Agro industry 2015/2

ISSN: 2083-0009

technika i technologia w przemyśle spożywczym

Nowoczesne techniki w badaniach biologicznych

dr inż.

Andrzej But arewic z

cena 54 PLN w tym 8% VAT

2/2015 (17) WIOSNA

Ekopolityka Mlekpolu

c ze w s k a A n n a G oli iń s k a A li cja K am OL S M M L EK P

Procesy pod kontrolą Procesy pod kontrolą Automatyka przemysłowa procesów ciąg a procesów Automatyka przemysłowa ciągłych dla procesówdla ciągłych

sce Festo iFesto na tradycyjnie tradycyjnie całym postrzegane świecie, postrzegane jest przez Klientów jako jest przez w partner Polsce Klientów i na całym świecie, w Polsce jako partner i na całym świecie, j samochodowym, w w automatyzacji automatyzacji procesów procesów wytwórczych elektrotechnicznym, wytwórczych w przemysłach: samochodowym, w przemysłach: elektrotechnicznym, samochodowym, elektr spożywczym, spożywczym, tworzyw tworzyw sztucznych sztucznych i innych. i innych.

Jednak wyzwania technologiczne ostatniej wchemii, energetyce, chem nergetyce, Jednak górnictwie, wyzwania technologiczne chemii, ostatniej dekady gospodarce w energetyce,dekady górnictwie,wodnej gospodarcegórnictwie, wodnej

oraz pojawienie się technologii nowej generacji: biotechnologii, biofarmacji, ochr chnologii, biofarmacji, ochrony środowiska oraz pojawienie się technologii nowej generacji: biotechnologii, biofarmacji, ochrony środowiska

spowodowały rozszerzenie oferty Festo i przygotowanie koncepcji automatyzacji e koncepcji automatyzacji na bazie pneumatyki. spowodowały rozszerzenie oferty Festo i przygotowanie koncepcji automatyzacji na bazie pneumatyki.

Podstawą tej oferty Festo są obrotowe i liniowe napędy pneumatyczne dedykowa y pneumatyczne dedykowane do obsługi armatury Podstawą tej oferty Festo są obrotowe i liniowe napędy pneumatyczne dedykowane do obsługi armatury

procesowej oraz systemy sterowania obiektów, zawierające m.in. inteligentne wysp jące m.in. inteligentne wyspy zaworowe współpracujące procesowej oraz systemy sterowania obiektów, zawierające m.in. inteligentne wyspy zaworowe współpracujące

z magistralami komunikacji cyfrowej we wszystkich ogólnie przyjętych standarda ólnie przyjętych standardach (Profibus, ASI, Interbus, z magistralami komunikacji cyfrowej we wszystkich ogólnie przyjętych standardach (Profibus, ASI, Interbus,

CAN, Device Net, itp.).

CAN, Device Net, itp.).

Festo zrealizowało w ostatnich latach dla Klientów w Polsce kompleksowe projek olsce kompleksowe projekty automatyki, Festo zrealizowało w ostatnich latach dla Klientów w Polsce kompleksowe projekty automatyki,

w instalacjach odsiarczania i odpopielania, na stacjach uzdatniania wody (SUW M h uzdatniania wody (SUW Mosina), w instalacjach odsiarczania i odpopielania, na stacjach uzdatniania wody (SUW Mosina),

w oczyszczalniach ścieków (oczyszczalnia Warta), w instalacjach odzysku par ben stalacjach odzysku par benzyn i wielu innych. w oczyszczalniach ścieków (oczyszczalnia Warta), w instalacjach odzysku par benzyn i wielu innych.

Oferowany przez Festo zakres usług i realizacje, począwszy od projektu systemu, wszy od projektu systemu, poprzez łańcuch Oferowany przez Festo zakres usług i realizacje, począwszy od projektu systemu, poprzez łańcuch

dostaw, wykonanie montażu i instalacji na obiekcie, uruchomienie, szkolenie służ uchomienie, szkolenie służb utrzymania dostaw, wykonanie montażu i instalacji na obiekcie, uruchomienie, szkolenie służb utrzymania

ruchu, do serwisowania eksploatacyjnego włącznie, ugruntowały w tej branży pro gruntowały w tej branży procesów ciągłych ruchu, do serwisowania eksploatacyjnego włącznie, ugruntowały w tej branży procesów ciągłych

kompetentną pozycję Festo, jako doświadczonego i wiarygodnego partnera. arygodnego partnera. kompetentną pozycję Festo, jako doświadczonego i wiarygodnego partnera.

Więcej informacji na www.festo.pl Więcej in Więcej informacji na www.festo.pl

spis treści 4 5 6 7 8 9 12

Carlsberg podsumował 2014 rok Nowy sposób na wino Techmilk 2015 Zdrowa Krowa i poprawa sytuacji ekonomicznej gospodarstw Innowacyjny Spomlek Ekopolityka Mlekpolu Rozproszone systemy energii odnawialnej na przykładzie biogazowni kontenerowych 13 Kryteria wyboru odpowiedniej technologii oczyszczania ścieków mleczarskich 15 Nowoczesne rozwiązania technologiczne wspomagające procesy produkcyjne w przemyśle 17 Gospodarowanie energią miarą rozwoju zrównoważonego?

20 Wykorzystanie nowoczesnych technik i aparatury w badaniach biologicznych wody, ścieków i osadów ściekowych 23 Kontenerowa stacja uzdatniania wody gwarancją jakości i wydajności 25 Pompy w systemach wody uzdatnionej i surowej. Systemy ciśnieniowego odprowadzenia ścieków 26 Typy aplikacji kogeneracyjnych w wybranych zakładach przemysłu spożywczego 27 Oszczędności energetyczne w oczyszczalni ścieków mleczarskich w Mrągowie po wprowadzeniu automatyzacji napowietrzania 32 Rozwiązania obniżające koszty zakładowe.

Problemy i wyzwania w przemyśle mleczarskim 35 Tłokowe prasy Bucher – odwadnianie osadów do granic fizycznych możliwości 36 Ścieki jako surowiec – Zmiana paradygmatu?

44 Potrzeba innowacyjności w zarządzaniu ściekami.

Technologie Paques 48 Optymalizacja procesów produkcji drogą do redukcji zużycia surowców, wody i energii 48 Innowacyjny układ technologiczny biologicznego oczyszczania ścieków mleczarskich 49 ERCO.Net – platforma wspierająca działalność produkcyjną, zarządzanie procesami oraz gospodarkę energetyczną

Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków (KUPS) organizuje kolejne już XVIII Międzynarodowe Sympozjum pt. „10 lat branży sokowniczej w UE” w dniach 20-22 maja 2015 roku w Hotelu „Gołębiewski” w Mikołajkach.

Podczas Sympozjum zaplanowano 3 panele tematyczne: • • •

Rynek soków i baza surowcowa do ich produkcji Nowe wyzwania i perspektywy rozwoju branży Innowacyjność branży sokowniczej

www.kups.org.pl

Aleksandra Wojnarowska redakcja@bitubi.pl

I

nwestycje związane z ochroną środowiska to zwykle duże obciążenie finansowe dla zakładu, które w dodatku nie przynosi bezpośrednich zysków. Gdyby nie wymagania środowiskowe z pewnością wielu nie podjęłoby tych wydatków. Spójrzmy na to jednak szerzej, po pierwsze: co zrobić aby na „środowisku” jeszcze zarobić? Po drugie: pomyślmy o przyszłych pokoleniach.

Wdrożenie energooszczędnych technologii obniża nam rachunki za energię, a własne kogeneracyjne źródła energii uniezależniają nas w dużym stopniu od dostawców prądu.

Niezmiernie ważną kwestią jest wybór odpowiedniej technologii oczyszczania ścieków, dobranej do wielkości i profilu produkcji. Aktualne wydanie AgroINDUSTRY poświęciliśmy praktycznie w całości tematyce związanej z ochroną środowiska i gospodarką wodno-ściekową.

Liczę, że prezentowane materiały stanowić będą dla Państwa inspirację.

REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 redakcja@bitubi.pl

SEKRETARZ REDAKCJI Janusz Zakręta tel. 692 12 33 69

RADA PROGRAMOWA Bogdan Dróżdż (SGGW) Lech Maryniak Adam Pawełas (Carlsberg Polska) Ireneusz Plichta (ProEko) Janusz Wojdalski (SGGW) Zygmunt Zander (UWM)

DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl.

