds door de aanwezigheid van rivierduinen en stuifzandruggen. Tijdens de opleiding Heidekenner verdiep je je kennis over heide en de voorwaarden voor haar ontstaan, over de verschillende heidebiotopen en hun beheer, de typische heideflora en -fauna, en de culturele, landschappelijke en erfgoedwaarden die ermee verbonden zijn. De cursus bestaat zowel uit vormingsmomenten als excursies, kost €40 en vindt plaats in mei-juni en sept-okt 2017. Inschrijven kan tot en met 31 maart 2017. MEER INFO www.rlrl.be/projecten/educatie/heidekenner/5221

Terugblik Heidefeesten Tijdens de Heidefeesten te Kessel verenigden Regionaal Landschap Rivierenland, Natuurpunt de Wielewaal, Bosgroep AntwerpenZuid en de gemeente Nijlen de krachten om de vele bezoekers te verbazen met leuke landschapsactiviteiten, prachtige natuur en unieke erfgoed.

Heidefeesten

Wil jij op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in op onze nieuwsbrief (www.rlrl.be) en wordt fan van onze Facebookpagina! MEER INFO: bart@rlrl.be, - 015 28 18 22

Natuureducatie Door te leren over natuur en landschap krijgen wij meer inzicht in het belang van nabije natuur en landschapszorg. Daarom organiseren wij uiteenlopende cursussen, vormingen en activiteiten rond natuuren landschapsbeleving.

Plant-aan-laan Groen beperkt zich niet tot uitgestrekte natuurgebieden. De positieve effecten van een boom, enkele wilde bloemen en een biodiverse tuin of balkon worden stevig onderschat. Zelfs het kleinste stukje groen biedt mogelijkheden voor mens en milieu. Jammer genoeg wordt ons straatbeeld te vaak gelijkgesteld met asfalt, bakstenen en auto’s en worden onze voor- en achtertuinen herleid tot inspiratieloze grastapijten. Met als gevolg dat wij vervreemden van de natuur en hier onbewust een fysieke en mentale prijs voor betalen. Oorwormpotjes knutselen

Vlaanderen is één van de meest verstedelijkte regio’s van Europa. Nergens heeft de natuur zoveel plaats moeten ruimen voor bebouwing en beton. Gelukkig bieden onze tuinen, die zich veelal achter dit grijze landschap bevinden, heel wat mogelijkheden. Wist je dat alle Vlaamse tuinen maar liefst 8% van de totale oppervlakte beslaan? Dat is veel meer dan het aandeel natuuren bosreservaten (2,5%). Als we onze tuinen dus natuurvriendelijk inrichten, kunnen we heel wat nuttige planten en dieren alsnog een toekomst geven!

Infomarkt Plant-aan-laan 20/11/2016 Op 20 november organiseren wij in Hemiksem samen met Velt en Natuurpunt Rupelstreek een gartis infomarkt waar we adviezen, tips en technieken uitwisselen om jouw tuin of balkon natuurvriendelijker in te richten met autochtone hagen, bloeiende (klim)planten, bessenstruiken, schuilplekjes, nestkasten en insectenhotels,… Wist je dat de aanwezigheid van een beetje groen voor veel meer creativiteit en een meer optimistische blik op de toekomst zorgt?

MEER INFO veerle@rlrl.be, -015 28 18 20 Infomarkt: 11u-15u, Assestraat 19, Hemiksem

Gezond bodemleven

Snoeitechnieken fruitbomen

Bodem Doorgrond 24/11/2016

Snoeicursus hoogstamfruit 18/03/2017

Een actief en gezond bodemleven heeft een positieve invloed op de beschikbaarheid van voedingsstoffen en de natuurlijke wering van ziekten en plagen. Een evenwichtige bodemstructuur is cruciaal voor het werk van land- en tuinbouwers. De voorbije maanden hebben we, met de steun van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid, verscheidene bodemanalyses uitgevoerd. Op 24 november organiseren we een gratis infomoment in het Proefstation voor de Groenteteelt in SKW om de resultaten te bespreken en eventuele maatregelen te overlopen. Er zal ook dieper ingegaan worden op vernieuwende teelthandelingen en analysetechnieken.

Het snoeien van hoogstamfruitbomen vraagt een specifieke aanpak en is essentieel voor het ontwikkelen van de gewenste boomvorm en het verbeteren van de vruchtvorming. Om dit correct uit te voeren is het aangewezen een opleiding te volgen. Lesgever Eddy Vets, al zijn hele leven gebiologeerd door fruitbomen en oude fruitrassen, is hiervoor de geknipte persoon. Hij weet als geen ander hoe je deze bomen moet verzorgen en onderhouden om het allerlekkerste fruit te kweken. Deze gratis cursus gaat door in de dorpsboomgaard van Heist-op-den-Berg.

MEER INFO foeke@rlrl.be, - 015 28 18 28

MEER INFO & INSCHRIJVINGEN charlotte@rlrl.be, -015 28 18 27

Activiteitenkalender 20/11/2016

Infomomarkt ‘Plant-aan-laan’

11u - 15u Assestraat 19, Hemiksem

24/11/2016

Slotmoment ‘Bodem Doorgrond’

18/03/2017

Snoeicursus hoogstamfruit

23/04/2017

Erfgoeddag - Landschapszorg

13u30 - 16u Proefstation Groenteteelt, Duffelsesteenweg 101, Sint-KatelijneWaver (startuur nog te bepalen) terrein achter de woning Hoge Brugstraat nr. 14, Heistop-den-Berg 13u Kasteeldomein Sint-Michiels, Groenstraat 9-11, Elzestraat (SKW)

mei-jun 2017 Cursus Heidekenner sept-okt

Verschillende locaties en meerdere data Overzicht info: www.rlrl.be/projecten/ educatie/heidekenner/5221

Landschapsquiz COLOFON Deze landschapskrant is een uitgave van Regionaal Landschap Rivierenland vzw CONTACTADRES Hallestraat 6 2800 Mechelen tel. 015 21 98 53 info@rlrl.be www.rlrl.be Ontdek ons op Facebook via www.facebook.com/rivierenland VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ankatrien Boulanger, Coördinator RLRL vzw REDACTIE Regionaal Landschap Rivierenland vzw

Het landschap is al eeuwen een ervaren verhalenverteller waarnaar vele mensen geboeid luisteren. Kan jij onderstaande landschapselementen en gebeurtenis, die ons iets vertellen over het verleden, rangschikken van jong naar oud? Bij nummer 1 plaats je de letter van het jongste landschapselement, bij nummer 6, de letter van het oudste. Tip: Op de foto’s zien we: de Ferrariskaart van Bogaertsheide, de dijkbreuk tijdens de Grote Overstroming, de stuifzandrug van Heindonk, de Josephine de Malines, het bakhuis van hoeve Ten Dijke en een bomput in de Brede Zeyp. WINNAARS VOORBIJE LANDSCHAPSQUIZ: Irma Dhaenens, Jef Van den Heuvel, Heidi Breugelmans

FOTO’S Mie De Backer, team RLRL, familie Swenden, Koen De Langhe, Vilda, Yves Adams, Fons Van den Heuvel, Hilde Frateur VORMGEVING Regionaal Landschap Rivierenland DRUK Drukkerij Dessain Dankzij de financiele steun van Provincie Antwerpen, Stad Mechelen, Stad Lier, gemeenten Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden, Berlaar, Nijlen, Heist-opden-Berg, Duffel, Schelle en Hemiksem, Agentschap voor Natuur en Bos en Agentschap Onroerend Erfgoed.

2 =

5 =

Prijs: Workshop brood maken en bakken in authentiek bakhuis + bezoek aan ‘t GROM, doemuseum rond groenten en tuinbouwerfgoed. Schiftingsvraag: Hoeveel knotbomen werden reeds geknot sinds het begin van het project (2012) ‘Knotboom zoekt Kachel’ tot en met 31 maart 2017?

Voornaam: Naam: Adres: Postnummer: Gemeente: Deze krant werd gedrukt met bio-inkt op gerecycleerd papier.

