Foliolum december 2017

G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum�

Universitair Centrum voor Farmacie

Foliolum

Q-koorts in Nederland Wat hebben we ervan geleerd?

Antiretrovirale therapie bij HIV-positieve zwangeren Het belang van post-marketing studies

Uitgave 2 | December 2017

Foliolum | December 2017

Foliolum Editie 2 December 2017 G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” in samenwerking met het Universitair Centrum voor Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen

What’s inside

Redactioneel 1 Voorwoorden 3 Q-koorts in Nederland 6 Antivirale therapie bij HIV-positieve zwangeren 10 Korte wetenschappelijke feitjes

2

Facultair 12 Alumnus 16 pHd 18 Student in het buitenland Pharmaciae Sacrum 9 Top 4 Koffie 14 Fotopagina 20 P.S.-activiteiten 23 Nieuwe commissies 25 Eten met...

27 Column Assessoraat 38 Puzzel 29 Colofon

Voorwoorden

Bestuur

Redactioneel

Redactie

Foliolum | December 2017

Geachte lezers,

Geachte lezer, beste P.S.-er,

Het is alweer tijd voor ons tweede nummer. Het tweede nummer zal in het teken staan van het thema van het Dies-symposium ‘infectieziekten’.

Vele ziekten worden veroorzaakt door infecties. In dit nummer zal worden ingegaan op het belang en nut van de behandeling van HIV-positieve zwangeren door David Burger, hoogleraar Klinische Farmacie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en Ruben van der Galiën, PhD-student aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarnaast zal de heer Hoepelman, afdelingshoofd van de afdeling Infectieziekten in het Universitair Medisch Centrum Utrecht, ingaan op Q-koorts.

Van Q-koorts kan veel worden geleerd, wat in dit artikel zal worden belicht.

Op het moment van het uitkomen van dit Foliolum, is het alweer Sinterklaas geweest. Het jaar 2017 is dan alweer bijna voorbij en we kunnen als P.S. weer terug kijken op een mooi jaar. Aangezien het jaar ten einde komt, betekent dit ook weer dat er weer vele mooie activiteiten op het programma staan, zoals de Dies Natalis. Het einde van het jaar betekent ook alweer de tweede editie van de Redactiecommissie “Koffietijd”. De vorige editie hebben wij genoten van een nieuwe invulling van de lay-out en hebben wij alles geleerd over dementie.

Daarnaast hebben wij voor dit nummer weer koffie voor jullie getest. Ditmaal waren de koffiezaakjes op het station aan de beurt. Spoiler: er is een groot prijs-kwaliteitsverschil aanwezig tussen de verschillende koffiezaakjes. Na het lezen van dit blad zullen jullie weten waar je het beste je koffie voor een (lange) treinreis kunt halen.

Met vriendelijke groet, namens de “Koffietijd”

redactiecommissie

Charlotte Sikking h.t. praeses Redactiecommissie

2017-2018

Deze editie heeft traditiegetrouw weer hetzelfde thema als het DIES-symposium thema. Zeer benieuwd ben ik naar de invulling die de redactiecommissie heeft gegeven aan het thema “Infectieziekten”. De definitie van een infectieziekte is dat een ziekte is bij mens of dier die de gastheer nadeel berokkent. Zoals je kan zien is dit een vrij brede omschrijving en kan de commissie hier alle kanten mee op.

Als laatste zou ik graag iedereen nog een goede kerstvakantie toe willen wensen en ook heel veel leesplezier willen wensen met dit Foliolum.

Met vriendelijke groet, namens het 136e bestuur der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum” Keri Mangnus h.t. praeses

1

Foliolum | December 2017

Voorwoorden Dies

Redactioneel Geachte lezer, De dagen worden korter en de nachten worden langer. Dat betekent maar één ding: de twaalfde van de twaalfde komt eraan. Zoals jullie allemaal weten is Pharmaciae Sacrum 136 jaar geleden opgericht en vieren wij dit traditiegetrouw nog elk jaar. Met het wel bekende AlDi-feest wordt niet alleen de nieuwe almanak gepresenteerd, maar ook het thema en het programma van de Dies Natalis wordt bekend gemaakt. Na enige brainstormavonden zijn wij op het thema ‘Lost in paradies’ gekomen en hebben wij een week vol met leuke, leerzame en sportieve activiteiten gepland. Het symposium op woensdag 7 februari zal het begin zijn van deze fantastische week. De titel luidt: ‘Infected in paradise’ waarbij verschillende tropen- en infectieziekten aan bod zullen komen. In dit blad zal de Redactiecommissie een voorproefje geven met interessante stukken over dit onderwerp.

Prof. Dr. Tjip van der Werf zal dagvoorzitter zijn van het symposium en ons door de dag leiden.

Allereerst zal Drs. Wilting een lezing geven over de redelijk recent uitgebroken infectieziekte Zika.

Verder zijn er ook een aantal infectieziekten waar weinig aandacht aan besteed wordt, beter bekend als Neglected Tropical Diseases (NTDs), waar mevrouw Drs. Hekker ons veel over zal vertellen.

Prof. dr. Koopmans zal een presentatie geven over nieuwe virale infecties en zal vervolgens een blik werpen op de toekomst van infectieziekten.

Malaria behoort tot de drie meest voorkomende tropen- en infectieziekten en over deze ziekte zal gesproken worden door Prof. dr. Sauerwein. De laatste twee presentaties zullen gegeven worden door meneer Kwik en Drs. Kloeze die respectievelijk over vaccins in het algemeen en over het infectie interventie behandelteam zullen spreken.

2

Aan het begin van de avond op 7 februari hebben genodigden de gelegenheid om het 136e bestuur te feliciteren op de receptie. Na de receptie is iedereen uitgenodigd om de Dies Natalis te vieren tijdens het openingsfeest. Eenmaal bijgekomen van woensdag zullen we donderdag met de Culturele avond de Van Gogh in ons zelf naar boven halen tijdens de workshop ‘beestachtig schilderen’. Tijdens deze workshop zullen we diertjes beschilderen die je na afloop mee mag nemen naar huis. Zaterdag 10 februari staat een vol programma op de agenda. De eerste activiteit is de Buitendag waar we het spel footgolf gaan spelen. Daarna heb je de tijd om je op te frissen voor de het driegangendiner en aansluitend, om de Dies af te sluiten, het galabal.

Ik wens u veel leesplezier toe en ik hoop u te mogen begroeten tijdens de verschillende activiteiten van de 136e Dies Natalis. namens de 136e Diescommissie der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”, Laura ten Broek h.t. praeses

Foliolum | December 2017

Q-koorts in Nederland

Professor Dr. Andy I.M. Hoepelman (26-03-1955) is afdelingshoofd van de afdeling Infectieziekten in het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC).

Sinds 1 augustus 1998 is hij hoogleraar Interne Geneeskunde,gespecialiseerd in Infectieziekten. Hij heeft zijn opleiding aan de Universiteit Utrecht genoten, en ontving in 1980 zijn medische titel.

Na twee stages begon hij in 1985 zijn specialisme Interne Geneeskunde. In 1986 promoveerde hij. In 1991/1992 werkte hij bij de Rockefeller Universiteit in New York en bij het MemorialSloan Kettering. In 1993 voltooide hij zijn specialisme in de Interne Geneeskunde.

Hij heeft meer dan 400 artikelen (mee)geschreven en interesseert zich in het bijzonder voor pathogenese-, HIVen hepatitisonderzoek.

Tevens won hij in 1976 een bronzen medaille op de Olympische spelen in Montreal.

De Nederlandse uitbraak In het voorjaar van 2007 merkten een huisarts uit Herpen en een arts-microbioloog uit Oss op dat zij veel patiënten zagen met bovenste luchtwegklachten.

Zij zagen méér patiënten dan gewoonlijk en ook het klinisch beeld was anders dan zij gewend waren. Beiden meldden dit bij de lokale Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) en kort daarna werd duidelijk dat het om Q-koorts ging. (1) Acute Q-koorts is een meldingsplichtige ziekte, dus ook het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) merkte de verheffing in het aantal Q-koorts gevallen op. Sinds 2005 verrichte de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) microbiologische diagnostiek naar Coxiella burnetii bij melkgeitenboerderijen na vrijwillige meldingen van abortus. Daarbij werden in de jaren 2005, 2006 en 2007 meerdere bedrijven in NoordBrabant positief bevonden. (2) Geboorteproducten van geiten van deze melkgeitenboerderijen worden beschouwd als mogelijke bron van de humane gevallen.

Na 2007 breidde de Q-koorts epidemie zich verder uit (zowel naar andere boerderijen als naar mensen), dit kwam tot een hoogtepunt in 2009. Na het ruimen van ruim 50.000 drachtige dieren in 2009, het verplichten van vaccinatie voor melkgeiten en melkschapen en het invoeren van hygiënemaatregelen kwam de

epidemie in 2010 op zijn retour.

(1) Tussen 2007 en 2010 zijn meer dan 4.000 menselijke gevallen van acute Q-koorts gemeld.

Naar verwachting zijn er echter, op basis van screeningstudies, zo’n 40.000 tot 50.000 mensen besmet geweest in die jaren. De Nederlandse Q-koorts uitbraak werd daarmee de grootste epidemie ooit beschreven wereldwijd. (3,4) De bacterie en het ziektebeeld Q-koorts Coxiella burnetii is een Gramnegatieve intracellulaire bacterie, die wereldwijd voorkomt met uitzondering van Nieuw-Zeeland.

Q-koorts is een zoönose met een zeer groot en gevarieerd dierlijk reservoir, zoals vee, knaagdieren, insecten en mensen. (5) Buiten de gastheer verandert de bacterie in een spore-achtige structuur (de kleincellige variant) die extreme omstandigheden zoals droogte, hitte, kou en expositie aan chemicaliën kan doorstaan. (6) Deze sporen kunnen zich verspreiden via de lucht, met een radius van wel 30 kilometer rondom de bron, en jarenlang aanwezig blijven in de omgeving (bijvoorbeeld in gras of stof). (7) De bacterie is extreem besmettelijk: één enkele bacterie kan de gastheer ziek maken. (8) Door de pathogeniciteit van de bacterie, de extreem potente transmissie en het vermogen van de bacterie om langdurig aanwezig te blijven in de

3

Foliolum | December 2017

Redactioneel

omgeving, wordt Coxiella burnetii beschouwd als klasse B bio terreur agens. (8) De kleincellige variant van de bacterie is niet metabool actief en de bacterie kan zich dan ook niet repliceren buiten de gastheer.