REDAKTOR NACZELNA Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517 DZIAŁ MARKETINGU tel. 535 566 506

PRACOWNIA GRAFICZNA PROGRAFIKA.com.pl

WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu s.c. ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 www.apbiznes.pl www.agro.apbiznes.pl

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów.

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych.

Kwartalnik. Nakład: do 2 000 egzemplarzy

Zaprzyjaźnione wydawnictwa:

browarnictwo

Carlsberg podsumował 2014 rok W 2014 roku branża piwowarska zanotowała spadek sprzedaży wartościowo na poziomie (-0,6)% oraz niewielki wzrost ilościowo na poziomie 0,8%.

Podobnie jak w 2013 roku główne przyczyny tej sytuacji w branży to głównie dość niski poziom optymizmu konsumenckiego i wynikająca z niego ostrożność zakupowa oraz ustabilizowany poziom konsumpcji w okolicach 96 litrów per capita.

D

obrym sygnałem jest rosnący popyt na droższe piwa (piwne specjalności, piwa smakowe, rzemieślnicze, etc.), których wyższe ceny częściowo skompensowały spadek wartości sprzedaży kategorii. Rok 2014 to również kontynuacja presji cenowej.

Moce produkcyjne i inwestycje Carlsberga Rok 2014 firma Carlsberg zaliczyć może do udanych. 3,4% wzrostu, zarówno wolumenowo jak i wartościowo daje firmie 20% udziałów w torcie, czyli rynku piwa w Polsce.

W całym 2014 roku Carlsberg wyprodukował 8,5 miliona hektolitrów piwa w trzech swoich zakładach: Brzesku, Sierpcu oraz Szczecinie.

Browar w Sierpcu, nakładem 186 milionów złotych, zakończył inwestycję rozbudowy mocy produkcyjnych i nowego magazynu. W zakładzie pracuje także nowa linia puszkowa. Zakład podwoił moce produkcyjne. Była ku temu najwyższa pora, gdyż piwo „Kasztelan niepasteryzowane” sprzedało się w ilości ponad miliona hektolitrów.

W zakładzie w Szczecinie trwa właśnie inwestycja związana z postawieniem nowej linii rozlewniczej o wydajności 40 tysięcy butelek na godzinę. Inwestycja zostanie zakończona w czerwcu br i zwiększy moce browaru o 800 tysięcy hekto.

Sukcesy i nowości Carlsberg doskonale wykorzystał trend na piwa tzw. niepasteryzowane i piwem Kasztelan (a także doskonałą dystrybucją i polityką cenową) niewątpliwie zawładnął większością tego rynku. „Kasztelan niepasteryzowany” zanotował wzrost sprzedaży o 37% w porównaniu do roku poprzedniego.

Podobne wzrosty zanotowały marki Somersby (36%) oraz Jasne Pełne Okocim (34%). Piwo Okocim Radler urosło o 64% w porównaniu do roku poprzedniego. Trzy najlepiej sprzedające się piwa firmy Carlsberg to w dalszym ciągu Harnaś, Kasztelan oraz Okocim.

Każda notuje około miliona hektolitrów sprzedaży rocznie.

Polska będzie rynkiem pilotowym dla nowej marki Carlsberg NOX – piwa, które jest reklamowane jako „pozbawione zbędnej goryczki”. Według słów prezesa Tomasza Bławata w lagerach brakuje trochę innowacji, tym bardziej iż jest to najbardziej popularny typ piwa w Polsce.

Stąd próba wejścia z nowym „noxem”.

Carlsberg będzie w tym sezonie próbował również wprowadzać radlera z colą. Na półkach sklepowych stoi już tak wiele radlerów, że zaczynają się kanibalizować, stąd próba wprowadzenia trochę innego smaku. Na rynku pojawia się także nowy wariant Somersby.

Nie przyjęło się z kolei piwo Carlsberg Citrus – jak tłumaczył prezes Bła-

Tomasz Bławat, prezes Carlsberg Polska: Kolejny rok z rzędu Carlsberg Polska osiągnął dobre wyniki na wymagającym i mocno konkurencyjnym rynku. Potwierdza to słuszność obranej i konsekwentnie realizowanej strategii.

wat „smak jest gorzki a od piwa citrus ludzie oczekują czegoś słodkiego”.

Dużo zadowolenia daje firmie również sprzedaż marki Karmi – na produkcie nie ma akcyzy i możliwe jest zrealizowanie wysokich marży.

Trendy rynkowe Najważniejszy kierunek to trend w stronę napojów niskoalkoholowych.

Z piwem jest tu taki problem, że w ocenie konsumentów piwo bezalkoholowe ma niewystarczający smak i aromat, jest „rozwodnione”. Uzyskanie technologii produkcji piwa bezalkoholowego o aromacie „prawdziwego” piwa może być przełomem na rynku.

Konsument oczekuje różnorodności i wyboru. Nasz konsument – podkreślał prezes Bławat – wszystkiego nowego skosztuje. Jeżeli będzie smaczne – wróci do produktu i kupi go znowu.

Rośnie popularności tzw. piwnych specjalności oraz piw tzw. „niepasteryzowanych”. Sprzedaż tych ostatnich w całej branży piwnej w 2014 roku wzrosła o 32%. Piwa mocne z kolei zanotowały kolejny spadek, tym razem o ponad 5%.

AW

4

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

reklama

Nowy sposób na wino Z raportu przeprowadzonego przez KPMG Sp. z o.o. w 2014 roku wynika, że przeciętny dorosły Polak w 2013 roku kupił 5,5 litra wyrobów winiarskich, wydając na nie równowartość 27 euro. Dla porównania przeciętny dorosły Czech kupił 21,4 litra tychże wyrobów (wydając 104 euro), a Słowak 19,1 litra o wartości 145 euro.

To pokazuje, jak duży potencjał ma polski rynek winiarski oraz że przy innowacyjnych inwestycjach daje on spore możliwości przychodu.

– Aby kontynuować tendencję wzrostową przychodów, którą notujemy stale od kilku lat i utrzymać pozycję jednego z głównych liderów w branży winiarskiej, zdecydowaliśmy się postawić na innowacje, w pierwszej kolejności w sposobie zaopatrywania naszych kontrahentów – powiedział Jacek Jantoń, Prezes Grupy Jantoń S.A. – Dzięki nowemu centrum logistyki partnerzy handlowi i kontrahenci jeszcze szybciej i sprawniej otrzymają swoje zamówienia. Dzięki tej innowacji przed naszą firmą otwierają się też nowe możliwości zmiany struktury oferty produktowej. Także sukces cydru w 2013 i 2014 roku otwiera nowe drzwi. Badania KMPG Sp. z o.o. pokazują, że niemal 3,5 mln dorosłych Polaków pije cydr kilkakrotnie w ciągu roku. Szacunki wskazują, że jego sprzedaż może sięgnąć nawet 90 mln l wciągu najbliższych 5 lat.

– Obserwujemy, iż cydr staje się ważną kategorią produktową. Embargo na jabłka tylko wzmocniło ten proces – podsumowuje Jacek Jantoń – Szacujemy, że w ciągu 3 lat kategoria ta urośnie do 50 mln litrów. Nasz cel, to mieć w niej 25-procentowy udział sprzedaży.

Nowoczesne centrum logistyczne Na początku marca odbyło się oficjalne otwarcie nowego centrum logistycznego firmy. Zostało wyposażone w pierwszy w Polsce system gęstego składowania z automatycznym satelitą sterowanym radiowo AutoSAT. Dzięki tej inwestycji powstało pierwsze na taką skalę miejsce w kraju, zaopatrzone w nowatorski system regałów, technologię ułatwiającą identyfikację towaru oraz ekologiczne wózki paletowe, zasilane akumulatorami, pozwalające dostarczać palety do 5 doków wjezdnych.

Inwestycję zrealizowano przy maksymalnej dbałości o środowisko, znaczącej oszczędności wody i energii w całym procesie produkcji.

Wdrożenie technologii pozwoliło na budowę nowoczesnych regałów wjezdnych. Ich innowacyjna konstrukcja pozwala na „wyciąganie” palet znajdujących się także z tyłu rzędu. Dzięki temu na paletach może stać różnorodny asortyment, co jest znacznym ułatwieniem logistycznym przy planowaniu załadunku. Nowy system pozwolił także na zwiększenie potencjału magazynowego o 6000 palet.

