Dichterbij 3-2013 Rabobank Eindhoven-Veldhoven

Page 1

Dichterbij

MAGAZINE VOOR LEDEN VAN RABOBANK EINDHOVEN-VELDHOVEN NAJAAR 2013

EINDHOVEN-VELDHOVEN

1582

‘Mijn bedrijf overdragen doe ik niet alleen’ »22 SAMEN VERDER

CROWDSOURCING

CULINAIR

Rabobanken fuseren per 1 oktober »14

Uitbesteding aan het grote publiek »18

Zalige spijzen bij restaurant Zarzo »32


OM DE HOEK

2 EINDHOVEN-VELDHOVEN


Cult & Tumult is hĂŠt kunsten cultuurfestival van Veldhoven op 27, 28 en 29 september. Tienduizenden bezoekers waarderen het brede aanbod van grote en minder bekende namen uit vrijwel alle kunst- en cultuurdisciplines. Het festival wordt ook wel de Uitmarkt van het zuiden genoemd. Rabobank EindhovenVeldhoven is wederom als hoofdsponsor betrokken. Kijk op www.cultentumult.nl voor het programma. FOTO: PETER ROMMERS

1582

CULT & TUMULT 27, 28 EN 29 SEPTEMBER, VELDHOVEN 3


JOS ROOIJAKERS

VOOR WOORD

Directievoorzitter Rabobank Eindhoven-Veldhoven

OOGSTEN

H

et thema van deze Dichterbij is ‘oogsten’ in de ruime zin van het woord. De afgelopen maanden hebben de Rabobanken OerleWintelre en Eindhoven-Veldhoven voorbereidingen getroffen voor een fusie per 1 oktober van dit jaar. Na de positieve besluitvorming door beide ledenraden op 26 augustus bundelen de twee banken nu echt hun krachten en kan er geoogst worden. Oogst in de vorm van een nieuwe fusiebank; een bank die dichtbij is, werkt vanuit de coöperatieve gedachte, haar klanten kent en hen de best mogelijke lokale bancaire dienstverlening wil bieden voor de lange termijn. Het bundelen van krachten is zeker van toepassing bij het zogenaamde crowdsourcing. Op pagina 18 leest u hoe een klein idee tot een succes kan uitgroeien met behulp van een groot

COLOFON Redactie: Rabobank Eindhoven-Veldhoven, BCM Eindhoven Redactieadres: Rabobank Eindhoven-Veldhoven, Antwoordnummer 9, 5600 VC Eindhoven. Telefoon: (040) 293 60 00 E-mail: cooperatie@eindhoven-veldhoven.rabobank.nl Druk & handling: BCM Eindhoven Zonder schriftelijke toestemming van de Rabobank mag niets uit deze uitgave worden overgenomen of gekopieerd. De Rabobank en vdbj_ besteden uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van alle gepubliceerde data. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. De Rabobank en vdbj_, alsmede de aan hen gelieerde ondernemingen en toeleveranciers, zijn niet aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen op grond van de inhoud van dit blad.

4 EINDHOVEN-VELDHOVEN

publiek. Onderneemster Marleen Dingen uit Veldhoven profiteerde van de samenwerking tussen Rabobank en het Ondernemersklankbord. U leest erover op pagina 28. De oogsttijd is ook een moment om terug te kijken naar wat we bereikt hebben en de balans op te maken. Dat geldt ook voor ondernemers die op het punt staan hun zaak over te dragen. Wat is uiteindelijk de waarde van datgene wat zij hebben opgebouwd? Op pagina 22 vertelt ondernemer Theo Rietbergen hoe hij dit traject is ingegaan. Als wij als Rabobank de balans opmaken, kijken we naar wat coöperatief bankieren ons gebracht heeft. Een plek midden in de maatschappij, een duurzame relatie met leden en een groot kennisnetwerk. Die verbindende rol willen we blijven vervullen, zodat we hiervan samen de vruchten kunnen blijven plukken.

Kijk voor aantrekkelijke ledenaanbiedingen op pagina 36 en 37.


Dichterbij EINDHOVEN-VELDHOVEN

THEMA: OOGST

10 18 22

Wat levert bankieren bij een coรถperatie op? Crowdsourcing: hype of blijvertje? Tijd om te oogsten LIDMAATSCHAP

8

Regie over uw bank FUSIE

14

Rabobanken fuseren 1 oktober SPAREN

22

16

Waar sparen we voor? LEDENINVLOED

26

Hoe werkt het? ONDERNEMEN

28

OKB biedt hulp CULINAIR

32

Zalige spijzen bij Zarzo ONDERNEMEN

34

diederendirrix wint prijs

32

1582

RUBRIEKEN

Om de hoek Kort Feiten over spaargedrag Puzzel TEDx Brainport Ledenvoordeel Ledenaanbieding voor huizenverkopers 39 Column Bert Faber 40 Spring maar achterop 2 6 17 21 31 36 38

28

34

5


KORT

Clinic en World Cup Tour

VOOR HOCKEY FANS Rabobank Eindhoven-Veldhoven is hoofdsponsor van de Veldhovense Mixed Hockey Club (VMHC) Basko. In dat kader was de bank aanwezig bij sportieve activiteiten deze zomer.

O

p 19 augustus organiseerde Rabobank EindhovenVeldhoven een Rabo Hockey Clinic voor de D-jeugd bij VMHC Basko te Veldhoven. Ieder jaar blijkt dit weer een sportief succes te zijn. Op deze maandagmiddag hebben ruim honderd D-hockeyers aan de 2-uur durende clinic deelgenomen. De sportieve

happening werd afgesloten met een gezond en smakelijk buffet voor alle spelers. Rabobank Eindhoven-Veldhoven organiseerde dit jaar voor de zevende keer een hockeyclinic bij de Veldhovense club. Op 24 augustus was de Rabobank Hockey World Cup Tour aanwezig bij het Basko Zomer Toenooi voor de C- en D-jeugd. Tijdens het toernooi speelde de jeugd onderling wedstrijdjes. Een sportieve dag waar gezelligheid voorop stond.

Betalen met je mobiel

D

eze maand introduceert Rabobank samen met twee andere banken mobiel betalen in een aantal winkels en horecagelegenheden in Leiden. Hiervoor werken zij samen met KPN, Mastercard en de gemeente Leiden. Zo'n duizend consumenten met een rekening bij een van de drie banken en een KPN- of Hi-abonnement nemen deel aan de proef. Zij gebruiken hiervoor een smartphone die beschikt over near field communication. 6 EINDHOVEN-VELDHOVEN

Steeds meer mobiele telefoons beschikken hierover. Om af te rekenen hoeft de klant de telefoon alleen tegen de betaalautomaat aan te houden. Bij bedragen boven de 25 euro wordt eerst om een pincode gevraagd. Bij lagere bedragen niet, tenzij de klant dit zelf heeft ingesteld. Betalen met een mobiele telefoon is net zo veilig als met een pinpas. Als de proef in Leiden succesvol is, kan de techniek landelijk worden ingevoerd.

De Rabobank Hockey World Cup Tour is een evenement waarbij hockeyfans op de foto kunnen met de beroemde hockey wereldbeker. Uiteraard grepen veel jeugdige hockeyers deze kans aan.

IBAN VAN KRACHT Rabobank is over op IBAN. Sinds deze zomer ziet u in plaats van uw 9-cijferige rekeningnummer uw IBAN in Rabo Internetbankieren en in uw digitale adresboek. U kunt dus van en naar een IBAN betalen. Ook kunt u het IBAN gebruiken op de nieuwe IBAN-acceptgiro’s. Vanaf 1 februari vervalt uw ‘oude’ rekeningnummer volledig. Tot die tijd kunt u het nog gebruiken; het rekeningnummer wordt automatisch omgezet in een IBAN. Wilt u meer weten over IBAN? Kijk dan op rabobank.nl/iban.


GEESTVERWANTEN

Nieuw: CultuurBuren op 30 november

V

anwege het 50-jarig bestaan van Bibliotheek Veldhoven organiseert deze samen met Theater de Schalm een nieuw cultureel evenement op 30 november in Veldhoven: CultuurBuren. U kunt genieten van bekende schrijvers en muziekartiesten, die optreden in de grote en kleine zaal en in

de foyer van Theater de Schalm. Op het voorlopige programma staan onder meer dichter, schrijver en podiumdier Bart Chabot, de excentrieke Vlaamse auteur Herman Brusselmans en volksfilosoof Bas Haring. En ook een muzikaal optreden van Ad van Meurs, Ankie Keultjes en Haytham Safia. Kaarten zijn te koop op www.deschalm.com. CultuurBuren wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Coöperatiefonds van Rabobank Eindhoven-Veldhoven. Kijk op pagina 36 voor een literaire ledenaanbieding van CultuurBuren. MEER INFORMATIE STAAT OP WWW.BIBLIOTHEEKVELDHOVEN.NL EN KAARTEN VIA WWW.DESCHALM.COM

De Lage Landen Marathon Eindhoven

SPECIAAL JUBILEUM

1582

O

p 13 oktober vindt voor de 30e keer De Lage Landen Marathon Eindhoven plaats. In het kader van deze jubileumeditie zijn 30 goede doelen geselecteerd die in aanmerking komen voor financiële steun. De deelnemers kunnen bij inschrijving kenbaar maken naar welk goed doel een deel van het inschrijfgeld moet gaan. Rabobank Eindhoven-Veldhoven is dit jaar wederom sponsor van de marathon. Rabo dochter De Lage Landen is hoofdsponsor. Onderdeel van deze marathon is De Lage Landen Bedrijvenloop (halve marathon). Zo’n 25 medewerkers en introducés van Rabobank Eindhoven-Veldhoven gaan de uitdaging aan en bereiden zich voor op de bedrijvenloop van 21 kilometer. Wij wensen alle deelnemers een sportieve dag toe!