De meest frequente transmissieroute is via inhalatie van sporen. Na inhalatie van een kleincellige variant van C. burnetii, infecteert de bacterie antigeenpresenterende cellen zoals alveolaire monocyten en macrofagen. Daar ontwikkeld de bacterie zich tot de grootcellige variant, die wel metabool actief is. De gastheer is nu geïnfecteerd met Coxiella burnetii.

(6,9) Primaire infectie blijft onopgemerkt in zo’n 60% van alle gevallen. Het overige deel van de patiënten ontwikkelt een griepachtig beeld, pneumonie of hepatitis. Acute Q-koorts is over het algemeen een mild ziektebeeld. (10,11) Het is vaak self-limiting en zelfs bij gehospitaliseerde patiënten is de mortaliteit bij acute Q-koorts laag: ongeveer 1% van alle patiënten die opgenomen werd met acute Q-koorts, overleed ten gevolge van de ziekte. Deze patiënten waren vaak ouder en hadden ander onderliggend lijden. (12) Na acute Q-koorts bestaat het risico op het Q-koorts vermoeidheidssyndroom: ruim 40% van de patiënten blijft langdurig en ernstig vermoeid na het doormaken van een primaire infectie, zonder dat er een actieve infectie is. (13) De meest ernstige en levensbedreigende vorm van Q-koorts, is chronische Q-koorts. Na acute Q-koorts kan de bacterie latent aanwezig blijven en chronische infectie veroorzaken: dit gebeurt bij ongeveer 1-5% van de patiënten.

(10,11) Chronische Q-koorts is, in tegenstelling tot acute Q-koorts, een levensbedreigende aandoening met een hoog risico op complicaties en overlijden. De meest voorkomende manifestaties van chronische Q-koorts zijn endocarditis en vasculaire infecties (geïnfecteerde vaatprothesen en aneurysmata).

Lessen geleerd uit de Q-koorts epidemie Hoewel Q-koorts al vele jaren wordt bestudeerd (o.a. in militair onderzoek), was er een schaarste aan klinisch relevante kennis vóór de Q-koorts uitbraak, met name op het gebied van chronische Q-koorts.

Door wetenschappelijk onderzoek dat verricht is tijdens en na de Q-koorts uitbraak, is een grote bijdrage geleverd aan de kennis over o.a. chronische Q-koorts.

Patiënten met een voorgeschiedenis van hartklepchirurgie, een vaatprothese, een arterieel aneurysma, nierinsufficiëntie en oudere patiënten hebben significant meer risico op chronische Q-koorts. (14) Eerder waren er aanwijzingen gevonden dat patiënten met een slechte afweer een hoger risico hebben op chronische Q-koorts. (15) Bij patiënten met onderliggend hartkleplijden werd in een volgende screeningsstudie gevonden dat 8% van alle patiënten die ooit in aanraking waren

4

geweest met Coxiella burnetii chronische Q-koorts ontwikkelde. (16) Bij patiënten met een aneurysma of vaatprothese was dat zelfs 31%. (17) Dat chronische Q-koorts gepaard gaat met morbiditeit en mortaliteit, was al bekend. De ernst van het ziektebeeld echter, was echter nog niet zo duidelijk. Van patiënten met bewezen chronische Q-koorts ontwikkelde >60% complicaties en overleed 28% ten gevolge van de ziekte, ondanks behandeling. (18) De behandeling van chronische Q-koorts is zeer langdurig en er was weinig wetenschappelijke onderbouwing van het kiezen van (een combinatie van) antibiotica. Kennis met betrekking tot behandeling was gebaseerd op kleine studies met maximaal 35 patiënten van observationele aard.

(19,20) De infectie is moeilijk te behandelen, omdat het intracellulair een vacuole met zuur milieu vormt waarin het zich repliceert. Hierdoor is het middel van voorkeur, doxycycline, minder effectief. Genezing van de ziekte werd dan ook lange tijd onmogelijk geacht. (21) Toevoeging van hydroxychloroquine betekende een doorbraak: door de alkaliserende werking van het middel bleek genezing wel mogelijk.

De langdurige en toxische behandeling echter, maakt dat er behoefte is voor alternatieven. (22,23) In een retrospectieve evaluatie van alle Nederlandse chronische Q-koorts patiënten die geëvalueerd zijn in de nasleep van de Q-koorts epidemie, blijkt behandeling met doxycycline en quinolonen een geschikt alternatief te zijn indien de patiënt de combinatie van doxycycline en hydroxychloroquine niet verdraagt. (24) Ook blijkt het meten van doxycyclinespiegels tijdens de behandeling effectief: bij patiënten waarbij de dosering gebaseerd wordt op het meten van doxycyclinespiegels, treden minder complicaties en overlijdens op. Dit komt mogelijk door betere titratie van het middel en het vaker bereiken van therapeutische spiegels, of door een verbeterde therapietrouw. (25) Blik op de toekomst Hoewel er veel kennis over de prognose en behandeling van chronische Q-koorts vergaard is, is nog onvoldoende duidelijk hoe we de prognose van deze patiënten kunnen verbeteren. Op dit moment is er geen betere beschikbare antibiotische behandeling. Wellicht kan de slechte prognose van chronische Q-koorts patiënten verbeterd worden door vroegtijdige herkenning: de ziekte is relatief zeldzaam, waardoor de diagnose vaak met vertraging wordt gesteld. Ook is de huidige diagnostiek moeizaam: de diagnose berust op een combinatie van serologie, moleculaire diagnostiek, radiologische bevindingen, risicofactoren en klinische verschijnselen. Er is géén gouden standaard

en daarmee geen ondubbelzinnig diagnosticum beschikbaar. Het verspreiden van (nieuw opgedane) kennis over het ziektebeeld en toekomstig onderzoek naar diagnostische methoden zal de herkenning van het ziektebeeld moeten optimaliseren, om zo de prognose van deze patiënten te verbeteren.

Literatuur 1.

Oomen AJMM, Roest HIJ, van Steenbergen JE. Q-koorts in Nederland van 2007 tot heden. November 2010, RIVM, Documenten en Publicaties, Jaargang 21.

Geraadpleegd op 6 oktober 2017 op http://www.rivm.nl/ Documenten_en_publicaties/Algemeen_Actueel/Uitgaven/ Infectieziekten_Bulletin/Archief_jaargangen/Jaargang_21_2010/ Nummers_jaargang_21/November_2010/Inhoud_ November_2010/Q_koorts_in_Nederland_van_2007_tot_heden.

2.

Roest HIJ, Tilburg JJHC, van der Hoek W et al. The Q fever epidemic in The Netherlands: history, onset, response and reflection. Epidemiol. Infect 2011; 139:1-12.

3.

Kampschreur LM, Hagenaars JC, Wielders CC et al.

Screening for Coxiella burnetii seroprevalence in chronic Q fever high-risk groups reveals the magnitude of the Dutch Q fever outbreak. Epidemiol Infect 2013;141(4):847-51.

4. van der Hoek W, Hogema BM, Dijkstra F et al. Relation between Q fever notifications and Coxiella burnetii infections during the 2009 outbreak in the Netherlands. Euro Surveill 2012; 17(3): 20058.

5.

Eldin C, Melenotte C, Mediannikov O et al. From Q fever to Coxiella burnetii infection: a paradigm change. Clin Microbiol Rev, 2017; 30(1): 115-90.

6.

Waag DM. Coxiella burnetii: host and bacterial responses to infection. Vaccine 2007; 25(42):7288-95.

7.

Tissot-Dupont H, Amadei M-A, Nezri M et al. 2004.

Wind in November, Q fever in December. Emerg Infect Dis 2004; 10(7): 1264 –9.

8.

Madariaga MG, Rezai K, Trenholme GM et al. Q fever: a biological weapon in your backyard. Lancet Infect Dis. 2003 Nov; 3(11):709-21.

9.

Hackstadt T, Williams JC. Biochemical stratagem for obligate parasitism of eukaryotic cells by Coxiella burnetii . Proc Natl Acad Sci U S A 1981; 78(5): 3240-4.

10.

Maurin M, Raoult D. Q fever. Clin Microbiol Rev 1999; 12(4): 518-53.

11.

Parker NR, Barralet JH, Bell AM. Q fever. Lancet 2006 Feb 25; 367(9511): 679-88.

12.

Kampschreur LM, Wegdam-Blans MCA, Thijsen SFT et al. Acute Q fever related in-hospital mortality in the Netherlands.

Neth J Med 2010; 68(12):408-13.

13.

Limonard GJ, Peters JB, Besselink R et al. Persistence of impaired health status of Q fever patients 4 years after the first Dutch outbreak. Epidemiol Infect. 2016 Apr;144(6):1142-7.

14.

Kampschreur LM, Dekker S, Hagenaars JCJP et al.

Identification of risk factors for chronic Q fever, the Netherlands.

EID 2012; 18(4): 563-70.

15.

Raoult D, Tissot-Dupont H, Foucault C et al. Q fever 1985-1998. Clinical and epidemiologic features of 1,383 infections. Medicine (Baltimore) 2000 Mar;79(2):109-23.

16.

Kampschreur LM, Oosterheert JJ, Hoepelman AIM et al.

Prevalence of chronic Q fever in patients with a history of cardiac valve surgery in an area where Coxiella burnetii is epidemic. Clin Vaccine Immunol 2012; 19(8): 1165-9.

17.

Hagenaars JCP, Wever PC, van Petersen AS et al.

Estimated prevalence of chronic Q fever among Coxiella burnetii seropositive patients with an abdominal aortic/iliac aneurysm or aorto-iliac recontstruction after a large Dutch Q fever outbreak.

J Infect 2014;69(2):154-60.

18. van Roeden SE, Wever PC, Kampschreur LM et al.

Chronic Q fever-related complications and mortality: data from a nationwide cohort. Abstract oral presentation at ESCMID 2017, Vienna.

