cultureel-erfgoedbeleidsplan 2021-2026

pagina 1

1. WAARDEN................................................................................................................4 2. OMGEVINGSANALYSE...............................................................................................6 2.1

ERFGOEDVELD.......................................................................................................................................... 6

2.2 NODEN....................................................................................................................................................... 7 2.3

SWOT......................................................................................................................................................... 8

3.

MISSIE EN VISIE...................................................................................................... 9

4. DOELSTELLINGEN.................................................................................................. 11 SD - 1 COLLECTIEBEHERENDE ORGANISATIES VINDEN EEN ACTUELE PLEK IN EEN VERNIEUWD EN VERTAKT LANDSCHAP............................................................................................................................ 12 OD - 1.1

Professionele collectiebeherende organisaties versterken in het vinden van een nieuwe positie................................................................ 12

OD - 1.2

Niet-professionele musea coachen.............................................................................................................................................................................. 14

OD - 1.3

Erfgoedorganisaties sluiten aan in een bredere culturele dynamiek en discussie............................................................................................ 15

SD - 2 ZUID-WEST-VLAANDEREN ZET DE INGEZETTE INHAALBEWEGING VERDER ROND HET ROEREND ERFGOED IN LOKALE INSTELLINGEN EN DAARBUITEN....................................................................... 16 OD - 2.1

Lokale kerkgemeenschappen begeleiden in de zorg voor hun religieus erfgoed............................................................................................. 16

OD - 2.2

Niet-erfgoedorganisaties ondersteunen in het bewaren en borgen van lokaal verankerd erfgoed............................................................ 18

OD - 2.3

Lokale erfgoedvrijwilligers en -werkers versterken in hun erfgoedcompetenties............................................................................................. 20

OD - 2.4

Met collectiebeheerders sleutelen aan de balans tussen collectiewaarde en beschikbare professionele depotruimte.......................... 21

OD - 2.5

Lokaal erfgoed digitaal beschikbaar maken............................................................................................................................................................. 22

SD - 3 ERFGOEDPUBLIEKSWERKING VERBINDT GEMEENSCHAPPEN, JONGEREN EN ORGANISATIES....... 24 OD - 3.1

Brede, zichtbare projecten initiëren vanuit een erfgoedbasis................................................................................................................................ 24

OD - 3.2

Jongeren en jong talent betrekken als erfgoedlaboranten.................................................................................................................................... 26

OD - 3.3

Promoten van Erfgoeddag voor gekende en nieuwe organisaties....................................................................................................................... 27

OD - 3.4

Innovatie en samenwerking stimuleren via subsidies en coproductie................................................................................................................ 28

SD - 4 ZUIDWEST IS EEN ACTUELE EN VERBONDEN, OPEN ORGANISATIE.................................................... 30 OD - 4.1

Activeren en stimuleren van een actueel regionaal netwerk................................................................................................................................. 30

OD - 4.2

Genereus kennis delen en ontwikkelen binnen en buiten zuidwest..................................................................................................................... 31

OD - 4.3

Aanknopen en verknopen in bredere samenwerkingen......................................................................................................................................... 32

OD - 4.4

Evalueren en bijsturen van de professionele organisatie........................................................................................................................................ 33

OD - 4.5

Delen en verbreden van financiële verantwoordelijkheden.................................................................................................................................. 34 pagina 2

pagina 3

1. WAARDEN Als basis voor haar missie, visie en doelstellingen formuleert erfgoed zuidwest volgende waarden die centraal staan in wie we zijn als organisatie.

-

Kwaliteitsvol: we gaan voor “af”, waardevol en intrigerend. Stap voor stap bouwen we aan eindproducten. Dat gaat soms traag, soms snel.

-

Jong: we zijn nieuwsgierig, hebben steeds zin in nieuwe werkvormen, stellen onbezonnen vragen en zijn een tikkeltje ambitieus. We werken. In het doen groeien praktijken, methodieken en visie. We durven experimenteren en falen.

-

Samen - of beter geformuleerd - nooit alleen: We zijn steeds op zoek naar werkvormen en samenwerkingen waar we samen-zitten. Dat mag je heel letterlijk nemen. In ontmoeting groeit creativiteit en coproductie. We tackelen projecten als team en partner en zoeken steeds nabijheid en verankering in de streek.

-

Genereus: we zeggen doorgaans geen neen. We delen actief kennis en ontwikkelen kennis breed doorheen het team.

Info en kennis zijn van nature open.

-

Hack the manual: We zijn leergierig, we zoeken en ontwikkelen methodieken. Maar soms durven we er een loopje mee nemen. We maken pragmatische vertaalslagen voor onze doelgroepen. Tussen quick and dirty en state of the art zoeken we de passende middenweg.

-

In transitie: de maatschappij verandert in grote en kleine stappen, ze is allesbehalve stabiel. Dat was ze nooit. We geloven in erfgoed als veranderlijk, vergankelijk en daardoor inspirerend. We zien erfgoed als spreekbuis, gespreksstof en steeds actueel. Tegelijk gaan we uit van een continue ontwikkeling van onze aanpak, methodieken en het veld. pagina 4

pagina 5

2. ERFGOEDVELD 2.1.

Beschrijving van het cultureel-veld Zuid-West-Vlaanderen kent een rijk erfgoedveld. Sinds 2015 wordt een overzicht geboden op een online erfgoedkaart op erfgoedzuidwest.be.

De regio telt 125 erfgoedactoren. Deze organisaties en gemeenschappen beschouwen erfgoedwerking als één van hun kerntaken. 42 van deze actoren beheren ook zelf actief een collectie, 43 vormen de gemeenschap achter een immaterieel erfgoedpraktijk. Verschillende benoemen de regio als hun werkingsgebied of werken al structureel en projectmatig samen met andere actoren in de regio. Het belang van het erfgoed varieert van uiterst persoonlijk, zeer lokaal tot landelijk en zelfs internationaal (bv. Schone Kunsten, Stijn Streuvels, theaterdecors Kortrijk, Esperantofonds). Diverse collecties en tradities hebben een regionale reikwijdte.

Het erfgoedveld in de regio wordt gekenmerkt door een kern van (semi-)professionele spelers. Binnen deze actoren vinden we 6 gemeentelijke musea: Peter Benoitmuseum, Texture, Kortrijk 1302, ‘t Schippershof, HIPPO.WAR en Het Nationaal Tabaksmuseum, waarvan Texture ingedeeld is in het regionaal niveau. Kortrijk 1302 heeft een erkenning. In de regio zijn er 8 lokale archiefdiensten met culturele collecties, waarvan het stadsarchief Waregem een erkend cultureel archief is.

Stichting De Bethune beheert als private stichting de archief- en bibliotheekcollectie van de familie de Bethune, het atelier José Vermeersch de nalatenschap van de kunstenaar. De regio telt daarnaast een afdeling van het Algemeen Rijksarchief en Trezoor vormt sinds 2018 het regionaal erfgoeddepot. Het Lijsternest in Ingooigem, een voormalige instelling van de provincie West-Vlaanderen, zet zijn werking verder onder de vleugels van het Letterenhuis.

De zowat 60 vrijwillige erfgoedorganisaties zijn niet onder één noemer te vatten. Ze focussen op lokaal en regionaal erfgoed, op erfgoedstudie en erfgoedzorg. Opvallend zijn de vele verenigingen met focus op heemkunde, lokale en regionale geschiedenis (23) en de vrijwillige musea in de regio. Van luchtvaart in Wevelgem tot archeologie in Avelgem en René De Clercq in Deerlijk.

De 43 in kaart gebrachte immaterieel erfgoedgemeenschappen beheren de 60 nog bestaande reuzen, zetten in op erfgoedbeleving via vinkenzettingen, kantambacht en volksdans of vormen de actieve gemeenschap achter volksfeesten en tradities. De kaart telt – naast de reuzen – 62 immaterieel erfgoedpraktijken, zoals het 150-jaar oude volksspel de Kattenknippeling, het pirobakken en de Sint-Antoniusvieringen. Memorial Day en de Waregem Koerse Feesten kregen een plekje op de Inventaris Vlaanderen Immaterieel Cultureel Erfgoed.

Deze klassieke erfgoedactoren hebben hun plekje naast niet-klassieke erfgoedbewaarders en socio-culturele organisaties met een (bescheiden) erfgoedwerking. Zuid-West-Vlaanderen wordt gekenmerkt door een rijk verenigingsleven met een lange geschiedenis. Muziek-, sport- en jeugdverenigingen bewaren net als vele bedrijven, kerkfabrieken en kloosters collecties. Socio-culturele organisaties zetten projectmatig in op het omringende erfgoed of grijpen erfgoed aan om mensen te verbinden. Van een reus onder de vleugels van maakplek Bolwerk tot theaterhuizen, FMDO en Vormingplus die erfgoed benoemen als middel tot gesprek, persoonlijke verrijking en zingeving.

Erfgoedthema’s zijn zowel streekverbindend als lokaal onderscheidend. Zuid-West-Vlaanderen wordt doorsneden door rivieren, (spoor)wegen, taal- en landsgrenzen. Schrijvers, kunstenaars en componisten hebben er hun oorsprong. Van Peter Benoit, René De Clercq en Stijn Streuvels tot Tiegem als kunstenaarsdorp. Zuid-West-Vlaanderen is een regio van industrie en design. Met de wortels in het vlas groeide er een rijke textielindustrie. Wervik is nog steeds het centrum van de tabaksproductie, in de dorpen overheerst landbouw. Wielerkoersen doorsnijden het landschap en ‘s zomers zijn alle ogen gericht op de meer dan 170-jaar oude Waregemse paardenkoersen. Occasioneel schuifelen deelnemers samen voor vinkenzettingen.

pagina 6

2.2.

Noden Doorheen gesprekken en binnen bevragingen in Zuid-West-Vlaanderen kwamen deze tien noden veelal terug. We herformuleren ze hier op een open en vragende manier.

-

Zichtbaarheid: lokale musea, archieven, actoren zijn vaak beperkt zichtbaar in de lokale samenleving. Hoe breek je hieruit? Hoe hou je jezelf actueel? Hoe kan samenwerking de zichtbaarheid, slagkracht en het zelfvertrouwen van lokale instellingen vergroten?

-

Bereiken van jongeren: terwijl de streek vergrijst, verjongt ze ook. Twintigers komen zich terug vestigen en er is een instroom van nieuwe Belgen. Hebben jongeren in de breedte afgehaakt of kan je als erfgoedorganisatie of -gemeenschap op een intelligente manier met enthousiaste tieners of gefascineerde kleuters net een stap verderzetten?

-

Sociale en culturele diversiteit: zowel vanuit organisaties voor mensen met een migratie-achtergrond, het onderwijs als vanuit het bredere veld groeit de open vraag tot een meer geschakeerd beeld, naar meerstemmigheid en naar zowel persoonlijke, verdiepende als verbindende erfgoedactiviteiten.

-

Beheersbaar en kwaliteitsvol: de grote hoeveelheden waardevol erfgoed in collecties, depots, kerken, enz. stelt ons voor keuzes. Professionalisering maakt elke bewaring bovendien een duidelijke budgetpost. Bij besturen groeit het bewustzijn dat er grondig zal moeten worden nagedacht over wat ze willen bewaren en waar dat kan. Dit vraagt om uitwisseling, visieontwikkeling en het uitwerken van werkbare en flexibele procedures. En waar nog niks gebeurde, is kwaliteitsvolle registratie een eerste stap.

-

Zwerfgoed: tastbare verhalen en praktijken van families, buurten, dorpen, boeren, bedrijven en verenigingen verbinden burgers, maar je vindt het erfgoed niet altijd helder op de kaart. Heel wat roerend erfgoed en tradities van particulieren en private organisaties blijven onder de radar of zijn in de vergetelheid geraakt. Hoe kunnen we deze erfgoedhouders bereiken, sensibiliseren en prikkelen? Hoe kunnen we dit erfgoed in kaart brengen, registreren of borgen?

-

Co-creatie in een sterk netwerk: Zuid-West-Vlaanderen staat bol van culturele organisaties en kent een gezond en divers ecosysteem van niet-professionele en professionele organisaties, cultureel talent en enthousiastelingen die op diverse wijze met erfgoed aan de slag kunnen en willen gaan. Hoe creëren we ruimte voor transversale samenwerkingen en ware kruisbestuiving?

-

Onderzoek: over het algemeen stelt zich in het cultureel-erfgoedveld een schrijnend gebrek aan basisonderzoek, zowel op het vlak van het erfgoed an sich, als op vlak van praktijken en methodes. Bestaand onderzoek is vaak te weinig bekend, onderzoeksgerichte publicaties staan onder druk en ervaringen uit experimenten worden niet altijd met het veld gedeeld.

-

Ontwikkeling van het lokale erfgoedveld: klassieke erfgoedorganisaties staan onder druk. Een meer projectgerichte samenwerking, met een eerder tijdelijk engagement van vrijwilligers is steeds vaker de norm. Ook het belang van nieterfgoed organisaties stijgt en biedt kansen. De overheid wijkt terug, maar de vragen ten aanzien van die overheid in het bewaren, borgen, presenteren en participeren blijven groeien. Musea staan dus ook op een kantelpunt.

-

Verbondenheid: erfgoedactoren vragen naar nauwe contacten waaruit je kan leren, banden smeden en samenwerken. Net zozeer creëert verbondenheid efficiëntie. Op maatschappelijk vlak biedt erfgoed de kans in wijken en gemeenschappen superlokaal, persoonlijk en verbindend te werken, vanuit het subject, met het object als middel.

-

Digitale omslag: hoe versnellen we in het digitaal toegankelijk maken van lokaal erfgoed? Hoe veranderen we onze mindset? Welke big data schuilen in onze collecties die als open data echt bruikbaar worden? Hoewel organisaties sterk inzetten op digitalisering blijft het verhaal er één van competenties en van toeleiding, die zich in laagdrempelige experimentpraktijken moeten ontwikkelen.

pagina 7

2.3.

