Sportclub
Schrijversresidentie
DKO Lokaal bestuur
Landschap Marktplein
Zwembad
Theatergezelschap
Museum
Erfgoedpand zoekt toekomst
Welzijn
Bibliotheek Vereniging
Cultuurcentrum
Kinder opvang
OKAN
Jonge maker
Toerisme
Erfgoed depot
OC Dansgezelschap Makerspace
Archief
Fanfare
Design
Kunstenhal
Park
Wijk
Schildersatelier Cinema
Muziekvereniging Onderwijs
Samenlevings opbouw
Maakeconomie
zuidwest Vormingplus
Hogeschool 1
Festival
Schilder
Comedy
NAAR EEN VERKNOOPT CREATIEF CULTUREEL ECOSYSTEEM
CULTUURNOTA 2020-2025
3
INHOUD IN EEN NOTENDOP............................................................................................................................................................................ 6 1.
ZUID-WEST-VLAANDEREN: EEN CULTURELE EN CREATIEVE REGIO ................................................................................ 11
2. REGISSEURSROL.................................................................................................................................................................. 15 2.1.
Vijf functies..................................................................................................................................................................................15
2.2.
Een flexibele werkmethode.........................................................................................................................................................15
3.
DOELSTELLINGEN VOOR 2020-2025.................................................................................................................................... 19
3.1.
Doelstelling 1 Ruimte voor cultuur en culturele ruimte creëren...............................................................................................19
3.2.
Doelstelling 2 Creatieve talentontwikkeling...............................................................................................................................27
3.3.
Doelstelling 3 Iedereen heeft recht op cultuur...........................................................................................................................29
3.4.
Doelstelling 4 naar eigentijdse vormen van participatie............................................................................................................36
4.
OVERZICHT ACTIES 2020-2025............................................................................................................................................. 39
4.1.
Doelstelling 1 Ruimte voor cultuur en culturele ruimte creëren...............................................................................................39
4.2.
Doelstelling 2 Creatieve talentontwikkeling...............................................................................................................................42
4.3.
Doelstelling 3 Iedereen heeft recht op cultuur...........................................................................................................................42
4.4.
Doelstelling 4 Naar eigentijdse vormen van participatie............................................................................................................45
5.
TOT SLOT… OVER REGIE VERSUS ACTORSCHAP................................................................................................................. 46
5
IN EEN NOTENDOP Dat in Zuid-West Vlaanderen gepionierd werd (wordt) op het vlak van intergemeentelijke samenwerking in het algemeen en culturele samenwerking in het bijzonder is open deuren intrappen. Onze culturele samenwerking heeft een rijke geschiedenis en gaat terug tot voor 1995. De dertien betrokken gemeenten - Anzegem, Avelgem, Deerlijk, Harelbeke, Kortrijk, Kuurne, Lendelede, Menen, Spiere-Helkijn, Waregem, Wervik, Wevelgem en Zwevegem hadden en hebben samen de ambitie om • Culturele ontwikkelingen te stimuleren die de mogelijkheden van elke afzonderlijke gemeente overstijgen; • De culturele kwaliteit van de regio op te tillen; • Een eigen profiel te ontwikkelen op basis van de kenmerken van de regio en zo in te werken op het cultureel imago. Ze willen bovendien de wisselwerking tussen de diverse culturele actoren bevorderen, ervaringen delen en wederzijdse logistieke steun realiseren. In een vernieuwde missie voor de beleidsperiode 2020-2025 doen we dat toekomstgericht, met nieuw creatief talent als maatstaf. VAN LOKALE CULTUURCOMMUNICATIE NAAR BOVENLOKALE CULTUURWERKING In 2003 schreef het samenwerkingsverband zich in in het decreet lokaal cultuurbeleid en werd sindsdien binnen dit decreet als IGS door de Vlaamse overheid erkend en gesubsidieerd voor afstemming van het cultuuraanbod en gezamenlijke cultuurcommunicatie. Ondertussen is de decretale omgeving gewijzigd. Een nieuwe decreet bovenlokale cultuurwerking wil vanaf 2020 een kwaliteitsvolle, duurzame, diverse en
geïntegreerde bovenlokale cultuurwerking uitbouwen, en cultuurparticipatie bevorderen. Focus daarbij ligt op het ontwikkelen en delen van praktijken. Centraal in het decreet staat ‘verbinding’, zowel tussen culturele sectoren en disciplines als tussen het lokale en Vlaamse niveau. Het decreet stimuleert bovendien ook samenwerking met andere beleidsdomeinen zoals o.a. welzijn, onderwijs, toerisme en ruimtelijke ordening. Op die manier krijgt het begrip bovenlokaal een concrete invulling. EEN GEWIJZIGDE ROL VAN ZUIDWEST Zuidwest ent zich in deze nieuwe beleidsperiode volledig op haar nieuwe, decretaal voorziene, rol. Daarbij treedt zuidwest op als facilitator en (verbindings) makelaar van bovenlokaal cultuurwerk. Dit impliceert eerder een stimulerende regisserende rol dan wel dat zuidwest een uitvoerend operationele rol opneemt als actor. De makelaarsfunctie lijkt ons alvast op het lijf geschreven en behelst in conreto het inhoudelijk, bestuurlijk en geografisch samenbrengen van culturele actoren in netwerken, het faciliteren ervan en het actief bemiddelen van samenwerkingen. Door de jarenlange bovenlokale eigen praktijk van samenwerking – van onderuit en in permanente relatie tot het lokale cultuurbeleid via beleidsmakers, cultuurbeleidscoördinatoren en andere culturele veldwerkers – zien we potentievolle culturele actoren en hun praktijken te detecteren, te waarderen, te stimuleren en te versterken. We helpen vernieuwende culturele praktijken verduurzamen en delen inzichten in dat verband met het hele bovenlokale culturele veld.
sint eloois vijve
LENDELEDE
hulste desselgem bavikhove
WAREGEM beveren leie
KUURNE heule gullegem
DEERLIJK
moorsele
HARELBEKE geluwe
ANZEGEM vichte
bissegem
ingooigem
KORTRIJK
WEVELGEM MENEN marke
WERVIK
aalbeke rollegem
kaster
kerkhove heestert
lauwe
rekkem
tiegem
otegem
ZWEVEGEM
bellegem
waarmaarde
AVELGEM
moen sint denijs
outryve bossuit kooigem helkijn
SPIERE HELKIJN spiere
7
ZUIDWEST ALS REGISSEUR Zuidwest verbindt, faciliteert en verduurzaamt het bovenlokale culturele veld en fungeert hiervoor als radar, voedingsbodem en platform voor de streek met de bedoeling deze verder te ontwikkelen tot een culturele creatieve regio. In de praktijk van onze werking zien we ons vanuit vijf verschillende functies te opereren nl. zuidwest als knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk. Deze functies impliceren een omslag als organisatie met eerder operationele dienstverlenende opdrachten (bvb. UiT in zuidwest, UiTPAS, opzetten van evenementen) in de richting van een regierol in lijn van bovenvermelde functies. Deze transitiebeweging betekent in geen geval het einde van wat in voorgaande beleidsperiodes werd gerealiseerd. Het decreet biedt immers voldoende openheid en mogelijkheid om te continueren wat goed is. KANSEN EN DOELSTELLINGEN De voorliggende cultuurnota is geen statisch beleidsplan maar eerder een flexibel kompas dat aangeeft welke gezamenlijk bepaalde kansen en uitdagingen – we zien ze als doelstellingen - richtinggevend zijn voor de regio. We vertalen ze zo snel mogelijk in concrete acties in een continu proces - samen met het werkveld - van evalueren en bijsturen, energie en draagvlak. Tegelijk houden we witruimte vrij voor nieuw opduikende noden verwachtingen. Met alle gedeelde kansen en uitdagingen gaan we de volgende jaren aan de slag in verschillende maten, intensiteiten en constellaties waar bij in een roulement d.m.v. een jaarlijkse evaluatie de agenda voor het volgende werkjaar bepaalt wordt. 1. Een culturele en creatieve regio schept ruimte voor cultuur
Die ruimte is mentaal, fysiek en digitaal. Met het creëren ervan vanuit de kracht van kunst, creativiteit en cultuur willen we een verschil maken in de regio en ervoor zorgen dat de regio nog meer doordrenkt raakt van cultuur en creativiteit. 2. Creatieve talentontwikkeling De regio blinkt uit in kwalitatieve cultuur en investeert in het aanwezige talent én in het groot potentieel aan te ontwikkelen talent door o.a. kinderen en jongeren te stimuleren zelf te creëren, professionelen en amateurs bij elkaar te brengen en elkaars troeven te laten benutten, door het inzetten op creatieplekken en die zichtbaar te maken, door cultuureducatieve spelers en makersinitiatieven te verbinden en op die wijze een coninuüm voor talentontwikkeling te creeëren,… 3. Iedereen heeft recht op cultuur We verlagen de drempels voor participatie en gaan voluit voor het recht op cultuur, cultuurparticipatie en cultuurbeleving en kwalitatieve vrije tijdsbeleving voor iedereen ongeacht leeftijd, herkomst of sociale situatie. We focussen vooral op mensen in armoede en sociale uitsluiting en kinderen en jongeren. We werken op toeleiding, competenties, inspiratie, communicatie en diversiteit in het aanbod. 4. Naar eigentijdse vormen van participatie We zoeken naar hernieuwde en eigentijdse vormen van participatie. Tegelijk merken we een tanende structurele inzet van vrijwilligers in verenigingen en het minder goed functioneren van de klassieke participatiemethodieken en organen. We bouwen samen kennis en inzichten op in het vernieuwend en creatief omgaan met participatie, en delen deze met de regio om zo de betrokkenheid in de streek te verhogen.
