J A A R V E R S L AG 2 0 1 4 1
REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND
REGIONALE LANdSCHAPPEN IN VLAAnDEREn
FEITEN EN CIJFERS
Het resultaat: een waardevol landschap met een duidelijke ecologische, esthetische en economische meerwaarde die de interactie tussen natuur en cultuur harmoniseert en waarvan iedereen de vruchten kan plukken.
rivieren-
MINIMUM
Gemiddelde
MAXIMUM
355
568
868
427
74.224
232.500
392.372
333.567
1.3
4,1
7.5
7,5
Aantal betrokken gemeenten
6
13
17
14
Effectieve leden vzw
24
42
80
63
Personeelsleden vzw (Voltijdse Equiv.)
3.8
7,5
27.0
6.5
290.000
885.578
3.250.000
576.619
Oppervlakte (km2) Aantal inwoners
Regionale Landschappen ijveren voor een mooier en leefbaar buitengebied, met de eigenheid en het karakter van elke streek als gids. We bewijzen hoe een langetermijnvisie, een geïntegreerde gebiedsgerichte werking, de nabijheid van overheden en de betrokkenheid van burgers en andere openruimte gebruikers (natuurverenigingen, wildbeheereenheden, landbouwers en toeristische diensten) leiden tot succes.
REGIONAAL LANDSCHAP
Kengetallen regionale landschappen in Vlaanderen in vergelijking met RLRL (2012-2014)
Inwoners / ha
Jaaromzet vzw (Euro)
land
RIVIERENLAND
v z w
Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel
Direct betrokkenen in de 17 ‘regionale landschaps’-vzw’s (2012) 1249 DIRECT BETROKKENEN 148 387
148 personeelsleden vzw
72
72 leden Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur 414 leden Algemene Vergadering en Raad van Bestuur
228
414
228 leden Algemene Vergadering zonder verder mandaat 387 adviserende en waarnemende leden Algemene Vergadering
REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND Hallestraat 6 • 2800 Mechelen • info@rlrl.be • www.rlrl.be A N T W E RPE N W E S T -
V L AA NDE R E N
OOS T -
LI M BU RG
V L A A NDE R E N
PROVINCIE
Antwerpen
OPGERICHT
2008
AANTAL GEMEENTEN
14 (Berlaar, Bonheiden, Boom, Duffel, Heist-op-den-Berg, Hemiksem, Lier, Mechelen, Niel, Nijlen, Rumst, Schelle, Sint-Katelijne-Waver, Willebroek)
V L A A M S -B RABANT
VOORLopig erkend
2010
DEFINitief erkend
2013
OPPERVLAKTE (km2)
427
inwoners (in 2012)
333.567
inwoners / Ha
7.5
4000
2014
2013
2012
2011
2010
2009
0
2008
2000 2007
Door te leren over natuur en landschap krijgen mensen ook meer besef van het belang van natuur- en landschapsbehoud. Daarom organiseren wij cursussen, activiteiten en vormingen rond natuur en landschap. De knotcursus, cursus Rivierkenner en vormingsreeks Ambassadeurs van het Hombeeks Plateau
Zorg dragen voor het landschap begint op jonge leeftijd. Door een intense samenwerking met verschillende scholen en jeugdverenigingen laten we jongeren participeren aan concrete terreinrealisaties en projecten rond (be)leefbaar groen. Die mogen we trots voorstellen aan ouders, familie, vrienden en kennissen tijdens de vele publieksactiviteiten, wandelingen en workshops.
6000
2006
EDUCATIE & vorming
8000
2005
Om de meerwaarde van het landschap en de natuur te vrijwaren van het dreigende verlies aan omgevingskwaliteit door de industriële en urbane ontwikkelingen voeren wij enerzijds terreinrealisaties uit met betrekking tot landschapszorg en het aanleggen en herstellen van kleine landschapselementen zoals poelen, autochtone hagen, houtkanten, hoogstamboomgaarden, dreven en erfgoedbomen. Anderzijds kiezen wij bewust om ook in te zetten op grotere gebiedsgerichte projecten zoals samenwerken aan de uitvoering van het
Werken aan een multifunctioneel en kwaliteitsvol landschap is niet exclusief een taak voor Regionale Landschappen. Iedere burger en vereniging draagt op zijn of haar eigen manier bij aan het verbeteren van onze leefomgeving. Wij bieden daarbij de juiste instrumenten en ondersteuning aan om samen aan de slag te gaan.
10000
2004
Vanuit de lucht gezien onderscheidt de wirwar van rivieren, beken en kanalen onze regio met de rest van Vlaanderen. Kenmerkend zijn de open landschappen met vochtige weilanden, beekvalleien, broek- en moerasgebieden. Teelten als akkerbouw, vollegrondstuinbouw en boomkwekerijen typeren de hogere en drogere gebieden. Deze kleinere percelen worden vaak omzoomd met houtkanten en knotbomenrijen. De verspreide oude boskernen tonen ons nog steeds de omvang van het machtige Waverwoud dat zich hier ooit uitstrekte. Het overwegend vlakke landschap wordt slechts door enkele getuigenheuvels doorbroken. De Rupelstreek is dan weer getekend door de kleiontginningen voor de baksteenindustrie met industrieel erfgoed en enorme kleiputten als landschapsrelicten.