Vanaf 1 oktober 2013 is de nieuwe collectietentoonstelling in de Rabo Kunstzone te zien. Een unieke selectie kunstwerken uit de Rabo Kunstcollectie vertelt samengebracht een verhaal over het conceptuele, de idee, de handeling, het onderzoek. ‘Great minds think alike’; een verzameling werken gemaakt door circa 25 kunstenaars in de afgelopen 50 jaar. De Rabo Kunstzone is open van maandag tot en met vrijdag, van 8.30-18.00 uur. Kijk op rabobank.nl/kunst.

TIP VOOR STARTERS Bent u een ambitieuze, startende ondernemer? Schrijf u dan vóór 1 oktober 2013 in voor de verkiezing van The Next Entrepreneur 2013. Overtuig de jury van uw drijfveren en businessplan en maak kans op € 13.013. Kijk op rabobank.nl/tne voor meer informatie. U vindt er ook een gratis online scan waarmee u direct ziet op welke punten u kunt verbeteren en u ontvangt relevante, praktische informatie en tips.

FEITEN & CIJFERS 2012 Wilt u weten wat de financiële ontwikkelingen van Rabobank Eindhoven-Veldhoven in 2012 waren? Lees dan Feiten en Cijfers 2012, het verkort jaarverslag van de bank. We hebben ook een Coöperatief Jaarverslag opgemaakt waarin we aangeven hoe de coöperatie in de breedste zin van het woord functioneerde. Beide jaarverslagen worden niet verstuurd per post, maar staan online gepubliceerd op www.rabobank.nl/eindhovenveldhoven. 7


LIDMAATSCHAP

Lid zijn van Rabobank, wat houdt dat eigenlijk in? En wat voor mogelijkheden biedt dit voor u en uw omgeving? TEKST: VDBJ_ FOTO'S: RABOBANK

Regie over uw eigen bank sten. Deze zijn gericht op bepaalde doelgroepen zoals jongeren, senioren en ondernemers of thema’s zoals leefbaarheid, ondernemersklimaat of educatie. Als lid hebt u zelf natuurlijk ook een stem in de keuze van de onderwerpen.

LEDENAANBIEDINGEN: RABOBANK.NL/DICHTERBIJ

H

et belang van klanten staat centraal bij Rabobank. Als lid kunt u namelijk zelf invloed uitoefenen op de manier waarop we dat belang dienen. Rabobank is de enige bank in Nederland waar klanten lid van kunnen worden. We zijn immers een coöperatieve bank. Dat betekent dat niet aandeelhouders ons beleid bepalen, maar de leden van de coöperatie. Als lid kunt u meebeslissen over onze financiële diensten, onze producten voor klanten, maar ook over onze inzet voor de samenleving. U kunt uw mening op verschillende manieren laten horen en bepaalt zelf hoe actief u hierin wilt zijn. Maar u kunt nog meer halen uit uw lidmaatschap.

COMMUNITY Zo delen wij graag onze kennis met u. We hebben 1,9 miljoen leden en dat biedt u de mogelijkheid om kennis te maken met mensen met dezelfde interessegebieden. We organiseren regelmatig speciaal voor leden lezingen, evenementen en andere bijeenkom8 EINDHOVEN-VELDHOVEN

LEDENRAAD Uw zeggenschap en invloed zijn verankerd in de ledenraad. Elke lokale bank heeft een ledenraad, een afvaardiging van het totale ledenbestand. Deze raad wordt door en uit de leden gekozen en vormt een goede afspiegeling van alle leden, type klant (particulier of ondernemer) en maatschappelijke omgeving van de bank. De ledenraad heeft een belangrijke adviesfunctie richting het directieteam van de bank en fungeert als klankbord. Daarnaast stelt de ledenraad onder meer de jaarrekening vast en benoemt zij de leden van de lokale raad van commissarissen. LOKALE INVESTERINGEN Rabobank wil de lokale samenleving samen met u versterken. Op sociaal, economisch, cultureel en ecologisch gebied. Als lid hebt u invloed op de thema’s en projecten waar onze investeringen naartoe gaan. Deze projecten zijn vaak lokaal. Via de Rabobank Foundation en Rabo Development versterken we bovendien de maatschappij, de economie en het milieu in Nederland en ontwikkelingslanden. Dankzij onze leden zijn we de bank die we graag willen zijn: een bank van en voor mensen.


1582

Bepaalt u de koers van uw bank?

9


COÖPERATIEF BANKIEREN

‘Vergeet niet dat de coöperaties ooit opgericht zijn omdat het slecht ging met de economie.’ Dirk Duijzer, directeur Coöperatie & Duurzaamheid, kijkt terug en schetst een toekomstbeeld. TEKST: ANJA KROES FOTO'S: PABLO BERNASCONI, FRANS JAN FORTUNATI

Wat brengt coöperatie?

D

e maatschappij verandert in sneltreinvaart: eigen zorg inkopen, zelf verantwoordelijk zijn voor uw pensioen, een woning is niet langer een investering en de fysieke winkel lijkt het af te leggen tegen het groeiende leger onlineconsumenten. Wat in de wereld van gisteren een zekerheid was, staat nu ter discussie. In al het verandergeweld van de laatste jaren blijven de oorspronkelijke uitgangspunten van Rabobank overeind.

CV DIRK DUIJZER 25 jaar in de land- en tuinbouw, o.m. voorzitter van het Productschap Tuinbouw. In 2005 directeur Food & Agri Nederland bij Rabobank, sinds 2011 directeur Coöperatie & Duurzaamheid

Dezelfde taak Duijzer: ‘Natuurlijk ontkomt Rabobank niet aan veranderen. Het gevaar om in deze tijd onze identiteit te verliezen lijkt levensgroot aanwezig, maar dat is schijn. Vergeet niet dat de coöperaties ooit opgericht zijn omdat het slecht ging met de economie. Daarom blijft het coöperatieve karakter juist nu fier overeind. Onze taak is onveranderd: leden in staat stellen te ondernemen door passende financiële diensten aan te bieden en daarmee impliciet te 10 EINDHOVEN-VELDHOVEN

werken aan een verantwoordelijke en duurzame samenleving.’

Houtskoolschets Het karakter blijft onveranderd, maar dat betekent niet dat Rabobank dezelfde kan blijven. ‘We staan aan de vooravond van een coöperatieve make-over. Alles moet op de kop. Klanten en leden willen meer transparantie, goedkopere producten, snellere bediening, meer deskundigheid als het nodig is en wellicht vrijblijvendheid als het ze zelf past. Wij zijn volop bezig met de houtskoolschets van de nieuwe Rabobank. In 2016 staat die bank er, maar ver daarvoor willen we al eenvoudig en trefzeker het beeld zien van de nieuwe bank waar hard aan gewerkt wordt. Een bank voor de leden, die midden in de wereld van vandaag staat. En al het andere is daar een afgeleide van. Dat klinkt eenvoudig, maar dat is het niet. Die redelijk simpele wensen van de klanten en leden hebben een tamelijk harde uitwerking. Meer transparantie betekent meer eenvoud en meer openheid. Goedkoper


1582

‘Kennis delen doet kennis groeien’


Dirk Duijzer: ‘Klanten willen nu terecht meer invloed op en zeggenschap over de koers van de financiële instelling waar ze zaken mee doen’

betekent minder mensen in een sobere omgeving. Snellere bediening betekent meer geautomatiseerd. Meer deskundigheid betekent tot slot dat er aan een kleinere groep medewerkers hogere eisen gesteld wordt. En dan het laatste punt. De klant die meer vrijblijvendheid wenst zoals het hem of haar zelf past. Dat laatste hoort wellicht wel bij een deel van de moderne cultuur, maar niet bij onze bank. Ook niet bij onze bank in de nieuwe wereld. Wij willen investeren in de leden, de bedrijven van de leden, de maatschappelijke omgeving rondom de leden, maar niet voor een eenmalige deal. Wij kiezen voor een langdurige relatie. Dan kun je namelijk meer betekenen voor elkaar. Dan loop je niet weg als het moeilijk wordt. Dan neem je elkaar serieus.’ Gezamenlijke toekomst De leden vormen vanaf de start het hart van de coöperatieve bank. Maar de invulling van dat lidmaatschap moet volgens Duijzer wel meegroeien met de tijd. ‘Participatie van klanten, daar moeten we sterk op inzetten, dat verwacht de maatschappij ook van ons. De financiële sector ligt onder een vergrootglas. Er was een tijd waarin groei het hoogste goed was, ook bij Rabobank. Hoe dat is afgelopen, weten we. Klanten willen nu terecht meer invloed op en zeggenschap over de koers van de financiële instelling waar ze zaken mee doen. Vanuit coöperatief oogpunt bezien,