9
1.
ZUID-WEST-VLAANDEREN: EEN CULTURELE EN CREATIEVE REGIO
Zuid-West-Vlaanderen is een streek van makers, flexibele bedenkers en weerbare wroeters en kent daardoor een sterke interne dynamiek van creativiteit en innovatie. Dit geldt met name ook voor de cultuursector. Deze sterkte kan evenwel nog verder worden ontwikkeld, zowel binnen het cultuurveld zelf als op de brug met andere beleidsdomeinen. Deze focus op creativiteit en innovatie maken we de volgende jaren lokaal en bovenlokaal voelbaar en zichtbaar in alles wat we doen, én in hoe we het doen. Het is dan ook onze ambitie om de gezamenlijke culturele en maatschappelijke uitdagingen voor de regio door de bril van creativiteit en innovatie te zien en aan te pakken. Ruimtelijk is de regio langsheen de Leie een aaneengesloten lint van dorps- en stadskernen, een ware ‘nevelstad’ met weinig fysieke grenzen, en met heel wat kenmerken van een stedelijke setting, een rijk vrijwilligersleven en een veelheid aanz culturele (presentatie)plekken. Richting Schelde schuilt dan weer de stille tegenpool, namelijk een rijk landelijk gebied. Beide componenten van Zuid-WestVlaanderen, stedelijk en landelijk, bieden de makers en cultuurspelers van de streek een publiek, heel wat ontmoetingen, een steeds nabij en professioneel podium, een ondersteunende overheid, heel wat inspiratie en de ruimte voor uitwijken, stilte en experiment. De culturele en creatieve regio Zuid-West-Vlaanderen is een ‘ongoing’ gegeven en eigenlijk al meerdere decennia een feit, met sterktes en zwaktes. In hun werking zoeken cultuurwerkers continu nieuwe frisse
formats en werkwijzen waarmee ze zichzelf en partners prikkelen en derhalve ook binnen de sector voor versterkende meerwaarde zorgen. Creatief denken betekent zichzelf durven heruitvinden, jezelf en je aanpak in vraag durven stellen, samenwerkingen onderhouden of herdenken, en nieuwe verbindingen opzoeken. We zien de positie als ‘culturele en creatieve regio’ dan ook vooral als een houding, als het continu creëren van een kader en een sfeer waarbinnen frisse en vernieuwende praktijken allerhande, amateur én professioneel, de nodige ruimte, voeding en ondersteuning krijgen om te ontstaan en te groeien. Binnen dit kader verzekeren we een toekomst voor bestaand en nieuw creatief talent en kunnen we tegelijk een betekenisvolle bijdrage leveren in het samen zoeken naar antwoorden op uitdagingen die we ook met andere sectoren in de regio delen en waar we met cultuur een belangrijke bijdrage aan leveren door reflectie, inspiratie of door inbrengen van eigen toegevoegde waarde. Op die wijze leidt creatief denken en werken binnen én via de cultuursector tot nieuwe verbindende sporen en vernieuwende praktijken. Cultuur en creativiteit versterken dus elkaar. 40 jaar lokaal cultuurbeleid bracht ons in ZuidWest-Vlaanderen o.a. een sterk netwerk van podia en cultuurhuizen. Er is dan ook heel wat beschikbare (fysieke) ruimte voor creativiteit. We doelen hier vooral op de densiteit van infrastructuur voor het ‘tonen’ van cultuur en creativiteit, veeleer dan voor het ‘makerschap’. We zien het als een gemeenschappelijke
11
uitdaging om vooral op dit laatste als regio in de richting van 2025 bakens te verzetten en ruimte te vinden en te maken, en dit zowel, fysiek, mentaal als digitaal. Er is ook het landschap met ondermeer (of vooral) zijn verbindende waterwegen en zijn verstedelijkte kernen maar ook met open (rest)ruimten als interessante podia voor creativiteit. Ook hier zijn winsten te maken. In dat verband worden door regionale partners al aanzetten gegeven. Vervolgens lijkt ons ook de geschiedenis van de regio met haar verhalen hierin niet onbelangrijk. We waren immers altijd al een regio waar pionierschap gedijde. We wroeten of deden dit in vlas en klei, in economische en agrarische bedrijvigheid en dit zorgde voor een gedeelde mentaliteit van samenwerking en aanpak met opportuniteiten om te veruitwendigen in sprekende cultuur- of erfgoedprojecten. Op deze onderscheiden vlakken kunnen we tegen 2025 als culturele en creatieve regio vooruitgang boeken om nog meer een regio te zijn waar intens creatief en vernieuwend wordt samengewerkt, over de grenzen van gemeenten en sectoren heen. We zien zuidwest als deel van bestaande en nieuwe netwerken die hierop inwerken, soms enthousiast meeglijdend over de mazen maar vooral ook in de rol van regisseur/verbinder door het verknopen ervan. We verwoorden onze missie dan ook als volgt…
missie
…IN 2025 EEN REGIO ZIJN WAAR INTENS WORDT SAMENGEWERKT, OVER DE GRENZEN VAN GEMEENTEN EN SECTOREN, MET DE BEDOELING ONZE POSITIE ALS CULTURELE EN CREATIEVE REGIO TE VERSTERKEN EN EEN TOEKOMST TE VERZEKEREN VOOR BESTAAND EN NIEUW CREATIEF TALENT…
13 Theaterproductie “Toendra” door regionaal jongerentheaternetwerk onder leiding van Theater Antigone, 2019 - foto © Kurt Van der Elst
Workshop en nodenanalyse in 2017 rond tijdelijk gebruik van waardevolle gebouwen, onder leiding van Leiedal als intergemeentelijke onroerenderfgoeddienst. foto Š intercommunale Leiedal
2.
REGISSEURSROL
We verbinden, faciliteren en verduurzamen het bovenlokale culturele veld Zuidwest fungeert als radar, voedingsbodem en platform voor de streek. Daarnaast prikkelt, ondersteunt en versterkt zuidwest de regio in haar ambitie om zich verder te ontwikkelen tot een culturele creatieve regio. Transversaal of intersectoraal zijn nu nog relatief nieuwe begrippen maar beschouwen we, tegen het einde van de komende beleidsperiode in 2025, als evident. Geïntegreerd werken wordt ons handelsmerk en we bouwen de culturele en creatieve regio als merk verder uit door het verbinden en faciliteren van relevante culturele praktijken én het zichtbaar maken ervan. Zo nodig initiëren we, steeds in partnerschap met anderen, nieuwe praktijken ter versterking en de methodieken die we hanteren maken we bruikbaar en delen we met de bedoeling het bovenlokale culturele veld te verduurzamen.
activiteiten evolueren richting een nieuwe regisserende rol, in lijn met bovenstaande functies. De huidige nog lopende cultuurnota 2014-19 bestaat uit een set van eerder algemene lange termijnambities die om allerlei redenen achteraf niet of slechts deels leidend bleken te zijn voor de werking van zuidwest gedurende de lopende beleidsperiode. In de voorliggende cultuurnota willen we des te meer aandacht hebben voor een continu proces van evalueren en bijsturen, energie en draagvlak. Voorliggende cultuurnota is uitdrukkelijk geen statisch beleidsplan, maar eerder een flexibel kompas dat aangeeft welke gezamenlijk bepaalde kansen en uitdagingen richtinggevend zijn voor de regio. We zien ze als onze doelstellingen en vertalen ze zo snel mogelijk in concrete acties. We zetten ze in werven met direct betrokkenen en belangstellenden. 2.2.
2.1.
VIJF FUNCTIES
We zien in de praktijk van onze werking vijf verschillende functies. Zuidwest fungeert namelijk als knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk. Deze functies (zie pagina 17) impliceren een grondig herdenken van de huidige activiteiten van zuidwest. Zo moeten we evalueren wat we doen met een aantal operationele dienstverlenende opdrachten zoals UiTPAS, UiT in zuidwest en het opzetten van evenementen. We onderzoeken op welke wijze we in elk van deze lopende
EEN FLEXIBELE WERKMETHODE
Tegelijk houdt zuidwest uitdrukkelijk witruimte vrij voor nieuw opduikende noden en verwachtingen die op ons afkomen, van binnen of buiten de regio. Waar nodig en gewenst speelt zuidwest hier flexibel op in. Dit staat haaks op een statisch meerjarenplan met in beton gegoten strategische en operationele doelstellingen. De ambitie om verder uit te groeien tot een culturele creatieve regio is het afwegingskader om nieuwe uitdagingen aan te pakken. Met alle gedeelde kansen en uitdagingen gaan we de volgende jaren aan de slag in verschillende maten,
15
intensiteiten en constellaties. • Met ‘verschillende maten en intensiteiten’ bedoelen we dat niet elke kans of uitdaging eenzelfde gewicht en intensiteit zal krijgen. We brengen de juiste mensen samen, delen inzichten en ideeën, brengen mee blikverruimende inspiratie in en geven de nodige zetjes. Daar kan een stevig traject en zelfs een specifiek samenwerkingsverband uit groeien waar zuidwest in min of meerdere mate bij betrokken zal blijven, afhankelijk van de nood die zich stelt aan ondersteuning allerhande. Andere uitdagingen zullen eerder resulteren in lichtere trajecten of in tijdelijke initiatieven of projecten. Voor nog andere zal het misschien bij die ene aanzet blijven, waarna elk weer zijn eigen weg opgaat en al dan niet iets doet met de meegenomen prikkels.
