Foliolum maart 2018

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum�

Opleiding Farmacie

Foliolum

Ebola uitbraak 2013-2016

Revised International Health Regulations

Bijziendheid, een groeiend probleem

Oorzaken en behandeling

Uitgave 3 | Maart 2018

Samir Fetrat * 17 oktober 1995

†23 december 2017

Met groot ongeloof hebben wij vernomen dat op 23 december ons P.S.-lid, Samir, is overleden.

Wij wensen namens G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum� zijn familie en naasten veel sterkte toe bij het verwerken van dit grote verlies.

WE HEBBEN JE NODIG! We hebben je nodig als kandidaat-lid van de KNMP. Alleen met brede steun van (aankomend) apothekers kunnen we effectief je belangen behartigen. Dát is wat we doen. Zorgen dat je hoogwaardige farmaceutische patiëntenzorg kunt leveren. Nu en in de toekomst.

DE VOORDELEN VAN HET KNMP-KANDIDAATLIDMAATSCHAP 2018: • Het Pharmaceutisch Weekblad, vakblad voor apothekers en toegang tot alle informatie op www.pw.nl.

• Gratis éénmalig het Informatorium Medicamentorum (2017) tijdens de studie.

• Gratis éénmalig het FNA tijdens de studie.

• Geheel vernieuwde Standaarden voor Zelfzorg (2017) voor de ledenprijs van � 45,- (inclusief btw).

• Toegang tot alle informatie op www.knmp.nl, waaronder de KNMP leden- en apothekenlijst.

• Toegang tot het KNMP Voorjaars- en Najaarscongres voor slechts � 25,- per congres (inclusief btw).

WORD LID! Kandidaatlidmaatschap van de KNMP kost � 39,50 per jaar (inclusief btw).

MELD JE AAN VIA: WWW.KNMP.NL/KNMP/LIDMAATSCHAP

€ 39,50 AN OFFER YOU CAN’T REFUSE!

APOTHEKERSORGANISATIE

Foliolum | Maart 2018

Foliolum Editie 3 December 2017 G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” in samenwerking met de opleiding Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen

What’s inside

Redactioneel 4 Voorwoorden 5 The functioning of the revised

International Health Regulations (2005)

during the Ebola outbreak (2013-2016)

and its development throughout the years 8 Stand van zaken: bijziendheid, een

groeiend probleem 12 Korte wetenschappelijke feitjes Facultair 14 Alumnus 17 Afgestudeerden 20 PhD 22 Student in het buitenland Pharmaciae Sacrum 18 Fotopagina 24 P.S.-activiteiten 28 Eten met...

30 Top 3 koffie 31 Column Assessoraat 32 Puzzel 33 Colofon

3

Foliolum | Maart 2018

Voorwoorden

Redactie

Bestuur

Redactioneel Geachte lezers,

Geachte lezer, beste P.S.-er,

Op het moment dat u dit Foliolum op de deurmat ontvangt, is het alweer half maart. De Dies is alweer geweest en we zijn alweer bij ons derde nummer aangekomen. Het thema van dit nummer is ‘Epidemieën’.

Op 23 december 2017 is Samir Fetrat zeer plotseling overleden. Met de leeftijd van 22 jaar is hij veel te jong overleden. Namens het bestuur wil ik de familie, vrienden en kennissen van Samir sterkte toewensen met het verwerken van dit verschrikkelijke verlies.

Epidemieën zijn er al zolang de mens bestaat.

Bekende epidemieën in het verleden zijn de verschillende pest epidemieën waarbij een groot deel van de Europese bevolking kwam te overlijden. Maar ook in de huidige tijd komen epidemieën voor, zoals de jaarlijkse griepepidemie in de winter of de Ebola epidemie in Afrika. Nils Heutink zal ingaan op het functioneren van de International Health Regulations (IHR) tijdens de Ebola uitbraak en de verdere ontwikkeling van de IHR. Epidemieën kunnen ook van andere aard zijn dan infecties, zoals de stijgende populatie met bijziendheid. Caroline Klavers zal ingaan op de omgevingsfactoren die hierbij een rol spelen en de behandeling ervan.

Ten tijde van het uitkomen van dit nummer is de 136e verjaardag van onze vereniging alweer uitgebreid gevierd. Op de afgelopen maart borrel is het kandidaatsbestuur onthuld en komen de laatste maanden van het collegejaar alweer in zicht. Voor de Redactiecommissie is dit ook alweer het derde nummer en hebben zij weer een leuke invulling kunnen geven aan een belangrijk thema in de farmacie.

Inmiddels is de lente al bijna begonnen en wordt het buiten weer lekker weer. Tijdens de winter hebben veel mensen last van een winterdipje en worden ook veel mensen gegrepen door een griepepidemie.

Wat is dat nou eigenlijk een epidemie? Als je het opzoekt op je grote vriend Google, dan komt er als definitie een verschijnsel dat meestal in ongunstige zin optreedt in een kleiner of groter gebied van mens en dier. Een epidemie is natuurlijk een zeer vervelend verschijnsel en komt helaas toch nog te vaak voor.

De Redactiecommissie ‘Koffietijd’ geeft in deze editie antwoord op een aantal brandende vragen over epidemieën.

Daarnaast zijn wij voor dit nummer weer op zoek gegaan naar de beste koffie. Deze keer hebben we een aantal koffiezaakjes in het centrum van Groningen getest. Op pagina 28 leest u waar je de beste koffie kunt drinken na een dag buffelen in Als laatste rest mij om jullie allemaal veel leesplezier de UB of tijdens het shoppen. te wensen met het nieuwe Foliolum. Geniet van het Foliolum en van de extra kennis die je zal opdoen Wij wensen jullie veel leesplezier! tijdens het lezen.

Met vriendelijke groet, namens de Redactiecommissie “Koffietijd” Charlotte Sikking h.t. praeses Redactiecommissie

4

Met vriendelijke groet, 2017-2018 namens het 136e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” Keri Mangnus h.t. praeses

Foliolum | Maart 2018

The functioning of the revised International Health Regulations (2005) during the Ebola outbreak (2013-2016) and its development throughout the years Introduction

Nils Heutink studeert geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam en heeft daarvoor Biomedische Wetenschappen in Nijmegen gestudeerd.

Voor zijn bachelorthesis op de afdeling Global Health bestudeerde hij in hoeverre de veranderde internationale regelgeving door de WHO daadwerkelijk resultaten boekt, met de Ebolauitbraak in 2013-2016 als casus, en onderzocht hij de aanleiding voor die veranderingen in regelgeving.

Fifteen years ago, the world had to deal with a rapidly spreading disease originating from China: Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS). Within months, over 8,000 people were infected, causing 774 deaths in 26 countries (1). It became clear that a different approach against communicable diseases was needed in this era of globalization, with more international traffic and trade than ever.

One of the changes that took place in response to the SARS outbreak was the revision of the International Health Regulations (IHR) by the World Health Organization (WHO) (2, 3).

typhus. The end of the Second World War saw the founding of the World Health Organization (WHO) as a specialized agency of the United Nations, in 1946. WHO adopted the conventions of the International Sanitary Conference as the International Sanitary Regulations, which in 1969 were replaced by and renamed the International Health Regulations (IHR) (4). These 1969 IHR focused on cholera, plague, yellow fever and smallpox, and were regularly updated.

For example, since smallpox was officially eradicated in 1980, the IHR 1981 no longer required UN member states to report it (5).

Origin of the International Health Regulations

Effect of SARS on the IHR

Between 1830 and 1847 multiple cholera epidemics took place in Europe. It was this disease, more than any other, that stimulated countries to cooperate and to reach agreements on what measures should be taken to limit the spread of epidemic diseases.

They did so through conventions agreed in the International Sanitary Conference, first held in Paris in 1851. The fourteenth and final International Sanitary Conference’s convention in 1938 stated that countries should report confirmed cases of cholera, plague and yellow fever, as well as epidemics of smallpox and

In 2003, the SARS outbreak spread rapidly. Within months it rooted from Guangdong in China to countries all over the world, illustrating the need to reestablish national public health laws and international agreements (1). With the vastly expanding international travel and trade, other diseases than cholera, plague or yellow fever had acquired the potential to become an international crisis.

Communication also needed to improve, since China had not shared their successful containment strategies (6) and had also been hesitant to notify the world about the ongoing outbreak (7).

55

Foliolum | Maart 2018 Eventually in 2005 the IHR underwent a major revision 2005 (2, 3), and they are still valid today.

Redactioneel

One of the key changes in the IHR 2005 is that the regulations are no longer limited to the three diseases of IHR 1981 (the plague, yellow fever and cholera), but that every “illness or medical condition, irrespective of origin or source, that presents or could present significant harm to humans” (3) should be included (3, 6 , 8). All State Parties are now obligated to notify WHO within 24 hours of any event that may constitute a Public Health Emergency of International Concern (PHEIC). Once the Director-General of the WHO declares a PHEIC, an Emergency Committee will be established to provide temporary recommendations about travel regulations, vaccinations, quarantine and contact tracing. The IHR 2005 also obligate member states to “develop certain minimum core public health capacities” (3), including surveillance, notification, reporting, verification, response and activities concerning airports, ports and ground crossings (3).

Unfortunately, the majority of the member states have not (fully) implemented the revised IHR requirements (9). To help these countries, the US Centers for Disease Control and Prevention (USCDC) established the Global Disease Detection Program, aiming to improve training of scientists, surveillance and outbreak response. This program also includes improving detection of infectious diseases, improving laboratories and conducting public health research. To do so, they established 10 regional centers for global disease detection throughout the world, providing support to over 50 countries. These centers cooperate with ministries of health to strengthen public health core capacities (10).

The functioning of the IHR during the more recent Ebola outbreak On 23 March 2014, WHO received a notification about an Ebola outbreak in the West-African country Guinea, reporting 49 cases including 29 deaths. In the following months, Ebola spread to Liberia, Sierra Leone and Nigeria (11, 12). Five months later, when there had been 1,711 reported cases and over 900 deaths, the Director-General of WHO declared the Ebola outbreak a PHEIC, (13). By the end of this outbreak, in 2016, there had been 28,616 cases with 11,310 reported deaths (14). The center of this outbreak was in West Africa, but cases were reported from throughout the world (12).

6

When the Ebola outbreak started, only 42 out of 194 reporting UN member states had fully implemented the IHR. More than 100 countries had a two-year implementation plan, while another 42 countries had not implemented the new IHR and also did not report a strategy to meet these obligations. IHR 2005 implied mutual assistance between countries to implement it, which still is necessary (15). There were (and still are) no severe sanctions for member states that do not meet the obligations.

An important policy mechanism of the IHR is the declaration, by WHO’s Director-General, of a PHEIC, as that provides temporary recommendations to prevent or reduce international spread (3). While WHO declared Ebola a PHEIC in August 2014, this could have been done earlier. Between March and August, Doctors Without Borders (MSF) declared multiple times that something serious should be done about this outbreak, and active participation by WHO was needed, but even then, WHO did not act as actively as needed (16, 17). WHO experts discussed in early June if Ebola should be declared a PHEIC, but it was considered a “last resort” (16).