SWOT-analyse

STERKTES

ZWAKTES

Een erfgoedcel met een herkenbare stijl, smoel en focus

Betrokkenheid erfgoedveld

Werking - - - - -

Sterke focus op professionele basiszorg (depot, registratie, digitalisering, waardering) Frisse formats Daadkrachtige mobiliserende projectwerking, ook voor zwerfgoed (religieus erfgoed, brandweererfgoed) Subsidies voor lokale projecten Projectmatige vrijwilligerswerking

Samenwerking en verbinding - - -

Verbindende kracht Realisatie regionaal erfgoeddepot Trezoor Groeiende samenwerking tussen erfgoedcel, IOED, Texture, Trezoor, Vormingplus

Gedragenheid en vertrouwen beleidsmakers - - -

Gedragenheid bij beleidsmakers cultuur Fysieke locatie dicht bij beleidsmakers, beleidsnetwerk Hoge autonomie in uitvoering projecten

- - -

Projectwerking vooral professioneel gericht Win-win soms onduidelijk voor klassieke verenigingen Structurele participatie van stakeholders en erfgoedgemeenschappen kan sterker

Gedragenheid -

Beperkte zichtbaarheid bij politici die niet rechtstreeks bij de organisatie betrokken zijn

Werking - - -

Beperkte ervaring publiekswerking Eerder trage projectopbouw met soms losse eindjes Diverse keuzes (collectie, digitalisering, depot) kunnen nog sterker ondersteund door visie en beleid

Bredere projectvereniging - - - -

Beperkte linken met zuidwest-werking Weinig acties rond UiTPAS in erfgoedveld (Super)lokale werking Beperkte kracht tot echt (super)lokale projecten

Expertiseopbouw en -verspreiding - -

Stabiel team met gevarieerde profielen Sterke ervaring met professionele basiszorg

KANSEN

BEDREIGINGEN

Diverse en kansrijke regio

Groot en divers werkingsgebied

- - - - - -

Dicht landschap van erfgoedactoren en culturele spelers Kleine en grote thema’s doorheen de streek werken verbindend en onderscheidend Interculturele diversiteit in de streek Grenspositie en interesse tot samenwerking over de grenzen heen Ontwikkelpotentieel door de aanwezigheid van hogescholen, universiteiten, eurometropool, maakindustrie Ambities Kortrijk als Europese hoofdstad

Gedragenheid - -

Toeleiding door lokale besturen richting erfgoedcel Groeiende interesse in erfgoed, ook bij zelforganisaties, het culturele veld en middenveld

Gedeeld museumbeleid -

Vraag naar een nieuwe positie van musea en pleitbezorgers voor een gedeeld museumbeleid

Erfgoedwerking in de diepte - -

Werken op wijkniveau, in samenwerking met o.a. zelforganisaties In de diepte werken als kans voor participatie en verbinding

Middelen -

-

Europese projectmiddelen mogelijk vanuit samenwerkingen van regio-organiaties en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden Subsidies voor transversale projecten

- -

Vele vragen vanuit een werkingsgebied van 13 gemeenten met meer dan 311.000 inwoners Verschil in verwachtingspatroon doorheen de streek tussen grote en kleine gemeenten en organisaties

Vrijwillige erfgoedactoren - -

Sterke kerktoren-mentaliteit bij erfgoed- en culturele actoren Vrijwilligersengagement verandert

Lokale cultuur- en erfgoedwerkers - -

- -

Hoge taaklast lokale medewerkers Basisinfrastructuur onder druk (veroudering verenigingen, pensionering medewerkers, ondersteuning regionale tijdschriften) War on talent en verlies aan lokale expertise Gebrek aan IT-competenties in het culturele veld

Middelen -

Lokale en Vlaamse besparingen

Doelpubliek - -

Strijd om vrijetijdsbelevers en de verarmende middenklasse Dalende interesse jongeren

Werking - - -

Vooral kwantitatieve evaluatie van activiteiten door lokale besturen Gebrek aan onderzoek en onderzoekssamenwerking Gebrek aan afstemming tussen dienstverleners

pagina 8

3. MISSIE EN VISIE 3.1.

Missie Zuidwest gelooft in de verbindende kracht van het diverse erfgoed van onze ondernemende regio. Ze daagt lokale actoren uit om het erfgoed te laten (be)leven.

3.2.

Visie Zuidwest gelooft in de kracht van het Zuid-West-Vlaams erfgoed in zijn vele facetten, zowel in verbindende als onderscheidende thema’s, en als deel van een rijk, dynamische en creatief ondernemend cultureel en maatschappelijk veld. We zijn fier op de mensen en gemeenschappen die dit erfgoed dragen. We geloven in het dynamisch en actueel karakter van cultureel erfgoedobjecten en -praktijken.

We stellen vast dat in het geschakeerde veld van de streek voldoende capaciteit, kruisverbanden en goesting bestaan om hier ten volle op in te zetten. Dit zowel binnen de erfgoedsector als daarbuiten. Erfgoedwerking gaat daarbij in toenemende mate over wij, jij en zij. De focus ligt op het subject, eerder dan het object. Dat creëert actuele kansen in een veranderende streek. Cultureel erfgoed is daarbij allesbehalve ‘louter’ een middel. Het is dynamisch en krijgt opnieuw betekenis.

Tegelijk zien we dat de lokaal uitgesproken ambitie tot sterkere verbinding maar traag inwerkt. Dit deels omdat er nog héél wat belangrijk werk achter de schermen te verzetten is, vooral rond collecties. Een actuele en relevante werking vertrekt uit toegankelijke erfgoedobjecten, -verhalen en -tradities met voldoende kwaliteit, detail en gelaagdheid, en vanuit rijke beschrijvingen. Bovendien zijn ook de werkvormen van organisaties daarbij niet altijd up-to-date.

Op het vlak van collectiegerichte zorg zette de streek al gigantische stappen. Van daaruit kan en moet een zelfvertrouwen groeien, richting nieuwe werkvormen, praktijken, presentatie, participatie en samenwerking. Bovendien zien we heel wat niet-erfgoed actoren (scholen, kunstenorganisaties, wijken, dorpsraden, maakplekken, socio-culturele organisatie, enz.) hierin fascinerende streekvoorbeelden uitbouwen. In de onderlinge verbinding tussen beide evoluties staan bovendien bruggenbouwers klaar. Je vindt ze in het rijke veld van culturele makers, flexibele bedenkers en weerbare wroeters, die samen het ondernemende DNA van de streek vormen.

Zuidwest en haar stakeholders geloven dan ook dat de nieuwe beleidsperiode hierin een kantelpunt kan betekenen. Een kantelpunt waarin creatieve projectmatige samenwerkingen verder gestimuleerd worden tot een volwaardig ecosysteem.

Dat impliceert hard doorwerken. En vooral veel ‘doen’. Vanuit creativiteit, innovatie en jong talent.

Synthese Vanuit de zo typerende nabijheid van actoren, naburige sectoren, publiek, infrastructuur en de diversiteit van grotere en kleine spelers kunnen die ambities groeien en kunnen nieuwe culturele banden gesmeed worden. De erfgoedcel neemt hierin de rol op van aanjager, verbinder, experimentenzoeker, technisch expert, minzame regisseur en in toenemende mate de rol van facilitator die lokale en vooral bovenlokale dynamieken stimuleert via uitwisseling, open werkvormen en concrete samenwerking. Vanuit die visie en positie biedt het beleidsplan voor de periode 2021-2026 een steil pad. De opzet daarbij is ambitieus en spitst zich toe op: - - -

-

de zoektocht van musea naar een vernieuwde positie als cruciale spelers in het lokaal en regionaal erfgoedweefsel (SD1); een kwaliteitsvolle basiskwaliteitszorg, en dit rond religieus erfgoed, zwerfgoed, depotwerking en digitale werking (SD2); het faciliteren van ontmoeting en participatie, zowel in grote projecten, vaste als kleine momenten, en met experiment dat groeit op lokale schaal of in samenwerking met geëngageerde jongeren (SD3); 1. STERKE 2. SPECIFIEKE MUSEA EN ZORGTRAJECTEN een blijvende netwerking, in een sterke en professionele COLLECTIES VOOR KLEINE relatie tot de lokale besturen en het erfgoedveld (SD4).

COLLECTIES samen-werken

samen beleid maken samen experimenteren

functiebreed

7. NETWERK

Ten aanzien van de beleidsperiode 2015-2020 voorziet het beleidsplan in enkele duidelijke nieuwe accenten doorheen de diverse doelstellingen. Deze nieuwe accenten zijn visueel als volgt samen te vatten, met vier accenten, één centrale katalysator en twee ondersteunende lijnen. Je leest ze niet in een één-één vertaling in de doelstellingen, maar het schema geeft in één oogopslag de algemene lijnen en accenten weer, inclusief de vliegwielfunctie die de projecten in OD3.1 opnemen.

erzoeken ond

behouden en borgen

5. VERBINDENDE PROJECTEN cocreator herkennen en verzamelen

presenteren participatie

3. WAARDEVOL EN BEHEERSBAAR aanjagen

4. PARTICIPATIE EN DOELGROEPENWERKING experiment

leeswijzer

3.3.

functes

WERKLIJN rol zuidwest

6. DIGITALE TOOLS

pagina 9

pagina 10

pagina 11

4. DOELSTELLINGEN SD1.

Collectiebeherende organisaties vinden een actuele plek in een vernieuwd en vertakt landschap Een eerste doelstelling ontwikkelt zich rond het lerend netwerk dat tussen lokale musea is gegroeid en van waaruit cruciale vragen rond depotwerking, digitalisering, publiekswerking, (transversale) samenwerking en participatie voortvloeien. Dit vanuit zeer concrete en actuele noden in het veld, waarbij de lokale musea op zoek zijn naar een vernieuwd profiel en nieuwe banden. De concrete beleidsvisies die zij ontwikkelen zijn cruciaal voor aspecten van erfgoedzorg, een vernieuwd collectiebeleid, het publieke aanbod en de netwerking op het lokale en regionale vlak. First things first dus.

OD1.1. Professionele collectiebeherende organisaties versterken in het vinden van een nieuwe positie In één zin In experiment, overleg en analyse sleutelen we samen aan de heldere en actuele positie van musea in de streek.

Context In Zuid-West-Vlaanderen zijn op vandaag zes professionele musea actief, namelijk in Harelbeke (Peter Benoit), Kortrijk (Texture en Kortrijk 1302), Menen (‘t Schippershof ), Waregem (HIPPO.WAR) en Wervik (Nationaal Tabaksmuseum). In de voorbije beleidsperiode sloten bovendien twee musea (Broelmuseum en Jukeboxmuseum) de deuren. In wisselende gradaties hebben deze lokale organisaties al dan niet een sterke collectie, een actieve of eerder passieve publiekskalender en een zeer kleine (min. 0,1 VTE) tot middelgrote ploeg. De werkwijzen zijn op vandaag veelal gericht op gidsbezoeken in een permanente opstelling.

In soms nog grotere mate dan erkende instellingen zijn deze lokale musea in evolutie en stellen zich zeer actuele vragen: - - -

- - -

Hoe bereik ik blijvend inwoners van de stad/gemeente? Welke doelgroep staat daarbij echt centraal?

Wat is de waarde nog van een permanente tentoonstelling als uitgangspunt nu groepsbezoeken verder afnemen? Willen we nog meer op toeristen focussen (bovenlokaal), of eerder lokaal (gemeente) en superlokaal (buurt), participatief en inclusief gaan werken?

Wat betekenen de soms verouderde historische thema’s van mijn museum vandaag nog (bv. 19e eeuwse thema’s als Peter Benoit en tabak)? Hoe bieden de ideeën in Kortrijk rond een museum van de identiteit potentieel tot samenwerking? Kan de thematiek van een ambacht terug nieuw leven worden ingeblazen?

Is het museum nog de juiste locatie? Moeten we de wijk in? Is de bibliotheek een betere plek? Welke kansen bieden een sterkere samenwerking in de buurt, met culturele actoren en verenigingen?

Heb ik de capaciteit, alleen of door samenwerking, om in het bovenlokale veld mee te stappen?

Wat kunnen interessante voorbeelden mij leren? Zoals in Menen waar het museum eerder een actueel stadlabo, geworteld in erfgoedverhalen, werd?

De termen professioneel en museum zijn daarbij mogelijk misleidend. Ze weerspiegelen echter de ambitie van het lokaal bestuur om hedendaags te zijn, ook in het permanent aanbieden van erfgoed aan de burgers en bezoekers. Uitgebouwd als bezoekerscentrum, museum of tentoonstellingsruimte vormen deze kleinschalige musea ijkpunten in de lokale gemeenschap en de bredere streek, als het gaat om cultureel erfgoed. Deze positie zal worden versterkt en aangescherpt.

Keuzes dringen zich op en deze kunnen enkel genomen worden op basis van voldoende analyse, visieontwikkeling en experiment vanuit de ontwikkelde keuzes.

Vanuit een lerend netwerk, gestart in 2019, brengt erfgoed zuidwest samen met FARO de lokale musea samen voor discussie en inspiratie. Er wordt gewerkt aan vernieuwde mission statements en een vernieuwde visie op de instelling, haar stakeholders, doelgroepen en methodieken. Al zijn de doelgroepen en uiteindelijke keuzes van elk van de organisaties verschillend, toch voelen deze instellingen een gelijke nood aan een sterke verbondenheid met hun doelgroep en buurt en een actualisering van hun werkwijze. In gedeelde analyses, inspiraties en het clusteren van externe analyses, liggen directe pagina 12

operationele maar vooral ook inhoudelijke winsten.