Telefoonnummer: E-mail:

Stuur jouw antwoorden vóór 31 januari 2017 naar: Regionaal Landschap Rivierenland vzw, Hallstraat 6, 2800 Mechelen bart@rlrl.be

BIJLAGE 4 - Illustratiemateriaal publieksactiviteiten

SPORENZOEKTOCHT

HEIDETERRAS BEZOEK FORT KESSEL BROEKBOS WANDELING IN HET GOOR

SPEELBOS

MUZIEK

HEIDEYOGA BIJENKORF VLECHTEN

WORKSHOP LANDSCHAPSFOTOGRAFIE

Heidefeesten

Zondag 28 augustus 2016

Provinciaal domein Kesselse Heide - Vaerestraat 4 KOKEN MET WILDE PLANTEN

GRATIS 11u-18u

Programma en info:

www.rlrl.be

Zwaluwen welkom in Boom NIEUW! Beversafaari doorhe een Blaasvveldbroekk. Ga je mee o op beversafaari? Om de stich hting van mijjn nieuw gezinnetje te vieeren nodig ikk jullie graag uit in het Blaasvelldbroek.Gew wapend met een GPS toestel kan je zelfstandig ontdekken n waarom ik het hier zo ffijn vind. Je o ontdekt mijn levensechte beverssporen, mijn n burcht en z oveel meer mooie plaatsen waaar ik graag vvertoef. Weet je allee opdrachten n te vervullen n en het coddewoord te vvinden, dan wacht jje een leuke verassing in de beverschhat. Praktisch:

Zwaluwen spotten Infostand Natuurpunt

Wanneer: Elkee zondagnamiddag van 17/04 tot eind 30/10,, vrij vertrek tussen 14h‐ 15h. Duurtijd: Max 2 uur Plaats: Onthaaalcentrum het B Broek: Broekwe eg 1 2830 Willeebroek Parkeren in dee Broekstraat en vandaar de pijlen volgen naaar het onthaalccentrum. Kostprijs: Huur GPS toestel € 15. Waarborg € 50 (1 toestel per 5 personen n) Reservatie verrplicht op het e‐mailadres : Na atuurgidsenbro ekgebieden@ggmail.com

…..

Natuuurgidsen broekgeb bieden W Willebroek k

Vrijdagavond 24 juni 19u-21u: Kaai in Boom

Fotowedstrijd 2016

Paard en Landschap, een fotogenieke combinatie

‘May the horse be with you’

Wie komt mij helpen? De bruine vuurvlinder is een zeldzame kleurrijke dagvlinder die nog in onze contreien rondfladdert op enkele percelen in Heist-op-den-Berg, Tremelo en Begijnendijk. Om de bedreiging voor het voortbestaan van deze en heel wat andere vlindersoorten onder de aandacht te brengen, organiseren wij het Feest van de Bruine Vuurvlinder, een gezellige familiehappening met kleurrijke en originele activiteiten voor jong en oud. Inkom: Gratis Adres: Natuurgebied Balenberg – Balenbergstraatje Meer info? - tinne.cockx@rlnh.be T: 016 61 92 29 - gsm: 0492 73 48 09

PROGRAMMA 13u30:

Muzikale opening van het Feest van de Bruine Vuurvlinder met inhuldiging nieuwe poel Balenberg door zangeres Sonia Pelgrims

14 u, 15 u, 16 u:

Start begeleide wandelingen: ‘Op zoek naar de bruine vuurvlinder’

doorlopend:

-Bewegwijzerde fietstocht langs buine vuurvlinderplekjes -Familiezoektocht: ‘Het geheim van Farfalla’ -Kinderanimatie -Tentoonstelling en verkoop bruine vuurvlinderschilderijen in samenwerking met schoolkinderen Groot-Tremelo -Drank- en eetstandjes

18 u:

Einde

We raden aan om zoveel mogelijk met de fiets te komen. Parkeermogelijkheden worden aangeduid.

Heidefeesten

Zondag 28 augustus 2016

Provinciaal domein Kesselse Heide - Vaerestraat 4

tussen 11u en 18u

Feest in de natuur

Activiteiten

Op zondag 28 augustus is iedereen welkom op de Heidefeesten in de Kesselse Heide. De ideale gezinshappening om jouw zomer feestelijk en kleurrijk af te sluiten en tegelijkertijd in alle rust te genieten van de fauna en de flora die elkaar hier in dit prachtige landschap ontmoeten.

Sporenzoektocht Workshop

met verse ijsjes en

vlechten - Streekproducten

uitnodiging infomoment Bodem Doorgrond Donderdag 24 november 2016 Proefstation voor de Groenteteelt Duffelsesteenweg 101, 2860 Sint-Katelijne-Waver Programma:

14u15 14u45 15u15 15u45 16u

Spannende

13u30 13u45

Heideterras

Ook het erfgoed, het aanpalende fort van Kessel en de lokale geschiedenis van dit unieke domein worden op originele wijze in the picture gezet!

Broekboswandeling

Heideyoga - Graven in het Bezoek fort van Kessel -

verhalenvertelsessies verleden -

landschapsfotografie

Ontvangst Verwelkoming door Regionaal Landschap Rivierenland vzw & projectbespreking ‘Bodem Doorgrond’- Foeke Van Weverberg (RLRL) Toelichting projectresultaten ‘Bodem Doorgrond’ Koen Willekens & Lieven Waeyenberge (ILVO) ‘Nutriëntenvrijstelling uit groenbedekkers’ - Joris De Nies (PSKW) ‘Groenbedekkers en aaltjes: een complex verhaal’ - Wim Wesemael (ILVO) Vragenronde Netwerkmoment met hapje & drankje

Het infomoment is gratis en toegankelijk voor iedereen. Meer info: foeke@rlrl.be of 015 21 98 53

STARTMOMENT STRATEGISCH PROJECT “Natuur in en rond Mechelen” Zaterdag 28 mei 2016, Congrescentrum Lamot Mechelen

Dat Mechelen een mooie en leefbare stad is, hoeven we u niet meer te vertellen, maar ook de groenblauwe rand rond de stadskern heeft een enorm potentieel! De vier rivieren Rupel, Nete, Zenne en Dijle vormen samen met het kanaal Leuven-Dijle en de Barebeek, de Vrouwvliet en de Molenbeek een heus netwerk van open valleien. Op 28 mei stellen we met trots het nieuw strategisch project ‘Natuur in en rond Mechelen’ goedgekeurd door Vlaams minister Joke Schauvliege, aan u voor, waarbij we groenblauwe verbindingen of netwerken tussen de stad Mechelen en de omliggende gemeenten willen versterken. We houden hierbij niet alleen rekening met recreatiemogelijkheden, maar ook met de toenemende verstedelijkingsdruk, het bewaren en verstevigen van de biodiversiteitswaarde en het creëren van extra speelnatuur. Adres: Congrescentrum Lamot, Van Beethovenstraat 8/10, Mechelen

REGIONAAL LANDSCHAP

RIVIERENLAND

v z w

PROGRAMMA

9u30 - 10u:

Ontvangst met Fairtrade producten

10u - 11u30:

Officiële start van het Strategisch Project door de partners: Regionaal Landschap Rivierenland Natuurpunt Agentschap voor Natuur en Bos Het Strategisch Project in een notendop

11u30 - 12u30:

Fairtradereceptie

Graag inschrijven vóór 26 mei 2016 via dit inschrijvingsformulier

Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel

ZWALUWEN IN BOOM Vrijdagavond 24 juni 2016 tussen 19u -21u, infostand Natuurpunt Kaai in Boom

Pluk zelf je fruit in Heist-op-den-Berg!

Ontdek alle locaties langs de fietsknooppunten waar je zelf je ‘appeltje voor de dorst’ kan plukken.

-19/12- Startvergadering stuurgroep STRATEGISCH PROJECT “Natuur in en rond Mechelen”

Hoek Kerkplein en Voogdijstraat

Voorwoord

De regio Mechelen ligt in het midden in de Vlaamse Ruit, het meest dichtbevolkte gebied van Vlaanderen. Het verdichten van woongebieden heeft tal van voordelen, maar een belangrijk aandachtspunt is de leefbaarheid van het gebied. Mensen hebben nood aan groene ruimtes in de omgeving. Niet alleen als groene longen en oases van biodiversiteit, maar zeker ook om tot rust te komen. In Mechelen pakken we dit aan via de herintegratie van water in de stad, door bv. het openleggen van de vlieten, en door de creatie van nieuwe parken en tuinen. Via het project ‘Natuur in en rond Mechelen’ moet dit principe nog versterkt worden en doorgetrokken naar de hele regio. Door de uitdagingen samen en grensoverschrijdend aan te pakken, kunnen we de bestaande natuurgebieden beter ontsluiten en andere gebieden proberen te vrijwaren.

Geelhandlaan 10-18

Hof van Riemen

Wij willen u dan ook namens het projectbureau van harte uitnodigen voor de eerste stuurgroepvergadering van het strategisch project ‘Natuur in en rond Mechelen’ in Mechelen. Marina De Bie: Mechelse schepen van o.a. -Leefmilieu -Natuur- en groenontwikkeling -Mobiliteit -Duurzame ontwikkeling

Katleen Den Roover Mechelse schepen van o.a. -Wijk- en dorpszaken -Economie -Werk -Sociale economie

Agenda: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Welkomstwoord door gastgemeente Individuele voorstelling van de leden Voorstelling project Voorstelling projectstructuur Bespreking engagementsverklaring Varia

Pastorietuin Pijpelheide

Afspraak: maandag 19 december 2016 van 14u30 tot 16u30, Huis van de Mechelaar, Reuzestraat 1 Gelieve uw aanwezigheid te bevestigen via myrtle.verhaeven@rlrl.be

PDPO-project Paard & Landschap

Ben je

Ben je paardenhouder? Leef en werk je graag op een mooi en verzorgd platteland? Kan je nog wat advies gebruiken om jouw paardenhouderij of weiden in een groen kleedje te steken?