In contrast with other West African countries, Nigeria quickly controlled the Ebola epidemic. Within 72 hours after the first cases in Nigeria were reported, US-CDC experts arrived in Lagos, with more staff coming in the following two weeks. Together with the Nigerian Ministry of Health they trained 2,300 staff members, identified over 800 contacts and screened over 150,000 people at airports. As Nigeria cooperated well with international partners (including US-CDC) providing a rapid response to the Ebola cases in their country, the outbreak was limited to 19 secondary cases of Ebola in Nigeria (18).

Conclusions The IHR underwent significant revisions, that could prove to be very useful to strengthen WHO’s normative role in global outbreak response and has already proven its worth on some occasions. However, sanctions are currently missing in this version of the IHR and timely implementation of the IHR has been a serious issue. Internationally operating organizations like US-CDC have been supporting countries with the implementation, but their work is not finished yet. Both CDC and WHO executed the IHR during the recent Ebola outbreak, although the initial response by the WHO was late, declaring a PHEIC five months after the first warnings, and not acknowledging the severity of the situation at first. Nigeria proved that a rapid response is an important step in successfully stopping an outbreak like Ebola.

Foliolum | Maart 2018 Earlier acknowledgement of the severity of an outbreak like Ebola is necessary and although it is understandable that WHO is careful with declaring PHEIC’s, providing an adequate response, whether or not a PHEIC is declared, is essential. WHO should also convince member states to assist countries that cannot not provide the necessary response themselves.

Literature 1.

Peiris JSM, Yuen KY, Osterhaus ADME, StĂśhr K. The Severe Acute Respiratory Syndrome. New England Journal of Medicine. 2003;349:2431-41.

2.

Sohn M. Globalization of public health law and ethics. Asia PacJPublic Health. 2012;24:851-5.

3.

World Health Organization. International health regulations (2005), 2nd ed. Geneva: World Health Organization; 2008. 75 p.

4.

Howard-Jones N. The scientific background of the International Sanitary Conferences, 18511938. 5. The ninth conference: Paris, 1894. WHO Chronicle. 1974;28:455-70.

5.

World Health Organization. International health regulations (1969), third annotated edition.

Geneva: World Health Organization; 1983. 79 p.

6.

Oshitani H. Lessons learned from international responses to severe acute respiratory syndrome (SARS). Environmental health and preventive medicine. 2005;10:251-4.

7.

Heymann DL, Mackenzie JS, Peiris M. SARS legacy: outbreak reporting is expected and respected.

Lancet (London, England). 2013;381:779-81.

8.

Bennett B, Carney T. Planning for Pandemics: Lessons From the Past Decade. Journal of Bioethical Inquiry. 2014;12:419-28.

9.

Burkle FM. Global Health Security Demands a Strong International Health Regulations Treaty and Leadership From a Highly Resourced World Health Organization. Disaster Medicine and Public Health Preparedness. 2015;9:568-80.

10.

Centers for Disease Control and Prevention.

Global Disease Protection Program: About us.

Atlanta: Centers for Disease Control and Prevention; 2016 [Accessed 2017 Jun 14]. Available from: https:// www.cdc.gov/globalhealth/healthprotection/gdd/ about.html

77

Foliolum | Maart 2018

Stand van zaken: Bijziendheid, een groeiend probleem

I am an ophthalmologist and a clinical epidemiologist specialized in ophthalmogenetics. My clinical expertise is in chronic retinal disorders, particularly Age-related Macular Degeneration (AMD), in ophthalmogenetics and in myopia. I was a member of the committee who developed the Preferred Practice Pattern for AMD (‘Richtlijn’) and helped to develop outcome measures in the international organization ICHOM. I became interested in patient-management of myopia progression since 2011, as my genetic research on myopia was proceeding.

I now treat progressive myopic children with atropine eye drops and/or orthokeratology (ortho-k), and have developed a tool for patient management as the frequency of side effects is high.

8

Bijziendheid (myopie) lijkt een onschuldige kwaal die met optische hulpmiddelen goed te verdragen is, maar het venijn zit in de staart: ernstige bijziendheid (hoge myopie) is namelijk níet onschuldig. De verdeling van brilsterkten over de algemene bevolking heeft een gemiddelde rond brilsterkte 0 en een forse uitloop naar de hogere minsterkten. Het zijn juist de minsterkten van -6 dioptrie of meer (hoge myopie) die gepaard gaan met oculaire morbiditeit: 1 op de 3 mensen met hoge myopie ontwikkelt slechtziendheid door structurele veranderingen van de retina (netvlies) en de oogzenuw, die leiden tot myope maculadegeneratie (slijtage van de gele vlek), ablatio retinae (netvliesloslating) en glaucoom (verlies van zenuwvezels met opticoneuropa- thie)¹.

Het aantal bijzienden in de wereld is de laatste decennia sterk toegenomen. In Azië is het probleem het grootst; in landen als Taiwan, Zuid-Korea en

Singapore is nu 80-90% van de twintigjarige bevolking bijziend².

Vroeger was dit ond de 20%.

Ook in Europa is nu gemiddeld 1 op de 3 personen bijziend; dit is bij 60-jarigen 1 op de 4, maar bij de jongere generaties stijgt deze prevalentie al tot 1 op de 2³. Recent onderzoek heeft voorspeld dat 50% van de wereldbevolking in 2050 bijziend zal zijn (figuur 1)⁴. Dit roept een aantal vragen op. Wat zijn de gevolgen van de toenemende prevalentie voor de oogzorg?

Wat zijn de consequenties voor de visus van individuen op de lange termijn? Is myopie te voorkómen en kan progressie afgeremd worden?

Wat is myopie? Hoe ontstaat het?

Myopie betekent dat het brandpunt van de invallende lichtstralen in het oog geprojecteerd wordt vóór het net- vlies in plaats van erop. Het resultaat is een onscherp beeld.

Of het brandpunt op de retina

Figuur 1 Wereldwijde prevalentievan myopie, onderverdeeld naar myopie (blauw) en hoge myopie (minsterkte van -6 dioptrie of meer; rood). De verticale lijnen geven de 95%-BI weer.

valt wordt bepaald door de lens, de cornea en de lengte van het oog⁵. De lens en de cornea groeien met name gedurende de eerste 5 levensjaren. De grootste oorzaak van myopie is groei van de achterste oogkamer richting de apex van de orbita. Enige groei hiervan is normaal bij kinderen en noemen we emmetropisatie. Hierbij zorgen visuele stimuli ervoor dat het focuspunt op de fovea (centrum van de gele vlek) van de retina valt. Bij myopie wordt deze regulatie niet goed afgestemd en groeit het oog te ver door.

De groei van het oog is te kwantificeren door het meten van de aslengte van het oog, dat wil zeggen: de afstand van het centrum van de cornea (hoornvlies) tot aan de fovea. De gemiddelde aslengte is bij de geboorte 17,5 mm en groeit tot gemiddeld 23,5 mm op volwassen leeftijd⁶.

Een hoog bijziend oog groeit door tot ten minste 26 mm lengte, maar dit kan oplopen tot > 30 mm. De eerste levensjaren is de groei het snelst en deze stopt doorgaans rond 13-jarige leeftijd, maar bij myopie kan de groei doorgaan tot zelfs 25-jarige leeftijd. Hoe vroeger de myopie ontstaat, hoe groter het risico op hoge myopie op latere leeftijd⁷.

Retinale gevogen van myopie Aslengten van meer dan 26 mm leiden vaak tot retinale verdunning en toenemende tractie van het glasvocht aan de retina; dit veroorzaakt moeilijk te behandelen retinale afwijkingen. Een van de gevolgen is de vorming van een stafyloom (uitbochting van de achterkant van het oog) met myope maculadegeneratie, die gekenmerkt wordt door zogenoemde ‘lacquer cracks’ (scheuren in het membraan van Bruch), retinale atrofie, choroïdale neovascularisaties, maculagaten of schisis (splijting) van de retina⁸. Vooral als deze afwijkingen de fovea aantasten ontstaat er ernstige slechtziendheid.

Het dunner worden van de choroidea (het vaatvlies) kan retinale atrofie veroorzaken. Dit is als eerste te zien rond de oogzenuw, waar de choroidea het dunst is, en uit zich in peripapillaire atrofie. Choroïdale neovascularisaties zijn vaatnieuwvormingen vanuit de choroidea naar de fovea die daar een fibrovasculaire, gepigmenteerde afwijking kunnen veroorzaken, de zogenoemde Fuchse vlek. Een andere complicatie is ablatio retinae, een netvliesloslating.

Personen met een myopie van -3 dioptrie of meer hebben een 10 keer verhoogd risico hierop en ook hierbij geldt dat de netvliesloslating op jongere leeftijd kan optreden naar- mate de aslengte hoger is⁹. Prodromen van een ablatio zijn lichtflitsen door tractie aan de retina en deze kunnen worden gevolgd door een scheur of een gat in de perifere retina. Als er dan door de opening vocht onder de retina komt, gaat deze afliggen, en ontstaat er een zogenoemde

rhegmatogene ablatio (rhegma (Grieks) = scheur).

Ten slotte komt glaucoom ook vaker voor bij myopie.

De oorzaak hiervan is grotendeels onbekend en het verband tussen myopie en hoge oogdruk is niet eenduidig. Het herkennen van glaucoom bij patiënten met myopie is niet gemakkelijk doordat de oogzenuw vaak schuin uit de retina uittreedt; de glaucomateuze gezichtsvelduitval kan bij myopie sneller optreden10.

Behandeling van retinaLe compLicaties Voor slechts enkele retinale complicaties bestaat er een behandeling. Neovascularisaties kunnen in een beginstadium worden behandeld met maandelijkse anti- VEGF-injecties in het oog, vergelijkbaar met de behandeling voor natte leeftijdsgebonden maculadegeneratie. In tegenstelling tot bij leeftijdsgebonden maculadegeneratie is een serie van 3 injecties vaak al voldoende om de bloeding te stoppen. Patiënten met een rhegmatogene ablatio retinae worden tegenwoordig meestal behandeld met een trans-pars-plana-vitrectomie, een operatie waarvan het resultaat voor de visus sterk afhangt van het aan- of afliggen van de macula.

De behandeling voor glaucoom is bij patiënten met myopie niet anders dan bij patiënten zonder myopie. Deze behandeling bestaat gewoonlijk uit oogdruppels die de druk verlagen en laserbehandeling. Glaucoomchirurgie wordt meestal afgeraden vanwege het risico op perforaties door de dunne sclera.

De genoemde complicaties vragen om oplettendheid van zorgverleners wanneer een hoog-myope patiënt laat weten dat hij of zij visusklachten heeft. Myope fundusaf- wijkingen kunnen al vanaf jonge leeftijd te zien zijn, maar veroorzaken meestal pas een visusdaling bij patiënten ouder dan 45 jaar.