‘Wij zijn een communitybank geworden. Dat geeft een andere, in mijn ogen krachtigere, invulling aan de coöperatie’

juich ik dat toe. We moeten ervan af om de ledenraad te zien als een club van mensen die wacht tot hen vanuit de directietoren een conceptbesluit wordt voorgelegd. Een ledenraad is een geïnteresseerde groep klanten die iets vindt van de bank. En juist dat vind ik eigenlijk het allermooiste, dat wij met klanten rechtstreeks in gesprek zijn over onze gezamenlijke toekomst, het is niet wij en zij. Dat moeten we koesteren en dat moeten we verder uitbouwen. Dat kan alleen door onze leden nauwer dan ooit te betrekken bij het reilen en zeilen van de bank. Dat betekent dat we de wezenlijke gespreksonderwerpen niet moeten schuwen en de mening van onze leden daadwerkelijk serieus moeten nemen. Die vier kenmerken van coöperatief bankieren (klantparticipatie, langdurige relatie, een duurzame samenleving en een solide basis) moeten het fundament van die gesprekken vormen.’ Lokale wortels Rabobank blijft haar lokale wortels trouw, hoewel dat soms anders schijnt. Rabobank heeft steeds minder fysieke kantoren, maar blijft onverminderd dichtbij. ‘Na het uitbreken van de crisis is de behoefte om elkaar te

12 EINDHOVEN-VELDHOVEN


COMMUNITYBANK

ontmoeten alleen maar groter geworden. En Rabobank speelt daar een grote rol bij. Overal in het land zie ik bij lokale banken veel betrokken mensen bij elkaar komen. Alleen, ze komen niet meer in die oude bankrelatie, ze komen geen geld halen of voor een klantgesprek. Ze komen om met elkaar na te denken over de toekomst of over duurzaamheid en tenslotte ook om business te doen. Sommige lokale banken zijn wel bij meer dan tien communities betrokken. Dat zijn netwerken rondom zorg, wonen, rondom energie en het stimuleren van de leefbaarheid van de lokale gemeenschap. Dat betekent dat er andere eisen aan ons als bank gesteld worden. Het begint niet meer bij het product, maar bij het klantbelang, daar zit de coöperatieve uitdaging. Wij zijn een communitybank geworden. En die nieuwe Rabobank geeft een andere, maar in mijn ogen wel een veel krachtiger invulling aan de coöperatie. En als ik heel eerlijk ben, dan wijkt die invulling niet heel erg af van 150 jaar geleden.’

1582

Groeien Als communitybank fungeert Rabobank voor leden en klanten als kennis- en netwerkcentrum. ‘Er is Rabobank veel aan gelegen dat het goed gaat met haar klanten. Dan gaat het heus niet alleen om financieren. Een belangrijke sleutel tot het succes van onze mkb-klanten is bijvoorbeeld het delen van kennis. We geloven dat je samen meer bereikt dan alleen. Daarom is het belangrijk om kennis te delen en te creëren, samen met de klant. Want kennis delen, doet kennis groeien. Op basis van gedegen kennis kunnen ondernemers de juiste koers vinden. We delen niet alleen de kennis die wij zelf verzamelen, we stellen onze klanten ook in staat hun kennis te delen met anderen. Dat doen we bijvoorbeeld met de Rabo Kennis App voor ondernemers in het mkb of met het organiseren van netwerkbijeenkomsten. Ik heb wel meegemaakt dat een bank met twintig ondernemers het gesprek startte en zich toen terug kon trekken, want die klanten gingen onderling zakendoen. Dan zeg ik: prima gedaan.’

Een communitybank maakt deel uit van de lokale gemeenschap waarin zij geworteld is en is nauw betrokken bij de lokale economie. Zij zet haar kennis en haar netwerk in om haar klanten te helpen en de economie te stimuleren. De communitybank biedt haar klanten transparante producten tegen een eerlijke prijs.

deals naar relatiebankieren en van participeren naar daadwerkelijke zeggenschap. De houtskoolschets waar nu aan gewerkt wordt, is dus in zekere mate eenvoudig en trefzeker, maar is niet iets vluchtigs. Probeer een houtskoolschets maar eens uit te vegen. Dat zal niet lukken. Op z’n best wordt alles ermee besmet: het kleeft aan je handen en je kleren. Zo zal de Rabobank van de toekomst in alle haarvaten van de samenleving te vinden zijn.’

BEKIJK DIVERSE PROJECTEN OP RABOBANK.NL/RABOVERSTERKT

Haarvaten Het fundament van de bank staat, maar Duijzer ontkent niet dat er nog veel te doen is. ‘Ik ben er eerlijk over: op alle vier punten van coöperatief bankieren kunnen we nog groeien. We moeten het gesprek met de klant verdiepen, van 13


FUSIE

SAMEN VERDER

Rabobanken fuseren 1 oktober Maandag 26 augustus hebben de ledenraden van Rabobanken Oerle-Wintelre en Eindhoven-Veldhoven ingestemd met het voorstel tot fusie van beide banken. TEKST: RABOBANK FOTO'S: BCM

14 EINDHOVEN-VELDHOVEN

et de beoogde fusie, die op 1 oktober van dit jaar zijn beslag krijgt, willen de banken hun klanten de best mogelijke lokale bancaire dienstverlening bieden voor de langere termijn. Tevens moet de fusie leiden tot synergie in kwaliteit en kosten.

M

veel druk op de kwaliteit van onze interne processen. Rabobank Oerle-Wintelre was door haar schaal constant de afweging aan het maken tussen ‘zo klein als mogelijk en zo groot als noodzakelijk’. Dat leidde vorig jaar tot een actievere oriëntatie op de toekomst, met deze fusie als resultaat.’

Jos Rooijakkers, directievoorzitter Rabobank Eindhoven-Veldhoven over de fusie: ‘De ontwikkelingen in onze omgeving en in het bankenlandschap zijn zo turbulent dat wij ons voortdurend de vraag moeten stellen hoe wij kunnen blijven voldoen aan vragen van klanten en leden en aan de externe eisen die aan ons gesteld worden. Daarbij hoort ook de vraag naar de juiste schaal van onze banken. Commerciële marges verkrappen (deels door de economische crisis) en financiële buffers van banken moeten groter worden. Dat vraagt om efficiënt en kostenbewust omgaan met onze middelen. Verscherpte wet- en regelgeving zet daarnaast

INVLOED LEDENRAAD De nieuwe fusiebank wil recht blijven doen aan de coöperatieve grondslag en betrokkenheid en invloed van leden. Het fusieproces is een mooi voorbeeld van ledeninvloed; ledenraden hebben een bepalende stem in de besluitvorming rond fusies. In de totstandkoming van dit fusievoorstel zijn de ledenraden van beide fusiebanken steeds op de hoogte gehouden over de plannen. Zo konden zij zich een mening vormen over de synergiemogelijkheden maar ook over de eventuele consequenties voor klanten en leden.


De nieuwe fusiebank vormt een logisch samenhangend werkgebied; Eindhoven, Veldhoven (inclusief Oerle) en Wintelre.

1582

LEDENRAAD, RVC EN DIRECTIE

ADVIESKANTOOR IN OERLE Binnen de nieuwe bank zal een beperkt aantal wijzigingen optreden als direct gevolg van de fusie. Los van de fusie wordt gestreefd naar een passend en efficiënt kantorennet, ook met het oog op veranderend klantgedrag en afnemend kantoorbezoek. Er is nadrukkelijk gekozen voor een volwaardig advieskantoor in Veldhoven. Dit advieskantoor wordt gerealiseerd in het huidige kantoor in Oerle. Gevolg is dat het kantoor aan De Schimmerik eind van dit jaar zal sluiten. Voor adviesgesprekken, sealbagautomaat en stortingsautomaat kunnen klanten voortaan in Oerle terecht. Geldautomaten zijn er daarnaast op het Meiveld en op de Plank in Veldhoven Dorp. Ten behoeve van de winkeliers wordt de dienstverlening op de Meent onder meer uitgebreid met een muntrolautomaat. Het kantoor in Wintelre sloot al eerder haar deuren. Hier blijft een 24-uurs geldautomaat beschikbaar.

• Tien leden van de huidige ledenraad van Rabobank Oerle-Wintelre en de huidige 35 ledenraadsleden van Rabobank EindhovenVeldhoven treden toe tot de ledenraad van de nieuwe fusiebank. • De nieuwe raad van commissarissen bestaat uit de huidige voorzitter en 4 commissarissen van Rabobank Eindhoven-Veldhoven plus 2 commissarissen van Rabobank Oerle-Wintelre. • De huidige directeuren van Rabobank Eindhoven-Veldhoven vormen de directie van de nieuwe fusiebank.

15


SPAREN

VOOR IEDER DOEL EEN POTJE? TEKST: PETER VAN STEEN FOTO: ISTOCKPHOTO

W

e doen het steeds meer: sparen. Maar waarvoor sparen we eigenlijk? En hoe? Ons spaaronderzoek – onder 1000 mensen van 18 jaar en ouder met een spaartegoed van minstens 500 euro – geeft hier antwoord op. Er wordt gemiddeld 400 euro per maand gespaard, voor vier of vijf spaardoelen. Vaak is dit een vakantie, een nieuwe auto, het onderhoud van de woning of een aanvulling op het pensioen. De meeste mensen hebben concrete spaardoelen. Tellen we ook het potje ‘onvoorzien’ mee, dan heeft bijna iedereen minstens één concreet spaardoel. In het onderzoek is ook gevraagd hoe mensen sparen. Ze noemen twee mogelijkheden ongeveer even vaak: als er geld over is en een vast bedrag in een vaste periode. Het meeste spaargeld komt uit het salaris. Het vakantiegeld wordt vaak gebruikt voor vakantie, maar ook om schulden af te betalen, de financiering van hobby’s en kosten van levensonderhoud. 16 EINDHOVEN-VELDHOVEN

Sommigen leggen vakantiegeld opzij om eerder te kunnen stoppen met werken. Daarnaast kunnen mensen nog inkomen hebben uit een dertiende maand, een winstuitkering, een belastingteruggave, een schenking en een erfenis. De bestemming daarvan is heel verschillend. Het spaaronderzoek van Rabobank laat zien dat de meeste mensen hun spaargeld voor verschillende spaardoelen niet op verschillende rekeningen zetten. Doen ze dat wel, dan is dat meestal voor langlopende spaardoelen, zoals de studie van hun kinderen, kleinkinderen of voor een aanvulling op het pensioen. Klanten van Rabobank kunnen binnen hun spaarrekening online spaarpotten aanmaken voor verschillende doelen. Zo is goed te volgen hoe het sparen verloopt. Veel klanten zijn blij met deze service: inmiddels maken meer dan 40.000 mensen er gebruik van. Zij hebben hun spaarrekening in gemiddeld twee of drie spaarpotten onderverdeeld.