Kom dan naar onze infoavonden waar we je graag meer vertellen over volgende thema’s: - Weidebeheer - KLE (kleine landschapselementen) - Afsluitingen voor paardenweiden Deze infoavonden zullen doorgaan op:

donderdag 16 maart 2017 - regio Mechelen en donderdag 13 april 2017 - regio Ranst/Zoersel Op het einde van het project verschijnt een informatiebrochure met praktische tips en extra uitleg voor paardenhouders hoe zij hun infrastructuur en weiden landschappelijk en paardenvriendelijk kunnen inrichten. Hou onze website zeker in de gaten en kom ook zeker naar ons

slotevenement op zondag 10 september 2017.

Om het project nog meer in de kijker te zetten, loopt ook een fotowedstrijd waarbij paard en landschap centraal staan. De wedstrijd doorloopt de vier seizoenen. In maart 2017 worden drie winnaars gekozen. De tien beste foto’s worden ook op het slotmoment van het project tentoongesteld. Meer informatie alsook het reglement kan je vinden op de website. www.rlrl.be

BIJLAGE 5 â&#x20AC;&#x201C; Publicaties

Regionaal Landschap Rivierenland 1

Landbouwers maken werk van een fleurig landschap!

Zwaluwen luchtacrobaten in nood

REGIONAAL LANDSCHAP

RIVIERENLAND

v z w

Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel

Groene lonGen wandelinG in boom

De regio waar u woont is uniek

Kleibroodroute

wandelbrochure

INTERFLUVIUM VAN DE NETES Tussen de stad Lier en de gemeente Nijlen tekenen Kleine en Grote Nete de contouren van een prachtig landschap waarin bossen, heide, beemden, beekvalleien en natuurgebieden elkaar afwisselen. Naast al dat natuurschoon geven ook uitgestrekte landbouwpercelen en cultureel erfgoed het landschap kleur. Samen met u kunnen we dit opmerkelijke landschap behouden, beschermen en verder ontwikkelen!

Om in te bijten Wij zijn blij je te mogen ontvangen in deze openbare gemeenteboomgaard. Wist je dat Heistop-den-Berg vroeger een echte fruitregio was met soorten die wereldfaam genoten? Met deze openbare boomgaard willen wij onze rijke fruittraditie nieuw leven inblazen en bezoekers verleiden om mee te smullen van ons sappige erfgoed. Je vindt hier streekeigen appels, peren, pruimen, perziken en klein fruit. Alles mag geplukt en geproefd worden!

Ecosysteem We plantten de boomgaard aan volgens het systeem van wijkers en blijvers. De wijkers zijn halfstamfruitbomen die voor het eerste fruit zorgen. De blijvers zijn hoogstamfruitbomen die fruit op lange termijn schenken en het eindbeeld van de boomgaard bepalen. Verder legden we rondom de boomgaard ook een houtkant aan die zorgt voor beschutting van de bomen en onderdak verleent aan egels, vogels en nuttige insecten. Deze nuttige dieren eten schadelijke insecten op. De ingezaaide fauna-akker trekt dan weer wilde bijen aan, die zorgen voor de bestuiving van de bloesems. In het bijenhotel vinden diverse soorten solitaire bijen een veilig onderkomen.

De peer Emile d’Heyst

De perzik Vaes Oogst

Sociaal experiment Een dorpsboomgaard is een sociaal gegeven. Door er samen met dorpsgenoten in te werken, te vertoeven en er nadien de vruchten van te plukken, groeit het besef dat de natuur ons enorm veel rijkdom, voldoening, rust en inspiratie kan geven. We hopen dan ook dat deze boomgaard met ‘Heists fruit’ goesting geeft om te genieten van de natuur.

Aandachtspunten bij het plukken -

Pluk zelf je fruit!

Pluk bij voorkeur bij droog weer, vooral als je het fruit wenst te bewaren. Wees voorzichtig als je plukt en beschadig de bomen niet. Klem de vrucht tussen duim en vingers en druk je wijsvinger tegen de steel. Pluk de vrucht enkel wanneer deze zich makkelijk loslaat van de boom. Oogst solidair en laat ook nog wat voor anderen.

Beschermd cultuurhistorisch landschap

Dal van de Kleine Nete

Het beschermd landschap is opgedeeld in 12 beheereenheden. Voor elke beheereenheid is er in het landschapsbeheerplan een set doelstellingen en maatregelen opgenomen.

Molheide 4

Enkele voorbeelden van maatregelen:

1. Akkers met ecologisch beheer 2. Ecologisch beheer vijvers of poelen 3. Behoud en herwaardering van het netwerk van kleine landschapselementen 4. Beheer en inrichting van onverharde wegen en paden 5. Herstel en beheer van heiderelicten 6. Gebruik van eenvormige landschappelijk passende afsluitingen 7. Hak- en middelhoutbeheer

Artilat Vogelzang

Goorkant noord

Goorkant oost

Goor noord

Hoogbos zuid Hoge Heide

Goorkant zuid

Visseneinde

Grote Steenweg zuid

Beschermd cultuurhistorisch landschap

Kesselse Heide - Het Goor

BESTELLIJST PLANTGOED Speciaal voor de inwoners van Hemiksem hebben wij een bestellijst bijgevoegd die de mogelijkheden voor jouw tuin aangeeft. In februari 2017 wordt het bestelde plantgoed geleverd. Bij afhaling geven we jou advies over hoe je een boom, haag, struik of klimplant best plant. Toch nog onzeker? Experten geven op deze dag ook demonstraties!

WETGEVING Vind je het ook hoog tijd om die lelijke draad of betonnen scheidingsmuur in te ruilen voor een groen alternatief? Wil jij ook een mooie boom of een groene struik in jouw tuin, maar ben je bang voor de juridische gevolgen? Kom alles te weten tijdens de infomarkt: ‘Hemiksem plant aan’.

TE WINNEN! Elke bestelling maakt kans op verschillende prijzen. De hoofdprijs van deze tombolatrekking is een gezellig weekendje weg voor twee personen in een groene omgeving! Degenen die reeds besteld hebben met de Behaag Natuurlijk actie van Natuurpunt worden automatisch in de prijzentrekking opgenomen.

HOOFDPRIJS ter waarde van € 200 Lekker logeren in het groen

Dit project wordt financieel ondersteunt door Provincie Antwerpen

De gemeente Hemiksem maakt haar inwoners wegwijs in de mogelijkheden voor meer natuur in elke tuin, balkon of gevel!

Groen beperkt zich niet tot uitgestrekte natuurgebieden. De positieve effecten van bomen, struiken en bloemen in de nabije omgeving worden sterk onderschat. Zelfs het kleinste stukje groen biedt mogelijkheden voor mens en milieu.

MEER WETEN? INFOMARKT 20/11/’16 11u-15u HOEVE ASSESTRAAT

v z w

REGIONAAL LANDSCHAP

Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel

RIVIERENLAND

BIJLAGE 6 â&#x20AC;&#x201C; Persartikels

BIJLAGE 7 – Financiële documenten

07 februari 2017

Regionaal Landschap Rivierenland vzw

Onze ref.: BDO-2 082 135 Klantnr.: 18.000.732

Hallestraat 6 2800 Mechelen

Geachte,

Verslag nazicht boekhouding 2016

Het nazicht werd uitgevoerd door Bert Donck in opdracht van VSDC-fb vzw, lid BIBF nr. 70029653. Dit verslag betreft een intern document dat bestemd is voor de raad van bestuur en de algemene vergadering en mag voor geen enkel ander doel aangewend worden. Volgende documenten werden gecontroleerd:     

Balans en resultatenrekening; Historiek algemene rekeningen; Facturen en andere bewijsstukken; Afschrijvingstabel; Samenvattende loonstaat.