Signaalcascade als oorzaak Om meer mogelijkheden voor preventie en therapie te verkrijgen, wordt er de laatste jaren veel wetenschappelijk onderzoek naar de pathologie van myopie verricht. De huidige inzichten over de ontstaanswijze van myopie wijzen erop dat in reactie op de projectie van licht een signaalcascade ontstaat in de retina die via het pigmenteepitheel en de choroidea uitmondt in de sclera. Daar vindt vervolgens remodelering van collageenstructuren plaats die het oog langer maken.

Deze hypothese wordt onderbouwd door grote studieswaarin gezocht werd naar genen die gerelateerd zijn aan refractieafwijkingen. De gevonden genen spelen een rol in onder andere neurotransmissie, ionkanalen en de vitamine A-cyclus, die alle 3 een belangrijk onderdeel van signaaltransductiecascades vormen11,12. Ook zijn er genen gevonden die een

99

Redactioneel

Foliolum | Maart 2018

Foliolum | Maart 2018

Redactioneel

functie hebben in de extracellulaire matrix of betrokken zijn bij oogontwikkeling13. De identificatie van de betrokken genen vormt de eerste stap in het ontrafelen van myopisatie. De genen die nu bekend zijn verklaren echter nog maar een kleine proportie (circa 12%) van de variatie in refractie in de algemene bevolking12. Er zullen meer genen zijn en de variatie zal voor een groot deel verklaard worden door interactie van genen met omgevingsfactoren.

Omgevingsfactoren Veel buiten spelen op de kinderleeftijd is de sterkst beschermende factor die we tegenwoordig kennen14,15. In een Chinese gerandomiseerde trial bleken kinderen die gedurende 3 jaar dagelijks verplicht 40 min buiten moesten spelen 30% minder myopie te ontwikkelen dan hun leeftijdsgenoten die niet extra buiten speelden16. Het beschermende effect van buiten spelen wordt geweten aan lichtintensiteit: binnenshuis is de intensiteit ongeveer 500 lux en buitenshuis is dit overdag 15.000-40.000 lux. Het mechanisme van de lichtbescherming wordt toegeschreven aan de uitstoot van dopamine door de amacrine cellen van het netvlies, die een remmende werking heeft op de signaalcascade17,18.Het verband tussen het verrichten van veel ‘dichtbijwerk’ en myopie is minder duidelijk. Onder ‘dichtbijwerk’ verstaan we activiteiten waarbij gefocust wordt op een voorwerp dicht bij het oog, zoals lezen, whatsappen, of beeldschermwerk. Het kwantificeren van dichtbijwerk, onder andere het aantal leesuren, gebruik van tablets en mobiele telefoons is lastig, hetgeen leidt tot inconsistente bevindingen. Vooral het uren achtereen verrichten van dichtbijwerk of het werken op een korte afstand lijken het risico te vergroten19.

Het verband tussen dichtbijwerk en ooglengtegroei wordt verklaard met de hypothese dat bij kijken naar een punt dichtbij het oog de onscherpte in het perifere deel van het netvlies toeneemt. Daar ligt het brandpunt dan achter het netvlies en is er sprake van hypermetropie. Uit dierexperimentele studies blijkt dat deze zogenoemde ‘perifere hypermetrope defocus’ een trigger is voor verdere ooggroei naar achteren. De eivorm van het oog bij personen met myopie wordt door het verrichten van veel dichtbijwerk versterkt20.

Behandeling voor myopie Het belangrijkste doel van de behandeling bij kinderen is het voorkómen van hoge myopie, of – als het kind al hoge myopie heeft – de sterkte zoveel mogelijk beperken, om het risico op complicaties later in het leven zo laag mogelijk te houden. Complete stilstand van de groei van het oog vóór het 15e jaar wordt nog niet vaak bereikt, ondanks de medicamenteuze en optische interventies die tegenwoordig beschikbaar

10

zijn (figuur 2).

Ondercorrectie van myopie door brillenglazen of contactlenzen met onvoldoende sterkte werkt de progressie van myopie in de hand en moet daarom sterk afgeraden worden.

Medicamenteuze behandeling Medicamenteuze behandeling met atropine, een nietselectieve muscarinereceptor-antagonist, geeft in de hoogste doseringen (0,5-1,0%) een reductie van de progressie tot 70%21. Deze hoge concentraties zorgen echter voor veel bijwerkingen, zoals lichtschuwheid door de gedilateerde pupil en wazig zien van dichtbij door de volledige verlamming van de accommodatie22. Deze klachten kunnen echter goed bestreden worden door een bril met multifocale, meekleurende glazen en zijn bij slechts een klein deel van de kinderen een reden om te stoppen met behandeling.

Het werkingsmechanisme van atropine is onduidelijk.

Muscarinereceptoren zijn aanwezig in de retina en de sclera. Aangezien deze beide structuren betrokken zijn bij de signaalcascade van myopisatie, lijkt het aannemelijk dat atropine deze cascade onderbreekt.

Permanente schade door atropinegebruik is niet beschreven, ook geen retinale schade door de verhoogde lichtexpositie23. In Nederland wordt atropine steeds vaker voorgeschreven bij kinderen die risico lopen op hoge myopie.

Onderzoek in het Erasmus MC bij progressief hoog- myope kinderen liet zien dat atropine in de concentratie van 0,5% ook door kinderen van Europese afkomst goed verdragen wordt en dat het vergelijkbare groeiremming teweeg brengt als bij de kinderen uit de Aziatische studies, bij wie de toepassing van atropine al eerder was onderzocht22,23.

Desondanks is er een nieuwe trend in Azië om kinderen tussen de 3 en 10 jaar bij beginnende myopie al te behandelen met lagere concentraties atropine (tot 0,01%), die minder bijwerkingen en minder ‘rebound’-groei van het oog geven. Het nadeel is dat deze concentraties minder effectief zijn; zij bereiken een maximale remming van slechts 25-50% (zie figuur 2). Voor kinderen die nog niet lang myoop zijn en die nog geen hoge brilsterkten hebben is de lagere concentratie echter een goed alternatief21.

Optische interventies Optische interventies zijn ook in zwang. Zij werken via een ander mechanisme dan atropine en beogen de perifere hypermetrope defocus te verminderen.

Zowel de nachtlenzen (ortho-keratologie) als de speciaal vormgegeven multifocale zachte contactlenzen reduceren de progressie met 25-50%.

De veiligheid van nachtlenzen wordt vaak betwist

Foliolum | Maart 2018

Conclusie Myopie is veel meer dan een alledaagse refractieafwijking. Het kan leiden tot slechtziendheid, met name door myope maculadegeneratie. Vooral hogere oogaslengten, die kunnen optreden wanneer de myopie vóór de leeftijd van 10 jaar ontstaat, geven een verhoogd risico op complicaties op relatief jonge leeftijd. Atropine is op dit moment de effectiefste interventie, maar heeft aanzienlijke bijwerkingen. De stijgende prevalentie van myopie, het grote effect van leefstijl en de risico’s van hoge myopie maken erkenning van het probleem en een multidisciplinaire aanpak door oogartsen, orthoptisten, optometristen, opticiens, huisartsen, maar ook door jeugdartsen, maatschappelijke gezondheidszorg, scholen en wetenschappers noodzakelijk.

Figuur 2 Het effect van verschillende behandelingen op het verminderen van de progressie van myopie. Rode kleur is een toename in groei van het oog tijdens de behandeling. Blauwe kleur is een remming in groei van het oog tijdens de behandeling20.

Literatuur

1 Verhoeven VJ, Wong KT, Buitendijk GH, Hofman A, Vingerling JR, Klaver CC. Visual consequences of refractive errors in the general population. Ophthalmology. 2015;122:101-9.

2 Pan CW, Dirani M, Cheng CY, Wong TY, Saw SM. The agespecific preva- lence of myopia in Asia: a meta-analysis. Optom Vis Sci. 2015;92:258-66.

3 Williams KM, Verhoeven VJ, Cumberland P, et al. Prevalence of refractive error in Europe: the European Eye Epidemiology (E(3)) Consortium. Eur J Epidemiol. 2015;30:305-15.

4 Holden BA, Fricke TR, Wilson DA, et al. Global Prevalence of Myopia and High Myopia and Temporal Trends from 2000 through 2050.

Ophthalmology. 2016;123:1036-42.

5 Iribarren R, Morgan IG, Chan YH, Lin X, Saw SM. Changes in lens power in Singapore Chinese children during refractive development.

Invest Ophthalmol Vis Sci. 2012;53:5124-30.

6 Lim LS, Chua S, Tan PT, et al. Eye size and shape in newborn children and their relation to axial length and refraction at 3 years.

Ophthalmic Physiol Opt. 2015;35:414-23.

7 Fledelius HC. Myopia profile in Copenhagen medical students 1996-98. Refractive stability over a century is suggested. Acta Ophthalmol Scand. 2000;78:501-5.

8 Hayashi K, Ohno-Matsui K, Shimada N, et al. Long-term pattern of progression of myopic maculopathy: a natural history study.

Ophthalmology. 2010;117:1595-1611.

9 The Eye Disease Case-Control Study Group. Risk factors for idiopathic rhegmatogenous retinal detachment. Am J Epidemiol.

1993;137:749-57.

10 Chihara E, Liu X, Dong J, et al. Severe myopia as a risk factor for progressive visual field loss in primary open-angle glaucoma.

Ophthalmologica. 1997;211:66-71.

11 Kiefer AK, Tung JY, Do CB, et al. Genome-wide analysis points to roles for extracellular matrix remodeling, the visual cycle, and neuronal development in myopia. PLoS Genet. 2013;9:e1003299.

12 Verhoeven VJM, Hysi PG, Wojciechowski R, et al. Genome-wide mega- analysis on myopia and refractive error in CREAM and 23andMe. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2014;55:839.

13 Tideman JW, Fan Q, Polling JR, et al; CREAM Consortium. When do myopia genes have their effect? Comparison of genetic risks between children and adults. Genet Epidemiol. 9 september 2016 (epub).

14 Rose KA, Morgan IG, Ip J, et al. Outdoor activity reduces the prevalence of myopia in children. Ophthalmology. 2008;115:1279-85.

15 Tideman JW, Polling JR, Voortman T, et al. Low serum vitamin D is associated with axial length and risk of myopia in young children. Eur J Epidemiol. 2016;31:491-9.

16 He M, Xiang F, Zeng Y, et al. Effect of time spent outdoors at school on the development of myopia among children in China: a randomized clinical trial. JAMA. 2015;314:1142-8.

17 Norton TT, Siegwart JT Jr. Light levels, refractive development, and myopia – a speculative review. Exp Eye Res. 2013;114:48-57.

18 Feldkaemper M, Schaeffel F. An updated view on the role of dopamine in myopia. Exp Eye Res. 2013;114:106-19.

19 Ip JM, Saw SM, Rose KA, et al. Role of near work in myopia: findings in a sample of Australian school children. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2008;49:2903-10.

20 Sankaridurg PR, Holden BA. Practical applications to modify and control the development of ametropia. Eye (Lond). 2014;28:134-41.