DRAAGVLAK & Samenwerking
Oppervlakte-evolutie (in km²) van definitief erkende regionale landschappen in Vlaanderen (2000-2014)
2003
streekeigen karakter
Om de inwoners van het Rivierenland te laten genieten van het landschap en de natuur, werkt Regionaal Landschap Rivierenland mee aan de uitbouw van het aanbod aan zachte, natuurgerichte recreatie. Dankzij Wandelbox Rivierenland kan je ontelbare verassende wandelingen langs natuur- en erfgoedpareltjes uitstippelen. Ga je liever met de fiets, dan zijn onze landschapsbelevenissen de uitgelezen gids. Van alle landschapsherstelprojecten uitgevoerd in 2014, bevond 40% zich in een straal van 100m rondom een recreatief traject.
geven de deelnemers zowel een theoretisch als praktisch inzicht in het landschap en hoe dit te beheren.
2002
Regionaal Landschap Rivierenland strekt zich uit rond de benedenlopen van de zoetwatergetijdenrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel, in het zuidwesten van de provincie Antwerpen. Door de ligging tussen de metropolen Antwerpen en Brussel wordt de open ruimte helaas steeds schaarser. Nog té weinig mensen beseffen dat juist die open ruimte temidden van onze bijna volgebouwde regio van onschatbare waarde is om er aangenaam te leven, te wonen en te werken.
NATUURRECREATIE
2001
strategisch project van de Rupelstreek, Landinrichting Schelde & Rupel, de Groene Gordel rond Mechelen en het beheerplan van de Kesselse Heide.
2000
Landschapszorg
JAARVERSLAG 2014
J A A R V E R S L AG 2 0 1 4 1
1
KLE’s
3
wandelaanbod
landschapszorg
Natuurrecreatie
2014 was opnieuw een jaar met heel wat projecten rond landschapsherstel, kleinschalig erfgoed en KLE’s. In totaal werden er maar liefst 16936 stuks autochtoon plantgoed aangeplant. Goed voor 3917m nieuwe hagen en heggen, 880m houtkanten en 2ha bos. We legden 3 nieuwe hoogstamboomgaarden aan met in totaal 112 autochtone hoogstamfruitbomen, knotten 241 knotbomen, herstelden 1 historische dreef en plantten twee dreven heraan. Na het uitvoeren van een VTA-analyse en het opstellen van een beheerplan door de boomverzorger werden er 87 monumentale bomen hersteld.
Dit jaar werd Wandelnetwerk Rivierenland uitgebreid met de gemeenten Schelle, Hemiksem en Duffel, goed voor 360km wandelplezier. De wandelkaart werd herdrukt en voorzien van een nieuw inspiratieboekje. Verder werden er in samenwerking met Toerisme Rupelstreek 2 nieuwe wandelbrochures ontwikkeld: ‘De Klinkaartroute’ en ‘Wandelen tussen Veer en Vliet’. Ook de landbouwsector kreeg met ‘Het Lazaruspad’ zijn eigen wandelroute waarin lokale land- en tuinbouwbedrijven hun werkmethoden voorstellen.
2
16936
REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND
363 9
5
poelen
8
natuurbehoud & BIODIVErsiteit
draagvlakverbreding
6
Zoetwatergetijdenrivieren typeren ons regionaal landschap en behoren tot één van onze meest waardevolle ecosystemen, zeker omdat deze in Europa zeer zeldzaam geworden zijn. Met de cursusreeks Rivierkenner werden 50 deelnemers via 4 theorielessen en 4 praktijkexcusries opgeleid tot experten over zoetwatergetijderivieren. De opleidingsreeks ‘Ambassadeur van het Hombeeks Plateau’ onderwees 32 gidsen en geïnteresseerden via 4 theorielessen en 3 excursies in geschiedenis en ergoed, land- en tuinbouw, natuur en landschap en toersime en gastronomie. 25 knotters kregen een demonstratie timbersports.
landbouw
NATUUrbehoud & draagvlakverbreding
buiten-gewone plekjes
Via het afsluiten van beheerovereenkomsten worden agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven gestimuleerd, dit met focus op ‘aandachtsgebieden’, waar de inzet van beheerovereenkomsten een duidelijke meerwaarde heeft voor het landschap. In totaal sloten 90 landbouwers in Rivierenland 363 beheerovereenkomsten af in samenwerking met de bedrijfsplanner van de VLM.
landschapszorg 13 buiten-gewone plekjes, verspreid over het werkingsgebied, ondergingen een groene metamorfose. De winnaar van de publieksprijs -bos bij steenbakkerijen Niel- kreeg zelfs een heus buurtfeest cadeau.
7
Rivierenland in de kijker
natuureducatie
In 2014 werden er 17 aanvragen tot aanleg of herstel van poelen behandeld, waarvan 6 locaties geschikt werden bevonden. Daarnaast werd er dit jaar 1 turfput hersteld. 7 poelen uit 2011 kregen een eerste poelenmonitoring. De eigenaars kregen advies op maat en de resultaten werden nauwkeurig ingevoerd op waarnemingen.be.