•
•
Met ‘verschillende constellaties’ bedoelen we dat niet iedereen aan elke kans of uitdaging moet participeren en ook niet in dezelfde mate, niettegenstaande het feit dat we ze samen als ‘gedeelde kansen of uitdagingen’ hebben gedefinieerd. De keuze tot actieve deelname aan een bepaalde kans of uitdaging kan verschillen van gemeente tot gemeente, van instelling tot instelling, van actor tot actor, van enthousiasteling tot enthousiasteling. Binnen het ruimere kader van elke kans of uitdaging kunnen gemeentelijke en andere actoren uiteraard ook eigen accenten leggen. Jaarlijks evalueren we waar we staan met de verschillende kansen en uitdagingen. Deze evaluatie bepaalt mee de agenda van zuidwest voor het komende jaar. Initiatieven kunnen worden stopgezet of voortgezet, nieuwe kunnen worden opgenomen.
knooppunt Zuidwest ondersteunt bestaande en nieuwe culturele netwerken en initieert mee transversale netwerking.
radar Zuidwest detecteert via haar fijnmazig netwerk de bestaande culturele actoren en praktijken in de regio, en vooral ook nieuw creatief talent.
netwerker/matchmaker Zuidwest brengt doorlopend de culturele en creatieve regio in kaart en maakt breed kenbaar en zichtbaar wat er aan actoren en praktijken bestaat, zowel online als offline.
steunpunt We stimuleren en faciliteren bovenlokale samenwerkingen en praktijken, ondersteunen ze en helpen ze te verduurzamen. kennisnetwerk We verspreiden en delen relevante kennis, inzichten en praktijken van elders met de regio. We delen en spreiden kennis en praktijken uit de regio zelf zowel met de regio als buiten de regio.
We zetten de huidige dynamiek voort en verbreden met nieuwe partners rond gedeelde uitdagingen. We brengen bestaande en nieuwe sectorale samenwerkingsverbanden samen en verkennen verder de samenwerking (bv bibs, podium, erfgoed...). We faciliteren het (nieuw) inspirerend netwerk voor cultuur- en vrijetijdsbeleidcoĂśrdinatoren. We faciliteren een (nieuw) open netwerk ‘programmamakers’ voor iedereen in de regio die cultureel aanbod programmeert (verbreding partnerschap, inhoudelijke verbreding) of maakt. We faciliteren een (nieuw) op te zetten netwerk voor beeldende kunst. We verzamelen, updaten en verrijken gegevens aan de aanbodzijde (actoren, praktijken, werkingen, methodieken, tools,...) en blijven de actoren, praktijken en samenwerkingen in het veld in kaart brengen. We hebben een bijzonder oog voor vernieuwende praktijken en methodieken en hebben oor naar gesignaleerde noden, behoeften en verwachtingen van actoren van binnen en buiten de cultuursector met de bedoeling samen naar cross-overs te zoeken. Op basis van de inventaris/kaart van het bovenlokale veld merken we een grote dynamiek, die we in de etalage zetten via evenementen en/of via een performant online netwerk, community platform. We brengen mensen, organisaties en sectoren actief en gericht met elkaar in contact. We organiseren sessies met landelijke bovenbouwspelers en brengen op die manier externe expertise en zuurstof binnen. We organiseren een jaarlijks evenement over, voor en met de culturele en creatieve regio. We organiseren (of verwijzen naar) informatie-, vormings- en werksessies over tal van onderwerpen die aansluiten bij noden en vragen van de sector. We beantwoorden adviesvragen en geven beleidsadvies. We wijzen op calls en subsidiemogelijkheden en bieden daarbij ondersteuning. We verspreiden en delen relevante kennis, inzichten en praktijken van elders met de regio. We borgen kennis in de regio door die bij te houden in een kennisnetwerk. We delen relevante data. We organiseren een regio specifieke praktijken- en methodiekendatabank en ontsluiten die via het eerder genoemde online netwerk of community. 17
eerste bijeenkomst van een “atelier zuidwest� in het voorjaar van 2019, in samenwerking met OP/TIL
3.
DOELSTELLINGEN VOOR 2020-2025
Hieronder lijsten we de gedeelde kansen en uitdagingen op die we zien voor de regio in de beleidsperiode 2020-2025. We beschouwen ze als onze doelstellingen en duiden de functies aan die we hierin met zuidwest opnemen. We voorzien in witruimte. Dit overzicht beschouwen we dan ook als niet limitatief. 3.1. DOELSTELLING 1 RUIMTE VOOR CULTUUR EN CULTURELE RUIMTE CREËREN Een culturele en creatieve regio schept ruimte voor cultuur. Die ruimte is mentaal, fysiek en digitaal. Het creëren van ruimte voor cultuur wil vanuit de kracht van kunst, creativiteit en cultuur een verschil maken in de regio. Door broedplekken te maken, door creativiteit te stimuleren, door goesting voor cultuur te genereren. Door te zorgen dat de regio nog meer doordrenkt raakt van cultuur en creativiteit. 3.1.1. Mentale culturele ruimte creëren Uit onze veldanalyse blijkt dat de culturele praktijken die inzetten op experiment, creatie en innovatie talrijk zijn. Vaak gaat het over initiatieven in directe wisselwerking met andere sectoren en beleidsdomeinen en opgezet door culturele actoren van binnen en buiten de regio. De mate en wijze waarop deze culturele praktijken ontstaan, groeien of gedijen is mee bepaald door de aanwezigheid van de nodige mentale culturele ruimte bij zowel beleidsmakers als cultuurwerkers in de regio.
Mentale culturele ruimte en het creëren ervan gaat dan ook o.a. over • het stimuleren van ‘grenzeloos’ denken: over gemeentegrenzen, thematische, sectorale grenzen en landsgrenzen heen. Cultuur laat zich immers niet binnen grenzen vangen. • het creëren van meer zichtbaarheid voor cultuur via media en communicatie. • de ruimte maken voor cultuur in zowel agenda’s van beleidsmakers als van de netwerken voor streekontwikkeling. • het ondersteunen van cultuurwerkers om in een transversale context aan de slag te gaan. • het medezeggenschap over de inhoud van culturele praktijken in bovenlokale context. We starten een denkoefening voor het ontwikkelen van communicatieve formats waarbij we de culturele en creatieve regio in de kijker zetten, gericht communiceren naar creatief talent en tegelijk wervend werken voor workshops en vorming in dat verband. We zien zuidwest in de functie van knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk (zie kader pagina 22).
19
het format ‘bandwerk’ gaat in een gebalde tweedaagse coproductie met studenten aan de slag in de digitale omslag en de verrijking van digitale cultuurdata.
3.1.2. Digitale culturele ruimte creëren Digitaal wordt het nieuwe normaal, in alle facetten van werken en samenleven. Digitaal biedt ook voor de cultuurwereld heel wat kansen. Zuid-West-Vlaanderen bevindt zich hiervoor in een unieke positie. Dit is de grensregio van de digitale creatie, met incubatoren als EuraTechnologies in Lille en HangarK in Kortrijk, topbedrijven als Barco, een sterk onderwijsweefsel dat tal van digitale creatieve opleidingen aanbiedt, in het bijzonder Howest met haar game-opleidingen en digital arts. Maar evenzeer een regio met beeldcollectieven en beeldend kunstenaars. Vlaanderen ondersteunt het verhaal van digitale cultuur, met haar initiatieven en kaders rond e-inclusie en evenzeer met de projecten en innovatieve werking van CultuurConnect en VIAA, in samenwerking met de sector. We versterken deze creatieve digitale regio als kweekvijver en zetten haar beter in de etalage door bijvoorbeeld: • Op een inspirerend festival te tonen wat we als regio in huis hebben. We verzamelen alle krachten en verbinden alle creatievelingen op dat vlak. • We presenteren digitale creativiteit, van binnen en buiten de regio, in alle vormen en op vele plekken • We koppelen dit ook aan creatieve talentontwikkeling door o.a. workshops (bv. Goose in de Safari studio’s).
We verrichten tegelijk ook basiswerk vanuit volgende vaststellingen: • Weinig culturele actoren beschikken immers al over voldoende digitale skills voor het creëren van digitale initiatieven die verder gaan dan digitale cultuurcommunicatie. De digitale transformatie in de culturele praktijk lijkt ons nog veraf. • Culturele organisaties beschikken weinig tot niet over een strategie voor het omgaan met technologie en data. De voor onze regio relevante piloten van Cultuurconnect kunnen we omzetten en verduurzamen in Zuid-West-Vlaanderen. • Ook bij de gebruikers is niet iedereen mee in de digitale evolutie. Volgens de IMEC digimeter zijn er nog steeds gezinnen die niet beschikken over de middelen en vaardigheden voor het gebruik van digitale tools. We bekijken in welke mate de cultuursector hiertoe nog meer en beter zou kunnen bijdragen. • Bij uitstek kan zuidwest hier de verbinding maken met Vlaanderen en organisaties als VIAA, Cultuurconnect, Publiq,... Hier ligt een taak voor zuidwest in het zichtbaar maken, delen, en verspreiden van wat de regio in huis heeft en tegelijk in het binnenhalen van praktijken en kennis van buiten de regio. We zien zuidwest in de functies van knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk.