KIDSGELDWIJS De app KidsGeldWijs leert kinderen van 6 tot 10 jaar spelenderwijs met geld omgaan. Ouders kunnen de app op hun iPad downloaden en hun kinderen virtueel zakgeld of geld voor klusjes geven. Daarna kunnen ze volgen waaraan hun kinderen geld uitgeven of waarvoor ze sparen. Zo helpen we kinderen zo jong mogelijk leren omgaan met geld.


FEITEN

Bijna 83% van de Nederlanders spaart geld als 'appeltje voor de dorst'. Het spaaronderzoek van Rabobank laat zien hoeveel we sparen en waarvoor.

1582

TEKST: RABOBANK

WE SPAREN HET MEEST VOOR DE AFBETALING VAN ONZE WONING OF HYPOTHEEK; GEMIDDELD € 3.048 PER JAAR. /// OOK SPAREN WE VEEL VOOR EEN NIEUWE AUTO, AANVULLING OP HET PENSIOEN, AFBETALING VAN SCHULDEN EN EEN VERBOUWING OF ONDERHOUD AAN DE WONING. /// ONGEVEER ACHT OP DE TIEN MENSEN SPAREN VOOR ONVOORZIENE UITGAVEN. GEMIDDELD LEGGEN WE HIERVOOR BIJNA € 1.100 PER JAAR OPZIJ. /// EEN GEZIN HEEFT GEMIDDELD 2,7 SPAARREKENINGEN. VOOR DE MEESTE SPAARDOELEN HEBBEN WE GEEN APARTE REKENING. 17


NETWERKEN

Met behulp van een groot publiek kan een klein idee tot een succes uitgroeien. Of tot een flater. Wanneer is crowdsourcing écht effectief? En wat is tot nu toe de oogst van dit soort projecten? TEKST: ARJAN VAN BIJNEN, JORIS HEYNEN FOTO'S: XFANDM

CROWDSOURCING & CROWDFUNDING

Laat de crowd het werk doen WWW. ONEPLANETCROWD.NL

B

ij crowdsourcing wordt een beroep gedaan op een grote groep mensen. Dat kan op veel manieren. Crowdfundingspecialist Ronald Kleverlaan (WEBclusive): ‘Er is de prijs-vraagvariant, maar crowdsourcing is ook met een groep experts samen oplossingen bedenken. Of cocreëren: samen iets maken door werkzaamheden te verdelen. Daarnaast is er crowdfunding: een alternatieve financieringsvorm, waarbij mensen financiële middelen beschikbaar stellen om innovaties mogelijk te maken.’

BETROKKENHEID Crowdfundingplatforms als OnePlanetCrowd.nl, zijn er voor de ondernemers, maar beschermen ook de investeerders. ‘Als een project zijn doelbedrag niet haalt, krijgt de investeerder zijn gecommitteerde bedrag teruggestort’, zegt Hendrik van der Meulen van organisatieadviesbureau KplusV uit Arnhem. Het bedrijf is één van de founding partners van OnePlanetCrowd. 18 EINDHOVEN-VELDHOVEN

Niet toevallig is crowdsourcing populair in kringen op het gebied van duurzaamheid en ontwikkelingssamenwerking. ‘Mensen willen geen grote, anonieme organisaties steunen, maar concrete projecten waarbij ze betrokken kunnen blijven’, zegt Harmen van Doorn, oprichter van Pifworld.com, een crowdsourcingsplatform voor een betere wereld. ‘Dankzij crowdsourcing komen ze in contact met gelijkgestemden, krijgen ze erkenning voor hun bijdragen en kunnen ze zelf bepalen hoe ze een project steunen: de één heeft veel geld, de ander veel vrienden.’ Van der Meulen van KplusV: ‘OnePlanetCrowd richt zich op duurzame innovaties; vernieuwing met een maatschappelijke, sociale impact, dat is de randvoorwaarde. Daarnaast is het belangrijk om te kijken of een propositie zich überhaupt leent voor crowdfunding. Het project moet mensen aanspreken, anders werkt het niet. Dan is het niet, zoals dat heet, ‘crowdfundable.’


1582

‘Groot publiek maakt idee succesvol’

19


GOEDE DEAL ‘Crowdsourcing wordt vaak vanuit het solidariteitsprincipe ingezet’, zegt Ernesto Spruyt van Mobbr, ‘terwijl de meeste mensen meedoen uit eigenbelang.’ Spruyt noemt De Windcentrale, waarbij burgers samen windmolens kopen. De energieopbrengst wordt in mindering gebracht op hun energienota. ‘In de duurzaamheidssector wordt vaak geredeneerd vanuit het idee: ‘Het is goed voor het milieu, dus doe mee.’ De Windcentrale dacht ‘what’s in it for them’ en is naast goed doel ook een goede deal.’

EEN VOOR ALLEN Eindhovenaar Geert Berkvens, bedenker van MyHomeServices, een platform dat alle documenten van apparaten en abonnementen ordent, van aankoop tot verwijdering, heeft zijn project laten crowdfunden via OnePlanetCrowd. ‘We merkten de irritatie van de consumenten, sla de kranten er maar eens op na. We willen de klant ontzorgen middels deze kwaliteitsdienst. Via de app EzSave kunt u uw digitale huishouding op orde houden, omdat handleidingen, garantiebewijzen en andere paperassen in een totaaloverzicht worden gerangschikt. Dat scheelt daarnaast papier en is dus goed voor het milieu.’ ‘Crowdsourcing maakt kleine stapjes groot’, zegt Jan van Betten, oprichter van Nudge.nl. ‘Met de fiets naar je werk gaan, heeft een minimale impact op de CO2-besparing, maar als veel mensen dit doen, kun je het effect uitdrukken in kilo’s. Zo krijg je tastbare resultaten teruggekoppeld, wat heel motiverend werkt.’ De uitdaging zit hem in het vinden van betrokkenen. Dat begint volgens Ronald Kleverlaan bij je eigen netwerk, maar makkelijk is het niet. ‘Het zijn altijd dezelfden die vrijwilligerswerk doen, dat geldt ook voor online communities. Er is uiteindelijk altijd één die de voortrekkersrol op zich neemt. Het is best lastig om die mensen te vinden en te enthousiasmeren. Een thema waar mensen gepassioneerd over zijn helpt.’

‘Crowdsourcing als een moderne variant op de coöperatie’

Geert Berkvens is bedenker van MyHomeServices, dat via OnePlanetCrowd de nodige financiering probeert binnen te halen.

MODERNE COÖPERATIE Crowdsourcing bevindt zich nog in een min of meer experimentele fase, maar dringt langzaam door. Ernesto Spruyt, commercieel directeur van crowdbetalingssysteem Mobbr: ‘Crowdsourcing is een vorm van uitbesteding, dus dat kun je overal op toepassen, mits er een beloning tegenover staat.’ Harrie Vollaard (Rabobank) beschouwt crowdsourcing als een moderne variant op de coöperatie: ‘Dankzij internet kunnen we zaken als ledenraadplegingen en ideeëngeneratie op grotere schaal organiseren. Bovendien kunnen we online jongeren beter bij ons betrekken.’ Hendrik van der Meulen: ‘Crowdfunding is eigenlijk al eeuwenoud, denk bijvoorbeeld aan de kerkcollecte, maar door impact van internet en social media heeft het een enorme vlucht genomen, die werken als sneeuwbaleffect.’ Alhoewel MyHomeServices tijdens de eerste ronde niet het gewenste bedrag wist binnen te halen, is bedenker Geert Berkvens erop gebrand eind dit jaar zijn concept te introduceren. ‘We hebben het proces grondig geanalyseerd en weten nu waarom het de eerste keer misging: we hadden al het campagnemateriaal meteen ingezet. Dat verdelen we nu beter via de social media. Daarnaast bleken mensen moeite te hebben met de dubbele boodschap – het is handig, maar ook duurzaam – waardoor we de vooraf gedefinieerde doelgroep niet goed bereikten. Crowdfunding is een geweldig concept. Veel managers zijn conservatief, maar het is een uitstekend middel om meteen met de billen bloot te gaan: hoe goed is mijn idee nu echt?’

