Trends in de man - vrouw relatie bij de Hindoestanen in Nederland Met trends bedoelen we in dit kader hedendaagse verschijnselen binnen de hele groep. Dit impliceert dat sommige individuen de geconstateerde verschijnselen niet zullen vertonen. Een trend is naast een waarneembaar verschijnsel ook in proces met een vaak hoge veranderingspotentie en tegelijk een heel subtiel proces; alleen duidelijk waarneembaar door intensieve observatie van de groep. Er is sprake van een tendens, een neiging om in een nog vage richting te groeien. Trends zijn vaak voelbaar en vallen binnen de sfeer van voor-wetenschappelijke beschrijvingen en analyses omdat ontwikkelingslijnen teveel toekomstgericht zijn. Met Hindoestanen bedoelen we zowel Hindoes als Moslims die uit Suriname komen met voorouders die oorspronkelijk van India afkomstig waren. De man - vrouw relatie bij de Hindoestanen heeft ten gevolge van vestiging en inburgering in Suriname een eigen ontwikkeling meegemaakt en is merkbaar veranderd ten opzichte van de relatie die hun voorouders in India hadden. Middels hun socialisatie en scholing hebben de Hindoestanen reeds in Suriname indirect invloed ondergaan van betrekkingen die Nederlanders onderling hebben. Met hun komst naar Nederland, massaal sinds 1970, worden de Hindoestanen dagelijks intensief be誰nvloed door de Nederlandse cultuur. Omdat de Hindoestanen reeds in Suriname een soort integratiegevoeligheid ontwikkeld hebben en vaardigheden in het integreren opgedaan hebben, is hun integratie in Nederland sneller en diepgaander geweest dan de meeste andere allochtonen. Daarnaast hebben de Hindoestanen een tamelijk positieve houding of attitude tegenover de Nederlanders en de Nederlandse cultuur. Dit bevordert de integratie in de Nederlandse cultuur en internalisatie (zich ook gevoelsmatig verbonden voelen) van Nederlandse waarden, normen en het culturele erfgoed over het algemeen. Hierbij speelt de verwestering van India, het oorspronkelijke moederland, een ondersteunende rol. Uiteraard hebben de Hindoestanen in Nederland diverse, duidelijk onderscheidbare relaties die zij met andere groepen onderhouden. Daar gaat dit stuk niet expliciet over. Hier gaat het meer om de relaties tussen de Hindoestanen onderling en in het bijzonder over de man - vrouw relatie. Traditioneel is dit de relatie die echtelieden met elkaar hebben. De vriendschapsrelaties, ouder - kind relaties vallen als zodanig ook buiten beschouwing van dit stuk. Een duidelijk merkbare trend, door invloed van maatschappelijke omstandigheden en gebruik bij Nederlanders, is het trouwen op latere leeftijd. De huwelijken worden op gemiddeld hogere leeftijd gesloten dan dat het geval is in Suriname en zeker in India. Niet geheel nieuw, maar wel opvallend is de mate waarin, zijn Nederlandse relatievormen als LAT (living apart together) en BOM (bewust ongehuwde moeder). In dit kader mag zijdelings opgemerkt worden dat door de opvallend vele echtscheidingen in het recente verleden (tot pakweg 10 jaar terug) de misvatting ontstaan is dat de groep met inburgerings- of aanpassingsproblemen zat. Of dat de echtelieden deze problemen hadden die tot de echtscheiding leidde. LAT en BOM relaties worden met de dag normaler gevonden en het accepteren er van gaat met minder moeite gepaard. Wel is het nog zo dat ouders deze relatievormen niet aanmoedigen. Maar degenen die deze relatie
