MASTACTVA Magazine 5/2016

Т Э АТ Р • А Г Л Я Д

ТА­ТА­Л Ь­Н АЯ Г У­Л Ь­Н Я Андрэй Мас­квін 2.

Сё­ле­та са­мы аўта­ры­тэт­ны рас­ійскі тэ­атра­ль­ны фэс­ты­валь-кон­ курс «За­ла­тая мас­ка» су­р’ёз­на на­стру­ніў тэ­атра­ль­ную гра­мад­ скасць (пе­ра­важ­на пра­він­цый­ную) і кры­ты­каў. Пер­шыя па­пра­ ка­лі Экс­пер­тную ра­ду ў тым, што яна не да­стат­ко­ва зва­жае на ка­лек­ты­вы з глы­бін­кі, іншыя на­ра­ка­лі на жу­ры, маў­ляў, яно час­та ад­дае пе­ра­ва­гу пэў­ным асо­бам. Арга­ні­за­та­ры вы­слу­ха­лі за­ўва­гі і сёе-тое змя­ні­лі — на­ле­та, на бу­ду­чы­ню. А экс­пер­ты ад­гле­дзе­лі 774 спек­так­лі, і то­ль­кі 68 тво­раў (дра­ма­тыч­ных, опер­ных, ба­лет­ных, тан­ца­ва­ль­ных і экс­пе­ры­мен­та­ль­ных) скла­лі кон­курс. Крыў­дна і дзіў­на, што ў спіс на­мі­нан­таў не тра­пі­лі «Мёр­твыя ду­шы» ў па­ ста­ноў­цы Кі­ры­ла Ся­рэб­ран­ні­ка­ва (тэ­атр «Го­галь-цэнтр», Мас­ква): спек­такль да­вёў сваю вар­тасць па­спя­хо­вым удзе­лам у буй­ных між­на­род­ных фэс­тах Аві­нь­ёна, Ве­ны (Wiener Festwochen) і Бел­ гра­да (BITEF). Леп­шым спек­так­лем вя­лі­кай фор­мы на­зва­ны «Сон у Іва­на­ву ноч» у па­ста­ноў­цы Іва­на Па­поў­скі (тэ­атр «Май­стэр­ня Пят­ра Фа­ мен­кі», Мас­ква). Два га­ды ма­ке­дон­скі рэ­жы­сёр пад­бі­раў акцёр­скі склад, кштал­ціў кан­цэп­цыю і — са­мае га­лоў­нае! — да­ма­гаў­ся лёг­ кас­ці вы­ка­нан­ня ў ад­мыс­ло­вым ча­роў­ным ле­се з ру­хо­мых чор­набе­лых па­лот­наў-лі­янаў. Пер­са­на­жы па­соў­ва­лі­ся ўга­ру і до­лу, коў­ за­лі­ся, сліз­га­лі, блы­та­лі­ся ў іх і кан­ву­ль­са­ва­лі (дзі­вос­ная, по­ўная фан­та­зіі пра­ца ха­рэ­огра­фа Але­га Глуш­ко­ва). Сім­фо­нія тка­нін — ці не най­важ­ней­шы эле­мент спек­так­ля. Па­сля гэ­та­га ка­зач­на­га дзея­ння пад­ума­ла­ся, што па 2012 го­дзе, па смер­ці май­стра, за­ сна­ва­ль­ні­ка і лі­да­ра тэ­атра Пят­ра Фа­мен­кі, у май­стэр­ню на­рэш­це вяр­нуў­ся дух тэ­атра­ль­нас­ці, гу­ль­ні дзе­ля гу­ль­ні.