W nowym centrum zastosowano kompleksowe rozwiązanie informatyczne pomagające w identyfikacji każdej palety, poprzez nadanie jej kodu logistycznego. System usprawnia ustalenie w dowolnym momencie gdzie i do kogo trafia dana paleta.

JT

Po prostu lepsza wirówka: GEA Westfalia Separator stop direct directdrive + hydrostop Wszelkie możliwe, innowacyjne rozwiązania techniczne w końcu dostępne również w wirówkach dla piwowarstwa, sokownictwa, winiarstwa oraz innych napojów.

GEA Westfalia Separator Polska Sp. z o.o.

Aleje Jerozolimskie 212, 02-486 Warszawa, Polska Telefon: +48 22 571 42 03, Fax: +48 22 571 42 10 mariusz.barwinski@gea.com, www.gea.com

engineering for a better world e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

mleczarstwo

Jako jedyni uwieczniliśmy wzruszającą chwilę, gdy studenci dziękują prof esorowi Zygmuntowi Zanderowi za możliwość ucze stniczenia w Techmilku

ds. produkcji Hanna Łapińska – dyrektor SM Mlekovita gościli es prez – i ińsk Sap usz i Dari zo intensywnie bard ale ko, krót u na Techmilk

Ponad 400 osób uczestniczyło w tegorocznej edycji konferencji Techmilk. Dominowali do s t awc y t e c h nolo g i i ( p on ad 2 0 0 uczestników) oraz przedstawiciele mleczarni (140 osób). Nie zabrakło znamienitych gości, dziennikarzy oraz studentów.

Czterodniowe obrady dotyczyły wszelkich aspektów, technicznych i technologicznych, przetwórstwa mleka. Sponsorem generalnym obrad była firma Trepko.

T

echmilk odbywa się co roku w lutym, od wielu lat w hotelu Gołębiewski w Mikołajkach. Organizatorem obrad jest Katedra Inżynierii i Aparatury Procesowej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

W trakcie obrad 37 firm w formie referatów tematycznych zaprezentowało swoją ofertę dla branży mleczarskiej.

Profesor Jan Limanowski od wielu lat pełni rolę jednego z głównych orga nizatorów seminarium

Rynek Anna Litkowiec z SMF posiada szeroką wiedzę na temat plazmowego pokrywania butelek warstwą UV. Na drugim planie Martyna Zakręta z Agencji Promocji Biznesu

Wprawdzie polskie mleczarstwo prezentuje światowy poziom jeśli chodzi o techniczne i technologiczne wyposażenie, jednak potrzeba ciągłego unowocześniania parku maszynowego a także wdrażanie innowacji produktowych wymagają ciągłych inwestycji. Jednak w związku z rosyjskim embargiem na polskie produkty mleczarskie oraz z faktem, iż unijne pieniądze na inwestycje nie są tak dostępne dla branży jak jeszcze kilka lat temu, wielu dostawców technologii obawia się zastoju w inwestycjach w tym roku.

Sławomir Olszewski, wiceprez es SM Mlekpol (po prawej) w trakcie miłej pogawędki z Pawłem Łagodą z Trepko

Aseptyka i higiena

Wojciech Wales ieniuk z GEA We stfalia jak zw yk zafrapował tem le atem swojego wy stąpienia. W tym roku brzmiało on o „Ciemna stron a księżyca”

6

2/2015

Coraz więcej uwagi poświęca się liniom aseptycznym. Dla przykładu firma Trepko po przejęciu firmy Hugart stworzyła w Świerklanach oddział Trepko Aseptic, pracujący tylko na rozwojem maszyn aseptycznych a firma Spinex prezentowała dwugniazdowe zawory aseptyczne. Inne prezentacje dotyczyły również aseptyki linii produkcyjnych, wiele uwagi dostawcy poświęcili jak zwykle higienie produkcji. e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Zdrowa Krowa

i poprawa sytuacji ekonomicznej gospodarstw

W Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego odbyło się IV Ogólnopolskie Forum Ekspertów i Hodowców Bydła Mlecznego „Zdrowa Krowa”. Ponad 250 uczestników zapoznało się z ekonomicznymi i organizacyjnymi aspektami funkcjonowania gospodarstw, co jest niezwykle istotne w obecnej sytuacji rynkowej, w przededniu zniesienia kwot mlecznych.

N ajważniejszym punktem tegorocznego Forum była debata na temat roli i znaczenia spółdzielczości w Polsce, w której udział wzięli eksperci i praktycy związani z szeroko pojętą branżą mleczarską: Jerzy Wierzbicki - przewodniczący Grupy Roboczej Copa –Cogeca, prof. dr hab.

Andrzej Kowalski - Dyrektor Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Andrzej Jarmasz - prezes Strzeleckiej Spółdzielni Producentów Mleka, Leszek Hądzlik - Prezydent PFHBiPM, prof. dr hab.

Michał Pietrzak – Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW, Edward Bajko – prezes SM Spomlek, Krzysztof Semeniuk – przewodniczący Rady Nadzorczej SM Spomlek, prof. dr hab.

Henryk Grodzki – Wydział Nauk o Zwierzętach SGGW oraz Marcin Hydzik - prezes Związku Polskich Pr ze t wó r c ów M l e k a . Kwe s t i e, z którymi zmierzyli się uczestnicy debaty dotyczyły m.in. określenia wzorcowego modelu spółdzielni, wpływu członków na zarządzanie nią, potencjalnego konfliktu interesów

e-w ydanie do pobrania na:

pomiędzy członkami rolnikami a członkami pracownikami oraz zagrożeń i korzyści wynikających z funkcjonowania na rynku mleka grup producenckich i ich relacji ze spółdzielniami.

Uczestnicy Forum zapoznali się też z najnowszymi wnioskami ze stosowania programu profilaktycznego z użyciem szczepionek w kierunku IBR i BVD. Na podstawie badań prowadzonych w projekcie „Zdrowa Krowa” dr Marek Balcerak (SGGW) ocenił potencjał inwestycyjny w gospodarstwach wyspecjalizowanych w produkcji mleka.

O wpływie komfortu życia krów na produkcję mleka opowiadał dr Marcin Gołębiewski (SGGW).

www.agro.apbiznes.pl

Zdrowa Krowa jest programem skierowanym do hodowców bydła mlecznego. Jego głównym założeniem jest poprawa stanu zdrowia bydła mlecznego i ekonomiki produkcji, podnoszenie kwalifikacji rolników oraz upowszechnianie najnowszych osiągnięć naukowych w zakresie produkcji mleka. Pomysłodawca akcji – Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek z Radzynia Podlaskiego – wspierana jest naukowo przez Instytut Weterynaryjny Państwowy Instytut Badawczy w Puławach oraz Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a partnerem merytorycznym programu jest również Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka.

2/2015

7

reklama

Innowacyjny Spomlek Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek uruchomiła nowy wewnętrzny kanał komunikacji. Spomnet to portal zarówno dla pracowników, jak i dla dostawców. Jego twórcy uznali bowiem, że w spółdzielni nie ma miejsca na różnicowanie dostępu do aktualnych informacji o sprawach dotyczących jej bieżącego funkcjonowania.

Aby było to możliwe, trzeba było przenieść stronę z Intranetu do Internetu.

Wiele przedsiębiorstw prowadzi strony intranetowe, czyli dostępne jedynie w ramach wewnętrznych sieci komputerowych. Najczęściej służą one do tego, aby firma mogła komunikować się bezpośrednio z każdym z pracowników, czasami też umożliwia „rozmowy” pomiędzy załogą.

W Spomleku takie narzędzie wykorzystywano od kilku lat. Jednak takie ograniczenie dostępu w pewien sposób kłóciło się nie tylko z ideą, ale także z zasadami działania spółdzielczości.

– Każdy z udziałowców spółdzielni ma wobec niej równe prawa i obowiązki. Uznaliśmy, że tę regułę należy zastosować także w dziedzinie komunikacji wewnętrznej, tak aby dostawcy i pracownicy w tym samym czasie mieli dostęp do informacji o tym, co dzieje się w firmie – wyjaśnia Edward Bajko, prezes zarządu SM Spomlek.