De balans en resultatenrekening werden gecontroleerd aan de hand van de historiek van de algemene rekeningen. Onduidelijkheden werden aangetoond met de nodige bewijsstukken. De boekhouding wordt verwerkt in een dubbel boekhoudsysteem. Het boekjaar 2016 wordt afgesloten met een verlies van 1.394,80 euro. De balans en resultatenrekening 2016 mag door de leden van de Algemene Vergadering worden goedgekeurd. De boekhouding wordt op een correcte manier verwerkt en is voldoende bewijskrachtig. Met vriendelijke groeten

Adres Lauwestraat 166 8560 Wevelgem

In opdracht van Dhr. Kerkhof

Telefoon 056/41.03.68 Fax 056/41.57.74 Email info@vsdc-fb.be Website www.vsdc-fb.be Btw-nr BTW BE 0877.925.521 Ondern.-nr 0877.925.521 Ing-bank 385-0426076-18 Iban-code BE 50 3850 4260 7618

Bert Donck Boekhouder

Isabel Demeyere Directeur VSDC vzw

FISCALE BALANS

Kladafdruk

p. 1

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW

Boekjaar : 2016

Selectie Rekeningnummer Van begin Tot einde

Vanaf Tot en met

: :

Van begin Tot einde

Vanaf Tot en met

: 01/01/2016 : 31/12/2016

Koers

: 1,0000000

Periode

Afdruk 0-saldo's opnemen

: Indien boekingen

Alternatieve munt Muntcode

: EUR

06/02/2017 10:42:29

FISCALE BALANS

Kladafdruk

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW

p. 2 Boekjaar : 2016

06/02/2017 10:42:29

ACTIEF

OPRICHTINGSKOSTEN, VASTE ACTIVA, VORDERINGEN > 1 J

231 2319 240 2409 241 2419 261 28801 28802 28803

Install., machines en uitrusting in volle eigendom Geboekte waardeverminderingen (-) Bureelmaterieel in volle eigendom Geboekte waardevermindering bureelmaterieel Meubilair en rollend materieel in volle eigendom Geboekte waardeverminderingen (-) meubilair & roll Overige materiÃ«le vaste activa in volle eigendom Aansluitingsprovisie Sociaal secretariaat Provisie RSZ Aansluitingsprovisie Cambio - Optimobil

EUR

Saldo 4.785,34 -4.785,34 22.592,24 -19.717,17 3.706,93 -2.779,27 5.081,59 150,00 0,00 600,00 9.634,32

VOORRADEN EN BESTELLINGEN IN UITVOERING

340 3401 3402

Aanschaffingswaarde voorraad wandelkaarten voorraad diverse materialen

EUR

Saldo 0,00 11.008,12 84,80 11.092,92

VORDERINGEN EN SCHULDEN OP TEN HOOGSTE EEN JAAR

400 408 490 4900

Handelsdebiteuren Openingsrekening klanten Over te dragen kosten Af te grenzen kosten

EUR

Saldo 17.692,18 0,00 33.994,48 0,00 51.686,66

GELDBELEGGINGEN EN LIQUIDE MIDDELEN

530 550 570 575 580 581001 581002 581004 588

Op meer dan een jaar Standaard banken Standaard kassen Kas - maaltijdcheques Interne overboekingen KAS -BANK Interne overboekingen Triodos Z - KBC Z Interne overboekingen Triodos Z - Argenta Z Interne overboekingen Triodos S - Triodos T Openingsrekening financieel

EUR

Saldo 273.570,53 138.492,29 378,84 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 412.441,66

TOTAAL ACTIEF

484.855,56

FISCALE BALANS

Kladafdruk

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW

p. 3 Boekjaar : 2016

06/02/2017 10:42:29

PASSIEF

EIGEN VERMOGEN, VOORZIENINGEN, SCHULDEN

1311 1321 1322 140 160 164 165

Fonds sociaal passief Fonds tewerkstelling Fonds cofinanciering nieuwe projecten Overgedragen resultaat Voorzieningen pensioenen en soortgelijke verplicht Voorzieningen fonds tewerkstelling Voorzieningen cofinanciering nieuwe projecten

EUR

Saldo 75.000,00 100.000,00 30.000,00 169.946,94 0,00 0,00 0,00 374.946,94

VORDERINGEN EN SCHULDEN OP TEN HOOGSTE EEN JAAR

440 448 453 45401 45402 455 456 489 493

Leveranciers Openingsrekening leveranciers Ingehouden voorheffingen RSZ persoonlijke bijdragen RSZ patronale bijdragen Bezoldigingen Vakantiegeld Andere diverse schulden Over te dragen opbrengsten

EUR

Saldo 35.171,49 0,00 0,00 0,00 -7.325,15 1.046,43 41.880,85 30,00 39.105,00 109.908,62

TOTAAL PASSIEF

484.855,56

FISCALE BALANS

Kladafdruk

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW

p. 4 Boekjaar : 2016

06/02/2017 10:42:29

DEBET

KOSTEN

603001 60401 60402 60404 60405 60406 60407 6094 610000 610001 610002 610003 610102 610300 610301 610302 610306 610307 610308 610309 610311 610313 610316 610317 610400 6104001 6104002 6104003 6104004 6104005 6104006 610401 610402 610403 610406 6105 610700 6107011 6107012 610704 610800 610801 610802 610803 610805 610806 610808 610809 610810 610811 610901 611001 6110021 6110023 6110024 6110026 611006 62020 62021 62022 6212 62300 62301 62302 62303 6232 6238 629000 6302 6590 668 6681 6701 67020

Onderaannemingen grondwerken Aankopen handelsgoed publicaties Aankopen handelsgoed hoogstambomen Aankopen handelsgoed (autochtoon) plantgoed Aankopen handelsgoed bijenhotel Aankopen handelsgoed zaad allerlei Aankopen handelsgoed materiaal allerlei Wijziging voorraad handelsgoederen Huur en huurlasten huisvesting RLRL Huur en huurlasten cursus/vergaderruimten Huur en huurlasten machines Huur en huurlasten voertuigen Onderhoud en herstellingen algemeen Aannemers Boekhouder Sprekers-gidsen-begeleiders activiteiten Securex sociaal secretariaat VSDC Ereloon maaltijdcheques Administratie Lidgelden Fotografische diensten Muzikanten Experten-onderzoek-analyses Kantoorbenodigdheden - inrichting Kantoorbenodigdheden - meubilair Kantoorbenodigdheden - catering intern Computers en andere hardware Software Boeken en publicaties Kaartmateriaal Fotokopieen Verzendingskosten-postzegels Dienstverplaatsingen en parking personeel vzw-kosten Verzekeringen (niet voor personeel) Mobiele telefonie Vaste telefonie abonnement en verbruik Vaste telefonie huur telefoons ICT-backoffice Adv&Publ.- documentatie - druk, plotten, lamineren Adv&Publ.- catering extern Adv&Publ.- tentoonstelling en infoborden Adv&Publ.- geschenken Adv&Publ.- opleidingen Adv&Publ.- landschapskrant Adv&Publ.- website Adv&Publ.- nieuwsbrief Adv&Publ.- Evenementen educatie-uitstappen Vergoeding bloemrijke akkerranden Bureelbenodigdheden - klein Klein gereedschap - amfibieĂŤnproject Klein gereedschap - zwaluwproject Klein gereedschap - poelenproject Klein gereedschap - plantwerken Afvalverwerking Lonen - bruto Vakantiegeld - bruto Eindejaarspremie - bruto Werkgeversbijdragen RSZ bedienden Medisch onderzoek Arbeidsongevallenverzekering BA en rechtsbijstandverzekering Groepsverzekering hospitalisatie Maaltijdcheques werkgeversbijdrage Woonwerk tussenkomst Toekenning aan provisie voor vakantiegeld Afschrijvingen op materiĂŤle vaste activa Bankkosten Overige uitzonderlijke kosten Correctie lonen voorgaande boekjaren Roerende voorheffing Patrimoniumtaks

EUR

Saldo 23.196,95 7,90 6.141,24 12.520,64 1.433,85 2.493,94 1.048,39 5.401,97 1.365,39 86,20 530,00 19,00 784,45 25.930,34 856,09 148,19 4.998,85 58,33 900,65 20,14 2.112,58 657,20 250,00 19.644,81 372,13 428,70 442,25 1.138,00 291,91 77,15 40,00 653,97 1.086,35 12.440,88 204,78 434,25 1.654,36 877,68 630,00 1.740,00 2.395,63 3.573,14 1.039,06 229,81 1.822,46 31.721,24 1.174,91 98,01 869,86 889,47 1.162,56 455,75 2.031,57 1.048,17 355,52 2,86 21,80 237.486,11 17.242,85 13.836,81 65.393,67 765,06 1.617,07 780,66 1.119,36 8.664,06 1.462,26 8.726,95 4.079,29 31,65 19.999,15 58,00 369,82 195,50

FISCALE BALANS

Kladafdruk

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW

p. 5 Boekjaar : 2016

06/02/2017 10:42:29 563.839,60

TOTAAL DEBET

563.839,60

FISCALE BALANS

Kladafdruk

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW

p. 6 Boekjaar : 2016

06/02/2017 10:42:29

CREDIT

OPBRENGSTEN

700100 700101 700102 700103 700104 700105 700106 700107 700108 700111 700113 700150 700156 700157 700158 700174 702 73 73000 73001 73002 73003 73004 73005 73006 73007 73009 73010 73011 73012 73013 73014 73020 73100 73101 73105 73109 7311000 7311001 7311002 7311003 7311007 7311009 7311010 7311012 7311013 7311014 73112 73113 73114 73115 73116 73117 749 7497 751011 751012 790 791