4
gebiedsgerichte projecten
streekontwikkeling In grotere projectgebieden bundelen we de krachten met onze partners om de landschappelijke kwaliteiten te verhogen. Zo is de ruime regio rond de stad Mechelen rijk aan natuurgebieden. Deze hebben echter verschillende beheerders, worden niet duidelijk aangegeven en de informatie erover is versnipperd. Vandaar dat wij werken aan een integrale gebiedsvisie met de creatie van groene en blauwe verbindingen tussen de verschillende gebieden. Deze ecologische verbindingen kunnen tevens gebruikt worden als recreatieve verbindingen.
erfgoed
Het herstel van toegangspoort N.V. De Beukelaar werd afgerond met de productie en plaatsing van de doosletters en de installatie van een picknickbank. De muur van Madeleine in Battel kreeg een inspectierapport door Monumentenwacht. Antwerpen.
JAN
Regionaal Landschap Rivierenland was (mede) organisator van 12 publieksactiviteiten met in totaal 2220 deelnemers, en was te gast om de werking en projecten voor te stellen op 9 andere evenementen met een totaal van 22430 bezoekers. Aan onze 7 wandelactiviteiten namen 246 mensen deel. Met de trage weg ‘Goorboslei’ werd een groene verbinding gemaakt tussen de gemeenten Duffel en SintKatelijne-Waver. Tijdens de inhuldiging wandelden 250 bewoners van beide gemeenten elkaar symbolisch tegemoet. Tot slot hebben we dit jaar ook een eigen ‘Levendig Landschapsfeest’ georganiseerd om het draagvlak voor landschapsbehoud, kleine landschapselementen en landschapsherstel te verstevigen en de werking van onze partners te promoten. De 500 bezoekers beleefden een ontspannende en leerrijke dag.
10
landschapszorg
2014
11
natuurrecreatie & draagvlak
wildbeheer en natuur
Naast het fauna-akkerproject startten we dit jaar ook met het inzaaien van akkerranden om de natuurwaarde van monocultuurakkers te verhogen. Er werd 9,72ha fauna-akker en 1,3ha fauna-akkerrand ingezaaid. Verder werden er 12 luxueuse bijenhotels geplaatst met bijhorende bloemenweides, 1 educatief bijenleerpad ontwikkeld, 1 beestentoren ontworpen en geplaatst, 145 kunstzwaluwnesten opgehangen, 1 oeverzwaluwenwand geïnstalleerd en een recreatief otter-bevereiland gecreëerd, waar ondertussen ook een bever resideert.
Publieksactiviteiten
Ook dit jaar vielen er twee edities van de landschapskrant in de bus van alle inwoners van Rivierenland, goed voor 280000 exemplaren. Er verschenen 9 nieuwsbrieven met gemiddeld 1000 respondenten. De website had dit jaar 7682 unieke bezoekers met een totaal van 37698 paginaweergaven. Voor de vormingen Rivierkenner en Ambassadeurs van het Hombeeks Plateau werden er twee aparte websites ontwikkeld. Ook het project Buiten-gewone plekjes kreeg een eigen website.
algemene werking In 2014 viel er ook heel wat te vieren. Op 20 februari hieven we de glazen met een feestelijke Algemene Vergadering waar we onze definitieve erkenning door de Vlaamse regering en de overdracht aan de provincie huldigden. Ook later in het jaar vielen we in de prijzen. Met het project ‘Plant van Hier’ mochten we een boeket overhandigen aan prinses Astrid tijdens koningsdag. Tot slot konden we ook zelf geregeld mensen en organisaties in de bloemetjes zetten, letterlijk en figuurlijk!
Het Regionaal Landschap wordt financieel gesteund door de Vlaamse Overheid, Provincie Antwerpen, de gemeenten Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Mechelen, Bonheiden, Sint-Katelijne-Waver, Duffel, Lier, Heist-op-den-Berg, Berlaar, Hemiksem, Schelle en Nijlen.
2
3
7
4
9
10
6
5
11
18/1
20/2
29/3
15/4
26/4
15/5
15/6
1/8
8/9
20/9
24/10
10/11
MEI
JUN
JUL
AUG
SEP
OKT
NOV
poelen gemonitord
1 turfput hersteld
1021
hoogstamfruitbomen
500
bezoekers landschapsfeest
36
kilometer wandelpad
145
17
kunstbuiten-gewone zwaluwnesten plekjes
21
publieksactiviteiten
3
241
knotbomen historische dreven
3
scholen vergroend
50rivierkenners 32ambassadeurs Hombeeks Plateau 58 knotterts
8
APR
7
112
vormingsmomenten
12
MAA
poelaanvragen
landschapskranten verspreid
In de bloemetjes
1
FEB
280.000
hectare fauna-akker
17
monumentale bomen hersteld
90 landbouwers
11,02
Landschapskrant
communicatie
12
beheerovereenkomsten
87
autochtone struiken en bomen geplant
2015 DEC