Z początkiem 2015 r. w Spomleku Intranet został „przeniesiony” do Internetu jako Spomnet. Każdy z pracowników i dostawców za pomocą indywidualnego loginu i hasła będzie mógł zalogować się do niego z dowolnego komputera, także poza siedzibą firmy. Spomnet to nie tylko przegląd aktualności z życia firmy, ale także stały i łatwy dostęp do ważnych informacji – m.in. do dokumentów BHP i organizacyjnych, instrukcji i komunikatów, a także zbiór porad dla hodowców.

– Do tej pory informacje docierały do dostawców głównie za pośrednictwem „Spomlecznych Wiadomości”, czyli naszego wewnętrznego miesięcznika. To lubiany przez rolników magazyn, ale jego cykl wydawniczy powoduje, że nie wszystkie treści są bardzo aktualne. Dzięki Spomnetowi to, co najbardziej istotne, będziemy wiedzieć od razu, a na dodatek nie będzie różnic pomiędzy szybkością komunikacji z pracownikami i dostawcami. Oczywiście nie rezygnujemy z naszego czasopisma, które po kilku latach na dobre wpisało się w krajobraz Spomleku, a wiele osób ceni sobie kontakt z materiałami drukowanymi – mówi Krzysztof Semeniuk, przewodniczący rady nadzorczej Spomleku.

W przypadku dostawców skrócenie czasu dotarcia informacji jest tym bardziej istotne, że ich gospodarstwa bywają położone o setki kilometrów od zakładów Spomleku. Nawet przy wykorzystaniu do dystrybucji informacji samochodów odbierających mleko, mijają dwa dni zanim dotrą one do wszystkich. Dlatego władzom spółdzielni szczególnie zależy na tym, aby to rolnicy jak najliczniej korzystali ze Spomnetu. e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

energia – woda – środowisko

EKOPOLITYKA MLEKPOLU

Kotłownia ZPM Mrągowo po modernizacji

„Mamy tylko jedną Ziemię a jej przyszłość zależy od każdego na pozór niewielkiego działania, zależy od każdego z nas” (Florian Plit)

Zmieniające się w ostatnich latach prawo dotyczące ochrony środowiska w Polsce w coraz większym stopniu obejmuje zagadnienia związane z oczyszczaniem ścieków. Restrykcyjne egzekwowanie nieprzestrzegania wymaganych przepisów poprzez odpowiednie organy sprawiło, iż zakłady mleczarskie zostały postawione przed dość trudnym zagadnieniem modernizacji swoich oczyszczalni. Dodatkowo prawo nakazuje mleczarniom, które przez wiele lat nie zajmowały się tym problemem, nie tylko oczyścić swoje ścieki, ale także wprowadzić nowy system gospodarowania osadami ściekowymi.

Wzrost świadomości ekologicznej, zaostrzające się przepisy prawa, ciągle rosnące opłaty za korzystanie ze środowiska motywują do działań - przede wszystkim inwest yc ji.

Milow y m k rok iem Spó łdziel n i Mleczarskiej MLEKPOL z zakresu ochrony środowiska było uzyskanie w 2006 r. Pozwolenia Zintegrowanego w oddziałach ZPM Grajewo,

e-w ydanie do pobrania na:

ZPM Mrągowo, ZPM Zambrów, ZPM Kolno.

Podstawą do tworzenia IPPC było wdrożenie w życie najlepszych dostępnych technik tzw. BAT-ów dla przemysłu mleczarskiego, które gwarantują wysoki poziom ochrony środowiska jako całości. Zapoczątkowało to szereg działań z zakresu zużycia energii, wody, środków che-

www.agro.apbiznes.pl

Ann a Golicze wsk a Alicja Kamińs ka SM MLEKPOL

micznych, odpadów, ścieków, emisji do powietrza czy hałasu. Powstała Polityka Zintegrowana Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL, która opiera się na systemie zarządzania jakością – ISO 9001 oraz systemie zarządzania środowiskowego – ISO 14001. Jednym z nadrzędnych celów Polityki Zintegrowanej jest sukcesywne ograniczanie negatyw-

2/2015

9

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko nego oddziaływania na środowisko.

Powołany został m.in. zespół ochrony środowiska, którego zadaniem jest opracowywanie, wdrażanie, aktualizowanie oraz koordynowanie i nadzorowanie działań związanych z utrzymaniem systemu zarządzania środowiskiem.

Z korzyścią dla środowiska Na przestrzeni ostatnich lat w SM Mlekpol zrealizowano następujące inwestycje z zakresu ochrony środowiska: 1. Oszczędność energii W 2013 r. Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL w Grajewie dołączyła do konkursu ofert efektywności energetycznej z tytułu oszczędności energii elektrycznej w instalacji chłodniczej - dział maszynownia chłodnicza w O/ZPM Mrągowo.

Po rozstrzygnięciu konkursu ofert zostały przyznane nam białe certyfikaty efektywności elektrycznej w ilości 752 toe (ton oleju ekwiwalentnego). Oszczędność energii elektrycznej - 19,66%, uzyskano w głównej mierze dzięki modernizacji agregatów chłodniczych oraz całej instalacji chłodniczej.

Zużycie energii 2009: 9305,2 MWh, moc zainstalowana 1250 kW Zużycie energii 2011: 8513,3 MWh, moc zainstalowana: 900 kW.

wania ich podczas tzw. zjawiska odwracania wiru w dolnej części odpylaczy. Pod wpływem wytworzenia dodatkowego podciśnienia pyły zasysane są na umieszczone w leju zasypowym worki filtrac y jne. Dzięk i temu następuje elimi nac ja nadmier nej emisji i osiąga się bardzo wysoką skuteczność odpylania. Każdy układ cyklofiltrów składa się z 135 worków filtracyjnych. Dzięki zastosowaniu cyklofiltrów udało się zmniejszyć stężenie pyłów w spalinach poniżej 100 mg/Nm3.

3. Nowoczesne stacje uzdatniania wody W 2010 r. w O/ZPM Grajewo zmodernizowano stację uzdatniania wody, uwzględniono następujące procesy technologiczne: • filtrację wstępną za pomocą filtrów workowych; • sorpcję substancji organicznych za pomocą węgla aktywnego; • zmiękczanie wody za pomocą silnie kwaśnego kationitu w cyklu sodowym • filtrację dokładną za pomocą filtrów workowych;

• demineralizacja wody za pomocą odwróconej osmozy.

Produkcja wody zdemineralizowanej wynosi 20m 3/h. Woda g romad zona jest w zbior n i ku i za pomocą dodatkowych pomp przetłaczana jest do kotłowni oraz obiegów chłodniczych.

W 2013 r. modernizacja stacji uzdatniania wody miała miejsce w O/ZPM Kolno a pod koniec 2014 r. w O/ZPM Radom. W O/ZPM Kolno wydajność części technologicznej 90 m3 /h, stacja zmiękczania - 20m3 /h, zestaw pomp II stopnia pompowania - 200 m3 /h 5 bar.

W O/ZPM Radom stacja zmiękcza wodę według nowej metody, chlorkiem amonu (może także pracować tradycyjnie z użyciem soli).

4. Obniżenie hałasu środowiskowego W 2014 r. rozpoczęto kompleksowe działania ograniczające hałas pochodzący z O/ZPM w Zambrowie. W tym celu zamontowano tłumiki hałasu dla komina wentylatora wyciągowego proszkowni.

2. Zmniejszenie emisji pyłów do powietrza W 2009 r. zmodernizowano układ odpylania na kotłowni zakładowej w O/ZPM Mrągowo (kotłownia węglowa). Układ składa się z czterech niezależnych cyklofiltrów, które eliminują niedoskonałości odpylaczy cyklonowych, polegające na „przepuszczaniu” drobnych frakcji pyłów, na skutek pory-

10

2/2015

Stacja uzdatniania wody w O/ZPM Kolno

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

suszenia na dziale proszkowni.

Per meat uzyska ny w procesie zagęszczania membranowego oraz kondensat (tzw. „krowia woda”) uzyskany w procesie zagęszczania na instalacji wyparnej po zmieszaniu i oczyszczeniu na instalacji RO przeznaczony jest do mycia tanków oraz instalacji membranowej oraz jako woda energetyczna.