19.

Levy PY, Drancourt M, Etienne J et al. Comparison of different antibiotic regimens for therapy of 32 cases of Q fever endocarditis. Antimicrob Agents Chemother 1991;35(3):533-7 20.

Raoult D, Houpikian P, Tissot Dupont H et al. Treatment of Q fever endocarditis: comparison of 2 regimens containing doxycycline and ofloxacin or hydroxychloroquine. Arch Int Med 1999;159(2):167-73.

21.

Kristinsson A, Bentall HH. Medical and surgical treatment of Q-fever endocarditis. The Lancet 1967;2(7518):6937.

22.

Anderson A, Bijlmer H, Fournier PE et al. Diagnosis and Management of Q fever – United States 2013: Recommendations from CDC and the Q fever Working Group. MMWR Recomm Rep 2013; 62(RR-03):1-30.

23.

Keijmel SP, van Kasteren ME, Blokx WA et al. Cutaneous hyperpigmentation induced by doxycycline: a case series. Neth J Med 2015;71(1):37-40.

24. van Roeden SE, Bleeker-Rovers CP, de Regt MJA et al. Treatment of chronic Q fever: clinical efficacy and toxicity of antibiotic regimens. Abstract post presentation at ESCMID 2017, Vienna.

25.

Van Roeden SE, Bleeker-Rovers CP, Kampschreur LM et al. The effect of measuring serum doxycycline concentrations on clinical outcomes during treatment of chronic Q fever. Abstract poster presentation at ESCCAR 2017, Marseille.

5

Redactioneel

Foliolum | December 2017

Foliolum | December 2017

Antiretrovirale therapie bij HIV-Positieve zwangeren

David Burger (20 oktober 1964) ontving zijn apothekersdiploma aan de Universiteit Utrecht in 1990. Hij voltooide zijn proefschrift getiteld “Bio-analysis and clinical pharmacokinetics of antiretroviral agents in HIV-infected individuals” in het Slotervaart ziekenhuis’ te Amsterdam in 1994. Hierna verhuisde hij naar het Radboudumc te Nijmegen voor de opleiding tot ziekenhuisapotheker.

Sinds 1997 leidt hij een onderzoeksgroep met een focus op de klinische farmacologie van antimicrobiële middelen in het bijzonder bij HIV, TB, schimmel en hepatitis infecties. Hij is lid van de Editorial Board van de www.hiv-druginteractions. org en www.hep-druginteractions.org websites namens de European AIDS Clinical Society.

Meer recent is een onderzoekslijn opgestart naar de klinische farmacologie van oncolytica; als gevolg daarvan is David nu ook lid van de Editorial Board van http://www.cancer-druginteractions.org.

Hij is een sectieredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) en de British Journal of Clinical Pharmacology. Hij zit in de redacties van TDM, JAIDS, JAC en Antiviral Therapy.

Sinds april 2011 is hij benoemd als hoogleraar Klinische Farmacie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij de (co-)auteur van meer dan 400 wetenschappelijke publicaties en heeft meer dan 25 promovendi begeleid bij hun proefschrift. Zijn belangrijkste interessegebieden zijn geneesmiddelinteracties, pediatrische farmacologie, “therapeutic drug monitoring”, en onderzoek in ontwikkelingslanden. .

6

Behandeling met antiretrovirale middelen, vooral wanneer ze worden toegepast als combinatie antiretrovirale therapie (cART), vermindert de moeder-op-kind-transmissie van HIV tijdens een zwangerschap van 20% naar een percentage kleiner dan 1%. De huidige perinatale richtlijnen bevelen aan om te starten met cART vanaf 12 tot 14 weken in de zwangerschap, of eerder in geval van een CD4getal lager dan 350-500 cellen per microliter. De geneesmiddelen die door de US Department of Health & Human Services (DHHS) worden aanbevolen voor cART als initiële therapie tijdens de zwangerschap zijn lamivudine, emtricitabine, abacavir, atazanavir/ ritonavir, darunavir/ritonavir, tenofovir en raltegravir.

(1) Fysiologische veranderingen die tijdens de zwangerschap plaatsvinden kunnen invloed hebben op de blootstelling aan deze middelen tijdens de zwangerschap. Voorbeelden hiervan zijn een verhoogde pH in de maag, verhoogd verdelingsvolume, verhoogde geschatte glomerulaire filtratie ratio (eGFR), verhoogd hartminuutvolume, verlaagde eiwitbinding en verandering van de cytochroom P450 enzymactiviteit. In een metaanalyse zijn de veranderingen die tijdens de zwangerschap optreden beschreven. (2) Deze veranderingen leiden in veel patiënten tot een lagere blootstelling van antiretrovirale middelen tijdens de zwangerschap. Deze subtherapeutische geneesmiddelspiegels kunnen leiden tot virologisch falen en tot de ontwikkeling van een resistent HIVvirus en uiteindelijk mogelijk zelfs moeder-op-kindtransmissie van HIV. Sommige klinische onderzoeken lieten zien dat de antiretrovirale dosis in het derde trimester van de zwangerschap verhoogd was om te compenseren voor de verlaagde blootstelling in de moeder. Daarnaast wordt Therapeutic Drug Monitoring (TDM) aanbevolen om de antiretrovirale geneesmiddelspiegels te controleren en om, indien noodzakelijk, een dosisverhoging toe te passen op patiëntniveau. Naast blootstelling in zwangere

patiënten is het van belang om te kijken in hoeverre antiretrovirale middelen de bloed-placenta barrière kunnen passeren. Dit kan namelijk teratogeniteit veroorzaken, leiden tot vroeggeboorte en een laag geboortegewicht veroorzaken. Anderzijds geldt ook dat wanneer antiretrovirale middelen de placenta passeren, dit ook kan bijdragen aan pre-expositie profylaxe (PrEP) van het kind, wat juist wel gewenst is.

Tijdens de klinische ontwikkeling wordt de blootstelling van nieuwe antiretrovirale geneesmiddelen in zwangere vrouwen niet onderzocht, terwijl deze middelen na hun registratie op de markt wel aan deze doelgroep worden voorgeschreven. Daarom worden er post-marketing (fase IV) studies uitgevoerd waarin de nadruk ligt op de farmacokinetiek van deze nieuwe middelen tijdens de zwangerschap.

Eveneens worden de effecten van het gebruik van antiretrovirale middelen op de moeder-op-kindtransmissie onderzocht alsmede vroeggeboorte en teratogeniteit.

Vanuit de apotheek van het Radboud UMC is in 2008 gestart met een onderzoek in Europese ziekenhuizen waarin gekeken wordt naar de veranderde farmacokinetiek van antiretrovirale middelen tijdens de zwangerschap. Het studieprotocol dat betrekking heeft op dit onderzoek heet “Study on Pharmacokinetics of newly developed ANtiretroviral agents in HIV-infected pregNAnt women (PANNA)”, zie ook www.pannastudy.com (3).

Voor dit onderzoek zijn artsen/onderzoekers uit verschillende Europese ziekenhuizen die HIVgeïnfecteerde zwangere vrouwen behandelen en geïnteresseerd zijn in de farmacokinetiek van antiretrovirale middelen uitgenodigd om te participeren. De totale onderzoeksgroep bestaat uit infectiologen, internisten, gynaecologen en farmacologen en ieder van hen geeft input aan het onderzoek. Inmiddels hebben zich 21 ziekenhuizen in 7 Europese landen (Nederland, België, Duitsland, Verenigd Koninkrijk, Spanje, Italië en Ierland) aangesloten aan dit Europese multicenter onderzoek,

dat vanuit het Radboud UMC wordt gecoördineerd.

In het PANNA onderzoek wordt een selectie van antiretrovirale middelen onderzocht, gebaseerd op de gelimiteerde beschikbaarheid of afwezigheid van farmacokinetische data van deze middelen tijdens de zwangerschap. Zo zijn initieel middelen als tenofovir, emtricitabine, atazanavir en maraviroc onderzocht, terwijl later nieuwere middelen zoals dolutegravir en elvitegravir aan het onderzoek zijn toegevoegd.

Zwangere vrouwen die tenminste één van de in het studieprotocol genoemde antiretrovirale middelen gebruiken, komen in aanmerking voor inclusie in het PANNA onderzoek. In dit onderzoek worden bloedmonsters afgenomen voor een volledige farmacokinetische (PK) curve in het derde trimester van de zwangerschap (bij voorkeur rond week 33).

Tijdens de bevalling wordt navelstrengbloed en een gematched moedermonster afgenomen en na de bevalling (bij voorkeur 4-6 weken) wordt opnieuw een volledige PK curve afgenomen (postpartum curve). Deze postpartum curve dient als een controlecurve voor de situatie in niet-zwangere populaties. Aangezien de zwangere vrouwen hun eigen controlegroep zijn, leidt dit tot een afname van de variatie tussen patiënten. Het doel is om per antiretroviraal middel data van ongeveer zestien zwangere vrouwen te verzamelen. Door gebruik te maken van non-compartimentele analyse worden PK parameters berekend.

Naast farmacokinetische data worden er ook data omtrent veiligheid en effectiviteit verzameld in het PANNA onderzoek. Zo worden er tijdens elke patiëntvisite bloedmonsters afgenomen ten behoeve van hematologische en biochemische analyses, maar ook voor het bepalen van de virale load (aantal HIV RNA kopieën) evenals het aantal CD4+ T-cellen.

7

Redactioneel

Foliolum | December 2017

Foliolum | December 2017 Vrij recent is er bovendien een nieuw amendement voor het PANNA onderzoek geschreven, waarin de farmacokinetiek van een nieuw geregistreerde formulering (2 tabletten van 600 mg eenmaal daags) van de integraseremmer raltegravir zal worden onderzocht in zwangere HIV-geïnfecteerde vrouwen. Dit illustreert dat het PANNA onderzoek levendig en dynamisch is, dat inspeelt op de nieuwe ontwikkelingen omtrent antiretrovirale therapie bij HIV-positieve zwangeren en daarmee bijdraagt aan een toename van kennis voor HIV-behandelaren.

Literatuur 1.