21
MENTALE CULTURELE RUIMTE CREËREN
DIGITALE CULTURELE RUIMTE CREËREN
We brengen cultuurwerkers samen in netwerken en brengen andere sectoren met hen in contact.
We ondersteunen het netwerk van bibliotheken in haar digitaal verhaal: van e-inclusie, over digitale week tot digitale transformatie.
We detecteren kansen om cultuur op streekagenda’s te plaatsen en maken cultuur zichtbaar en bespreekbaar via media en communicatie. We detecteren nieuwe initiatieven, methodieken en praktijken. We creëren regionale culturele uitwisselingsruimte voor afstemming, wisselwerking en samenwerking met culturele spelers in transversaliteit met andere sectoren. We zetten experimenten op die cultuur introduceren in diverse sectoren in de regio. We vormen en coachen cultuurwerkers en inspireren hen, delen kennis en methodieken en begeleiden in crossovers en intersectoraal werken. We ondersteunen in het opzetten van nieuwe verbanden en het werken aan nieuwe formats en het omgaan met veranderende vormen van participatie en engagement. We nemen onze rol op in het opzetten van lerende netwerken en tegelijk introduceren en verkennen we de methodiek van vernetwerkt leren. Partners en netwerken: lokale besturen, bovenlokale steunpunten (OP/TIL, FARO, Cultuurconnect, publiq), cultuurwerkers, inspirerend netwerk vrijetijdscoördinatoren, streekorganisaties, vormingsorganisaties,…
We detecteren wat er is, wat nieuw en noodzakelijk is om als regio beter zicht te krijgen op het culturele digitale ecosysteem en brengen dit digitaal in kaart. We initiëren een digitaal festival met de hele regio, waarbij we tonen wat we ‘in huis’ hebben. Tegelijk stimuleren we kennismaking, kennisdeling en samenwerking. We zetten in op online kennis delen tussen cultuurwerkers hierover. We helpen mee digitale cultuurbeleving mogelijk maken door het introduceren van pilots van CultuurConnect en het opzetten van initiatieven zoals bvb. het streamen van voorstellingen. We zetten mee in op digitale geletterdheid zowel bij medewerkers als gebruikers door bvb. digicoaching of andere leertrajecten. We delen praktijken en methodieken over digitale cultuurmarketing We organiseren vorming in functie van de digitale transformatie van culturele actoren en helpen bij het ontwikkelen van strategische digitale vaardigheden. Partners en netwerken: lokale besturen, bibliotheken, cultuur-en gemeenschapscentra, cultureelerfgoed actoren, e-gov Leiedal, bovenlokale steunpunten, Cultuurconnect, Publiq, V-ICT-OR, VIAA/PACKED, erfgoeddatabanken Vlaamse Overheid, hoger onderwijs, cultuurwerkers, streekorganisaties,…
3.1.3. Fysieke culturele ruimte om te verbinden, te ontmoeten en te creëren Het hebben van voldoende gedeelde fysieke ruimte voor cultuur is een belangrijke randvoorwaarde om als culturele en creatieve regio door te groeien en verder te ontwikkelen. Het delen ervan stimuleert contact en ontmoeting, faciliteert cross-overs, samenwerking en co-creatie. •
•
•
•
We hebben meer publieke ruimte nodig die - impliciet of expliciet - ontmoeting en verbinding stimuleert en uitnodigt tot initiatief. De fysieke ruimte draagt op die manier bij tot creatief initiatief, cultuurparticipatie en gemeenschapsvorming. Derde plekken, tussen werk en thuis, tussen privé en buitenruimte (zoals bv. bibliotheken), zijn binnen-plekken en dragen (potentieel) bij tot creatief initiatief, cultuurparticipatie en gemeenschapsvorming. Er is de stijgende vraag naar culturele werkplekken (werkruimte, repetitieruimte, atelierruimte, …) en de vraag naar presentatieruimte o.a. plekken voor locatieprojecten,… Die vraag kan deels ingelost worden door leegstaande gebouwen in tijdelijk of langdurig gebruik te geven. Tenslotte is er de nood aan creatieve hubs die vanuit de kracht van kunst, creativiteit en cultuur een verschil maken door een broedplaats te zijn voor creatieve freelancers, start-ups, verenigingen, kunstenorganisaties, etc. en vanuit deze broedplaats verschillende gemeenschappen, activiteiten, sectoren, actoren connecteren die
voordien weinig tot niet verbonden waren en waaruit nieuwe cross-over initiatieven kunnen groeien, community engagement versterkt en waar nieuwe werkvormen kunnen ontstaan. Zuidwest werkt rond ruimte met focus op de culturele creatieve regio en zoekt mee naar plekken waar crossovers kunnen ontstaan, waar publiek en makers elkaar ontmoeten, waar verschillende creatieve disciplines elkaar kunnen treffen en waar verbinding centraal staat. We zien zuidwest hier fungeren als knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk voor culturele actoren en praktijken.
23
FYSIEKE CULTURELE RUIMTE CREËREN We brengen bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra samen voor een dialoog over hun functie van ‘derde plek’ nl. een plek van ontmoeting, inspiratie en educatie. We brengen voorbeelden en praktijken in kaart. We verwerven zicht op noden rond fysieke ruimte. We houden zicht op mogelijke (nieuwe) locaties in de regio. We helpen bij leegstandsinventarisatie via lokale besturen en intercommunale Leiedal. We begeleiden initiatieven rond medegebruik voor culturele organisaties zonder huisvesting door tijdelijk gebruik of herbestemming van bestaande ruimtes. We begeleiden initiatieven rond creatieve hubs als kneedbare ruimten voor een mix aan actoren en die voedingsbodem zijn voor nieuwe creatieve initiatieven en vernieuwende samenwerkingen. We inspireren en zetten mee initiatieven op die de culturele kwaliteit van de publieke ruimte en derde plekken in diverse opzichten verbetert. We inspireren voor de inrichting van tot creativiteit en ontmoeting prikkelende en stimulerende publieke ruimte in steden en gemeenten. We adviseren en werken mee aan het opzetten van programmatie in de publieke ruimte met meerwaarde voor o.a. culturele beleving, gemeenschapsvorming, leefbaarheid van buurten en wijken, van stads- en dorpskernen, … (bvb. het Blauwe Park, Contrei in 2020 n.a.v. 60 jaar Leiedal)
We inspireren, informeren, vormen en coachen initiatieven rond nieuwe fysieke culturele en creatieve ruimte(n). We detecteren drempels en helpen die aanpakken (bvb. beheersmatig). We tillen lokale praktijken op regionaal niveau door ze zichtbaar en bespreekbaar te maken in netwerken, via info en vorming, publicaties,... We organiseren een praktijken- en methodiekenplatform (offline, online).
Partners en netwerken: lokale besturen, bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra, cultureelerfgoed actoren, Eurometropool, toerisme Leiestreek, Leiedal, de IOED Leiedal, Herita, kenniscentrum Vlaamse Steden, Stadslandschap Leie-Schelde, Bolwerk, Wilde Westen, BAT, private eigenaars, bovenlokale steunpunten, cultuurwerkers, streekorganisaties, inspirerend netwerk vrijetijdscoördinatoren,…
Tijdelijke invulling van het oud politiecommisariaat van Harelbeke als erfgoedcafĂŠlocatie in 2017, i.s.m. Leiedal, foto Klaas Verdru
25
CREATIEVE TALENTONTWIKKELING We brengen initiatieven rond cultuureducatie en creatieve talentontwikkeling samen in een netwerk. We inventariseren wat bestaat aan opleidingen (onderwijsactoren, DKO), de podia en vormingstrajecten binnen kunsten- en cultuurcentra en andere actoren in de regio. We detecteren hiaten en overlap, noden en kansen. We maken in een bovenlokale aanpak een continuüm van cultuureducatie en -creatie. We verkennen met relevante partners binnen en buiten de cultuursector bestaande en nieuwe initiatieven en projecten die hierop een werkend antwoord bieden met de bedoeling een aaneengesloten keten van opleidings-, vormings- en ondersteuningskansen te creëren met ook aandacht voor toeleiding naar nevenrichtingen zoals bvb. geluidstechniek of scenografie. We versterken bestaande en zetten nieuwe initiatieven op die jonge makers kansen bieden, zowel in creatie als in presentatie. We zetten in op inclusieve talentontwikkeling met een extra focus op kinderen en jongeren waarvoor specifieke drempels gelden (fysiek, mentaal, financieel en/of cultureel). We delen praktijken van talentontwikkeling binnen en buiten de regio
Partners en netwerken: lokale besturen, bibliotheken, jeugddiensten, cultuur- en gemeenschapscentra, cultureelerfgoed actoren, bovenlokale steunpunten, hoger onderwijs, secundair onderwijs, cultuurwerkers, streekorganisaties, DKO, Letterzetter Kortrijk, professionele en semiprofessionele kunstenorganisaties, festivals, lokale ambassadeurs, jong talent, Poppunt, Kunstenoverleg, inspirerend netwerk vrijetijdscoördinatoren, Designregio Kortrijk, Buda Kunstencentrum, Stijn Streuvelshuis,…
3.2. DOELSTELLING 2 CREATIEVE TALENTONTWIKKELING Zuid-West-Vlaanderen investeert in het al aanwezige talent én het nog groter potentieel aan te ontwikkelen talent. De regio blinkt uit in kwalitatieve cultuur. Getuige hiervan zijn een aantal ambassadeurs die bij ons de eerste kansen en ontwikkelingsmogelijkheden kregen en uitzwermen tot in het buitenland. Die voedingsbodem voor talent maakt ons als regio uniek en vraagt om verdere verdieping en verbreding. •
•
•
•
Talent krijgt voedingsbodem door het ontwikkelen van kinder- en jongerenwerkingen waarbij kinderen en jongeren door zelf te creëren gestimuleerd worden in hun ontwikkeling en goesting krijgen in cultuur. De eerste focus ligt dus op zelf ‘maken’ en creëren wat verder gaat dan kunst- en cultuureducatie. We doorbreken de barrières van de disciplines door een hybride benadering van cultuur. Zo bv. verbindt een initiatief als Letterzetter creatie met presentatie, combineert woord met letteren, muziek en performance. We brengen professionelen en amateurs bij elkaar en laten hen elkaars troeven benutten. We koesteren onze ligging in de periferie van Vlaanderen, los van trends en modes, en zetten in op een duurzame plek waar je in de luwte kan doorontwikkelen. Overigens: periferie? In de grensregio met twee miljoen inwoners liggen we best wel centraal. Talent kunnen we ook in onze regio houden, door het inzetten op creatieplekken en het te ondersteunen, te begeleiden en zichtbaar
•
te maken. We creëren samen met de sector een omarmende context met organisaties die kansen geven en sterk vernetwerkt zijn met presentatieplekken binnen en buiten de regio. We spreken in de regio af dat elke culturele en creatieve plek minstens 20% van de capaciteit bestemt voor jong of nieuw talent. We ontwikkelen bovendien slimme verbindingen tussen cultuureducatieve spelers en initiatieven voor makers met de bedoeling een continuüm te creëren voor talentontwikkeling en jonge makers optimale kansen te geven.