21 Chia A, Lu QS, Tan D. Five-year clinical trial on atropine for the treatment of myopia 2: myopia control with atropine 0.01% eyedrops.

Ophthalmology. 2016;123:391-9.

22 Polling JR, Kok RG, Tideman JW, Meskat B, Klaver CC. Effectiveness study of atropine for progressive myopia in Europeans. Eye (Lond). 2016;30:998-104.

23 Wu TE, Yang CC, Chen HS. Does atropine use increase intraocular pressure in myopic children? Optom Vis Sci. 2012;89:E161-7.

24 Lee YS, Tan HY, Yeh LK, et al. Pediatric microbial keratitis in Taiwan: clinical and microbiological profiles, 1998-2002 versus 20082012. Am J Ophthalmol. 2014;157:1090-6.

25 Moriyama M, Ohno-Matsui K, Hayashi K, et al. Topographic analyses of shape of eyes with pathologic myopia by high-resolution three-dimensional magnetic resonance imaging. Ophthalmology.

2011;118:1626-37.

11

Redactioneel

naar aanleiding van publicaties over complicaties als micro- bacteriële keratitis. Hoewel deze complicaties zeldzaam zijn en passen bij contactlensgebruik, is het een reden om voorzichtigheid te betrachten, vooral bij jonge kinde ren.24 In de Verenigde Staten is deze manier om de myopie onder controle te houden echter zeer populair.

Het toepassen van deze interventies, medicamenteus zowel als optisch, vormt het begin van de strijd tegen slechtziendheid door myopie. Het is belangrijk de behandelstrategie op de individuele patiënt af te stemmen en rekening te houden met de refractie en aslengte aan het begin van de behandeling, de snelheid van progressie, familiair voorkomen en de aanwezigheid van omgevingsfactoren. Juist de combinatie van leefstijladviezen tezamen met een interventie zal het grootste effect geven.

Foliolum | Maart 2018

Korte wetenschappelijke feitjes

Redactioneel

Leukste pijnstiller Liefde kan pijn stillen! Als iemand pijn heeft dan kan het kijken naar zijn of haar partner helpen.

Er worden bepaalde hersengebieden, de beloningsgebieden, geactiveerd.

Deze zorgen ervoor dat de pijn minder intens ervaren wordt. Als je pijn hebt, kan het dus misschien een goed idee zijn om naar een foto van je schatje te kijken!

Symmetrie zit opgeslagen in de lichaamsgeur

Symmetrie in een gezicht wordt als aantrekkelijk beschouwd én is te ruiken!

Uit onderzoek is gebleken dat vrouwen de t-shirts van mannen met een symmetrisch gezicht lekkerder vonden ruiken dan die van mannen met aan asymmetrisch gezicht, zonder dat ze ooit de mannen in kwestie gezien Openingszinnen hadden. werken niet Uit onderzoek is gebleken dat 75% van de vrouwen negatief reageerde op het gebruik van openingszinnen, terwijl 20% neutraal reageerde en slechts een kleine 5% er wel iets aan vond. Als je een vrouw wilt versieren, ga dan voor de veilige optie en benader haar gewoon zoals bijna elke vrouw prefereerde: neutraal.

De perfecte partner bestaat niet Sommige mensen springen van de ene relatie naar de andere, maar aan het einde luidt altijd hetzelfde liedje: geen één partner voldoet aan alle eisen die iemand op z’n lijstje heeft staan. Stiekem is iedereen kritischer dan hij of zij denkt, waardoor de perfecte partner eigenlijk niet bestaat.

12

Foliolum | Maart 2018

Redactioneel

Korte wetenschappelijke feitjes Mannen gaan vaker vreemd Mannen gaan vaker vreemd: zij hebben immers een hogere seksdrive door evolutie. Volgens onderzoekers heeft dit naast een hogere seksdrive bij mannen ook te maken met een ander evolutionair feit: seksuele diversiteit.

Oftewel: mannen willen seks met veel verschillende partners.

Geen liefde is schadelijker dan roken Wie denkt dat roken een van de meest gevaarlijke factoren is voor de gezondheid, heeft het mis: het niet ontvangen van liefde kan nog veel schadelijker zijn voor een mens. Leven in een sociaal isolement verhoogd het risico op hartklachten sterk. Daarnaast hebben mensen die deze klachten krijgen én in isolement leven, ook nog eens een twee keer zo hoge kans om Baby’s hebben ook eraan te overlijden dan een eerste indruk mensen in een relatie.

Pasgeboren baby’s zien liever een

aantrekkelijk dan een onaantrekkelijk gezicht. In een onderzoek moesten baby’s naar een computerscherm kijken. Zij kregen foto’s te zien van aantrekkelijke en onaantrekkelijke gezichten. En wat bleek?

De kleintjes keken vaker en langer naar de foto’s van aantrekkelijke Eén op de vijftig mensen. kinderen is van een ander

Eén op de vijftig kinderen in de wereld wordt opgevoed door een man die, zonder het te weten, niet de biologische vader van het kind is. Dit zou alles te maken hebben met de seksuele strategieën van de vrouw. Dus weet je wel zeker of je vader echt je vader is?

13

Foliolum | Maart 2018

Alumnus jay rijnen “Het is al enige tijd geleden dat ik zelf door de straten van Groningen doolde op zoek naar elke vorm van geluk die ik maar kon vinden, maar elke keer als ik de stad weer bezoek, voelt het alsof ik gisteren pas die dozen met kleren en boeken in dat busje heb geladen om door te stappen naar het serieuzere leven. Weemoed…”

Beste (aanstaande) collega’s,

Facultair

Ik ontving een vriendelijk verzoek van de Redactiecommissie om te vertellen over mijn dagelijkse werkzaamheden en, niet minder belangrijk, de keuzes die ik heb gemaakt om te komen waar ik momenteel sta. Nou, daar gaat ie dan: We schrijven 2001, ergens in het voorjaar mocht ik mijn apothekersdiploma in ontvangst nemen. Ik had nog net op tijd wat laatste studiepunten bij elkaar gesprokkeld om aan de heilige grens van 256 te komen en de afsluitende gesprekken waren positief verlopen. Conclusie: ik mocht mijzelf apotheker noemen. Joepie!

Maar wat nu? Ik had nog niet echt veel zin om te werken, laat staan dat ik echt wist wat ik eigenlijk wilde. Er waren ruwweg vier opties: openbare farmacie, ziekenhuisfarmacie, onderzoek of “de industrie” (de vijfde optie, “iets compleets anders gaan doen”, laat ik voor het gemak maar even buiten beschouwing). Vooral de optie industrie klonk erg vaag en misschien was dat ook wel wat mij er in aantrok. De industrie is een heel breed begrip en ik had het geluk dat ik een stage had gelopen bij een bedrijf waar onderzoek en productie elkaar ontmoetten (OctoPLus in Leiden). Ik heb tijdens deze stage kunnen ruiken aan de verschillende disciplines die de industrie biedt.

14

Ik besloot mijn geluk in de industrie te gaan beproeven en solliciteerde naar een traineeship bij Intervet, een dochterbedrijf van het grote Akzo Nobel en op dat moment het op één na grootste diergeneesmiddelenbedrijf ter wereld met meer dan 5000 werknemers.

Vrienden van mij deden traineeships bij andere multinationals (Shell, Unilever, Philips) en kregen in korte tijd (ongeveer twee jaar) veel aspecten en afdelingen van een bedrijf te zien in combinatie met een intensief opleidings- en persoonlijk ontwikkelingsprogramma. Dat trok me uiteraard wel.

Helaas bleek Intervet een iets andere invulling aan het begrip traineeship te geven dan ik verwachtte. Ik kwam op een stafafdeling (Quality Control) terecht als Qualified Person*1 “in opleiding”. Ik mocht overigens wel redelijk wat cursussen doen en heb dan ook veel geleerd in die periode, maar het gaat te ver om te zeggen dat mijn carrière een vliegende start had genomen. *1 Voor degenen die niet weten wat een QP doet: partijen geneesmiddelen vrijgeven voor verkoop.

De diergeneesmiddelenwereld werd in mijn tijd bij Intervet flink geraakt door een serie epidemische ziektes als vogelgriep, varkenspest en mond- en klauwzeer. Dit had een grote weerslag op de omzet en groei van het bedrijf. Hierdoor waren mijn interne promotiekansen teruggebracht tot nihil. Na tweeënhalf jaar stafmedewerker en QP te zijn geweest besloot ik dat het tijd werd voor een volgende stap.

Foliolum | Maart 2018 Het contact met andere culturen en omgangsvormen ervaar ik als een aantrekkelijke verrijking van het werk.

Hoe lang ik dit werk nog blijf doen? Geen idee, maar omdat de afwisseling groot is, denk ik dat ik het nog wel even volhoud.

Succes met het maken van de keuzes in jullie carrières!

Neem één ding van me aan: er is geen foute keuze.

Je mag best spijt hebben van dingen die je gedaan hebt, als je maar geen spijt hebt van dingen die je niet gedaan hebt.

Jay Rijnen 1993-2001

Facultair

Ik kwam bij Eurovet terecht. Intervet, Eurovet: what’s in a name, zou je zeggen. Ik ging van een wereldspeler in diergeneesmiddelenland naar een meer lokaal gerichte, kleinere speler. Niet onbelangrijk om te melden dat ik van de innovatieve(re) tak in de industrie naar de generieke(re) poot ging. Marges en winsten zijn doorgaans hoger bij innovatieve bedrijven, terwijl generieke bedrijven meer gericht zijn op kostenbeheersing en volumegroei.

Bij Eurovet werd ik hoofd van de afdeling QA en aanvoerder van de QP’s.

Voordeel van een kleiner bedrijf (120 werknemers toen ik begon) was, dat ik meteen in het Management Team terechtkwam. Hier zat ik met zeven andere afdelingsmanagers aan tafel en mocht ik meebeslissen over de koers van het bedrijf. In vijf jaar heb ik veel geleerd over bedrijfsvoering en werd mijn interesse in ander werk dan waar ik voor opgeleid was gewekt.

Mijn werkzaamheden verschoven steeds meer van vakinhoudelijk naar bedrijfsmatig, maar hiervoor miste ik voor mijn gevoel een stuk theorie. Om deze reden besloot ik een Master of Business Administration (MBA, soort bedrijfskunde) te gaan doen. Twee jaar parttime in Utrecht bij TiasNimbas en de University of Bradford (UK). Om mezelf gedurende deze periode financieel te ondersteunen ging ik me verhuren als consultant. Eigenlijk houdt het verhaal hier op, want dit doe ik nog steeds met veel plezier.

Als consultant word ik primair ingehuurd als QP. Het vrijgeven van partijen geneesmiddelen is de eerste taak, maar hier komt meer bij kijken. Het leuke is dat je in veel onderdelen van het bedrijfsproces betrokken raakt: inkoop, logistiek, productie, sales & marketing en registratie hebben alle flinke raakvlakken met het takenpakket van de QP. De ene dag sta je te kijken naar een niet meewerkende vulmachine, de andere dag ga je van een videomeeting met deelnemers in drie landen naar een directieoverleg over productstrategie om daarna met spoed een slecht geplande batch vrij te geven.