met elkaar hebben, voelen zich minder in de nek gekeken en voelen zich wel op hun gemak met deze relatievorm. In hun beleving is deze relatie wel volwaardig. Duidelijk merkbaar in de omgang tussen echtelieden (in het vervolg vallen alternatieve vormen als LAT en BOM in dit stuk ook hieronder) is de opkomst van een gelijkwaardige relatie. Echtelieden ervaren elkaar niet meer als mindere en meerdere, ook niet gevoelsmatig, en behandelen elkaar in toenemende mate als volwaardig. Dit wordt ook expliciet naar elkaar gecommuniceerd, ook naar de eigen buitenwereld (familie en vrienden) toe. Relaties zijn bespreekbaar geworden. Wel is de weg naar een relatie therapeut nog niet echt gevonden. Maar in de nodige gevallen worden bij relatieproblemen vaker gebruik gemaakt van steun uit de directe sociale omgeving. Bij echtelieden is de eigen relatie bespreken een verschijnsel dat met de dag normaler gevonden wordt. We zien een duidelijke verschuiving van de Surinaamse bevelshuishouding naar de Nederlandse onderhandelingshuishouding. Vrouwen hebben in toenemende mate inspraak en medezeggenschap geĂŤist en of gekregen. Overleg en onderhandeling typeren de huidige man - vrouw relatie bij de Hindoestanen. Vergeleken met Suriname is de economische onafhankelijkheid van de Hindoestaanse vrouwen behoorlijk toegenomen. Vooral als het gaat om het buitenshuis een vaste betaalde baan hebben. Toch wordt het overgrote deel van het huishouden nog steeds door de vrouwen gedaan waardoor zij een zwaardere dagtaak hebben dan de mannen. Dit zorgt af en toe voor extra druk op de relatie. Of hierdoor vaker problemen ontstaan is niet te zeggen omdat er nog een heleboel andere factoren zijn die extern van invloed zijn op de relatie tussen man en vrouw. Bijvoorbeeld de kinderen. Bij besteding van het gezamenlijke inkomen heeft de echtgenote meer beslissingsrecht als het gaat om normale huishoudelijke uitgaven. Eenmalige, grote uitgaven worden in gezamenlijk overleg gedaan of de man beslist. Het is niet meer zo dat de vrouw haar inkomen afstaat aan de man, veeleer het omgekeerde is het geval. Naast de gelijkwaardigheid en nivellering van de relatie tussen man en vrouw zien we de complementariteit behouden blijven: man en vrouw vullen elkaar aan. Dit is een traditioneel streven of doelstelling van de Hindoestanen. Een andere trend is het geven van feedback over emotionaliteit binnen echtelijke relaties. In toenemende mate wordt over de emoties en gevoelens die met de relatie zelf te maken hebben gesproken; het mag in toenemende mate gespreksonderwerp zijn. Het initiatief tot dit soort gesprekken en meta gesprekken ligt vaker bij de vrouw. Zij is degene die de relatie bewaakt. We zien duidelijk een ontwikkelingslijn waarbij in navolging van Nederlandse normen en waarden aan relatiemanagement wordt gedaan. De relatie wordt niet meer zoals traditioneel als een gegeven gezien maar meer als iets wat vooral ook maakbaar is. Als iets dat onderhouden dient te worden. Waar beiden in dienen te investeren. Dit zijn opkomende normen, waarden, verwachtingen en opvattingen binnen de Hindoestaanse groep in Nederland. Het is begrijpelijk dat de toegenomen scholing, zowel bij mannen als vrouwen, hier een grote bijdrage aan levert. Ook de toenemende omgang met Nederlanders, wat vergeleken met veel andere allochtone groepen veelvuldiger en diepgaander is, draagt hier veel aan bij. Hindoestanen onderhouden in diverse sociale omgevingen contacten met Nederlanders. Dit bevordert de overname van Nederlandse tradities, gewoonten en rituelen. Doordat veel Hindoestanen het Nederlands actief heel goed beheersen, en de rest beheerst het Nederlands passief redelijk tot goed, worden Nederlandse normen en waarden door hen eerder en intensiever overgenomen dan andere allochtone groepen. Dit is ook duidelijk merkbaar aan de emancipatie, als daarvan gesproken mag worden,