We zien zuidwest in de functies knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk.
27
3.3. DOELSTELLING 3 IEDEREEN HEEFT RECHT OP CULTUUR
3.3.1. Drempels verlagen voor mensen in armoede en sociale uitsluiting
Iedereen heeft recht op cultuur. We verlagen dan ook drempels voor participatie en gaan voluit voor het recht op cultuur, cultuurparticipatie en cultuurbeleving en bij uitbreiding kwalitatieve vrije tijdsbeleving voor iedereen ongeacht leeftijd, herkomst of sociale situatie. Het denkkader van waaruit we vertrekken zijn de 7B’s waarmee we inzicht krijgen op belemmerende factoren voor toegankelijkheid: beschikbaarheid, bekendheid, begrijpbaarheid, bereikbaarheid, betaalbaarheid, bruikbaarheid, betrouwbaarheid.
Ook in onze regio stijgt de armoede. Participatiedrempels verlagen voor mensen in armoede is voor zuidwest al langer een aandachtspunt, in het bijzonder via UiTPAS, een tool voor vrijetijdsparticipatie voor iedereen en in het bijzonder voor mensen in armoede. We blijven hierop verder inzetten en zoeken hiervoor de krachten te bundelen met W13, het samenwerkingsverband rond welzijn in Zuid-WestVlaanderen dat door de aard van zijn werking dicht bij de doelgroep staat. Wie als gevolg van armoede onvoldoende kan participeren is ook sociaal uitgesloten. Hiervoor zoeken we in het bijzonder naar methodieken van toeleiding richting het vrijetijdsaanbod. Tot slot werken we naast financiële drempels op andere drempels voor participatie zo o.a. de grote infostroom, de moeilijke bereikbaarheid, de fysieke maar vooral ook de mentale afstand naar het aanbod, het soort aanbod en de soort werking, het gebrek aan ‘culturele competenties’, de nood aan specifieke dienstverlening zoals kinderopvang…
We werken in op het verlagen van drempels voor iedereen maar focussen vooral op mensen in armoede en sociale uitsluiting en kinderen en jongeren. Uitgangspunt is ook dat het ervaren van drempels persoons- en situatiegebonden is. Niet iedereen ervaart dus alle of meerdere drempels en bijgevolg is het wegwerken ervan dan ook meestal maatwerk, aan te pakken in onderlinge dialoog met betrokkenen en vooral ook met partners. Maatwerk impliceert bovendien ook keuzes maken in de wetenschap dat er niet op alle drempels even intens kan ingezet worden. We ondervangen dit samen met partners via kennisdeling, inspiratiesessies en ervaringsuitwisselingen. We zoeken tevens naar toegankelijke, gerichte en ‘outreachende’ communicatievormen met de betrokken doelgroepen teneinde zich niet te verliezen in de veelheid van het aanbod en stimulerend te werken richting participatie.
We zien zuidwest inzetten op de functies knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk.
29
DREMPELS VERLAGEN VOOR MENSEN IN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING We bouwen voort op de bestaande lokale netwerken cultuurparticipatie. We brengen alle mogelijke betrokkenen (aanbieders, welzijns- en armoedeverenigingen, lokale besturen, W13,…) samen voor een probleemanalyse in het algemeen, en deelaspecten in het bijzonder. We vertalen dit in concrete aanbevelingen en acties. We evalueren de nood aan participatieonderzoek in de regio. We maken een netwerk van geanimeerde ontmoetingsplaatsen waar mensen in armoede en anderen samen van cultuur kunnen genieten en waar tegelijk ook het doelgroepaanbod beschikbaar is. We zien dit pop-upgewijs en zoeken hiervoor aansluiting bij bestaande organisaties en praktijken (bvb. Unie der Zorgelozen in de Scala). We nemen de regiefunctie voor UiTPAS verder op, in een gedeelde verantwoordelijkheid met W13. We organiseren een jaarlijkse denk- en inspiratiedag voor alle geïnteresseerde actoren in de regio met het verhogen van vrijetijdsparticipatie van mensen in armoede als thema en zoeken hiervoor aansluiting bij de verschillende lokale netwerken in de regio. We zoeken mee naar mogelijkheden om de mobiliteit richting het UiTPASgelieerde vrijetijdsaanbod voor de doelgroep te verhogen.
We bundelen alle kennis m.b.t. de doelgroep mensen in armoede en delen dit in regioverband in een wegwijzer voor vrijetijdsparticipatie. We initiëren een mobiel ‘pretloket’ (UiTPAScaravan) die het doelgroepenaanbod zichtbaar maakt in de regio en zorgen voor passende ‘amuse gueules’ of smaakmakers.
Partners en netwerken: stuurgroep UiTPAS zuidwest, W13, lokale besturen, bibliotheken, cultuur-en gemeenschapscentra, inspirerend netwerk vrijetijdscoördinatoren, Kunstenorganisaties, cultureelerfgoed actoren, verenigingen, OCMW’s, Publiq, UiTPAS-trekkers, lokale netwerken vrijetijdsparticipatie, zelforganisaties Mensen in Armoede, Netwerk tegen Armoede, lokale communicatoren, bovenlokale steunpunten, cultuurwerkers, streekorganisaties, sportverenigingen, sportclubs, sportnetwerken, Demos vzw, private initiatieven,…
Theaterlocatieproject Zwins, Sint-Denijs, Zwevegem foto Š het eenzame westen
31
DREMPELS VERLAGEN VOOR KINDEREN EN JONGEREN We ondersteunen bestaande netwerken rond creatie met kinderen en jongeren en detecteren in samenspraak met actoren mogelijke nieuwe invalshoeken en ontwikkeldomeinen voor creatieve netwerking. We detecteren relevante praktijken in de regio en daarbuiten. We zetten in op rechtstreekse betrokkenheid van de doelgroep voor communicatie, kids en jongeren aan het stuur dus. We zoeken bewust naar een transversale aanpak waarbij we de jeugdsector met jeugddiensten, jeugdhuizen, jeugdraden e.a. samenzetten met ook onderwijs. We zetten een kids & jongerengroep op die het aanbod in de regio onder de loep neemt en aanbevelingen doet. We initiëren en ontwikkelen een jongeren-focus bij culturele actoren en praktijken door bvb het opzetten van een proefproject voor specifieke jongerenprogrammatie waarbij jongeren zelf in de ‘driver’s seat’ zitten en vertrekken vanuit hun eigen specifieke interesses. We stimuleren partners in het kritisch evalueren van formats en het herdenken ervan. We detecteren hoe het landelijk format ‘kunstendag voor kinderen’ in de regio ten volle kan worden ontwikkeld en welke rol zuidwest hier best in opneemt. We ondersteunen de nood aan een permanent communicatieplatform, een regionale strategie en pendant van www.uitmetvlieg.be voor het kinderen-, familie- en scholenaanbod in de eigen regio.
Partners en netwerken: lokale besturen, bibliotheken, jeugddiensten, cultuur- en gemeenschapscentra, secundair onderwijs, lager onderwijs, cultuurwerkers, DKO, professionele en semiprofessionele kunstenorganisaties, festivals, jong talent, Schouwburg Kortrijk (Spinrag), Buda Kunstencentrum, CC De Schakel, Passserelle, Theater Antigone, Familiemanifest, Kinderopvang, VVSG, Gezinsbond, Wilde Westen (Become a YOUNG CURATOR),...
