POWER industry 2016/1

ISSN: 2084-7165

Przyszłość Energetyki.

Rozmowa z prof. Włodzimierzem Błasiakiem

Co dalej z węglem?

Rozmowa z prof. Zbigniewem Kasztelewiczem

str.

4

str.

12

1/2016 (14) WIOSNA 2016

Systemy rur PE i PP Bezpieczne i niezawodne rozwiązania dla przemysłu

Systemy PE i PP Uponor Infra są stosowane w różnych branżach sektora przemysłowego gdzie wymagane są niezawodne rozwiązania, odporne na wyjątkowo trudne warunki pracy. Systemy te służą do przesyłu: wody, ścieków, substancji chemicznych, roztworów i mediów o wysokiej ścieralności.

Zakres produkcji Uponor Infra dla przemysłu obejmuje: rury, kształtki, studzienki, zbiorniki i elementy nietypowe dostarczane na specjalne zamówienie.

Nasze produkty od wielu lat znajdują zastosowanie w górnictwie, energetyce, przemyśle papierniczym, hydrotransporcie solanki, przemyśle metalurgicznym i chemicznym. Zapraszamy do współpracy!

Więcej informacji na stronie www.uponor.pl/infra

Nowa władza na stare problemy w branży

Janusz Zakręta Redaktor naczelny janusz.zakreta@bitubi.pl

P

spis treści 4

Przyszłość Energetyki

8

Restrukturyzacja górnictwa musi być przemyślana i rozważna

11

Istnieje dobra przyszłość dla węgla.

12

Co dalej z węglem?

18

Koncepcja architektoniczna instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych w Olsztynie

20

Sposoby i efek t y zwalczania zagrożenia klimatycznego w kopalniach

25

Konferencja METAN KOPALNIANY Szanse i Zagrożenia 13 stycznia br. Katowice - relacja

28

Odsalanie ropy z BMB

30

Budujemy Połęcko

32

Karmin z FX Energy

33

METAN – zagrożenie pod kontrolą w optymalnym czasie

36

Czy potencjał energetyki wiatrowej w Polsce zostanie wykorzystany?

38

40

42

Łożyska baryłkowe NACHI z kontrolą ukosowania wałeczków Polietylenowe rurociągi technologiczne w polskim górnictwie Ładowarka kołowa XPower firmy Liebherr z połączonymi typami napędów, testowana przez okres ponad 70.000 godzin roboczych

rotestują inwestorzy i właściciele farm wiatrowych przed wprowadzeniem prawa, które wyrzuci ich wiatraki z dala od zabudowań, rezerwatów itp. Protestują rolnicy, którym planowana ustawa ograniczy możliwość handlu ziemią. Protestują ekolodzy przed częściową wycinką chorego drzewostanu w Puszczy Białowieskiej. Tymczasem nic nie słychać o protestach górników, którzy są w skrajnie trudnej sytuacji ekonomicznej. Nie protestują również pracownicy elektrowni, choć od dawna słyszymy, że „producenci energii” są pod kreską.

Oczywiście nie zachęcam górników i energetyków do organizowania protestów. Odnoszę jednak wrażenie, że poziom nasilenia protestów nie odzwierciedla do końca realnych problemów danych grup społecznych czy gospodarczych. Choć może jest jeszcze inaczej. Wychodzi na to, że kiedy sytuacja jest naprawdę trudna – tak jak w górnictwie węgla kamiennego – i wszyscy związani z tą branżą zdają sobie z tego sprawę to uznają, że protestowanie w tej sytuacji niewiele zmieni.

Zwłaszcza, że odpowiedzialnego za tą sytuację trudno bezpośrednio wskazać. No i tym samym nie wiadomo do końca przeciwko komu i czemu protestować.

Temat wizji i kierunku rozwoju naszej rodzimej energetyki jest bardzo skomplikowany i na dzisiaj trudno doszukiwać się jednej spójnej polityki w tym zakresie. Można by rzec – niestety. Jest jedna strona dyskursu, która twierdzi, że tylko odnawialne źródła energii są przyszłością i druga, że bezpieczne są tylko te źródła, które mamy i kontrolujemy. Ci pierwsi mają swoją argumentację tylko pytanie czy OZE to wizja polskiej energetyki najbliższych 30 czy raczej 50-60 lat? Moim zdaniem ta druga opcja jest bardziej prawdopodobna. Tymczasem przez najbliższe 30 lat gospodarka będzie potrzebowała dużo taniej i czystej energii. Myślę, że branża paliwowo-energetyczna jest w stanie podjąć to wyzwanie.

Zapraszam do lektury. Liczę na sugestie i komentarze oraz kontakt z redakcją.

REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 janusz.zakreta@bitubi.pl RADA PROGRAMOWA Przewodniczący: prof. Włodzimierz Błasiak (KTH) prof. Stanisław Nawrat (AGH)

WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu s.c. ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 www.apbiznes.pl

REDAKTOR NACZELNY Janusz Zakręta tel. 692 123 369 SEKRETARZ REDAKCJI Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517 PRACOWNIA GRAFICZNA PROGRAFIKA.com.pl DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl.

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik.

Nakład: do 2 000 egzemplarzy

energetyka

Przyszłość Energetyki Rozmowa z profesorem Włodzimierzem Błasiakiem z Królewskiego Instytutu Technologicznego w Sztokholmie J.Z. Panie profesorze, jak według Pana

oczywiście spowoduje zmianę warunków

rozwiniętych wyłożyli takie sumy pieniędzy

będzie wyglądać energetyka w Polsce

ekonomicznych. Plany Niemców stale się

na rozwój technologii wykorzystania węgla,

za 10 lat?

zmieniają, ale na pewno będzie kontynu-

czy też usuwania spalin, jakie się wydaje

W.B. Uważam, że niewiele się zmieni.

acja rozwoju małych źródeł energii, jednak

na energetykę odnawialną, to bylibyśmy

Będzie energetyka podstawowa, która

nie ma możliwości, żeby zastąpiły one

w zupełnie innym miejscu.

jest w tej chwili oraz energetyka jądrowa.

całość. Niemcy już doskonale wiedzą jakie

Powiem więcej. Być może za 2-3 lata okaże się, ze nie ma żadnego problemu z CO2.

J.Z. Dlatego, że zmieni się spojrzenie polityczne?

J.Z. Mówiąc kolokwialnie - sparzyli się na OZE?

temu w zakresie optymalizacji procesów spalania węgla?

W.B. Głównym problemem jest

W.B. Na szczęście nie jest tak źle.

W.B. To jest jedna rzecz, poza tym

współczynnik capacity factor. Polega on

Mimo wszystko ludzie pracowali nad tym

w tej chwili w Polsce analizowany jest

mniej więcej na tym, że jeśli inwestujesz

i są w tej chwili technologie usuwania

olbrzymi projekt zero emisyjny, eliminujący

w energetykę odnawialną czy w farmę

CO2 ze spalin w skali półprzemysłowej,

emisję CO2. Istnieje grupa technologii,

wiatrową albo słoneczną, to kupujesz

testowane w Europie, przy kosztach rzędu

pozwalająca przetworzyć CO2 na inny

i instalujesz załóżmy 1 MW mocy, który

10 € na tonę. Taki koszt dołożony nawet do

produkt, który może być wykorzystany

pracuje w roku mniej więcej 20% czasu.

ceny energii elektrycznej nie spowoduje

przez przemysł chemiczny, bądź inny. Nie

Czyli tak naprawdę twoja inwestycja

rewolucji. To znaczy, cena będzie stabilna,

mówię tu o produkcji paliwa z CO2, bo

jest bardzo nieefektywna, a sprawność

akceptowalna. I to się w tej chwili dzieje. Jak

to robią już w Niemczech takie koncerny

inwestowania jest bardzo niska.

wspomniałem na początku, jest przygoto-

jak Audi czy BMW. Problemem dzisiaj jest oczywiście cena, ale to zależy od

4

są tego koszty i konsekwencje.

J.Z. To znaczy, że dzisiaj jesteśmy w miejscu, w którym byliśmy np. 20 lat

J.Z. Czyli tak naprawdę zainwestowałeś w 200 kW a nie 1 MW?

wywany w Polsce duży, olbrzymi projekt, w który zaangażowani są naprawdę mą-

polityki gospodarczej i skali produkcji. Na

W.B. Ludzie dopiero teraz zaczynają

drzy ludzie tacy, którzy rzeczywiście mają

spotkaniu w Dreźnie przedstawiciel ministra

to rozumieć. Oczywiście, takie małe

ambicję tworzenia czegoś pożytecznego.

gospodarki Niemiec, a także ministerstwa

źródła rozproszone, na przykład zasilane

Jeśli wszystko się uda, to „sprawa węgla”

finansów oznajmili, że w tej chwili Niemcy

biomasą mogą pracować stale, jeśli tylko

będzie rozwiązana. Uważam, że Polska

będą starały się zmienić przepisy tak,

jest dostępne paliwo. Nie jestem wrogiem

powinna wykorzystywać węgiel możliwie

żeby paliwo wyprodukowane z CO2 było

energetyki odnawialnej, ale uważam, że

szybko i w największej możliwej ilości.

traktowane jako paliwo odnawialne. To

gdybyśmy my, jako społeczeństwa krajów

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

J.Z. Zastanawiam się, czy to bez-

czy chłód, czyli generalnie kogenerację ze

jest pozytywny, w końcu mobilizuje, wpły-

piecznie i czysto spalane paliwo węglowe

wszystkiego co się da. Są różne ciekawe

wa dynamizująco i buduje. Poza tym z CO2

nie powinno być paliwem strategicznym

pomysły, którym jeszcze zajmie ze 20 lat

możemy uzyskać inny, atrakcyjny surowiec.

dla Polski? Strategicznym dla gospodarki

zanim wejdą w życie, ale nawet na chwilę

Tych rozwiązań jest już kilka na świecie,

i w ten sposób zakwalifikowanym przez

obecną załóżmy, że mamy małą elektrow-

na przykład w jednej z cementowni w San

rządzących?

nię np. na biomasie, to jeżeli sprawność

Antonio Amerykanie usuwają ok. 300-400

W.B. O tym samym myślałem. Tak,

będzie wynosić 31% wytworzenia energii

tys.m3 CO2 ze spalin na godzinę i produkują

żeby przynajmniej częściowo być nieza-

elektrycznej, to po wykonaniu rachunku

produkt stały. Są też i takie technologie,

leżnym gospodarczo i ekonomicznie, aby

ekonomicznego, będzie się to opłacać.

które wytwarzają produkty uboczne

mieć jakąś alternatywę, że jak zamknie

Sprawność rzutuje na tzw. payback time

ciekłe, które mogą być wykorzystane

się „rurę z gazem” to i tak sobie poradzi-

czyli czas zwrotu. Gdyby wynosiła 10%,

przez przemysł chemiczny czy np. nasz

my. W tej chwili mamy już technologię

to czas zwrotu będzie 3 razy dłuższy i nie

KGHM. Jeśli chodzi o zanieczyszczenia

produkcji paliw ciekłych z biomasy do

będzie się opłacać. Decyduje ekonomia,

typu SOx (tlenki siarki), nie musimy wcale

samochodów, która jeszcze jest za droga,

ale tak jak mówię, jeżeli poszlibyśmy

stosować dotychczasowych metod, bo są

ale w sytuacji gdy ktoś przyłoży ci pistolet

w kierunku wykorzystania tego co mamy, to

inne i znane od lat. Na przykład stworzone

do głowy, to cena nie gra roli, po prostu

dla Polski najlepsze byłoby wykorzystanie

przez Wernhera von Brauna, kiedy Niemcy

bierzesz tą droższą alternatywę. Kraj

węgla brunatnego. Energia elektryczna jest

budowali rakietę V1 czy V2. Niemcy

jest bezpieczny, zaopatrzany w paliwo

najtańsza, a żeby kraj pchnąć do przodu

zauważyli, ze przy testach robionych pod

i może funkcjonować. Uważam zatem, że

w rozwoju, potrzebna jest tania energia.

ziemią niewolnicy, więźniowie, którzy tam

właśnie w ten sposób należy prowadzić

Jeżeli Amerykanie płacą za gaz łupkowy

pracowali, umierali. Wernher von Braun

tą całą strategię. Przygotowywać, mieć

100$ za 1000m3, a my Rosjanom za gaz

wymyślił więc metodę oczyszczania spalin,

węgiel, oszczędzać go – patrz efektywnie

ziemny 350$, to jak możemy konkurować

która temu zapobiegała, usuwanie SOx

i racjonalnie wykorzystywać, szukać

z amerykańską gospodarką? Uważam, że

i NOx i produkcję np. kwasu siarkowego

oczywiście nowych technologii, nowych

trzeba inwestować, myśleć, kombinować

z SO x. Ta metoda stosowana jest od

sposobów wydobycia, żeby maksymalnie

jak ten węgiel wydobywać taniej i jedno-

kilku lat między innymi w KGHM-ie. KGHM

obniżyć koszty. Jeżeli uda się rozwiązać

cześnie w sposób czysty.

zużywa duże ilości kwasu siarkowego do

problem CO2, to będzie rewelacja, wtedy

J.Z. Co sądzi Pan o tzw. efekcie

procesu produkcji miedzi i jest to jedyna

nie będzie żadnego problemu. A ja wierzę,

cieplarnianym? Czy energetyka oparta na

firma w Polsce, która ma tzw. terminal

że się uda.

węglu przegra z polityką obniżania emisji

siarkowy na wybrzeżu. To samo można

CO2 za wszelką cenę?

zrobić z NOx, czy z innymi składnikami.

J.Z. Więc teraz zapytam, nie jaka będzie, ale jaka powinna być energetyka?

W.B. W tej chwili pytanie co będzie

Cenowo taki system kompleksowego

W.B. Różnorodna, w bardzo szerokim

z efektem cieplarnianym, według mnie

oczyszczania zamyka się w tych samych

zakresie oparta przede wszystkim o nasze

nie jest istotne. Jedni mówią, że jest,

kosztach, co wybudowanie odsiarczania,

lokalne paliwa. Głównie o węgiel, ale rów-

drudzy że nie ma, szczególnie teraz była

odazotowania itd.

nież o wszystko inne czym dysponujemy.

masa ciekawych publikacji na ten temat.

Przyszłość według mnie, to będzie

Mogą to nawet być lokalne wiatraki, jeżeli

Nie musimy się z tym zgadzać, jeżeli

produkcja energii elektrycznej w zakładzie

analizy ekonomiczne wykażą, że gdzieś bę-

opracujemy technologię ekonomicznie

zamkniętym, gdzie wszystko będzie

dzie to opłacalne. Również wykorzystanie

opłacalną i do zaakceptowania przez

wykorzystywane, część mineralna i część

odpadów, biomasy, ponieważ to powoduje

wszystkich, nasze zdanie nie będzie miało

chemiczna, a problem spalin zniknie.

wzrost bezpieczeństwa kraju. Bezpie-

żadnego znaczenia. Nie będziemy chcieli

J.Z. Czy polska nauka, polski biznes

czeństwo polega na tym, aby powstały

usuwać CO2, to nie będziemy tego robić.

jest w stanie w ciągu 10 lat „urodzić”

technologie, które w małej skali są w stanie

Ważne, żeby mieć technologię, która może

produkt dla branży energetycznej, który

produkować energię elektryczną, ciepło

to usuwać. Rozwój technologii sam w sobie

mógłby być marką samodzielną i sprzeda-

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

5

energetyka

wać się na świecie? Czy nie ma już takiej szansy i staniemy się tylko konsumentem gotowych technologii?

W.B. Podoba mi się to pytanie, ponieważ uważam, że jak najbardziej jest taka możliwość. To wiąże się z moją ideą fix, którą już zaczynamy realizować. Nazywamy to na razie Centrum Doskonałości.

Centrum Doskonałości przede wszystkim dla wykorzystania węgla. A dlaczego tutaj? Dlatego, że Polska ma tradycję, ma zaplecze, jest masa ludzi którzy bardzo dużo wiedzą na temat węgla. Ci ludzie powinni być zaangażowani. Główny problem polega na tym, żeby stworzyć mechanizm i miejsce gdzie będziemy produkować nie raporty, nie doktoraty - aczkolwiek to

dużo. My musimy stworzyć jakiś polski

W.B. Tak, oczywiście. Tutaj naszym

też jest potrzebne- ale produkt „made in

produkt. Nie stworzymy samochodów,

podstawowym problemem jest to, że

Poland”. Musimy wypromować Polskę

bo nie umiemy tych samochodów złożyć,

w tej chwili z formalnego punktu widzenia

poprzez jakiś produkt, a w branży węglowej

rakiety kosmicznej nie wybudujemy,

nie dostaliśmy żadnych pieniędzy na

jesteśmy potęgą. Przekonałem się o tym

telewizorów też nie, bo te koreańskie czy

rozwój technologii węglowych. Musimy

wyjeżdżając do Szwecji. Ludzie tam nie

japońskie są o niebo lepsze. Mamy wiedzę

wyłożyć własne. We wszystkich oficjal-

mają pojęcia co to jest węgiel, myślą tylko,

i tradycję w wykorzystaniu węgla, który jest

nych dokumentach jest tylko i wyłącznie

że jest niedobry, ale jak się go spala, jakie

problemem światowym. Jeżeli uda nam

„mainstream” typu; w polityce unijnej to ..

są technologie i mechanizmy tego nie

się go rozwiązać, wszyscy będą o tym

w polityce unijnej tamto itd. Jeżeli napiszesz

wiedzą, a to wszystko dlatego, że oni węgla

wiedzieli, marka Polski pójdzie od razu

wniosek o to, że chcesz budować demon-

nigdy nie mieli.

w górę. Powtarzam, bardzo ważne jest

stracyjną instalację węglową, nawet jeśli

to, że ma to być produkt made in Poland.

uwzględnisz, że wszystko będzie czyste,

Możemy go realizować we współpracy

to i tak nie masz na co liczyć. Według

J.Z. Więc może łatwiej sprzedać wiedzę?

6

W.B. My mamy masę ludzi bardzo

z Chińczykami, Wietnamczykami, nie ma to

mnie i moich partnerów w projekt trzeba

dobrych, którzy mają olbrzymią wiedzę.

znaczenia, ma to być robione w Polsce. I to

zaangażować firmy prywatne, które wyłożą

Powinniśmy zrobić projekt, przy którym

chcemy stworzyć. Rozmawiając z ludźmi

połowę budżetu. My wykładamy drugą

zakładamy sobie z góry, że mamy jakiś

w Polsce, można znaleźć partnerów.

połowę i realizujemy. Wtedy mając już

produkt. Do tego projektu zatrudniamy

Są tacy, którzy nie myślą tylko o tym jak

podstawy łatwiej będzie to przeforsować,

ludzi z przemysłu, tzw. grupę referencyjną,

napisać kolejny wniosek żeby zgarnąć

w międzyczasie przekonując ludzi. Po-

tak jak to jest w Szwecji, czy w Stanach

następne 100 tys. dotacji ale rzeczywiście

dobna sytuacja miała miejsce w Szwecji,

Zjednoczonych i ta grupa referencyjna

chcą zrobić coś pożytecznego.

kiedy bardzo dawno temu powstał problem

powinna być rzeczywiście zaangażo-

J.Z. Czy uważa Pan, że jest w tym

NOx. Tam największą robotę zrobił Falun,

wana albo prywatnie, jako późniejszy

także jakaś rola rządzących? Z jednej

Setra teraz E.ON. Wyłożyli więcej na

potencjalny inwestor lub jako firma. Taki

strony dobrze by było żeby trzymali

badania niż państwo szwedzkie, woleli

mechanizm musi być wprowadzony

się z dala od gospodarki, ale może

mieć technologię zawczasu i przygotować

w Polsce szczególnie teraz, kiedy pieniędzy

pewne rzeczy powinni modelować, czy

się. Kiedy weszły przepisy, wszystko

na innowacje jest tak naprawdę dosyć

wspierać?