van zowel de mannen als de vrouwen. In Suriname werd de man - vrouw relatie bij de Hindoestanen voor een groot deel bepaald door de rol en invloed van de schoonouders (vooral de schoonmoeder en zelfs de schoonfamilie) van de vrouw. In Nederland spelen de schoonouders een marginale rol en is er sprake van enige invloed, dan wordt dit vaak als positief ervaren. Verder wordt de man - vrouw relatie binnen de Hindoestaanse gemeenschap in Nederland ten gunste van de vrouw ook beïnvloed door de deskundigheid die Hindoestaanse vrouwen verwerven. Ze worden in toenemende mate deskundig op andere gebieden dan traditioneel bij hun rol als echtgenote paste. Een echtgenote die bijvoorbeeld economie gestudeerd heeft vertelt in het gezin waarin er belegd zal worden en de man volgt haar gedwee. Het is niet zo dat je vroeger geen deskundige Hindoestaanse vrouwen had. Wat wel zo is is dat zij vroeger vanuit hun deskundigheid heel bescheiden een voorstel mochten doen. Nu is de relatie van dien aard dat zij vanuit haar deskundigheid beslissingsrecht en zeggenschap heeft en vooral dat dat geaccepteerd en gewaardeerd wordt, terwijl vroeger meer sprake was van een bescheiden tolerantie. Het emancipatie- en participatieproces van Hindoestaanse vrouwen in Nederland gaat met minder problemen gepaard dan bij andere allochtone groepen in Nederland. Oorzaken van deze ontwikkelingslijn en de gevolgen er van voor de man - vrouw relatie zijn boven al genoemd. Kort samengevat heeft het onzes inziens vooral te maken met de positieve houding van Hindoestanen ten opzichte van Nederlanders en daardoor ook de Nederlandse cultuur. Deze cultuur wordt door de Hindoestanen niet als bedreigend voor hun eigen cultuur gezien. Vanzelfsprekend zijn er ook Nederlandse normen, gebruiken, opvattingen en andere cultuurelementen waar de Hindoestanen geen boodschap aan hebben, althans nu nog niet. Deze elementen worden niet overgenomen en ze hebben geen zichtbare negatieve invloed op de man - vrouw relatie. Een interessant verschijnsel is dat de adaptatie van de Nederlandse cultuur door de Hindoestanen voor een deel op een onopgemerkte, natuurlijke en vanzelfsprekende wijze gebeurt en voor een ander deel weloverwogen en doelbewust plaats vindt. De Nederlandse man - vrouw relatie wordt zo een onderwerp van gesprek. Voor een deel heeft deze mentaliteit te maken met de waardering die de Hindoestanen voor hun eigen traditionele Hindoestaanse cultuur hebben. Deze waardering is hoog. Tegelijk ervaart de Hindoestaan een andere cultuur, in ons geval de Nederlandse cultuur, niet als minderwaardig, maar meer als gelijkwaardig en sommige elementen worden zelfs als beter gewaardeerd. Dan ligt het voor de hand dat overname van die elementen plaats zal vinden, hetgeen ook trendmatig te zien. Hindoestanen zijn vaardig in het incorporeren van vreemde culturele verworvenheden in hun eigen cultuur. Dit heeft, gelet op de Indiase geschiedenis, een millennia lange traditie. In plaats van overlevingsstrategieën passen Hindoestanen meer carrièrestrategieën toe. En bij een carrièrestrategie hoort nou eenmaal het overnemen van alles wat je voor jezelf dienstbaar kan maken. Dat gebeurde in India. Dat gebeurde in Suriname. En dat gebeurt nu in Nederland. Voor de man - vrouw relatie van nu betekent dat dat bruikbare Nederlandse omgangsvormen tussen Nederlandse echtelieden door Hindoestanen niet als bedreigend maar als verrijkend ervaren worden en overgenomen worden. Tegelijk zien we dat deze aanpassing niet voor noemenswaardige problemen en conflicten zorgt. En dit proces gaat in geen geval ten koste van diepliggende Hindoestaanse waarden en zeer belangrijke normen. Er vindt wel degelijk een verschuiving binnen de hiërarchie van Hindoestaanse waarden plaats. Zo wordt de man - vrouw relatie op zich als een