DHHS. Recommendations for Use of Antiretroviral Drugs in Pregnant HIV-1-Infected Women for Maternal Health and Interventions to Reduce Perinatal HIV Transmission in the United States. 26 October 2016; pp 1-281. Accessed on 12 October 2017 2.

Abduljalil K, Furness P, Johnson TN, Rostami-Hodjegan A, Soltani H. Anatomical, physiological and metabolic changes with gestational age during normal pregnancy: a database for parameters required in physiologically based pharmacokinetic modeling. Clin Pharmacokinet 2012, 51: 365-396.

3.

Burger, DM, et al. Study on Pharmacokinetics of newly developed antiretroviral agents in HIV-infected pregnant women (PANNA). Final version 7, 28 June 2017

8

Ruben van der Galiën begon zijn studie Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen in 2010. Tijdens zijn studietijd was hij actief bij verschillende commissies van “Pharmaciae Sacrum”, betrokken bij de Opleidingscommissie, Faculteitsraad en Universitaire Commissie Onderwijs.

In de master deed hij onderzoek naar interindividuele variabiliteit in respons op antihypertensiva bij Hiddo Lambers Heerspink in het UMCG. In de zomer van 2016 is hij als apotheker afgestudeerd waarna hij, tot en met juni 2017, gewerkt heeft als apotheker klinisch geneesmiddelonderzoek in het UMCG te Groningen. Sinds juni 2017 is hij werkzaam als apotheker-onderzoeker in het Radboudumc, waar hij aan een promotieonderzoek is begonnen naar de farmacokinetiek van antiretrovirale middelen bij zwangere vrouwen.

Top 5 koffie: Het station

Foliolum | December 2017

Lieve lezers, voor dit nummer zijn wij als commissie uiteraard weer druk bezig geweest om te achterhalen waar jullie het beste zwarte potje leven kunnen halen. Voor dit nummer zijn we op een belangrijke en drukbezochte plaats geweest: het hoofdstation Groningen!

De volgende keer dat jullie dus de trein richting thuisthuis pakken en een cafeïneshot nodig hebben, kunnen jullie je eerst als echte academici inlezen en kritisch jullie papieren beker uitkiezen.

Broodzaak Bij de broodzaak krijg je voor 2 euro en 20 cent (2 euroknallers met 20 cent of 44 blikjes LIDL-tomatenpuree) een kartonnen beker met koffie. De koffie is zwart maar niet té zwart, genoeg maar niet te veel, warm maar niet té warm. Wel zorgde de dikke beker ervoor dat de koffie niet echt afkoelde (misschien dat de warme temperatuur buiten ook een rol speelde...). De wachttijd was 0 minuten. Al met al werd deze perfect gebalanceerde koffie beoordeeld met een 8.

AH to go Voor menig student is dit de meest vertrouwde toko van het station. Dit door de milde prijzen. Deze koffie was dan ook het goedkoopst, het koste namelijk 0 euro en 0 cent. Ja, echt! Als je de AH to GO-app download, krijg je een kop koffie gratis. Op het moment dat koffie je wel geld gaat kosten, kost het je 1 euro en 75 cent. Dit zijn dus net geen twee euroknallers. Je kreeg wel een halve liter koffie waarvan de kleur doorzichtig zwart was en de smaak en temperatuur beide perfect waren. Het enige minpuntje is de lange wachttijd.

Ome Albert heeft ons niet teleurgesteld. Cijfer: 7.5

Bij de Julia’s kost een normale koffie 2 euro. Voor die 2 kostbare euro’s (ook wel twee hele broden of 4 softijsjes bij de HEMA) krijg je een minuscuul bekertje. “Klein maar krachtig”, lijkt het motto, want de koffie is megasterk. De temperatuur is prima, de wachttijd was kort (ze stonden alleen maar pasta te maken dus de koffieautomaat was vrij --> wie haalt er nou ook alléén koffie bij een pastazaak!?). Al met al wordt de koffie beoordeeld met een 7.

Starbucks Dé place to be voor ons millennials! De Starbucks is de enige koffiezaak waar je tussen “meenemen of hier opdrinken” kan kiezen, dus waar je ook als enige een echte porseleinen mok kan krijgen. Voor 2 euro’s en 90 hele eurocenten (dat is écht veel tomatenpuree) krijg je een beker met zwarte meuk, waarvan de kleur goed is, maar de temperatuur tong-verbrandend. De sterkte en kleuren waren wel perfect. Ook de wachttijd was acceptabel. De koffie van de Starbucks krijgt als eindbeoordeling een 8.

9

Pharmaciae Sacrum

Julia’s

Foliolum | December 2017

Korte wetenschappelijke feitjes

Redactioneel

Is het je ooit opgevallen dat alle stationsnaamborden een wit vierkantje linksboven hebben? Zo niet, let er maar eens op. Dit is bedoeld als een herkenbaar stijlelement, zodat mensen meteen weten waar ze zijn: op het station. Die kleine vierkantjes zie je niet direct, maar spelen dus toch in op je hersenen. Zo onderscheiden de Als je de stationsnaamborden zich van alle gemiddelde andere plaatsnaamborden in Nederlander zou Nederland. vragen over zijn of haar mening over E-nummers, zul je een negatieve mening krijgen.

E-nummers zijn echter soms noodzakelijk. Daarnaast zijn ze door de Europese voedselveiligheidsautoriteit goedgekeurd en dus niet schadelijk. Wist je dat consumptie-ijs vol waterkristallen zou zitten zonder stabilisatoren, Wist je dat of dat je brood zonder vóórdat de geboorte broodverbeteraar van Christus, de kalender ingezakt en droog werd gebaseerd op seizoenen, zou zijn? maanstanden of de stichting van

een stad? het was nooit echt bekend hoe oud iemand was, dus speelde leeftijd ook niet zo’n grote rol. Verjaardagen werden dan niet gevierd, wel waren er dagen dat de heersende vorst de periode waarin ze geboren waren gebruikten als Wist je dat excuus om een feest “ter meerdere in elk land met eer en glorie van zichzelf” andere woorden te geven. gescholden wordt?

Wij Nederlanders vloeken graag met ziekten, maar in Duitsland, Italië en Griekenland vloeken ze liever met alles wat met poep of plas te maken heeft.

In ons eigen Groningen is hier door psychologie-studenten in 2008 een onderzoek naar gedaan. De enige overeenkomst tussen verschillende landen bleek het schelden met geslachtsdelen.

10

Foliolum | December 2017

Korte wetenschappelijke feitjes

Redactioneel

Als we het hebben over de meteoriet die de dino’s uitroeide, wordt er eigenlijk nooit nagedacht over de planten die er toen op aarde waren.

De meteoriet was echter even desastreus voor de planten als voor de dino’s. Planten fossileren slechter dan dieren, dus er is minder over bekend. Vóór de grote klap waren er veel dikke, langzaamgroeiende bladeren van groenblijvende soorten, deze Weet je zijn, met de dino’s, door waarom je beter de meteoriet door normaal glas kunt uitgeveegd. kijken dan door plastic? Dit komt doordat glas uniek is in zijn omgang met fotonen: de elektronen van glas maken geen kennis met de invallende fotonen, dus gaan ze er ongehinderd doorheen. Bij plastic is dit niet het geval. Sommige elektronen grijpen wel een foton en kaatsen het terug, sommige niet. Dit maakt dat het In je beeld door plastic heen REM-slaap gaat troebel wordt. er een schakelaar om in je hersenstam die ervoor zorgt dat je spieren de gedroomde handelingen niet echt uitvoeren. Het is mogelijk om een hartaanval te krijgen van de stress die een nachtmerrie je brengt: het hart is een autonome spier die blijft werken en reageert op de stress. Hartaanvallen komen vaker voor als mensen slapen.

Het is nog nooit bewezen of Wist je dat de dat iets te maken heeft grootste cel in met nachtmerries. het menselijk lichaam de eicel is? Deze is een hele millimeter dik. De kleinste cel is ironisch genoeg de kop van een zaadcel: deze is 0.003 millimeter dik. Als je kijkt naar genderneutrale cellen is de kleinste cel de korrelneuron (een type zenuwcel in onder meer het geurcentrum van de hersenen) van 0.004 millimeter. De grootste cel is de nervus ischiadius, de zenuwcel van de heupzenuw.

11

Foliolum | December 2017

Alumnus Ruben van der Galiën “Begin oktober kreeg ik de vraag van de Redactiecommissie van het Foliolum een stukje te schrijven hoe mijn leven als alumnus eruit ziet. Aangezien ik P.S. en het Foliolum een warm hart toedraag wilde ik graag aan die vraag gehoor geven! Hoewel ik pas een jaar het werkende leven heb mogen ervaren, wil ik jullie graag meer vertellen over de ervaringen als apotheker die ik tot nu toe heb opgedaan. “

Facultair

Al tijdens de masteropleiding kwam ik erachter dat de ziekenhuisfarmacie me erg trok. Zo deed ik mijn masterproject op de afdeling Klinische Farmacie en Farmacologie van het UMCG naar variatie in response van biomarkers tussen patiënten die bloeddrukverlagers gebruikten. Dit wakkerde mijn enthousiasme voor het doen van onderzoek aan. Daarnaast heb ik twee zomers in de ziekenhuisapotheek van de Ommelander Ziekenhuis Groep (OZG) in Winschoten gewerkt, waar ik te maken kreeg met de alledaagse praktijk en tweedelijns patiëntenzorg. Ik merkte dat ik de ziekenhuisfarmacie erg interessant vond, en heb daarom ook mijn stage praktijkonderzoek in het laatste jaar van de opleiding in de apotheek van het UMCG gedaan, waar ik onderzoek deed naar de farmacokinetiek van het tweedelijns middel Cycloserine bij patiënten met Multidrug-resistente Tuberculose (MDR-TB) bij Jan-Willem Alffenaar en Daan Touw.

Al deze ervaringen deden mij in mei 2016 besluiten te solliciteren voor de functie van trialapotheker in het UMCG en ik was erg blij dat ik aan deze baan kon beginnen. Na mijn afstuderen in de zomer van 2016 heb ik vanaf augustus 2016 tot en met juni dit jaar die functie bekleedt. Als trialapotheker had ik met heel veel partijen te maken: farmaceutische industrie, (studie)verpleegkundigen, behandelend artsen, apothekersassistentes, etc. Doordat deze functie zo veelzijdig was, heb ik in een jaar tijd heel veel geleerd over het uitvoeren van klinische studies

12

in de ziekenhuissetting en wat hier allemaal bij komt kijken.