Linia RO Polisher pracuje łącznie

Stacja redukcyjna gazu w O/ZPM Zambrów po wyciszeniu W skład zestawu oprócz tłumika rezonatorowego wszedł tłumik absorpcyjny (dzięki takiemu zastosowaniu dla niskich poziomów tła akustycznego całkowity poziom hałasu w punktach pomiarowych leżących poza terenem mleczarni obniży się nawet o 10 dB). Ponadto, aby ograniczyć emisję hałasu do środowiska, który przedostaje się przez ściany pomieszczeń wyparek, zamontowano odpowiednie panele dźwiękoizolacyjne na ścianach budynku. W pomieszczeniu sprężarkowni zastosowano czerpnie tłumiące, na kominach kotłów parowych (czopuchach) - tłumiki hałasu. Wyciszono stację redukcyjno-pomiarową gazu ziemnego oraz silniki elektryczne mieszadeł silosów - obudowa dźwiękoszczelna silników. Na maszynowni chłodniczej zamontowano tłumiki hałasu wentylatorów wyciągowych.

uzyskiwanej w procesie produkcji serów oraz serwatki kwasowej - uzyskiwanej w procesie produkcji twarogów. Proces nanofiltracji polega na koncentracji składników suchej masy w serwatce do 24%.

Membrany nanofiltracji zatrzymują wszystkie substancje rozpuszczone w serwatce (koncentrat) poza wodą, solami i niektórymi kwasami organicznymi (permeat). Serwatka zagęszczona na urządzeniach membranowych poddawana jest następnie procesowi zagęszczenia, tym razem na urządzeniach wyparnych i docelowo procesowi

z linią NF w celu oczyszczania mieszaniny permeatu po NF oraz skroplin (kondensat- „krowia woda”) z wyparek w wykonaniu sanitarnym. Linia RO pracuje łącznie z linią RO Polisher w celu zagęszczenia koncentratów po RO-POL.

6. Pozostałe działania W 2014 r. w O/ZPM Sokółka zakupiono kompresory z instalacją odzysku ciepła - na sprężarkowni. Ciepło przeznaczone jest do ogrzania pomieszczeń na odbieralni mleka. W 2010 r. w Sokółce wybudowano podczyszczalnię ścieków [wraz z flotatorem] w celu spełnienia wymogów stawianym ściekom surowym, trafiającym do kanalizacji miejskiej.

5. Innowacyjne technologie obróbki serwatki W oddziałach SM MLEKPOL (Grajewo, Zambrów, Mrągowo, Kolno, Sejny) serwatka podlega dalszej obróbce: instalacja odwróconej osmozy (RO), nannofiltracja (NF), linia Polisher. W O/ZPM Zambrów m.in. prowadzony jest proces zagęszczania serwatki słodkiej -

e-w ydanie do pobrania na:

Zagęszczanie serwatki w O/ZPM Zambrów

www.agro.apbiznes.pl

2/2015

11

xxxxxxxxxxxxx

Kanał odprowadzający ciepło ze sprężarek O/ZPM Sokółka W 2011 r. w O/ZPM Grajewo za montowa no pa nele sola r ne o powierzchni grzewczej 59,5 m 2 używanych do podgrzewania wody użytkowej na dziale konfekcjonowania sera.

W zakładowych oczyszczaln iac h śc ieków SM M LEK POL zakupiono aerator y pł ywające w celu zwiększenia stopnia natleniania osadu czynnego.

W oddziałach SM MLEKPOL (ZPM Bydgoszcz, ZPM Radom,

Maszynownia chłodnicza w O/ZPM Bydgoszcz

ZPM Grajewo) zmodernizowano maszynownie chłodnicze. Maszynownie są w pełni zautomatyzowane, posiadają system detekcji amoniaku, co niewątpliwie poprawia bezpieczeństwo użytkowania instalacji.

Wśród działa ń zw iąza nyc h z ochroną środowiska warto wspomnieć, że Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL w 2007 r. przystąpiła do dobrowolnego porozumienia na rzecz rozwoju systemu zbierania

i recyklingu odpadów opakowaniowych po kartonikach do płynnej żywności - Program REKARTON. Efekty działalności z roku na rok są coraz bardziej widoczne - działania edukacyjne, promocyjne; zwiększa się ilość odpadów pozyskiwanych i przekazywanych do recyklingu.

W każdy m z oddziałów SM MLEKPOL prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów opakowaniowych .

Rozproszone systemy energii odnawialnej na przykładzie biogazowni kontenerowych

Prof. dr hab. inż.

Mirosław Krzemieniewski, dr hab. inż.

Marcin Dębowski prof. UWM, dr hab. inż.

Marcin Zielińsk i prof. UWM

12

Technologie unieszkodliwiania zanieczyszczeń ściekowych muszą być dostosowane do ciągle rozwijającego się dynamicznie przemysłu rolno-spożywczego.

Wynika to z potrzeby zmniejszenia kosztów eksploatacji w zakładach produkcyjnych. Proponujemy układ technologiczy, który wychodzi naprzeciw nowym trendom w wytwarzaniu i zagospodarowaniu energii odnawialnej, a należy do nich produkcja i przekształcanie biogazu w energię elektryczna z towarzyszącą temu procesowi energią cieplną. Dotychczas wszelkie inwestycje związane z wytwarzaniem biogazu opierały się na dużych obiektach i dotyczy to zarówno reaktorów beztlenowych w zakładach przemysłowych jak również biogazowni rolniczych. Należy podkreślić, że w Polsce

2/2015

wiele dużych obiektów nie zrealizowano, ponieważ już na etapie uzgodnień dokumentacji spotkano się z dużym oporem społecznym. Kłopoty inwestycyjne można wyeliminować poprzez dywersyfikację substratu, polega to przede wszystkim na wybudowaniu kilku mniejszych biogazowni przeznaczonych na potrzeby indywidualnego odbiorcy. W rozumieniu autorów referatu jest to biogazownia zagrodowa zasilana osadami ściekowymi z przemysłu rolno-spożywczego, ale z możliwością wprowadzanie dodatkowych substratów na przykład biomasy roślinnej lub gnojowicy.

Cały referat dostępny będzie dla uczestników konferencji Energia–Woda–Środowisko.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

energia – woda – środowisko

Kryteria wyboru odpowiedniej technologii oczyszczania ścieków mleczarskich Zmieniające się w ostatnich latach prawo dotyczące ochrony środowiska w Polsce w coraz większym stopniu obejmuje zagadnienia związane z oczyszczaniem ścieków. Restrykcyjne egzekwowanie nieprzestrzegania wymaganych przepisów poprzez odpowiednie organy sprawiło, iż zakłady mleczarskie zostały postawione przed dość trudnym zagadnieniem modernizacji swoich oczyszczalni. Dodatkowo prawo nakazuje mleczarniom, które przez wiele lat nie zajmowały się tym problemem, nie tylko oczyścić swoje ścieki, ale także wprowadzić nowy system gospodarowania osadami ściekowymi.

Niezależnie czy mamy do czynienia z budową nowej oczyszczalni czy też rozbudową istniejącego obiektu wybór odpowiedniego systemu zależy od wielu czynników. Przede wszystkim powinniśmy prowadzić bieżącą kontrolę jakości ścieków powstających w zakładzie. Niezależnie od tego czy ściek jest ściekiem przemysłowym czy zakwalifikowanym jako komunalny (zgodnie z definicją zawartą w ustawach o odpadach Dz. U. 2013, 21, z późn. zm. oraz o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków Dz. U. 2001, 72, 747 z późn. zm.). W celu uniknięcia problemu wynikającego z przyjęcia złych założeń projektowych, już na samym początku powinna być prowadzona przez zakład ciągła i dokładna analiza ilościowo-jakościowa ścieków. Tutaj oczywiście ma znaczenie nie tylko określenie ChZT, BZT5 i zawiesiny, ale również pozostałych parametrów, takich jak zawartość azotu, fosforu oraz tłuszczów. Istotne znaczenie mają także badania powstających osadów: ilość i jakość.

Kolejnym czynnikiem mającym istotny wpływ na kierunek moder-

e-w ydanie do pobrania na:

nizacji jest sprecyzowanie zakładanego typu produkcji, jaki będzie zakład prowadzić w najbliższych latach - powinniśmy określić obecny i planowany profil produkcji. Jest to istotne ponieważ z każdego typu zakładu odprowadzane są różne wielkości i rodzaje zanieczyszczeń. Największymi stężeniami zanieczyszczeń wyrażonych wskaźnikiem (ChZT) charakteryzują się ścieki pochodzące z produkcji serów i twarogów. Bardzo istotny wpływ na stężenie zanieczyszczeń ma również wykorzystanie serwatki bądź jej zrzut do ścieków. Ścieki z serwatką charakteryzują się nawet 4-rokrotnie większym stężeniem ChZT niż ścieki bez jej udziału.