Samen met de musea zet erfgoed zuidwest dit lerend netwerk verder om zo te groeien in: - - - - - -

een gedegen, gedragen en brede visievorming door het betrekken van voorbeelden en externe blikken; voldoende experiment (zie ook regioprojecten en betrekken van jongeren); een geactualiseerde werking inclusief collectiebeleid, gesteund door de regionale depotwerking; nieuwe (publieks)projecten door regionale samenwerking; het verder verknopen van organisaties in bredere culturele dynamieken van transversaliteit en co-creatie (zie ook cultuurnota zuidwest); het samenbrengen van collecties tot heldere collectieprofielen en een gedeeld potentieel voor de acties (versneld door de regionale depotwerking).

Verbonden noden zichtbaarheid – verbondenheid – ontwikkeling lokale veld – waardevol en beheersbaar – diversiteit Acties en resultaten timing Faciliteren van een lerend netwerk tussen lokale musea Betrekken van good practices en sprekers in analyse, inspiratie of als meter/peter (bv. Yper Museum) Ondersteunen van musea in 360 graden-analyse en visievorming Uitwerken resultaten in inspiratiebundel en delen in de bredere sector en met het niet-professionele veld (zie OD 1.2)

2021-2026 2021-2023 2021 2022

Ondersteunen van collectiebeleid en de mogelijke uitbouw van collectiesamenwerking, heldere collectieprofielen en eventuele waarderingen

2022-…

Incorporeren van musea in de acties in het kader van OD - 3.1 als partner in experiment en pied-à-terre Ondersteunen van gezamenlijke proeftuinprojecten van musea die groeien uit lokale ideeën Uitgroeien van het netwerk tot een open museumraad Stimuleren van onderzoek via stage-opdrachten en thesisonderwerpenlijst Onderhouden van een regionale thema- en expokalender

2023 & 2025 2021-2026 2023-…

2021-2026 2021-2026

Methodiek - - - - -

Samenwerking met musea in het netwerk Eventuele stage- en thesisopdrachten Kennisdeling en -ontwikkeling (lerend netwerk, inspiratietrips, inspiratiereeks, erfgoedcafé, regionale evenementen- en projectenkalender, inspiratiebundel met ervaringen) Visievorming (mission statements, collectieprofielen) Publiekswerking en participatie (tijdelijke expo’s)

Partners Actieve en bevestigde partnerschappen: Nationaal Tabaksmuseum, ’t Schippershof Menen, Musea stad Kortrijk, Peter Benoit Museum Harelbeke, HIPPO.WAR Waregem, FARO, Yper Museum, vrijetijdscoördinatoren, culturele actoren uit het zuidwest netwerk, lokale stadsdiensten, Trezoor

Uit te breiden met: Toerisme Leiestreek, jongeren, HOWEST opleiding Toerisme, Vormingplus MZW, Noord-Franse partners, leerkrachten, traditiedragers, ondernemers, lokale erfgoedgemeenschappen

pagina 13

OD1.2. Niet-professionele musea coachen In één zin Vanuit concrete vragen en ervaringen zoeken we naar een passende en nieuwe toekomst voor mini-musea.

Context De hierboven geschetste evoluties, vragen en kansen voor professionele actoren gelden natuurlijk ook voor niet-professionele musea.

Welk profiel meten zij zich aan?

De regio is rijk aan vrijwillige collectiebeherende organisaties.

Deze organisaties en erfgoedkringen in de klassieke vorm worden doorgaans steeds kleiner. Beheerders worden ouder, opvolging is niet altijd verzekerd. In het geval van een aantal lokale vrijwillige musea is de bezieler de 80 ver voorbij. In een aantal andere gevallen is recent tot een sluiting overgegaan (Landbouwmuseum Bissegem, Hoevemuseum Moorsele, Bakkerijmuseum Marke, Slagersmuseum Gijzelbrechtegem, Deerlijk). Zowel voor de worst case scenario’s, als voor de piste waarbij verenigingen en vrijwilligersgroepen vanuit de collectie zoeken naar een nieuwe profilering wil de erfgoedcel begeleiden. We bieden daarbij steeds op vraag - advies in collectieregistratie, -afstemming en -waardering en geven inspiratie voor een vernieuwde werking. De focus van verschillende musea op ambachten en technieken biedt daarbij zeker kansen.

Verbonden noden ontwikkeling lokale veld – zichtbaarheid – waardevol en beheersbaar Acties en resultaten Deelname aan museumraden Samenbrengen van niet-professionelen in gesprekstafels Ontwikkelen van begeleidingstrajecten vanuit de gesprekstafels en de ervaringen in OD - 1.1 Aanbieden van labofunctie met jongeren Advisering en ondersteuning bij herbestemming Mogelijkheden verkennen tot integrale trajecten van registratie, waardering en herbestemming voor collecties die geen nieuwe eigenaar vinden Deelname project molentradities van de West-Vlaamse erfgoedcellen waaruit aan de onthaal-skills van molenaars wordt gewerkt Afstemmen dienstverlening, samenwerking en kennisuitwisseling met landelijke trajecten van FARO en Histories

timing 2021-2026 2022-2023 2022-2025 PM Op vraag Op vraag 2021-2022 2021-2026

Methodiek - -

Eventuele stage- en thesisopdrachten Kennisdeling en ontwikkeling (lerend netwerk, inspiratietrips, inspiratiereeks, erfgoedcafé, regionale evenementen- en projectenkalender, inspiratiebundel met ervaringen)

pagina 14

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen: FAS expo, Regionaal Archeologisch Museum aan de Schelde, René Declercqgenootschap, Nationaal Tabaksmuseum, ’t Schippershof Menen, Musea stad Kortrijk, Peter Benoit Museum Harelbeke, HIPPO.WAR Waregem, FARO, YpresMuseum, vrijetijdscoördinatoren, culturele actoren uit het zuidwest netwerk, lokale stadsdiensten, West-Vlaamse erfgoedcellen, Provincie West-Vlaanderen

Uit te breiden met: lokale musea, Toerisme Leiestreek, jongeren, HOWEST-opleiding Toerisme, Vormingplus MZW, Noord-Franse partners, leerkrachten, traditiedragers, ondernemers, lokale erfgoedgemeenschappen

OD1.3. Erfgoedorganisaties sluiten aan in een bredere culturele dynamiek en discussie In één zin De erfgoedsector sluit aan in een bredere ontwikkeling en discussie rond het rijke en geschakeerde culturele veld in ZuidWest-Vlaanderen.

Context In Zuid-West-Vlaanderen ontspint zich in de komende jaren een bredere discussie over de rol, waarde en fysieke positie van cultuur. De vele transversale banden die in de streek nog verder kunnen groeien – binnen en buiten de culturele sector – worden onderzocht. Er ontstaan kansen richting derde plekken, wijkwerking, tijdelijke of permanente reconversie/herbestemmingslocaties, de inrichting van het publieke domein, of ook richting een nieuwe bibliotheek en een nieuw museum in de centrumstad Kortrijk. Zuidwest zet hier vanuit haar cultuurnota1 specifiek op in, en dit in het kader van het decreet bovenlokale cultuurwerking. De focus ligt onder andere op mentale, digitale en fysieke ruimte voor cultuur. De mentale ruimte impliceert daarbij ook een intensere overlegcultuur. Hiertoe organiseren we ateliers zuidwest als ontmoetingsplek voor cultuurmakers en creëren we ruimte voor inspiratie, debat en projectideeën. Ook voor erfgoedorganisaties biedt dit kansen tot good practices, de ontwikkeling van extra muros activiteiten of zelfs een nieuwe uitvalsbasis. Belangrijke inhoudelijke, evenementiële en beleidsmatige kapstokken kunnen een bijzondere dynamiek genereren, denk maar aan de kandidatuur van de Stad Kortrijk als Europese Culturele hoofdstad.

Verbonden noden zichtbaarheid – verbinding – co-creatie Acties en resultaten Stimuleren van deelname aan discussiemomenten rond het project Kortrijk Culturele Hoofdstad Opvolgen vanuit het lerend netwerk musea en de erfgoedlunch van dynamieken en samenbrengen met het inspirerend netwerk van vrijetijdscoördinatoren (zie cultuurnota) Detecteren van kansen vanuit de bovenlokale cultuurwerking en actief verbinden van actoren en initiatieven (zie cultuurnota) Breder debat faciliteren via de organisatie van de ateliers zuidwest waarin co-creatie en transversale samenwerking wordt verkend en vormgegeven (zie ook OD4.1) Opvolgen van ontwikkelingen in het museale veld Stimuli bieden voor het intenser gebruiken van UiTPAS zuidwest

timing 2021-2023 2021-2023 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026

Methodiek -

Kennisdeling en ontwikkeling (debat, gesprek, atelier zuidwest, deelname studiedagen)

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen: Uit te breiden met: lokale besturen, Stad Kortrijk, FARO, IOED, Leiedal (project Noord-Franse partners, Eurometropool Rijsel-Kortrijk-Doornik, ICOM TRIPOD-II), bovenlokale cultuurwerking van zuidwest, kunstenplatform Kortrijk, lerend netwerk musea, inspirerend netwerk vrijetijdscoördinatoren

1

Digitaal beschikbaar via https://issuu.com/projectverenigingzuidwest pagina 15

SD2.

Zuid-West-Vlaanderen zet de ingezette inhaalbeweging verder rond het roerend erfgoed in lokale instellingen en daarbuiten Erfgoed zuidwest continueert haar acties uit de voorbije beleidsperiode en blijft sterk inzetten op de basiskwaliteit, registratie, depotsituatie en waardering van erfgoedcollecties. In deze tweede beleidsperiode staan verbreding en verdieping centraal. Opnieuw is locatiewerk, infrastructuur en afstemming daarbij zeer belangrijk. Extra subsidieprojecten moeten ook bijkomende versnellingen en accenten leggen, al vallen deze buiten de context van dit plan. Met het voltooien van deze eerste beweging wil erfgoed zuidwest erfgoedorganisaties een goede basis voor collectiebeheer en -kennis geven. Hierdoor kan aandacht in de werking op de lange termijn sterker gaan richting onderzoek, publiekswerking, participatie, buurtwerking en samenwerking. Dit is een ambitieuze doelstelling die inzet op competenties en infrastructuur, maar vooral op capaciteit en helpende handen.

OD2.1. Lokale kerkgemeenschappen begeleiden in de zorg voor hun religieus erfgoed In één zin Kerkfabrieken en lokale besturen beschikken in 2026 over voldoende tools en voorbeelden om de herbestemming van roerend religieus erfgoed tijdsefficiënt en grotendeels autonoom aan te pakken.

Context in Zuid-West-Vlaanderen beschikken 19 van de 85 parochiekerken, mede door de acties binnen het traject Goddelijke Huisraad in de voorbije jaren, over een degelijke erfgoedinventaris. 5 van de circa 25 kloosters werden of worden actueel geregistreerd door de acties van Charisma vzw. De komende beleidsperiode kondigt zich een grote ‘kerkenkrimp’ aan.

Van de 85 parochiekerken staan anno 2020 24 kerken als beslist beleid gemarkeerd voor her- of nevenbestemming.

sint eloois vijve

hulste

desselgem

LENDELEDE bavikhove

WAREGEM

beveren leie

KUURNE gullegem

DEERLIJK

heule

moorsele

HARELBEKE

geluwe

vichte

bissegem

MENEN

ANZEGEM ingooigem

WEVELGEM

tiegem

KORTRIJK

WERVIK

ZWEVEGEM

marke

kaster

otegem heestert

waarmaarde

lauwe

kerkhove

AVELGEM aalbeke rekkem

rollegem

bellegem

moen sint denijs

outryve bossuit

kooigem helkijn

Parochiekerk

Inventaris afgerond

Wissel op de toekomst

Inventaris lopende

Herbestemd

gesignaleerde interesse in begeleiding

spiere

SPIERE HELKIJN

Als erfgoedcel waarderen we de individuele inzet van kerken voor het aanwezige roerende erfgoed en willen we die blijven koesteren. We zetten daarom blijvend in op intens begeleide registratietrajecten die uitmonden in een professionele erfgoedinventaris en in kleine publieksmomenten. We voorzien professionele hulp in situ, concrete coördinatie, ondersteuning (materialen, verzekering, vorming) en een actieve nazorg (bv. behoud en beheer). Het actuele spoor rond Goddelijke Huisraad zetten we zo verder.

Tegelijk merken we dat de eerste golf van enthousiaste kerkbesturen die spontaan om begeleiding vragen en hierbij kunnen rekenen op een breed draagvlak in de gemeenschap, stilaan wegebt. Een intens traject met een grote groep vrijwilligers is immers niet voor iedereen weggelegd. Toch stijgt door de snelle omslag naar herbestemming/nevenbestemming de pagina 16

vraag naar begeleiding. Deze organisaties hebben een eerder beperkte draagkracht en steeds smallere, soms afhangende schouders om op te steunen. Daarom ontwikkelt zuidwest in 2020 een pool van dynamische regionale vrijwilligers.

Daarenboven zal erfgoed zuidwest versnellen en een tweede spoor ontwikkelen, hoofdzakelijk vanaf 2022. De handleiding voor kerkinventarisatie en het stappenplan voor de waardering en herbestemming van religieus erfgoed van PARCUM willen we daarbij met een regionaal kennis- en collectieplatform versterken. In het platform bundelen de erfgoedconsulent en de betrokken besturen praktijken, good practices, regiogebonden kennis, ervaringen en referenties.

Zo groeit tussen peers een virtueel collectieoverzicht, verduurzamen we waarderingsprocessen, identificeren we kennislacunes rond bepaalde deelcollecties en verankeren we onze eigen ervaringen en kennis. Op die manier bieden we kerkbesturen een raamwerk waarmee ze, zonder per se een integrale en museumwaardige aanpak te doorlopen, weloverwogen en autonome beslissingen kunnen nemen over het lot van hun collectie. In een systeem van collectieve intelligentie tussen naburige collectiehouders zien we waarderingen dus uitgroeien tot een deels publieke oefening.