Праз па­эты­ку сюр­рэ­аліз­му і сваю ўлас­ную ме­то­ду «не­лі­ноў­на­га тэ­атра» рэ­жы­сёр Юрый Бу­ту­саў вы­ра­шыў «Бег» Мі­ха­іла Бул­га­ ка­ва (Тэ­атр імя Яўге­на Вах­тан­га­ва, Мас­ква). Усе мес­цы дзея­ння (Крым, Кан­стан­ці­но­паль, Па­рыж і Пе­цяр­бург) рэ­жы­сёр звёў да ве­ лі­зар­най пус­той сцэ­ны і вуз­кай па­лос­кі аван­сцэ­ны, ад­га­ро­джа­най жа­лез­най за­сло­най. Спек­такль ве­ль­мі на­гад­вае існа­ван­не ча­ла­ ве­ка ўва сне: уз­ні­ка­юць і ве­ль­мі хут­ка зні­ка­юць вы­явы і апор­ныя сэн­сы, сас­ту­па­ючы мес­ца іншым вы­явам і сэн­сам. Ства­ра­ецца ўра­жан­не, што пер­са­на­жы існу­юць не ў рэ­аль­нас­ці, а ў чы­імсь­ці ўяў­лен­ні. Ло­гі­кі гле­да­чу не да­шу­кац­ца, за­ста­ецца пад­пас­ці пад аса­цы­яцыі і за­ну­рыц­ца ў пад­свя­до­мае — у жуд­лі­выя, хва­ра­ві­тыя, стра­хот­ныя сны пра гра­ма­дзян­скую вай­ну. Не­шта цал­кам про­ці­лег­лае пра­па­нуе рэ­жы­сёр Ро­берт Уіл­сан у Тэ­атры На­цый (Мас­ква). Ён ства­рыў «Каз­кі Пуш­кі­на» як аль­бом з лу­боч­ны­мі ма­люн­ка­мі ў тра­ды­цы­ях рус­ка­га аван­гар­ду 1920-х. Між­соб­ку да­чы­ня­юцца не так пер­са­на­жы, як свят­ло, гук і рытм; акцё­ры пе­ра­ўтво­ра­ныя ў ля­лек з на­бе­ле­ны­мі тва­ра­мі, са стро­гай парт­ыту­рай ру­хаў і вы­раз­най мі­мі­кай. Леп­шым спек­так­лем ма­лой фор­мы пры­зна­ны «О-й. По­здняя лю­ бовь» Дзміт­рыя Кры­ма­ва (тэ­атр «Шко­ла дра­ма­тыч­на­га мас­тац­ тва», Мас­ква). Рых­тык як па­ста­ноў­ку Па­поў­скі, ра­бо­ту Кры­ма­ва па­вод­ле Аляк­сан­дра Астроў­ска­га мож­на на­зваць та­та­ль­най гу­ль­ нёй. Рэ­жы­сёр пра­гне за­ся­ро­дзіц­ца на сю­жэт­ных лі­ні­ях і ге­ро­ях, важ­ных яму са­мо­му, тэкст вы­ва­роч­вае, цяг­не на пля­цоў­ку проць­­ му ўся­ля­кай «ад­ся­бе­ці­ны», пе­ра­тва­ра­ючы пер­са­на­жаў у дзіў­ныя гра­тэс­ка­выя істо­ты. І праз усё гэ­та яму вы­па­дае за­глы­біц­ца ў сэнс п’е­сы, а сло­вы кла­сі­ка (ад яко­ га ў афі­шы за­ста­лі­ся дзве лі­та­ ры — О[стров­ски]й) гу­чаць так, быц­цам на­пі­са­ны то­ль­кі што: артыс­ты (усе ро­лі вы­кон­ва­юць сту­дэн­ты) пад­аюць звык­лыя рэ­плі­кі з но­вы­мі інта­на­цы­ямі, ні­бы й не ве­да­юць, якія сэн­ сы ха­ва­юцца за сло­ва­мі. Тэкст ста­но­віц­ца ад­ным з эле­мен­таў гу­ль­ні. ...Дра­ма­тург на­пі­саў п’е­су і рас­клаў пе­рад са­бой арку­шы. Але не­ча­ка­на пра­бег­ла мыш­ка, мах­ну­ла хвос­ці­кам, ка­ла­мар па­біў­ся, атра­мант за­ліў рэ­плі­кі. Пе­ра­пэц­ка­ныя, пе­ра­блы­та­ныя і час­тко­ва стра­ча­ныя арку­шы тра­пі­лі да артыс­таў, якім вы­ па­дае ства­раць но­вую, акту­ аль­ную гіс­то­рыю. Тэкст мож­на за­пі­саць і агу­чыць праз фа­ 1. на­гра­му, не­зра­зу­ме­лыя сло­вы