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

było już gotowe i opracowaną wcześniej

to jednak, że mamy budować jedynie

wydobywanie węgla. Szczególnie kopalnie

technologię wprowadzali od razu w życie.

wiatraki czy panele słoneczne. Przecież

odkrywkowe powodowały dewastację

J.Z. Jaki musiałby być budżet takiego

gdybyśmy postawili tyle pieniędzy na

środowiska. Myślenie tylko o maksymalnym

projektu?

rozwój technologii węglowych, to w małej

zysku, niszczenie środowiska, niszczenie

W.B. Żeby rozpocząć projekt mó-

skali też potrafimy wykorzystać węgiel.

ludzi. Dlatego trzeba szukać nowych metod

wimy o 20 mln €. Nie można zaczynać

W związku z tym, nie możemy się zamykać

wydobycia, te sprawy które zostały źle

mając 2 mln zł, bo to strata czasu. Trzeba

jeśli mówimy o rozproszonym wytwarzaniu

zrobione trzeba wyprostować. Wiadomo

zaakceptować to, że badania naukowe,

energii, tylko brać pod uwagę wszystko,

jak było na Śląsku. Teraz jest dużo lepiej,

aparatura itd. kosztują masę pieniędzy,

oczywiście pod warunkiem, że to jest

ale ciągle nie idealnie. Tak samo było

dlatego potrzebujemy firm, które mają taki

akceptowalne z punktu widzenia ochrony

ze spalaniem śmieci. Spalarnie śmieci

budżet i widzą w tym biznes. Tylko w ten

życia i środowiska. Musimy wykorzystać

stoją w centrum miasta, spaliny które z nich

sposób mamy zagwarantowane, że będą

zasoby naturalne w sposób efektywny.

wychodzą są czystsze niż jakiekolwiek

fundusze na „pilota”, na demonstrację,

Według mnie ta działka jest najbardziej

inne spaliny, ale swego czasu też były

na wdrożenie, na opłaty patentowe, na

przyszłościowa. I to zresztą nie tylko moja

protesty itd. To jest brak wiedzy, trzeba ludzi

wszystko. Działanie etapowe na zasadzie,

opinia, bo ludzie którzy inwestują w tą

edukować. W języku angielskim funkcjonuje

że robisz projekt za 2 miliony, a po jakimś

branżę, inwestują w nią, bo to przyszłość.

taki termin NIMBY (not in my backyard),

czasie nie masz pieniędzy, musisz prosić

J.Z. Czyli co, małe jednostki oparte

czyli nie w moim ogródku, należy go

i czekać, jest stratą czasu. To jest bardzo

na węglu, na biomasie na RDF, na tym co

zmodyfikować na IMBY (in my backyard)

nieefektywne wykorzystanie ludzi. Dlatego

jest w obrębie?

czyli w moim ogródku. Byłem niedawno

potrzebny jest zapewniony stały ciąg finansowania.

W.B. Tak, oparte na tym co jest lokalnie

u rodziny na wsi, gdzie w pobliżu mieli

dostępne. To gwarantuje poprawę i tzw.

stawiać antenę do telefonii komórkowej.

J.Z. Czy uważa Pan, że sektor energii

efekt domina, który powoduje, że rozwój

Cała wieś była temu przeciwna. Wszyscy

w Polsce jest perspektywiczny? Mówiliśmy,

jednej technologii generuje nowe miejsca

jednak w domu mają komórki. Więc mówię,

że jest wiele zmiennych, które mogą

pracy, czystsze środowisko, zdrowie,

zaraz ale chcecie korzystać z komórek? No

wpływać radykalnie na to czy ten węgiel

lepszy standard życia i bezpieczeństwo.

jasne. Ja się zgadzam, że trzeba pytać czy

będzie się opłacał czy nie. Czy rozwinie się energetyka atomowa?

J.Z. W takim razie jak przekonać ludzi

nie ma to negatywnych wpływów, ale nie

do tego, że węgiel brunatny, który jest kopa-

można z kolei powiedzieć, że ja wszystko

W.B. Zanim się rozwinie, upłynie

ny w Bełchatowie, Koninie czy w Bogatyni,

chcę, chcę telewizor, chcę mieć energię

wiele lat. Uważam, że sektor energii

lepiej będzie spalać w promieniu 100 km

elektryczną, ale wszystko postawcie

jest perspektywiczny w zakresie małej

w małych elektrociepłowniach, które będą

sąsiadowi w ogródku, ale nie mnie. Tak nie

energetyki. Cały świat idzie w kierunku

zasilać miasteczka czy wsie niż w jednej,

można. Rola mediów jest bardzo ważna,

rozproszonej, konsumenckiej energetyki.

dużej, nowoczesnej elektrowni?

dlatego między innymi rozmawiam z kana-

To przyszłość związana z pojęciem tzw. III

W.B. Edukacja, edukacja i jeszcze raz

łem Discovery. To jest jakaś misja, trzeba to

rewolucji przemysłowej. Wymyślili ją ludzie,

edukacja. Stykamy się głównie z negatyw-

robić, inaczej ludzie będą opowiadali rzeczy,

którzy zajmują się ogólnie pojętą filozofią

nym strumieniem informacji. Prawda jest

które usłyszeli od kogoś innego. Tego

i filozofią przemysłu, tacy jak Jeremy Rifkin,

taka, że przemysł węglowy, nie w Polsce,

się nie uniknie, ale to jest bardzo ważna

z którym rozmawiałem w Berlinie. Zgodził

ale jednak narobił olbrzymich szkód i co

działalność. Budowanie opinii i wiedzy.

się ze mną co do tego, że muszą to być

do tego nie ma wątpliwości. Pamiętam

Przy każdym przedsięwzięciu musisz mieć

małe, rozproszone źródła. Siemens na

jak jeszcze studiowałem, to mówiło się,

czas, pieniądze, ludzi, kontakty, możliwości.

przykład ma w tej chwili produkt, który

że w komorze spalania musi być biało.

Podsumowując. Musimy to wszystko robić,

pozwala im koordynować wszystkie małe

Nikt wtedy nie myślał o tlenkach azotu i to

bo inaczej rynek się zatrzyma.

źródła przez internet, przez co uzyskują

jest problem. Przemysł węglowy narobił

najwyższą możliwą sprawność. Nie znaczy

w wielu krajach olbrzymich szkód poprzez

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

J.Z. Dziękuję bardzo za rozmowę.

1/2016

7

górnictwo

Restrukturyzacja górnictwa musi być przemyślana i rozważna

W ostatnim okresie na skutek dynamicznie zmieniającego się otoczenia i spadku cen węgla na rynkach światowych górnictwo węgla kamiennego w Polsce znalazło się w dramatycznej sytuacji ekonomicznej. Oczywiście, z biznesowego punktu widzenia można uznać, że utrata rentowności podmiotów górniczych jest efektem oddziaływania negatywnego wpływu dźwigni związanego ze zmaterializowaniem się wysokiego poziomu ryzyka operacyjnego.

W takiej sytuacji spadek przychodów ze sprzedaży powoduje nieproporcjonalne duży spadek wyników operacyjnych. Oczywiście takie zależności nie są charakterystyczne tylko dla polskiego górnictwa, gdyż występują we wszystkich biznesach stało kosztowych determinowanych znaczącym udziałem aktywów trwałych i wysokimi kosztami pracy.

8

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

reklama

Recepty na zapewnienie trwałej rentowności w krajowym górnictwie węglowym upatruje się na drodze uelastycznienia i restrukturyzacji kosztów w taki sposób aby podmioty mogły dopasowywać się do warunków rynkowych i trwale być konkurencyjne. Ścieżki realizacji tak postawionych celów pozwalają identyfikować rozwiązania o charakterze operacyjnym jak i strategicznym.

Najszybsze efekty dostrzegane są w uwolnieniu rezerw poprzez likwidację i zbycie aktywów trwałych, zwłaszcza tych nieefektywnych oraz restrukturyzację zatrudnienia. Proponowane procesy szybkiej restrukturyzacji kosztów pomimo założenia, że przyniosłyby zakładane efekty, muszą uwzględniać rozwiązanie między innymi trudnych problemów dotyczących: • w yboru nieefektywnych aktywów górniczych przeznaczonych do likwidacji lub sprzedaży, gdzie wiadomo, że efektywne obecnie kopalnie to niejednokrotnie zakłady nie inwestujące już w potencjał produkcyjny i eksploatujące resztki pokładów bez perspektyw wydłużenia cyklu ich życia, • w sparcia finansowego procesów restrukturyzacji, gdzie potencjalnych możliwości szuka się poprzez wykorzystanie podmiotów celowych takich jak Spółka Restrukturyzacji Kopalń i ich dostępności do funduszy na likwidację, • a kceptację społeczną dla proponowanych procesów wynikającą z dużego oddziaływania branży i wpływu związków zawodowych.

W dłuższym horyzoncie czasu restrukturyzacja kosztów musi uwzględniać wdrożenie nowoczesnych i innowacyj-

dr hab. Inż.

Arkadiusz Kustra, AGH

górnictwo

10

nych rozwiązań w zakresie technologii,

i zapewnienie im rynków zbytu poprzez

potencjalnych klientów należy dopiero

techniki i organizacji pracy.

eksport lub poprzez wykorzystanie węgla

podjąć kosztowne w sensie materialnym

Patrząc na doświadczenia światowe

w kraju. W tym obszarze atmosfera wokół

i niematerialnym działania restruktury-

w górnictwie, innowacyjne programy

górnictwa jest skrajnie nieprzychylna co

zacyjne mające na celu ograniczenie

inteligentnej i bezzałogowej kopalni

przekłada się na kurczący się rynek

nieefektywności posiadanych aktywów

wiążą się z mechanizacją procesów, ich

zbytu. Oczywiście, wpływ na to ma wiele

górniczych. W sensie strategicznym

niezawodnością oraz automatyzacją. Na-

czynników związanych z makrootocze-

należy przemyśleć sens konkurowania

leży zaznaczyć, że efektywnie wdrożone

niem determinowanym przez przepisy

między spółkami należącymi do tego

rozwiązania długookresowe też będą

unijne, wspieranie tzw zielonej energii, ale

samego właściciela.

związane z restrukturyzacją zatrudnienia

również wydajniejsze nowo powstające

i społecznym oddziaływaniem. Problemy

bloki energetyczne.

Wskazane problemy dotyczą nie tylko właściciela ale pozostałych interesa-

związane z długookresowymi programa-

Zapewnienie przychodów zakładom

riuszy zakładów górniczych. Rozwiązanie

mi innowacyjności w górnictwie dotyczą

górniczym może nastąpić poprzez sys-

większości z nich wymaga właściwego

między innymi:

temowe utworzenie łańcuchów wartości

akcentowania i logicznej kolejności postę-

• zapewnienia odpowiedniego finanso-

z energetyką lub innymi branżami, które

powania w świetle istniejących zależności

wania projektów, które niekoniecznie

mogą wykorzystywać węgiel również

przyczynowo-skutkowych. Restruktu-

muszą sią zakończyć pozytywnym

w sposób alternatywny w stosunku do

ryzując górnictwo należy pamiętać, że

efektem gospodarczym, co jest

konwencjonalnego spalania. Oczywiście,

pacjentowi można obciąć obydwie ręce

charakterystyczne dla działalności

takie rozwiązania wymagają podjęcia

co spowoduje, że z pewnością będzie

badawczo rozwojowej,

działań strategicznych na poziomie

on lżejszy ale czy jednocześnie zachowa

• właściwej dystrybucji finansowania

właściciela. Jednocześnie, podejmowane

potencjał do zarabiania?

innowacyjności do odpowiednich

dziś takie pomysły wzbudzają sprzeciw

Kończąc, chciałbym zaprosić

podmiotów celowych, które zapewnią

potencjalnych uczestników takich roz-

wszystkich Czytelników na Konferencję

ich późniejsze wykorzystanie przez

wiązań. Zwłaszcza duży opór istnieje ze

„Górnicze Forum Ekonomiczne AGH”,

zakłady górnicze,

strony przedsiębiorstw energetycznych

które będzie miało miejsce w Krakowie

• a kceptowalności społecznej dla

znajdujących się w obrocie publicznym,

w dniach 15-16 września 2016. W ramach

mniejszego zatrudnienia w inteligent-

które muszą liczyć się z opiniami akcjo-

konferencji będą podejmowane już poru-

nych kopalniach przyszłości.

nariuszy i ich koncepcjami realizowania

szane w niniejszym artykule i aktualne

Restrukturyzacja polskiego górnictwa

wartości w których trudno upatrywać

problemy polskiego górnictwa nie tylko

w sferze uelastycznienia działalności

synergii z nieefektywnym górnictwem.

węglowego. Jednocześnie wskazane

zarówno w horyzoncie operacyjnym

Nawet pomysły potencjalnego połącze-

zostaną rozwiązania światowego gór-

i strategicznym wymagać będzie olbrzy-

nia aktywów górniczych z podmiotami

nictwa funkcjonującego w modelach

mich nakładów zarówno materialnych jak

innych branż mają natychmiastowy ne-

korporacyjnych zdywersyfikowanych

i niematerialnych. Dlatego też, ważnym

gatywny wpływ na kapitalizację rynkową

zarówno w sensie produktowym jak

jest aby nie stała się ona tylko zwykłą

tych drugich.

i geograficznym.

nonszalancją finansową, która przy

Górnictwo samo dzisiaj nie jest

olbrzymim wysiłku ekonomicznym

w stanie sobie pomóc, natomiast pla-

i społecznym nie osiągnie zakładanych

nowane jakiekolwiek wsparcie musi

rezultatów.

być przemyślane i rozważne. Wydaje

Warunkiem koniecznym dla celo-

się, że restrukturyzacja kosztów musi

wego finansowania restrukturyzacji jest

być poprzedzona strategiczną analizą

zapewnienie podmiotom górniczym

rynków zbytu i potencjałem generowa-

możliwości generowania przychodów

nia przychodów. Po zabezpieczeniu

1/2016

Serdecznie zapraszam. Do zobaczenia w Krakowie.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

ISTNIEJE DOBRA PRZYSZŁOŚĆ DLA WĘGLA

POD WARUNKIEM, ŻE ZMIENIMY PODEJŚCIE I PATRZENIE NA TEN PRODUKT. Fakty wyglądają tak. Węgiel był i jeszcze długo będzie dominującym paliwem energetycznym. W Polsce w 2035 r. będzie miał udział ok. 27% w zapotrzebowaniu na energię. Chiny i Indie aż 35% energii będą produkować z węgla.

Według danych MAE zakłada się,

na swoim terenie. W całym kraju powstaje

że węgiel pozostanie największym

wiele jednostek wykorzystujących paliwo

DANIEL BORSUCKI

surowcem przetwarzanym na energię

węglowe. Jednak z doniesień prasowych

Dyrektor Zespołu Zarządzania Mediami i Wdrażania Nowych Technologii

elektryczną. Do roku 2035 wzrastał

można zbudować mylne wrażenie, że

będzie udział energii ze źródeł odnawial-

niemiecka energetyka to tylko wiatraki i

nych, energia nuklearna będzie spadać,

ogniwa fotowoltaiczne. Tak nie jest.

Gł. Inż. ds.

Energetycznych Katowicki Holding Węglowy SA

hydroenergetyka i energetyka gazowa

Na dzisiaj polskie górnictwo węgla

pozostaną na stałym poziomie. Natomiast

kamiennego zajmuje 9 miejsce na

węgiel będzie tylko minimalnie zmniejszał

Świecie i 1 miejsce w UE pod wzglę-

swój udział w bilansie energetycznym.

dem wydobycia. Więc mamy ogromne

Istnieją również dobrze zakorzenione

zaplecze i możliwości oraz surowiec.

mity. Np. taki, że Niemcy to czysta i

Priorytetem UE jest bezpieczeństwo

niskoemisyjna gospodarka.

energetyczne. Naszym również powinno

W 2014 r. w Polsce zużyto 136 mln

być ale poprzez zwiększanie zdolności

ton węgla, w Niemczech to było aż 282

wydobywczej i wykorzystania krajowych

mln ton. Biorąc pod uwagę ich emisje,

złóż węgla, ropy naftowej i gazu ziemne-

pomimo szumnego

go. Brak spójności w działaniu powoduje,

dialogu w UE nad

ze nie mamy „siły energetycznej”. Innym

ograni-

problemem jest brak jednolitej polityki UE

cze -

wobec potentatów energetycznych takich jak Rosja i USA. Krajowe zasoby węgla powodują, że teoretycznie powinniśmy się czuć bardzo bezpiecznym krajem, a

n i e m e misji, to i c h emisja wzrasta, zarówno ta roczna jak i per capita. Nie-

dzisiaj jesteśmy bardzo mocno uzależnieni od innych.

Wypowiedź z konferencji METAN KOPALNIANY

miecki przemysł nie jest przeciwny energetyce węglowej

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

11

górnictwo i energetyka

Co dalej z węglem?

Rozmowa z profesorem Zbigniewem Kasztelewiczem z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie JZ. Panie profesorze z jednej strony słychać opinie o schyłku węgla i energe-

12

JZ. Może czymś uda się zastąpić węgiel?

na gazowe. Na dzisiaj elektrownie te są wyłączane. W Niemczech nowe

tyki opartej na węglu. Z drugiej, że w tej

ZK. Energetyka nuklearna, atomowa

elektrownie gazowe stoją. Pracuje OZE,

polskiej rzeczywistości energetycznej

to jest od kilku dekad status quo. Na

resztka energetyki atomowej i pełną parą

- może z czasem trochę mniej - jeszcze

świecie jest ok. 440 czynnych elektrowni.

elektrownie węglowe.

bardzo długo będzie obecny. Do której

Powstaje kilka nowych i jednocześnie

z tych stron się pan zalicza?

szereg jest wyłączanych (patrz Niemcy).

JZ. To może jednak OZE jest lekiem na całe węglowe zło?