Besturen kunnen een beroep doen op de kennis, methodes, herbestemmingskeuzes en praktijkvoorbeelden uit eerdere trajecten. Ze doen dit alles participatief met de lokale erfgoed- en geloofsgemeenschap en met de nodige aandacht voor de eigenheid en ensemble-waarde van hun collectie. Geen enkele collectie is immers inwisselbaar.

Erfgoed zuidwest neemt hier de rol van kennisclustering, moderatie, technische ondersteuning en begeleiding op. Voor dit traject, dat op landelijke schaal relevant kan zijn, voorzien we de aanvraag van een projectsubsidie, in samenwerking met PARCUM en eventueel ook andere West-Vlaamse erfgoedcellen.

Verbonden Noden waardevol & beheersbaar – verbinding Acties en resultaten Jaarlijkse begeleiding van een vijftal registratie- en waarderingstrajecten Ondersteuning van vrijwilligers in operationele taken zoals imports, verrijking en correcties van de registratie Ondersteuning bij acties behoud & beheer religieuze collecties (bv. textiel) Uitbouw van een rondreizende pool van vrijwilligers voor die kerken waar lokaal onvoldoende vrijwilligers geëngageerd kunnen worden Het in samenspraak met de IOED en PARCUM opnemen van het roerend erfgoed als een geanticipeerd en integraal onderdeel van een ontwerpend onderzoek voor de her- of nevenbestemming van kerken, bijvoorbeeld in het informeren van architecten Ondersteunen van kerkbesturen, de parochiale gemeenschap en de vzw Charisma (kloosterfgoed) bij publieksinitiatieven (Erfgoeddag, Openkerkendag, Open Monumentendag, lokale expo’s) Ontwikkeling van een kennis- en collectieplatform (wiki) voor de uitbouw van een virtuele regionale referentiecollectie, waar concrete waarderings- en herbestemmingskeuzes worden geclusterd ten behoeve van peers Blijvend inspiratie en good practices bieden, samen met de IOED en binnen de bovenlokale werking van zuidwest waarin ook gefocust wordt op cultureel hergebruik

timing 2021-2024 2021-2026 Op vraag 2021-2026 2021-2026

2021-2026 2022-2024

2021-2026

Methodiek - - - - -

Locatiewerk (registratie, waardering) Vrijwilligerspool en -beleid Kennisdeling en ontwikkeling (collectieplatform) Publiekswerking en participatie (tijdelijke expo’s) Competentieontwikkeling (uitleendienst, vorming)

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen:

Uit te breiden met:

pagina 17

lokale besturen, kerkfabrieken, erfgoedverenigingen, vrijwilligers, bisdom, dekenij, PARCUM, IOED, erfgoeddatabanken Vlaanderen, Monumentenwacht West-Vlaanderen, West-Vlaamse erfgoedcellen, erfgoedcel Brugge, Charisma vzw, Kennisplatform Toekomst Parochiekerken, Open Kerken Vlaanderen

architecten, kerkfabrieken

OD2.2. Niet-erfgoedorganisaties ondersteunen in het bewaren en borgen van lokaal verankerd erfgoed In één zin Erfgoed zuidwest maakt individuen en verenigingen via registratie-, bewarings- en borgingsacties, bewust over het erfgoed dat ze zelf bewaren of uitvoeren.

Context Erfgoed is niet enkel bij klassieke erfgoedactoren terug te vinden. Heel wat praktijken en collecties worden bewaard bij individuen of niet-erfgoedorganisaties, ze zijn daarom niet minder waardevol. Erfgoed zuidwest zet in toenemende mate in op het zwerfgoed dat in de regio aanwezig is. Bewustmaking is daarbij belangrijk. Tastbare verhalen, praktijken en objecten kleuren immers maatschappelijk het erfgoedlandschap en vinden lokaal aansluiting bij bewoners. Specifieke bewustmakings- en zorgtrajecten worden hiertoe ontwikkeld.

We gaan voor klein, fijn, met een helder eindresultaat.

Concrete calls worden opgezet rond specifieke thema’s. Zo worden bijvoorbeeld vanuit een focus op bedrijfsarchieven intense en kortlopende trajecten met bedrijven in de regio opgezet. Dit vanuit een focus op bewustmaking en een goede bewaring. Deze dienen als good practices binnen dit specifiek domein en bieden de start van een blijvende begeleiding in de daaropvolgende jaren. De acties worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met lokale stakeholders, erfgoedverenigingen en archieven. De acties en thema’s koppelen we aan publieksacties voorzien in OD - 3.1 en op de accenten die we jaar na jaar leggen rond de digitale infrastructuur (OD - 2.5). Zo creëren we voldoende momentum en dynamiek.

We stemmen de thema’s af op de accenten die landelijke dienstverleners als CEMPER, ETWIE, VAi, WIE en Archiefbank ontwikkelen. Waar andere erfgoedcellen ook op deze thema’s inzetten, stemmen we af (bv. BIE en Kempens Karakter voor bedrijfserfgoed).

Sociale en culturele diversiteit vormen binnen deze doelstelling een aandachtspunt. Heel wat etnisch-culturele verenigingen zijn drager van erfgoedpraktijken of bewaren objecten. In een streek van grenzen en arbeidsmigratie vertellen ze mee het verhaal van de streek. Muziekverenigingen hebben hun wortels in een sociale, religieuze en economische diversiteit. In thema’s als ego-erfgoed (persoonlijke foto’s, brieven, dagboeken, enz.) en muziekarchieven gaan we hier ook actief naar op zoek. Dit doen we in samenspraak en synergie met partners als FMDO. Daarnaast zal dit in parallelle trajecten, bijvoorbeeld gekoppeld aan Erfgoeddag of aan de grote regionale projecten, meegenomen worden.

De methodiek is er één waarin de erfgoedcelmedewerkers ter plekke aan de slag gaan met interne of externe vrijwilligers.

Specifiek voor immaterieel cultureel erfgoed hanteert de erfgoedcel de methodiek van ‘participatief documenteren’. De erfgoedcel faciliteert het proces waarbij gemeenschappen, ondersteund door reportagemakers, de kern van de traditie in beeld en woord vastleggen. Hiertoe experimenteren we met deze eenvoudige, effectieve en communicatief sterke methodiek. We leiden geïnteresseerde gemeenschappen daarenboven toe naar het platform immaterieel erfgoed en registreren er samen met hen praktijken en acties.

Het zwerfgoed dat met deze acties zichtbaar wordt en het gedocumenteerde immateriële erfgoed verrijken de erfgoedkaart die erfgoed zuidwest op haar website ontwikkelt en up to date houdt.

pagina 18

eventuele thema’s 2021

2022

2023

2024

2025

2026

Bedrijfsarchieven (textiel- en tapijtsector)

Bouwbedrijven

Ego-erfgoed (rond mobiliteit)

Vormgevingserfgoed in archieven en bij ontwerpers

Muziekarchieven en collecties

Vlaggen bij muziekverenigingen en socio-culturele verenigingen

Verbonden noden zwerfgoed – verbinding – zichtbaarheid Acties en resultaten timing 1.

Erfgoed op kaart

Aanvullen van de erfgoedkaart met praktijken, collecties, COMETA-data en info, in navolging van OD - 2.1, OD - 2.2 en OD 2-3

2021-2025

Structureel tweejaarlijks updaten van de erfgoedkaart en uitwisselen met partners (bv. reuzenkaart Histories)

2022,‘24 & ‘26

Jongeren betrekken we (vanuit de aangemelde vrijwilligers voor Bandwerk) in actiegroepen voor kleine en kortstondige registratieacties van erfgoedcollecties

2021-2026 Op vraag

2. Zwerfgoedtraject Organiseren van jaarlijkse open calls voor de selectie van minstens vier niet-klassieke erfgoedbewaarders

2021-2026

Ontwikkelen van sets met methodieken, digitaliseringsacties, uitleenmaterialen en aanreiken van basisverpakkingsmaterialen voor lokale registraties en acties rond behoud en beheer

2021-2026

Ondersteunen van lokale acties door advies en het aanbieden van ontwikkelde tools en handleidingen, ook na de themajaren

2021-2026

Registreren van de collecties op de erfgoedkaart en op bovenlokale systemen zoals Archiefbank en het Platform immaterieel erfgoed

2021-2026

Ontwikkelen van kleinschalige toonmomenten, online en/of fysiek

2021-2026

Ondersteunen en communiceren van trajecten die opgezet worden door partners. Landelijke dienstverleners steunen in hun calls en veldanalyses, zoals voor designerfgoed vanuit VAi en Designmuseum Gent

Op vraag

3.

Immaterieel erfgoed

Ondersteunen van lokale gemeenschappen in het registreren van hun praktijken op het platform immaterieel erfgoed of op de inventaris Vlaanderen immaterieel erfgoed

Op vraag

Faciliteren van dit proces en het lokaal borgen van praktijken, mede door het participatief documenteren in 2021 en 2022 van één regionale immaterieel erfgoed-traditie per jaar, volgens de methodieken getest in 2020.

2021-2022

Methodiek - - - - -

Kennisdeling en -ontwikkeling (handleidingen) Impulssubsidies (materialen bieden) Competentieontwikkeling (uitleendienst) Locatiewerk Digitaliseringsacties en -middelen (participatief documenteren)

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen: Uit te breiden met: lokale besturen, FARO, CEMPER, VAi, WIE, Histories, Archiefbank, bedrijven, ambassadeurs, muziekarchieven, vormgevers, Kempens Karakter, BIE bouwbedrijven, socio-culturele verenigingen, vakbonden, brandweerkazernes, VOKA, COBOT, MHKA-CKV

pagina 19

OD2.3. Lokale erfgoedvrijwilligers en -werkers versterken in hun erfgoedcompetenties In één zin Vraaggestuurd en concreet biedt erfgoed zuidwest erfgoedvrijwiligers- en werkers tools, tips en kennis.

Context Op basis van concrete vragen en trajecten ondersteunt erfgoed zuidwest organisaties, lokale besturen, verenigingen vrijwilligers en individuen op het vlak van erfgoedzorg en -publiekswerking. Dat gaat van het beantwoorden van adviesvragen, het doorverwijzen naar dienstverleners, het bieden van concrete tips en begeleidingen, het uitlenen van materialen, tot het organiseren van vormingen en het versterken van lerende netwerkjes. Vragen en adviezen worden gebundeld op erfgoedzuidwest.be als expertisedeling met de regio en daarbuiten.

Een voorbeeld hiervan is het organiseren van vormingen voor erfgoedvrijwilligers. Deze momenten zien we tegelijkertijd als cruciale contactmomenten voor verdere samenwerking, nieuwe trajecten en beleidsontwikkeling.

De focus van de vormingen ligt op de stappen die vrijwilligers willen en kunnen zetten. Ook organiseren we, naast het aanbod van FARO, occasioneel vormingen louter voor professionelen (bv. in kader van depotwerking). We zetten hierbij maximaal in op expertisedeling binnen het regionale netwerk.

Erfgoed zuidwest werkt aan een sterke afstemming van haar vormingsaanbod met de West-Vlaamse erfgoedcellen en met landelijke dienstverleners zoals Histories en PARCUM. Met PARCUM en Monumentwacht gebeurt dit al sinds 2019. Samen met Kusterfgoed en in afstemming met Histories, wordt gewerkt rond een aanbod vormingen rond mediawijsheid voor erfgoedvrijwilligers.

Erfgoed zuidwest leent kosteloos materiaal uit voor erfgoedzorg en -registratie. Indien mogelijk blijft de erfgoedcel daarnaast – vanuit haar makkelijk bereikbare positie in West-Vlaanderen – een uitleenpunt voor FARO. Zo kunnen we de streek en de bredere regio nog sterker bedienen op materieel vlak. Het uitleenpunt vormt een belangrijke aanvulling op het materiaal dat erfgoed zuidwest zelf opbouwde in haar uitleendienst.

Verbonden noden digitale omslag – zwerfgoed – waardevol en beheersbaar Acties en resultaten Up-to-date houden van uitleendienst met de nodige materialen, concrete handleidingen en gerichte aanvullingen, op basis van concrete vragen, eigen projecten, vervangingen of duidelijke lacunes die niet door anderen worden ingevuld Blijvend uitleenpuntfunctie opnemen in het netwerk van FARO Jaarlijks aanbieden van minstens vier afzonderlijke vormingen of vormingenreeksen vanuit concrete projecten, trajecten en vragen Samen met kusterfgoed en in afstemming met Histories een traject mediawijsheid aanbieden in 2020-2022 rond actuele thema’s zoals open access, digitale communicatie, erfgoedregistratie, digitaal archiefbeheer Blijvend evalueren van het aanbod Ingaan op concrete adviesvragen Vanuit adviesvragen en dienstverlening een kennisplatform voor vragen ontwikkelen Het aanbod ontwikkelen en afstemmen met West-Vlaamse en landelijke partners (Davidsfonds, Herita, Histories…)

timing 2021-2026

...

2021-2026 2021-2022 2021-2026 Op vraag 2021-2022

Methodiek - -

Competentieontwikkeling (uitleendienst, vorming) Traject mediawijsheid

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen: lokale vrijwilligers, erfgoedorganisaties, Kusterfgoed, West-Vlaamse erfgoedcellen, Histories, FARO, Herita, PARCUM, consulenten erfgoeddatabanken, IOED, Monumentenwacht

pagina 20

OD2.4. Met collectiebeheerders sleutelen aan de balans tussen collectiewaarde en beschikbare professionele depotruimte In één zin We geven mee vorm aan de regionale cultureel-erfgoeddepotwerking in en rond Trezoor en stimuleren verdere bewaring in situ.