De farmaceutische industrie kenmerkt zich door een grote mate van internationalisering. Mijn klanten bevinden zich vooral in de EU: vooral Nederland, België en Duitsland, maar bijvoorbeeld ook Malta en Ierland. Ook buiten Europa mocht ik al menig land, helaas altijd maar kort, bezoeken: China, India, Taiwan, Maleisië, Egypte, Canada, de Verenigde Staten.

15

Alle informatie over je geneesmiddelen bij de hand Beschikbaar voor iOS en Android

Uw kwaliteit is onze prioriteit Kees van der Graaf, Strategie - R&D SPITS Oosterwolde: De Veengang 21, 8431 NJ Oosterwolde Telefoon: +31 (0) 516 740 000 Mail: info@spitsoosterwolde.nl

Foliolum | Maart 2018

Afgestudeerden afgestudeerde

vakgroep

Jeroen Borggreve Simone Jans Britt van Maanen Mohammed el Mathari Jildou de Zee

Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie Farmacotherapie, Epidemiologie en Economie

Kim Linneman

Klinische Farmacie en Farmacologie

Facultair

Marit Metzlar Moleculaire Farmacologie

Gefeliciteerd met het behalen van jullie bul!

17

Wall o

of fame

Foliolum | Maart 2018

PhD Caroline Visser Caroline Visser studeerde Farmacie en Scandinavische talen en culturen (hoofdtaal Zweeds) aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij is werkzaam geweest als openbaar apotheker en docent Zweeds. Zij promoveerde juli 2017 op het proefschrift ‘orodispersible films as pharmacy preparations, let’s get flexible’.

Momenteel is zij docent bij de basiseenheid Farmaceutische Technologie en Biofarmacie. Zij geeft les in zowel de bachelor – als de masterfase in de vakken FTB II, PKA en het keuzevak Specialistische productzorg. Daarnaast is zij tutor bij Beroepsvoorbereiding en begeleidt zij projecten: eerstejaarssymposium; bachelor thesis en – project en masterproject.

Facultair

De orodispersible film (ODF) als een ‘bereiding op maat’ Patiëntgroepen, zoals ouderen of kinderen, die niet uitkomen met de op de markt beschikbare geneesmiddelpreparaten, zijn gebaat bij ‘bereidingen op maat’. Deze op kleine schaal, in een (ziekenhuis)apotheek gemaakte producten dragen bij aan een flexibele manier van doseren, vergroten de therapietrouw van de patiënt en verbeteren daardoor het beoogde farmacotherapeutische effect.

Apotheekbereidingen staan de laatste tijd volop in de belangstelling en zijn een goed alternatief indien commercieel verkrijgbare preparaten niet geschikt, niet leverbaar of erg duur zijn. Een orale toedieningsvorm die uitermate geschikt is als apotheekbereiding, is de orodispersible film (ODF).

Apotheekbereidingen Apotheekbereidingen zijn in de Europese Farmacopee (negende editie) gedefinieerd als bereidingen voor een individuele patiënt of voor een kleine groep patiënten, die direct na de bereiding worden afgeleverd aan de patiënt of op voorraad gehouden tot er vraag naar is (1).

Het Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apothekers (WINap) heeft in opdracht van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) het Formularium der Nederlandse Apothekers (FNA) samengesteld.

Hierin zijn gestandaardiseerde kleinschalige apotheekbereidingen opgenomen.

Daarnaast

20

heeft de KNMP diverse standaardprocedures voor bereidingstechnieken ontwikkeld (LNAprocedures bereidingen.

LNA staat voor Laboratorium Nederlandse Apothekers) en worden regelmatig mededelingen uitgeven met algemene informatie op het gebied van productzorg en apotheekbereiding (LNA-mededelingen) (2). Veel van deze gestandaardiseerde procedures worden bediscussieerd en zijn terug te vinden in het boek Practical Pharmaceutics (3).

Toegenomen patiëntbehoefte aan apotheek bereidingen Voor er kan worden overgegaan tot een bereiding in een (ziekenhuis)apotheek, moet de apotheker zich ervan vergewissen dat er geen commercieel alternatief beschikbaar is. In een aantal gevallen kan een handelspreparaat worden aangepast: tabletten kunnen worden gedeeld of capsules geopend en de inhoud ervan gemengd met wat vloeistof. Indien het aanpassen van handelspreparaten geen uitkomst biedt, kan worden overgegaan tot bereiden.

Het bereiden van geneesmiddelen wordt uitgevoerd onder strenge kwaliteitscondities (Good Manufacturing Practice, GMP). Deze zorgvuldige manier van werken garandeert een kwalitatief hoogwaardige product.

De laatste jaren zijn er steeds minder apotheken die een bereidingsruimte hebben en wordt er vaker overgegaan tot het collegiaal doorleveren. Dit houdt in dat de bereidingen voor de individuele patiënt worden uitbesteed aan een collega-apotheker, die wel

Foliolum | Maart 2018

De afname van het aantal bereidende apotheken betekent niet dat er afnemende behoefte is aan apotheekbereidingen. De laatste jaren is er juist een toegenomen patiëntbehoefte, met name in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Patiëntgroepen zoals (te vroeg geboren) kinderen, ouderen in de palliatieve fase of patiënten die vanwege het ziektebeeld een afwijkende (niet commercieel verkrijgbare) dosering gebruiken, hebben behoefte aan een ‘bereidingen op maat’ oftewel personalized medicine.

Een orale toedieningsvorm die uitermate geschikt als bereiding voor bovengenoemde patiëntgroepen is de orodispersible film (ODF).

De orodispersible film Een ODF is een dunne film gemaakt van wateroplosbare polymeren, het geneesmiddel, weekmakers en in de meeste gevallen water als oplosmiddel. De hoeveelheid geneesmiddel, die per ODF kan worden verwerkt, is beperkt. Om die reden is deze toedieningsvorm alleen geschikt voor sterker werkzame en dus lager gedoseerde geneesmiddelen.

De film wordt in de mond geplaatst, waar deze direct plakt aan de tong of het gehemelte. De film desintegreert vervolgens binnen enkele seconden.

Het geneesmiddel komt snel vrij en wordt voor een groot deel met het speeksel doorgeslikt en volgt dan de biofarmacie voor de orale route. Afhankelijk van de eigenschappen van het geneesmiddel, kan het ook worden opgenomen via de orale mucosa en op die manier het first-pass effect van de lever omzeilen. Een ODF is vooral bedoeld voor systemische aandoeningen. Een ideale ODF is dun, flexibel, makkelijk toe te dienen, fysisch stabiel en heeft een acceptabele smaak (5).

Het toedienen van geneesmiddelen via een ODF heeft een aantal voordelen. Bij de inname is geen grote hoeveelheid vloeistof nodig, wat noodzakelijk is bij de dagelijkse inname van tabletten of capsules en een probleem kan zijn bij patiënten met slikproblemen.

Een ODF kan tevens een toedieningsvorm van keuze zijn, indien er niet kan worden uitgekomen met de rectale of parenterale route. Doordat de ODF direct aan de tong of het gehemelte plakt, kan deze niet worden uitgespuugd en hoeft de patiënt niet bang te zijn zich te verslikken. ODFs kunnen makkelijk in stukjes worden geknipt, wat een grote flexibiliteit in doseren met zich meebrengt (5).

Besluit Bij de basiseenheid Farmaceutische Technologie en Biofarmacie wordt sinds een aantal jaren onderzoek gedaan naar het ontwikkelen en optimaliseren van ODFs. Inmiddels zijn er ODFs ontwikkeld met lage dosis enalaprilmaleaat, prednisolondinatriumfosfaat en diazepam.

Op het gebied van formuleringen liggen er nog voldoende uitdagingen voor de nabije toekomst.

Een volgende stap is om de bereiding onder GMP te implementeren. Dat biedt de mogelijkheid om ODFs te testen bij gezonde vrijwilligers en in patiënten.

We werken op dit terrein samen met de ziekenhuisapotheek van het Martini Ziekenhuis in Groningen en met het Institut für Pharmazeutische Technologie van de Heinrich-Heine-Universität in Düsseldorf.

Wil je meer weten over het onderzoek of ben je geïnteresseerd in een ODF-onderzoeksproject, neem dan gerust contact op.

Literatuur

1.

Monograph 2619: Pharmaceutical preparations

European Pharmacopoeia, 9th edition, via http://

online6.edqm.eu/ep900/. Geraadpleegd 23.01.18.

2. https://kennisbank.knmp.nl/. Geraadpleegd 23.01.18.

3.

Bouwman-Boer Y, Fenton-May V, Le Brun P. Practical

Pharmaceutics, an international guideline for the

preparation, care and use of medicinal products.

Switzerland: Springer international publishing; 2015.

4. https://www.igj.nl/zorgsectoren/geneesmiddelen/ geneesmiddelen-zonder-handelsvergunning/

collegiaal-doorleveren. Geraadpleegd 23.01.18.

5.

Visser JC. Thesis orodispersible films as pharmacy

preparations, let’s get flexible; 2017.

Facultair

beschikt over een gespecialiseerde bereidingsruimte en onder GMP-condities kan bereiden. Het bereide geneesmiddel wordt vervolgens afgeleverd aan de apotheek met de receptaanvraag en meegegeven aan de patiënt (4).

21

Foliolum | Maart 2018

Student in het buitenland

Facultair

Door Robbin Klaassen Beste lezer, Ik zal me eerst even kort voorstellen. Mijn naam is Robbin Klaassen, 6e jaars Farmacie student uit Groningen. Ik ben gevraagd om een stukje te schrijven over mijn ervaringen in het buitenland. Dat gaan we dan gewoon doen, het is tenslotte alleen maar leuk om anderen te inspireren en motiveren om die stap ook te zetten. Ik was er zelf nooit echt mee bezig tijdens het begin van mijn studie, maar later begon het steeds meer te kriebelen. Via social media zie je steeds vaker al die mooie verhalen en foto’s van mensen om je heen. Op een gegeven moment dacht ik: dat wil ik ook. Ik wil mijn ervaringen verrijken, ik wil mezelf uitdagen door het onbekende op te zoeken en ik wil ook gewoon meer van de wereld zien.

Vanaf het moment dat je voor jezelf duidelijk hebt dat je je koffers gaat pakken, breekt een periode van alles uitzoeken en veel geregel aan. Ik wist voor mezelf al vrij snel dat ik mijn masterproject wilde gaan lopen via de vakgroep Farmacokinetiek, Toxicologie en Targeting (FTT). Ik heb een professor daar benaderd voor een gesprek. Ik gaf aan dat ik naar het buitenland wilde, het liefst ergens ver weg.

22

Ik dacht: als ik dan toch ga, dan ga ik ook naar de andere kant van de wereld. Canada heeft me altijd al aangetrokken en toevallig had zij contacten in Vancouver. Het balletje ging rollen en voor ik het wist stapte ik in het vliegtuig.