ZK. Na dzisiaj i najbliższe dekady

Jest to energia bardzo droga inwesty-

ZK. Faktycznie energia odnawialna

węgiel dalej będzie królował jeśli chodzi

cyjnie i jak mówię nie jest to energetyka

jest modna, wykreowana przez świat

o paliwo dla energetyki, do produkcji

zero-emisyjna. Musimy wydobyć paliwo

biznesu, ekologów i zielonych jako antido-

energii elektrycznej. Dzisiaj świat produ-

atomowe co jest strasznie energo-

tum na tzw. brudną energetykę. Na razie

kuje ok. 40% energii z węgla, Polska ok.

chłonne i kapitałochłonne, wybudować

jest to przymus, bo niech Pan mi pokaże

88% i mimo różnych zapowiedzi, mimo

elektrownię z zabezpieczeniami, co

kraj, gdzie bez dotacji istnieje energetyka

krytyki węgla, ta sytuacja się globalnie

jest trzykrotnie droższe, niż elektrownia

z OZE? Na dzisiaj ta energia jest 3-4 razy

i radykalnie nie zmieni. Ani Polska, ani

węglowa i później mamy likwidację

droższa i dopóki jest dotowana, dopóty

świat nie są w stanie ekonomicznie tego

elektrowni i zużytego paliwa. Patrząc na

funkcjonuje. Jeżeli w nowym rozdaniu np.

zmienić. Z zasobów kopalnych najwięcej

ten cały ciąg to osobiście wątpię, czy to

za 5 lat nie będzie pomocy dla energetyki

jest węgla kamiennego i brunatnego na

jest proces mniej emisyjny od energetyki

odnawialnej, to powstaje pytanie, czy ona

300 i więcej lat, ropy i gazu jest na 50-70

węglowej przy zastosowaniu wysoko-

będzie w tym wymiarze kontynuowana?

lat (uczeni się spierają). Będą odkrywane

sprawnych niskoemisyjnych bloków. No

Ta energetyka może być rozwijana

nowe złoża gazu i ropy, ale będą coraz

ale jest hasło, że to jest zeroemisyjne.

w większym wymiarze, gdy poradzimy

trudniejsze i kosztowniejsze w wydobyciu.

Dalej mamy energetykę gazową.

sobie z magazynowaniem energii. Na

Węgiel jest na świecie rozłożony prawie

To jest droga energia, ale jest to 50%

razie są prace na różnych szczeblach

równomiernie, praktycznie każdy region

mniej emisyjna i dlatego tutaj jest za-

w ośrodkach naukowo-badawczych, ale

ma zasoby węgla.

stanawianie się, głównie w Europie, że

praktycznych wielkoskalowych rozwiązań

można zamienić elektrownie węglowe

nie ma. Taki przykład z lipca 2015r.

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Przy zainstalowanej mocy 4,5 tys. MW

mld ton węgla kamiennego, ok. 22 mld

energetyka sprzedaje energię, prawie

w elektrowniach wiatrowych w Polsce

węgla brunatnego. Mamy doświadczoną

wszystkie elektrownie pracują na stracie.

dostępne było mniej niż 100 megawatów.

załogę, mamy biura projektowe, mamy

Elektrownie muszą budować nowe bloki

Dlaczego? Bo nie było wiatru. To jest

fabryki maszyn, świetnych menadżerów,

i muszą modernizować stare. Jeśli tu nie

chimeryczna energia. Żeby zastąpić

którzy budują na całym świecie. Mamy

będzie zmiany podejścia, to jak powie-

5400 MW z Elektrowni Bełchatów energią

piękne uczelnie z tradycjami. Mówię także

dzieli przedstawiciele spółek prywatnych,

wiatrową, trzeba by wybudować 10

tutaj do studentów i innych, marka AGH

po prostu wyłączą bloki. Konieczna jest

tys. wiatraków o mocy 2MW bo trzeba

jest znana na całym świecie. W Polsce

zmiana polityki rządzących i gruntowna

liczyć 20% sprawności. Więc musimy

mamy mało takich międzynarodowych

analiza. Prezes Kozienic mówi, że jak

zabudować 5 województw wiatrakami

marek. Nasz absolwent czy Politechniki

uruchomi blok za 3 lata to żeby się spłacił

a na wypadek braku wiatru i tak trzeba

Śląskiej, czy Wrocławskiej znajdzie pracę

potrzeba ok. 300 zł za megawatogodzinę

mieć w rezerwie elektrownię Bełchatów.

na całym świecie, bo to jest marka i to są

a dzisiaj ma 170-180zł.

To jest właśnie problem. Jeśli chodzi

cenieni pracownicy. Można to obrazowo

JZ. Mówi się tak, że energia dla

o biogazownie, geotermię itd. itd. jest

mówiąc pozamykać. Tylko co w zamian?

konsumenta dla odbiorcy końcowego

to bardzo mała moc i super droga

JZ. Co zatem Pan proponuje by zara-

drożeje, z drugiej strony mocno staniało

technologia pozyskania energii. Żadna

biać na biznesie węglowym jednocześnie

paliwo, a konkretnie węgiel. Więc skąd się

geotermia bez dotacji, bez wsparcia nie

zmieniając jego oblicze?

bierze ten problem cen dla energetyki?

zamyka się i mówiąc tak ogólnie, dzisiaj Polski na to nie stać.

ZK. Odpowiedzią jest szeroki te-

ZK. Poruszałem ten temat w kilku ar-

mat ekonomicznego wydobycia węgla

tykułach. Nie ma, niestety sprawiedliwego

JZ. Panie Profesorze „Zielona wyspa”

i budowy elektrowni wysokosprawnych.

podziału zysku z paliwa na węgiel i ener-

nie poradzi sobie z dopłatami do zielonej

Przypomnę, dzisiaj mamy w kraju tylko

gię końcową. Za ostatnie lata kopalnie są

energii?

3 elektrownie ze sprawnością powyżej

na minusie, elektrownie są na minusie,

ZK. Niektórzy pseudoznawcy gospo-

40%. Niemcy mają 25 i budują kolejne.

spółki dystrybucyjne i państwo z dużym

darki i polityki myślą, że my jesteśmy już

My budujemy po ciężkich bojach. Jak

zyskiem. Koniecznie trzeba zmienić ten

Kuwejtem albo gospodarką niemiecką.

Pan redaktor pamięta, dwóch prezesów

podział zysku z przetwarzania węgla na

Realia są takie, że mamy ok. biliona

PGE musiało odejść, żeby ruszyło Opole

energie elektryczną.

złotych zadłużenia. Co roku budżet

II. Ile czasu upłynęło, by ruszyła budowa

JZ. Co w takim razie zrobić żeby np.

zamyka się deficytem 50-55 mld złotych.

bloku elektrowni Kozienice, czy Turów?

górnicy też coś z tego mieli, że energia

Czyli żyjemy na kredyt. Więc teraz „wy-

Jeśli nie pójdziemy w tym kierunku,

jest po 400zł?

tnijmy” górnictwo i energetykę węglową

że będziemy budować wysokosprawne

ZK. Żeby nie było tak jak teraz,

- to jest plus minus 150 tys. miejsc pracy

elektrownie, które emitują 30% mniej

że załóżmy rolnik sprzedaje kilogram mię-

– a doliczając otoczenie techniczne,

wszystkich pyłów, gazów itd. to będziemy

sa za 3zł i żyje poniżej krytyki, bankrutuje

usługi i rodziny dochodzimy prawie do

mieli poważny problem. Powinniśmy się

a wszyscy dookoła na tym zarabiają.

miliona ludzi. Co zamiast tego? Niektórzy

zastanowić i zdecydować, które bloki

To musi być zmienione, albo wręcz na

mówią OZE. Fabryki „OZE” w Niemczech,

należy wymienić. Jak Pan wie od stycznia

nowo poukładane, bo inaczej będzie

które pracują od 20 lat bankrutują, zmniej-

br. weszły nowe regulacje dotyczące

bardzo źle. Żeby wybudować dzisiaj blok

szają produkcje i zatrudnienie. Pytam,

emisji spalin, a za 5 lat wchodzą nowe

ok 1000MW, to trzeba zainwestować

jak my z tą techniką i kapitałem możemy

regulacje BAT-owskie. Jeżeli nie zmienimy

ponad 10 mld zł. Ktoś to musi spłacić.

wejść na rynek europejski czy światowy

podejścia w energetyce to będzie to

Musi być gwarancja ceny zbytu w okre-

produkując wiatraki czy panele czy inne

powodowało, że będą bloki wyłączane.

ślonym przedziale czasowym, bo inaczej

urządzenia. To jest mrzonka i można

Dzisiaj Krajowa Izba Gospodarcza

nikt nie zechce zainwestować w tak

sobie pomarzyć, ale realia są jakie są.

ustami byłego ministra Gabrysia bije na

kosztochłonny i niepewny biznes. Należy

Mamy zasoby węgla, przypomnę ok. 50

alarm. Przy tych cenach energii, za którą

szybko przeanalizować i wprowadzić

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

13

górnictwo i energetyka

na wzór niektórych krajów zachodnich

inwestować, bo od lat 20 mamy kopalnie

przemysłowi: Katowicki Holding Wę-

rynek mocy!

niedoinwestowane i z tą wydajnością 600

glowy S.A., KHGM Polska Miedź S.A.,

JZ. Czy faktycznie potrzebny jest

ton na górnika -przy średniej światowej

Tauron Polska Energia S.A., Południowy

tutaj wolny rynek, czy raczej dzisiaj staje

2-3 tys. a przy maksymalnej 5-8 tys.-

Koncern Energetyczny, Południowy

się problemem?

polskiego węgla nie da się uratować.

Koncern Węglowy S.A. i ZAK S.A. Czyste

ZK . Pow tarzam od wielu lat,

Dodatkowo wybudować jeszcze 2-3 Bog-

technologie są też rozwijane w ramach

że państwo, rząd ma kilka obszarów

danki na Lubelszczyźnie. Czyli stopniowo

otwartego 2013 roku Centrum Czystych

strategicznych, którymi powinni się

wygaszać kopalnie węgla kamiennego na

Technologii Węglowych (CCTW). Jest

zająć. To jest obronność, szkolnictwo,

Śląsku a przenosić wydobycie na obszar

to wspólne przedsięwzięcie inwesty-

polityka zagraniczna i bezpieczeństwo

wschodni . Gdyby dodatkowo powstały

cyjne Głównego Instytutu Górnictwa

energetyczne. Polska powinna przyjąć

2-3 kopalnie wielkości obecnej Bogdanki

w Katowicach oraz Instytutu Chemicznej

swoją doktrynę energetyczno-górniczą.

to mamy wydobycie na Lubelszczyźnie

Przeróbki Węgla z Zabrza. Należy w tym

Dzisiaj wielu polityków, naukowców,

rzędu 35-40 mln rocznie i 20-30 na

miejscu wspomnieć o powstałym na

biznesmenów nie patrzy na to co mamy,

Śląsku – wystarczy dla energetyki,

AGH w Krakowie, nowoczesnym na

co nam matka natura dała, co nam dały

koksowni czy przetwarzania na paliwo

skalę europejską Centrum Energetyki,

pokolenia. Mamy górnictwo, mamy

płynne czy gazowe. W tzw. „czystych

w którym rozpoczęło pracę kilkadziesiąt

energetykę węglową, mamy potężne

technologiach węglowych” - w chemii

laboratoriów zajmującymi się tymi tech-

zaplecze naukowe i techniczne w tym

węgla jest bardzo duża przyszłość!

nologiami . Celem jego budowy było

obszarze. Wielu chce dzisiaj robić biznes nie wiadomo na czym. Można kupić

stworzenie w Polsce, wiodącego w Unii Europejskiej ośrodka badawczego oraz

prostą?

ZK. Na uczelniach i w instytutach

rozwoju know-how dla komercjalizacji

kręci. Jesteśmy w tym obszarze tylko

naukowo-badawczych w Polsce od

innowacyjnych czystych technologii

pośrednikami a nie wytwórcami. Banki

paru lat trwają intensywne badania

węglowych. Rozwój nowych technologii

- nie nasze - mają obrót pieniędzmi

nad rozwojem czystych technologii

korzystania z węgla ma umożliwić korzy-

i wszystko się kręci ale obok nas.

wykorzystywania węgla. Dla realizacji

stanie z zasobnych złóż tego surowca

Powinniśmy przyjąć strategię, że tyle

tych zamierzeń od 2010 roku było

w Polsce w warunkach restrykcyjnej

i tyle produkujemy energii z węgla, resztę

realizowane „Zadanie badawcze nr 3

polityki klimatycznej forsowanej przez

do bilansu dokładamy z ekonomicznie

pt. „Opracowanie technologii zgazowania

Unię Europejską. Zwiększenia roli węgla

uzasadnionej energetyki odnawialnej.

węgla dla wysoko efektywnej produkcji

brunatnego należy, zatem upatrywać

Tylko wcześniej musimy określić co mamy

paliw i energii elektrycznej” finansowa-

w jego przetwórstwie na paliwa płynne

w zasobach. Niektórzy mówią mi dzisiaj,

ne przez Narodowe Centrum Badań

i gazowe, w tym gaz syntezowy i wodór

spalam zrębki z orzechów kolumbijskich

i Rozwoju w ramach strategicznego

oraz w produkcji brykietu czy pyłu

czy wietnamskich, to mam certyfikat żółty

programu badań naukowych i prac roz-

węglowego. Polskie górnictwo węgla

czy tam zielony i mam OZE. Czy np. kilka

wojowych zatytułowanego „Zaawanso-

brunatnego reprezentuje światowy

lat temu mówiono spalajmy zboże, bo

wane technologie pozyskiwania energii”.

poziom. To jedna z najlepszych spe-

mamy nadmiar. To jest chora sytuacja.

Liderem konsorcjum była Akademia

cjalności gospodarczych, jakie Polska

Energii z wody mamy tyle ile mamy czyli

Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Sta-

posiada. Polskie górnicze uczelnie

wiatrak, dojdzie dopłata i biznes się

14

A czy nauka pomaga w wyjściu na

ok. 1000 megawatów i prawdopodobnie

szica w Krakowie. Ponadto w skład

techniczne, instytuty naukowe i projek-

nie będziemy mieli więcej. Wiatru mamy

konsorcjum jako partnerzy naukowi

towe oraz fabryki zaplecza technicznego

tyle ile mamy, słoneczka mamy tyle ile

wchodzili: Główny Instytut Górnictwa

ze swoimi technologiami i maszynami

mamy. Konieczne jest określenie ile

w Katowicach, Instytut Chemicznej

znane są na całym świecie. Polska jako

potrzebujemy węgla. Należy część kopalń

Przeróbki Węgla z Zabrza i Politechnika

jeden z nielicznych krajów na świecie

węgla kamiennego „zamrozić”, część do-

Śląska w Gliwicach. Jako partnerzy

posiada wszystkie atuty do kontynu-

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

acji wydobycia węgla. W polemice

o górnictwo i energetykę powinien rządzić

z nagonką na górnictwo węglowe ze

premier, a nie - z całym szacunkiem-

strony organizacji ekologicznych, sa-

sołtys i wójt. Nie da się złoża przesunąć

morządowych czy innych grup nacisku

o kilometr w lewo czy prawo. Jednak wła-

nie ma oficjalnego stanowiska ze strony

ścicielowi nieruchomości i społeczności

osób odpowiedzialnych za politykę

lokalnej trzeba dobrze zapłacić. Trzeba

gospodarczą. Temat bezpieczeństwa

społeczność lokalną ulokować w zysku

energetycznego Polski winien być poza

z tego złoża. Konieczna jest tzw. renta

podziałami politycznymi. Za bezpieczeń-

eksploatacyjna, żeby nie oszukać i nie

stwo energetyczne odpowiedzialne są

ograbić ludzi. Powinna być właściwa po-

firmy górniczo-energetyczne, ale na

lityka informacyjna. Górnictwo w Polsce

równi z nimi odpowiedzialna jest też

zajmuje zaledwie 1/10 % obszaru kraju,

władza ustawodawcza i wykonawcza,

dzisiaj to jest 40 tys. hektarów. Z roku na

na poziomie gminnym, wojewódzkim

rok ta ilość maleje a nasza rekultywacja

i krajowym.

i rewitalizacja jest na naprawdę wysokim

JZ. Drugą, albo trzecią Bogdankę

poziomie światowym. Dla porównania

zbudują Australijczycy, którym sprzeda-

nieużytków jest ok. 6%. Okazuje się,

liśmy koncesję.

że ekolodzy nie atakują tam gdzie odło-

ZK. Zgadza się, ale jeżeli Australijczyk

giem leżą tereny, tylko atakują górnictwo.

będzie tam budował to zbuduje nowe

Trochę jest w tym winy „nauki”, że opo-

kopalnie oparte na najlepszej światowej

wiada głupoty za pieniądze i te głupoty

technice i sztuce. Będą tam pracować

są potem powielane przez przeciwników.

polscy inżynierowie, technicy i pracow-

Taka jedna z głupot. Lat temu 20 padło

nicy. Może to będzie takie wyzwanie,

hasło, że lej depresyjny kopalni Konin

że można wybudować kopalnie, która

połączył się z lejem depresyjnym kopalni

będzie 3x wydajniejsza od obecnych.

Bełchatów. Efektem tego rzekomo pół

I będą miejsca pracy w kopalniach

Polski jest wysuszone z wody. Lud w to

i szeroko rozumianym zapleczu. W innym

uwierzył. Ktoś w kraju musi rządzić, ktoś

przypadku będziemy sprowadzali węgiel

musi odpowiadać i wydawać decyzje.

z poza Polski. Tam będą miejsca pracy.

Przyjmijmy np. model austriacki. Przez

Policzono że import 15 mln ton węgla ka-

15 lat dyskutowali wspólnie przedsię-

energetyczne powinien odpowiadać rząd.

miennego pozostawia 25 tysięcy miejsc

biorcy, politycy, samorządowcy, ekolodzy

I następny temat musimy się dogadać

pracy poza krajem. Czy o to nam chodzi!

jakie złoża mają być zagospodarowane

ze związkami zawodowymi, jeśli chodzi

JZ. Mamy jeszcze węgiel brunatny.

w XXI wieku i dogadali się. Te i te złoża

o restrukturyzację zatrudnienia w branży

podlegają ochronie i eksploatacji i wara

górniczo-energetycznej, bo żyjemy

Jaka jest przyszłość tego paliwa?

ZK. Konieczne są jednoznaczne de-

przeciwnikom do powracania do tematu.

w „pięknych” czasach. Ceny kopalin

cyzje rządzących. Należy zabezpieczyć

Wybierzmy złoża strategiczne węgiel

poleciały w ciągu dwóch lat niesamowi-

uchwałą sejmową złoża strategiczne dla

kamienny, węgiel brunatny, ropa itd.

cie, ropa ze 100 do 30 USD za baryłkę.,

przyszłych pokoleń – o tym mówimy od

uchwalmy ustawę o ochronie złóż. Musi-

węgiel ze 130 do 50 USD za tonę, miedź

25 lat. Nie może być tak jak dzisiaj, że są

my stworzyć dobrą politykę surowcową,

z niecałych 10 tys. do 4 tys. USD za tonę.

złoża legnickie oszacowane na 15 mld ton

dobrą doktrynę górniczo-energetyczną,

I niestety musimy pozwolić na pewne

a na nim się buduje drogi i infrastrukturę.

wybrać złoża i rynek mocy, to co mówi-

ograniczenia – tak jak w rodzinie . Jest

Podkreślam, że w Polsce jeśli chodzi

liśmy na początku, za bezpieczeństwo

bieda jemy chlebek z masełkiem – jest

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

15

górnictwo i energetyka

lepiej dokładamy szyneczkę. O tej sytuacji

JZ. Ale przecież górnik nie musi

musimy też mówić w UE, żeby Unia

pracować 7 dni w tygodniu, tylko trzeba to

zmieniła pogląd jeżeli chodzi o pomoc

tak zorganizować żeby firma pracowała.

dla kopalń. Obecnie dla górnictwa nie

ZK. Kopalnie węgla brunatnego

można, a w tym czasie inne branże

pracują w tzw. czterobrygadówce. Wiem

mogły otrzymać pomoc! Uchwalono,

że na Śląsku jest to okrzyknięte jako zło.