Context Depotwerking is een verhaal van cijfers, vierkante meters, maar bovenal ook van basiskwaliteit en lokale verbondenheid met collecties. Niet toevallig zetten heel wat van onze acties hierop in.

In de voorbije jaren realiseerden de lokale besturen van ZuidWest-Vlaanderen, samen met de provincie en het departement, het lage energiedepot Trezoor als professionele bewaarplek voor het cultureel, onroerend en administratief erfgoed.

Het depot is er vooral voor specifieke zorgen (groots erfgoed, archeologie, textiel, schilderijen, enz.). Het legt een hoge kwaliteitsstandaard op qua registratie, behoud en beheer.

Bovendien kent het een kostenplaatje en betekent het vooral een katalysator tot professionele bewaring. Als regisseur en makelaar begeleidt erfgoed zuidwest verdere in situ bewaring en de voorbereiding tot inhuizing in Trezoor. Met collectiehouders wegen we af welke keuzes gemaakt worden.

In situ bewaring blijft daarbij het centrale principe, zo dicht mogelijk bij gemeenschappen en organisaties.

We coördineren en regisseren blijvend de rol die Trezoor regionaal opneemt, zoals ook contractueel is vastgelegd. De collega’s van Trezoor van hun kant zetten in op de werking binnen de muren van het depot. Samen sleutelen we aan een kwaliteitsvolle werking. De gebruikersgroep, het calamiteitennetwerk en een lerend netwerk tussen intergemeentelijke depots zijn daarin belangrijke instrumenten.

Diverse partners deponeren in Trezoor, maar ook heel wat lokale depots werden in de voorbije jaren versterkt. Vanuit dit netwerk kan in toenemende mate collectiekennis uitgewisseld worden, niet vanuit een ambitie overlap en overtolligheid te vinden, maar vooral om de scherpere ontwikkeling van de instellingen (zie OD - 1.1) en de mogelijkheden tot inhoudelijke samenwerking te versterken. Daartoe is onderlinge kennis en begrip van collecties een eerste stap.

Verbonden noden waardevol en beheersbaar – verbinding – zwerfgoed Acties en resultaten Vanuit het lerend netwerk rond musea (OD - 1.1) brengen we in discussietafels collectiemedewerkers samen en groeit zo een lerend netwerk rond collecties en depotwerking. In specifieke tafels staan we ook stil bij thema’s zoals religieus erfgoed, omvangrijk erfgoed, enz. en de vraag naar mogelijkheden zijn in de streek Begeleiden, adviseren en ondersteunen van collectiehouders die een bewaring in Trezoor voorbereiden Deelnemen aan lerend netwerk depotbeheerders in West-Vlaanderen en breder, om zo ook de in situ en inhuizingsprocessen te optimaliseren Faciliteren van de gebruikersgroep en het calamiteitennetwerk van Trezoor waarbinnen afspraken rond dagelijkse werking en kwaliteitszorg worden gemaakt en waarbinnen de noodcapaciteit in het depot en binnen het calamiteitennetwerk wordt gecoördineerd Groepsaankopen faciliteren en steun in natura voor trajecten in OD - 2.2 Ondersteunen in lokale depotsituatie met advies en technische analyse (opslag, bewaarklimaat)

timing 2021-2026

2021-2026 2021-2026 2021-2026

Op vraag Op vraag

pagina 21

Methodiek - - - -

Processen documenteren en bewaken (kwaliteitsbewaking, huishoudelijk reglement, volume inschatting,…)

Competentieontwikkeling (Uitleendienst, loggers) Groepsaankopen Overleg faciliteren

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen: Trezoor, IOED, lokale besturen, collectiebeheerders, archivarissen, vrijetijdscoördinatoren, DEPOTYZE, Erfgoedfabriek Brugge, West-Vlaamse erfgoedcellen, depotnetwerk Onroerend Erfgoed, Monumentenwacht

OD2.5. Lokaal erfgoed digitaal beschikbaar maken In één zin Erfgoed zuidwest bouwt een digitaal ecosysteem uit, op maat van de streek en dit als kritische succesfactor voor andere operationele doelstellingen.

Context De voorbije beleidsperiode heeft erfgoed zuidwest ingezet op de creatie van digitale content en metadata. Er werd een eerste gezamenlijke vijf-jarige digitaliseringsagenda uitgewerkt met lokale besturen. Met de hulp van jobstudenten zijn grote hoeveelheden erfgoedobjecten geregistreerd, gefotografeerd en online beschikbaar gemaakt (project Digitalisatoren). Tijdens edita-thons met studenten werden de metadata vervolgens verrijkt (project Bandwerk). Binnen het project Regio onder de Scanner zijn – door de gemeenschappelijke aankoop van een A1-scanner – grote hoeveelheden archief van de lokale archieven gedigitaliseerd, op basis van de eerste agenda. Voor beeldend en documentair erfgoed realiseert erfgoed zuidwest in 2020 een gefedereerde beeldbank. Daarmee vult ze op efficiënte wijze de lacune voor het beheer van dergelijke types erfgoed. De lopende opslagkosten voor de databank worden gedragen door de betrokken gemeenten (zie OD - 4.5). Voor andere erfgoedcollecties leidt erfgoed zuidwest steeds toe naar de grotere bovenlokale systemen.

In de volgende beleidsperiode wordt er voor het digitaliseren en ter beschikking stellen van digitale content planmatiger, breder en sterker samengewerkt. Het digitaal ecosysteem dat zo groeit, vormt een kritische succesfactor voor het duurzaam beheer van erfgoedgegevens uit heel wat andere projecten en ODs. Nieuwe digitale content wordt gecreëerd. We ontwikkelen hiervoor een vernieuwde digitaliseringsagenda, uitgaande van klassieke parameters zoals de kwetsbaarheid van objecten en de actuele vraag, maar ook vanuit het toekomstige potentieel van de data. Denk hierbij aan het potentieel van de digitale content in kader van big data, machineleesbaarheid van handschriften en AI (actuele experimenten lopen nu tussen het stadsarchief Kortrijk en de hogescholen). Vanuit positieve ervaringen met de projecten Regio onder de scanner, Digitalisatoren en Bandwerk ontwikkelen we vernieuwde scankalenders of programma’s voor uitbesteding. Ook richting het niet-professionele veld ondernemen we in samenspraak met de gemeentes actie. We werken hiervoor procedures uit, onder meer rond het klaren van rechten. Niet-professionele collectiebeheerders hebben heel wat documentair- en fotomateriaal in hun collecties. We activeren ze via praktische scan- en registratiesessies ter plekke en dit volgens een thematische prioritering die wordt uitgewerkt in samenspraak met de lokale archieven en beeldbankbeheerders. Zo kunnen de erfgoedbanken concreet en zinvol gevuld worden. We onderzoeken het digitaliseren en open ter beschikking stellen van heemkundige tijdschriften.

Erfgoed zuidwest zet in op de vindbaarheid, bruikbaarheid en zichtbaarheid van de digitale content. Uitgaande van de verwachtingen van de gebruiker wordt de content overzichtelijk en open aangeboden. De regionale beelddatabank zullen we tijdens de nieuwe beleidsperiode blijvend ontwikkelen en coördineren. Erfgoed zuidwest stelt de eigen gecreëerde en pagina 22

verzamelde data open ter beschikking en moedigt hergebruik aan. We onderzoeken de mogelijkheden via interne wiki’s (zie ook OD - 4.2) of de open publicatie (CC0) via Wikimedia. Dit bijvoorbeeld voor verzamelde erfgoed-verhalen binnen projecten.

Erfgoed zuidwest neemt voor het regionale erfgoedveld de rol op van ondersteuner, facilitator en kennis-aggregator.

Technische evoluties worden opgevolgd, competenties aangescherpt. Binnen eigen projecten testen we low-tech tools en open source software. Vanuit deze ervaringen ondersteunen we organisaties en moedigen we hen aan met tools als museum-in-a-box, Open Street Maps en de Erfgoedapp aan de slag te gaan. Vanuit een deelname aan het traject ‘Mediacoach erfgoed’ ontwikkelt de erfgoedcel tools om de mediawijsheid bij erfgoedvrijwilligers op te krikken.

Verbonden noden digitale omslag – beheersbaar en waardevol – verbinding Acties en resultaten timing 1.

Samenwerking en toeleiding Toeleiden in vragen en trajecten naar de erfgoeddatabanken van de Vlaamse Overheid en bovenlokale systemen zoals het platform immaterieel erfgoed, Archiefbank, hetarchief.be of beheers- en kennissystemen van landelijke dienstverleners Vertegenwoordigen van kleine spelers in het netwerk en de klankbordgroep van de erfgoeddatabanken van de Vlaamse Overheid 2. Datacreatie Ontwikkelen van een vernieuwde digitaliseringsagenda Projectmatig inzetten op zomerse inhaaloperaties met studenten (Digitalisatoren) Tweejaarlijkse organisatie van een edit-a-thon met studenten voor dataverrijking van basisbeschrijvingen (Bandwerk) Ontwikkelen van een format en wikiplatform voor beschrijfcafés, in navolging van Bandwerk, voor lokale edit-a-thons en fotocafés bij verenigingen en het doelgericht aanvullen van de lokale beeldbanken Stimuleren van een open acces aanpak van gedigitaliseerde heemkundige tijdschriften, in samenwerking met Histories en vanuit het traject rond mediawijsheid 3. Databeheer Onderhouden van een gefedereerde beeldbank met een afzonderlijk segment (‘tenant’) voor elke aangesloten partnergemeente in het project Technische integratie met het e-depot van meemoo realiseren voor de duurzame opslag en metadata-uitwisseling van erfgoed-gerelateerde moederbestanden uit de regionale beeldbank 4.

Beschikbaar maken van gegevens De realisatie van een erfgoedzuidwest-zoekschil onderzoeken, die het regionaal erfgoed vanuit diverse (Vlaamse) API’s in de toekomst samen doorzoekbaar zou maken Evalueren met de IT- collega’s van Leiedal welke datasets digitaal verknoopt kunnen worden en open aangeboden kunnen worden aan lokale besturen, gebruikers en ontwikkelaars als Linked Open Data, bv. via regionale opendataplatformen of datahubs Onderzoeken en testen hoe hoog kwaliteitsvolle datasets uit het kunsterfgoed of in thema’s zoals industrieel erfgoed zinvol en coherent gedeeld kunnen worden via wikidata en zo de link gelegd kan worden met andere verzamelde data, zoals uit de projecten rond industrieel erfgoed (zie ook OD - 4.2).

5. Kennisontwikkeling Organisaties ondersteunen in het gebruiken van low tech tools en open source aanpakken zoals de Erfgoedapp, open street maps, open historic maps, museum-in-a-box…

Opvolgen van technische evoluties (IIIF, DAV,…), aanscherpen competenties en expertisedeling met huispartner Leiedal in expertiseoverleg Blijvend participeren in projecten zoals scan4stories en tripod-II “zicht op de toekomst”

2021-2026

2021-2026

2021-2022 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2023

2021-2026 2022

2023-2026 2022-2024

2022-2024

2021-2026 2021-2026 2021-2026

Methodiek - - - - -

Erfgoeddatabanken Overleg faciliteren (stuurgroepen) Digitaliseringsacties- en middelen (digitaliseringsagenda) Ontwikkelde werkwijzen (Bandwerk, Digitalisatoren) Traject Mediawijsheid

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen:

uit te breiden met partnerschappen:

Trezoor, stadsarchiefconsulenten Stad Kortrijk, Meemoo, collectiebeherende organisaties, Archiefbank, Vlaamse erfgoeddatabanken, lokale archieven, lokale besturen, erfgoedbibliotheek West-Flandrica, COP Digi van de Vlaamse erfgoedcellen, Digital Arts and Entertainment, museum-in-a-box

Digitaal archief Vlaanderen (DAV), wikimedia foundation, OSM belgië

pagina 23

SD3.

Erfgoedpubliekswerking verbindt gemeenschappen, jongeren en organisaties In kleine en grote, vaste en flexibele vormen werken we samen met en voor het erfgoedveld aan nieuwe praktijken, gericht op presentatie en participatie. We bieden impulsen, maar geven net zozeer steun aan projecten die vrij autonoom lopen, via advies en subsidie. We bouwen daarbij op vaste momenten zoals Erfgoeddag en haken doelbewust een rijke groep van erfgoed, culturele en niet-culturele partners aan elkaar in grootse projecten waarmee we op de zichtbaarheid van het cultureel-erfgoed willen inzetten. Participatie schuilt daarbij in proces en product.

OD3.1. Brede, zichtbare projecten initiëren vanuit een erfgoedbasis In één zin Aan de hand van twee actuele sleutelthema's zetten we een brede waaier van organisaties (en gemeenschappen) aan het denken, creëren, dialogeren en discussiëren.

Context Zichtbaarheid, verbondenheid en co-creatie komen samen in deze belangrijke doelstelling waarbij de erfgoedcel aan de kar trekt om als erfgoedsector een sterke regionale publiekssamenwerking op poten te zetten. In samenspel met een waaier enthousiaste partners wil erfgoed zuidwest twee grote thema’s voor co-creatie, publiekswerking en participatie naar voor schuiven. Deze hebben ook rechtstreeks een vliegwieleffect voor vele andere zorggerichte doelstellingen in dit beleidsplan (SD - 2). Voor partners uit het museale veld (SD - 1) creëren ze ook ruimte en kapstokken tot experiment.

Erfgoed zuidwest neemt daarbij een initiërende en regisserende rol op. De twee thema's liggen nu al vast en moeten toelaten door een brede oproep een wijd veld van partners binnen en buiten de erfgoedsector te bestrijken/bereiken.

De methodiek, de partnerschappen en het eindresultaat vormen deel van het te doorlopen proces. Als projectvereniging zien we de projecten als grote proeftuinen voor transversaal werken.