waardevoller goed gezien dan dat in het verleden het geval was. De norm dat deze relatie harmonieus gehouden dient te worden leeft tegenwoordig heel sterk binnen de groep. Daar wordt dan ook de nodige tijd, energie en toewijding in gestopt. Vandaar een opkomende relatiemanagement bij echtparen. Het is vanzelfsprekend zo dat jongeren hun onderlinge relaties anders zien en beleven dan de ouderen. De integratie en zelfontplooiing bij ouderen, waar normen, waarden, verwachtingen, opvattingen etcetera meer vastgeroest en rigide zijn, vindt oppervlakkiger en langzamer plaats. Dit is in migratie situaties een verschijnsel waarmee maar tijdelijk geleefd zal moeten worden. Het positieve bij de relatie tussen oudere Hindoestaanse mannen en vrouwen is dat ze de relaties van de jongere generatie kunnen accepteren en waar nodig kunnen tolereren, maar vooral niet vervallen in fundamentalistische opvattingen. Dit kan ook niet want de inspiratiebron van de Surinaamse Hindoes kent geen allesoverheersende fundamenten. Dit in tegenstelling tot de Hindoestaanse Moslims. Bij acculturatieprocessen speelt ook bij de Surinaamse Hindoestanen hun godsdiensten een belangrijke rol en zijn de godsdiensten een grote sturende kracht binnen hun cultuur. Vandaar dat de man vrouw relatie bij de Hindoes soms een andere weg opgaat dan bij de Moslims. Samenvattend kan geconcludeerd worden dat de man - vrouw relatie bij de Surinaamse Hindoestanen neigt naar de man - vrouw relatie zoals die bij de Nederlanders zichtbaar is. Of misschien veel meer be誰nvloed wordt door wat de Nederlanders zeggen over hun relatie. Dus niet alleen hoe de Nederlanders hun man - vrouw relatie in de praktijk zichtbaar maken (het geleefde mensbeeld) heeft invloed, maar zeker ook hoe zij zeggen dat hun relatie is (gesproken en besproken mensbeeld), speelt een rol. De media draagt hier zeker een steentje bij. Vooral de televisie heeft veel invloed op de relatievorming bij de jongere en oudere generatie, terwijl de omgang met leeftijdgenoten een sterke rol speelt bij de Hindoestaanse jongeren. Ook dient opgemerkt te worden dat de man vrouw relatie bij de Nederlanders niet een eenduidige, homogene relatie is. Er zijn merkbare verschillen tussen de diverse sociale en economische klassen. De Hindoestanen zijn meer gericht op de Nederlandse middenklasse cultuur en misschien ook op de hogere klassen. Uiteraard zijn er in de Nederlandse samenleving ook elementen die een negatieve rol spelen bij de be誰nvloeding van de man - vrouw relatie bij de Hindoestanen. Maar deze negatief beleefde elementen worden dan meer ge誰nterpreteerd als: dat hoeft niet bij ons. Zoals dat bij migratie veel voorkomt heeft de man - vrouw relatie, hoe zij met elkaar omgaan en elkaar waarderen, bij de Hindoestanen in Nederland een grote sprong voorwaarts gemaakt. Deze ontwikkeling is zeker niet ten koste gegaan van belangrijke Hindoestaanse normen en waarden. Angst voor verwestering speelt bij de Hindoestanen over het algemeen geen belemmerende rol.