W obecnych czasach bardzo istotne ograniczenie, przy stosowaniu wielu rozwiązań technologicznych, stanowi również dostępność terenu. Zakłady chcące się intensywnie rozwijać, otoczone zabudową miejską bądź gruntami, których nie można wykupić, natrafiają na problem braku miejsca, co jest znacznym ograniczeniem.

Szczególnie jest to widoczne przy b udow i e k l a s yc z nyc h ko mór

www.agro.apbiznes.pl

oczyszczania tlenowego. W takich przypadkach ważne jest, aby proponowane obiekty technologiczne zajmowały jak najmniejszą powierzc h n ię, a moder n izac ja i rozbudowa oczyszczalni uwzględniała wykorzystanie w jak największym stopniu infrastruktury już istniejącej.

Przy wyborze odpowiedniej technologii należy również zwrócić uwagę na możliwości końcowego zagospodarowania i unieszkodliwiania powstających osadów ściekowych. Powinniśmy posiadać analizę prawną pod kątem zmieniających się wymagań oraz przed podjęciem dec yzji uwzględnić ewentualne szykowane zmiany praw ne dot yczące gospodark i ściekami jak również powstającymi w wyniku ich oczyszczania osadami. Niewątpliwie ogromną rolę odgrywają również aspekty związane z nakładami inwestycyjnymi, jednak z biegiem czasu ważniejsze stają się sposób oraz koszty eksploatacji, a także wspomniane aspekty prawne, gdyż na początku źle podjęte decyzje będą skutkowały problemami w kilkunastoletnim okresie

2/2015

dr Władys ław Janikow ski Business development manager AF Projects sp. z o.o.

13

temat numeru:

energia – woda – środowisko zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego, • zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych wykorzystywanych w biogazowniach w celach energetycznych, • wzrost masy komu na l nyc h osadów ściekowych przekształcanych termicznie w cementowniach, kotłach energetycznych oraz spalarniach komunalnych osadów ściekowych.”

Największymi stężeniami zanieczyszczeń wyrażonych wskaźnikiem (ChZT) charakteryzują się ścieki pochodzące z produkcji serów i twarogów

eksploatacji oczyszczalni ścieków.

Jako przykład, który niebawem bezpośrednio dotknie zakłady mleczarskie posiadające własne oczyszczalnie ścieków, jest wspomniana wcześniej ustawa o odpadach.

W art. 96 ust. 4 upoważnia ona na stosowanie komunalnych osadów ściekowych (a osady mleczarskie są kwalifikowane jako komunalne), ”jeżeli są one ustabilizowane oraz przygotowane odpowiednio do celu i sposobu ich stosowania, w szczególności przez poddanie ich obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej lub innemu procesowi, który obniża podatność komunalnych osadów ściekowych na zagniwanie i eliminuje zagrożenie dla środowiska lub życia i zdrowia ludzi”. Dodatkowo rozporządzenie Ministra Gospodarki „w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu”. (Dz. U. 2013, poz. 38) w par. 6 ust. 4, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.

14

2/2015

wprowadza zakaz wysypywania na pola osadów o określonej wartości energetycznej pow. 6 MJ/kg sm.

Z dostępnych danych wynika, iż osady, w tym także te powstające w zakładach przemysłu spożywczego, posiadają wartość od 8 do 21,5 MJ/kg s. m.

Ty m s a my m u s t awo d awc a zachęca wytwórców osadów do wykorzystywania ich na cele energetyczne. Dodatkowo w Krajowym Planie Gospodarowani Odpadami 2014 założono (str. 55): • „W perspektywie do 2022 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi są następujące: • ograniczenie składowania osadów ściekowych, • zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, • maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych

Dodat kowo wspom n ia ny Krajowy Plan Gospodarowania Odpadami odsyła nas do Wojewódzkich Planów Gospodarowania Odpadami, gdzie są umieszczone szczegółowe wskazania zagospodarowania osadów ściekowych.

Warto, aby osoby odpowiedzialne w zakładach za gospodarkę odpadową oraz ściekową taki dokument posiadały.

Na koniec warto podkreślić, i ż zapisy ust aw y o odpadac h z 14 grudnia 2012 r. wprowadzają (art. 96 ust. 8) obowiązek informowania przez wytwórcę osadów ściekowych obowiązek informowania Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o zamiarze przekazania osadów władającemu powierzchnią ziemi, na której osady mają być stosowane, na co najmniej 7 dni przed ich przekazaniem.

Dotyczy to m. in. wykorzystania osadów na cele rolnicze.

W ś w i e t l e p r z y t o c z o n yc h aspektów przed dokonaniem wyboru tempa i drogi modernizacji gospodarki ściekowej i osadowej w zakładzie należy przeprowadzać dokładną analizę proponowanych i wprowadzanych na rynek rozwiązań uwzględniając zmieniające się prawo.

e - w y d a n i e d o p o b r a n i a n a : www.agro.apbiznes.pl

Nowoczesne rozwiązania technologiczne wspomagające procesy produkcyjne w przemyśle Uzdatnianie wody niezbędnej do procesów technologicznych , zapewnienie czystości mikrobiologicznej produkcji oraz oczyszczanie ścieków stanową coraz większe wyzwanie w przemyśle. Dążąc do optymalizacji technologicznej oraz ekonomicznej procesów Brenntag Polska Sp. z o.o. oferuje szereg innowacyjnych technologii z których wybrane przedstawiono poniżej.

Clorious 2 – innowacyjna technologia dwutlenku chloru

Wojciech Suchański Dyrektor oddziału Technologii Wody i Ścieków, Brenntag Polska Sp. z o.o.

Dwutlenek chloru stanowi najlepszą z dostępnych technologii usuwania biofilmu oraz zapobiegania jego powstawaniu. Wymagane nakłady inwestycyjne oraz kwestie związane z bezpieczeństwem stanowią ograniczenie w zastosowaniu dwutlenku chloru w szczególności gdy potrzebne są mniejsze ilości i wiele punktów dozowania. Wielu użytkowników chce wykorzystać zalety dwutlenku chloru bez konieczności zakupu generatora lub ręcznego mieszania substancji.

Technologia Clorious2 nie jest obarczony ograniczeniami i wadami typowymi dla konwencjonalnych metod produkcji dwutlenku chloru, dzięki czemu szersze grono odbiorców może korzystać z zalet tego produktu.

Clorious 2 to: • Roztwór dwutlenku chloru w postaci gotowej do zastosowania w opakowaniach 30 l i 200 i • Brak konieczności stosowania generatora mieszania reagentów oraz brak okresu aktywacji • Długotrwała stabilność • Bezpieczeństwo stosowania (certyfikowane rozwiązania ) • Dozowanie przy użyciu pompy membranowej

Clorious2 Bezpieczny system dozowania

BioBlock – proste biologiczne rozwiązanie usuwania tłuszczy Osady w systemach kanalizacji to mieszanka różnego rodzaju tłuszczy i olejów, węglowodorów, resztek mydła, papieru, odpadków i wielu innych

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

15

BioBlock przykład zastosowania

xxxxxxxxxxxxx

BioBlock 5 kg

rzeczy (substancji lub zanieczyszczeń). Często głównym ograniczeniem jest możliwość oraz kontrola dozowania właściwych kultur bakterii usuwających oraz zapobiegających powstawaniu nowych osadów.

Dzięki kontrolowanej rozpuszczalności oraz łatwej do aplikacji formie produkt ten działa od 30 do 90 dni i nie wymaga jakichkolwiek urządzeń dozujących. Możliwe jest stosowanie praktycznie w każdym miejscu układu ściekowego. Zapewnia nie tylko usuwanie tłuszczy ale również redukcję ChZT oraz przyczynia się do poprawy funkcjonowania procesów na oczyszczalni ścieków.