że tylko do roku 2010 można pomagać.

Węgiel brunatny pracuje 7 dni w tygodniu.

Ja uważam, że to można zmienić. Tylko

Jedni mogą pracować w takim systemie,

trzeba pokazywać, pukać, jeszcze raz

a drudzy nie mogą i później się narzeka

pukać i argumentować. Kolejna sprawa to

że ktoś jest nieefektywny, niewydajny

jest drugi pakiet klimatyczny i obciążenia

itd. Trzeba co roku inwestować, optyma-

klimatyczne. Jeśli chodzi o redukcję

lizować i doskonalić metody wydobycia

emisji - powiedział jeden z prezesów

i przeróbki. Musimy dużo pracować,

elektrowni, że idąc po ulicy człowiek

dużo pokazywać, musimy dbać o image

więcej emituje niż teraz leci z komina.

górnictwa.

Doszliśmy do absurdu.

JZ. Dużo mówimy o energetyce wę-

JZ. Jeszcze chciałem wrócić do

glowej. Ale czy perspektywa – generalnie

górnictwa węgla kamiennego. Widzimy

zła - jest taka sama dla tej opartej na

jaka jest dzisiaj sytuacja. Ale jeszcze

węglu brunatnym i kamiennym?

kilka lat temu były zyski. Co się stało z pieniędzmi?

16

ZK. Jeśli chodzi o emisję w gorszej sytuacji jest węgiel brunatny. Idąc dalej,

ZK. Zysk wziął skarb państwa,

perspektywa obecnie czynnych kopalń

a kopalnie zostały bez inwestycji. Opra-

węgla brunatnego jest bardzo krótka.

cowałem diagnozę stanu polskiego

Jeśli tu nie będzie odpowiedniej polityki

górnictwa węgla kamiennego. Napisałem

surowcowo-górniczo-energetycznej,

tak: w latach 60, 70, 90 polskie górnictwo

to będzie jeszcze gorzej niż w węglu

węgla kamiennego było numerem 1 na

kamiennym. Kopalnia Adamów ma

świecie. Polskie kopalnie były doinwe-

żywotność 2 lata, Konin może być jeszcze

stowane, bo rządzili ludzie którzy czuli to

tylko 5 lat z pełnym wydobyciem i później,

górnictwo. I co się nagle stało z pięknym

jeżeli nie wybudują następnych odkrywek

górnictwem? Rozpoczął się plan Balce-

to jedną odkrywką „pojadą” kilka lat,

rowicza i według mnie początek choroby

czyli zmierzch. Za 5 lat kończy się pole

polskiego górnictwa węgla kamiennego.

Bełchatów a w 2038 pole Szczerców.

Wtedy ropa drożała codziennie a cena

Trzeba już budować Złoczew. Turów jest

węgla stała w miejscu – była zamrożona,

w najlepszej sytuacji. Jeszcze dwie i pół

poniżej kosztów. Zaczęło się trwałe

dekady i będziemy mieć koniec górnictwa

niedoinwestowanie kopalń. Maszyny są

węgla brunatnego w Polsce. Jeżeli nie

stare, górnik przeciętnie pracuje tyle, ile

ruszymy Gubina, Legnicy, Złoczewa, czy

pracuje na zmianę. Pracuje 4 czy 5 dni

najlepszego złoża obecnie w Polsce czyli

w tygodniu. Do dzisiaj było może z 10

Oczkowic koło Rawicza to zapomnijmy

programów naprawczych górnictwa wę-

o węglu brunatnym. Ale to musi być po-

gla kamiennego. Niestety, tym zajmowali

lityka, musi być doktryna, że ktoś powie,

się politycy a nie menadżerowie.

mamy te „rodowe” dobra w postaci węgla

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

w tym złożu i chcemy je zagospodarować

w pierwszej kolejności o interes Polski,

przy minimalizacji szkód ekologicznych,

a interes globalny przełożyć na drugi plan.

środowiskowych i przy wynagrodzeniu

Polska winna jednoznacznie wypracować

odpowiednim dla społeczeństwa. Tylko

własną doktrynę górniczo-energetyczną

ktoś to musi chcieć! Jak w rodzinie, tata

opartą w pierwszej kolejności o krajowe

i mama powinni rządzić. Jeżeli tu nie

surowce energetyczne tj. energetykę

będzie pomocnej ręki, to się w końcu

węglową w powiązaniu z ekonomiczną

skończy węgiel brunatny w Polsce.

energetyką odnawialną. Nie można karać

Szybciej, niż węgiel kamienny. Jedno

kraju za historyczne uwarunkowania

i drugie górnictwo ma podobne problemy,

gospodarcze.

na Śląsku mówią, że przez ten węgiel

Jeżeli chodzi o węgiel brunatny uwa-

brunatny mamy problemy. Ja się z tym

żam, że polska gospodarka otrzymała

zderzam od 30 lat. Powoli mnie koledzy

szansę zagospodarowania perspekty-

z węgla kamiennego „pokochali”, że ja

wicznych złóż węgla brunatnego. Mądro-

walczę o jedno i drugie i mówię, że jedni

ścią wszystkich stron winna być szeroka

mają problemy i drudzy mają problemy.

dyskusja nad ich zagospodarowaniem

Tylko węgiel brunatny jest organizacyjnie

dla kontynuacji produkcji taniej i czystej

o wiele lepszy, innowacyjnie to jest XXI

energii elektrycznej oraz zapewnieniu

wiek, a węgiel kamienny to niestety

stabilnych miejsc pracy. Strony winny

zacofanie inwestycyjne w niektórych

dyskutować na partnerskich zasadach.

kopalniach.

Władze Regionów winny powoływać

JZ. Generalnie jest Pan dobrej myśli?

Zespoły złożone z Przedstawicieli sa-

ZK. Powiedzmy, że złożonej myśli.

morządów z różnych szczebli, z nowych

Wszystkie kraje na świecie wykorzystują

ministerstw energetyki i rozwoju oraz

w pierwszej kolejności własne surowce

górników i energetyków, naukowców,

energetyczne, a dopiero brakujące ilości

ekologów oraz przedstawicieli miesz-

kupują. Taka zasada chroni rynek pracy

kańców dla wymiany poglądów a tym

i ochrania gospodarkę przed różnymi

samym blasków i cieni dla ewentualnej

„naciskami zewnętrznymi”. Szybko

budowy kopalni na danym złożu (na

potrzebna jest zmiana wizerunku węgla

wzór niemiecki). Jestem przekonany,

poprzez przyspieszenie wdrażania tzw.

że rozsądek i nadrzędność strategicz-

„czystych technologii węglowych” oraz

nych wyzwań dla Polski zwycięży. Oby

prac innowacyjnych tak w kopalniach

następne pokolenia nie mówiły, że Polacy

jak i w elektrowniach. Sytuacja polityczna

mieli szansę zbudować drugi i trzeci

i gospodarcza Europy po wydarzeniach

„Bełchatów” i tej szansy nie wykorzystali.

Rosja–Ukraina–Europa i Grecji oraz fali

Aby nie rozważano czy „Węgiel brunatny

imigrantów i uchodźców nie pozostawiła

to skarb czy przekleństwo dla Polski”

żadnych złudzeń, że każdy kraj Europy

a tylko mówiono, że „Węgiel brunatny to

w pierwszej kolejności dba o własne

skarb dla Polski”.

interesy, a w drugiej kolejności zaczyna

JZ. Dziękuję bardzo za rozmowę.

myśleć o interesach globalnych. Nasz kraj winien wyciągnąć strategiczne wnioski z tej sytuacji i zacząć dbać

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

17

źródła ciepła

KONCEPCJA ARCHITEKTONICZNA INSTALACJI TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA FRAKCJI PALNEJ POWSTAŁEJ W WYNIKU PRZETWORZENIA ODPADÓW KOMUNALNYCH, ZAPEWNIAJĄCEJ ODZYSK ENERGII I DOSTAWY CIEPŁA DLA MIESZKAŃCÓW OLSZTYNA WRAZ Z INFRASTRUKTURĄ TOWARZYSZĄCĄ

arch.

Maciej Powązka

OPIS OGÓLNY PREZENTOWANEJ KONCEPCJI: Celem projektu jest wpisanie kubatury obiektów w zastany krajobraz - obserwując teren przeznaczony pod inwestycję zauważalny jest przede wszystkim brak zieleni wysokiej. Cały obszar stanowi niską, zieloną, trawiasto-krzewiastą powierzchnię.

Stąd elementem przewodnim koncepcji jest „źdźbło trawy”, symbolizujące z jednej strony niezwykłą wiotkość i delikatność, a z drugiej niezwykłą siłę przetrwania.

Elementy „Instalacji” stanowią w przenośni szare, nieregularne wielościany, kojarzące się jednej strony z cywilizacją – materiałem wykończeniowym jest beton - a z drugiej z naturą – kształty brył

18

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

przypominają porozrzucane w terenie

biur można dostać się windami z hallu

(PMMA) barwione w kolorach zieleni

kamienie .

znajdującego się w poziomie przyziemia.

podświetlane od wewnątrz.

Elewacje zostały „poprzecinane”

Część biurowa jest stylistycznie

Okładzina konstrukcji klatki komi-

dynamicznymi wcięciami w kolorze

odrębna w jednym celu: aby osoby

na jak i ściana warstwowa nastawni,

zieleni, przywodzącymi na myśl wy-

zmierzające tylko do biura nie mogły

maszynowni i zespołu wejściowego

rastające spod leżących brył źdźbła

pomylić go z innym obiektem.

traw właśnie.

z wykończeniem żaluzją z listew drewnianych –lameli ze świerka lub modrzewia

ZASTOSOWANE MATERIAŁY WYKOŃCZENIA ELEWACJI ORAZ KOLORYSTYKA:

syberyjskiego wybarwianego w kolorach

menty uzupełnienia krajobrazu w „zieleń

Zewnętrzne ściany warstwowe

słupowo – ryglowym wykończony szkle-

wysoką” - stanowiąc jakby wyrastające

składają się z nośnej osłony żelbetowej,

niem strukturalnym barwionym w masie

zdrewniałe pędy młodych krzewów.

warstwy izolacyjnej z poliestyrenu

w kolorze szarym.

Natomiast kominy, będące niezbędnym elementem spalarni odpadów, zostały jakby zamknięte w drewnianych skrzyniach. Stanowią w ten sposób ele-

Aby odróżnić część przemysłową obiektu od części biurowej , ta druga

grubości 15cm oraz warstwy osłonowej z betonu architektonicznego gr 12cm.

brązu i bieli.

Część biurowa oraz zespoły wejściowe wykończone system fasadowym

Wykończenie osłon przestrzeni technicznej nad maszynownią oraz ma-

została zaprojektowana jako przeszklony,

Elementy wykończenia ściany war-

gazynów popiołów i sorbentów - z siatki

o regularnych kształtach prostopa-

stwowej betonu architektonicznego

fasadowej perforowanej o prześwicie

dłościan, zawieszony nad ziemią. Do

„kłosy traw” wykonane z płyt PLEXI

min. 40%.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

19

wentylacja i klimatyzacja

Sposoby i efekty zwalczania zagrożenia klimatycznego w kopalniach Wstęp - bilans cieplny organizmu człowieka Wraz ze wzrostem głębokości eks-

wewnętrznej ciała ludzkiego musi być

ploatacji węgla w Polsce i zwiększaniem

spełniony warunek, aby wytwarzane

się mocy maszyn i urządzeń górniczych,

ciepło metabolizmu człowieka „M” było

występuje w kopalniach zagrożenie

zbilansowane wymianą ciepła pomię-

klimatyczne dla pracujących w nich załóg

dzy człowiekiem, a otoczeniem przez

górniczych. O zagrożeniu klimatycznym

konwekcję „K”, promieniowania cieplne

pracowników w kopalniach decyduje kli-

„R” i parowanie potu „E”. Bilans cieplny

mat i parametry związane z człowiekiem,

wg wzoru 1 jest bilansem uproszczo-

zależne od jego wysiłku, czyli rodzaju

nym. Inne sposoby wymiany ciepła, na

pracy, ubioru i aklimatyzacji.

przykład przez oddychanie, dyfuzję pary

Sposoby poprawy lub pogorszenia

wodnej przez skórę czy uwzględnienie

się klimatycznych warunków pracy

zamiany części ciepła na pracę mecha-

w różnych środowiskach najlepiej można

niczną, są małe i można je pominąć. Brak

prześledzić na podstawie analizy bilansu

równowagi bilansu cieplnego człowieka

cieplnego organizmu człowieka. Bilans

powoduje nadmierny przyrost ciepła

ten, z dostateczną dokładnością można

w organizmie, czyli przyrost temperatury

przedstawić prostym wzorem matema-

wewnętrznej w środowiskach ciepłych

tycznym:

lub nadmierny ubytek ciepła z organi-

M=K+R+E

(1)

zmu powodujący spadek temperatury

gdzie:

wewnętrznej, w środowiskach chłodnych,

M – wydatek energetyczny

co prowadzi do udaru cieplnego lub

prof. Jan Drenda Politechnika Śląska

Streszczenie.

W artykule, w oparciu o bilans cieplny człowieka, przedstawiono różne sposoby poprawy klimatycznych warunków pracy górników. Wyszczególniono i omówiono 6 sposobów zwalczania zagrożenia klimatycznego związanych ze zmianą parametrów klimatu, wydatku energetycznego i oporu cieplnego odzieży. Na podstawie zmian wskaźnika dyskomfortu cieplnego „δ”, parametru klasyfikującego klimatyczne warunki pracy, przedstawiono metodę oceny ich poprawy wraz z efektami pozwalającymi wybrać metodę najlepszą.

wychłodzenia organizmu. Organizm

organizmu człowieka,

20

E – parowanie potu W celu utrzymania stałej temperatury

K – konwekcja,

człowieka reaguje na zaburzenia bilansu

R – promieniowanie cieplne,

cieplnego dzięki układowi termoregu-

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

lacyjnemu, poprzez wydzielanie potu i podwyższenie temperatury powierzchni ciała w środowiskach ciepłych lub przez występowanie „gęsiej skórki” i drgawek w środowiskach chłodnych.

Wydatek energetyczny „M” jest ciepłem metabolizmu wytwarzanym w komórkach organizmu człowieka i wydzielanym do otoczenia. Ponieważ ilość ciepła potrzebna do wykonania pracy mechanicznej człowieka i podtrzymania jego funkcji życiowych, czyli pracy jego organów, jest mała i można ją pominąć, przyjmuje się, że całkowite ciepło metabolizmu jest wydzielane do otoczenia w celu utrzymania stałej temperatury wewnętrznej ciała ludzkiego. Ciepło to

- praca ciężka

Rys. 1.

M = 230 W/m2

Icl = 0,12 clo – człowiek nieubrany

wydzielane jest głównie z powierzchni

Według badań wydatku energe-

(szorty, hełm, buty, pokrowiec na lampę).

skóry w jednostce czasu. Ponieważ

tycznego przeprowadzonego w pracy

Icl = 0,5 clo – lekka odzież robocza

powierzchnia człowieka zależy od jego

[1] „Opracowanie zasad zatrudniania

(podkoszulek z krótkimi rękawami,

wzrostu i wagi, przyjmuje się, że wydatek

pracowników w warunkach zagrożenia

spodnie, szorty, hełm, buty, pokrowiec

energetyczne człowieka to ilość ciepła

klimatycznego w podziemnych zakładach

na lampę).

metabolizmu wydzielona w jednostce

górniczych”, realizowanej w ramach

Icl = 1,0 clo– normalna odzież

czasu z jednego metra kwadratowego

projektu strategicznego „Poprawa bez-

robocza (koszula flanelowa, spodnie,

powierzchni ciała ludzkiego. Wydatek

pieczeństwa pracy w kopalniach”, (2011-

bluza, szorty, hełm, buty, pokrowiec na

energetyczny człowieka można również

2013), średni wydatek energetyczny

lampę).

nazwać gęstością strumienia ciepła

górników w czasie dniówki roboczej,

Ciepło metabolizmu musi być wy-

metabolizmu wydzielanego z powierzchni

w przodkach ścianowych i korytarzowych

dzielone do otoczenia przez konwekcję

ciała ludzkiego do otoczenia. Jednostką

mieścił się w zakresie od 140 do 210 W/

„K”, promieniowanie cieplne „R” i parowa-

wydatku energetycznego jest więc W/m

m , czyli odpowiadał pracy umiarkowanej.

nie potu „E”. Przez konwekcję i promienio-

= J/m2s.

Wydatek energetyczny jest parametrem,

wanie cieplne możemy wydzielać i przyj-

2

2

Wydatek energetyczny człowieka

na który bezpośredni wpływ posiada

mować ciepło. Przez parowanie potu

czyli gęstość strumienia ciepła meta-

pracownik mogący zmieniać ciężkość

jedynie wydzielamy ciepło do otoczenia

bolizmu zależy od rodzaju pracy. Wg

pracy i odpoczywać w czasie dniówki

lub wydzielanie jest niemożliwe, jeżeli

normy PN-EN 27243: 2005 przyjmuje

roboczej.

prężność pary wodnej w powietrzy jest

się następujące wartości średnie wy-

Ważnym czynnikiem w wymianie cie-

równa prężności paru wodnej nasyconej

datku energetycznego dla różnych,

pła pomiędzy człowiekiem a otoczeniem

(potu) w temperaturze powierzchni skóry,

pod względem wysiłku, rodzajów pracy

jest odzież. Wyznaczono opory cieplne

która wg badań fizjologów nie powinna

i odpoczynku:

odzieży „Icl” decydujące o wymianie cie-

przekroczyć 35°C. Przekroczenie śred-

- odpoczynek

M = 65 W/m

pła przez wszystkie sposoby wymienione

niej temperatury skóry 35°C wskazuje,

- praca lekka

M = 100 W/m2

w bilansie cieplnym (1). Opory cieplne

że temperatura wewnętrzna organizmu

odzieży określa się w jednostkach „clo”

ludzkiego przekracza 38°C, co stwarza

2

- praca umiarkowana

M = 165 W/m2

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

od słowa clothing. Przyjmuje się:

1/2016

21

wentylacja i klimatyzacja

niebezpieczeństwo wystąpienia stresu

sposoby poprawy warunków klimatycz-

lub komorach może skutecznie poprawić

lub udaru cieplnego człowieka.

nych w środowiskach pracy:

warunki klimatyczne. Okazuje się, że

Konwekcja, czyli unoszenie ciepła,

• Obniżenie temperatury powietrza

efekty zwiększenia prędkości powietrza

zależy od temperatury powietrza i pręd-

• Zwiększenie prędkości powietrza

w kopalniach węgla i rud miedzi, czyli

kości przepływu:

• Osuszenie powietrza

w kopalniach wilgotnych, są znacznie

(2)

• O bniżenie średniej temperatury

większe niż w kopalniach suchych

ts – temperatura powietrza mierzona

• Obniżenie średniego wydatku ener-

przez stosowanie lokalnych nawiewów

K = f(ts, w) gdzie:

promieniowania otoczenia

termometrem suchym,

getycznego pracownika w czasie

strumienicami. Metoda ta zwiększa

w – prędkość powietrza.

dniówki roboczej

wydzielanie ciepła z organizmu przez

Promieniowanie cieplne zależy od

Zmiana oporu cieplnego odzieży.

konwekcję i promieniowanie cieplne.