Na een jaar als trialapotheker in het UMCG te hebben gewerkt, werk ik nu sinds juni dit jaar in het mooie Nijmegen als apotheker-onderzoeker in de apotheek van het Radboudumc. Ik doe daar nu promotieonderzoek naar de farmacokinetiek van HIV-remmers bij zwangere vrouwen, een erg boeiend en interessant onderwerp. Het onderzoek is onderdeel van de PANNA-studie, een Europees onderzoek hiernaar, dat vanuit het Radboudumc gecoördineerd wordt.

Momenteel ben ik bezig met het schrijven van een review over HIV-remmers in de zwangerschap en de komende jaren gaan we kijken hoe de farmacokinetiek van een heel scala aan HIV-remmers verandert tijdens de zwangerschap en wat de mechanismes zijn die hieraan ten grondslag liggen. Daarnaast is er in het Radboudumc een HIV-vraagbaak, waaraan de apothekers die HIV-onderzoek doen participeren.

In deze hoedanigheid beantwoord je vragen vanuit de kliniek, intra- en extramuraal, met betrekking tot HIV-therapie en kun je als apotheker met je farmacotherapeutische kennis je steentje bijdragen aan de behandeling van HIV-patiënten. Ook schuiven we wekelijks aan bij het multidisciplinair overleg HIV samen met de infectiologen, virologen en verpleegkundig specialisten. Op die manier is de HIVzorg hier in het Radboudumc erg mooi geïntegreerd en komt het co-behandelaarschap van apothekers

Foliolum | December 2017 goed tot uiting. En tenslotte, ook niet onbelangrijk, bezoeken we met alle HIV-onderzoekers wereldwijde congressen om eigen onderzoek te presenteren en ook om kennis te vergaren over de nieuwste ontwikkelingen in de HIV-onderzoekswereld. Al met al een erg leuke en dynamische baan! Als je interesse hebt in de ziekenhuisfarmacie en je vindt het ook leuk onderzoek te doen, kun je een soortgelijke stap zeker overwegen!

Een hartelijke groet vanuit het mooie en zonnige Nijmegen,

Facultair

Ruben van der GaliĂŤn

13

Wall o

of fame

Foliolum | December 2017

PhD Heleen van der Meer Reisziektepilletjes om te slapen in de bus, diclofenac gel voor de gewrichten, ibuprofen tegen pijn en zwelling, neusspray voor de verkoudheid en paracetamol tegen de kater… zomaar een greep uit mijn reistas voor een weekje wintersport met vriendinnetjes in mijn tweede jaar farmacie. Wat voor iedereen overduidelijk was, werd voor mij pas echt bevestigd tijdens het vak farmacotherapie: ik ben geïnteresseerd in geneesmiddelen, hoe ze werken en waar ze voor gebruikt worden.

Facultair

Mijn enthousiasme voor onderzoek naar geneesmiddelgebruik is begonnen tijdens mijn masteronderzoek. Ik heb gekozen voor het vakgebied farmacotherapie en kreeg daarbij de kans om het onderzoek in Sydney, Australië, uit te voeren. Dat was geweldig! Niet alleen de ervaring van wonen in deze fantastische stad, maar ook het onderzoek vond ik ontzettend leuk. Ik ging kijken naar veranderingen in het gebruik van symptomatische en preventieve medicatie aan het levenseinde in een populatie van oudere verpleeghuis patiënten. Men zou verwachten dat aan het levenseinde de zorg gericht is op symptoombestrijding en dus het voorschrijven van medicijnen die snel werken, bijvoorbeeld pijnstillers.

Voor medicatie ter preventie van ziekte op de lange termijn, zoals cholesterol- of bloeddrukverlagende middelen, zouden de baten niet meer opwegen tegen de risico’s, die deze geneesmiddelen met zich meebrengen. Men zou verwachten (en hopen) dat artsen deze preventieve medicatie dan ook stoppen.

Nou, dat was dus niet het geval. Wel zagen wij een lichte stijging van symptomatische medicatie en een lichte daling van preventieve medicatie. Echter, op de dag van overlijden gebruikte één derde van de populatie nog steeds minimaal één preventief geneesmiddel. Het was duidelijk: hier moest meer onderzoek naar komen om richtlijnen op te kunnen stellen, zodat ook in deze fase van het leven het juiste voorschrijfbeleid kan worden gevoerd. Deze zoektocht naar de waarheid over wat er nu gebeurt in de praktijk en het nadenken over hoe we dit kunnen verbeteren maakte mij razend enthousiast.

16

Mijn begeleider had dit enthousiasme blijkbaar ook gezien, want toen ik terugkwam in Nederland werd ik gevraagd of ik een jaar full-time onderzoek wilde doen. Dat leek me geweldig en zo werd onze samenwerking voortgezet met een jaar en heeft het zich uiteindelijk ontwikkeld tot een promotietraject met de titel ‘verminderen van risicomedicatie bij ouderen’.

Waarom nou medicatie verminderen bij ouderen?

Deze patiënten lijden vaak aan meerdere medische aandoeningen en hebben de medicatie toch juist nodig, zou je denken. Toch verhoogt dit meervoudige medicatiegebruik in combinatie met veranderingen in farmacokinetiek en -dynamiek bij ouderen het risico op medicatie gerelateerde problemen, zoals bijwerkingen en geneesmiddel interacties. Het verminderen van risicomedicatie kan dus resulteren in een grote gezondheidswinst voor deze patiënten.

[1] Wat zijn dan de risicovolle geneesmiddelen? In mijn masteronderzoek waren dit de ongewenste preventieve geneesmiddelen, waarbij de baten niet meer opwogen tegen de risico’s. In mijn andere studies richt ik mij in het bijzonder op geneesmiddelen met een anticholinerge en/of sederende werking.

Deze geneesmiddelen worden veel gebruikt door ouderen, maar hebben een negatieve invloed op de cognitie en verhogen het val- en fractuurrisico.[2, 3] Medicatiebeoordelingen, uitgevoerd door de openbare apotheker in samenwerking met de huisarts, worden gezien als een veelbelovende

Foliolum | December 2017

Wat ik het allerleukste aan dit onderzoek vind, is dat het zo dicht bij de praktijk staat. De samenwerking met de SFK, KNMP en de openbare apothekers geven mij veel energie en laten mij de directe impact van het onderzoek op de praktijk zien. Ik vind het een voorrecht dat ik ervoor betaald word om na te denken over hoe we de apotheek praktijk kunnen verbeteren.

Daarnaast is er veel ruimte voor persoonlijke en professionele ontwikkeling. Zo heb ik cursussen gevolgd over o.a. wetenschappelijk schrijven, klinische epidemiologie en statistiek, en begeleid ik studenten bij hun bachelor-/masteronderzoek.

Verder mag ik ieder jaar naar een internationaal congres om mijn nieuwste onderzoeksresultaten te presenteren (Boston, Dublin en in november naar Glasgow). En dan nog iets anders, als je denkt dat je alleen tijdens je studie commissiewerk kunt doen, niets is minder waar. Het afgelopen jaar heb ik een carrière evenement voor 900 PhD-studenten georganiseerd, de PhD Day (www.phd-day.nl). Een hele gave en leerzame ervaring!

Zoals bij iedere baan heeft een PhD ook minder leuke kanten, bijvoorbeeld als je onderzoek niet loopt zoals je had verwacht of als je artikel wordt afgewezen voor publicatie door een wetenschappelijk blad.

Dat is frustrerend. Het kost energie om weer goede moed te verzamelen en door te gaan. Maar ja, het is ook niet niks, uiteindelijk mag je wel ‘doctor of philosophy’ voor je naam zetten. Ik hoop vooral dat ik een nuttige bijdrage kan leveren aan de praktijk van de apotheker en daarmee uiteindelijk voor de patiënt.

Literatuur 1.

Taxis K, O’Sullivan D, Cullinan S, Byrne S. Drug utilization in older people. In: Elseviers M, Wettermark B, Almarsdóttir AB, et al, editor. Drug utilization research: Methods and applications London: Wiley-Blackwell; 2016. p. Chapter 25.

2. Park H, Satoh H, Miki A, Urushihara H, Sawada Y. Medications associated with falls in older people: systematic review of publications from a recent 5-year period. Eur J Clin Pharmacol 2015; Dec;71(12):1429-40.

3.

Fox C, Smith T, Maidment I, Chan WY, Bua N, Myint PK, et al. Effect of medications with anti-cholinergic properties on cognitive function, delirium, physical function and mortality: a systematic review. Age Ageing 2014; Sep;43(5):604-15.

4. van der Meer HG, Wouters H, van Hulten R, Pras N, Taxis K. Decreasing the load? Is a Multidisciplinary Multistep Medication Review in older people an effective intervention to reduce a patient’s Drug Burden Index? Protocol of a randomised controlled trial. BMJ Open 2015; Dec 23;5(12):e009213,2015009213.

17

Facultair

strategie om geneesmiddelgebruik te optimaliseren.

Daarom ging ik in mijn eerste studie onderzoeken of medicatiebeoordelingen effectief zijn in het verminderen van anticholinerge en/of sederende medicatie.[4] Dit was helaas niet het geval. Het is ontzettend jammer, als je niet de uitkomst vindt waar je op hoopte. Maar een negatieve uitkomst is niet minder belangrijk. Deze uitkomst wijst ernaar dat het nodig is om op het moment van voorschrijven van dergelijke risico medicatie al in te grijpen, niet pas achteraf, als een geneesmiddel al chronisch wordt gebruik. In samenwerking met de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) en de KNMP hebben we een nieuwe studie opgezet om deze hypothese te testen. Openbare apothekers selecteren patiënten die 4 of meer anticholinerge en/ of sederende geneesmiddelen gebruiken en recent een nieuw dergelijk geneesmiddel voorgeschreven hebben gekregen. Vervolgens bekijkt de apotheker heel gericht, of de totale blootstelling kan worden verlaagd, bijvoorbeeld door het stoppen van een geneesmiddel, dosering verlaging of omzetten naar een veiliger alternatief.