20 EINDHOVEN-VELDHOVEN


PUZZEL

G P B

A

E N

S N E

T

T

S D E O V

E D E

L

T

L

E

O T W E O S E R

H C U R V

L

N

E

Z

E

V

K

S

U N E

T

E

A R E

S

T

A

T

R O N

I

S O Q U R A H N O A

E O E N U E

P

I

C C A

I

Z

V R N

I

S

A

P

T

R S

E D N R E G F

I

L

O E

E

E

N S I

N

K I

E

E N

I

T O P C

O R D R

L

de vorige Dichterbij is de heer G.J. van der Horst uit Eindhoven. Hij ontvangt een dinercheque t.w.v. â‚Ź 50,-.

K E

O S

L

C O

I

N R

T G E

A D O E

R G E O S R E

K

K

P M S

P

P C

I

R A

V

T

S

E G A

A

S

De winnaar van de puzzel uit

G S H E O E D G

E O R P

T

Winnaar

A

A

I

E

I

B D

I

E H D N O Z

P

Maak kans op Dinercheque ter waarde van 50 euro

WOORDZOEKER De woorden zijn te lezen van links naar rechts en andersom, van boven naar beneden of omgekeerd of schuin. Sommige letters worden meer dan een keer gebruikt. Streep alle woorden door. De resterende letters vormen de oplossing van deze puzzel.

1582

Zoek de volgende woorden: akkers, appels, asperges, biologisch, boeren, certificaat, dieet, drinken, eten, fruit, gewas, gezondheid, grondsoort, kassen, levering, machines, onderzoek, opslaan, peren, poten, quota, schop, sproeien, teelt, variatie, vezels, voedsel, vruchtensap. Stuur uw oplossing voor 15 oktober naar Rabobank Eindhoven-Veldhoven, Afdeling MCC/Puzzel, Antwoordnummer 9, 5600 VC Eindhoven of mail naar cooperatie@eindhoven-veldhoven.rabobank.nl.

21


‘Er komen weer nieuwe uitdagingen’


BEDRIJFSOVERDRACHT

SUCCESVOL OVERDRAGEN

Het is tijd om te oogsten

U bent ondernemer en denkt na jaren hard werken na over het bedrijf overdragen en 'oogsten'. De juiste zes stappen doorlopen helpt daarbij, weet Theo Rietbergen van TTP Concepts. TEKST: PETER VAN STEEN EN BCM FOTO'S: CALIMERA FOTOGRAFIE

Theo Rietbergen draagt zijn

1582

bedrijf TTP Concepts over

S

TAP 1: BEGIN OP TIJD Bij een

bedrijfsoverdracht komt er veel op u af. Begin daarom al jaren van tevoren erover na te denken. Die tijd is bijvoorbeeld nodig om een goede fiscale structuur op te zetten. Het kan immers enkele jaren duren voordat de Belastingdienst de nieuwe structuur accepteert. Ook kan er veel tijd nodig zijn om een kredietwaardige koper te vinden. Potentiële kopers kunnen door de verscherpte kredieteisen minder gemakkelijk een overname financieren.

STAP 2: BEPAAL DE PRIJS Tussen de eerste ideeën over bedrijfsoverdracht en de daadwerkelijke verkoop zit meestal behoorlijk veel tijd. Het is verstandig om al in dit stadium samen met uw adviseur van Rabobank uw plannen te bespreken voor de periode na de bedrijfsoverdracht. Aan de hand daarvan kan de verkoopprijs worden vastgesteld die nodig is

om u en uw gezin na de bedrijfsoverdracht financieel onafhankelijk te maken. U weet dan wat u straks nodig hebt en bij welke prijs dit kan worden gerealiseerd. Wees daarbij reëel. Door de economische omstandigheden is de kans groot dat de opbrengst lager is dan u misschien wel eens hebt gedacht.

STAP 3: ZOEK EEN KOPER De eerste vraag , op zoek naar een koper, is of iemand in uw familie of in het bedrijf in aanmerking komt voor bedrijfsovername. Mocht een familielid interesse hebben, vraag u dan af of het wel de juiste persoon is, met de gewenste capaciteiten. Mogelijk is het beter om buiten de familie of buiten het bedrijf naar een geschikte koper te zoeken. Voor die zoektocht is het netwerk van Rabobank vaak heel bruikbaar. STAP 4: MAAK HET BEDRIJF KLAAR VOOR VERKOOP In de voorbereidende fase 23


kunt u behalve een koper zoeken, ook het bedrijf verkoopklaar maken. Vaak zijn nog verbeteringen mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan het onderbrengen in een aparte vennootschap van onroerend goed, het klaarstomen van mensen voor een extra managementlaag en het investeren in automatisering. Dergelijke kwalitatieve verbeteringen maken uw onderneming beter verkoopbaar. Bedenk dat ook deze maatregelen tijd kosten.

‘Als het over de prijs gaat, kunnen partijen soms lijnrecht tegenover elkaar staan’

STAP 5: SELECTEER EEN KOPER In de verkoopfase wordt om te beginnen voor potentiële kopers alle informatie verzameld. Vervolgens kunnen de onderhandelingen beginnen, het liefst met diverse partijen tegelijk. Het doel daarvan is u verschillende alternatieven te bieden, zodat u de optie kunt kiezen die het beste bij u past. Dat hoeft niet altijd de koper met het hoogste bod te zijn. De interesse van een koper om al dan niet het onroerende goed mee te kopen, kan ook doorslaggevend zijn. Ook kan het voor u aantrekkelijk zijn om nog een paar jaar bij het bedrijf betrokken te blijven. STAP 6: MAAK EEN PLAN VOOR DE OPBRENGST Gemiddeld duurt een verkoopproces zo’n zes tot acht maanden. Daarna bespreekt uw adviseur van Rabobank graag samen met u de wensen ten aanzien van het vrijgekomen vermogen. Hij kan u adviseren over de uitvoering van die wensen.

TTP CONCEPTS Theo Rietbergen is oprichter en directeur van TTP Concepts, een innovatief business-to-business cadeaubedrijf, dat creatieve producten van topmerken levert voor de detailhandel, dus indirect aan de consument. ‘Geen standaard cadeaus, maar de cadeaustandaard’, luidt het motto van het bedrijf dat opereert vanuit Rietbergens woonhuis in Helmond. De showroom zit in Utrecht en het bedrijf distribueert vanuit Den Helder. ‘Om het allemaal wat logischer te maken’, zegt de uit Eindhoven afkomstige

Theo Rietbergen wendde zich tot vermogensmanager Ramon Kuipers van Rabobank EindhovenVeldhoven voor de bedrijfsoverdracht. 24 EINDHOVEN-VELDHOVEN


REMBRANDT FUSIES & OVERNAMES

ondernemer lachend. Samen met drie collega’s steekt hij zijn ziel en zaligheid in zijn werk, gemiddeld zo’n zestig à zeventig uur per week. De overige werkzaamheden heeft hij uitbesteed aan andere partijen. Rietbergen: ‘Ik kan moeilijk stilzitten. Drie weken maximaal, misschien een maand, dan begint het te kriebelen.’ Toch besloot hij TTP Concepts volgend jaar over te dragen aan zijn collega, salesmanager Mareille Stofberg. De belangrijkste reden: ‘Ik wil erbij zijn als mijn kinderen opgroeien. Dat kun je namelijk maar één keer meemaken. Daarna komen altijd weer nieuwe uitdagingen op mijn pad, daar ben ik niet bang voor.’

1582

INZICHT GEVEN EN BEGELEIDEN Om de bedrijfsoverdracht in goede banen te leiden, wendde hij zich tot Rabobank EindhovenVeldhoven, al acht jaar huisbankier van TTP Concepts. Specifieker nog tot Vermogensmanager Ramon Kuipers, met wie hij het afgelopen jaar bovengeschetst stappenplan globaal

doorliep. Kuipers introduceerde de ondernemer daarvoor ook bij de organisatie Rembrandt F&O (zie kader). Bovendien maakte hij een financiële analyse om Theo inzicht te geven in de minimum verkoopprijs van het bedrijf, om de persoonlijke doelstellingen van Theo te kunnen bereiken. ‘TTP Concepts is een gezond bedrijf, zowel qua fiscale structuur als administratief’, zegt Kuipers, ‘dat bespoedigt het proces enorm. Op die manier kun je de koper namelijk snel van informatie voorzien en later het bedrijf ook opleveren. Ook het feit dat TTP geen pand heeft gekocht, maakt de overname eenvoudiger.’

Het eigen bedrijf verkopen heeft voor veel ondernemers aanzienlijke consequenties. Rembrandt Fusies & Overnames is een van de grootste organisaties in Nederland voor waardebepaling, advies en begeleiding bij de koop en verkoop van ondernemingen. Rembrandt hoort sinds 2003 tot de Rabobank Groep. Als onderdeel van Rabobank heeft Rembrandt toegang tot uitgebreide branchekennis en een netwerk in meer dan veertig landen.

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.REMBRANDT-FO.NL.

Dat die koper een collega zou zijn, was al duidelijk. Dat kan echter wel voor emotionele spanningen zorgen, weet Kuipers. ‘Je moet als ondernemer zakelijke en relationele besluiten kunnen scheiden. Als het over de prijs gaat, kunnen partijen soms lijnrecht tegenover elkaar staan. Rabo Vermogensmanagement geeft inzicht en begeleidt dat proces – dat is onze taak.’ 25


INFOGRAPHIC

Hoe werkt ledeninvloed? U bent lid van Rabobank. Maar wat voor invloed hebt u daardoor eigenlijk op uw bank? En hoe werkt die invloed door op uw omgeving?