1. Mobiliteit in 2023 In een eerste periode, met een looptijd 20212023, wil de erfgoedcel de 50ste verjaardag van de E3/E17 (volledig opgeleverd in 1973) aangrijpen. Dit gouden jubileum vormt een mooie aanleiding om de geschiedenis van een veranderende mobiliteit in de regio onder de aandacht te brengen aan de hand van bedrijfserfgoed, persoonlijke verhalen en ego-erfgoed (zie OD - 2.2). Het verhaal en het erfgoed van de snelweg in ZuidWest-Vlaanderen zijn immers veel meer dan het verhaal en erfgoed van planologen, beleidsmakers, maquettes gebouwd binnen architectuurwedstrijden, formele archieven en objecten. Ook al zijn die in de streek sterk aanwezig. De E17 en de andere ‘lelijke stukjes beton’ die volgen, hebben vele tastbare effecten. Ze betekenen finaal het samensmelten van de centrale Leie-as tot één bebouwingslint. De streek geeft natuurgebied op en de eindeloze villawijken breiden uit tussen stadskern en autoweg.

Gehuchten en dorpen worden doorsneden en fysiek en mentaal van elkaar gescheiden. De autoweg verbindt burgers met Noord-Frankrijk, de Auchan net voorbij de grens en de eerste autovakantie richting le Soleil. Wonen en reizen worden democratischer en dit laat blijvend sporen na. Denk maar aan de vele autocarbedrijven in de streek. Hoog-Kortrijk en de ring rond Kortrijk worden het knooppunt voor industrie, met ook Kortrijk Xpo. Het optimisme hierrond zie je in de maquettes die binnen Europese wedstrijden worden uitgewerkt. De snelweg creëert ook nieuwe plekken. Denk maar aan diverse recreatiegebieden zoals de Gavers in Harelbeke, of tal van ‘transit-ruimtes’ zoals viaducten die activiteiten aantrekken die het daglicht schuwen.

Andere effecten zijn minder tastbaar. De passage van grensarbeid schuift vanuit herkenbare grensposten in steden (bv.

Menen) weg uit het blikveld en de zomerse passage van Marokkaanse families vanuit bijvoorbeeld Gent, Amsterdam en Rotterdam wordt amper opgemerkt. De globalisering is ontegensprekelijk en West-Europa is niet langer het centrum meer.

De terugblik brengt de vooruitblik. Na de heirwegen, steenwegen en (buurt)spoorwegen vormen deze autowegen een meer recente schakel in onze steeds veranderende mobiliteit. Net als de spoorwegen dragen ze bij tot nieuwe kavels pagina 24

en een verdere verharding van de regio. Toch groeien steeds weer ideeën voor nieuwe vormen van mobiliteit, zoals het reactiveren van waterwegen, MOBIpunten, gedeeld vervoer, enz.

Vanuit levende en persoonlijke getuigenissen, vanuit ego-erfgoed zoals persoonlijke foto’s, filmpjes en dagboeken, vanuit archieven en locaties wordt breed op dit thema ingezet. We werken samen met Vormingplus, de vele culturele actoren en de IOED (intercommunale Leiedal) en brengen een meerstemming en decentraal verhaal. Methodisch en inhoudelijk betrekken we experten van VAi, ETWIE en Archiefbank. In de uitwerking dagen we heel wat culturele actoren, makers, erfgoedverenigingen en collectiebeherende instellingen uit om met het thema lokaal aan de slag te gaan.

2. Muziekcultuur in 2026 In een tweede projectperiode gaan we aan de slag rond het fijnmazig net van fanfares, harmonieën, koren, academies en uiteenlopende muziekscenes in Zuid-West-Vlaanderen. De muziekorganisaties kunnen bouwen op een diepe geschiedenis en rijk erfgoed, in bladmuziek, opnames, kostuums, foto’s en objecten. Deze worden bewaard bij publieke archieven, binnen persoonlijke collecties of bij de organisaties zelf. We focussen daarbij op zowel de roerende als immateriële aspecten van de muziekcultuur. Als erfgoedcel willen we registratie, bewaring en borgen stimuleren. We gaan concreet aan de slag bij collectiehouders (zie OD - 2.2) en dit samen met landelijke dienstverleners. In navolging van de cultuurnota van zuidwest wakkeren we daarenboven co-creatie en creatieve talentontwikkeling aan. Er wordt culturele experimenteerruimte ontwikkeld en het voetlicht wordt op jong talent geplaatst. We denken daarbij aan kruisbestuiving tussen muziek, woord, beeld en podium, met het muziek -en verenigingserfgoed als inspiratiebron, tussen jong talent en historische inspiratie. Methodisch en communicatief bouwen we verder op projecten en werkingen die CEMPER en VLAMO in 2020-2022 ontwikkelen rond het borgen van de fanfarecultuur en bijvoorbeeld ook jazz. Ook lokale projecten leveren inspiratie, zoals de expo in 2019 rond de post-metalband Amenra in Menen.

In 2021 nemen we binnen deze OD nog de nodige acties op rond Tapijtsgeest. In dit lopende project rond pooltextiel betekent 2021 een jaar met een rondreizende expo bij lokale besturen en lokale bedrijven. Als kers op de taart werken we verder op ideeën zoals een hoogpolig en sensorieel dementiepakket voor hoogbejaarden en kleuters, uitgewerkt in samenwerking met een jeugdtheater.

Verbonden noden zichtbaarheid – co-creatie – jongeren – onderzoek Acties en resultaten De acties worden hier voornamelijk opgebouwd voor het eerste accent.

We verzorgen de uitloop van het project Tapijtsgeest verder doorheen een laatste jaar. We borgen het materiaal samen met Texture. We realiseren een project voor kleuters en/of hoogbejaarden Opzet van een projectstuurgroep voor elke van de thema’s Ontwikkeling van een projectplan en open calls in de brede culturele en transversale sector Voorbereidende onderzoeken van het verbonden erfgoed en hun bewaarlocaties. Uitspitten thematieken en opzetten en afnemen interviews (natuurverenigingen, planologen...)

Publieksprojectrealisatie en communicatie

timing 2021 2021, 2024 2021, 2024 2022-2023 2025-2026 2023 2026

Organiseren fotocafés en sprokkelmomenten voor digitaal erfgoed gelinkt aan het thema en opname in de erfgoedbanken

2022-2023 2025-2026 Met IOED bekijken hoe grensposten, mobiliteitsitems, verdwenen erfgoed en erfgoedlandschappen gelinkt kunnen 2021-2022 worden Landelijke dienstverleners steunen in hun calls en veldanalyses, zoals voor designerfgoed en vrouwelijke ontwerpers vanuit VAi en designmuseum Gent

Op vraag

Ontwikkelen van zorgtrajecten, samen met VAi, voor de architectuurmaquettes voor Hoog Kortrijk (°1990, Secchi, Koolhaas, Van Reeth, Beel, eigendom Leiedal)

2022

Methodiek - - - -

Erfgoeddatabanken (erfgoedbeeldbank, Archiefbank, erfgoedinzicht, Platform immaterieel erfgoed) Kennisdeling en -ontwikkeling (handleidingen, wiki) Locatiewerk Digitaliseringsacties en middelen

-

Publiekswerking en -participatie

pagina 25

Partners Actieve en bevestigde partnerschappen lokale besturen, lokale archieven, musea Stad Kortrijk IOED, intercommunale Leiedal (mobiliteitsprojecten), Vormingplus, FMDO, VAi, ETWIE, Archiefbank, Logo Leieland, Texture, Eurometropool Rijsel-Kortrijk-Doornik, CEMPER, VLAMO, Erfgoedplatform Kortrijk

Uit te breiden met: Interieur, Vervoersregio, academies, theatermakers, lokale verenigingen, erfgoedverenigingen, muziekorganisaties, aannemers, Wegen en Verkeer, Hogescholen, VOKA, letterzetter-netwerk Kortrijk, Stichting De Bethune, muziekcentrum Kortrijk, Kunstenplatform Kortrijk

OD3.2. Jongeren en jong talent engageren als erfgoedlaboranten In één zin Vanuit een toekomstgerichte visie op erfgoed betrekken we jongeren en jong talent als kritische en creatieve stemmen, zowel via kortstondige als langlopende projecten.

Context Recent onderzoek op de festivalweide van Pukkelpop in het kader van het ART United project bevestigt de grote afstand die jongeren ervaren tot erfgoedlocaties. Desondanks slagen we er als erfgoedcel in jongeren te betrekken via onderwijsinstellingen, jeugdorganisaties en specifieke projecten.

In navolging van eerdere ervaringen en praktijken (Bandwerk) nodigen we groepen jongeren uit op zeer concrete werksessies van twee of drie dagen. Daarin testen we nieuwe formats en werkwijzen. Hiermee spelen we in op de veranderingsprocessen die lopen, maken ruimte voor experiment en verknopen een broodnodige doelgroep met de instellingen. Jongeren, nieuwkomers en jong talent zien we als ervaringsexperten voor morgen die genoeg zout en peper te bieden hebben om actief een rol op te nemen in het erfgoedveld. We geven daarmee verder vorm aan de ambities uit de cultuurnota van zuidwest waarin creatieve talentontwikkeling en jongeren in de driver seat ook in andere culturele domeinen verder worden ontwikkeld.

In vrije en wisselende coalities zien we jongeren terug als: -

- - - -

tijdelijke registratoren die erfgoedbeschrijvingen verrijken, zoals tijdens de beschrijvingsmarathon Bandwerk, of bij de registratie van kloostererfgoed door de vzw Charisma; hackers van een vernieuwd museum in wording, naar het voorbeeld van het internationale project Museomix; vormgevers en creatief talent in publieksprojecten; reporters die onze communicatiekanalen versterken en zo ervaring opdoen; groepen die aan de slag gaan met educatieve pakketten.

We weten dat het hierbij belangrijk is hen voldoende speelveld en keuzevrijheid te geven, zodat het niet alleen voor de erfgoedcel maar ook voor de jongeren een nuttige ervaring wordt. Het helpt hen verder bij het ontwikkelen van hun talenten en een eerste contact met het cultureel erfgoedveld kan bijvoorbeeld ook een steun zijn in het opbouwen van een CV. Daarnaast zullen we blijvend inzetten op de toeleiding naar erfgoed bij lagere en middelbare scholen en onthaalklassen.

We leggen hierbij de link tussen erfgoed en STEAM. Dit doen we aan de hand van educatieve pakketten die van leerlingen zelf een actieve deelname aan het erfgoed vragen. We blijven het pakket aanbieden rond industrieel erfgoed (Ik-xploreermee!). Leerlingen leren binnen dit educatief pakket het erfgoed uit hun buurt kennen en verwerken dit tot een creatieve podcast. Verder werken we samen met de West-Vlaamse erfgoedcellen en de provincie West-Vlaanderen in het samen aanbieden van pakketten (Erfgoedklassen, nachtspel voor jeugdverenigingen, Snipstory, Tijdreizigers, molenambacht).

Verbonden noden jongeren – co-creatie – diversiteit – ontwikkeling van het lokale veld – onderzoek

pagina 26

Acties en resultaten Inspiratiebezoeken aan good practices in Vlaanderen en Nederland. Zie ook OD - 1.1 Tweejaarlijkse organisatie van Bandwerk als beschrijvingsmarathon en als eerste kennismaking met het jongerenaanbod Tweejaarlijkse organisatie van publieksgerichte hack-a-tons van de musea in de streek, samen met expertenorganisaties. Zie ook OD - 1.1 Jonge designers betrekken in concrete uitwerkingen van projecten Groeien in een co-regie met jongeren over deze projecten en leren uit andere trajecten in de culturele sector Ondersteunen van vaste jongeren-collectieven bij erfgoedorganisaties Verbreden van de betrokken jongeren via jeugddiensten en lokale partners Aanbieden van stages en thesis-onderwerpen Betrekken van jongeren als reporters voor Erfgoeddag, erfgoedzuidwest.be en projecten Blijvend aanbieden van educatieve pakketten en samenwerken met educatieve partners

timing 2021-2022 2021,‘23 & ‘25 2022,‘24 & ‘26 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026

Methodiek - - - - - - -

Locatiewerk Communicatie Kennisontwikkeling en deling Vrijwilligerspool en -beleid Visievorming Stage- en thesisonderwerpen Ontwikkelde werkwijzen (Bandwerk)

Partners Actieve en bevestigde partnerschappen:

Uit te breiden met:

Yper Museum, MAS in jonge handen, jeugddiensten, West-Vlaamse erfgoedcellen, VIVES, ETWIE, Designregio Kortrijk, jeugddiensten, UGent Kunstwetenschappen, UGent Publieksgeschiedenis, AmuseeVous

expertenorganisaties zoals Museomix, good practices

OD3.3. Promoten van Erfgoeddag voor gekende en nieuwe organisaties In één zin Ondersteunen en promoten van Erfgoeddag als een jaarlijkse mijlpaal voor gekende organisaties en als een laagdrempelige kennismaking met cultureel erfgoed voor nieuwe spelers.

Context Erfgoeddag vormt een vaste waarde in het veld. Voor gevestigde instellingen, verenigingen en erfgoed zuidwest is het een laagdrempelige mijlpaal in het jaar. Erfgoeddag vormt een kapstok om acties aan op te hangen. Het vormt vaak de aanleiding voor nieuwe acties of functioneert als een toonmoment binnen lopende projecten en trajecten. Via een jaarlijkse inzet stuurt erfgoed zuidwest – samen met de erfgoedspelers binnen de regio – de publieke beeldvorming over cultureel erfgoed aan. Het brede publiek wordt betrokken bij de erfgoedwerking waarbij roerende en immateriële thema's worden uitgelicht.

De thematische aanpak biedt bovendien een kans om nieuwe organisaties te betrekken en te leren kennen. Erfgoeddag zien we als een ingang, een opener voor langdurige samenwerkingen met niet-klassieke erfgoedspelers.