3.3.2. Drempels verlagen voor kinderen en jongeren Investeren in kinderen en jongeren is investeren in de toekomst van de regio. We doen dit al deels binnen de doelstelling ‘creatieve talentontwikkeling’ maar we willen ook kinderen en jongeren aanzetten om deel te nemen aan cultuur. Uit onze culturele veldanalyse zien we immers een grote groep culturele actoren (zowel gemeentelijk als privaat) die voor beide doelgroepen een verscheidenheid aan activiteiten ontwikkelen. Anderzijds is er ook de groeiende vraag naar vrijetijdsactiviteiten voor kinderen, ook in de jongere leeftijden. We beschouwen het als een doelstelling om drempels te verlagen voor kinderen en jongeren om te participeren aan dit aanbod. We zijn er ons bovendien bewust van dat voor de diverse doelgroepen, baby’s en peuters, kleuters, kinderen tot 12 jaar en jongeren vanaf 12 jaar, een andere aanpak en strategie nodig is, en dat ook keuzes zich opdringen. We werken dit verder uit met alle betrokken organisaties, lokaal, regionaal en bovenregionaal, in de komende beleidsperiode, en beslissen welke accenten gelegd worden. We onderscheiden hierin meerdere praktijken nl. • Het presenteren van een uitgebreid en gediversifieerd aanbod (in alle genres) van familieprogrammering in CC’s, OC’s en GC’s. • Een aantal bijzondere formats van presentatie gaande van kinderkunstenfestival Spinrag over Cinémaatjes tot de Kleinste Steeple tot het jeugdboekenfeest. • Een beperkt aantal programma’s in de sfeer van creatie zoals productiewerk in het kader van Spinrag (kids), opzetten van jongerentheater in
•
netwerk (Theater Antigone), creatie van dans (Passerelle), … De presentatie (en creatie) van cultuur voor de allerkleinsten, veelal in hun directe omgeving (school, buurt, vereniging) waarbij initiatieven als de brede school, buggytours,... en een nieuw ‘decreet houdende de organisatie van buitenschoolse opvang en de afstemming tussen buitenschoolse activiteiten’ een katalyserende kracht hebben.
We leggen daarbij voorlopig de focus op kids & jongeren, vanaf de lagere school. Aanvullend voelen we in regionaal verband ook de nood aan om een bovenlokale draaischijf te hebben voor de actieve aanpak van knelpunten en uitdagingen m.b.t. kunsten cultuureducatie voor scholen en hun leerkrachten maar ook voor kinderen en jongeren zelf. Een soort platformwerking dus die scholen ondersteunt in de uitbouw van een ‘kunstzinnige en culturele sfeer’ op school en voorziet in de afstemming van specifieke cultuurnoden van leerkrachten en hun leerlingen. Vanuit de sector lijkt er bereidheid te zijn om hierover samen met onderwijs een denkoefening op te zetten. We zien zuidwest in de functies knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk.
33
3.3.3. Drempels verlagen via een diverse en rijk cultureel veld in werking en aanbod De doelstelling ‘iedereen recht op cultuur’ impliceert tegelijk ook de blijvende aandacht die nodig is voor het ruime cultuuraanbod zelf in de regio. We zien twee onderscheiden niveaus van programmering nl. • Een basis aan voldoende kwalitatief en gediversifieerd cultuuraanbod (bij uitbreiding vrijetijdsaanbod) in de regio georganiseerd door een veelheid van organisatoren. • Experimenten in programmering waarbij doelgroepen zelf richting geven of helemaal aan het stuur zitten. We zien zuidwest in de functies knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk.
DREMPELS VERLAGEN VIA EEN RIJK EN DIVERS CULTUREEL AANBOD Het intersectoraal uitbreiden van de huidige werkgroep podium voor een denkoefening over programmering in het algemeen en doelgroepen in het bijzonder. De aangewezen partner hiervoor lijkt Vormingplus, vanuit hun ervaringen in het opzetten van dit soort projecten waarbij doelgroepen meedenken over programmatie. We hebben een dekkend zicht over wat waar, door wie en voor/met wie geprogrammeerd wordt in de regio en detecteren eveneens hiaten en mogelijke samenwerkingen. We presenteren deze analyse aan de sector en zoeken gezamenlijk naar mogelijke bijsturingen en eventueel nieuwe initiatieven. We matchen behoeften met actoren en actoren onder elkaar om een antwoord te zoeken op gestelde uitdagingen. We stimuleren partners in het kritisch evalueren van formats en het herdenken ervan. We ondersteunen blijvend de bestaande werkgroep podium in hun kalender en programma-analyse, de kalenderafspraken en het samenbrengen van aanbieders. Via goede praktijken inspireren en prikkelen we de sector tot bijsturing en/of nieuwe initiatieven. We delen kennis en praktijken in onze ‘community of practice’, een online platform voor uitwisseling, samenwerking en visievorming. Partners en netwerken: werkgroep podium, lokale besturen, Vormingplus, bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra, Kunstenorganisaties, cultureel-erfgoed actoren, verenigingen, Publiq, bovenlokale steunpunten, cultuurwerkers,…
DREMPELS VERLAGEN VIA COMMUNICATIE We zetten verder in op het regionale netwerk vrijetijdscommunicatoren. We detecteren initiatieven rond doelgroep- en nichecommunicatie en delen kennis en methodieken voor aanpak. We brengen vrijetijdscommunicatoren van publieke en private cultuurhuizen bij elkaar met het oog op kennisuitwisseling. We ontwikkelen communicatiestrategieën gericht op bovenlokale niches en specifieke doelgroepen. We delen kennis en good practises van binnen en buiten de regio rond doelgroepcommunicatie. Partners en netwerken: werkgroep podium, werkgroep bibliotheken, lokale communicatie-ambtenaren, lokale besturen, bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra, kunstenorganisaties, inspirerend netwerk vrijetijdscoördinatoren, bovenlokale steunpunten, cultuurwerkers, Leiedal, Publiq, Cultuurconnect,…
3.3.4. Drempels verlagen via communicatie We willen vanuit een regierol strategieën opzetten voor doelgroep en nichecommunicatie met bovenlokaal perspectief en complementair aan de lokale communicatie. Elke doelgroep vergt immers een eigen toegankelijke doelgroepspecifieke communicatieve benadering naar inhoud en vorm. Voor wat operationele publiekscommunicatie betreft blijven we de UiTagenda, gelinkt met de content in de Vlaamse uitdatabank, nog aanbieden binnen de eigen digitale communicatieformats waarbij we de nadruk leggen op bovenlokale niches en gericht op specifieke doelgroepen. We zoeken hierin bovendien naar koppelingen met UiTPAS waarmee we in communicatie het ruime bereik van UiTPAShouders in de regio kunnen bestrijken. We zien zuidwest in de functies knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk.
35
3.4. DOELSTELLING 4 NAAR EIGENTIJDSE VORMEN VAN PARTICIPATIE In de regio zoeken we naar hernieuwde en eigentijdse vormen van participatie. Burgerinitiatieven, actiecomités en commons zijn alomtegenwoordig. Dit betekent dat er een groot potentieel van geëngageerde burgers is voor het deelhebben aan beleid en werking van stad, gemeente, buurt en zelfs bestuur van cultuurorganisatie. Tegelijk merken we de tanende structurele inzet van vrijwilligers in verenigingen en lijken een aantal klassieke participatiemethodieken en organen (bv. adviesraden) niet altijd zo goed meer te werken.
We zien heel wat kansen: •
Een culturele en creatieve regio benut het menselijk kapitaal dat aanwezig is in die regio. Dit vergt nieuwe methodieken en werkwijzen en goed gevormde en geïnspireerde cultuurwerkers die hiermee aan de slag kunnen. • We willen werken rond een vernieuwde aanpak van vrijetijds- of cultuurraden. • We onderzoeken hoe vrijwilligerswerk een frisse en nieuwe plek kan krijgen in de regio en hoe we het mede-eigenaarschap in de streek kunnen verhogen. We focussen hierbij op zowel cultuurwerkers als cultuurvrijwilligers. • Een staten-regionaal voor de regio moet dit debat faciliteren én presenteren. Dit wordt dé plek voor dialoog, over de grenzen van gemeenten en sectoren heen. • We willen vernieuwend en creatief omgaan met participatie, deze kennis samen opbouwen én dan vervolgens opnieuw delen in de regio. We zoeken hiervoor aansluiting bij partners. We zien zuidwest in de functies knooppunt, radar, matchmaker, steunpunt en kennisnetwerk.
NAAR EIGENTIJDSE VORMEN VAN PARTICIPATIE We ondersteunen verder het inspirerend netwerk van vrijetijdscoĂśrdinatoren (zie doelstelling 1). We introduceren de gedeelde thematiek binnen de eigen culturele netwerken en breiden deze ook uit naar de brede vrijetijdssector. We brengen alle mogelijke betrokkenen samen voor een probleemanalyse. We detecteren werkbare praktijken voor beleidsparticipatie en medebeheer met de bedoeling deze te hertalen in concrete aanbevelingen en acties voor gebruik in eigen regio. We brengen vrijwilligers/burgers en cultuurprofessionals met elkaar in contact met de bedoeling om creatieve oplossingen te suggereren voor vraagstukken rond eigentijdse vormen van vrijwillig engagement in de sector. We ondersteunen andere streekorganisaties en betrokken burgers in de organisatie van een staten-regionaal voor de regio, een dialoog over de grenzen van gemeenten en sectoren heen en agenderen deze gedeelde culturele uitdaging.