Zwaluwnesten Restfinanciering poelen Restfinanciering hoogstamfruit-hagen-houtkanten Restfinanciering autochtone bomen en struiken Restfinanciering klein bouwkundig erfgoed Restfinanciering bosgroep Restfinanciering landschapszorg Restfinanciering Vergroening op School Restfinanciering infrastructuur wandelroutes Restfinanciering educatie en sensibilisatie Restfinanciering SP Mechelen Wandelkaarten Doorrekening verzendingskosten Diverse publicaties Diverse producten Verkoop drank (evenementen/vergaderzalen) Verstrekte diensten Lidgeld, schenkingen, legaten en subsidies Berlaar Bonheiden Boom Heist-op-den-Berg Lier Mechelen Niel Nijlen Rumst St.-Katelijne-Waver Willebroek Duffel Hemiksem Schelle Gemeenten projectsubsidie Provincie basissubsidie Provincie projectsubsidie OE subsidie landschapsanimator Vivo subsidies Uitbreiding toelage Berlaar Uitbreiding toelage Bonheiden Uitbreiding toelage Boom Uitbreiding toelage Heist-op-den-Berg Uitbreiding toelage Nijlen Uitbreiding toelage Rumst Uitbreiding toelage St.-Katelijne-Waver Uitbreiding toelage Duffel Uitbreiding toelage Hemiksem Uitbreiding toelage Schelle PDPO subsidies Subsidie Vlaamse Intersectoriele Akkoorden VIA ANB projectsubsidies Subsidie Sociale Maribel Subsidie LNE Subsidie Ruimte Vlaanderen Diverse bedrijfsopbrengsten Terugbetaling loonkosten Intresten spaarrekening Interesten termijnrekening Onttrekking aan het overgedragen resultaat Onttrekking aan de bestemde fondsen

EUR

Saldo 377,59 4.345,14 9.055,85 -3.647,03 7.312,15 909,59 8.746,81 1.085,52 0,40 1.798,32 3.500,00 3.925,55 121,40 24,50 469,25 41,30 49,81 25.000,00 2.800,75 3.677,50 4.430,75 10.523,75 8.717,25 21.165,00 2.534,25 5.662,50 3.783,75 5.153,25 6.431,50 4.319,00 2.787,25 2.064,50 3.500,00 255.816,00 58.965,40 0,00 200,86 448,70 558,51 749,43 1.706,87 889,39 584,30 770,77 681,00 426,97 333,51 8.860,87 7.512,18 -4.253,40 12.450,00 7.500,00 31.685,71 797,62 3.723,24 223,56 1.146,16 1.394,80 20.000,00 563.839,60

TOTAAL CREDIT

563.839,60

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 1

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW

Boekjaar : 2016

Selectie Rekeningnummer Van begin Tot einde

Vanaf Tot en met

: :

Van begin Tot einde

Vanaf Tot en met

: 01/01/2016 : 31/12/2016

Periode

Afdruk Niveaus

0-saldo's opnemen

: Indien boekingen

Koers

: 1,0000000

Alternatieve munt Muntcode

: EUR

06/02/2017 10:46:02

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 2

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel

Boekjaar : 2016 EUR

Debet

06/02/2017 10:46:02 Credit

Saldo

75.000,00

-75.000,00

75.000,00

-75.000,00

20.000,00

100.000,00 50.000,00

-100.000,00 -30.000,00

20.000,00

150.000,00

-130.000,00

20.000,00

225.000,00

-205.000,00

1.394,80

171.341,74

-169.946,94

1.394,80

171.341,74

-169.946,94

1.394,80

171.341,74

-169.946,94

75.000,00

0,00

75.000,00

0,00

100.000,00

0,00

100.000,00

0,00

50.000,00

0,00

50.000,00

0,00

225.000,00

0,00

246.394,80

621.341,74

-374.946,94

1 - EIGEN VERMOGEN, VOORZIENINGEN, SCHULDEN 13 - Bestemde fondsen 131 - Fondsen bestemd voor sociaal passief 1311

Fonds sociaal passief

Totaal - 131 132 - Andere bestemde fondsen 1321 1322

Fonds tewerkstelling Fonds cofinanciering nieuwe projecten

Totaal - 132 Totaal - 13 14 - Overgedragen resultaat (+)(-) 140 - Overgedragen resultaat 140

Overgedragen resultaat

Totaal - 140 Totaal - 14 16 - Voorzieningen 160 - Voorzieningen pensioenen en soortgelijke verplicht 160

Voorzieningen pensioenen en soortgelijke verplicht

Totaal - 160 164 - Voorzieningen fonds tewerkstelling 164

Voorzieningen fonds tewerkstelling

Totaal - 164 165 - Voorzieningen cofinanciering nieuwe projecten 165 Totaal - 165 Totaal - 16 Totaal - 1

Voorzieningen cofinanciering nieuwe projecten

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 3

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel

Boekjaar : 2016 EUR

Debet

06/02/2017 10:46:02 Credit

Saldo

4.785,34

4.785,34 -4.785,34

4.785,34

0,00

4.785,34

0,00

22.592,24 0,86

19.718,03

22.592,24 -19.717,17

22.593,10

19.718,03

2.875,07

2.779,27

3.706,93 -2.779,27

3.706,93

2.779,27

927,66

26.300,03

22.497,30

3.802,73

2 - OPRICHTINGSKOSTEN, VASTE ACTIVA, VORDERINGEN > 1 J 23 - Installaties, machines en uitrusting 231 - Install., machines en uitrusting in volle eigendom 231 2319

Install., machines en uitrusting in volle eigendom Geboekte waardeverminderingen (-)

Totaal - 231 Totaal - 23

4.785,34

24 - Meubilair en rollend materieel 240 - Bureelmaterieel in volle eigendom 240 2409

Bureelmaterieel in volle eigendom Geboekte waardevermindering bureelmaterieel

Totaal - 240 241 - Meubilair en rollend materieel in volle eigendom 241 2419

Meubilair en rollend materieel in volle eigendom Geboekte waardeverminderingen (-) meubilair & roll

Totaal - 241 Totaal - 24

3.706,93

26 - Overige materiële vaste activa 261 - Overige materiële vaste activa in volle eigendom 261

Overige materiële vaste activa in volle eigendom

Totaal - 261 Totaal - 26

5.081,59

28 - Financiele vaste activa 288 - Borgtochten betaald in contanten 28801 28802 28803 Totaal - 288 Totaal - 28 Totaal - 2

Aansluitingsprovisie Sociaal secretariaat Provisie RSZ Aansluitingsprovisie Cambio - Optimobil

150,00 12.119,24 600,00

12.119,24

150,00 0,00 600,00

12.869,24

12.119,24

750,00

12.869,24

12.119,24

750,00

49.036,20

39.401,88

9.634,32

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 4

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel

Boekjaar : 2016 EUR

06/02/2017 10:46:02

Debet

Credit

Saldo

20.916,48 16.410,09 84,80

20.916,48 5.401,97

0,00 11.008,12 84,80

37.411,37

26.318,45

11.092,92

37.411,37

26.318,45

11.092,92

37.411,37

26.318,45

11.092,92

3 - VOORRADEN EN BESTELLINGEN IN UITVOERING 34 - Handelsgoederen 340 - Aanschaffingswaarde 340 3401 3402 Totaal - 340 Totaal - 34 Totaal - 3

Aanschaffingswaarde voorraad wandelkaarten voorraad diverse materialen

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 5

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel

Boekjaar : 2016 EUR

06/02/2017 10:46:02

Debet

Credit

Saldo

323.783,00 3.848,13 4.788,21 5.918,67 15.850,19 10.921,49 22.303,41 2.900,15 7.740,84 4.943,65 11.011,60 6.431,50 909,59 385,04 247,75 399,28 310,16 148,80 2.141,70 6.816,33 120,80 7.500,00 1.728,37 971,53 31.824,12 344,50 12.137,21 17,18 15.257,68 8.454,50 7.135,37 2.722,97 3.723,24 751,89 5.359,66 78,63 41,30 52,03 626,52 1.537,31 50,35 255,00 209,66 34.285,71

323.783,00 3.848,13 4.788,21 5.918,67 15.850,19 10.921,49 21.165,00 2.900,15 7.740,84 4.943,65 6.647,10 6.431,50 909,59 385,04 247,75 399,28 310,16 148,80 1.951,70 6.816,33 120,80 7.500,00 1.471,27 65,34 22.357,55 344,50 12.137,21 17,18 15.257,68 8.454,50 6.708,40 2.722,97 3.723,24 751,89 4.417,22 78,63 41,30 52,03 626,52 1.537,31 50,35 255,00 209,66 34.285,71

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1.138,41 0,00 0,00 0,00 4.364,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 190,00 0,00 0,00 0,00 257,10 906,19 9.466,57 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 426,97 0,00 0,00 0,00 942,44 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

566.985,02

549.292,84

17.692,18

31.192,00

0,00

31.192,00

0,00

598.177,02

580.484,84

17.692,18

4.959,13 193.142,72 593,62 1.941,03 4.469,20 92,26 6.728,95 1.933,81

4.959,13 202.862,91 593,62 1.941,03 4.469,20 92,26 7.258,74 1.933,81

0,00 -9.720,19 0,00 0,00 0,00 0,00 -529,79 0,00

4 - VORDERINGEN EN SCHULDEN OP TEN HOOGSTE EEN JAAR 40 - Handelsvorderingen 400 - Handelsdebiteuren 400000000001 400000000002 400000000003 400000000004 400000000005 400000000006 400000000007 400000000008 400000000009 400000000011 400000000012 400000000013 400000000014 400000000020 400000000024 400000000027 400000000031 400000000032 400000000033 400000000037 400000000040 400000000060 400000000062 400000000063 400000000069 400000000086 400000000090 400000000103 400000000107 400000000109 400000000112 400000000113 400000000114 400000000116 400000000120 400000000133 400000000137 400000000138 400000000139 400000000140 400000000141 400000000142 400000000143 400000000144