Ad. 1. Obniżenie temperatury po-

Ad 3. Osuszanie powietrza polega

wietrza związane jest ze stosowaniem

na zmniejszeniu wilgotności właściwej

klimatyzacji w kopalniach. Następuje

„x”. Zmniejszenie wilgotności właści-

gdzie:

wtedy zwiększenie się wydzielania

wej zmniejsza również prężność pary

tpr – średnia temperatura promienio-

ciepła przez konwekcję z organizmu

wodnej. Wystąpi więc zwiększenie

średniej temperatury promieniowania otoczenia: R = f(tpr)

(3)

wania otoczenia.

człowieka. Jeżeli wraz z obniżeniem

wydzielanie ciepła przez parowanie

Parowanie potu zależy od prężności

temperatury powietrza zmniejszy się

potu. Przy stosowaniu klimatyzacji często

pary wodnej w powietrzu i prędkości

wilgotność właściwa i prężność pary

występuje osuszanie powietrza wraz

powietrza:

wodnej, nastąpi również zwiększenie się

z jego ochłodzeniem. W tych warunkach

E = f(po, w)

(4)

wydzielania ciepła przez parowanie potu.

nastąpi zwiększenie wydzielania ciepła

gdzie:

Jest to jedna ze skuteczniejszych metod

z organizmu człowieka przez konwekcję

po – prężność pary wodnej.

poprawy klimatycznych warunków pracy,

i parowanie potu. (Rys. 1).

Sposoby poprawy warunków klimatycznych.

22

(Rys. 2). Zwiększenie to można uzyskać

lecz energochłonna, a więc droga. (rys.1).

Ad 4. Obniżenie średniej tempera-

Ad. 2 . Zwiększenie prędkości

tury promieniowania otoczenia polega

powietrza w wyrobiskach, w których

na obniżeniu temperatur powierzchni

W oparciu o bilans cieplny człowieka

ta prędkość jest mała, na przykład

otaczających pracownika, na przykład

(1) można wyszczególnić następujące

w drążonych wyrobiskach korytarzowych

przez montowanie zasłon o niskiej

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Rys. 2.

Efekty poprawy warunków klimatycznych.

Efekty wymienionych wyżej sposobów poprawy warunków klimatycznych można wyznaczyć w oparciu o wskaźnik dyskomfortu cieplnego „δ”, oznaczany również jako „WDC”. Wskaźnik ten uwzględnia wszystkie parametry klimatu i człowieka wpływające na klimatyczne warunki jego pracy. Wskaźnik ten liczbowo określa warunki klimatyczne panujące w danym środowisku w odniesieniu do poszczególnych pracowników. Można go przedstawić jako funkcję następujących parametrów: δ = f(ts, ϕ, w, tpr, M, Icl, a) (5)

Rys. 3.

gdzie: ts – temperatura powietrza mierzona termometrem suchym, ϕ – wilgotność względna powietrza w – prędkość powietrza tpr – średnia temperatura promieniowania otoczenia M – wydatek energetyczny człowieka Icl – opór cieplny odzieży a – aklimatyzacja Wskaźnik dyskomfortu cieplnego wyznacza się z nomogramów [1,2,3.4].

temperaturze. Metoda ta zwiększa

kowe przerwy w pracy uzyskujemy

wydzielanie ciepła przez promieniowanie

zmniejszenie ciepłą metabolizmu czyli

cieplne. Aktualnie nie jest stosowana.

zmniejszenie wydatku energetycznego

Ad 5. Obniżenie wydatku energe-

Ad.6. Zmiana oporu cieplnego odzie-

tycznego pracownika polega na wpro-

ży zależy ściśle od decyzji pracownika.

wadzeniu nowych maszyn i urządzeń

Zmniejszenie oporu cieplnego odzieży,

produkcyjnych lub obowiązkowych

czyli praca w lekkiej odzieży lub bez

przerw w pracy w czasie dniówki robo-

odzieży powoduje większe wydzielanie

czej. Przerwy powinny być planowane

ciepła z organizmy przez konwekcję,

w każdej godzinie dniówki. Nie mogą

promieniowanie cieplne i parowanie potu,

być one sumowane w celu jej skrócenia

o ile temperatury powietrza i ociosów

ze względu na niebezpieczny wzrost

będą niższe od temperatury powierzchni

temperatury wewnętrznej ciała w czasie

odzieży lub skóry.

Jest on liczbą. Jeżeli δ = 0 człowiek odczuwa komfort cieplny. Jeżeli δ = 1 występują niebezpieczne dla zdrowia i życia warunki klimatyczne. Podział klimatycznych warunków pracy wg wskaźnika dyskomfortu cieplnego jest następujący: δ < 0 - środowisko chłodne δ = 0 - komfort cieplny 0 < δ < 1 - dyskomfort cieplny bezpieczny dla zdrowia Δ ≥ 1 - dyskomfort cieplny niebezpieczny dla zdrowia

pracy ciągłej. Wprowadzając obowiąz-

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

23

wentylacja i klimatyzacja

Przedział dyskomfortu bezpiecznego dla zdrowia można podzielić na: 0 ≤ δ < 0,2 - korzystne warunki klimatyczne, 0,2 ≤ δ < 0,5 - zadowalające warunki klimatyczne,

przeprowadzić na nomogramach wskaź-

ϕ = 80% pokazane są izolinie prędkości

nika dyskomfortu cieplnego, zamiesz-

powietrza od 0,1 m/s do 3 m/s. Przemiana

czonych w artykułach [2,3,4] i w pracy

(GH) pokazuje efekt poprawy warun-

pt. „Opracowanie zasad zatrudniania

ków klimatycznych przez zwiększenie

pracowników w warunkach zagrożenia

prędkości powietrza od 0,1 do 3 m/s.

klimatycznego w podziemnych zakładach

0,5 ≤ δ < 0,8 - trudne warunki klima-

Wskaźnik δ dla temperatury powietrza

górniczych”, zrealizowanej w ramach

tyczne – od wartości 0,5 należy stosować

ts = 30°C, wilgotności względnej 80%

projektu strategicznego „Poprawa

metody poprawy warunków klimatycz-

i dla prędkości 0,1 m/s wynosił δ = 1.

bezpieczeństwa pracy w kopalniach”.

nych,

Po zwiększeniu prędkości powietrza

W oparciu o analizę zmian wskaźnika

do 3 m/s

dyskomfortu cieplnego można wybrać

0,8 ≤ δ < 1,0 - bardzo trudne warunki klimatyczne.

(zastosowanie strumienicy)

najbardziej efektywny i ekonomiczny spo-

Na rysunku 1, stanowiącym wykres

δ = 0,48. Nastąpiła więc znaczna po-

sób poprawy warunków klimatycznych

(h;x) Molliera z naniesionymi izoliniami

prawa warunków klimatycznych dla pra-

dla człowieka przebywającego w danym

wskaźnika dyskomfortu cieplnego,

cownika, z warunków niebezpiecznych

środowisku pracy.

przedstawiono efekty poprawy warun-

do zadowalających.

ków klimatycznych przez chłodzenie

Efekty poprawy klimatycznych wa-

powietrza (klimatyzacja) i osuszanie

runków pracy w przypadku zmniejszenia

powietrza. Odcinek AB pokazuje jaki

wydatku energetycznego pracownika

efekt otrzymamy ochładzając powietrze

w ciągu zmiany roboczej przedstawia

o temperaturze ts1 = 37°C i wilgotności

rysunek 3. W układzie współrzęd-

ϕ = 58% do temperatury ts2 = 28°C

nych (ATE;δ) temperatura efektywna

i wilgotności powietrza ϕ = 98%. Na-

amerykańska i wskaźnik dyskomfortu

stąpi zmniejszenie wartości wskaźnika

cieplnego, wyznaczono izolinie wydatku

dyskomfortu cieplnego z δ = 1,1 do δ =

energetycznego pracownika „M”. Odcinek

0,45,czyli z niebezpiecznych warunków

(IJ) pokazuje zmniejszenie się wydatku

klimatycznych do zadowalających.

energetycznego ze 200 W/m2 (punkt

Przemiana chłodzenia powietrza

I) do 165 W/m2 (punkt J). Nastąpiło

może przebiegać z jego osuszaniem,

zmniejszenie się wskaźnika dyskomfortu

jeżeli w chłodnicy powietrza występuje

cieplnego od wartości δ = 0,76 do

kondensacja pary wodnej (przemiana

δ = 0,3, czyli poprawa klimatycznych

CD). Tutaj również wystąpi zmniejszenie

warunków pracy. Zmniejszenie wydatku

wskaźnika dyskomfortu cieplnego od

energetycznego można uzyskać przez

δ = 0,6 do δ = 0.

stosowanie planowych przerw w pracy

Samo osuszanie powietrza bez

24

dla wilgotności względnej powietrza

w każdej godzinie roboczodniówki.

zmiany temperatury pokazuje przemiana

Przedstawione rysunki pokazują

(EF). Ta przemiana powietrza spowoduje

w sposób obrazowy poprawę klima-

zmniejszenie wskaźnika dyskomfortu

tycznych warunków pracy zmieniając

cieplnego od wartości δ = 0,61 do δ 0,42.

różne parametry klimatu i wydatku

Rysunek 2 przedstawia efekt

energetycznego. Liczbowo analizę efek-

poprawy warunków klimatycznych

tów poprawy klimatycznych warunków

w skutek wzrostu prędkości powie-

pracy górników przez zmianę parametrów

trza. W układzie współrzędnych (ts; δ),

klimatu i parametrów człowieka można

1/2016

Literatura: Drenda J i inni , Projekt strategiczny pt.

Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach, zadanie badawcze nr 5 pt. Opracowanie zasad zatrudniania pracowników w warunkach zagrożenia klimatycznego w podziemnych zakładach górniczych Gliwice 2013 r.

Drenda J.; Wyznaczenie stopni i stref zagrożenia klimatycznego pracowników w przodkach kopalń głębinowych. Przegląd Górniczy Nr 12, 2010 r.

J. Drenda. Dyskomfort cieplny w środowiskach pracy kopalń głębokich. Zesz. Nauk. Pol. Śł. S. Górnictwo, Z. 213, Gliwice, 1993 r.

Drenda J.2007 Ocena bezpieczeństwa klimatycznego górników w gorących środowiskach kopalń głębokich. Prace Naukowe GIG „Górnictwo i Środowisko”, Kwartalnik nr II/2007, Wydanie Specjalne, Katowice 2007 r., str. 101÷109 PN-85/N-08011 (tłum. z ISO 7243-1982), Środowiska gorące. Wyznaczenie obciążeń termicznych działających na człowieka w środowisku pracy, oparte na wskaźniku WBGT. PN-EN 27243: 2005 Środowiska gorące, Wyznaczenie obciążenia termicznego działającego na człowieka podczas pracy, oparte na wskaźniku WBGT.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Konferencja METAN KOPALNIANY Szanse i Zagrożenia 13 stycznia br. Katowice - relacja

W konferencji wzięło udział prawie 70 przedstawicieli

Podczas konferencji dyrektor sosnowieckiego oddziału

kopalń węgla kamiennego, instytucji branżowych oraz firm

Państwowego Instytutu Geologicznego dr Janusz Jureczka

dostarczających technologie i urządzenia.

przedstawił wyniki badań i rekomendacje naukowców.

Wartością organizowanej konferencji, była przede wszystkim

„Konieczny byłby duży sektorowy program dla górnictwa węgla

tematyka i profil uczestnika. Spotykali się fachowcy i praktycy.

kamiennego, przewidujący zastosowanie tego rodzaju ujęcia

Była to również doskonała okazja do rozmów i dyskusji nt. naj-

metanu w kopalniach, które mają do tego najlepsze warunki,

nowszych rozwiązań stosowanych w kopalniach metanowych,

a planują eksploatację nowych partii złoża czy budowę nowych

możliwości zagospodarowania metanu na cele energetyczne

poziomów” – powiedział dr Jureczka.

Metan to bezwonny gaz towarzyszący złożom węgla. Ponad

i bytowe.

Ujęcie metanu z pokładów węgla na kilka lat przed ich

dwie trzecie tego surowca wydobywanego w Polsce pochodzi

planowaną eksploatacją jest możliwe, ale wymaga dalszych

z pokładów metanowych. Rocznie przy eksploatacji wydziela

szczegółowych badań, analiz ekonomicznych oraz uwzględ-

się ok. 900 mln m sześc. tego gazu, z czego trzecia część jest

nienia takich działań w programie dla górnictwa – wskazują

ujmowana w specjalne instalacje, a pozostała trafia do atmos-

naukowcy, którzy zbadali możliwość stosowania tych rozwiązań

fery. Około dwie trzecie ujętego metanu jest wykorzystywane

w praktyce. Projekt badawczy w tym zakresie realizował

do produkcji ciepła, prądu i chłodu. Obecnie kopalnie stosują

w ubiegłym roku Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy

odmetanowanie w trakcie eksploatacji. Badania prowadzone

Instytut Badawczy.

przez naukowców służą określeniu warunków pozwalających

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

25

metan kopalniany

na odmetanowanie pokładów na długo przed tym, zanim rozpocznie się z nich

Stanisław Prusek GIG

wydobycie węgla.

Jak mówił dr Jureczka, chodzi o wyprzedzenie co najmniej 3-5 lat, a nawet kilkunastu lat przed eksploatacją.

W ubiegłym roku, w ramach projektu badawczego, powstał sięgający kilometr w głąb ziemi odwiert, dzięki któremu naukowcy ujmowali metan z nieeksploatowanego jeszcze złoża kopalni Wesoła

Henryk Paszcza ARP

w Mysłowicach. Wykonano także drugi odwiert, przecinający ten pierwszy. Jak mówił Jureczka, ilości uzyskanego metanu były niewielkie, ale po pewnym czasie uzyskano stały, stabilny dopływ gazu, o stałym składzie chemicznym.

Później, aby pobudzić przypływ metanu,

Jerzy Markiewicz ZOK

zastosowano szczelinowanie hydrauliczne. Dopływ metanu był podobny, ale siła dopływu była wówczas dwukrotnie większa. Ponieważ program badawczy dobiegł końca, eksperymenty nie były już kontynuowane. Naukowcy wskazują, że aby uzyskać pełny obraz i dobrze ocenić możliwości i zasadność przedakcesyj-

Marcin Płoneczka KWK Pniówek

nego odmetanowania, badania należy kontynuować. Eksperyment pokazał m.in. niedoskonałości obecnego podejścia do problemu metanowości pokładów węgla.

Najczęściej przed eksploatacją bada się tylko ogólne parametry związane z ilością metanu w danym złożu. Aby zająć się

Janusz Jureczka PIG

najpierw odmetanowaniem, potrzebne są o wiele bardziej szczegółowe badania, dotyczące np. przepuszczalności i porowatości pokładów węgla, rozkładu gazonośności pokładów i wielu innych parametrów, które dziś z reguły nie są standardowo określane. Trudne jest też określenie opłacalności ekonomicznej takiego procesu. Jak mówił dyrektor, o ile

Jacek Skiba GIG

koszty odmetanowania (od dokumentacji,

26

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Kazimierz Gatnar JSW

poprzez wiercenia, instalacje, po ujmowa-

wskazują, że jeżeli – na co wskazują

nie i przesyłanie metanu) są możliwe do

obowiązujące rządowe dokumenty – wę-

precyzyjnego oszacowania, o tyle efekty

giel w najbliższych kilkudziesięciu latach

nie zawsze da się z wyprzedzeniem

pozostanie podstawowym surowcem

przeliczyć na pieniądze – tym bardziej, że

energetycznym w Polsce, konieczne

będą one widoczne za kilka-kilkanaście

są dalsze badania i upowszechnienie

lat, dopiero kiedy z danego pokładu

przedeksploatacyjnego odmetanowania,

będzie wydobywany węgiel. Te efekty to

tym bardziej, że choć maleje wydobycie

przede wszystkim tańsza i bezpieczniej-

węgla, ilość wydzielanego metanu

sza eksploatacja – tańsza, bo nie trzeba

zwiększa się – im głębiej prowadzone

będzie prowadzić odmetanowania na

jest wydobycie, tym tego gazu jest więcej.

taką jak dziś skalę, bezpieczniejsza – bo

Konferencja była odpowiedzią na

ryzyko katastrof i wypadków związanych

duże zainteresowanie branży górniczej

z wybuchem czy zapłonem metanu

nowoczesnymi i skutecznymi metodami

będzie znacznie mniejsze.

pozyskiwania metanu z wyrobisk węglo-

Z danych wynika, że od początku lat Witold Nieć CEEP

90. w wypadkach spowodowanych przez metan zginęło 67 górników, 88 zostało

wych oraz efektywnym zagospodarowaniem gazu kopalnianego.

Autor: redakcja POWERindustry

ciężko, a 107 lekko rannych. Eksperci

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

27

gaz i ropa naftowa

Odsalanie ropy z BMB niejednokrotnie powodem ograniczenia

W KRNiGZ Dębno, największej kopalni ropy w Polsce, eksploatowanej przez PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze, została uruchomiona instalacja odsalania ropy naftowej.

produkcji węglowodorów.

Elektrohydrator Instalacja odsalania ropy naftowej zo-

28

stała uruchomiona w KRNiGZ Dębno

W miarę postępu eksploatacji złóż

Mówiąc o zasoleniu ropy naftowej należy

Rafał Sedlaczek

w czerwcu 2015 r. Zasadniczym jej

ropy naftowej trzeba liczyć się ze zwięk-

pamiętać, że najczęściej chodzi o sole rozpuszczone w mikro kropelkach wody

p.o. kierownik zmiany

elementem jest tzw. elektrodehydrator

szeniem wydobywanej z ropą wody.