Culturele actoren, onderwijs, sociaal-culturele organisaties en jeugdwerk worden betrokken. Door het opzetten van trajecten in de aanloop naar het evenement proberen we nieuwe soorten publiek aan te spreken. We verbreden en versterken zo de erfgoedzorg.

Erfgoeddag vormt een belangrijke inspiratiebron om erfgoededucatie en meerstemmigheid vorm te geven.

Concreet voorzien we hier een verderzetting van de samenwerking met FMDO - om samen met zelforganisaties activiteiten te organiseren op Erfgoeddag - en een participatie binnen het project Meerstemmig erfgoed. Cultureel erfgoed meets integratie/inburgering. Via een samenwerking met de diensten integratie/inburgering-opleidingen NT2 zetten we in op pagina 27

meerstemmigheid. Dit via verschillende acties zoals de inzet van anderstalige vrijwilligers, vormingen voor erfgoedactoren binnen de regio en de inzet op toegankelijk taalgebruik. Het thema educatie (Erfgoeddag 2022) vormt hiervoor een opportuniteit.

Verbonden noden zichtbaarheid – jongeren – sociale en culturele diversiteit – zwerfgoed – co-creatie in een sterk netwerk Acties en rsultaten Jaarlijkse coördinatie van Erfgoeddag, inspireren lokale erfgoedspelers Communiceren van het regionale programma in print en digitaal Benutten van Erfgoeddag als toonmoment voor langdurige trajecten met niet-klassieke erfgoedspelers. Zie OD - 2.2 Deelnemen in de evaluatie van 20 jaar Erfgoeddag, vooruitblik

timing 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021

Verspreiding van het erfgoednachtspel in samenwerking met de West-Vlaamse erfgoedcellen. Samenwerking met lokale jeugdbewegingen om het spel in verschillende gemeenten te spelen op Erfgoeddag 2021

2021

Samenwerken en ondersteunen met/van de IOED in de tweejaarlijkse communicatie die zij voor Open Monumentendag opzetten

2022,‘24 & ‘26

Onderzoeken mogelijkheden tot gedeelde kennisclustering rond communicatie van Open Monumentendag en het Festival van het Landschap door IOED

2021-2026

Deelnemen project Meerstemmig erfgoed. Cultureel erfgoed meets integratie/inburgering

2021-2022

Methodiek - - -

Samenwerking (lokale erfgoedspelers, vrijwillige organisaties, niet-erfgoed organisaties) Publiekswerking en participatie Communicatie

Partners Bevestigde partnerschappen: FARO, erfgoedorganisaties, lokale besturen, jeugdwerk, West-Vlaamse erfgoedcellen, Agentschap Integratie & Inburgering, Atlas, In-Gent, Huis van het Nederlands Brussel, Histories, IOED

Uit te breiden met: jongeren, leerkrachten, NT2-onderwijs, culturele actoren, sociaalculturele organisaties

OD3.4. Innovatie en samenwerking stimuleren via subsidies en coproductie In één zin Lokale cultureel erfgoedprojecten, waarin samenwerking, co-creatie en innovatie centraal staan, worden ondersteund en geregisseerd.

Context Erfgoed zuidwest creëerde met haar erfgoedprojectsubsidiebeleid een open deur voor lokale erfgoedinitiatieven die innovatie en/of samenwerking (verknopen en verbreden van het netwerk) centraal plaatsen.

Nieuwe partners en organisaties stappen zo geleidelijk aan het netwerk binnen, maar ook minder gekend (immaterieel) erfgoed komt sterker op de radar. De formule slaat aan, met ook diverse niet-erfgoedspelers als aanvrager die in samenspraak met klassiekere erfgoedactoren dynamisch aan de slag gaan.

De initiatieven kunnen daarbij rekenen op een professionele beoordeling door een externe jury en een intense begeleiding en coaching in de opmaak van het dossier. Jaarlijks wordt (maximaal) één project geselecteerd voor coproductie. De te ontwikkelen-voorbeeldwaarde van het project voor het werkingsgebied is hierin het belangrijkste criterium. Een coproductie-project kan naast financiële steun ook rekenen op een duidelijke tijdsinzet van de erfgoedcel. Ervaringen uit alle ondersteunde projecten worden via erfgoedzuidwest.be, het erfgoedcafé, atelier zuidwest en ander momenten gedeeld met het veld. Zaak is om in de nieuwe beleidsperiode deze interessante actoren nog sterker in projecten te betrekken en coproductie blijvend aan te moedigen, ook zonder subsidie. pagina 28

Tot slot zetten we verder in op het Festival van het Landschap. Na twee succesvolle en synchrone edities tijdens het Europees jaar van het Erfgoed, ontwikkelen we dit format verder. In co-regie met de IOED (intercommunale Leiedal) als trekker, het stadslandschap Leie en Schelde en Vormingplus, houden we jaarlijks een lokaal zomers festival dat het waardevol en historisch landschap in z’n breedte viert. Hiermee zetten we ook de niet-verstedelijkte delen van de regio in de verf. Tijdens elke editie gaan we op een kleinschalige en specifieke locatie in co-creatie en coproductie met lokale gemeenschappen, lokale besturen, cultuurhuizen, Boerenbond, Landelijke Gilde, sportclubs, lokale scholen, erfgoedorganisaties, cultuurraden, fanfares, enz. aan de slag. Door middel van een resem van blijvende en eenmalige culturele en vrijetijdsevents wordt de diepe geschiedenis van het landschap in de verf gezet. De focus vanuit erfgoed zuidwest ligt op het cultureel erfgoed: de onbekende lokale verhalen, tradities, dialecten, te digitaliseren foto’s, literatuur, tradities en landschappelijke kennis als immaterieel erfgoed. In 2021 wordt het festival georganiseerd in Avelgem (Scheldemeersen), in 2022 in Wervik (Ter Hand).

Verbonden noden zichtbaarheid - sociale en culturele diversiteit - co-creatie - jongeren Acties en resultaten Aanhouden van erfgoedprojectsubisidies met twee indiendata per jaar en een externe jury Aanbieden van de mogelijkheid tot coproductie via het subsidiereglement Betrekken van ontvangers van subsidies als good practices in ontmoetingen en als partners in projecten (bv. OD - 3.1) Evalueren van het subsidiebeleid halfweg de lokale beleidscyclus Ondersteunen van aanvragers in dossieropbouw en uitwerking Communiceren van de projecten als good practices via erfgoedzuidwest.be en events als het erfgoedcafé, zie ook OD - 4.2 Ondersteunen van lokale besturen in hun beleidskeuzes en de opmaak van convenants met lokale erfgoedorganisaties Jaarlijkse deelname aan het festival van het landschap

timing 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2022 2021-2026 2021-2026 Op vraag 2021-2026

Methodiek - - - -

Subsidiereglement Projectopvolging Kennisdeling en -ontwikkeling Communicatie

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen: lokale besturen, vrijetijdscoördinatoren, externe juryleden, FARO, WIE, IOED, gemeente Avelgem (2021), stad Wervik (2022)

Uit te breiden met: lokale vereniwgingen, scholen...

pagina 29

SD4.

Zuidwest is een actuele, verbonden en open organisatie Het delen van praktijken, een actieve uitwisseling, een blijvende stroom aan inspiratie, het borgen, delen en bekendmaken van competenties vergt van erfgoed zuidwest een rol als makelaar en radar, en als een lichte en lenige organisatie.

OD4.1. Activeren en stimuleren van een actueel regionaal netwerk In één zin We stimuleren ontmoeting als basis voor samenwerking, uitwisseling en een continue participatie in de werking van erfgoed zuidwest.

Context Erfgoed zuidwest ontmoet haar stakeholders op vergaderingen, events, in persoonlijke contacten en in trajecten. Haar formele advieswerking en stuurgroep richt zich op vandaag eerder op professionele organisaties.

Dit is gegroeid vanuit de sterke behoud- en beheersgerichte werking van de voorbije jaren.

Maar ook in de aanhoudende contacten met niet-professionele organisaties in vorming, trajecten, projecten en open ontmoeting groeit afstemming en een klankbord. In een nieuwe beleidsperiode zetten we sterker in op deze participatie.

Eerder dan een stuurgroep te ontwikkelen met een bredere samenstelling, werken we aan participatie op diverse sporten van de ladder.

We voorzien in calls, informatie-uitwisseling en een blijvend up-to-date houden via nieuwsbrief en website. De jaarlijkse erfgoedcafés, in coproductie met de IOED (intercommunale Leiedal), zijn hierin cruciaal voor uitwisseling en inspiratie. In een tweede trap raadplegen we tweejaarlijks in erfgoedbrunches het vrijwillig veld en we houden blijvend bevragingen. De erfgoedbrunches vormen een open staten generaal voor de streek. In een laatste trap en in concrete publieksprojecten, erfgoedlabo’s en discussietafels maken we gericht en concreet ruimte voor advies en medezeggenschap met specifieke stakeholders en gemeenschappen. We creëren hiervoor ruimte in OD - 3.1 en andere doelstellingen. Ook de tweejaarlijkse ateliers zuidwest, waarin we samen met de bovenlokale cultuurwerking cultuurspelers samenbrengen, vormen een plek voor inspiratie, concrete projectuitwerking en co-creatie.

We tonen daarbij actief dat we de inzet van vrijwilligers waarderen. We zetten sterker in op het erfgoedvrijwilligersveld, in navolging van de evaluatie in 2019 en het vrijwilligersbeleid uitgewerkt in 2020.

In de werkvormen en overlegcultuur, ook met professionelen in het veld, evolueren we naar aaneengesloten overlegdagen waarin projecten worden samengebracht, waarin kan worden afgestemd en samengewerkt en waar meer ruimte groeit voor debat en uitwisseling. We doen dit in groeiende mate op locatie.

Verbonden Noden verbinding – co-creatie Acties en resultaten Jaarlijkse organisatie van een erfgoedcafé als plek voor ontmoeting en inspiratie Tweejaarlijkse erfgoedbrunch voor afstemming en feedback met het veld van vrijwillig erfgoedorganisaties Info en consultatieronde van lokale adviesraden op basis van een vernieuwd convenant Deelname aan erfgoedplatform Kortrijk en specifieke adviesraden of museumraden, zie ook OD - 1.2.

Evaluatie van de werkvorm van de erfgoedlunch en introduceren van dagvullende werkvormen, op locatie, voor projecten en participatie Organisatie van twee ateliers zuidwest Communicatie via website, nieuwsbrief en te bouwen community of practice

timing 2021-2026 2021,‘23 & ‘25 2021 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026

pagina 30

Methodiek - - - -

Ontmoeting Communicatie (nieuwsbrief, website, bevragingen) Evaluatie Vrijwilligerspool en -beleid

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen: lokale besturen, vrijetijdscoördinatoren, erfgoedorganisaties, Bovenlokale cultuurwerking, OP/TIL, IOED

OD4.2. Genereus kennis delen en ontwikkelen binnen en buiten zuidwest In één zin Via haar website, vormingen, projecten en studiedagen deelt zuidwest opgebouwde kennis en spijkert ze haar eigen competenties en interesses voortdurend bij.

Context Centraal in deze kennisdeling heeft de organisatie een specifieke erfgoedwebsite, erfgoedzuidwest.be, met een actief gebruik, heel wat info, nieuwsberichten en een erfgoedkaart. De site wordt deels ook benut door de IOED (intercommunale Leiedal) voor haar communicatie. Op die manier functioneert de site als een erfgoedhub in de streek. Dit werkt verbindend en met een grote exposure voor het veld. Vele opgebouwde adviesvragen en ervaringen blijven tot op heden echter intern.

Zuidwest bouwt hierrond wel een interne en duurzame informatiecultuur op, maar in een volgende beleidsperiode zullen we deze ervaringen nog sterker delen. Competenties delen we breder binnen de gehele werking van zuidwest.

Met een stabiel, competent maar klein erfgoedteam is het belangrijk deze kennis te verankeren. Dit doen we intern maar evenzeer extern en helemaal open, naar het voorbeeld van projectCEST.be. Opnieuw duikt collectieve intelligentie daarbij op. We doen dit in samenspraak met de bovenlokale cultuurwerking, die werkt aan een digitaal platform, een Community of Practice voor het open delen van ervaringen. Met de IOED (intercommunale Leiedal) en Texture evalueren we wat een upgrade van de erfgoedwebsite (voorzien in 2021) ook op dit vlak kan betekenen. We analyseren bovendien of een vernieuwde en decentrale aanpak mogelijk is, waarbij ervaringen bijna als open en herbruikbare data digitaal gedeeld kunnen via diverse platformen en zo eenvoudiger vindbaar zijn voor de gebruiker.

Ook als team blijven we projecten samen opvolgen, houden we wekelijkse sprints en stemmen we nauw af met de algemeen coördinator en de IOED. Verbonden noden verbinding – digitale omslag – zichtbaarheid Acties en resultaten Up-to-date en online houden van de website erfgoedzuidwest.be binnen het websitesysteem van de lokale besturen van Zuid-West-Vlaanderen (Digitale Regio Kortrijk)

timing 2021-2026

Broodnodige technische upgrade van de site aangrijpen om de site te herdenken tot een meer klantgerichte omgeving, met een actiever aanbieden van expertise en het doorverwijzen naar andere platformen

2021

Blijvend zorg dragen voor verzamelde info uit projecten als Tapijtsgeest, het mobiliteitsproject en muziekcultuur Cultuur van nauwe afstemming en samenwerking verder verduurzamen via wekelijkse erfgoedsprints, interne schrijfdagen, digital trash days en digitale kanalen

2021-2026 2021-2026

Deelnemen aan overleg met Leiedal waarin rond informatiebeheer wordt gewerkt Deelnemen aan vorming en studiedagen Ervaringen inwerken in vorming en uitleendienst Beheer van het netwerk en CRM

2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026

Methodiek - - - - -

Intern informatiemanagement Erfgoedzuidwest.be als erfgoedhub Communicatie Competentieontwikkeling (vormingsbeleid) Kennisdeling en -ontwikkeling

Partners Bevestigde partnerschappen: Lokale besturen, vrijetijdscoördinatoren, intercommunale Leiedal

Uit te breiden met: meemoo

pagina 31

OD4.3. Aanknopen en verknopen in bredere samenwerkingen In één zin Vanuit concrete projecten groeien sterke relaties, en vice versa.