Foliolum | December 2017

Student in het buitenland

Facultair

Door: Yara Nouh To whomever might be reading this now, this is a wake-up call. A wake-up call for you to start living your life to the fullest. I listened to mine three months ago, when I decided to apply for the IPSF’s Student Exchange Program. On the morning of the 22nd of August, I have left my country Egypt, that shelters one of the Seven Wonders of the World, and embarked on a life-changing journey of selfdiscovery by participating in a two-week internship in Apotheek Born, the Netherlands.

I was lucky enough to be welcomed by a very hospitable family, the Sikkes. It became customary for us to wake up early in the morning, have breakfast together, then cycle to the Pharmacy, from Geleen to Born (a 45-minutes ride).

On my first day at work, my pharmacist introduced me to the very sociable working-team. I was given the task to handle the Smart Filling process every morning (unpacking and re-locating the medicines).

I then got acquainted with the system used. Smart Filling is a system that eases the process of drug delivery. When an assistant is handed a receipt from each patient throughout the day, she puts all the

18

data given to her in the system (name of patient, drug names, frequency of administration and doses).

By the end of the day, the system provides a list of all the prescribed drugs needed. One of Smart Filling’s most important advantage is that it shortens the time spent by the assistants to prepare the prescription for each patient; more precision with less effort!

I was also acquainted with the other system called MIJNN Control. That system provided MFBs for all the patients. MFBs stands for medical decision rules, and it is very important for the patient to maintain good pharmaceutical care. I had the opportunity to use the lab for certain preparations, such as Acarbose and Taurine capsules and the Chloramphenicol eye ointment (I prepared it, did the packaging and the labelling too!).

That was the educational part of my journey. As for the rest of the journey, I finally had the chance to try out what it feels like to be a ‘solo’ traveller.

Since I was the only student exchange participant in the Netherlands at that time, I had to organize, prepare and plan my own social program. Being in the country-side, Geleen owned the most fascinating

Foliolum | December 2017

Being the Capital, Amsterdam was beyond crowded and occupied by many tourists from all around the world, and international students too. I took a tour to Holland’s famous windmills, paid a visit to the Dutch-cheese factory (yummy!) and to the traditional wooden shoe-maker as well. I was fascinated by the culture that the Netherlands had to offer to its visitors. I wrapped up the day with a visit to the Madurodam Museum, where I could tour the entire Netherlands in only a couple of hours! I ended my weekend by passing by Utrecht, where I climbed the four hundred sixty-five steps to the top of the Dom Tower (I could literally see the entire city from up there- what a view!)

As my stay was coming to end, I could not help but replay every moment repeatedly in my mind: starting from my bicycle rides to and from the pharmacy, my train rides from one city to the other, the super helpful and welcoming people of the Netherlands, the very tasty traditional pies of the Province of Limburg, up to my second family, the Sikkes, who sheltered me, treated me as their own and taught me all about their cultures and traditions. I can only sum up and end this by saying that, truly and honestly, this experience has been a changing point in my life. I could never be thankful for all the things it has taught me and how it helped me discover my inner potentials, and evolve both personally and professionally. Thank you, Netherlands, you have been good to me!

Facultair

landscape and greenery that any eyes could lay sight on. However, it did not contain many monumental places. So I decided to head to the capital Amsterdam on the weekend to explore it.

19

Foliolum | December 2017

P.S.-activiteiten Beroepenmiddag

Door: Bas Baartmans

Pharmaciae Sacrum

Het is 2 oktober. Vandaag is er geen college. Nee, vandaag is er een ‘beroepenochtend’. Iedereen is moe en chagrijnig, maar toch benieuwd naar wat er gaat gebeuren. Mijn buurman klaagt erover dat we ook nog eens een opdracht moeten maken. Zucht…

Dit belooft nog een lange dag te worden. Het bestuur van onze mooie studievereniging Pharmaciae Sacrum had een vijftal farmaceuten uitgenodigd om een praatje te houden over hun beroep. Onder deze farmaceuten, allemaal alumni van de RUG, zat een apotheker, een ziekenhuisapotheker, iemand uit het bedrijfsleven, een onderzoeker en een lerares. Dit was wederom veelbelovend.

verhaal, behalve het filmpje dat ze liet zien van de pillen-druk-machine. Ze maken blijkbaar 7 miljard pillen per jaar in dat bedrijf! Ze liet ook nog een zak met goodies rond de collegezaal gaan. Ik heb nog een key-cord weten te bemachtigen.

Na een korte introductie kwam de eerste spreker, Maarten Boon, aan bod. Een erg enthousiaste man van begin dertig sprak over zijn apotheek in Emmer Compascuum. Hij vertelde over zijn functie, de mensen waarover hij de leiding heeft en over zijn patiënten. Hij was een grappige spreker en eindigde zijn zinnen vaak met een grijnzend lachje. Na 10 minuten was hij eigenlijk wel uitverteld en begonnen we met een vragenrondje. Hierbij vertelde hij nog dat hij meerdere malen bedreigd was als apotheker, waar hij gelukkig wel om kon lachen. Wat een veelzijdig beroep is het toch! Cees beloont hem met een fles wijn en wij maken aanstalten om pauze te houden. Ik begon wel trek te krijgen in wat eten. We gingen naar de kantine, waar koffie, thee en koekjes waren neergezet.

Nog twee uur te gaan. Even doorzetten. De volgende spreker was een enthousiaste man van eind twintig, Rik Beernink, terecht gekomen in het onderzoek. Hij vertelde ons over de weg die je moet afleggen om professor te worden. (Spoiler: het duurt lang). Ook vertelde hij ons over zijn eigen onderzoek naar de viscositeit van bepaalde oplossingen (“het klinkt saaier dan het is”). Onderzoek lijkt me eigenlijk écht iets voor mij. Als laatste maakte de docent, drs. C.M. Dantuma - Wering, een kort praatje. Ze geeft les aan de RUG. Niet erg interessant, maar ze gaf wel wat hoognodige motivatie: zij was zelf ook uitgeloot bij geneeskunde, maar heeft echt haar passie gevonden door farmacie te studeren.

Na koffie gedronken te hebben liepen we weer de Faberzaal in. De tweede spreker, Margot van der Zee, vertelde over het bedrijfsleven. Zij had een managementfunctie in een farmaceutisch bedrijf. Ze was erg enthousiast over haar beroep. Ik heb met spijt in mijn hart niet veel onthouden van haar

20

Hierna kwam de ziekenhuisapotheker, Lisanne Geers, aan het woord. Zij was bezig met haar opleiding tot ziekenhuisapotheker maar werkte ondertussen in het UMCG. Ze was enthousiast maar toch heeft ziekenhuisapotheker worden niet mijn eerste voorkeur. Gelukkig hadden we snel weer pauze. Ik heb deze keer twee koekjes gepakt.

De koffie zwart, de koekjes zoet, interessante sprekers. Het was een geslaagde dag.

P.S.-activiteiten

Foliolum | December 2017

Liefdadigheidsactiviteit

Door: Wynand Schotanus Dinsdag de 26ste van september was het dan zo ver; de laatste activiteit van expLOSief, de afsluiting van een prachtig commissiejaar. Met 30 enthousiaste PS’ers zijn we vanaf de faculteit in twee groepen naar twee bejaardentehuizen vertrokken om eenzame ouderen te voorzien van een leuke avond met spelletjes, een hapje en een drankje. Om zeven uur werden wij verwacht bij het bejaardentehuis de Brink in Helpman, de tweede groep vertrok naar Haren.

Na een korte instructie (over wat voor mensen we vanavond gingen meemaken) moest de ruimte geprepareerd worden voor een spelletjes avond.

Dit komt neer op tafels vol zetten met spelletjes en twee tafels aan elkaar schuiven waarop een sjoelbak werd geplaatst. Gelijktijdig werden de oudjes naar beneden gehaald, sommige vrijwillig, anderen met lichte tegenzin. Iets waarop ze voor het eind van de avond terug zouden komen.

Aan het eind van de avond toen de oudjes weer naar hun kamers moesten worden gebracht, werden er wijntjes achterovergeslagen (door de oudjes, niet door de studenten) en werden stukjes overgebleven kaas en worst in servetten gewikkeld en stiekem naar de kamers gesmokkeld. Iets waarom ik smakelijk kon lachen toen een oudere dame dat aan mij bekende in de lift.

Aan alles was duidelijk dat de bewoners erg blij waren met onze aanwezigheid, daarom wil ik nogmaals iedereen die mee was heel erg bedanken namens de ouderen en namens de LOS voor jullie participatie.

Pharmaciae Sacrum

Er werd fanatiek gesjoeld door oudjes die de sjoelschijven nog niet eens tot halverwege de baan kregen, maar ook door oudjes die Keri ĂŠn Dennis ver achter zich lieten op het scorebord. Er werd vierop-een-rij gespeeld door kleurenblinde opaatjes, pim-pam-pet gespeeld door demente omaatjes die wel vier keer om mijn lengte hebben gevraagd en op vele andere manieren enthousiast meegedaan.

Daarnaast zijn er mensen tot tranen geroerd, tranen van vreugde, door grappen van de ouderen en zijn er levensverhalen verteld. Wij hadden gezorgd voor cake bij de koffie en later op de avond voor worst en kaas, waarvan ik kon genieten tijdens het weglepelen van een advocaatje.

21

Foliolum | December 2017

P.S.-activiteiten Bachelordiner

Door: Lisa van Wier Op vrijdag 3 november heeft het Bachelordiner plaatsgevonden. Na een paar uur te hebben gezwoegd in de tentamenhallen was het tijd voor een avond vol met ontspanning en heerlijk eten. Het eerste blok van het collegejaar zit er namelijk op en dat mag zeker worden gevierd! Om 18:00 stroomden de farmacie studenten uit de verschillende jaarlagen van de bachelor een voor een binnen in het restaurant Kleintje Maas. Hier werd iedereen vrolijk begroet door Keri, Lilly, Dennis, Melanie en Cees. Nadat iedereen een plekje in het restaurant had gevonden werden de eerste drankjes al snel besteld en kon men genieten van een broodplankje met heerlijke tapenade en kruidenboter.