Brenntag Polska Sp. z o.o. jest wiodącą firmą przemysłu chemicznego zajmującą się dystrybucją standardowych i specjalistycznych surowców chemicznych. Firma należy do koncernu Brenntag – światowego lidera w tej branży. W Polsce zatrudnia ponad 530 osób w 19 placówkach,

zlokalizowanych w całym kraju . W liczącej blisko 10 000 produktów ofercie handlowej znajduje się szeroki wybór chemikaliów przemysłowych oraz środków pomocniczych, dodatków funkcjonalnych i innych specjalistycznych surowców chemicznych dla niemal wszystkich

gałęzi przemysłu, m.in. przemysłu spożywczego, farb, chemii budowlanej, chemii gospodarczej i kosmetyki, ropy i gazu, tworzyw sztucznych i kauczuku, żywienia zwierząt, farmacji, technologii wody ścieków i wielu innych.

16

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

energia – woda – środowisko

Gospodarowanie energią miarą rozwoju zrównoważonego?

Rozważając etymologicznie pojęcie „rozwoju zrównoważonego” możemy uznać, że oznacza ono „osiągnięcie równowagi”. Przy czym osiąganie tego stanu fizycznego nazywanego „równowagą” może dotyczyć wielu różnych obszarów działalności człowieka. Najbardziej bodaj znane jest równoważenie budżetu, począwszy od budżetu rodziny a kończąc na budżecie państwa. Jeżeli w obydwu przypadkach przychody pieniężne są równe wydatkom, mówimy, że budżety są zrównoważone. Porównywanie wydatków i dochodów w tym przypadku nazywamy „bilansem”. Oprócz ekonomii, również w innych dziedzinach działalności człowieka możemy używać pojęcia bilansu i dokonywać porównań. W technice mówimy o bilansie materii. W klasycznych procesach technologicznych porównujemy ilość materii wprowadzonej do procesu i z niego wyprowadzonej użytecznie. Taki proces nazywamy procesem zrównoważonym. Oprócz bilansu materii dokonujemy również bilansu energii.

Bilans energii dotyczy procesów przemiany energetycznej, ale może również dotyczyć procesu technologicznego, który odbywa się przy doprowadzeniu energii z zewnątrz. Jeżeli w procesie przemiany energetycznej, którą jest zamiana jednego rodzaju energii na inny, ilość wyprowadzonej użytecznie energii jest mniejsza od ilości energii doprowadzonej, mówimy o stracie energii. Mówimy również o sprawności takiej przemiany i wszelkie odbywające się w technice przemiany energetyczne odbywają się wyłącznie ze stratą. Co prawda w układzie energia nie ginie, ale użytecznie wyprowadza się jej z przemiany mniej niż do niej wprowadzono.

Od początku istnienia zjawiska „cywilizacji ludzkiej” do jej istnienia i rozwoju niezbędne jest dostarczanie pewnej ilości energii, gdyż zjawiska cywilizacyjne są zjawiskami przyrodniczymi i wymagają doprowadzenia energii.

Wszelkie postacie energii, które człowiek wykorzystywał w bardzo

e-w ydanie do pobrania na:

odległej przeszłości i wykorzystuje obecnie pochodzą wyłącznie od Słońca!

W tej bardzo odległej przeszłości, kiedy człowiek potrzebował do swojego istnienia około 20 MJ energii dziennie, czerpał ją wyłącznie z otaczającej przyrody.

Również wtedy, kiedy poszerzył swoje zapotrzebowanie energii na dziedziny inne aniżeli odżywianie i polowanie lub zbieractwo, czerpał energię z zasobów odnawialnych. Były to: ruch powietrza, ruch wody, praca zwierząt pociągowych odżywianych wszak paszą naturalną.

A więc człowiek i rozwój jego cywilizacji odbywał się w sposób zrównoważony.

Zasób energetyczny Ziemi nie ulegał pomniejszeniu. Człowiek stanowił cząstkę środowiska przyrodniczego i nie naruszał równowagi między biologiczną i fizyczną sferą planety Ziemia. Rozwijał się zatem w środowisku „rozwoju zrównoważonego”. Można uznać, że do pewnego momentu rozwój taki odbywał się mimo opanowania przez człowieka zjawiska „ognia”. Ten okres cywilizacji człowieka skończył się w momencie,

www.agro.apbiznes.pl

kiedy sięgnęliśmy po nieodnawialne zasoby energii. To znaczy takie, które zostały nagromadzone w przeszłości naszej planety dzięki Słońcu. W historii naszej planety był taki okres,, kiedy w zamkniętym obiegu pierwiastka węgiel jego część zostawała odkładana pod postacią paliw nazywanych obecnie kopalnymi. W obecnej nomenklaturze możemy powiedzieć, że zasoby te zostały zasekwestrowane.

Dzięki pasterzom walijskim odkryto pokłady węgla kamiennego, a dzięki naszemu Łukaszewiczowi odkryto możliwość wykorzystywania ropy naftowej, później produktów jej przetwarzania. Człowiek naruszył więc nagromadzone kiedyś przez Naturę, już niestety, „nieodwracalne”, zasoby paliw, a więc nieodnawialne zasoby energii.

Potencjał energetyczny naszej planety począł się kurczyć, mimo że Słońce nadal emituje do powierzchni naszej Planety niemal niewyobrażalne ilości energii. Są one pożytkowane przede wszystkim w obszarze szeroko

2/2015

prof. dr hab. inż.

Janusz Budny Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne „Energia i środowisko w mleczarstwie”

17

xxxxxxxxxxxxx pojętej Natury, część jest również oddawana do Kosmosu.

Nieodwracalne zasoby paliw i zmagazynowanej w nich energii poczęły być użytkowane przez człowieka nie tylko na potrzeby metabolizmu fizjologicznego. Jak wspomnieliśmy uprzednio, do metabolizmu fizjologicznego człowiek potrzebuje około 20 MJ energii dziennie, doprowadzanej z pożywienia. Odkrycie przez człowieka zasobów paliw nieodnawialnych spowodowało opracowanie sposobów wykorzystania ich nie tylko na potrzeby metabolizmu fizjologicznego. W początkowym okresie np. węgiel kamienny był wykorzystywany do ogrzewania pomieszczeń, w których człowiek przebywał. Prymitywne wykorzystywanie węgla kamiennego do ogrzewania domów w Londynie powodowało ogromne zadymianie miasta i interwencje ówczesnej straży miejskiej.

Węgiel kamienny począł być wykorzystywany nie tylko do celów grzewczych.

Wynaleziono możliwość przenoszenia dużych ilości ciepła pod postacią pary wodnej oraz wykorzystywania jej do zastępowania wysiłku fizycznego człowieka wysiłkiem maszyn. Wynaleziono maszynę parową, skonstruowano kolej parową. Zbudowano silnik spalinowy, dzięki któremu człowiek począł wytwarzać środki przemieszczania się w czasie uprzednio niebywale długim i na odległości niebywale duże. Świat się począł kurczyć, ale również poczęły się coraz szybciej kurczyć zasoby paliw nieodwracalnych.

Doszliśmy do współczesnego poziomu cywilizacyjnego, w którym występuje ogromne zapotrzebowanie energii do procesu metabolizmu społecznego w świecie zurbanizowanym, uprzemysłowionym, zmilitaryzowanym, korzystającym z mediów, a nawet próbującym powiększyć swoją przestrzeń życiową o przestrzeń kosmiczną.

18

2/2015

Człowiek żyjący w takim społeczeństwie potrzebuje już kilkudziesięciokrotnie więcej energii, aniżeli tylko do metabolizmu fizjologicznego. równocześnie w wyniku postępu technologicznego społeczeństwa poczęły się dzielić na: rozwinięte, czyli wysoce uprzemysłowione; dostarczające surowców, w tym paliw oraz zapóźnione w swym rozwoju cywilizacyjnym. W ostatnim przypadku mówiło się nawet o „krajach trzeciego świata”. Społeczeństwa krajów rozwiniętych eksploatowały surowce, w tym paliwa, z krajów zapóźnionych w swoim rozwoju.

Zaistniały wówczas układ geopolityczny powodował, że pojawiło się przekonanie o powszechnej dostępności paliw i energii - i co za tym szło relatywnej dostępności ekonomicznej. Można by nawet powiedzieć, że prowadzono ówcześnie rabunkową gospodarkę energetyczną. Nie troszczono się zbytnio o należyte sprawności przemian energetycznych, nie sprzyjały temu również konstrukcje ówczesnych maszyn energetycznych. Popularne niegdyś kotły parowe płomienicowe charakteryzowała sprawność niewiele przekraczająca 30%(!?).