Context Erfgoed zuidwest beschouwt samenwerking als één van de kernwaarden van haar organisatie. We zijn steeds op zoek naar partnerschappen, samen-zitten, ontmoeting en coproductie. We streven ernaar een breed veld van professionele en niet-professionele actoren binnen verschillende domeinen en op verschillende niveaus in onze werking te betrekken. Een krachtenbundeling leidt tot een geïntegreerde en integrale cultureel-erfgoedwerking. Binnen een regio rijk aan (culturele) instellingen, opleidingen en organisaties met een unieke expertise op vlak van vormgeving en state of the art technologie biedt samenwerking kansen tot zichtbaarheid en experiment.

Binnen projectwerk zoekt de erfgoedcel door concreet samen te werken sterkere relaties uit te bouwen met het erfgoedveld.

Maar ook op een strategisch niveau werkt erfgoed zuidwest in nauw contact met collega-erfgoedcellen, cruciale spelers in de streek, FARO en het landelijk veld aan collectiebeherende en dienstverlenende organisaties. Samenwerking bestaat daarbij uit een continu doorverwijzen, afstemmen en bekijken welke acties op een grotere schaal samen kunnen worden aangepakt.

Structureel zet erfgoed zuidwest alvast in op een nauwe samenwerking met de IOED (intercommunale Leiedal).

Beleidsplannen, ambities, acties, communicatie en ontmoetingen worden gedeeld. Vanuit de expertises en sterktes die de twee partners in elkaar erkenden, sloten erfgoed zuidwest en Texture in 2018 een samenwerkingsovereenkomst. Vanuit deze overeenkomst, te evalueren in 2021, bouwen we verder aan een sterke samenwerking en benutten we de expertise van het regionaal museum in collectiezorg, waardering, publiekswerking en het duurzaam borgen van erfgoedkennis in het documentatiecentrum van Texture. Ook de samenwerking met Trezoor zien we in die lijn groeien, waarbij de wederzijdse engagementen geformaliseerd worden.

Op West-Vlaamse schaal wordt uitgewisseld, samengewerkt en ontwikkelen we in groep contacten met spelers op schaal van de provincie. Zeer specifiek denken we daarbij aan de samenwerkingen met hogescholen, media en toerisme.

Verbonden noden beheersbaar en kwaliteitsvol, verbondeheid, co-creatie Acties en resultaten Overleg met de IOED in de zeswekelijkse erfgoedtafels Evalueren, versterken en bijsturen van de samenwerking met Texture Uitwisselen van plannen en ideeën met Vormingplus, het Kortrijks Kunstenplatform en andere socio-culturele actoren Samenwerking zoeken in vorming, projecten en dienstverlening met het lokale veld, samen met Histories, Heemkunde West-Vlaanderen, PARCUM en FARO Presenteren van projecten en werking op regionale ontmoetingsmomenten voor beleidsmakers West-Vlaamse samenwerking van erfgoedcellen, rond 1.

Ervaringsuitwisseling in een lerend netwerk (collectiezorg en religieus erfgoed) 2.

De opzet van externe transversale netwerken 3.

Projectmatige samenwerking Jaarlijks uitwisselen van actieplannen met aangrenzende Oost-Vlaamse erfgoedcellen Opvolgen van acties en accenten van landelijke dienstverleners en WIE Deelname aan de collegagroepen van de erfgoedcellen, ondersteund door FARO Deelname aan OCE vzw Deelname aan projectstuurgroepen, selectiejury’s, beoordelingscommissies en opnemen van functies in landelijke overleggen Deelname aan relevante events in Wallonië of Noord-Frankrijk als basis tot verdere kennismaking

timing 2021-2026 2021 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026

2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026

Methodiek - - -

Kennisdeling en –ontwikkeling Samenwerking Overleg faciliteren

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen:

Uit te breiden met:

lokale besturen, vrijetijdscoördinatoren, intercommunale Leiedal, Histories, FARO, IOED, OCE, vzw Erfgoed Vlaamse Ardennen, BIE, CO7, Kusterfgoed, Stad Brugge, CEMPER, VAi, CAG, WIE

Heemkunde West-Vlaanderen, Focus-WTV, Radio 2 West-Vlaanderen, VIVES, HOWEST, KULAK, Westtoer, M HKA-CKV

pagina 32

OD4.4. Verder professionaliseren van de organisatie In één zin Zuidwest is kritisch ten opzichte van haar eigen werking en zoekt blijvend naar een grotere efficiëntie en slagkracht.

Context Het erfgoedconvenant voor de periode 2020-2025 betekent voor zuidwest als projectvereniging een sterke groei van het team en een verbreding van de actieterreinen en werkvormen. Zuidwest is in de voorbije jaren gegroeid en werkte daarbij ook sterk haar administratief, operationeel en juridisch functioneren op een meer professionele manier uit. 2020 vormt daarin een belangrijk jaar waarin gesleuteld wordt aan cruciale aspecten van het functioneren. Dit doen we op basis van de evaluatie van het convenant en de ambitie vanuit de raad van bestuur om op basis van een externe analyse deze werking verder te verfijnen en te professionaliseren. Daarbij wordt gesleuteld aan de evaluatiecycli, het preventiebeleid, het vrijwilligersbeleid en het afsprakenkader tussen coördinatorenteam en de raad van bestuur. In de nieuwe beleidsperiode werkt zuidwest verder op basis van dit vernieuwd personeelsbeleid.

Anderzijds neemt zuidwest de tijd om haar functioneren op diverse aspecten blijvend te evalueren. Zo maakt de organisatie in mobiliteit, energiegebruik, drukwerk, projectmatige samenwerking met maatwerkbedrijven, wijkwerken (W13), jongerenateliers, tewerkstellingsinitiatieven, enz. zoveel mogelijk duurzame keuzes. Dit evalueren we ook formeler met de screening die duurzaamheidsscan.be en de VVSG bieden. In het kader van de samenwerking rond meerstemmigheid voert de organisatie een diversiteitscan door, als basis voor verdere acties.

Op het vlak van kennis- en informatiebeheer zetten we actuele werkwijzen verder (zie ook OD - 4.2).

Tot slot is zuidwest een organisatie binnen een breder intergemeentelijk geheel in Zuid-West-Vlaanderen. Na trajecten van Sterk besturen in een sterke regio groeide in de voorbije jaren een concerngedachte waarbij in een eerste fase regionale organisaties zoals de intercommunale Leiedal, de intergemeentelijke samenwerking rond welzijn W13, Logo Leieland vzw en zuidwest alvast zoveel mogelijk samenhuizen. Daarbij delen de partners infrastructuur en soms ook personeelsleden, wisselen ze expertises en competenties uit, stemmen strategische plannen af en zetten projectgroepen op (bv. rond Europese subsidiedossiers). Maandelijks ontmoeten de organisaties elkaar ook formeel in een Managementteam (MATx) en zijn er formele groepen die werken rond gedeelde strategische plannen. De directeur van Leiedal neemt deel aan de raad van bestuur van zuidwest. Daarnaast groeien in de streek ook verdere ideeën rond een nog sterkere bestuurlijke afstemming in de bestuurlijke intergemeentelijke ruimte, waarvoor vandaag de Conferentie van Burgemeesters en de regioraad belangrijke fora zijn (zie ook organogram).

Verbonden noden beheersbaar en kwaliteitsvol, digitale omslag Acties en resultaten Zuidwest herziet de functieprofielen van de medewerkers van de erfgoedcel Zuidwest hanteert en bewaakt de principes van good governance Zuidwest volgt getrouw haar vernieuwde en formele afspraken op en actualiseert die waar nodig Zuidwest communiceert actief haar vrijwilligersbeleid en stuurt bij waar nodig Functioneren van de raad van bestuur en het dagelijks bestuur, met ruimte voor discussie en inspiratie tussen beleidsmakers en het brede cultuurveld Zuidwest volgt de beleidsontwikkelingen in het culturele veld nauw op Zuidwest voorziet in een tussentijdse evaluatie van haar inhoudelijk functioneren, samen met FARO, OP/TIL, Cultuurconnect en Publiq Zuidwest staat stil bij haar werking op het vlak van maatschappelijk verantwoord ondernemen en specifiek bij aspecten van duurzaamheid en diversiteit

timing 2021 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2021-2026 2025-2026 2022-2023 2021

Zuidwest zet via richtlijnen, digital trash days, heldere afspraken en IT-infrastructuur in op een kwaliteitsvol beheer van informatie, ook voor privacygevoelige informatie

2021-2026

Zuidwest en erfgoedzuidwest bereiden nieuwe geïntegreerde beleidsplannen voor

2025-2026

Zuidwest werkt samen met huispartners aan een nog sterkere operationele en bestuurlijke samenwerking

2021-2026

Zuidwest stimuleert medewerkers met een vormingsbeleid, via externe vormingen en deelname aan studiedagen

2021-2026

Methodiek - -

Interne afspraken, procedures, handleidingen en tools (RPR, AR, CRM, afsprakenkader Raad van bestuur, huishoudelijk reglement Raad van bestuur, archiveringsafspraken, serverafspraken, voorbeeldbestekken voor overheidsopdrachten, interne dataclustering…)

Intern informatiemanagement

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen:

Uit te breiden met:

lokale besturen, schepenen, vrijetijdscoördinatoren, Leiedal, W13, Logo Leieland, vrijwilligers, FARO, revisor, externe boekhouding, OP/TIL, cultuurconnect, publiq

VVSG, cultuurloket, PULSE transitienetwerk

pagina 33

OD4.5. Delen en verbreden van financiële verantwoordelijkheden In één zin Voor de vele lokale noden en ambities in het plan zoeken we responsabilisering en extra middelen.

Context Zuidwest hanteert alternatieve financiering als één van de mechanismen in haar werking, zowel via projectmiddelen als via cruciale bijdragen van specifieke lokale partners die deelnemen in digitale infrastructuur, in digitaliseringsbewegingen of in de dagdagelijkse werking van het regionaal depot Trezoor (zie OD - 2.3). Dit werkt responsabiliserend en versterkt het lokale erfgoedbeleid. We bouwen daarbij op ervaringen met eerdere projecten en op succesvolle samenwerkingen.

Zoektochten naar het delen en verbreden van financiële verantwoordelijkheden zullen ook steeds nodig zijn bij grotere en weinig te voorspellen waarderingstrajecten zoals die ook de voorbije beleidsperiodes opdoken. Tegelijk zijn de huidige samenwerkingsvormen soms log en traag. We zoeken naar efficiëntere en bewezen modellen om projecten sneller te lanceren. Ontwikkelde modellen (depotwerking, digitalisering, enz.) leggen we vast in bruikbare modellen voor nieuwe projecten en voor collega’s. Expertise delen we, binnen en buiten de regio.

Verbonden noden waardevol en beheersbaar Acties en resultaten Participeren in werkgroepen tussen huispartners rond Europese subsidies Actief zoeken naar subsidies Cofinanciering verzekeren voor digitaliseringsacties, beleidstrajecten musea, beeldbank

timing 2021-2026 2021-2026 2021-2026

Evalueren van financieringsmodellen, bv. van Trezoor Vastleggen van succesvolle werkwijzen in behapbare modellen en sjablonen

2022-2023 2022-2023

Methodiek - - -

Projectgroepen subsidies Kennisdeling en -ontwikkeling (handleidingen, sjablonen) Ontwikkelde werkwijzen (financiersmogelijkheden)

Partners Actieve of bevestigde partnerschappen:

Uit breiden met:

lerend netwerk depots, lokale archieven, Trezoor, intercommunale Leiedal

cultuurloket

pagina 34

Colofon Deze beleidstekst kwam tot stand in het kader van de aanvraag voor zuidwest en haar aanvraag tot een werkingssubsidiewerkingssubsidie voor een regionale dienstverlenende rol, binnen het cultureel-erfgoeddecreet.

Na de goedkeuring van de finale convenantstekst ,werd deze tekst gewijzigd om de definitieve keuzes te weerspiegelen. Enkele OD’s en acties werden daarbij geschrapt. Aan de tekst uit maart 2020 werden echter geen cruciale toevoegingen gemaakt.

Zuidwest is de culturele verbinding tussen Anzegem, Avelgem, Deerlijk, Harelbeke, Kortrijk, Kuurne, Lendelede, Menen, Spiere-Helkijn, Waregem, Wervik, Wevelgem en Zwevegem.

De medewerkers en bestuurders danken de vele actoren en collega’s die aan deze tekst hebben bijgedragen, als aanvraagdossier en als ambitie voor de komende jaren.

zuidwest pagina 35

.

sint eloois vijve

LENDELEDE

hulste desselgem bavikhove

WAREGEM beveren leie

KUURNE heule gullegem

DEERLIJK

moorsele

HARELBEKE geluwe

ANZEGEM vichte

bissegem

ingooigem

KORTRIJK

WEVELGEM MENEN marke

WERVIK

aalbeke rollegem

kaster

kerkhove heestert

lauwe

rekkem

tiegem

otegem

ZWEVEGEM

bellegem

waarmaarde

AVELGEM

moen sint denijs

outryve bossuit kooigem helkijn

SPIERE HELKIJN spiere

erfgoed zuidwest is de cultureel-erfgoedcel voor Zuid-WestVlaanderen. Ze is jouw aanspreekpunt voor erfgoedzorgen en -ideeën, groot en klein.

pagina 36