Pharmaciae Sacrum

Na dit voorgerecht was het tijd om een keuze te maken voor het hoofdgerecht. Er kon gekozen worden uit een beenham kluif, pangasiusfilet en een groentewrap. Een enige tijd later werd het hoofdgerecht opgediend en begon iedereen te smullen van zijn of haar gekozen gerecht. De verschillende gerechten vielen dan ook erg in de smaak. Tijd voor het nagerecht, deze bestond uit een huisgemaakte brownie met een bolletje vanille-ijs en een toefje slagroom. Ook dit gerecht was enorm lekker, de meeste mensen hadden hun bordje al snel leeggegeten. In tegenstelling tot de verliezer van de beruchte a-relaxte scissor, zij mocht namelijk alleen haar pinken gebruiken bij het opeten van haar nagerecht.

22

Na al dit eten was het tijd om te genieten van een stel drankjes. Voor een aantal mensen eindigden deze avond dan ook in de stad. Al met al was het een erg leuke avond met heerlijk eten en vooral enorm veel gezelligheid. Bestuur bedankt voor deze mooie avond!

Nieuwe commissie

Foliolum | December 2017

Goeindag eem,

Hoi allemaal,

Ja je ziet het goed, we beginnen dit stukje met een Twentse groet, omdat onze commissie overspoeld wordt door 3 Tukkers. Graag willen we ons aan jullie voorstellen; Luke is onze praeses, door Sharon de losgeslagen homo genoemd. Luke’s gracht ligt vol met water, hier heeft hij zelf aan meegewerkt door de vele plaspauzes die hij nodig heeft op de maandagavond.

Het Schuitendiep staat daarom ook wel beter bekend als Luke’s pisgracht.

Imke is onze ab-actis, deze Denekampse groentevrouw is erg goed in het groentespel. Ze is nog steeds op zoek naar haar broccoli op het witte paard, maar misschien is een courgette wel veel meer waard. Hessel hosselt ons geld wel naar binnen dit jaar als quaestor! Met wekelijks een weetje over Urk door Myrthe leren we het thuisthuis van onze nep ‘Urker’ kennen. Sharon is onze assessor I en kan niks met twee handjes vasthouden, omdat ze altijd één hand nodig heeft om voor haar mond te houden tijdens het lachen. Ook aanbidt onze Sharon de Griekse Goden. Myrthe is onze oppertukker maar ook onze assessor II, ze is een grote flapuit en al haar opmerkingen slaan terug op seks. Ook zorgt ze ervoor dat we niet verhongeren op de maandagavond, met haar lekkere kookkunsten. We gaan een paar mooie activiteiten neerzetten en we zien jullie daar!

Wij zijn tsJAKka en organiseren aan het einde van dit jaar het JaarAfsluitingsKamp! Met z’n vijven organiseren wij dit kamp. Onze praeses is Lotte (Marjon Gersien) Hulskotte (bezet). Onze ab-actis is Anniek (Annie Mia) Middeldorp (bezet) en onze quaestor is Ruud (Kees Theo) Van Stapel (bezet).

Daarnaast is onze assessor I Liene (Gelske Lobke) Jager (bezet) en assessor II is Jelle (Gerard) Platvoet (bezet). Een weekend vol feesten, gezelligheid, bier, braken en nog meer drank wordt helaas niet vaak georganiseerd bij P.S. en daarom zorgen wij ervoor dat dit wel 1x vaker wordt gedaan. Helaas maar 1x, maar wel een onvergetelijk weekend die je voor je hele leven zal herinneren. Je zal vast denken, allemaal bezet wat een degelijk kamp, maar Ruud heeft zijn tijger kanten ook gehad als paaldanseres. Lotte is nog maar voor drie maandjes bezet, alle proemn in n drek. Daarnaast kijken Liene en Jelle hun ogen uit bij deze knappen koppen bij P.S. en Anniek tja, die weet ‘t allemaal niet. Bij dit kamp organiseren wij ook nog een fantastische buitendag wat wij natuurlijk nog niet bekend gaan maken.

Vorig jaar was de JAK zo’n succes met heeeel veel aanmeldingen en gezelligheid en wij hopen ook dat wij hiervoor weer kunnen zorgen!

Sur Sacra Sacrum (op Myrthe’s manier)

TOEDELS tsJAKka

23

Pharmaciae Sacrum

SSS JAK

Foliolum | December 2017

Nieuwe commissie

MMC

LOS

Pharmaciae Sacrum

Hoi allemaal,

Beste Farmaceuten,

Robin, Robzz, de Robster, praeses, wat moeten we zonder haar. Twee jaar geleden kwam ze vanuit het oosten voor onze mooie studie naar het noorden. In het weekend voetbalt ze, doordeweeks doet ze haar farma-dingen en zuipt ze een paar litertjes weg bij Villa Volonté. Lemke is de ab-actis. Ze werkt netjes, haalde haar P zonder moeite en weet dat ze nu moet drinken zo lang het nog kan; vóór de helse practica van het tweede jaar beginnen. Ze komt uit Tynaarlo, en via het Maartenscollege kende ze Wynand al: de quaestor. Onze meters hoge wandelende Wikipedia. Wynand, soms anders dan anderen, is altijd zichzelf. En dat wordt gewaardeerd. Gabriella is de eerste assessor. Ze komt lief en onschuldig over, maar stiekem is deze chick “one of the guys”.

Voor een lekker potje gamen of een filmpje pakken moet je haar hebben. Wies van Bakel, uit Brabant, de zangerige stem. Deze chick kom je regelmatig tegen op een zomers festivalletje. Daarentegen is ze ook actief te vinden in de CMB. Ze houdt van een glaasje wijn, tot nu toe is ze er dan ook iedere week in ‘t Vaatje bij geweest. Net als Haijo, de laatste in de rij die we MMC noemen. Bescheidenheid siert de mens, dat is sowieso van toepassing. Verder begint Haijo zelf al over het oefenen van een adt’je trekken omdat dat nog niet snel genoeg ging, aldus hemzelf.

Dit alles belooft een mooi jaar te worden.

De los commissie, jetzt geht’s LOS, gevormd door: Henriette, Marlieke, Jan, Sophie en Bram. Omdat jullie ons nog niet zo goed kennen, hebben wij een aantal interessante feitjes opgesomd.

Liefs de MMC

Wist u dat…..…..?

- Henriette borrelnootjes eet met een wel

heel bijzonder voorwerp?

- Marlieke een asociale pesto verslaving

heeft?

- Jan slaapt met Aggie tricoloris?

- Sophie makkelijk een hele bak Ben&Jerry’s

in haar eentje kan opeten en dan het

liefst Cherry Garcia?

- Bram liever zonder fiets door het leven

gaat?

- Wij drie activiteiten organiseren,namelijk:

de sportavond, de rijwielprestatietocht

en de liefdadigheidsactiviteit?

- Deze commissie totaal niet sportief is?

- Deze commissie gezamenlijk maar liefst

402 kg weegt?

- Dat duursport en fitness bij slechte

voeding schadelijk kunnen zijn?

- Wij daarom het zekere voor het onzekere

nemen?

- Wij wel ontzettend veel zin hebben in het

komende jaar?

- Bier niet de oorzaak is van een bierbuik?

- Jan en Bram hier heel blij mee zijn?

- Een biertje of wijntje op z’n tijd heel

gezond kan zijn?

- Wij dit gezondheidsvoorschrift heel

serieus nemen?

- Wij hopen jullie allemaal op onze

activiteiten te mogen ontmoeten?

Liefs, jetzt geht’s LOS

24

Eten met ...

Foliolum | December 2017

de Almanak

Door: Marlyn Leferink Op Reinink

Aangezien er bij de Almanak een aantal geen kamer hadden of de kamer niet groot genoeg was voor twee commissies, werd er besloten om te mixen in het huis van Martijn. Aan ons was het de taak om te zorgen voor de drank en aangezien het in het huis was van onze commissie genoot, was dit de uitgelezen kans om goede voorbereidingen te treffen. Bij binnenkomst vond de Almanak gelijk een grote ice op de trap. Thirsa liep als eerste de deur door, maar na het zien van de ice besloot ze om Bjorn voor te laten gaan. Zo aardig en loyaal hij was voor zijn commissie, trok hij de ice zonder problemen leeg.

De Almanak ging voor ons koken, maar zo makkelijk was dit nog niet (alle allergiën plus een vegetariër waren aanwezig). Toch slaagde de Almanak erin om iets op tafel te zetten wat voldeed aan al deze dieet wensen, namelijk taco’s. Wij als commissie hadden verwacht dat deze taco’s warm gemaakt zouden worden, daarom hadden we vooraf al een ice verstopt in de oven, maar helaas besloot de Almanak ervoor om de taco’s koud te serveren. Overigens heeft iedereen wel gesmuld van de koude taco’s.

Na het eten, waarbij al een aantal biertjes werden genuttigd, begonnen we met ons commissiespel “Jenga”. Aangezien beide praesides afwezig waren,

besloten we de teams anders in te delen dan normaal. Dit maakte het spel echter niet minder leuk. Tussendoor moest Bjorn naar de wc en hier trof hij toch weer een leuke verrassing aan, namelijk nog een ice. Ook deze trok hij zonder klagen en moeite in één keer leeg. Charlotte en Floris pakten de steentjes met speler 1 en 2, dit betekende dat de hele groep een opdracht mocht verzinnen voor dit tweetal. De opdracht werd in eerste instantie achterstevoren de trap oplopen. Dit bleek echter nog wel een moeilijke opgave, zeker met de genuttigde drankjes. We maakten het iets makkelijker voor ze: ze moesten elkaar omhoog helpen als een kruiwagen.

Hierbij werden de armspieren op de proef gesteld op de steile trap, maar beiden zijn erin geslaagd om omhoog te komen.

Toch bleven we nog met een probleem zitten, want die ice in de oven ging niemand meer vinden.

Door middel van gebarentaal tussen sommigen binnen onze commissie is het Martijn gelukt om onopgemerkt de ice uit de oven te halen en nog een keer op de wc te zetten. En jawel je kunt wel raden wie er daarna naar de wc moest, het was weer Bjorn.