Większość produkowanej wody zawiera

rozproszonych w ropie. Właśnie z tego

KRNiGZ Dębno

dwusekcyjny, którego sekcje oddzielone

różnego rodzaju sole, które mogą stać

typu problemami mamy od pewnego

są od siebie wewnętrzną przegrodą

się przyczyną wielu problemów np.

czasu do czynienia podczas eksploatacji

wykonaną z dennicy. Każda z tych sekcji

krystalizując w rurociągach czy instala-

złoża Barnówko – Mostno - Buszewo.

jest wyposażona w transformator, który

cjach procesowych, a także znacząco

Wzrost zasolenia ropy naftowej oraz

generuje bardzo wysokie napięcie rzędu

zwiększyć tempo korozji tych urządzeń.

ciągle rosnący wykładnik wodny stały się

22 kV podawane na elektrody znajdujące

1/2016

(desalter). Jest to zbiornik ciśnieniowy,

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Serce instalacji odsalania ropy naftowej w KRNiGZ Dębno – Desalter V-0179A/B, foto. Marta Konczalska

Zmodyfikowany budynek instalacji stabilizacji ropy naftowej bis z wychodzącym na zewnątrz fragmentem elektrodehydratora V-0179A/B, foto: Marta Konczalska

się wewnątrz desaltera. Odpowiednio

Desalter cd.

ropy z desaltera analizator chlorków, który

przygotowana na mikserach statycznych

Następnie proces ten jest powtarzany

monitoruje online tzw. „zasolenie”.

i zaworach mieszających ropa trafia do

w drugiej sekcji desaltera, z nieco

Instalacja odsalania ropy naftowej istotnie

pierwszej części elektrodehydratora,

zmienionymi parametrami na mieszaczu

wpływa na poprawę zdolności wydobyw-

gdzie dochodzi do tzw. separacji elek-

statycznym i zaworze mieszającym.

czych ze złoża BMB, dzięki możliwości

trostatycznej. Proces ten polega na

Zasolona woda oddzielona od ropy

eksploatacji odwiertów, których zasolenie

przekazywaniu wysokiego napięcia do

kierowana jest przez specjalny separator

uniemożliwiało ich ciągłą pracę. Nie

mikro kropelek wody rozproszonych

powodujący jej odgazowanie do zbior-

bez znaczenia jest także fakt, iż ropa

w ropie. Każda kropla wody zawierająca

ników wody złożowej. Oczyszczona z

oddawana przez nas do odbiorców ma

ładunki elektryczne indukowane na niej

chlorków ropa trafia do kolumny stabiliza-

lepsze parametry, co podnosi jej wartość

zaczyna przyciągać do siebie inne krople,

cji ropy naftowej, a następnie jako produkt

handlową.

które łączą się ze sobą, aż w końcu są tak

handlowy do zbiorników magazynowych.

duże i ciężkie, że siła grawitacji oddziela

Bardzo ważnym elementem całości

je od ropy.

instalacji jest zamontowany na wyjściu

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Przedruk z Biuletynu Technicznego PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze, numer 2/grudzień 2015

1/2016

29

gaz i ropa naftowa

Budujemy Połęcko PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze prowadzi na terenie pięciu województw zachodniej Polski działalność związaną z zagospodarowaniem złóż ropy naftowej i gazu ziemnego oraz ich eksploatacją. Przykładem nowych projektów realizowanych przez Oddział jest przygotowanie do eksploatacji złoża ropy naftowej Połęcko w gminie Maszewo w powiecie krośnieńskim i złoża gazu ziemnego Karmin w gminie Dobrzyca w powiecie pleszewskim. Celem inwestycji jest zwiększenie wydobycia krajowego i bezpieczeństwo dostaw gazu.

30

Na terenie gminy Maszewo, na której

Połęcko zostało odkryte w 2008 r. od-

zlokalizowane jest złoże Połęcko, działa-

wiertem Połęcko-3k. Zalega w utworach

my już od 1961 r., kiedy w miejscowości

dolomitu głównego na głębokości około

Rybaki odkryto pierwsze złoże ropy

1650 m.

naftowej na Niżu Polskim. Od tego też

Zagospodarowanie złoża polega na

roku prowadzona jest eksploatacja

przygotowaniu do eksploatacji dwóch

złoża, obecnie przez Kopalnię Ropy

odwiertów: Połęcko-3k i Połęcko-4k. Pla-

Naftowej Kije.

nujemy pozyskiwać z nich ropę naftową w

Bogumiła Orlicka

jednak, przez dwa lata prowadzić bę-

Inspektor, Dział Projektów Górniczych

w tym czasie dane posłużą do weryfikacji

PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze

dziemy próbną eksploatację. Pozyskane planów związanych z wydobyciem.

Końcowy etap prac Roboty budowlano-montażowe związane z budową instalacji przyszłej kopalni

ilości około 80 ton ropy na dobę oraz gaz

rozpoczęły się w IV kwartale 2014 r.

Ropa z dwóch odwiertów

towarzyszący ropie naftowej w ilości ok.

Prace potrwają 12-18 miesięcy, wtedy

Inwestycja w rejonie Połęcka polega na

1000 m3/godzinę. Powstanie tu Ośrodek

nastąpią odbiory techniczne instalacji,

budowie instalacji umożliwiającej uzdat-

Produkcyjny podlegający Kopalni Ropy

rozruch i uruchomienie produkcji. Za-

nianie ropy naftowej oraz towarzyszącego

Naftowej Kije. Czas eksploatacji złoża

kończył się montaż orurowania instalacji

jej gazu ziemnego. Złoże ropy naftowej

ustalono wstępnie na 10 lat. Najpierw

technologicznej OP Połęcko, montaż

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

instalacji technologicznej na strefie przyodwiertowej i budowa kolektora płynu złożowego łączącego strefę przyodwiertową z Ośrodkiem Produkcyjnym.

Trwa etap związany z budową instalacji odsiarczania.

Zadaniem instalacji technologicznej będzie separacja i stabilizacja ropy naftowej oraz przygotowanie gazu ziemnego do

foto. 2 Na terenie OP Połęcko stanął już kontenerowy blok energetyczny, w którym z gazu będzie produkowana energia elektryczna, foto: Bogumiła Orlicka

zasilania bloku energetycznego o mocy 1MW. Produkowana z gazu ziemnego energia będzie wykorzystywana na potrzeby własne kopalni oraz sprzedawana do lokalnej sieci energetycznej.

Przedruk z Biuletynu Technicznego PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze, numer 2/grudzień 2015

foto. 3 Ze względu na bliskość rzeki Odry strefa przyodwiertowa zabezpieczona została osłonami przeciwpowodziowymi, foto: Jerzy Warszawski

foto. 1.

Zakończenie inwestycji związanej z zagospodarowaniem złoża ropy naftowej Połęcko planowane jest na koniec kwietnia 2016 r., foto: Jerzy Warszawski

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

31

gaz i ropa naftowa

Karmin z FX Energy Drugim zagospodarowywanym przez zielonogórski Oddział PGNiG SA złożem jest złoże gazu ziemnego Karmin w gminie Dobrzyca w powiecie pleszewskim.

Zadanie obejmuje zagospodarowanie strefy przyodwiertowej Karmin-1, budowę gazociągu DN150 o długości ok. 13 km łączącego strefę przyodwiertową z OG Jarocin oraz rozbudowę i modernizację OG Jarocin. Jest to inwestycja realizowana wspólnie z FX Energy Poland na podstawie podpisanego porozumienia operatorskiego.

W ramach zagospodarowania złoża Karmin wykonywane są prace związane z wykonaniem fundamentów pod urządzenia technologiczne i budową drogi dojazdowej na OG Jarocin, foto: Marta Szybiak

Firma FX Energy Poland w ramach czynności nie-operatora odpowiada za wykonanie dokumentacji projektowej wraz z uzyskaniem wszelkich uzgodnień i decyzji formalno-prawnych. PGNiG SA Marta Szybiak

w lutym 2014 r. i podzielono je na

nie rozwiązań technologicznych oraz za

Inżynier Budowy, Dział Projektów Strategicznych

trzy etapy: rozbudowa i modernizacja przyodwiertowej Karmin oraz budowa

Pod koniec września 2015 r. prze-

PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze

gazociągu w gminie Dobrzyca, budowa

kazano wykonawcy teren budowy pod

gazociągu w gminie Kotlin. Każdy z

rozbudowę i modernizację OG Jarocin.

etapów będzie realizowany w ramach

Na początku 2016 r. przekazany będzie

osobnej decyzji o pozwoleniu na budowę.

teren pod budowę strefy przyodwiertowej

Taki podział umożliwił rozpoczęcie prac

Karmin-1 i obu gazociągów.

wybór wykonawcy prac budowlano-montażowych, a następnie koordynowanie robót w trakcie budowy, zapewnienie nadzoru inwestorskiego oraz odbiór inwestycji.

W trzech etapach

32

Wrzesień 2016 r. to planowany termin realizacji zadania

odpowiada za uzgodnienie i zatwierdze-

OG Jarocin, zagospodarowanie strefy

Prace planistyczne i projektowe

modernizacyjnych na OG Jarocin mimo,

związane z zagospodarowaniem złoża

że pozostałe etapy nadal znajdują się

gazu ziemnego Karmin rozpoczęto

w fazie uzgodnień formalno-prawnych.

1/2016

Przedruk z Biuletynu Technicznego PGNiG SA Oddział

e-w ydanie do pobrania na:

w Zielonej Górze, numer 2/grudzień 2015

www.POWERindustry.pl

METAN – ZAGROŻENIE POD KONTROLĄ W OPTYMALNYM CZASIE Eksploatacja węgla kamiennego związana jest z konsekwencją niszczenia ciągłości calizny górotworu, wydzieleniem składników gazowych nagromadzonych w pokładzie oraz zjawisk i przemian dodatkowych wynikających np. z mechanicznego urabiania węgla wspomaganego przez przemiany fazowe i energetyczne wynikające z wydzielaniem różnych ilości ciepła w trakcie procesów urabiania.

Budowa i struktura węgla kamienne-

w konsekwencji wiąże się z udrożnieniem

go obrazuje i świadczy o możliwościach

rozmieszczonych chaotycznie kawern,

i występowaniu faz gazowych powsta-

których parametry geometryczne dzie-

jących w trakcie przemian termicznych

limy na:

i geologicznych zachodzących w węglu

• zamknięte

kamiennym w trakcie procesów uwę-

• jednostronnie udrożnione

glania. Nie wdając się w wyjaśnianie

• dwustronnie udrożnione

dr inż.

Wiesław ZADĘCKI, emerytowany pracownik naukowy Politechniki Śląskiej w Gliwicach oraz Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie

uwagę w sposób stanowiący o ich rzeczywistym zagrożeniu dla załóg górniczych.

Węgiel kamienny trak tuję jako półprzewodnik elektryczny generujący w zależności od warunków, szczególnie geofizycznych i termicznych potencjał energetyczny w postaci ładunków i pól

powodów powstawania np. metanu,

Bazowym moim rozważaniem jest

który to związek jest najgroźniejszym

możliwość ograniczenia aktywności

elektrostatycznych. Uzyskane wyniki upo-

składnikiem pokładu i górotworu, roz-

metanu „in statu nascendi” bezpośrednio

dominującym znakiem ładunku napię-

ważania moje dotyczyły w zasadzie

po jego desorpcji i uwalnianiu pokładu.

ciowego w pokładzie jest znak ujemny

ważniają mnie do postawienia tezy, iż

przemian zachodzących przy odprężaniu

Przemiany reologiczne w trakcie

(-). Rozważając możliwości zaistnienia

pokładu w trakcie jego eksploatacji, co

urabiania mechanicznego nie są brane pod

znaku przeciwnego w metanie następuje

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

33

metan kopalniany

okludowanie metanu na powierzchni węgla

funkcją podstawową generującą przebieg

kamiennego tworząc barierę hydrofobową

skojarzeń i reakcji powierzchniowych jak

i możliwość penetracji w warstwę przypo-

również generacją ładunków tarciowych

wierzchniową.

wynikających z przepływu zawiesiny

Reologicznie zachodzi przypuszczenie, iż siły adhezyjne van der Waalsa,

jestem w okresie końcowym dokumentacji

powodują wymianę rodników metanu

i proto- typów nowych przystawek kombaj-

i tlenku węgla zwiększając zagrożenie

nowych przeznaczonych do wytwarzania

niskotemperaturowym utlenianiem węgla

strumienia neutralizującego, dostarcza-

kamiennego, zakończonego najczęściej

nego na organ urabiający mający na celu:

endogenicznym pożarem samoczynnym,

• udrożnienie elektryczne mieszaniny

gdzie faza utleniania węgla pierwiastkowe-

pyłowo powietrznej i powierzchni

go kończy się na tlenku węgla.

urobku, • o dprowadzenie nadmiarow ych

Prowadzę również testy empiryczne wyjaśniające powsta-

eksploatacyjnych polegających na:

parametrów centr energetycznych

wanie tzw. języków metanowych przy spągu, co świadczy, iż

• niskotemperaturowym utlenianiu węgla

generowanych przez skojarzenie

metan w tych warunkach zmienia swoje parametry gęstości.

tribologiczne: organ urabiający –

Teza ta nie jest jeszcze udokumentowana z uwagi na brak

powierzchnia węgla,

w literaturze wyników badań podstawowych metanu. Moje

Sygnalizowane interpretacje zagrożeń

a) węglowodorowego b) pierwiastkowego wybuchu mieszaniny powietrzno metanowej.

Skojarzenia moje w tym obszarze koncentrują się na możliwości ograniczenia wybuchu metanu z uwzględnieniem

• z większenie przewodności jonowej

informacje podane powyżej są sygnałem o moich zamierzeniach

i elektronowej mieszaniny urobku

i pracach w kierunku poprawy bezpieczeństwa pracy nie tylko

i powietrza wentylacyjnego.

w górnictwie oraz stanowią zaproszenie do wspólnego działania

Przedstawione założenia są wynikiem

wszystkich zainteresowanych.

inhibicji tych procesów w postaci:

moich skojarzeń i analiz i w założeniach

Rozpatrywanie zagrożeń metanowych wynikających

• natężenia pola elektrostatycznego,

mają decydujący wpływ na neutralizację

z eksploatacji metanu jako czynnika podstawowego nie może

• regulacji indeksu tlenowego.

i preparację urobku w czasie odstawy

być przenoszone wprost na zagrożenia wynikające z wydzielenia metanu z pokładu.

Analiza uzyskanych wyników z badań

(przesypy) do zbiornika magazynowego.

(aktywność metanu w funkcji czasu)

Opracowana koncepcja układu

W stanie techniki nie spotkałem się z możliwością wyko-

oraz wieloletnie doniesienia literaturowe

aerodynamicznego przeznaczonego

rzystania wyników z procesów eksploatacji gazu ziemnego do

doprowadziły do prób i testów wykazu-

do przenoszenia aktywnego medium

warunków wydzielania metanu nagromadzonego w matrycy

jących możliwości i kierunki stosowania

generującego równocześnie obniżanie

węglowej. Dotyczy to przede wszystkim wybuchów metanu

profilaktyki neutralizacji i ograniczania

oporów tarcia przy pracy organu urabiają-

w górnictwie, którego stężenie występuje praktycznie w zakresie

aktywności metanu w zależności od:

cego Skład czynnika neutralizacyjnego wg

stężeń wybuchowych.

• temperatury

mojej koncepcji zawiera również składnik

Stężenia natomiast w granicy wybuchowej z powietrzem

• z awartości części lotnych w węglu

aglomerujący cząstki, szczególnie cząstki

praktycznie nie występują bezpośrednio w trakcie eksploatacji

respirabilne <4µm i ogranicza znacznie

czyli powyżej granicy wybuchowej metanu. Zagrożenia występu-

frakcje pyliste generowane na drodze

jące w warunkach pozyskiwania gazu ziemnego doprowadzają

odstawy. Czynnik aktywny w stosunku

do zagrożeń głównie pożarowych. Zagrożenia eksploatacyjne

do metanu, stanowiący składnik preparatu

w przypadku wybuchu metanu prowadzą do skutków tragicznych

neutralizującego zawiera inhibitor pożarów

inicjujących wybuch pyłu węglowego, którego skutkiem są

endogenicznych i ładunków tarciowych.

katastrofy górnicze.

kamiennym, • p rzewodności elektrycznej węgla w caliźnie, • prędkości powietrza wentylacyjnego w wyrobisku, • u żywanie i stosowanie zraszania wodnego.

Akumulacja ładunków tarciowych może

Skutki tych zagrożeń zwielokrotniane są pojemnością i obję-

Napięcie powierzchniowe pyłów węgla

być powodem samoczynnego wybuchu

tością wyrobisk górniczych, dopływem powietrza wentylacyjnego

mieszaniny metanu i powietrza.

i obecnością załóg górniczych.

kamiennego, czyli ich zwilżanie, jest

34

pyłowo powietrznej w wyrobisku. Obecnie

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Zakładając w oparciu o przyjętą

Dodatkowym czynnikiem ogranicza-

strukturę i budowę węgla kamiennego

jącym negatywną aktywność metanu

oraz warunki eksploatacji kombajnowej

w węglu jest założona okludacja gazowa

podaję zakresy teoretyczne ilości metanu

CO2, która praktycznie eliminuje powsta-

w matrycy węglowej, stan naprężeń

nie mieszaniny wybuchowej metanu

pokładu, kinetykę udarową eksploatacji

z powietrzem.

kombajnowej, rodzaj retencji metanu a) sumaryczna ilość metanu w 1m³ węgla w pokładzie zakładając ciśnienie

transportu i magazynowania do niskotem-

(P) metanu constans 100 jednostek

peraturowego utleniania węgla kamienne-

badawczych

go i węglowodorowego powodując :

b) ilość jednostek badawczych metanu

• początek ognisk pożarowych endo-

w kapilarach zamkniętych – 48 j.b.

Istotą moich rozważań i projektowania aktywnych preparatów neutralizujących te zagrożenia eksploatacyjne są dodatki:

Zaistniała jednak aktywność węgla kamiennego i metanu prowadzi w czasie

c) ilość jednostek badawczych metanu w kapilarach jednostronnie zamknię-

genicznych • ognisk egzogenicznych Zjawiska wymienione w konsekwencji

• obniżające napięcie powierzchniowe wody

tych – 29 j.b.

prowadzą do :

• neutralizacja elektrostatyczna pyłów węglowych

d) ilość jednostek badawczych metanu

• zmniejszenia wartości energetycznej

• inhibitory utleniania węgla

w kapilarach obustronnie otwartyc - 23 j.b.

Zakładam, iż w trakcie urabiania po-

a) węglowodorowego

węgla kamiennego • w ydzielania toksycznych składników pyrolizy

b) węgla złożowego

kładu przez kombajn nastąpiła destrukcja

Założony efekt neutralizujący zjawiska powierzchniowe na

części zamkniętych kapilar, co wiąże się

Mało rozpoznanym tematem są straty

węglu kamiennym a szczególnie zwiększenie przewodności

z uwolnieniem zawartego w nich gazu

energetyczne węgla w trakcie magazy-

elektrycznej powoduje:

( 24 j.b. ).

nowania

ograniczenie wyładowań napięciowych w węglu kamiennym i mieszaninie pyłowo powietrznej aglomerację pyłów respirabilnych do aglomeratów sferycznych powyżej 2 mm co skraca drogę opadu grawitacyjnego i znacznie

Destrukcja jednostronnie zamkniętych

Podatność węgla kamiennego na

kapilar wynosi 18 j.b. Z otwartych obu-

destrukcję :

stronnie zakładam, że w tej formie został

• ozonową

uwolniony.