Vanaf het vliegveld in Vancouver werd ik naar een hostel gebracht. Daar sta je dan met je koffer, helemaal alleen in een onbekende stad. De eerste nacht was even vervelend, maar die ochtend erna ontmoette ik allerlei mensen bij het ontbijt. Uiteindelijk heb ik enorm veel leuke mensen ontmoet en vrienden van over de hele wereld gemaakt. Zeer bijzonder, iets wat je met geen geld kan kopen. Ook de mensen van mijn onderzoeksplek waren ontzettend vriendelijk en vormden een hele hechte groep. Naast het harde werken, heb ik erg veel met ze gelachen en leuke uitjes gemaakt. Ik liep mijn onderzoek in een van de bijgebouwen van Vancouver General Hospital op de respiratoire afdeling. Er wordt daar onderzoek gedaan naar de effecten van luchtvervuiling in de vorm van dieselgassen op zowel mensen als cellen.

Hiervoor gebruiken ze o.a. een speciaal ontworpen kooi waarin men wordt blootgesteld. De samples van deze studies gebruikte ik voor mijn eigen onderzoek, wat vooral te maken had met de effecten op afweercellen in de longen van mensen.

Vancouver is een hele bijzondere stad. Zo sta je midden in het centrum met de wolkenkrabbers om je heen en nog geen 10 minuten buiten de stad beland je in adembenemende natuur. Ik heb me daardoor veel beziggehouden met iets wat ik eigenlijk nog nooit had gedaan: hiken. De zomermaanden zijn ideaal om de natuur te verkennen en allerlei trails en hikes te doen. Het trekt je misschien niet gelijk aan, maar geloof me het is écht heel mooi daar en je moet zo veel mogelijk hebben gezien. Tijdens mijn vakantieweken heb ik een reis gemaakt door o.a. Jasper en Banff National Parks ten oosten van Vancouver, plaatsen waar je absoluut moet zijn geweest. Je komt er veel wildlife tegen, bijvoorbeeld wilde beren op steenworpafstand, iets wat je in Nederland nooit zou meemaken. In de wintermaanden regent het veel in de stad, maar er valt in de bergen meters sneeuw. Vooral het plaatsje Whistler ten noorden van Vancouver staat bekend als wintersportparadijs.

Daarnaast is Vancouver Island erg populair. Althans, ze noemen het wel een eiland, maar qua oppervlakte

is het zo’n driekwart van heel Nederland. Met de boot kun je er gemakkelijk komen, ideaal voor een weekendtrip of zelfs een vakantie.

Canadezen zijn hele vriendelijke mensen en over het algemeen erg behulpzaam. De sfeer en cultuur verschillen van die in Amerika, het is allemaal wat gemoedelijker. Daarnaast staat Vancouver bekend als een hele internationale stad, ideaal dus voor een studiereis. Er verblijven veel Australiërs en Duitsers met een working holiday visum en er wonen veel Aziaten. Ooit hebben steenrijke Aziaten een heel groot deel van de huizen en gebouwen in Vancouver opgekocht. Een groot nadeel, want daardoor staat de huizenmarkt momenteel op knappen. De prijzen zijn abnormaal hoog en de meeste jonge locals kunnen zich geen huis veroorloven. Ook ik heb veel moeten neerleggen om er een half jaar te kunnen wonen. Achja, ieder voordeel heeft zijn nadeel. Lijkt het je leuk om te reizen, ga het dan gewoon doen.

Neem de gok, net als ik. Ik weet zeker dat je achteraf geen spijt zult hebben.

23

Facultair

Foliolum | Maart 2018

Foliolum |Maart 2018

P.S.-activiteiten

Talent&Care Masterborrel Ziekenhuisfarmacieavond en Masterdiner

Door Annemiek Hijlkema

Door Nienke Mones

Op vrijdag 10 november vonden de Talent&Care Masterborrel en het Masterdiner plaats in Stadscafé Pronk. De borrel en het diner waren georganiseerd door de Werkgroep Masterstudenten.

Op 28 november vond de Ziekenhuisfarmacieavond plaats. Voorafgaand kregen we een heerlijk diner aangeboden, wat bestond uit tomaten- en mosterdsoep, stokbrood en salade.

Na weer en wind getrotseerd te hebben, kwamen we als een soort verzopen katjes aan in het Stadscafé. Er was voor ons een apart gedeelte gereserveerd waar we gezellig een praatje konden maken onder het genot van een drankje. De drankjes werden mede mogelijk gemaakt door Talent&Care. Voordat we aan tafel konden gaan, werden er eerst speeddatesessies gehouden met de verschillende apothekers. Na een aantal kleinere groepjes te hebben gevormd, kon het speeddaten beginnen. Een aantal groepjes ging naar buiten en kon op die manier kennismaken met de apothekers die werkzaam zijn bij dit bedrijf. Hierdoor kregen we een beter beeld van de mogelijkheden na de opleiding en hoorden we meer over de persoonlijke ervaringen van de apothekers.

Na deze maaltijd vertelde Thomas Smits over zijn opleiding tot ziekenhuisapotheker in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam. Hij vertelde met name over hoe de opleiding was opgebouwd en dat hij de afwisseling tussen de verschillende afdelingen erg leuk vond. Aan de hand van een Kahoot-quiz maakte hij er een interactieve avond van. De winnaar van de quiz heeft een chocolade letter gewonnen.

Pharmaciae Sacrum

Na het speeddaten was het tijd om lekker te gaan dineren. Inmiddels was het al half acht en had iedereen behoorlijke trek gekregen. Dankzij de biertjes en wijntjes werd het steeds gezelliger en bovendien smaakte het eten erg goed. Kortom, het was een leuke en interessante avond en het heeft mijn verwachtingen overtroffen. Het was erg leuk om in contact te komen met de apothekers en hun ervaringen te horen.

24

Daarna vertelde Arne Risselada enthousiast over zijn werkzaamheden als ziekenhuisapotheker in het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. Daar is hij gespecialiseerd in de psychofarmaca. Hier is hij erg trots op aangezien er maar weinig apothekers werkzaam zijn in deze tak van sport. Naast dat hij werkzaam is in het ziekenhuis, is hij eigenaar van een bedrijf waardoor mensen hem 24/7 kunnen bereiken met vragen over psychofarmacie. Met een aantal verschillende casussen liet hij zien hoe moeilijk de beslissingen over het voorschrijven van medicatie aan psychiatrische patiënten kan zijn. Maar medelijden hoefden we niet te hebben met Arne Risselada, hij gaf duidelijk aan het een top baan te vinden.

P.S.-activiteiten

Foliolum | Maart 2018

BENU-apothekersopleiding

Door Geka Abelen verschillende aspecten zijn die je in de gaten moet houden. Daarnaast waren we vrij om onze creativiteit te gebruiken voor het bedenken van ideeën. Deze ideeën konden gericht zijn op verbeteren van de zorg in de apotheek, maar ook om de apotheek aantrekkelijker te maken en zodoende meer patiënten te werven.

Alle groepjes hebben de tweede avond een presentatie gegeven over hoe zij de toekomst van “Apotheek de Gaper” zien. Na de presentaties konden vragen worden gesteld, door medestudenten, maar ook door de Business Controller en Regiomanager van BENU. Aan het eind van de avond hebben ze onze groep als winnende groep aangewezen. De prijs was een goedgevulde tas met allerlei cadeautjes, waaronder een bioscoopbon. Het winnen met de presentatie was natuurlijk een mooie afsluiting van de twee workshopavonden.

Pharmaciae Sacrum

Afgelopen najaar vond de BENU-apothekersopleiding plaats. Er zijn drie modules waar je aan mee kunt doen, namelijk: Mens, Markt en Finance. Dit jaar werd ingegaan op de module Finance. De naam van de module zegt het al, er werd ingegaan op de financiën in de apotheek. Het verdienmodel van de apotheek werd belicht door Frank de Wever, Business Controller bij BENU. Er werd ingegaan op de winst-en-verliesrekening, dus waar de opbrengsten in de apotheek vandaan komen en welke kosten een apotheek maakt. Dit werd verder uitgelegd aan de hand van de processen die in een apotheek plaatsvinden (onder andere aanschrijven en uitvullen). Daarbij werd aandacht besteed aan de optimalisatie van deze processen, door bijvoorbeeld gebruik te maken van Central of Total Filling.

Tenslotte werd ingegaan op de KPI’s, met behulp van deze indicatoren kunnen de prestaties van de apotheek overzichtelijk in kaart worden gebracht. De KPI’s werden uitgelegd en er werden mogelijkheden gegeven om te verbeteren op deze punten.

Aan het eind van deze eerste avond werd kort “Apotheek de Gaper” gepresenteerd, een fictieve apotheek in Pildorp. De opdracht voor ons was om de financiële status van deze apotheek te analyseren en een verwachting voor de komende vijf jaar te schetsen. Hiervoor hadden we inzicht in de financiële gegevens van de afgelopen drie jaar. Aan de hand van onder andere (de groei van) het aantal receptregels en de receptregelvergoeding per type receptregel (vervolg-, week- en eerste uitgifte), personeelskosten (aantal FTE’s, loonkostenontwikkeling) hebben we als groep de winst- en verliesrekening ingevuld.

Doordat we hier zelf aan mochten rekenen en dingen konden uitproberen, groeide het inzicht in hoe een winst- en verliesrekening werkt en wat de

25

Foliolum |Maart 2018

P.S.-activiteiten

Dies Symposium

Dies Receptie

Pharmaciae Sacrum

Door Hessel Kooi

Door Laura ten Broek

Wat betreft het thema van de Dies Natalis, “Lost in Paradies”, zijn er in Groningen niet veel andere plekken beschikbaar die zich beter lenen voor een symposium dan de Pathé. Bij binnenkomst stond de fotograaf uit het P.S. bestuur klaar om mooie kiekjes te schieten waarna je verder naar de zaal werd verwezen. Hier werden openingspraatjes gehouden en vervolgens werd de Dies-week om 09:34 uur zoals elk jaar symbolisch geopend met de hamerslag. De dag werd geleid door Prof. dr. Van der Werf. Een mooi algemeen beeld door hem geschetst en alle interessante vragen uit de zaal wist hij gedurende de hele dag mooi te begeleiden.

Drs. Wilting vertelde enthousiast een leerzaam verhaal over het zika virus.

Hierna gaf drs. Hekker een smakelijke presentatie over Neglected Tropical Diseases (NTD’s). Besmetting met veel wormensoorten kan worden voorkomen door hygiënisch om te gaan eten. Als heerlijke uitsmijter werd nog een recept gegeven voor knollensoep.

Na dit praatje was het tijd voor een lekkere lunch.

Bij terugkomst in de zaal stond ons een interessant praatje te wachten van Prof. dr. Van Gorp over exotische virusinfecties. Bij deze presentatie werd een meer epidemiologische invalshoek belicht.