Dit leverde hilarische taferelen op. Aan het eind van de avond werd besloten om naar ‘t Vaatje te gaan, waar de avond werd afgesloten. Toch viel het de volgende dag voor meerdere mensen binnen beide commissies zwaar, opstaan was moeilijk, maar dit was het de pret van de leuke avond helemaal waard.

25

Pharmaciae Sacrum

Het tentamen zat er weer op en na een weekend zonder leren was het tijd om te mixen met de Almanakcommissie. Dit werd een praeses-loze mix.

Dit mocht de pret niet drukken, want het beloofde een zeer leuke avond te gaan worden.

Foliolum | December 2017

Eten met ... de DIES

Door: Hannah Berndt

Pharmaciae Sacrum

Op maandag 2 oktober schoven wij als commissie aan bij de Diescommissie. Of eigenlijk schoven we bij elkaar aan, aangezien onze Martijn en hun Joost in hetzelfde huis wonen. Handig! De Diescommissie had heerlijk voor ons gekookt, wraps! Soms hangt er een ongemakkelijke sfeer van “wie pakt er eerst”, maar dit was absoluut niet het geval bij de Diescommissie. Niet zeiken, gewoon met je bordje naar de keuken en opscheppen. Geen gedoe, heel fijn vonden we dat. Er werd zelfs voor ons gelopen en opgeschept. Er was genoeg voor iedereen, zelfs voor Frank die een wrap-vulling voor drie wraps in één tortilla wist te proppen.

Wat een fantastisch pittige commissie is de Diescommissie. Het was geen moment stil en daardoor zat de sfeer er al snel goed in. Na het eten beloonden Frank en Niels elkaar met een applausje voor hun harde werk, omdat verder toch niemand dat deed.

Het commissiespel kwam op tafel, onze Jengadranktoren! De teams werden ingedeeld op assessoraat en functies. Er was bier, wodka en Crystal Clear (?); dus de glazen waren goed gevuld. In de eerste ronde kreeg Annabel de titel snake-eyes, moest Lisette een geheim vertellen en werd de regel ingesteld dat je alleen maar met je linkerhand blokjes uit de toren mocht pakken. Omdat we er allemaal nog een beetje in moesten komen, duurde de ronde niet lang: Joost gooide hem om, waarna zijn team een adt mocht trekken.

Tijdens de tweede ronde was het aan Frank en Martijn om een geheim of sterk verhaal te vertellen en trokken Laura en Charlotte beide een blokje met

26

“speler 1” en “speler 2”, waarna zij de opdracht kregen om een grandioos praeses-dansje te verzinnen.

Met veel gespring en letter-gebaren kwam daar een cheerleader-achtig schouwspel van terecht.

De ronde duurde bijzonder lang, maar uiteindelijk was het toch Floris die met zijn “nonchalante polstechniek” (niet twijfelen, gewoon pakken!) de toren omgooide. Het assessoraat van de Redactie mocht daardoor een biertje adten, wat alleen bij Marlyn in één keer goed ging. Omdat met de inhoud van het flesje van Martijn en Floris nog een bierdopje met bier te vullen was, werd de adt fout gerekend en mochten ze de ad herhalen en zichzelf opnieuw bewijzen.

Omdat we al hard op weg waren met escaleren, maakten wij als commissie de laatste verstandige beslissing van die avond: een foto maken vóórdat we daar allemaal te incapabel voor zouden zijn. We besloten dat buiten in de aanhanger van de buurman dé perfecte plek voor die foto zou zijn. Niels denderde enthousiast als eerste de trap af, waar hij tot zijn spijt op de onderste trede een grote fles ice vond. De ice werd vervolgens in eerste instantie als camerahouder gebruikt voor onze groepsfoto in de aanhanger.

Toen de buurman sceptisch naar buiten kwam en wij genoeg foto’s hadden gemaakt, besloten we ons snel weer veilig naar binnen te verplaatsen. Daar trok Niels in volle glorie zijn ice ( “P.S. is mooi!”) en zetten wij onze avond voort. We hadden wel genoeg van Jenga, dus gingen we over op andere spelletjes.

Geëindigd in ‘t Vaatje, hebben we een geweldig leuke avond gehad met de Diescommissie.

Foliolum | December 2017

Column Assessoraat Ik kan het zelf haast niet geloven. Ongeveer anderhalf jaar geleden, nog niks wetend van het studentenleven en nu al hier, compleet geïntegreerd binnen P.S. een column aan het schrijven. In die zomer voor mijn eerste jaar nog bijna mijn leven vergooid aan een studie Tandheelkunde of Bewegingswetenschappen.

Maar toch heb ik het licht gezien en mij ingeschreven voor de studie Farmacie. Na een paar gezellige avonden met mijn huisgenoten in mijn studentenhuis waar ik het erg naar mijn zin heb, was het eindelijk tijd voor mijn eerste echte grote Groningse activiteit, “De KEI-week”. Ik had het geweldige geluk dat ik een kei-groep had met alleen maar eerstejaars farmacie studenten. Ik begrijp nog steeds niet hoe dit mogelijk is, maar wat ik wel weet is dat het de perfecte keigroep was. Later heb ik ook met een deel van deze mensen de EJC gevormd op het EIK-kamp. Verder heb ik ook nog meegedaan aan de blikperiode bij G.S.R. Aegir. Hier had ik het ook naar mijn zin en heb ik genoten van goede feesten. Toen ze me echter vroegen om een contributie van 400 euro te betalen kreeg ik toch mijn twijfels, plus dat ik het al druk genoeg had. Ik ben in mijn eerste jaar namelijk ook aangenomen als tapper bij “Villa Volonté” waar ik het nog altijd erg naar mijn zin kan hebben. Als verdere opvulling van mijn tijd chill ik wat met vrienden van mijn thuisthuis Almelo die zich ook naar het hoge noorden hebben begeven voor studie. Ohja.. en ook een beetje studeren natuurlijk. Met andere woorden, een geweldige start van het studentenleven.

Het eerste jaar leek prima te gaan. Rustig mijn punten binnen halen. Vaker door een hertentamen, maar het ging nog altijd goed. Ik keek er naar uit om deze trend rustig voort te zetten totdat opeens mijn planning ruw werd verstoord met één vraag die ik me voor de rest van mijn leven zal blijven herinneren. De vraag of ik assessor II van het 136e bestuur wilde worden. Voor mij stonden Keri, Lilly, Dennis en Melanie verlicht door een groot aantal waxinelichtjes die samen het getal 136 vormden.

Op dat moment kende ik hen nog niet goed, maar daar kwam snel verandering in. Hoewel ik zwaar overdonderd werd door deze vraag, had ik niet heel lang nodig voordat ik mijn keus had gemaakt. Ik wist eerlijk gezegd totaal niet waar ik aan begon, maar dat ik een goede keuze heb gemaakt is helemaal duidelijk. Voordat ik bestuur was geworden kon ik me niet voorstellen waar ik de hele dag mee bezig zou zijn op het hok. Zelfs nog niet met de uitstekende begeleiding van mijn voorganger Ruud Stapel. Maar nu we al enige tijd bezig zijn weet je pas echt hoe een bestuursjaar gaat. Het blijven toch veel verschillende uiteenlopende dingen waar je mee bezig moet in de gezellige drukte op het hok. Maar het belangrijkste blijft toch de representatie. Met vijf mensen overal aanwezig zijn en als aanspreekpunt en sfeermaker functioneren bekent veel voor de verbondenheid binnen de vereniging. Dit blijft ook zeker de leukste taak en had het met niemand liever willen doen dan Keri, Lilly, Dennis en Melanie.

Pharmaciae Sacrum

Geachte lezers, mijn naam is Cees Boone en als assessor II van het bestuur heb ik het voorrecht gekregen om een column te schrijven voor in het Foliolum.

27

Foliolum | December 2017

Pharmaciae Sacrum 28

Puzzel

Foliolum | December 2017

Activiteitenagenda December 12 STOF-overleg, Pharmalead Workshop Januari 9 P.S.-borrel 10 Meet Fagron Event 16 EJC-feest 17 Ouderejaarssymposium 23 Algemene Ledenvergadering Februari 6 STOF-overleg, P.S.-borrel 7 Dies-symposium 8 Culturele avond 10 Buitendag, Galadiner, Galabal 13 Commissie Informatie Avond 15 FaMe-avond 28 Eerstejaarssymposium

Colofon

Redactie Charlotte Sikking Hannah Berndt Jasper Claessen Martijn Hagedoorn Floris Hofman Marlyn Leferink op Reinink

Maart 1 LOS Sportactiviteit 6 P.S.-borrel 7 Biercantus 15 Carrièredag 20 EJC-feest 23 Ouderdag 27 Algemene Ledenvergadering

Ab-actiaat Hannah Berndt Mauritsdwarsstraat 21 9724 BN Groningen Tel.: 06-13990355 redactie@psgroningen.nl Drukkerij Perfect Book Oplage 1150 stuks Copyright 2017 Redactiecommissie Foliolum ‘Koffietijd’ der G.F.S.V. “Pharmaciae Sacrum”. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van schrift, druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de auteurs.

Gebruikt bronnenmateriaal is op te vragen bij de Redactiecommissie.

29

BENU KRACHT VAN 8!

Bij BENU Apotheek staat u centraal. Wij staan voor optimale service en kwaliteit, geven u graag advies en begeleiden u bij het verstrekken van medicijnen. Dat vatten we samen in de Kracht van 8.

1

3

WE STAAN KLAAR VOOR UW GEZONDHEIDSVRAGEN

UW PERSOONLIJKE GEGEVENS BIJ ONS IN VERTROUWDE HANDEN

2 DESKUNDIGE VEILIGHEIDSCHECK VAN UW MEDICIJNGEBRUIK

5 ONZE ZORG IS ALTIJD MAATWERK

4

6 DAG EN NACHT BEREIKBAAR VIA APOTHEEK, DIENSTREGELING EN ONLINE

HERHAALSERVICE VOOR UW MEDICIJNEN

7 UW MENING TELT

8 SERVICE MET EEN GLIMLACH

www.benuapotheek.nl