Provincie Antwerpen Gemeente Berlaar Gemeente Bonheiden Gemeente Boom Gemeente Heist-op-den-Berg Stad Lier Stad Mechelen Gemeente Niel Gemeente Nijlen Gemeente Rumst Gemeente St.-Katelijne-Waver Gemeente Willebroek Bosgroep Antwerpen-Zuid VVV Mechelen vzw Toerisme Rupelstreek Natuurpunt Mechels Rivierengebied Natuurpunt Oude Spoorweg Toerisme Oost-Vlaanderen Mondikaarten nv Gemeente Duffel Toerisme Lier Agentschap voor Natuur en Bos Particuliere klanten autochtoon plantgoed Particuliere klanten poelenproject Natuurpunt Beheer Particuliere klanten wandelkaarten Vlaamse Landmaatschappij - Centrale Directie Natuurpunt afd. Wielewaal VSPF vzw LNE - Milieu-integratie en -subsidiĂŤringen Gemeente Hemiksem Gemeente Schelle FO Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Vrije Basisschool WAVO Particuliere klanten landschapszorg Leefschool Pluishoek Gidsenbond Mechelen Particuliere klanten diverse verkopen AGB Fluctus Schelle Emiliushoeve Ecoflora Sint-Lutgardisschool Schelle VIVO vzw Ruimte Vlaanderen

Totaal - 400 408 - Openingsrekening klanten 408

Openingsrekening klanten

Totaal - 408 Totaal - 40 44 - Handelsschulden 440 - Leveranciers 440000000001 440000000002 440000000004 440000000010 440000000011 440000000016 440000000023 440000000027

Dell nv Securex Pandava Proximus NMBS Verico Cambio Vlaanderen Vlaams Overleg Regionale Landschappen (VORL)

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 6

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel 440000000028 440000000032 440000000039 440000000040 440000000044 440000000045 440000000053 440000000059 440000000061 440000000065 440000000070 440000000071 440000000073 440000000077 440000000078 440000000082 440000000089 440000000091 440000000092 440000000102 440000000112 440000000117 440000000120 440000000122 440000000124 440000000136 440000000143 440000000145 440000000150 440000000155 440000000162 440000000164 440000000167 440000000169 440000000178 440000000179 440000000182 440000000194 440000000213 440000000217 440000000220 440000000221 440000000229 440000000233 440000000240 440000000253 440000000268 440000000272 440000000273 440000000275 440000000276 440000000277 440000000280 440000000285 440000000286 440000000296 440000000298 440000000300 440000000314 440000000315 440000000319 440000000321 440000000332 440000000334 440000000341 440000000342 440000000345 440000000352 440000000361 440000000376 440000000378 440000000390 440000000391 440000000392

Boekjaar : 2016 EUR

Bpost Bio-Planet FOD Financiën Brico IMB Inverde Nationale Boomgaardenstichting vzw Fiers nv/sa Decathlon Pro Bpost - Distripost Vrijwilligers sporadisch Dessain Printing Yourmailinglistprovider Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen Plasti-Bac bvba sprl Nationaal Geografisch Instituut Gamma FOD Justitie Ethias verzekering Natuur- en Landschapszorg vzw Atfinco New Mispelters Schwegler Vildaphoto Natuurpunt Heist-op-den-Berg Boomkwekerij Op De Beeck 't Atelier Provincie Antwerpen Sylva bvba Elly Vaes Hema Drukkerij Michiels Ankatrien Boulanger Unit4 C-logic Regionaal Landschap Dijleland vzw Accor Edenred Ello Mobile Match Natuurpunt De Wielewaal Gemeente Nijlen Centralpoint.be Zwartopwit.com Bart Vermylen 2 Copy Action Antilope Charlotte De Wit DNW Dranken Inventis Stad Mechelen Belfius Natuur en boomgaarden sociale werkplaats vzw Buroform Cool Blue nv PIH - Provinciaal Instituut voor Hygiëne Els Peeters Natuurpunt Rupelstreek Regionaal Landschap De Voorkempen Grand Café Lamot Toerisme Rupelstreek vzw Regionaal Landschap Kempen en Maasland Nijman Frederik Ecoflora bvba Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning VSDC vzw CGG Waas en Dender Natuurwerk vzw Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Nationale Bank - Balanscentrale Universiteit Antwerpen Van den Bulck A. Mondikaarten nv Bergen Boomverzorging De Ullewanne

06/02/2017 10:46:02

Debet

Credit

Saldo

647,56 120,66 195,50 11,92 3,17 405,00 2.709,00 270,56 685,72 21.831,09 813,69 10.277,45 98,01 343,49 428,36 40,00 79,98 124,63 1.185,53 12.409,80 550,55 9,95 717,85 180,20 2.195,00 11.901,07 791,42 5.112,78 6.985,59 154,75 58,25 242,00 845,95 199,65 523,98 11.162,65 110,00 32,49 223,50 21,80 130,68 400,37 184,07 167,00 19,40 186,34 154,74 222,95 641,30 392,88 1.119,36 4.409,10 6.446,76 238,00 1.377,60 228,04 72,00 4.629,14 1.383,20 141,20 146,58 954,00 966,09 600,00 100,00 660,00 1.028,50 1.398,99 80,15 30,00 20.323,20 948,70 13.519,11 17,00

647,56 120,66 195,50 11,92 3,17 405,00 2.709,00 270,56 685,72 21.831,09 1.019,58 10.277,45 98,01 706,49 428,36 40,00 79,98 124,63 1.185,53 12.409,80 550,55 9,95 717,85 180,20 2.195,00 12.972,04 791,42 5.112,78 6.985,59 154,75 58,25 242,00 878,23 199,65 523,98 11.162,65 110,00 32,49 223,50 21,80 130,68 400,37 184,07 167,00 19,40 186,34 154,74 222,95 641,30 392,88 1.119,36 5.571,17 6.446,76 238,00 1.377,60 228,04 72,00 4.663,07 1.383,20 141,20 146,58 954,00 966,09 600,00 100,00 660,00 1.028,50 1.398,99 80,15 30,00 23.196,95 948,70 13.827,78 17,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -205,89 0,00 0,00 -363,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -1.070,97 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -32,28 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -1.162,07 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -33,93 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -2.873,75 0,00 -308,67 0,00

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 7

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel 440000000393 440000000402 440000000415 440000000421 440000000425 440000000429 440000000433 440000000434 440000000436 440000000441 440000000442 440000000443 440000000444 440000000446 440000000448 440000000449 440000000451 440000000452 440000000455 440000000456 440000000457 440000000458 440000000459 440000000460 440000000461 440000000462 440000000463 440000000464 440000000465 440000000466 440000000467 440000000468 440000000469 440000000470 440000000471 440000000472 440000000473 440000000474 440000000475 440000000476 440000000477 440000000478 440000000479 440000000480 440000000481 440000000482 440000000483 440000000484 440000000485 440000000486 440000000487 440000000488 440000000489 440000000490 440000000491 440000000492 440000000493 440000000494 440000000495 440000000496 440000000497 440000000498 440000000499 440000000500 440000000501 440000000502 440000000503 440000000504

Boekjaar : 2016 EUR

Particulieren inzaaien akkerrand Landelijke Gilde Croissy Mechelen Dataweb OCMW Mechelen - Sociaal Huis PVM ValĂŠrie Adriaensen Natuurpunt webwinkel Okay Vereniging voor Openbaar Groen Foeke Van Weverberg Sociare vzw Regionaal Landschap Meetjesland Veerle Herssens Trentels Lazeroms Ruimingsdienst Frans Agro Ricoh Belgium nv Telenet Mobile nv Bar Muza Burodiscount bvba Leapp Weyn's Honing De Krone vzw Smartphonehoesjes VIVES - Kath. Hogeschool Van der Auwera Boomkwekerijen AVEVE Mechelen Verstraelen bakkerij Jupiter CVO Crescendo Hans Van Thienen Omlet Rainbow Onlineshopping Allekabels BV Vreeken's Zaden De Decker Vlaamse Confederatie Bouw VVSNV Jarheads Janne Van Camp Erfgoed Rupelstreek EU shopping network De Banier R. Van Hoey Bosgroep Antwerpen Zuid TelefoonhoesjesXL Eraly Verzekeringen SignMax AB Myrtle Verhaeven Van Houdt Molenijsje vzw NOT Frituur Patatje Koen De Langhe Provincie Antwerpen - Hooibeekhoeve De Sappentrapper VSDC-fb vzw Mechelse Drukkerijen Bart Smit Securex - Ver. voor Onderlinge Verzekering Akoshem vzw (Wereldwinkel Hemiksem) Femma - Ziekenzorg Hemiksem ILVO - Plant Boomkwekerij Marc Van Dyck Reizend Bakhuis Omgeving Proefstation voor de Groenteteelt