TEKST: vdbj_ INFOGRAPHIC: Joris Fiselier

Uzelf

Leden kunnen zelf invloed uitoefenen op de manier waarop wij het klantbelang dienen. Door via een getrapte vertegenwoordiging uw stem uit te brengen en bij ledenbijeenkomsten uw stem te laten horen.

De ledenraad

Elke lokale bank heeft een ledenraad, een afvaardiging van het totale ledenbestand. Deze raad is een afspiegeling van alle leden, type klant (particulier of ondernemer) en maatschappelijke omgeving van uw bank. U kunt als lid aangeven interesse te hebben om kandidaat gesteld te worden voor de ledenraad.

Uw directe omgeving

Door uw lidmaatschap kunt u bijdragen aan het versterken van uw omgeving. U hebt invloed op de thema’s en projecten waar Rabobank samen met u in investeert, bijvoorbeeld via het coÜperatief dividend. Dit zijn projecten die gericht zijn op het versterken van de sociaal-economische vitaliteit. Via het netwerk van Rabobank kunt u ook kennis en ervaring delen met andere leden in uw omgeving, bijvoorbeeld via de seminars en workshops die uw lokale bank hiervoor organiseert.


Landelijke invloed

1582

Uw bank heeft zich samen met alle lokale Rabobanken verenigd in een coรถperatie: Rabobank Nederland. Zaken als productontwikkeling, ICT en beveiliging zijn nauwelijks nog lokaal te organiseren en zijn op landelijke schaal geregeld. De directie en raad van commissarissen vertegenwoordigen uw bank in de diverse ledenorganen van Rabobank Nederland. Zij nemen deel aan de kringvergaderingen, een regionale groep van Rabobanken. Ieder van de twaalf kringen vaardigt uit zijn

Wereldwijd betrokken midden twee directeuren en vier commissarissen af naar de Centrale Kringvergadering (CKV). De CKV vormt met 72 leden, in meerderheid dus niet-bankiers uit uw lokale omgeving, min of meer de ledenraad van Rabobank Nederland. Pas na discussie in de kringen en vaststelling in de CKV worden plannen van de raad van bestuur daadwerkelijk gerealiseerd. Uw invloed lokaal werkt dus via de ledenraad, directie en raad van commissarissen door op de koers van de groep.

Wat we lokaal kunnen doen, doen we lokaal met ons coรถperatief dividend. Regelmatig reikt betrokkenheid verder dan de lokale omgeving. Om die reden hebben de lokale Rabobanken in 1973 de onafhankelijke stichting Rabobank Foundation opgericht, om kansarme en achtergestelde mensen een perspectief te bieden op een beter en zelfstandig bestaan. Rabobank Foundation steunt jaarlijks 200 projecten in 25 landen.


ONDERNEMEN

Veel ondernemers verstaan hun vak. Het ondernemen zelf blijkt in de praktijk echter een stuk lastiger. De Rabobank springt bij en brengt ondernemers als Marleen Dingen in contact met de nestors van het Ondernemersklankbord. TEKST: VERBEELDINGSKRACHT FOTO'S: CALIMERA FOTOGRAFIE

MD BEAUTY & LIFESTYLE

Eerste hulp bij ondernemen WWW.RABOBANK.NL/ BEDRIJVEN

M

arleen Dingen uit Veldhoven trok zich in oktober 2010 niets aan van de sombere economische berichten. In crisistijd begon ze haar eigen beautysalon. ‘Ik dacht: Als ik er nu doorheen kom, krijgt niemand me meer klein’, licht de 24-jarige onderneemster toe. En daarmee was ‘MD Beauty & Lifestyle’ een feit. In de jaren die volgden kneedde Marleen het bedrijf precies naar haar zin. Ondanks al haar inspanningen bleef de omzet echter achter bij de verwachtingen. Rabobank Eindhoven-Veldhoven pikte het signaal op en sprong bij.

1582

SAMEN STERK Luuk Veltmans, bedrijvenadviseur van Rabobank Eindhoven-Veldhoven, legt uit: ‘We zijn een coöperatieve bank. Dat betekent dat we niet bankieren voor aandeelhouders, maar voor onze klanten, onze leden en de samenleving. Een deel van onze winst besteden we dan ook aan projecten die van belang zijn voor de lokale gemeenschap. In dit 28 EINDHOVEN-VELDHOVEN

geval bieden we (startende) ondernemers hulp bij het ondernemen en brengen we hen in contact met de ervaren adviseurs van het Ondernemersklankbord (OKB). Deze landelijke organisatie begeleidt ondernemers in het mkb belangeloos bij diverse vraagstukken.’

SPARRINGPARTNER ‘In het OKB hebben ruim driehonderd oud-ondernemers, managers en directeurs zich verenigd’, vertelt Louk de Smit, regiovoorzitter van het Ondernemersklankbord Zuidoost-Brabant. ‘Nu hun actieve loopbaan beëindigd is, gebruiken zij hun rugzak met waardevolle kennis en ervaring om anderen te helpen. Zij staan ondernemers bij in alle facetten van de bedrijfsvoering. Van marketing en sales tot financiën, administratie, regelgeving en nog veel meer. Alvorens een adviseur aan een ondernemer te koppelen, kijken we eerst naar de huidige situatie van de ondernemer en proberen we te achterhalen wat er precies aan de hand is. In


1582

Adviseur bedrijven Luuk Veltmans (links) van Rabobank Eindhoven-Veldhoven bracht onderneemster Marleen Dingen in contact met onder meer Louk de Smit (rechts) van het Ondernemersklankbord. Zij kreeg hulp bij haar eigen onderneming: MD Beauty & Lifestyle.

29


COÖPERATIEFONDS Voor de adviezen en hulp van het OKB wordt aan de ondernemer een bijdrage gevraagd ten behoeve van de stichting. Het Coöperatiefonds van Rabobank Eindhoven-Veldhoven neemt dit over en doneert het bedrag aan het Ondernemersklankbord. Een van de voorwaarden is dat de ondernemer lid is van de bank en Rabobank Eindhoven-Veldhoven als huisbankier heeft. Kunt u zelf wat hulp gebruiken bij het ondernemen? Belt u met uw adviseur via (040) 293 67 80 of mail naar bedrijven@eindhovenveldhoven.rabobank.nl.

welke bedrijfstak is de ondernemer actief? Waar worstelt hij mee? En bij wat voor soort hulp is de ondernemer gebaat? Op basis daarvan zoeken we naar de juiste match met een adviseur. Is die match eenmaal gemaakt, dan start het zogenaamde ‘Klankbordtraject’, waarbij in zes maanden tijd naar de gewenste oplossing wordt toegewerkt. Zo ook in het geval van Marleen.’ Marleen: ‘Ik werd begin dit jaar gebeld door de Rabobank met de vraag of ik geïnteresseerd was in een begeleidingstraject door het Ondernemersklankbord. In het begin stond ik er vrij sceptisch tegenover, maar na het eerste gesprek met mijn OKB-adviseur Albert van Rijn was ik ‘om’. Het is gewoon fijn om tegen iemand aan te praten die verder van je af staat en die bovendien veel kennis van zaken heeft. Hij motiveert me dan ook enorm en heeft me meer dan genoeg redenen gegeven om door te zetten. Bovendien heb ik het gevoel alles op tafel te kunnen leggen en kan ik dicht bij mezelf blijven als ondernemer. Met name dat laatste vind ik heel belangrijk.’

DICHTBIJ Het begeleidingstraject bestaat uit meerdere gesprekken met een adviseur van het OKB. Nadat duidelijk is wat de kern van de problematiek is, gaat de ondernemer aan de slag met het maken van een stappenplan, om dit vervolgens samen met de adviseur te analyseren en scherp te stellen. Dat alles in een

‘Als ik er nu doorheen kom, krijgt niemand me meer klein’

30 EINDHOVEN-VELDHOVEN

Benieuwd wat Marleen Dingen voor u kan betekenen? Kijk op pagina 36 voor een aanbieding.

persoonlijke, informele en bovenal vertrouwelijke sfeer. ‘Zelfs de bank komt niet te weten wat er verteld wordt’, vult Louk de Smit aan. ‘Bijkomend voordeel is bovendien dat de adviseur geen enkel belang heeft; zijn enige doel is om de ondernemer bij te staan bij het ondernemerschap en hem daarmee vooruit te helpen. De ondernemer blijft zelf verantwoordelijk en neemt zijn eigen beslissingen.’ Nadat het half jaar voorbij is, wordt ieder traject afgesloten met een enquête om te kunnen beoordelen of het traject effectief is geweest en of er nog vervolgstappen gewenst zijn.

TOEKOMSTMUZIEK Na afsluiting van het traject ziet Marleen de toekomst van MD Beauty & Lifestyle in ieder geval een stuk rooskleuriger in. ‘Met de hulp van Albert heb ik al zoveel bereikt’, zegt ze trots. ‘Zo heb ik wat kleine aanpassingen op de website doorgevoerd en veel zorg besteed aan de aankleding van het pand. Dan merk je ineens dat kleine investeringen veel effect kunnen hebben; klanten weten me ineens veel beter te vinden. Daarnaast ben ik momenteel niet meer enkel met de salon bezig, maar focus ik me ook op andere aanvullende activiteiten om zodoende meer omzet te genereren. Een energetische sieradenlijn bijvoorbeeld en het organiseren van workshops. Bovendien geef ik niet zomaar op’, sluit de gemotiveerde onderneemster lachend af.