Voor iedereen die zich speciaal interesseert in vaccins tegen malaria, kon de presentatie van Prof. dr. Sauerwein niet ontbreken. Een actief verteld verhaal over meerdere manieren van vaccinaties tegen malaria deed de zaal goed opletten.

Er kunnen dan wel vaccinaties en medicijnen worden gemaakt op hoog biologisch niveau, als het de patiënt niet bereikt heb je er niet veel aan. Het praatje van dhr. Kwik belichte het managementaspect van de medicijndistributie.

Het laatste praatje van de dag werd gegeven door drs. Kloeze en er werd uitgebreid verteld hoe een eventuele ebolapatiënt in Nederland word opgevangen.

Met de Diescommissie heb ik een jaar lang gewerkt aan een programma voor de 136e Dies Natalis. Op woensdag 7 februari was het eindelijk zover. Na een hele leerzame dag bij het symposium gehad te hebben was het tijd voor de receptie. Met de commissie en Huishoudelijke Commissie (HC) waren wij eerder aanwezig op de locatie. Het is tijdens de receptie toegestaan om te brassen, dus er moest een mooie bunker gemaakt worden voor het receptieboek. Deze taak hadden de heren op zich genomen. De dames hielden zich bezig met de jenever op een veilige plek neer te zetten en een mooie hoek in te richten voor alle cadeaus die het bestuur zou gaan ontvangen.

Gelukkig kwam het bestuur ook iets eerder, zodat het vaandel op een goede plek gezet kon worden.

Richard en Merel waren ook present en deden allebei hun taak; respectievelijk het vaandel beschermen en de mensen aankondigen om het bestuur te mogen feliciteren. Vanaf 19:30 uur liep de zaal snel vol, want drank was afgekocht dus daar moest goed gebruik van gemaakt worden.

26

De receptie verliep voorspoedig. Iedereen leek het goed naar z’n zin te hebben vooral toen er rond gelopen werd met hapjes. Naarmate de receptie aan het einde kwam, werd de sfeer iets onrustiger. Dit was mijn vierde receptie die ik mee mocht maken bij P.S. en ik had dan ook niets anders verwacht.

Gelukkig hadden wij als commissie samen met de HC alles onder controle.

Drie kwartier later dan gepland, hadden alle genodigden de zaal verlaten en konden we de avond voortzetten bij het openingsfeest in Sunny Beach. Met het thema ‘Goden en godinnen, wie ga jij vanavond overwinnen?’, had iedereen zijn mooiste outfit uit de kast getrokken. Het feest ging nog in de late uurtjes door en we konden als commissie concluderen dat de eerste dag van de Dies absoluut geslaagd was.

P.S.-activiteiten

Dies Buitendag

Door Annabel van den Bosch

Door Ruud Stapel

De culturele avond kon, na een barre fietstocht waarbij de temperaturen onaangenaam koud waren en iedereen was voorzien van een overall, dan eindelijk beginnen. Stef, onze begeleider tijdens het beestachtig schilderen, legde ons grondig uit wat er deze avond van ons verwacht werd. Iedereen mocht een eigen papier-machĂŠ diertje schilderen en samen zouden we aan een gigantische olifant werken. Deze zouden wij zaterdag op ons galabal te zien krijgen.

Zoals tijdens iedere Dies week was er dit keer ook weer plaats voor een middagje buitenspelen. Met een groep P.S.-ers hebben wij de barre fietstocht ondernomen naar het iets hogere noorden, de Pitch & Putt Golfbaan naast Sportcentrum Kardinge. Bij aankomst was al snel duidelijk dat het een middag vol sportieve hoogstandjes van talentloze farmaceuten moest gaan worden. Het gras was door de natte winter hier en daar veranderd in een modderige brij.

Dit weerhield niemand ervan om toch zijn of haar beste beentje voor te zetten en het golfparcours met zo min mogelijk schoten te voltooien. Holes die geplaatst waren op heuvels waardoor een bal heel gemakkelijk te hard of te zacht getrapt kon worden, konden een score maken of breken. Dit fenomeen werd al snel bevestigd toen sommige spelers tientallen schoten voor een enkel hole nodig hadden, zoals Marc Joosten. Door zijn leeftijd heeft hij ook nog dagenlang last van zijn nek gehad als gevolg van een val over een molshoop. Hetzelfde lot was voor een zekere Bryan Yilmaz weggelegd.

Hij kon zijn evenwicht in het heetst van de strijd ook niet meer bewaren waarna hij een aardbeving veroorzaakte die tot in het centrum van de stad te voelen was. Melle van Meel viel nog een keer zo hard dat de lucht uit zijn longen verdween. Dit bleek echter een afleiding te zijn om zijn geduchte tegenstanders uit hun spel te halen. De uiteindelijke winnaar van deze poule des doods was Akkad Issa.

Nou ja, winnaar, hij blijft Akkad, dus dan heb je al verloren. Ikzelf heb natuurlijk foutloos gespeeld maar heb tegen het einde van de wedstrijd toch besloten dat het leuker zou zijn om Akkad te laten winnen.

Na de activiteit is er nog heerlijk geluncht terwijl wij zagen hoe Nederland de eerste vier medailles voor de Olympische Winterspelen in de wacht sleepte.

Kortom, het was een sportieve, gezellige Buitendag waarbij iedereen zich heeft vermaakt en bovenal het kaf van het koren is gescheiden.

Na deze instructies ging iedereen ijverig aan het werk om zijn buren te overtreffen met schilderen. Ook werd door het bestuur meteen de slurf van de olifant geclaimd omdat de avond ervoor was gebleken dat Cees een lichte obsessie voor slurven heeft.

Langzaamaan verschenen er echt meesterwerkjes bij iedereen op tafel, waarvan zowel Stef als ik erg onder de indruk waren (vooral in vergelijking met mijn paars-witte Milkakoe/zebra). Halverwege de avond kreeg Stef echter stress omdat de olifant nog niet goed genoeg beschilderd was en iedereen zo druk bezig was met zijn eigen koetje dat hij bang was dat we de olifant zouden vergeten. Maar niets is minder waar gebleken. De olifant werd voorzien van het P.S.wapen, erlenmeyers, pillen, een ketting met een zeer hoog gangstergehalte en nog veel meer creatiefs.

Het is een plaatje geworden. De avond was toch echt voorbij, nadat Stef zijn waardering voor onze goede inzet en onze creativiteit had uitgesproken en we nog een laatste foto met iedereen en de olifant hadden gemaakt.

Ik wil namens de Diescommissie iedereen die gekomen is bedanken voor zijn enthousiasme en inzet. Het was een geslaagde avond (na een wat brakke dag).

Als laatste wil ik nog zeggen dat ik hoop dat de olifant het gala heeft overleefd.

27

Pharmaciae Sacrum

Dies Culturele Avond

Foliolum | Maart 2018

Foliolum |Maart 2018

P.S.-activiteiten

Eten met ...

DIES Galadiner en Galabal

de SSS

Door Niek Metzlar

Door Malryn Leferink op Reinink

Lieve P.S.-ers,

Op de elfde van de twaalfde trotseerden wij ons door de sneeuw. Onderweg werden er ouderwets sneeuwballen gegooid. Of nou ja, door één persoon eigenlijk. In Hessels mooie paleisje was het diner al vol in de maak. Wij werden begroet in het Twents, zoals verwacht nadat de SSS zich ook zo voorstelde in het vorige Foliolum. We waren van plan de SSS vast op te warmen voor het AlDi-feest door een ICE in de wc te zetten. Echter was de SSS hetzelfde van plan met ons, dus er stond al een ICE die door Martijn leeg mocht worden getrokken.

Maar het eten: wraps met veel verschillende keuzes om het te vullen. Eén van de toppings belandde op de grond, doordat Imke de trap even over het hoofd zag. En oh ja, laten we niet vergeten de crème fraîche even te vermelden. Deze was namelijk speciaal bereid met een vleugje limoen, zoals Luke het zei. Een erg belangrijk detail wat de wraps speciaal maakte. Zo nu en dan werd er ‘gesopt’ met eten of drank, maar daar had Hessel de ideale oplossing voor, namelijk de Glorix en Dettol doekjes.

Zaterdag 10 februari, Huize Maas. Eindelijk zal het gala plaats vinden als afsluiting van deze fantastische Dies week. De rokkostuums en de galajurken werden weer een keer uit de kast gehaald. Huize Maas was omgetoverd in een tropisch paradijs. De mooie beschilderde en in de lak gezette olifant van een paar dagen ervoor was natuurlijk present.

Nadat iedereen was gearriveerd en een plekje had gevonden kon het diner beginnen. Goede gesprekken, wijn, carpaccio, steak en als toetje een Brusselse wafel. Uiteraard mochten de dobbelstenen niet ontbreken. De maag was rijkelijk gevuld met het lekkere eten en wijn.

Pharmaciae Sacrum

Na een korte onderbreking om de zaal vrij te maken voor het gala kon het feest dan echt beginnen. De Groningse band “The Governors” mocht het spits afbijten. Lekkere hitjes werden gezongen en er werd al veel gedanst. Naarmate de nacht vorderde maakten “The Governors” plaats voor onze eigen oude vertrouwde DJ Paul en hij knalde direct zijn set erin. Dit spektakel had even een korte onderbreking voor de telling van de prom King en de prom Queen.

Na het tellen van de vele stemmen werden ze bekend gemaakt. De slow-dance op het podium mocht niet ontbreken, dus werden de gelukkigen op het podium geroepen. Mike als prom King en Luke als prom Queen hebben veel aanwezige stelletjes jaloers gemaakt met een iets wat aanstootgevende dans. Liefde en geluk spatte ervan af. DJ Paul begon zijn set weer en de nacht mocht nog veel mooie dingen brengen. Helaas weet ik vanaf dit punt vrij weinig meer. Dit betekent alleen maar veel goeds dus ik mag wel zeggen dat het gala geslaagd was. Ik wil de Diescommissie bedanken voor deze fantastische week en deze mooie afsluiting.

28

Toen was het weer tijd voor ons drankspel ‘Jenga’.

Sterke en gênante verhalen kwamen eraan te pas, zoals wild plassen op de kermis en vervolgens wegrennen omdat de politie eraan komt. Gezelligheid en fun hebben we zeker gehad, ook hebben we veel gelachen om de muziek keuzes. Dit was de hitlijst van Luke met de meest geluisterde liedjes in 2017.

Helaas kwam ook aan deze avond een einde, er stond namelijk het AlDi-feest op het programma.

Om toch fris aan te komen op het feest, was er deo nodig. En dan moet je bij Hessel zijn, want hij heeft genderneutrale deo. Zeer handig voor de vrouwen die aanwezig waren. Het was een korte mix, maar het feestje werd gewoon doorgezet in ’t Golden Fust.

We kijken uit naar de activiteiten die de SSS gaat organiseren!

Eten met ...

Foliolum | Maart 2018

de MMC

Na dat iedereen had genoten van de kerstvakantie, was het weer tijd om te studeren, maar ook de tijd van de gezellige commissieavonden. Zo stond op de bewuste maandag na de kerstvakantie een mix met de MMC op de planning. Wij gingen op weg naar het huis van Wies, waarbij van tevoren al was aangekondigd dat het lastig te vinden zou zijn.