• ultrafioletową

Jak wynika z przedstawionych wyni-

Wymienione pobieżnie zjawiska i za-

Punktem zasadniczym i decydującym o powodzeniu neutra-

ków badań pewna część metanu razem

grożenia poza sferą urabiania i odstawy

lizacji jest założony przeze mnie węzeł i skojarzenie tribologiczne

z urobkiem szczególnie przy kapilarach

brałem pod uwagę przy projektowaniu

organ urabiający – calizna węglowa.

zamkniętych przechodzi do fazy przeróbki,

preparatów neutralizacyjnych oraz dla pre-

transportu, magazynowania.

paratów zabezpieczających powierzchnie

ogranicza pylenie wtórne

Testy i próby oraz wyniki uzyskane z tego działania

Założone dane wskazują, iż zagrożenie

hałd i zwałów magazynowych w postaci

• ograniczenia ilości wody w preparacie technologicznym

metanowe nie zostało wyeliminowane.Po-

natrysku wodnych roztworów inhibitorów.

• skuteczności technologicznej zwilżania

została część metanu stanowi w dalszym

Bardzo istotnym w chwili obecnej

• nieoczekiwanej głębokiej penetracji w powierzchnię i warstwę

ciągu zagrożenie, jednak w skutkach

zagadnieniem są zwały ( hałdy ) odpadów

podpowierzch-niową co stało się początkiem preparacji

ograniczonych w funkcji aktywności

przywęglowych tzw. kamień dołowy,

fizyko-chemicznej węgla kamiennego

czasowej. W tym celu opracowałem

który występuje w znacznych ilościach

Efektem tej preparacji jest osiągnięcie zwiększenia indeksu

kompleksowy czynnik neutralizujący, który

w rejonach obecnych miast.

tlenowego do około 22. W konsekwencji prowadzącej do

poprzez zwiększenie indeksu tlenowego

W tym przypadku proponuję prze-

ograniczenia zagrożeń wybuchu metanu i rozwinięcia ognisk

oddziaływuje w znacznie zawężonym

rwanie ognisk pożarowych, zwiększenie

pożarów endogenicznych przedstawiam niektóre własne wyniki

zakresie.

indeksu tlenowego, izolację zwałów.

doprowadziły do:

z badań związanych z retencją metanu w urobku.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

35

OZE

Czy potencjał energetyki wiatrowej w Polsce zostanie wykorzystany?

Prawie 32 miliardy złotych dotychczasowych inwestycji, około 620 milionów złotych wpływów podatkowych każdego roku dla sektora rządowego i samorządowego oraz średnio ponad milion złotych wpływów z samych tylko podatków dla każdej z około 400 gmin posiadających elektrownie wiatrowe, a do tego wszystkiego jeszcze ponad 8 tysięcy miejsc pracy w 2014 roku i realna możliwość uzyskania nawet 42 tysięcy w roku 2030 – to tylko część korzyści, które Polsce daje energetyka wiatrowa.

Jeśli rozwój energetyki wiatrowej nie będzie wstrzymywany, to profity płynące z obecności farm wiatrowych nad Wisłą będą rosły. Tymczasem grupa posłów PiS próbuje praktycznie całkowicie zahamować rozwój energetyki wiatrowej w Polsce.

Projekt ustawy wprowadzającej minimalną odległość elektrowni wiatrowych od zamieszkałych zabudowań ma za zadanie ukryć zamiar wprowadzenie faktycznego moratorium na budowę farm wiatrowych i jak najszybciej zakończyć eksploatacje istniejących instalacji, poprzez obłożenie ich czterokrotnie większym podatkiem,

Kontakt dla mediów:

36

Katarzyna Łukasik

Marcin Skolimowski

niż dotychczas. – mówi Wojciech Cet-

Specjalista ds. PR tel. kom. 695 105 533 e-mail: k.lukasik@psew.pl

Specjalista ds. PR tel. kom. 695 105 690 e-mail: m.skolimowski@psew.pl

narski, prezes Polskiego Stowarzyszenia

1/2016

Energetyki Wiatrowej.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Ustalenie sztywnej, minimalnej

pewność co do dalszego kształtu polityki

odległości turbin na podstawie dziesię-

oraz długookresowych celów, a także po-

ciokrotności ich wysokości, oraz nałożenie

ruszać się w stabilnych ramach prawnych.

nawet na najnowsze turbiny (posiadające

Odpowiednio zaprojektowana polska

wszystkie europejskie certyfikaty bezpie-

polityka energetyczna pozwoli rozwiązać

czeństwa) obowiązku przeprowadzania co

dylemat energetyczny, poprawiając bez-

2 lata badania kosztującego 1% wartości

pieczeństwo dostaw oraz zmniejszając

całej turbiny, oznaczają de facto koniec

emisję zanieczyszczeń. – powiedział Cliff

sektora energetyki wiatrowej w Polsce

Harris, Dyrektor Generalny GE Renewable

i bankructwa wielu z już wybudowanych

Energy EMEA.

farm, które nie będą w stanie udźwignąć

Polska zobowiązała się, że do 2020

dodatkowych obciążeń podatkowych

roku ponad 19% zużywanej energii

i kosztów.

elektrycznej będzie pochodziło z OZE.

Politycy powinni zasygnalizować

Niezrealizowanie tego obowiązku będzie

swoje poparcie dla sektora, który przy-

oznaczało konieczność zapłacenia za

czynił się do tej pory do inwestycji na

tzw. „transfery statystyczne” energii

poziomie 32 mld zł i ma znaczący wkład

odnawialnej z krajów, które będą mieć jej

w długofalową, zrównoważoną stabilność

nadwyżkę. Obowiązek zużywania zielonej

polskiego systemu elektroenergetycznego.

energii w 2020 r. wyniesie ok. 34 TWh.

Proponowana ustawa o inwestycjach

Z analiz wynika, że przy obecnej dynamice

w energetykę wiatrową budzi nasze

wzrostu mocy OZE cel ten nie zostanie

obawy, ale jesteśmy otwarci na dialog.

zrealizowany i luka wyniesie co najmniej

Popatrzmy, jak zostało to rozwiązane

2,5 TWh, a przy zahamowaniu tej dynamiki

w innych krajach. Na przykład w Danii

będzie znacznie większa.

obowiązująca odległość to czterokrot-

Unia Energetyczna jest aktualnym

ność maksymalnej wysokości turbiny

priorytetem politycznym UE. Określa

przy gęstości zaludnienia nieznacznie

ona sposób, w jaki Europa dostarczy

wyższej, niż w Polsce. – powiedział Klaus

swoim obywatelom bezpieczną i niedrogą

Steen Mortensen, Prezes Vestas Northern

energię pochodzącą ze zrównoważo-

Europe.

nych źródeł. Zmiana kształtu rynków

Polska ma jeden z najlepszych

energii elektrycznej stanowi kluczowy

w Europie potencjałów do rozwoju ener-

element Unii Energetycznej. Energetyka

getyki wiatrowej na lądzie oraz na morzu.

wiatrowa odgrywa bardzo ważną rolę na

W ciągu najbliższych 15 lat może u nas

tych nowych rynkach. Jej dalszy rozwój

powstać kolejne 10 GW mocy na lądzie

w Polsce będzie niósł ze sobą wiele

i do 6 GW mocy na Morzu Bałtyckim.

korzyści społecznych i ekonomicznych,

W 2015 roku Polska była na drugim

takich jak m.in. nowe miejsca pracy czy

miejscu wśród rynków UE w zakresie ener-

wzrost gospodarczy. – powiedział Giles

getyki wiatrowej, zyskując 1,2 GW nowych

Dickson, Dyrektor Generalny Europejskie-

mocy. Aby zapewnić dalszy wzrost i umoż-

go Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej

liwić kontynuowanie inwestycji, inwestorzy

(EWEA).

w sektorze energetycznym muszą mieć

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

37

technologie dla górnictwa

Łożyska baryłkowe NACHI z kontrolą ukosowania wałeczków

W

łożyskach tocznych występuje kilka rodzajów styku elementów tocznych z pierścieniami łożyskowymi. W łożyskach kulkowych jest to styk punktowy. W łożyskach wałeczkowych walcowych mamy do czynienia ze stykiem liniowym na całej długości linii kontaktu, tym samym w łożyskach tych prędkość obwodowa elementu tocznego i bieżni jest stała na całej długości ich styku.

Krzysztof Kleta

Zupełnie inną sytuację obserwujemy w łożyskach baryłkowych, gdzie w trakcie pracy łożyska występuje różnica prędkości obwodowych pomiędzy

Rysunek. 1

Różnice w prędkościach obwodowych Obszar napędzania wałeczka

Obszar napędzania wałeczka

Obszar napędzania wałeczka

Obszar napędzania pierścienia wewnętrznego

Obszar napędzania pierścienia wewnętrznego

Obszar napędzania pierścienia wewnętrznego

(a) Poślizgi skręcające

(b) Poślizgi różnicowe

(c) Wypadkowa poślizgów w łożysku baryłkowym

Rysunek. 2 Kierunek ukosowania elementu tocznego na bieżni pierścienia zewn. jest przeciwny do ukosowania tego elementu na bieżni pierścienia wewnętrznego Qse

Punkty czystego toczenia

䖃

Moment skręcający Rozkład nacisków powierzchniowych

Rozkład sił tarcia

Punkty czystego toczenia Rozkład różnic prędkości Rozkład różnic prędkości

Rozkład sił tarcia

Rozkład nacisków powierzchniowych Pierścień zewnętrzny i wałeczek

38

䖃

1/2016

Pierścień wewnętrzny i wałeczek

Qsi

Moment skręcający

powierzchniami bieżni pierścienia zewnętrznego i wewnętrznego, a elementami tocznymi o kształcie baryłki. Graficzny opis tego zjawiska został przedstawiony na rysunku 1.

Na różnice w prędkościach obwodowych składają się dwa czynniki: różnice wynikające z różnych prędkości obwodowych nachylonej bieżni pierścienia wewnętrznego i zewnętrznego oraz różnica prędkości obwodowej wynikająca z kształtu elementu tocznego i kształtu bieżni. Wartości prędkości obwodowych zależą od bieżni zależą od odległości danego punktu od osi łożyska, a wartości prędkości obwodowej wałeczka od jego profilu.

Toczenie baryłek z różnymi prędkościami obwodowymi wzdłuż linii kontaktu jest przyczyną zjawiska nazywanego poślizgami (mikropoślizgami). Należy zauważyć, że zmienne w czasie wartości mikropoślizgów występujące w obszarze współpracy elementów tocznych i bieżni mogą prowadzić do zniszczenia powierzchniowego na skutek korozji ciernej (tzw. fretting failure).

Na rysunku numer 2 możemy zobaczyć, że kierunek ukosowania elementu tocznego na bieżni pierścienia zewnętrznego jest przeciwny do ukosowania tego elementu na bieżni pierścienia wewnętrznego.

Rysunek ten obrazuje również rozkład sił tarcia, rozkład różnic prędkości obwodowych oraz rozkład nacisków powierzchniowych.

W przypadku ruchu wałeczków w kierunku w którym wzrasta obciążenie osiowe, następuje wzrost nacisków powierzchniowych i w konsekwencji wzrost temperatury. Ruch wałeczków w kierunku w którym maleje obciążenie osiowe, powoduje zmniejszenie

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Rysunek. 3

Negatywne skręcenie

Pozytywne skręcenie

Qse<Qsi Ruch wałeczka w kierunku w którym wzrasta obciążenie osiowe, powoduje wzrost nacisków powierzchniowych i w konsekwencji wzrost temperatury.

Qse>Qsi

Kierunek obrotu pierścienia wewn.

Kierunek obrotu pierścienia wewn.

Kierunek obrotu wałeczka

Ruch wałeczka w kierunku w którym maleje obciążenie osiowe, powoduje zmniejszenie nacisków powierzchniowych i w konsekwencji obniżenie temperatury.

Kierunek obrotu wałeczka

nacisków powierzchniowych tym samym obniżenie temperatury. Sytuacje te obrazuje rysunek numer 3.

W opracowanych przez NACHI konstrukcjach krzywizna bieżni i baryłki została zaprojektowana w taki sposób, że powstałe między bieżnią a wałeczkiem od sił tarcia momenty skręcające powodują stabilizowanie się baryłki w optymalnym położeniu. Zmniejszyło to znacznie niekorzystne naciski powierzchniowe i tym samym spowodowało zmniejszenie tarcia i obniżenie temperatury pracy łożysk.

W wyniku zoptymalizowania krzywizny elementów tocznych (baryłek) oraz bieżni pierścienia wewnętrznego łożyska baryłkowe NACHI z serii EX z kontrolowanym prowadzeniem wałeczków charakteryzują się: • zwiększoną nośnością w kierunku obciążeń osiowych, • niższą temperaturę pracy w porównaniu z serią EX oraz AEX, • n iższymi wartościami miejscowych nacisków powierzchniowych, • b ardzo dobrym prowadzeniem wałeczków także w przypadku pracy z dużymi obciążeniami.

Rysunek. 4 Zwiększona zdolność łożysk do przyjmowania obciążeń osiowych dla łożysk serii EX Wałeczki 䞉Zoptymalizowana krzywizna baryłek przy zachowaniu rozmiaru jak dla serii EX Pierścień wewnętrzny 䞉Zoptymalizowana krzywizna bieżni pierścienia wewnętrznego dla kontroli momentów skręcających.

Wprowadzone nowe rozwiązania nie wpłynęły na zmianę gabarytów elementów tocznych. Zastosowane większe w porównaniu do konkurencji wymiary baryłek, powodują, że łożyska baryłkowe NACHI charakteryzują się wyjątkowo dużą nośnością i żywotnością.

Pierścień zewnętrzny, pierścień pływający, koszyk taki sam jak dla serii EX.

Rysunek. 5

Przyrost temperatury 㼇䉝㼉

Testowane łożysko 22312 Warunki testu: obciążenie promieniowe Fr䠖4301kgf 㻤㻜 ( 0.15Cr of 22312EX) obciążenie osiowe Fa 䠖0䡚2867.3kgf 㻣㻜 (Fa䠋Fr: 0 䡚0.67) prędkość obrotowa 䠖2108rpm㻢㻜

㿌㾐㼏㼦㼚㼑㻌㼛㼎㼏㼕㾐䀇㼑㼚㼕㼑㻌㼜㼞㼛㼙㼕㼑㼚㼕㼛㼣㼑㻌㼕㻌㼛㼟㼕㼛㼣㼑 Seria EX (Łożysko standardowe)

Seria AEX (Łożysko standardowe)

㻡㻜 㻠㻜

Łożysko z kontrolą ukosowania wałeczków

㻟㻜 㻞㻜 㻝㻜 㻜㻚 㻜

㻞㻤㻣

㻡㻣㻠

㻤㻢㻜

㻝㻝㻠㻣 㻝㻠㻟㻠 㻝㻣㻞㻜 㻞㻜㻜㻣 㻞㻞㻥㻠 㻞㻡㻤㻝 㻞㻤㻢㻣

Obciążenie osiowe [kgf]

Łożyska z kontrolą ukosowania wałeczków symetrycznych wykazują niższą temperaturę pracy w porównaniu z serią EX oraz AEX.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Nachi Europe GmbH Bischofstrasse 99 D-47809 Krefeld – Germany www.nachi.de/polish/home.html Kontakt w Polsce: Krzysztof Kleta Kom. +48 502 495 289 Tel/fax. +48 343 534 187 E-mail: kleta@nachi.de

1/2016

39

technologie dla górnictwa

Polietylenowe rurociągi technologiczne w polskim górnictwie Polietylenowe rurociągi produkowane są przez Uponor Infra od ponad 60 lat. Stosowane są w najtrudniejszych warunkach eksploatacyjnych i z powodzeniem dostarczane m.in. jako rurociągi technologiczne dla zastosowań górniczych, szczycąc się niezawodnością i znakomitymi właściwościami.

40

OUOW Żelazny Most, transport wód nadosadowych – rurociąg pływający

Około 90 proc. energii w Polsce pochodzi

odkrywkowych w Europie. Pozycja

inwestor o wyborze systemów PEHD

z węgla. Roczne wydobycie węgla

bełchatowskiej Kopalni jest efektem

zadecydowała jednorodność połączeń

kamiennego to ok. 70-80 mln ton a węgla

zastosowania najnowszych rozwiązań

i związana z tym zdolność do przeno-

brunatnego ok. 60-65 mln ton. Polskie

technicznych oraz zaangażowania

szenia sił osiowych. Ma to szczególne

górnictwo węgla brunatnego należy do

w ochronę środowiska. To właśnie

znaczenie przy instalacji w tak trudnych

światowej czołówki a elektrownie na

Kopalnia Bełchatów wiele lat temu

węgiel brunatny produkują około 35

jako pierwsza do odwodnień odkrywki

Edyta Zalewska

osuwiskowe.

proc. najtańszej energii elektrycznej.

zdecydowała się na zamianę rurociągów

Współpraca z kopalniami stanowi zatem

stalowych na systemy polietylenowe.

Infra jest także współpraca z kopalniami

bardzo ważny element w strategii firmy

Firma Uponor Infra (dawniej KWH Pipe)

Dyrektor ds. Sprzedaży Uponor Infra Sp. z o.o.

Uponor Infra w Polsce. Wydobycie węgla

od dwudziestu lat dostarcza systemy

jest skoncentrowane w trzech kopalniach

brunatnego skoncentrowane jest w trzech

PEHD instalowane w obrębie wyrobiska

głębinowych: „Lubin”, „Rudna” i „Polko-

zagłębiach górniczo-energetycznych:

do odwodnienia powierzchniowego,

wice-Sieroszowice”, przetwarzanie rudy

bełchatowskim, turoszowskim i koniń-

którego zadaniem jest przejęcie wód

w Zakładach Wzbogacania Rud, a pro-

skim. Największy udział w całkowitym

opadowych, wycieków ze skarp oraz

dukcja miedzi, srebra i innych produktów

wydobyciu posiada Kopalnia Bełchatów,

wód pompowanych przez system od-

w hutach w Głogowie i Legnicy oraz

która jest jedną z największych kopalni

wodnienia pomocniczego. Jak podkreśla

walcowni „Cedynia”. Przedsiębiorstwa

1/2016

warunkach gdzie występują procesy Ważnym elementem w strategii Uponor miedzi. Wydobycie rudy miedzi w Polsce

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

te wchodzą w skład konglomeratu

odprowadzającego oczyszczone wody

nad tradycyjnymi materiałami do budowy

przemysłowego KGHM Polska Miedź

technologiczne z kopalni w Rudnej.

rurociągów.

S.A., czołowego producenta miedzi

Realizacja ta polegała na przejściu

Polietylenowe rurociągi Uponor Infra

i srebra rafinowanego na świecie, które

przez rzekę metodą zatapiania. Projekt

od wielu lat sprawdzają się w najtrud-

również zdecydowało się na zamianę

ten rozpoczął dostawy rurociągów do

niejszych warunkach eksploatacyjnych.

rurociągów stalowych na systemy PEHD.

przesyłu odpadów poflotacyjnych dla

O owocnej ponad 20-letniej współpracy

Od 1997 r. Uponor Infra Sp. z o.o. dostar-

Zakładu Hydrotechnicznego. W kolejnych

z największymi Inwestorami w Polsce,

cza na teren Obiektu Unieszkodliwiania

latach realizowane były inwestycje pole-

dowodzą także liczby - Uponor Infra

Odpadów Wydobywczych (OUOW)

gające głównie na renowacji rurociągów

dostarczyła do KGHM Polska Miedź

Żelazny Most systemy drenażowe wy-

szlamowych.