INNOATIE

1582

TEDX BRAINPORT

Onlangs vond de derde editie plaats van TEDx Brainport: een dag vol inspirerende verhalen van gerenommeerde sprekers. Het internationale initiatief TED (Technology, Entertainment, Design) heeft als doel de samenleving te inspireren door passie en ideeën te delen. Regionaal, in één van de slimste regio’s ter wereld, heeft onder andere Brainport Development dit initiatief opgepakt. In het Evoluon spraken onder meer ondernemers, ontwerpers en hoogleraren over het thema ‘Making the future’ en specifiek over ‘People, Planet, Purpose’. Zij deelden hun visie en ideeën op innovatie en design, gericht op een duurzamere samenleving. De maatschappelijk betekenis is hierbij van wezenlijk belang. Bekijk de presentaties door de QR-code te scannen. TEDx Brainport ontving een bijdrage uit het Coöperatiefonds van Rabobank Eindhoven-Veldhoven.

WWW.TEDXBRAINPORT.COM

31


CULINAIR

ZALIGE SPIJZEN BIJ ZARZO

Samen een droom waarmaken Sinds eind 2012 runt Adrian Zarzo Habraken (31) zijn eigen restaurant. Een droom die hij samen met een groep investeerders kon realiseren. TEKST: ESTHER KÖLLNER/TEKSTHER FOTO'S: CALIMERA FOTOGRAFIE

H

et pand aan de Bleekweg 7 in Eindhoven is indrukwekkend, net als het cv van Adrian. Als zoon van een Spaanse vader en een Nederlandse moeder verhuisde hij op zijn twaalfde vanuit Valencia, waar zijn familie meerdere restaurants runde, naar Eindhoven. Hij ging direct naar de School voor Konsumptieve Beroepen (het huidige De Rooi Pannen) om daar het horecavak te leren. Na zijn opleiding werkte hij bij een keur aan toprestaurants; van De Luytervelde tot De Librije. Hij won het kampioenschap voor beste jonge kok en de titel Talentvolste Sommelier van 2011. Een eigen restaurant was zodoende een logische volgende stap in de carrière van Adrian Zarzo.

TANDARTS Het balletje kwam aan het rollen tijdens een bezoekje aan de tandarts. ‘Mijn tandarts zag aan mijn gebit dat ik veel suiker at. Ik legde hem uit dat ik kok ben en altijd veel moet proeven in de keuken. Zo 32 EINDHOVEN-VELDHOVEN

raakten we aan de praat over mijn droom van een eigen restaurant. Hij is zelf ook gastronomisch ingesteld en zag wel brood in het idee. Hij bracht me in contact met een groep investeerders en zo zag restaurant Zarzo het levenslicht.’ Rabobank Eindhoven-Veldhoven regelde de rest van de bankzaken, zoals het betalingsverkeer en verzekeringen.

THUIS Met een binnenhuisarchitect in de investeerdersgroep werd ook aan de inrichting de nodige aandacht besteed. ‘Het is anders, niet echt Eindhovens, hoewel de meubels en dergelijke wel uit deze regio komen. We hebben samen iets moois neergezet. Een warme, huiselijke sfeer tegen een industriële achtergrond. Mensen moeten zich thuis voelen. Het gaat niet alleen om lekker eten en drinken; het totale plaatje moet kloppen. We willen onze gasten een goede avond bezorgen en daar is het hele team verantwoordelijk voor.’


Adrian Zarzo (uiterst rechts op de voorgrond) met zijn keukenteam.

WIJNEN

1582

LOKAAL Die service begint al voorafgaand aan het restaurantbezoek. ‘Als iemand bij ons reserveert, ontvangt hij per sms een bedankje. Ook vragen we proactief naar de dieetwensen of voedselallergieën van onze gasten. Dat weten we liever een dag dan een minuut van tevoren, zodat we een uitstekend alternatief kunnen bieden.’ Het restaurant koopt zoveel mogelijk in bij lokale leveranciers. ‘Waarom iets van ver halen, als je het in je naaste omgeving kunt vinden?’, aldus Adrian. Zijn eigen lievelingseten bestaat uit hachee, rode kool en puree. ‘Zoals het thuis gemaakt werd’, voegt hij eraan toe. ‘En in de zomer een goeie salade met frisse tomaten en een lekkere gazpacho.’ Deze mix van culturen is ook terug te vinden op de menukaart.

publiciteit op. Het gaf het restaurant meteen een goede start. Adrian: ‘Van mijn 15e tot mijn 30e heb ik zowel in de keuken als in de bediening gewerkt bij de beste restaurants. Het is altijd een droom van me geweest om mensen te verblijden met eten en drinken, op een hoog niveau maar wel voor iedereen. Ik richt me niet op een bepaalde doelgroep, iedereen die van eten houdt, is welkom in mijn restaurant. Dankzij een aantal investeerders kon ik deze droom waarmaken.’

In een keuken waar met gevoel gekookt wordt, dient er balans te zijn met een goed glas wijn. Adrian Zarzo: ‘Wijnen en spijzen hebben altijd centraal gestaan op tafel in mijn jeugd. Mijn herinnering van een tafel vol gamba’s, mosselen, pata negra en bloedworst met hier en daar een fles Rioja heeft mij gevormd om van eten en drinken te genieten en om dit over te brengen. Een weerspiegeling van al het moois dat wijn heet. Rabobankleden profiteren van een culinaire aanbieding bij Zarzo, zie pagina 37.

WWW.ZARZO.NL

VOOR IEDEREEN De naam ‘Zarzo’ is een bekend begrip binnen de horecawereld. Het openen van zijn eigen restaurant leverde dan ook automatisch de nodige (landelijke) 33


ONDERNEMEN

Het vernieuwde ketelhuis van de TU/e is uitgeroepen tot BNA Gebouw van het Jaar. Architectenbureau diederendirrix uit Eindhoven won dankzij een krachtig, eenvoudig herontwerp. TEKST: TAALCONCEPT FOTO'S: LIANE MANDERS

De kracht van eenvoud H Lees het hele juryrapport op bnagebouwvanhetjaar.nl

WWW.DIEDERENDIRRIX.NL

et Institute for Complex Molecular Systems (ICMS), dat in nanotechnologie doet, huisde in het souterrain van de TU/e en had meer ruimte nodig. Het in onbruik geraakte ketelhuis vormde een aansprekende locatie. Het Eindhovense architectenbureau van Paul Diederen en Bert Dirrix won de Europese aanbesteding voor de verbouwing. Dirrix: ‘Het ketelhuis is een heel utilitair gebouw uit de jaren vijftig, barstensvol buizen, meters, ketels en techniek. Ik besefte dat we er zorgvuldig mee om moesten gaan.’

OPEN KARAKTER BNA Gebouw van het Jaar is een prijs van de Nederlandse branchevereniging van architecten. Het ketelhuis viel op tussen de grote variëteit aan inzendingen. Bert Dirrix: ‘ICMS ontvangt veel gasten voor conferenties en symposia. Ons idee was om het ruimtelijker en opener te maken. De uitdaging was om van een industrieel gebouw een werkgebouw te maken, met veel licht en 34 EINDHOVEN-VELDHOVEN

sfeer en geen afbreuk te doen aan de ziel van het gebouw. Door het stalen geraamte bloot te leggen, geef je de kern weer, die overal te zien is. Met de zwartglazen voorkant behouden we tegelijkertijd de geslotenheid van het gebouw. De ramen kunnen open zonder die te doorbreken. We kregen veel steun van de gebruikers. In een bestaand object kom je allerlei dingen tegen die je niet hebt ingecalculeerd. Dan beslis je samen ter plekke wat je wilt. Het is heel goed gelukt.’

TROTS Bert Dirrix: ‘Eenvoud en bescheidenheid in ontwerp, staat in het rapport. Met het minimale het maximale eruit halen is al altijd onze kracht geweest. We onderscheiden ons met hergebruik van gebouwen. De toekomst ligt in de steden en niet in bebouwing in de weilanden daarbuiten. Dat zie je ook aan de consument. Die wil bij voorzieningen wonen, in de stad.’ Accountmanager John Paul van Heel van Rabobank Eindhoven-Veldhoven: ‘We zijn erg trots als huisbankier van het bureau. Het is een moeilijke tijd voor de beroepsgroep en diederendirrix doet het heel goed. Zij slagen erin kansen te zien.’ Bert: ‘Rabobank is sterk geworteld in haar werkgebied en sluit dus makkelijk aan op klanten. De samenwerking is vanaf het begin heel plezierig. Het is open en toegankelijk, met een soort vanzelfsprekendheid waar ik me erg bij thuis voel.’


1582

Uit het BNA juryrapport: ‘Op razendknappe, ingetogen, intelligente en uiterst effectieve wijze heeft diederendirrix architecten het afgedankte Ketelhuis Ceres opnieuw tot leven gebracht. Het ontwerp legt op hun karakteristieke, bescheiden wijze de schoonheid van het bestaande bloot.’ Op de foto: Architect Bert Dirrix (rechts) en accountmanager John Paul van Heel.

35


LEDEN VOORDEEL

Leden van Rabobank Eindhoven-Veldhoven profiteren van aantrekkelijke aanbiedingen.