Totaal - 440

06/02/2017 10:46:02

Debet

Credit

Saldo

1.162,56 126,00 178,90 422,29 20,14 419,96 50,64 260,70 46,58 60,00 240,29 113,00 20,00 244,90 39,08 477,95 98,11 288,61 1.525,02 196,40 1.089,00 359,00 25,00 896,00 62,64 29,20 1.077,00 2,86 13,20 930,23 74,00 92,90 23,86 37,95 83,76 39,90 300,19 78,65 289,48 180,00 40,66 30,00 33,00 22,00 306,50 90,15 19,75 121,99 55,62 99,00 17,10 80,00 10,50 50,20 477,00 807,10 247,00 118,99 857,89 7,99 97,51 98,50 110,00 6.408,85

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -186,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -1.129,48 -14.624,30 -2.843,50 -87,12

393.760,97

428.932,46

-35.171,49

33.489,52

0,00

448 - Openingsrekening leveranciers 448

Openingsrekening leveranciers

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 8

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel

Boekjaar : 2016 EUR

Totaal - 448 Totaal - 44

06/02/2017 10:46:02

Debet

Credit

Saldo

33.489,52

0,00

427.250,49

462.421,98

-35.171,49

57.474,17

0,00

57.474,17

0,00

36.615,88 106.311,88

36.615,88 98.986,73

0,00 7.325,15

142.927,76

135.602,61

7.325,15

182.458,23

183.504,66

-1.046,43

182.458,23

183.504,66

-1.046,43

33.153,90

75.034,75

-41.880,85

33.153,90

75.034,75

-41.880,85

416.014,06

451.616,19

-35.602,13

30,00

-30,00

30,00

-30,00

30,00

-30,00

91.644,65 117.883,26

57.650,17 117.883,26

33.994,48 0,00

209.527,91

175.533,43

33.994,48

52.459,97

91.564,97

-39.105,00

52.459,97

91.564,97

-39.105,00

261.987,88

267.098,40

-5.110,52

1.703.429,45

1.761.651,41

-58.221,96

45 - Schulden belastingen, bezoldigingen en soc. lasten 453 - Ingehouden voorheffingen 453

Ingehouden voorheffingen

Totaal - 453 454 - Rijksdienst voor Sociale Zekerheid 45401 45402

RSZ persoonlijke bijdragen RSZ patronale bijdragen

Totaal - 454 455 - Bezoldigingen 455

Bezoldigingen

Totaal - 455 456 - Vakantiegeld 456

Vakantiegeld

Totaal - 456 Totaal - 45 48 - Overige schulden 489 - Andere diverse schulden 489

Andere diverse schulden

Totaal - 489 Totaal - 48 49 - Overlopende rekeningen 490 - Over te dragen kosten 490 4900

Over te dragen kosten Af te grenzen kosten

Totaal - 490 493 - Over te dragen opbrengsten 493 Totaal - 493 Totaal - 49 Totaal - 4

Over te dragen opbrengsten

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 9

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel

Boekjaar : 2016 EUR

06/02/2017 10:46:02

Debet

Credit

Saldo

233.570,53 115.000,00

75.000,00

233.570,53 40.000,00

348.570,53

75.000,00

273.570,53

348.570,53

75.000,00

273.570,53

358.574,77 2.482,46 52.740,07

232.987,49 1.981,62 40.335,90

125.587,28 500,84 12.404,17

413.797,30

275.305,01

138.492,29

413.797,30

275.305,01

138.492,29

550,54

171,70

378,84

550,54

171,70

378,84

11.136,09

0,00

11.136,09

0,00

11.686,63

11.307,79

378,84

500,00

0,00

500,00

0,00

167.000,00 4.227,23 75.836,70

0,00 0,00 0,00

247.063,93

0,00

390.143,82

0,00

390.143,82

0,00

637.707,75

0,00

1.411.762,21

999.320,55

412.441,66

5 - GELDBELEGGINGEN EN LIQUIDE MIDDELEN 53 - Termijndeposito's 530 - Op meer dan een jaar 5300010 5300011

TRIODOS Termijnrekening > 1 Jaar = SPAAR TRIODOS Termijnrekening Business

Totaal - 530 Totaal - 53 55 - Kredietinstellingen 550 - Standaard banken 5500010 5500020 5500021

TRIODOS Zichtrekening ARGENTA Zichtrekening KBC Zichtrekening

Totaal - 550 Totaal - 55 57 - Kassen 570 - Standaard kassen 5700010

KASBOEK voor Dagelijks gebruik

Totaal - 570 575 - Kas - maaltijdcheques 575

Kas - maaltijdcheques

Totaal - 575 Totaal - 57 58 - Interne overboekingen 580 - Interne overboekingen KAS -BANK 580

Interne overboekingen KAS -BANK

Totaal - 580 581 - Interne overboekingen 581001 581002 581004

Interne overboekingen Triodos Z - KBC Z Interne overboekingen Triodos Z - Argenta Z Interne overboekingen Triodos S - Triodos T

Totaal - 581 588 - Openingsrekening financieel 588 Totaal - 588 Totaal - 58 Totaal - 5

Openingsrekening financieel

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 10

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel

Boekjaar : 2016 EUR

Debet

06/02/2017 10:46:02 Credit

Saldo

6 - KOSTEN 60 - Handelsgoederen, gronden hulpstoffen 603 - Algemene onderaannemingen 603001

Onderaannemingen grondwerken

Totaal - 603

23.196,95

604 - Aankopen van handelsgoederen 60401 60402 60404 60405 60406 60407

Aankopen handelsgoed publicaties Aankopen handelsgoed hoogstambomen Aankopen handelsgoed (autochtoon) plantgoed Aankopen handelsgoed bijenhotel Aankopen handelsgoed zaad allerlei Aankopen handelsgoed materiaal allerlei

Totaal - 604

478,30 6.141,24 12.520,64 1.433,85 2.493,94 1.048,39

470,40

7,90 6.141,24 12.520,64 1.433,85 2.493,94 1.048,39

24.116,36

470,40

23.645,96

609 - Wijziging in voorraad 6094

Wijziging voorraad handelsgoederen

Totaal - 609 Totaal - 60

5.401,97

52.715,28

470,40

52.244,88

61 - Diensten en diverse goederen 610 - Aankopen diensten en diverse goederen 610000 610001 610002 610003 610102 610300 610301 610302 610306 610307 610308 610309 610311 610313 610316 610317 610400 6104001 6104002 6104003 6104004 6104005 6104006 610401 610402 610403 610406 6105 610700 6107011 6107012 610704 610800 610801 610802 610803 610805 610806 610808 610809 610810

Huur en huurlasten huisvesting RLRL Huur en huurlasten cursus/vergaderruimten Huur en huurlasten machines Huur en huurlasten voertuigen Onderhoud en herstellingen algemeen Aannemers Boekhouder Sprekers-gidsen-begeleiders activiteiten Securex sociaal secretariaat VSDC Ereloon maaltijdcheques Administratie Lidgelden Fotografische diensten Muzikanten Experten-onderzoek-analyses Kantoorbenodigdheden - inrichting Kantoorbenodigdheden - meubilair Kantoorbenodigdheden - catering intern Computers en andere hardware Software Boeken en publicaties Kaartmateriaal Fotokopieen Verzendingskosten-postzegels Dienstverplaatsingen en parking personeel vzw-kosten Verzekeringen (niet voor personeel) Mobiele telefonie Vaste telefonie abonnement en verbruik Vaste telefonie huur telefoons ICT-backoffice Adv&Publ.- documentatie - druk, plotten, lamineren Adv&Publ.- catering extern Adv&Publ.- tentoonstelling en infoborden Adv&Publ.- geschenken Adv&Publ.- opleidingen Adv&Publ.- landschapskrant Adv&Publ.- website Adv&Publ.- nieuwsbrief Adv&Publ.- Evenementen

1.365,39 86,20 530,00 19,00 784,45 31.722,47 856,09 148,19 4.998,85 100,00 900,65 20,14 2.112,58 657,20 250,00 19.644,81 372,13 428,70 442,25 2.143,53 291,91 183,15 40,00 653,97 1.086,35 12.440,88 204,78 434,25 1.654,36 1.372,36 630,00 1.740,00 2.395,63 3.681,14 1.039,06 229,81 1.822,46 31.721,24 1.174,91 98,01 894,86

5.792,13

41,67

1.005,53 106,00

494,68

108,00

25,00

1.365,39 86,20 530,00 19,00 784,45 25.930,34 856,09 148,19 4.998,85 58,33 900,65 20,14 2.112,58 657,20 250,00 19.644,81 372,13 428,70 442,25 1.138,00 291,91 77,15 40,00 653,97 1.086,35 12.440,88 204,78 434,25 1.654,36 877,68 630,00 1.740,00 2.395,63 3.573,14 1.039,06 229,81 1.822,46 31.721,24 1.174,91 98,01 869,86