SA już ponad 70 km rur ciśnieniowych

konane w technologii Weho (WehoDuo,

W 2008 r. w związku ze zwiększeniem

wielkośrednicowych oraz systemy grawi-

WehoPipe i Weholite). Składowisko

produkcji surowców Uponor Infra wzięła

tacyjne do odwodnień wraz z kompletem

„Żelazny Most” jest jedynym miejscem

udział w modernizacji starej linii przesy-

kształtek i studzienek. Do kopalni węgla

deponowania odpadu z flotacji dla

łowej odpadów poflotacyjnych DN 500,

brunatnego (KWB Bełchatów, KWB

wszystkich kopalń KGHM Polska Miedź

wykonanej pierwotnie z polietylenu, gdzie

Turów, KWB Adamów i KWB Konin)

S.A., co powoduje, że stanowi ono

na wysokich podporach zainstalowano

w latach 2000-2015 dostarczyliśmy

kluczowe ogniwo technologiczne. Woda

dwie nitki rurociągu DN 900 o łącznej

łącznie 127 km rur ciśnieniowych oraz 90

cyrkuluje stale w obiegu pomiędzy ZWR-

długości ok. 2,5 km. Przy tej okazji,

-ami i składowiskiem. Obok podstawowej

KGHM dokonywał oględzin starego,

funkcji, jaką jest utylizacja odpadów,

zdemontowanego rurociągu. Okazało

akwen utworzony w centralnej części

się, że po 10 latach eksploatacji wytarcie

składowiska „Żelazny Most” pełni jed-

rurociągu było znikome, co potwierdziło

nocześnie funkcję osadnika klarującego

niezawodność PEHD i jego wyższość

km rur grawitacyjnych wraz z kompletem KWB Bełchatów, systemy odwodnień kopalni węgla brunatnego

kształtek i studzienek. Historia pokazuje, że Uponor Infra nie boi się wyzwań i z powodzeniem wspiera trudne, nietypowe i zaawansowane technologicznie projekty.

wody nadosadowe użytkowane w obiegu flotacji, a ze względu na dużą pojemność również zbiornika retencyjno-dozującego nadmiar wody kopalniano-technologicznej w obiegu. W strefie zapory i na jej przedpolu wprowadzono systemy drenażowe, rowy opaskowe wzdłuż zapory, które łącznie przechwytują ok.

80% infiltrującej wody. W tak rozbudowanym i złożonym obiekcie przemysłowym bardzo duże znaczenie ma zastosowanie rurociągów z materiałów o najlepszych parametrach (odporność chemiczna, odporność na ścieranie, jednorodność połączeń, szybkość układania).

Ponieważ systemy PEHD sprawdziły się w wymagających warunkach składowiska, 3 lata później przeprowadzono wymianę końcowego odcinka skorodowanego rurociągu stalowego DN 800

3/2015

41

technologie dla górnictwa

Ładowarka kołowa XPower firmy Liebherr z połączonymi typami napędów, testowana przez okres ponad 70 000 godzin roboczych • N owa ładowarka kołowa XPower

większe osie, potwierdziły swoją nieza-

firmy Liebherr jest już do zamówienia:

wodność w trakcie 70.000 testowych

dostawy realizowane będą po targach

godzin roboczych. Program obciążenia

Bauma 2016

w fazie testowej obejmował klasyczne

• Prezentacja na rynku europejskim na targach Bauma 2016; wprowadzanie

zastosowania w zakresie załadunku oraz zastosowania specyficzne dla klientów.

na rynki za oceanem - w wersji pozio-

Firma Liebherr wykorzystała do celów

mu emisji spalin IV / Tier 4f - będzie

testowych swoją ładowarkę kołową

następować stopniowo

XPower w różnych kamieniołomach,

• Napęd XPower zabudowywany seryj-

zakładach zajmujących się recyklingiem

nie w nowych potężnych ładowarkach

i tartakach. Oprócz tego, testowane ma-

kołowych firmy Liebherr

szyny przeładowywały żużel w hucie stali i węgiel w porcie. Pozytywne wyniki testów

Monachium (Niemcy), 19. stycznia

wykazały, że dążenia firmy Liebherr do

2016 r. - nowe potężne ładowarki ko-

zredukowania zużycia paliwa, zwiększenia

łowe XPower z silnikiem spełniającym

wydajności, wytrzymałości i komfortu

wymagania normy emisji spalin IV /

w jednej ładowarce kołowej zaowocowały

Tier 4f stają się kamieniami milowymi

oczekiwanym sukcesem.

w historii techniki ładowarek kołowych firmy Liebherr. Ogromna ilość innowacji, takich jak seryjnie zabudowywany system rozdzielania napędów, sprawiła,

42

Wyjątkowa efektywność dzięki możliwości rozdzielenia napędów XPower

iż nowa generacja ładowarek kołowych

Firma Liebherr montuje seryjnie wyjąt-

firmy Liebherr jest jeszcze mocniejsza,

kowe rozwiązanie XPower w serii swoich

wydajniejsza i bardziej wszechstronnie

dużych ładowarek kołowych. Napęd

przetestowana, niż jakakolwiek seria

ten zapewnia wydajność i efektywność

oferowana wcześniej. Przede wszystkim,

nowych potężnych ładowarek kołowych.

podstawowe komponenty, takie jak

Przekładnia XPower przejmuje przy tym

innowacyjny napęd jezdny XPower lub

taką samą funkcję, jak standardowa

1/2016

Większe osie, wzmocniony maszt - wytrzymała ładowarka kołowa Liebherr L 586 m³ przewidziana do wymagających prac w przemyśle wydobywczym.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

przekładnia z możliwością rozgałęziania

statyczny. Podczas jazdy z większymi

Dzięki temu, ładowarki kołowe XPower

mocy, jednakże skuteczność nowszej

prędkościami dominującą rolę przejmuje

wykazują zużycie paliwa mniejsze o 30

wersji jest znacznie wyższa. Łączy w sobie

układ mechaniczny. Obydwa układy

procent w stosunku do rozwiązań stan-

dwa rodzaje napędu: napęd hydrosta-

napędu zawsze przenoszą 100 procent

dardowych. A to naturalnie oznacza

tyczny, najbardziej efektywny podczas

mocy wytwarzanej przez silnik wysoko-

zredukowanie kosztów eksploatacyjnych

krótkich zadań załadunkowych i napęd

prężny, zmienny jest jedynie stosunek

dla użytkowników.

mechaniczny, przewidziany na dłuższe

wykorzystania obydwu układów w danym

odcinki tras i jazdę po wzniesieniach.

zastosowaniu.

Innowacyjny napęd jezdny rozdziela

Dzięki zastosowaniu tej innowacyjnej

moc wytwarzaną przez silnik wysokopręż-

i efektywnej koncepcji w zakresie napędu

ny poprzez przekładnię obiegową na układ

firmie Liebherr udało się stworzyć ładowar-

Niskie zużycie paliwa: ładowarki kołowe XPower oszczędzają paliwo podczas załadunku

hydrostatyczny i mechaniczny. Następnie

kę kołową o wysokim stopniu skuteczności

Załadunek różnych materiałów należy

moc łączona jest ponownie, aby podczas

w każdym z zastosowań. Kluczową rolę

do standardowych zadań wykonywanych

eksploatacji była do dyspozycji pełna

odgrywa przy tym sprawdzony system

przez ładowarkę kołową. Z tego względu

wartość wytwarzanej mocy. Jednocześnie

Liebherr-Power-Efficiency. W trakcie

zakład Liebherr Bischofshofen GmbH

przekładnia dopasowuje bezstopniowo

kilkuletniej fazy testowej i rozwojowej

prowadził prace z wykorzystaniem wielu

obydwa układy napędu do danej sytuacji

firma Liebherr optymalizowała nieustan-

maszyn. W żwirowni i zakładzie produkcji

roboczej: podczas dojeżdżania i ładowania

nie rozwiązania dotyczące wszystkich

kruszywa testowano maszynę L 580

w większym stopniu działa układ hydro-

komponentów systemu napędowego.

XPower® z systemem Z-Kinematik i łyżką o pojemności 5,7 m3. Wyjątkowym wyzwaniem w tym zastosowaniu był wilgotny surowiec, wydobywany przez przedsiębiorstwo z jeziora za pomocą przenośnika wyposażonego w wiadra.

Za pomocą wzmocnionego masztu podnoszącego Z, który oferuje o 20% większe wartości w zakresie siły, operator maszyny bezproblemowo wydobywał wilgotny materiał. Zoptymalizowany kształt łyżki pozwalał na lepsze zagłębianie się w materiale. W przypadku nachylenia powierzchni na odcinku załadunku napęd jezdny XPower przekonywał swoimi wyjątkowymi właściwościami w zakresie zwinności. Operator maszyny chwalił spokojny i komfortowy tryb jazdy oraz zwinność ładowarki kołowej. Około 15 litrów oleju napędowego, zużywanego w trakcie godziny eksploatacji przez urządzenie L 580 XPower ® oznacza zużycie mniejsze o prawie pięć litrów niż w aktualnej maszynie konkurencyjnej,

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

43

technologie dla górnictwa

która wykonuje w żwirowni i zakładzie

eksploatacji. Poza tym maszyna L 586

produkcji kruszywa podobne prace.

XPower ® posiadała łyżkę do lekkiego

W zakładzie recyklingu materiałów

materiału o pojemności 14,0 m³. Dzięki niej

®

operator maszyny mógł podczas każdego

przeładowywała codziennie około 1.500

cyklu jazdy przemieszczać duże ilości

ton materiałów sypkich. Na dużym obsza-

odpadów drewnianych.

budowlanych maszyna L 566 XPower

rze ładowarka kołowa pokonywała z reguły

Maszyna pracowała prawie stale pod

dłuższe odcinki trasy. Zużycie paliwa przez

pełnym obciążeniem. Mimo to zużycie

testowaną ładowarkę kołową wahało

paliwa pozostawało - dzięki wykorzy-

się w zakresie pomiędzy 14 i 18 litrów

staniu wydajnego napędu XPower - na

oleju napędowego. Operator maszyny

niskim poziomie: testowana ładowarka

wysoko oceniał wydajność i komfort. „Siła

kołowa potrzebowała w tych warunkach

wzdłużna i przyspieszenia maszyny L 566

zastosowania średnio 20 litrów oleju

XPower są wyjątkowe. Maszyna jest

napędowego na godzinę eksploatacji.

bardzo zwinna, mimo to pracuje bardzo

Porównując to zużycie z oszczędną

®

spokojnie. Szczególnie komfortowa jest obszerna kabina. Siedzenie kierowcy jest wygodne, w łatwy sposób można przestawiać w trzech zakresach koło kierownicy, a elementy obsługi umieszczone są w taki sposób, że wszystkie informacje dostępne są na jeden rzut oka”, podsumowuje jeden z pracowników zakładów recyklingu.

Maszyna L 586 XPower ® w teście długoterminowym obejmującym 13.700 godzin roboczych W ramach testu długoterminowego nowe, potężne ładowarki kołowe potwierdziły swoją wytrzymałość. Przodownikiem w ramach ciągłego testu okazała się ładowarka L 586 XPower ® z systemem Z-Kinematik, która niezawodnie wykonywała swoje zadania w ciągu 13.700

wersją L 586, poziom IIIA / Tier 3 oznacza

godzin eksploatacji. Jej zadaniem było

to redukcję zużycia paliwa o prawie 30

transportowanie odpadów drewnianych

procent. Wspomniana właśnie ładowarka

do silosu. W ramach tego specyficznego

kołowa z reguły przejmowała zadania

zastosowania wybór padł na urządzenie

w zakresie transportu trocin.

L 586 XPower , gdyż wydajność i siła

Zwłaszcza w zastosowaniach przy

podczas pracy zrywaka - najistotniejsze

pełnym obciążeniu, klienci firmy Liebherr

kryteria tego zastosowania - idealnie pa-

mogą odczuć korzyści, jakie wynikają

sowały do wymagań panujących w miejscu

z zastosowania napędu XPower, wyko-

®

44

1/2016

Do prac przeładunkowych wykorzystano testowe ładowarki kołowe XPower, takie jak ładowarka kołowa Liebherr L 580 XPower® zaprezentowana na zdjęciu, charakteryzująca się niewielkim zużyciem paliwa.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

rzystującego możliwości dwóch napędów - mechanicznego i hydrostatycznego.

Dzięki temu obciążenie rozdzielane jest na dwa systemy napędowe. Wpływa to w znacznym stopniu na okres eksploatacji

5,5 m³, z systemem zębów Liebherr pra-

podzespołów układu napędowego. Opera-

cowała w celach testowych w obrębie prac

torzy maszyn mogą pracować bez przerw,

wydobywczych dla międzynarodowego

wzrasta także bezpieczeństwo pracy.

producenta cementu. Dalsze opcje wyposażenia typowe dla prac wydobywczych,

Pełna moc przy pracach wydobywczych: testowano maszynę L 586 XPower ®

jak przykładowo odchylana krata ochronna dla przedniej szyby, były wyposażeniem dodatkowym, umożliwiającym wydobycie

Maszyna L 586 XPower , wyposażona

przy ścianie urwiska. Trasy przejazdu

w masywną łyżkę do skał o pojemności

o długości 400 metrów i wzniesienia do

®

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

1/2016

45

technologie dla górnictwa

30 procent charakteryzowały to wyjątkowo

szymi warunkami. W terminalu portowym

pożaru redukowane jest do minimum, co

wymagające zastosowanie testowe.

maszyna L 586 XPower przeładowywała

w przypadku zastosowań w otoczeniu

W takich warunkach swoje atuty

węgiel przy użyciu łyżki o pojemności 10,0

zapylonym, jak eksploatacja w hali fabryki

mógł potwierdzić napęd jezdny, sta-

m³. Jednym z wymagań przy tym zasto-

papieru, jest bardzo istotnym kryterium

nowiący połączenie dwóch systemów.

sowaniu Load-and-Carry była konieczność

wpływającym na bezpieczeństwo.

Połączenie napędu hydrostatycznego

wykonywania czynności przeładunkowych

Kolejna maszyna serii L 556 XPower®

i mechanicznego zapewniło efektywną

dotyczących częściowo wilgotnego węgla.

z wytrzymałym systemem przemysłowym

pracę ładowarki kołowej we wszystkich

Przez ponad 7.000 godzin eksploatacji te-

Kinematik odbyła „swoją służbę” przy

zastosowaniach - także w przypadku

stowana ładowarka kołowa firmy Liebherr

recyklingu złomu aluminiowego. W ciągu

dłuższych odcinków przejazdu i jazdy po

niezawodnie spełniania swoje zadania.

wykonanych 3.500 testowych godzin

wzniesieniach. Maszyna L 586 XPower®

Zachowując przy tym niewielkie zużycie

eksploatacji kilku operatorów urządzenia

w tych specyficznych warunkach pracy

paliwa: w porównaniu z poprzednim

pracowało w systemie trójzmianowym,

wydobywczej potwierdziła, iż mimo wyjąt-

modelem, który normalnie pracował

wykorzystując dwa różne narzędzia do

kowego obciążenia testowana ładowarka

w porcie, maszyna L 586 XPower

®

zabudowy, które wymieniane były za

kołowa zużywała tylko około 22 litrów oleju

zużywała podczas testu między 8 i 10

pomocą szybkiego elementu wymiennego.

napędowego na godzinę eksploatacji.

litrów mniej oleju napędowego na godzinę

Tak jak w przypadku fabryki papieru, także

eksploatacji.

w tym zastosowaniu testowym obszar

Najtrudniejsze warunki: wytrzymałe ładowarki kołowe XPower pracują przy przeładunku stali i węgla

46

®

miejsca pracy był ograniczony. Jednakże

Wielostronne ładowarki kołowe XPower przekonują przy zastosowaniach przemysłowych

dzięki kompaktowej budowie ładowarki kołowej XPower operatorom maszyny - tak jak w fabryce papieru - udało się efektywnie i bezpiecznie manewrować na zawężonej

Maszyna L 586 XPower® wyposażona

Zakład Liebherr Bischofshofen GmbH

w łyżkę HD o pojemności 4,5 m³, znacznie

testował nową generację ładowarek

wzmocnione opony oraz łańcuchy ochron-

kołowych w różnych zastosowaniach

Zakład Liebherr Bischosfhofen GmbH

ne na opony testowana była w najbardziej

przemysłowych, nawet w fabryce papieru.

wykorzystał kolejne ładowarki kołowe do

surowych warunkach eksploatacyjnych.

Pracowała tam maszyna L 556 XPower®

celów testowych, wyznaczając im prace

W hucie stali zadaniem ładowarki kołowej

wyposażona w przemysłowy system

w zakładach recyklingu. Maszyna L 556

było odtransportowywanie ochłodzo-

Kinematik i łyżkę do lekkich materiałów

XPower® pracowała przy usuwaniu odpa-

nego żużla stalowniczego. Maszyna L

o pojemności 6,0 m³ z nożem podcina-

dów. Ten ciężki materiał stanowił niezwykłe

586 XPower ®, z wykorzystaniem pełnej

jącym. W celu przeprowadzenia testu

wyzwanie dla ładowarki kołowej, do przeła-

mocy, zanurzała się w ciężki, nieforemny

w fabryce papieru firma Liebherr zamonto-

dunku którego klient przeprowadzający test

i zapylony żużel. Łańcuchy ochronne na

wywała liczne opcje. Przykładowo sieć dla

zastosował łyżkę HD o pojemności 4,0 m³

powierzchni roboczej i uzyskiwać wysoką wydajność przeładunkową.

opony o wadze ponad 3,5 tony zapew-

chłodnicy lub sito, które miały redukować

i nóż podcinający. Wytrzymała ładowarka

niały konieczną trakcję. W przypadku

zanieczyszczenie układu chłodzącego

kołowa ładowała materiał, tworzyła hałdy

ekstremalnego obciążenia sprawdziły

cząstkami pyłu.

i załadowywała urządzenia kruszące - łącz-

się wytrzymałe osie i silny maszt Z, po-

W trakcie testu okazało się, że nowa

twierdzając tym samym swoją stabilność.

technologia Liebherr SCR zwiększa

Maszyna L 586 XPower® wykonała łącznie

bezpieczeństwo. W przypadku tego pro-

9.000 godzin roboczych w hucie stali - bez

stego i wyjątkowo efektywnego systemu,

uszkodzenia zasadniczych komponentów.

wykorzystywanego do redukcji emisji

Firma Liebherr skonfrontowała kolejne

substancji szkodliwych, nie ma koniecz-

testowane ładowarki kołowe z najtrudniej-

ności regeneracji. Dzięki temu ryzyko

1/2016

nie przepracowała 5.000 godzin roboczych w trybie pracy dwuzmianowej.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl