In het voetspoor van de dieren

In het voetspoor van de dieren ontgroei ik stapje per stapje mijn verslaving

Een verslaving heeft veel gezichten

Jongeren kunnen verslaafd zijn aan sterk uiteenlopende middelen, zoals alcohol, rookwaren, legale of illegale medicatie etc. Maar ook een digitale obsessie waarbij men de smartphone geen seconde kan loslaten en altijd een oogje wil houden op het sociale netwerk, is eigenlijk een verslaving. In een tijdperk waarin digitale media steeds meer aanwezig zijn, komen steeds meer jongeren (makkelijker) in de gevarenzone terecht. Op alle mogelijke en onmogelijke plekken en momenten moeten berichten geliked worden, selfies gepost of games (verder) gespeeld. Voeg hierbij de sociale druk die uitgeoefend wordt door lotgenoten en de mogelijkheid dat men op elk moment de controle kan verliezen over de

eigen digitale identiteit. Cyberpesten of een niet meer te overziene virale hetze komen dan gevaarlijk dichtbij.

Als het gevecht om de “likes” gaat wegen

In de praktijk horen we jongeren met een cyberverslaving zeggen dat de angst om “iets” te missen (FOMO - fear of missing out) alles overheerst. De digitale wereld verlamt maar geeft tegelijkertijd ook vleugels en een veilig gevoel, omdat men ver boven alles staat en onaantastbaar is. Het is een wereld waarin alles kan en hun mening altijd gehoord wordt, want hun tekst staat immers zwart op wit op het scherm. Een digitale realiteit lijkt dan ook een ideale plek om naartoe te vluchten. Jongeren kunnen digitaal een nieuw

‘thuis’ met veel cybercontacten opbouwen, met veel vrienden die zich als ‘followers’ profileren. Dit ‘bewijzen’ de vele ‘likes’ of gedeelde berichten. En mocht er ooit een onbehaaglijk gevoel opkomen, dan kan men dit gemakkelijk verstoppen achter een scherm, dat enkel toont wat men zelf via het toetsenbord ingeeft of aanklikt.

Cyberpassie versus internetverslaving

Voor ouders is het belangrijk om het verschil te kennen tussen cyberpassie en internetverslaving. In beide gevallen brengen jongeren vele uren per dag online door, maar de drijfveer is totaal verschillend. Bij een cyberpassie wordt doelgericht gebruik gemaakt van het medium, waarbij de jongere zichzelf via digitale media nieuwe vaardigheden aanleert en een creatief groeiproces kan doormaken.

Dit proces verschilt totaal van de internetverslaving die staat voor een vlucht of een blokkade. Een cyberverslaving gaat gepaard met een sociale breuk en een niet meer functioneren. Deze jongeren vallen ook op door hun schoolverzuim en afwezig zijn binnen het familiale leven. In plaats daarvan sluiten ze zich dag én (vaak ook) nacht op achter hun computer om bv. spelletjes te spelen of actief te zijn op apps. Wanneer andere hobby’s en interesses ook nog wegvallen, gaat men best eens een gesprek aan met de jongere om samen te kijken naar de drijfveer.

Ontwenning en mogelijke blokkade

Ontwennen van een cyberverslaving is complex, omdat men in de huidige maatschappij vrijwel niet meer kan functioneren zonder smartphone of computer. Tijdens een ontwenning moeten jongeren leren om een gezonde balans te vinden tussen de reële dagdagelijkse realiteit en de fantasiewereld van de apps en games.

Wanneer ze echter in deze verslaving terecht kwamen omdat ze worstelden met vragen zoals… “Waarom voel ik mij zo rot” of “Waarom kan ik met niemand praten over wat ik echt voel?” of “Waarom krijg ik zo slecht contact met mijn familie of klasgenoten?” of “Waarom besta ik niet voor iemand waar ik veel om geef?”, dan merk je dat een ontwenningstraject ook betekent dat hun vluchtroute wordt afgesloten en dat ze keihard geconfronteerd worden met die problemen die juist de oorzaak vormden voor deze verslaving. Dit kan een extra reden zijn om te blokkeren en een ontwenning als iets negatiefs te zien. Want hoe meer je iets nastreeft dat niet realiseerbaar

Dieren kunnen op verschillende manieren een cyberverslaving helpen doorbreken, indien de jongere het toelaat. Zo leven dieren niet in cyberspace maar in het Hier en Nu.

lijkt te zijn, hoe meer gebroken je je voelt vanbinnen en hoe minder je kan focussen op andere dingen. Dus hoe sterker de drang wordt om te vluchten.

Hoe kunnen dieren je helpen?

Dieren kunnen op verschillende manieren een cyberverslaving helpen doorbreken, indien de jongere het toelaat. Zo leven dieren niet in cyberspace maar in het hier en nu. Ze kunnen dan ook een belangrijke brug en houvast vormen voor die jongeren die hun weg naar een dagdagelijkse routine zijn kwijtgeraakt. Denken we bijvoorbeeld aan hoe huisdieren via hun spontane gedrag ons dringend kunnen vragen onze gsm of computer los te laten door bv. hun staart onder onze neus te wriemelen, of op ons toetsenbord te gaan liggen of door hun pootjes op ons te plaatsen om ons eraan te herinneren dat het etenstijd is of tijd is om naar buiten te gaan voor een wandeling. Allemaal gedragingen waarmee ze ons op zachte wijze letterlijk dwingen onze gsm of computer los te laten en samen met hen terug in de realiteit te stappen.

Hoe tover ik een emoji op mijn gezicht?

Van dieren weten we dat ze geen voorkeur hebben voor rijk of arm. Ze kijken ook niet naar hoeveel “likes” iemand elke dag krijgt. Dieren baseren zich enkel en alleen op ons gedrag. Indien jongeren bereid zijn om zich te verdiepen in hoe dieren echt zijn, hoe zij communiceren en leven in groep, dan zien ze dat dieren hen via een voorbeeldfunctie kunnen steunen in het opnemen van nieuwe contacten. Zoals het gebruik van emoji’s voor vele digitale gebruikers een

handig hulpmiddel kan zijn om emoties correct over te brengen, zo kan een dier je via nonverbale communicatie en zijn unieke manier van leven een weg tonen om je eigen gevoelens openlijk te durven uiten in de reële wereld.

Therapeutisch werken met assistentie van dieren

Ondanks alles kan de dagelijkse zorg voor een dier op een moment van (cyber)verslaving of tijdens een ontwenningstraject er letterlijk te veel aan zijn. Een mogelijk alternatief kan je dan vinden bij bijvoorbeeld time-out projecten of dagbestedingstrajecten in zorgboerderijen waar jongeren de kans krijgen om onder begeleiding met dieren te werken. Op die manier hebben ze zowel het voordeel van de persoonlijke contacten met de dieren; als de garantie dat de dieren goed verzorgd worden, ook op dagen dat het niet zo goed gaat met hen. Daarnaast is er de mogelijkheid om tijdens therapeutische trajecten, met assistentie van dieren aan de slag te gaan. Want daar waar een verslaving je balans ontregelt, je zelfwaarde rooft en je elke vorm van zelfzorg en dagelijkse routine doet vergeten, daar kan de band met

een dier je juist helpen. Het kan je helpen om, onder leiding van een therapeut spanning los te laten en ruimte te maken voor jezelf en het dier dat je vergezelt tijdens je tocht. Een dier toont je dat je vaste bodem onder je voeten kan vinden om je verslaving te ontgroeien. Hier kan je kracht uit putten om de confrontatie aan te gaan met die worstelpunten die centraal staan binnen jouw therapie. Een dier kan als het ware het proces in gang zetten om jezelf te (her)ontdekken. Het kan je vergezellen in je zoektocht naar de kracht in jezelf. Een kracht die je toont dat je geen verslaving nodig hebt om je weg in het leven te vinden. 

Met dank aan Liesbeth, Silke en Cynthia (en 2siasst.be) voor hun input en de mooie foto’s)

L. Meers (psychologe bij BIAAT) en M. Mercier (ergotherapeut bij ErgoEzel), BIAAT (Belgisch instituut voor animal assisted therapy) en ErgoEzel

www.therapiemetdieren.be www.ergoezel.be info@therapiemetdieren.be info@ergoezel.be