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 11

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel 610811 610901

Boekjaar : 2016 EUR

educatie-uitstappen Vergoeding bloemrijke akkerranden

Totaal - 610

Debet

06/02/2017 10:46:02 Credit

889,47 1.162,56 133.423,79

Saldo 889,47 1.162,56

7.573,01

125.850,78

611 - Klein materieel 611001 6110021 6110023 6110024 6110026 611006

Bureelbenodigdheden - klein Klein gereedschap - amfibieënproject Klein gereedschap - zwaluwproject Klein gereedschap - poelenproject Klein gereedschap - plantwerken Afvalverwerking

Totaal - 611 Totaal - 61

455,75 2.045,03 1.048,17 355,52 2,86 21,80

13,46

455,75 2.031,57 1.048,17 355,52 2,86 21,80

3.929,13

13,46

3.915,67

137.352,92

7.586,47

129.766,45

240.101,48 17.242,85 13.836,81

2.615,37

237.486,11 17.242,85 13.836,81

271.181,14

2.615,37

268.565,77

75.633,91

10.240,24

65.393,67

75.633,91

10.240,24

65.393,67

62 - Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen 620 - Bezoldigingen en rechtstreekse sociale voordelen 62020 62021 62022

Lonen - bruto Vakantiegeld - bruto Eindejaarspremie - bruto

Totaal - 620 621 - Werkgeversbijdragen voor sociale verzekeringen 6212

Werkgeversbijdragen RSZ bedienden

Totaal - 621 623 - Andere personeelskosten 62300 62301 62302 62303 6232 6238

Medisch onderzoek Arbeidsongevallenverzekering BA en rechtsbijstandverzekering Groepsverzekering hospitalisatie Maaltijdcheques werkgeversbijdrage Woonwerk tussenkomst

Totaal - 623

765,06 2.231,92 780,66 1.119,36 8.788,17 1.462,26

614,85

124,11

765,06 1.617,07 780,66 1.119,36 8.664,06 1.462,26

15.147,43

738,96

14.408,47

41.880,85

33.153,90

8.726,95

41.880,85

33.153,90

8.726,95

403.843,33

46.748,47

357.094,86

629 - Voorziening voor premies en vakantiegeld 629000

Toekenning aan provisie voor vakantiegeld

Totaal - 629 Totaal - 62 63 - Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzien. 630 - Afschrijv. en waardevermind. vaste activa toevoeg. 6302

Afschrijvingen op materiële vaste activa

Totaal - 630 Totaal - 63

4.079,29

31,65

65 - Financiële kosten 659 - Diverse financiële kosten 6590

Bankkosten

Totaal - 659 Totaal - 65 66 - Uitzonderlijke kosten 668 - Overige uitzonderlijke kosten

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 12

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel 668 6681

Boekjaar : 2016 EUR

Overige uitzonderlijke kosten Correctie lonen voorgaande boekjaren

Totaal - 668 Totaal - 66

06/02/2017 10:46:02

Debet

Credit

Saldo

20.000,00 785,15

0,85 727,15

19.999,15 58,00

20.785,15

728,00

20.057,15

20.785,15

728,00

20.057,15

67 - Belastingen 670 - Belastingen 6701 67020 Totaal - 670 Totaal - 67 Totaal - 6

Roerende voorheffing Patrimoniumtaks

369,82 195,50

565,32

619.372,94

55.533,34

563.839,60

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 13

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel

Boekjaar : 2016 EUR

Debet

06/02/2017 10:46:02 Credit

Saldo

377,59 8.410,07 9.339,28 7.312,15 909,59 10.133,89 1.085,52 776,41 1.798,32 3.500,00 3.925,55 121,40 24,50 469,25 41,30

-377,59 -4.345,14 -9.055,85 3.647,03 -7.312,15 -909,59 -8.746,81 -1.085,52 -0,40 -1.798,32 -3.500,00 -3.925,55 -121,40 -24,50 -469,25 -41,30

48.224,82

-38.066,34

49,81

-49,81

49,81

-49,81

10.158,48

48.274,63

-38.116,15

25.000,00

50.000,00

-25.000,00

2.800,75 3.677,50 4.430,75 10.523,75 8.717,25 21.165,00 2.534,25 5.662,50 3.783,75 5.153,25 6.431,50 4.319,00 2.787,25 2.064,50 3.500,00

-2.800,75 -3.677,50 -4.430,75 -10.523,75 -8.717,25 -21.165,00 -2.534,25 -5.662,50 -3.783,75 -5.153,25 -6.431,50 -4.319,00 -2.787,25 -2.064,50 -3.500,00

87.551,00

-87.551,00

255.816,00 86.320,40 20.000,00 407,36 448,70 558,51 749,43 1.706,87 889,39 584,30 770,77 1.366,65 426,97 333,51 12.137,21 7.512,18

-255.816,00 -58.965,40 0,00 -200,86 -448,70 -558,51 -749,43 -1.706,87 -889,39 -584,30 -770,77 -681,00 -426,97 -333,51 -8.860,87 -7.512,18

7 - OPBRENGSTEN 70 - Omzet 700 - Verkoop en retour fabrikaten 700100 700101 700102 700103 700104 700105 700106 700107 700108 700111 700113 700150 700156 700157 700158 700174

Totaal - 700

4.064,93 283,43 3.647,03

1.387,08 776,01

10.158,48

702 - Verstrekte diensten 702

Verstrekte diensten

Totaal - 702 Totaal - 70 73 - Lidgeld, schenkingen, legaten en subsidies 73

Lidgeld, schenkingen, legaten en subsidies

730 - Lidgeld (stortingen) werkelijke leden 73000 73001 73002 73003 73004 73005 73006 73007 73009 73010 73011 73012 73013 73014 73020

Berlaar Bonheiden Boom Heist-op-den-Berg Lier Mechelen Niel Nijlen Rumst St.-Katelijne-Waver Willebroek Duffel Hemiksem Schelle Gemeenten projectsubsidie

Totaal - 730 731 - Lidgeld (stortingen) toegetreden leden 73100 73101 73105 73109 7311000 7311001 7311002 7311003 7311007 7311009 7311010 7311012 7311013 7311014 73112 73113

Provincie basissubsidie Provincie projectsubsidie OE subsidie landschapsanimator Vivo subsidies Uitbreiding toelage Berlaar Uitbreiding toelage Bonheiden Uitbreiding toelage Boom Uitbreiding toelage Heist-op-den-Berg Uitbreiding toelage Nijlen Uitbreiding toelage Rumst Uitbreiding toelage St.-Katelijne-Waver Uitbreiding toelage Duffel Uitbreiding toelage Hemiksem Uitbreiding toelage Schelle PDPO subsidies Subsidie Vlaamse Intersectoriele Akkoorden VIA

27.355,00 20.000,00 206,50

685,65

3.276,34

PROEF- EN SALDIBALANS

Kladafdruk

p. 14

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Regionaal Landschap RIVIERENLAND VZW Rekeningnummer - titel 73114 73115 73116 73117

Boekjaar : 2016 EUR

ANB projectsubsidies Subsidie Sociale Maribel Subsidie LNE Subsidie Ruimte Vlaanderen

Totaal - 731 Totaal - 73

06/02/2017 10:46:02

Debet

Credit

Saldo

11.753,40

2.600,00

7.500,00 12.450,00 7.500,00 34.285,71

4.253,40 -12.450,00 -7.500,00 -31.685,71

65.876,89

451.763,96

-385.887,07

90.876,89

589.314,96

-498.438,07

110,75

908,37 3.723,24

-797,62 -3.723,24

110,75

4.631,61

-4.520,86

110,75

4.631,61

-4.520,86

223,56 1.146,16

-223,56 -1.146,16

1.369,72

-1.369,72

1.369,72

-1.369,72

1.394,80

-1.394,80

1.394,80

-1.394,80

20.000,00

-20.000,00

20.000,00

-20.000,00

21.394,80

-21.394,80

101.146,12

664.985,72

-563.839,60

4.168.553,09

0,00

74 - Overige bedrijfsopbrengsten 749 - Diverse bedrijfsopbrengsten 749 7497

Diverse bedrijfsopbrengsten Terugbetaling loonkosten

Totaal - 749 Totaal - 74 75 - FinanciĂŤle opbrengsten 751 - Opbrengsten uit vlottende activa 751011 751012

Intresten spaarrekening Interesten termijnrekening

Totaal - 751 Totaal - 75 79 - Onttrekking 790 - Onttrekking aan het overgedragen resultaat 790

Onttrekking aan het overgedragen resultaat

Totaal - 790 791 - Onttrekking aan de bestemde fondsen 791

Onttrekking aan de bestemde fondsen

Totaal - 791 Totaal - 79 Totaal - 7 ALGEMEEN TOTAAL