We delen kennis en methodieken over participatie, medebeheer, transformatie adviesraden en vrijwilligerswerk en gaan hiervoor een samenwerking aan met landelijke spelers (bvb. Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk). We ontsluiten kennis en methodieken via onze community of practice. Partners en netwerken: lokale besturen, bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra, inspirerend netwerk vrijetijdscoÜrdinatoren, Kunstenorganisaties, cultureel-erfgoed actoren, verenigingen, Vormingplus, Leiedal, lokale communicatoren, bovenlokale steunpunten, cultuurwerkers, streekorganisaties, Demos vzw, Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk, VVSG,‌
We organiseren zelf (of verwijzen naar anderen) info-, vormings- en werksessies rond deze thematiek. We gaan in op adviesvragen vanuit het culturele veld.
37
4.
OVERZICHT ACTIES 2020-2025
Hieronder vertalen we de geformuleerde doelstellingen in concrete acties. De acties waar we in 2020 mee van start gaan kregen de aanduiding {2020} mee. 4.1. DOELSTELLING 1 RUIMTE VOOR CULTUUR EN CULTURELE RUIMTE CREËREN Een culturele en creatieve regio schept ruimte voor cultuur. Die ruimte is mentaal, fysiek en digitaal en het creëren ervan vertrekt vanuit de kracht van kunst, creativiteit en cultuur. Het creëren van mentale, fysieke en digitale ruimte zien we als subdoelstellingen. Mentale ruimte gaat o.a. over het stimuleren van grenzeloos en transversaal denken en hiermee aan de slag gaan, cultuur zichtbaar maken via media en communicatie en op de agenda plaatsen en houden van beleidsmakers en netwerken voor streekontwikkeling. Het beschikken over voldoende fysieke ruimte voor cultuur is een belangrijke randvoorwaarde om de regio als cultureel en creatief te positioneren. Digitaal wordt het nieuwe normaal, in alle facetten van werken en samenleven. Daarom creëren en exploiteren we digitale ruimte binnen onze regio met o.a. incubatoren, topbedrijven en digitale creatieve opleidingen. 4.1.1. Mentale culturele ruimte •
Actie 1.1. Bestendigen van de huidige netwerken (programmatoren, bibliotheken, cultuur- en vrijetijdscoördinatoren...) en waar mogelijk
verbreden we ze inhoudelijk en transversaal. {2020} • Actie 1.2. Faciliteren van het bestaande lerende netwerk van vrijetijd/cultuurbeleidscoördinatoren en de ruimte behouden voor het opzetten van andere (bv. beeldende kunst). {2020} • Actie 1.3. Opzet van een ‘community of practice’, een online platform voor uitwisseling, samenwerking en visievorming. We zien een drieledig platform waarbij gebruiker (individu, organisatie) de wil tot samenwerking uitdrukt door het aanmaken van een account, een zoekmachine gebruikers verbindt en door in de mogelijkheid te voorzien van vragen te stellen, projecten te delen en op die wijze te leren van mekaar. {2020} • Actie 1.4. Faciliteren van het brede kunstenoverleg (beleidsmatig) in de regio (1 à 2x per jaar) i.s.m. met en in uitbreiding van het bestaande Kortrijkse kunstenoverleg. {2020} • Actie 1.5. Atelier zuidwest transversaal uitbouwen als plek voor ontmoeting en visie-ontwikkeling door organisatie van 2 x per jaar ontmoetingsen inspiratiedagen met focus op bovenlokale projecten, in aanloop naar de indiendata voor projectdossiers binnen het decreet (15/5 en 15/11). {2020} Permanente aandacht voor • Kansen om cultuur op streekagenda’s te plaatsen • Cultuur zichtbaar en bespreekbaar te maken via media en eigen communicatie • Detectie van nieuwe initiatieven, methodieken en praktijken
39
4.1.2. Digitale culturele ruimte •
•
•
•
•
Actie 1.6 het culturele digitale ecosysteem helpen in kaart brengen door inventarisatie en (digitaal) zichtbaar maken van wat bestaat. Actie 1.7 Werken op digitale geletterdheid ten behoeve van cultuurwerkers en gebruikers door het aanbieden van workshops en vorming mediawijsheid. (op vraag) Actie 1.8 Opzetten van initiatieven die digitale cultuurbeleving mogelijk maken zoals bvb streaming (op vraag) Actie 1.9 Initiëren van een denkoefening rond het opzetten van een ‘digifestival’ met de bedoeling te tonen wat de regio op dat vlak in huis heeft. Actie 1.10. Inventariseren van goede voorbeelden, delen van praktijken en methodieken rond digitale cultuurmarketing, vorming rond digitale transformatie en hulp bij ontwikkelen van strategische digitale vaardigheden. {2020}
4.1.3. Fysieke culturele ruimte •
•
•
Actie 1.11. Samenbrengen van bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra voor debat over hun functie van ‘derde plek’ nl. een plek van ontmoeting, inspiratie en educatie. We inspireren en zetten mee initiatieven op die de culturele kwaliteit van de publieke ruimte en derde plekken in diverse opzichten verbetert. Actie 1.12. Inventariseren van voorbeelden en praktijken en inzicht verwerven op de noden aan fysieke ruimte voor cultuur. Actie 1.13. Helpen bij leegstandsinventarisatie via lokale besturen en Leiedal en zicht verwerven
•
•
op mogelijke (nieuwe) locaties in de regio met het oogpunt initiatieven mee te begeleiden rond medegebruik voor culturele organisaties zonder huisvesting door tijdelijke in gebruikname of herbestemming. Actie 1.14. Inspireren voor inrichting van tot creativiteit en ontmoeting stimulerende publieke ruimte en mee opzetten van programmatie in de publieke ruimte met meerwaarde voor o.a. culturele beleving, gemeenschapsvorming, leefbaarheid van buurten en wijken, van stads- en dorpskernen,… Bv. vanuit regionale praktijken zoals het Het Blauwe Park, Contrei in 2020 n.a.v. 60 jaar Leiedal, of lokale initiatieven zoals BAT in Wevelgem, herbestemming van kerken,… {2020} Actie 1.15. Inspireren, informeren, helpen vormen en coachen van initiatieven, optillen van lokale praktijken op regionaal niveau door ze zichtbaar te maken in netwerken, via info en vorming, Drempels detecteren en die helpen aanpakken (bv. beheersmatig). Kennis hierover delen via publicaties, een praktijken- en methodiekenplatform.
41
4.2. DOELSTELLING 2 CREATIEVE TALENTONTWIKKELING
4.3. DOELSTELLING 3 IEDEREEN HEEFT RECHT OP CULTUUR
De voedingsbodem voor creatief talent die onze regio is vraagt om verdere verdieping en verbreding. De regio investeert in het al aanwezige talent én het nog groter potentieel aan te ontwikkelen talent. • Actie 2.1. Inventariseren wat bestaat aan opleidingen, cultuureducatieve praktijken, vormingstrajecten en podia binnen de kunstenen cultuurcentra en andere actoren in de regio (onderwijs, DKO) en communiceren dit breed naar potentiële deelnemers enerzijds en alle actoren anderzijds met het oog op analyse en het detecteren van noden en behoeften. {2020} • Actie 2.2. Alle actoren (transversaal) samenbrengen rond de analyse in 2.1. met de finale bedoeling een (lange termijn) actieplan te ontwikkelen en te communiceren. • Actie 2.3. We zoeken mee naar mogelijkheden om jonge makers nog meer podia, kansen te bieden. • Actie 2.4. We delen kennis, goede voorbeelden en praktijken via een community of practice.
Iedereen heeft recht op cultuur. We verlagen dan ook drempels voor participatie. We gaan met de regio voluit voor het recht op cultuur, cultuurparticipatie en cultuurbeleving en bij uitbreiding kwalitatieve vrije tijdsbeleving voor iedereen ongeacht leeftijd, herkomst of sociale situatie. We hebben bijzondere aandacht voor mensen in armoede en sociale uitsluiting en voor kinderen en jongeren. Naast het verlagen van drempels voor mensen in armoede en de doelgroep kinderen en jongeren zien we als onderliggende doelstellingen ook nog drempels te verlagen via voldoende en diverse cultuurwerking en dito aanbod en het inwerken op het verlagen van drempels via communicatie. 4.3.1. Mensen in armoede •
•
Actie 3.1. Het samenbrengen van alle mogelijke betrokkenen voor een probleemanalyse in al zijn deelaspecten (najaar 2020). Uitgangspunt hierbij kunnen de 7B’s zijn waarmee we inzicht krijgen op belemmerende factoren voor toegankelijkheid: beschikbaarheid, bekendheid, begrijpbaarheid, bereikbaarheid, betaalbaarheid, bruikbaarheid en betrouwbaarheid. De bedoeling is dit te vertalen in concrete aanbevelingen en acties (2021). {2020} Actie 3.2. Onderzoek naar de mogelijkheid om een circuit op te zetten van geanimeerde ontmoetingsplaatsen waar mensen in armoede en anderen mekaar kunnen ontmoeten en kennismaken met het aanbod. We inventariseren potentiële beschikbare plekken en actieve
43
•
•
•
•
praktijken. Actie 3.3. Continueren van de regiefunctie voor UiTPAS door in te zetten op: • verbreden en uitbreiden van UiTPASpartnerschips via het organiseren van regionale info- en partneravonden (2 x per jaar) en UiTPASgelieerde vorming. • uitdiepen van het thema ‘toeleiden van doelgroepen’ naar cultuur en vrije tijd door zoeken en delen van good practices (continu) en opzetten van workshops en vormingsmomenten (1 à 2 x per jaar) {2020} Actie 3.4. Organisatie van een denk- en inspiratiedag voor alle geïnteresseerde actoren in de regio met het verhogen van vrijetijdsparticipatie van mensen in armoede als thema. {2020} Actie 3.5. Bundelen en ontsluiten van alle kennis m.b.t. de doelgroep mensen in armoede in een wegwijzer voor vrijetijdsparticipatie. Actie 3.6. Onderzoek naar mogelijke methodieken om doelgroepenaanbod zichtbaar te maken (bv. UiTPAScaravan als mobiel en rondreizend ‘pretloket’, geanimeerd met smaakmakers).
4.3.2. Kids en jongeren •
•
Actie 3.7. Inventarisatie van alle bestaande actoren en netwerken rond creatie met kinderen en jongeren met de bedoeling samen te zoeken naar mogelijke nieuwe vormen van creatieve netwerking en initiatieven. {2020} Actie 3.8. Opzetten van een kids & jongerengroep in een transversale aanpak voor evaluatie van het
•
•
•
aanbod voor beide doelgroepen met de bedoeling hierover aanbevelingen te doen t.a.v. de cultuuren jeugdsector, onderwijs, programmamakers... Tegelijk partners aanzetten tot een kritische (zelf) evaluatie van formats. Beide evaluaties kunnen leiden tot herdenken van formats en introduceren van nieuwe programma’s. Actie 3.9. Opzetten van een proefproject voor specifieke jongerenprogrammering waarbij jongeren zelf aan zet zijn m.a.w. de doelgroep in de ‘driverseat’. Actie 3.10. Coördinerende functie bestendigen of opnemen voor mobiliserende gezamenlijke activiteiten voor kinderen bv. jeugdboekenweek, buitenspeeldagen, het landelijk format kunstendag voor kinderen. {2020} Actie 3.11. Onderzoek naar de nood aan een communicatiestrategie met centraal een regionale pendant van www.uitmetvlieg.be als permanent platform voor het kinderen-, familieen ook scholenaanbod. Tegelijk ook zoeken naar mogelijkheden om de doelgroep rechtstreeks te betrekken bij communicatie en hierrond proefproject(en) opzetten. {2020}
4.3.3. Voldoende en divers aanbod •
•
Actie 3.12. Verzamelen van cijfermateriaal en inventarisatie m.b.t. het aanbod in de regio (actoren en praktijken, wie programmeert wat voor wie, welke samenwerkingen, betrokkenheid van doelgroep...) en blijven het culturele veld in kaart brengen (cfr. http://www.erfgoedzuidwest. be/kaart voor erfgoed zuidwest). {2020} Actie 3.13. Opzetten van een transversaal
•
•
programmaplatform (of uitbreiding van de huidige werkgroep podium) voor een denkoefening over programmering in het algemeen, projectwerking en doelgroepenprogrammering in het bijzonder mét betrokkenheid van doelgroepen in de denkoefening. Actie 3.14. Organisatie van een studiedag/ inspiratiedag/discussiemoment waarbij de bevindingen uit de denkoefening (actie 3.13.) gepresenteerd, becommentarieerd, mogelijks bijgestuurd leiden tot nieuwe initiatieven. Actie 3.15. Inzichten, kennis, praktijken delen en kenbaar maken via een op te zetten ‘community of practice’ (zie ook actie 1.3.). {2020}
4.3.4. Communicatie •
•
Actie 3.16. Opzetten van een open netwerk van communicatoren (transversaal) in de regio voor een denkoefening vertrekkende vanuit de detectie en inventarisatie van bestaande initiatieven rond doelgroep- of nichecommunicatie met de bedoeling te stroomlijnen en te komen tot een communicatiestrategie en -planning voor bovenlokale niches en doelgroepencommunicatie (aanzet in 2020) {2020} Actie 3.17. Delen van kennis en inspirerende voorbeelden online via onze communicty of practice (zie ook actie 1.3.). {2020}
4.4. DOELSTELLING 4 NAAR EIGENTIJDSE VORMEN VAN PARTICIPATIE Burgerinitiatieven, actiecomités en commons zijn alomtegenwoordig. Er is een enorm potentieel om geëngageerde burgers te betrekken bij beleid, buurt en organisatie. Tegelijk is de structurele inzet van vrijwilligers in verenigingen echter tanend en een aantal klassieke participatiemethodieken zoals ‘adviesraden’ blijken niet altijd zo goed meer te werken. • Actie 4.1. Maken van een scan van vrijwilligerswerking binnen het brede cultuurveld en alle mogelijke betrokkenen samenzetten voor een probleemanalyse. • Actie 4.2. Vrijwilligers en verenigingen verzamelen in een jaarlijkse intersectorale inspiratiedag met lezingen en workshops. We koppelen dit aan de week van de vrijwilliger (1ste week maart). {2020} • Actie 4.3. Helpen opzetten met andere streekorganisaties en betrokken burgers van een staten regionaal, een dialoog over de grenzen van gemeenten en sectoren heen en plaatsen o.a. deze thematiek op de agenda. • Actie 4.4. Onderzoek naar bruikbaarheid van de vrijwilligersdatabank van de regio voor de brede cultuursector. • Actie 4.5. Delen van kennis en inspirerende voorbeelden online via onze community of practice (zie ook actie 1.3.). {2020}
45
5.
TOT SLOT… OVER REGIE VERSUS ACTORSCHAP
De intergemeentelijke samenwerking in de Kortrijkse regio zal in 2020 ondertussen 25 jaar jong zijn, en een erkenning en ondersteuning binnen het decreet bovenlokale cultuurwerking zou voor zuidwest dan ook de aanvang van een nieuw tijdperk kunnen inluiden nl. een structurele focus op bovenlokale cultuurwerking. Dit betekent een omslag voor de werking van zuidwest waar die tot op heden in hoofdzaak inzette op operationele culturele dienstverlening t.a.v. lokale overheden, hun culturele actoren en partners. Zuidwest maakte haar werking vooral zichtbaar door operationele cultuurmarketing (publiekscommunicatie met UiT in zuidwest), evenementiële ondersteuning (jeugdboekenfeesten, literaire festivals, opzet van regioprojecten,…) en sinds 2015 ook via UiTPAS, in één beweging geïnitieerd in 11 van de 13 gemeenten in onze regio. Zuidwest positioneerde zich dus uitdrukkelijk als actor. De nieuwe decretale context en het traject richting een dossier ter erkenning en subsidiëring binnen het decreet bovenlokale cultuurwerking, zette aan tot het in vraag stellen van onze werking in het algemeen, van de huidige taakstellingen en van onze operationele rol als actor in het bijzonder. De inhoudelijke transitie van zuidwest met een op te nemen regierol zagen we als kans om het gesprek aan te gaan met de steden en gemeenten binnen de samenwerking rond een drieledige werking nl. • een stevige bovenlokale cultuurwerking als basis; • een erfgoedwerking waarvoor zuidwest een verlenging van de erfgoedconvenant ambieert;
•
lokale culturele dienstverlening (bv. helpdesk UiTPAS, operationele UiTmarketing, eigen evenementen en ondersteuning van regioprojecten).
Alle participerende gemeenten binnen zuidwest gaan in de komende beleidsperiode mee in het bovenlokale regieverhaal en de erfgoedwerking. De meeste gemeenten verwachten bovendien verder beroep op zuidwest te kunnen doen voor lokale ondersteuning en zijn ook bereid hiervoor een extra financiële bijdrage te leveren. Wat die lokale dienstverlening dan precies inhoudt, en hoe we onze rol van actor hierin opnemen, wordt in het najaar 2019 van in nauw overleg met de betrokken gemeenten uitgewerkt. Dat zo’n lokale operationele werking slagkracht zal geven aan de gezamenlijke plannen en werklijnen vanuit een bovenlokaal perspectief is evident, maar maakt gezien de aard en de financiering geen deel uit van het voorliggende dossier. Het zuurstof geven aan een bovenlokale cultuurwerking met zuidwest in een regierol voor de nieuwe beleidsperiode dient dan ook ten volle de missie die we formuleerden als volgt: In 2025 een regio zijn waar intens wordt samengewerkt, over de grenzen van gemeenten en sectoren, met de bedoeling onze positie als culturele en creatieve regio te versterken en een toekomst te verzekeren voor bestaand en nieuw creatief talent.
Colofon Deze cultuurnota kwam tot stand in het kader van de aanvraag voor erkenning en subsidiëring als intergemeentelijk samenwerkingsverband binnen het decreet bovenlokale cultuurwerking. Zuidwest is de culturele verbinding tussen Anzegem, Avelgem, Deerlijk, Harelbeke, Kortrijk, Kuurne, Lendelede, Menen, Spiere-Helkijn, Waregem, Wervik, Wevelgem en Zwevegem. Foto’s en tekst: zuidwest, tenzij anders vermeld. Geen bezwaar voor het gebruik van tekst en beeld in een context van debat en inspiratie, mét aanduiding van de credits. v.u. Griet Vanryckeghem, Lageweg 190, 8930 Menen
zuidwest
47