WWW.MDBEAUTY-LIFESTYLE.COM

20% KORTING OP GEZICHTSBEHANDELING

1582

Marleen Dingen (zie ook pagina 28 t/m 30) runt schoonheidssalon MD Beauty & Lifestyle. Zowel dames als heren kunnen er terecht voor een persoonlijk advies, huidverzorging en -verbetering, OPI Spa Manicure, visagie en bruidsmake-up. Daarnaast organiseert ze diverse workshops en biedt ze Energetix Wellness sieraden en accessoires. Rabobankleden krijgen

20% korting op een gezichtsbehandeling naar keuze voor 1 of 2 personen inclusief gratis hoofdhuidof handmassage. Deze actie is geldig tot 31 december op dinsdag t/m zaterdag tijdens de reguliere openingstijden. Behandeling is op afspraak en u kunt deze maken op de website o.v.v. Aanbieding Dichterbij. Ook mogelijk als cadeaubon. Kijk op bovenstaande website.

CULTUURBUREN IN VELDHOVEN

EFTELING

GESIGNEERD DOOR HERMAN BRUSSELMANS

KLAAS VAAK IN HET EFTELING THEATER

Als lid van de Rabobank kunt u via e-mail kaarten kopen voor CultuurBuren (in Veldhoven op 30/11): reservering@deschalm.com onder vermelding van Rabobank Dichterbij en uw volledige gegevens.

Beleef het leukste sprookje voor het slapengaan in het Efteling Theater. Vanaf 14 september start hier de sprookjesmusical Klaas Vaak. Deze zandtovenaar bezorgt kinderen mooie dromen. Maar dan lijkt zijn

36 EINDHOVEN-VELDHOVEN

U betaalt € 17,- per persoon exclusief reserveringskosten. U krijgt dan bij minimaal twee kaarten het gesigneerde boek ‘Het team der wezen’ van Herman Brusselmans. Geldig zolang de voorraad strekt.

slaapzand niet meer te werken ... Leden van Rabobank ontvangen € 5,korting op de ticketprijs van € 18,50 (excl. reserveringskosten, geldig van 29/9 t/m 27/10 2013). Kijk op rabobank.nl/dichterbij.


MUZIEKGEBOUWEINDHOVEN.NL

MET KORTING NAAR EDISON JAZZ/WORLD Op 21 november worden de Edisons uitgereikt voor jazz en wereldmuziek in Muziekgebouw Eindhoven. Basgitarist Marcus Miller krijgt de Oeuvreprijs en treedt op. Winnaars van de overige categorieën komen

ook naar Eindhoven en treden op met Het Metropole Orkest. Rabobankleden krijgen 15% korting op tickets. U bestelt ze op bovenstaande website en gebruikt bij afrekenen de kortingscode ‘Rabobank13’.

WWW.ZARZO.NL

DEENS DESIGN

KORTING OP ZALIGE SPIJZEN VAN ZARZO

MOOIE SET VOOR IN DE BADKAMER VAN MENU

Leden van Rabobank Eindhoven-Veldhoven kunnen dit nu zelf voordelig gaan ontdekken. Voor een 3-gangen lunchmenu betaalt u geen € 35,- maar € 28,- per persoon tot 1 december 2013. U dient telefonisch te reserveren op (040)211 77 00 onder vermelding van Dichterbij. Neem ook dit originele artikel mee. Voor meer informatie en openingstijden kijkt u op www.zarzo.nl.

Eén van de merken die door TTP Concepts (zie pagina 22 en verder) wordt verkocht is MENU. Het Deense designhuis heeft collecties voor in en rondom het huis. Rabobankleden betalen tot en met

31 oktober 2013 voor een exclusieve badkamerset (in zwart of wit) geen € 419,maar € 250,-. U stuurt een e-mail o.v.v. Dichterbij naar info@ttpconcepts.nl met uw volledige gegevens en uw kleurkeuze.

1582

Op pagina 32 en 33 las u al over Adrian Zarzo en het gelijknamige restaurant in Eindhoven. De eigentijdse gerechten met een knipoog naar de klassieke, Spaanse keuken vallen duidelijk in de smaak. Niet alleen in de regio, ook de altijd kritische culinaire journalisten schrijven louter positief: ‘Wat Adrian Zarzo doet is Gastronomie 2.0: culinair hoogstaand eten in een losse, hippe stijl...'.

37


LEDENAANBIEDING

1582

WONING VERKOPEN?

38 EINDHOVEN-VELDHOVEN

Marion Reiling van het bedrijf STIJLPLAN deed uitvoerig onderzoek naar hoe woningen het best verkocht worden. Wat blijkt: een scherpe prijs én de beste presentatie geven de meeste kans op verkoop. Dit leidde tot het STIJLPLAN Alles-in-1 pakket waarbij het bedrijf samenwerkt met andere professionals. Het pakket is bijzonder volledig, inclusief onder meer verkoopstyling, professionele foto’s en plattegronden, (online) promotie en het betrouwbare NVM Comfortpakket van Huizenpartner. Overweegt u verkoop van uw woning? Voor Rabobankleden organiseert STIJLPLAN een gratis workshop op zaterdag 21 september om 14.00 uur op de Wasvenboerderij in Eindhoven. Bovendien krijgt u € 100,korting op het STIJLPLAN Alles-in-1 pakket van uw keuze. Voor meer informatie en aanmelden scant u de QR-code hiernaast.

VERKOOPSTYLIST EINDHOVEN.NL


COLUMN

BERT FABER Sr. Fiscalist bij Rabobank Nederland

Wie zaait zal oogsten

O

1582

ndernemers starten hun bedrijf met een idee dat soms niet groter is dan een zaadje. Gaandeweg wordt dat idee verder uitgebouwd. Als het succesvol is, komt de eerste oogst in zicht en moet wellicht al belasting worden betaald. Ook dat is oogsten, maar dan door de belastingdienst voor het algemene belang. Een soort ‘crowdfunding’. Maar ooit zal de ondernemer zijn bedrijf weer van de hand doen. En dan blijkt hopelijk dat hij naast zijn jaarlijkse oogst ook vermogen heeft opgebouwd. In waardevermeerdering van onroerende zaken, andere bedrijfsmiddelen of zakelijke goodwill. Daar moet hij alsnog over afrekenen. En dat kan fiscaal pijn doen. Om de economie niet te veel te beschadigen, heeft de wetgever een bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) ontworpen. Doel hiervan is dat ondernemingen, fiscaal gezien, zo veel mogelijk onbelemmerd kunnen worden voortgezet. Een voorbeeld: Pieter Andora (72) is juwelier, weduwnaar en vader van Bert (41) en Sandra (36).

'De bedrijfsopvolgingsregeling vermindert fiscale pijn bij bedrijfsoverdrachten'

Pieter werkt nog altijd, maar een hele zaak runnen wordt hem te veel. De zaak is € 2 miljoen waard, de woning € 1 miljoen, hij heeft € 1 miljoen spaargeld en € 2 miljoen aan beleggingen. Dochter Sandra, alleenstaand, werkt bij hem in de zaak en hij wil de zaak aan haar schenken. De BOR voorziet erin dat bij schenking en overlijden € 1.028.132 voor 100% is vrijgesteld en het restant voor 83% (2013). Sandra moet dan ‘slechts’ € 20.189 schenkbelasting betalen, niet slecht voor een juwelierswinkel van € 2 miljoen. Er zijn wel voorwaarden. Bijvoorbeeld dat Sandra minimaal vijf jaar de zaak voortzet. Ook geldt de BOR alleen voor de schenking/vererving van ondernemingsvermogen. Juist deze voorwaarde heeft (onlangs) tot interessante rechtspraak geleid. Stel dat Pieter zijn winkel heeft verkocht aan een derde en achterblijft met € 2 miljoen aan liquiditeiten (geen ondernemingsvermogen), dan kan Sandra - bij een schenking van deze gelden - geen gebruik maken van de BOR. Rechtbank Breda oordeelde dat sprake was van discriminatie. Deze uitspraak gaf aanleiding tot massaal bezwaar en enkele (proef)procedures. Inmiddels zijn er meer uitspraken die de Belastingdienst in het gelijk stellen (BOR geldt alleen voor ondernemingsvermogen). Ook het gerechtshof 's- Hertogenbosch heeft een streep gezet door de uitspraak van Rechtbank Breda. De Hoge Raad zal een (eind)oordeel moeten vellen. Kortom, op tijd oogsten, voordat u kansen mist. 39


SPRING MAAR ACHTEROP

‘Daarom ben ik lid geworden!’

1582

WIE: Noud Bex (51) WAT: Al zes jaar lid van de ledenraad van Rabobank Eindhoven-Veldhoven WAAR: Eindhoven en Amsterdam WAAROM: ‘Ik ben al jarenlang privé klant bij de Rabobank en ook op zakelijk vlak. Ik ben directeur van Bex Communicatie en Crion. Bij ons bureau ben ik de grondlegger van het specialisme Crisismanagement. Hier focust Crion zich op: zeven dagen per week zijn we beschikbaar voor (internationale) opdrachtgevers in het kader van crisismanagement/communicatie. Iedere dag is anders in dit vak. Of een arts nu een fout maakt of een product wordt teruggeroepen, wij staan onze klanten bij. Bovendien zit ik al zes jaar in de ledenraad van Rabobank EindhovenVeldhoven. Daar heb ik me destijds kandidaat voor gesteld omdat mijn accountmanager ‘het echt iets voor mij vond’. De coöperatieve gedachte achter de ledenraad sprak me direct aan, ook ontmoette ik allerlei boeiende mensen. Op deze manier krijg ik bovendien een kijkje in de keuken van de Rabobank, erg interessant voor een nieuwsgierig iemand als ik. Binnen de ledenraad richt ik me vooral op het perspectief van de klant en het inhoud geven aan het coöperatief gedachtengoed.’


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.