Nou ik kan je vertellen, dit was het ook. Maar eerst moest er natuurlijk drank worden gehaald voor ons drankspel. Omdat we het huis echt niet konden vinden, zelfs niet met Google Maps, besloten we om toch maar even te bellen. Eenmaal aangekomen bij het huis van Wies, stond Wynand door de ramen te gluren. Persoonlijk dacht ik dat hij dat deed, om ons vrolijk te verwelkomen. Niets bleek minder waar, er stond namelijk een ICE verstopt, nog wel versierd met allerlei lampjes. Natuurlijk vond Martijn deze fles wel, die man heeft wel oog voor de flessen ICE. Bij binnenkomst troffen wij Robin en Lemke al kokend aan. Dit keer geen wraps, maar er werd zelfs bami gekookt. Deze bami smaakte dan ook heerlijk.

Overigens hielden sommige leden van de MMC ervan om sambal erdoorheen te gooien, wat we een gekke combinatie vonden. De MMC heeft wel pluspunten gescoord, ze hadden namelijk gezorgd voor een toetje. En niet zomaar een, maar soesjes en tompouces.

een grote fles ICE meegenomen en deze verstopt bij de deur van de woonkamer. Deze zou je dus moeten zien als je de woonkamer uitloopt om naar de wc te gaan. Op de een of andere manier slaagde een lid van de MMC erin om deze ICE ‘over het hoofd te zien’. De reden dat deze persoon de fles over het hoofd zag, was omdat deze persoon op zijn mobiel keek, ik zal verder geen naam noemen. Later was deze persoon alsnog de klos en mocht de hele fles worden leeg getrokken. Tijdens het spel kwam de opdracht ‘never have I ever’ aan de beurt. Er kwamen interessante dingen bij iedereen naar boven, waarop we besloten om even door te gaan met dat spel. We konden dus wel stellen dat de MMC en de redactie elkaar op een bepaald gebied heel goed hebben leren kennen.

Nadat de drank op was, werd het de hoogste tijd om naar ’t Vaatje te gaan, waar uiteindelijk bleek dat het feest in de ‘Negende cirkel’ was. Na hier een aantal danspasjes gemaakt te hebben, werd de avond afgesloten in de karaokebar. Hier kregen we een verpletterend optreden van de MMC die het lied ‘I wanna dance with somebody’ zongen. Het was kortom weer een zeer leuke avond met een hele leuke mix met de MMC.

Hierna was het de hoogste tijd voor ons drankspel ‘Jenga’. In de ruime woonkamer werden alle banken bij elkaar geschoven en zo ontstond er een optimale opstelling voor het spel. Het spel ging voortvarend en er werd genoeg alcohol genuttigd. Ook wij hadden

29

Pharmaciae Sacrum

Door Marlyn Leferink op Reinink

Foliolum |Maart 2018

Top 3 koffie: De stad Zoals in elk nummer zijn wij van Koffietijd weer op zoek naar de beste koffie in een bepaalde categorie. Dit nummer zijn wij op zoek gegaan naar het beste kopje koffie in de binnenstad! Hier houden we onder andere rekening met de service, aankleding en uiteraard de koffiekwaliteiten van een bepaald koffietentje. Struinend door de stad bezochten we verschillende tentjes om n dit column voor jullie te schrijven. Hopelijk kunnen jullie op deze manier het beste kopje koffie vinden voor als de zon weer opkomt na het stappen.

Kraalienka In dit kleine sieradenwinkeltje kun je naast zelfgemaakte sieraden en ouderwets servies, ook nog eens koffie- en theedrinken. Ideaal voor stelletjes waarvan de man enkel geĂŻnteresseerd is in goede koffie, maar waar de vrouw ook nog allemaal dingetjes kan bekijken en kopen. Want je zou het niet verwachten, maar er staat in dit schattige tentje een espressoapparaat waarvan Starbucks nog het schaamrood op de kaken krijgt. Ook kregen we nog chocoladebonen bij de koffie, die perfect bij de jaren 20 art deco stijl van het tentje. Deze tent krijgt een nostalgische 9.

Flavulosa Op dinsdag 16 januari werden we welkom geheten bij een zeer centraal gelegen koffietentje in de Herenstraat: Flavulosa. Het is een klein zaakje op het eerste gezicht maar als je naar binnen komt blijkt het cafeetje uitgebreid te zijn met meerdere verdiepingen. We werden hartelijk ontvangen door een enthousiaste barista die erop stond om haar specialiteit voor ons klaar te maken: Flat White. We mochten boven plaats nemen en werden perfect bediend. De koffie smaakte geweldig en de huiskamersfeer en het vriendelijke personeel combineerde daar perfect mee. We zijn zeer tevreden en beoordelen Flavulosa met een 8.5.

Pharmaciae Sacrum

PS Deze koffietent heeft het natuurlijk al helemaal meezitten met de naam, maar de vraag is natuurlijk of de koffie net zo goed te pruimen is. De koffie is goed voor bij de heerlijke taartjes, maar op zichzelf wel een beetje slap. Echter hebben ze een filterkoffie gemaakt van exotische bonen uit Kenia, die een leuke fruitige twist geeft en daarmee compenseert voor het enigszins lage cafeĂŻnegehalte. Er hangt een prettige sfeer, versterkt door de rustige pastelkleuren aan de muur. Deze tent verdient zeker wel een 7.

30

Foliolum | Maart 2018

Column Assessoraat Door Melanie Hesse Terwijl ik dit schrijf, besef ik me goed dat het einde van ons bestuursjaar alweer nadert. Het komt al zo dichtbij, maar het is tegelijkertijd ook nog zo ver weg. Ik denk dan ook dat ik kan zeggen dat we de afgelopen tijd een bewogen tijd hebben gehad. Aan de ene kant was het een fantastische tijd, waarin we veel leuke en mooie momenten samen hebben mogen meemaken. We hebben verschillende gala’s, constitutieborrels, ongeplande feestjes en zo veel meer bezocht. Aan de andere kant was het ook een periode met best wat tegenslagen en vervelende gebeurtenissen. Beide kanten horen er (helaas) bij, niet alles kan het gehele jaar voor de wind gaan.

Ik heb er voor gekozen om mijn stukje op te delen in twee delen. Ik schrijf dit eerste stukje net na de kerstvakantie en paar weken voor de ALV en de mooiste week van het jaar: de viering van de verjaardag van onze vereniging! We zijn momenteel heel erg druk met het treffen van verschillende voorbereidingen voor de ALV in januari. Er komt hier zoveel bij kijken, meer dan ik ooit van tevoren voor ogen had. Zijn alle stukken uitgeprint en zijn ze op tijd beschikbaar voor de leden? Staan alle punten op de agenda? Zien we niet iets over het hoofd?

Heel veel zaken die in een korte periode geregeld moeten worden, maar waar je eigenlijk tegelijkertijd niet veel tijd voor hebt, omdat er elke keer van alles tussenkomt. Ik ben blij als de ALV er straks weer op zit, want dan kan de voorvreugde voor de Dies Natalis pas echt beginnen! Ik heb er heel erg veel zin in!

de infectieziektes zijn behandeld en de sprekers konden hun verhaal enthousiast overbrengen.

Na het Symposium stond de Receptie op het programma. Met wat gezonde kriebels gingen we met z’n vijven richting het Heerenhuis. Oudbestuurders zeggen vaak dat dit een van de mooiste avonden in je bestuursjaar is, ik ben het hier helemaal mee eens. Ik heb me in tijden niet zo jarig gevoeld! We hebben heel erg veel leuke cadeautjes van iedereen gekregen. Nogmaals bedankt voor alle lieve woorden en cadeautjes!

Gisteravond, donderdagavond, vond de Culturele Avond plaats. Tijdens de Culturele Avond hebben we beestachtig geschilderd. We hebben onder andere met z’n allen een enorme olifant mogen beschilderen.

De enorme olifant is door Frank en Laura met de bakfiets naar de Faculteit gebracht. Het was eerst een beetje lastig om hem door de deur te krijgen, maar hij staat hier nu te schitteren op de gang. We hebben het laatste laagje erover heen gedaan, namelijk een laklaag voor de bescherming. De olifant is in ieder geval helemaal klaar voor het gala! Morgen hebben we eerst nog de Buitendag en daarna hebben we ’s avonds het Galadiner en het Galabal. Ik heb er zin in!

Pharmaciae Sacrum

Ik schrijf dit tweede stukje op de vrijdag van de Dies week, dat betekent dat we al op de helft zitten van de feestweek. We hebben afgelopen woensdag het Wetenschappelijke Symposium gehad in Pathé, waar infectieziektes centraal stonden. De Diescommissie is er in geslaagd om een heel interessant en leerzaam programma neer te zetten. Vrijwel alle aspecten van

31

Foliolum |Maart 2018

Puzzel Woordzoeker

Pharmaciae Sacrum 32

Foliolum | Maart 2018

Activiteitenagenda Maart 20 EJC-feest 23 Ouderdag 27 Algemene Ledenvergadering April 3 4 13 19-22

STOF-vergadering, P.S.-borrel GRIP op onderzoek Masterdiner met pubquiz Buitenland Excursie naar Parijs

Mei 1 P.S.-borrel 10-13 K.N.P.S.V. Lustrumcongres 15 Onderwijsmiddag, Vrouwenactiviteit 18 Asc Academics 22 SPiTS workshop 23 Gangfeest 25 Functionarissenactiviteit 26 RijWielPrestatieTocht 29 P.S.-borrel

Colofon

Redactie Charlotte Sikking Hannah Berndt Jasper Claessen Martijn Hagedoorn Floris Hofman Marlyn Leferink op Reinink

Juni 5 Jaarvergadering 8-10 JaarAfsluitingsKamp 12 STOF-vergadering 19 EJC-feest

Ab-actiaat Hannah Berndt Mauritsdwarsstraat 21 9724 BN Groningen Tel.: 06-13990355 redactie@psgroningen.nl Drukkerij Perfect Book Oplage 1150 stuks Copyright 2018 Redactiecommissie Foliolum ‘Koffietijd’ der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van schrift, druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de auteurs.

Gebruikt bronnenmateriaal is op te vragen bij de Redactiecommissie.

33 29

JE LOOPBAAN START MET HET MEDISCH STUDENTENPAKKET Volg je een medische studie? Dan duurt jouw opleiding langer dan de meeste andere. Regel je bankzaken daarom in ĂŠĂŠn keer goed, zodat je er tijdens je studie geen omkijken naar hebt. Voor jou is er het Medisch Studenten Pakket; speciaal voor studenten geneeskunde, tandheelkunde, diergeneeskunde en farmacie. Wil je een Medisch Studenten Pakket? Regel het snel bij een ABN AMRO kantoor. Of bij een van de medische faculteitsshops in de studentensteden. Meer informatie vind je op abnamro.nl/medischestudent