Pierwszy wstrząs nastąpił pod koniec lat 60-tych ubiegłego wieku, kiedy w 1967 roku wskutek wojny izraelsko-arabskiej na półwyspie Synaj kraje uprzemysłowione zostały postawione w obliczu zagrożenia dostaw taniej i w pełni dostępnej ropy naftowej.

Te kraje już wówczas odchodziły w swoich gospodarkach od spalania węgla kamiennego na rzecz ropy naftowej, a nawet gazu ziemnego. Wymienione paliwa dawały gwarancję wyższych aniżeli w przypadku węgla sprawności podstawowej przemiany energetycznej, jaką było spalanie. Obok gwałtownego podwyższania ceny energii, uzyskiwanej wszak z zasobów nieodnawialnych, pojawiło się drugie, być może wrażliwsze

niebezpieczeństwo, czyli zagrożenie pewności dostaw. Dotykać zaczęło ono krajów wysoko uprzemysłowionych, dostarczającym reszcie świata składników niezbędnych do rozwoju techniki i cywilizacji.

N i ef r a s o b l i we p o d e j ś c i e d o nadmiernej eksploatacji nieodnawialnych zasobów energii nie mogło pozostać niezauważone! Żyjący w latach 1903-1989 amerykański geolog Martin King Hubert opracował tzw. teorię „pików”, wykreśloną pod postacią krzywej dzwonowej, gdzie na osi odciętych odkładane są lata eksploatacji określonego złoża nieodnawialnego, natomiast na osi pionowej odkładana jest wielkość wydobycia (np. ropy naftowej). Praktyczne znaczenie owej teorii pików jest takie, że po określonym czasie eksploatacji złoża nastąpi obniżenie jego wydajności i wreszcie całkowite jego wyczerpanie.

Z przybliżeniem można teorię pików odnieść nie tylko do konkretnych złóż, ale do zasobności energetycznej planety! Ograniczoność energetycznej zasobności nieodnawialnej zaczęła docierać do współczesnych pokoleń.

Poczęto nad tym myśleć!

Zagrożenia, jakie wynikają z ograniczonej dostępności nieodnawialnych zasobów paliw mają oblicze polityczne. Wynikają stąd również zagrożenia konfliktów zbrojnych na tle dostępu do tych zasobów. Oblicze polityczne jest już wyraźnie widoczne, natomiast wydarzenia zbrojne poczynają się ukazywać.

Relatywnie później do głosu doszło inne niebezpieczeństwo. Główną przemianą energetyczną paliw konwencjonalnych, również odtwarzalnych np. drewna, jest ich spalanie. Jest ono źródłem emisji spalin, w tym szczególnie ich toksycznych składników. Istotną uwagę zaczęło zaprzątać ustawicznie rosnące stężenia w atmosferze dwutlenku węgla.

Nie jest to co prawda związek toksyczny

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru: ale jego powiększająca się ciągle ilość w atmosferze ma grozić cywilizacji ludzkiej niekorzystnymi zmianami klimatycznymi.

Formułuje się więc pytanie: co nas wcześniej dopadnie, fizyczne wyczerpanie się złóż paliw nieodnawialnych czy zmiany klimatyczne powstałe wskutek nadmiernej emisji składników spalin?

Poczęto się zatem coraz baczniej rozglądać za środkami zaradczymi przeciwko obydwu zjawiskom. Dotychczasowe poczynania człowieka w zakresie wykorzystania nieodnawialnych zasobów energii zaczęto nazywać mentalnością „bezwzględnego eksploatatora”. Oznaczałoby to, że u człowieka korzyść doraźna przeważa nad myśleniem przyszłościowym. Rządy państw i organizacje międzynarodowe zaczęły podejmować szereg działań aby zmienić tę mentalność.

Po okresie intensywnej ingerencji techniki w życie współczesnych pokoleń poczęto się obracać w stronę wartości społecznych a nawet wyraźnie etycznych. Sformułowano pojęcie „gospodarki energetycznej” czyli systemu działań prowadzących do racjonalnego używania zasobów energii nieodnawialnej. Racjonalnego, to znaczy zgodnego ze zdrowym rozsądkiem. Kryterium oceny tej zdroworozsądkowości jest zmniejszanie ilości energii zużywanej do uzyskania określonego efektu ekonomicznego bez uszczerbku dla zachowania poziomu cywilizacyjnego społeczeństw. Jeżeli działania takie są planowane i kierowane na szczeblu rządów państw lub kierownictw

e-w ydanie do pobrania na:

organizacji międzynarodowych przyjęto nazywać je „polityką energetyczną”.

Kryterium oceny polityki energetycznej jest efektywność energetyczna. Dążenie do takiego efektu przyjęto nazywać „polityką zrównoważonego rozwoju”.

W tej nazwie zauważamy słowa „zrównoważony rozwój”. Do pojęcia rozwój dodano zrównoważony. To jest taki, w którym zachowuje się równowagę między następującymi dziedzinami życia społeczeństw: zaspokojeniem ich potrzeb społecznych, zachowaniem bezpieczeństwa energetycznego, zachowaniem w stanie nienaruszonym stanu środowiska przyrodniczego przy zachowaniu zasady konkurencyjności gospodarki.

Poczęto zastanawiać się nad tym, jakie kryterium można by było zastosować, aby powiedzieć o czymś, że odpowiada ono rozwojowi zrównoważonemu.

Najpopularniejszym określeniem stało się przydawanie przedrostka „eko”.

www.agro.apbiznes.pl

energia – woda – środowisko Jest krótki, nośny. Można by było przyjąć, że teoretycznie jeżeli coś jest „eko”, to powinno ono odpowiadać kryterium rozwoju zrównoważonego.

Ale przedrostka „eko” poczęto również nadużywać do celów merkantylnych.

Licząc na „świadomość ekologiczną” przydawanie przedrostka „eko” może posłużyć jako zachęta do dokonania zakupu! Czyli reklama.

Proponujemy, aby miarą kwalifikowania naszych poczynań do obszaru rozwoju zrównoważonego, miast owego „eko”, przyjąć nasz stosunek do pojęcia „poszanowanie” energii. Każdy z nas wielokrotnie tak w życiu osobistym, jak –szczególnie - w życiu zawodowym, przechodzi obojętnie obok wyraźnego marnotrawienia energii, pochodzącej wszak z zasobów nieodtwarzalnych.

Nasz stosunek do takiego zachowania może być dobrą miarą naszego podporządkowywania się rozwojowi zrównoważonemu.

Co może skuteczniej oddziaływać na naszą wyobraźnię: reklamowy przedrostek „eko”, czy zwrot etyczny „poszanowanie energii”?

2/2015

19

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko

Wykorzystanie nowoczesnych technik i aparatury w badaniach biologicznych wody, ścieków i osadów ściekowych Życie biologiczne na poziomie komórkowym zmienia się z każdą chwilą, a motto Hansa Zinnsera przedstawione w książce pt. „Szczury, pchły i historia” wydanej w 1935 r. jest wciąż aktualne „Nic w świecie materii ożywionej nie jest permanentnie stałe”. Z tego względu tak istotne jest prowadzenie obserwacji świata biologicznego i szybkie reagowanie na pojawiające się zagrożenia.

dr inż.

Andrzej But arewic z Zakład Biologii Sanitarnej i Biotechnologii Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechnika Białostocka

20

W ostatnich latach wybudowano lub zmodernizowano wiele oczyszczalni ścieków i stacji uzdatniania wody. Pomimo stosowania coraz skuteczniejszych technologii nie można w pełni zabezpieczyć zarówno wody pitnej, jak i wód odbierających ścieki przed chorobotwórczymi drobnoustrojami.

W ciepłej wodzie użytkowej dostarczanej do odbiorców wykrywa się bakterie z rodzaju Legionella.

Pałeczki z gat unku Legionella pneumophila są przyczyną choroby zwanej legionelozą, która najczęściej spowodowana jest przedostaniem się do płuc tychże pałeczek na drodze inhalacyjnej. Bakterie te zagnieżdżają się w wylewkach prysznicowych, gdzie panuje duża wilgotność i z reguły podwyższona temperatura, co sprzyja ich rozwojowi.

W wodzie ujmowanej do celów pitnych znajdują się liczne bakterie, sinice czy cysty lub oocysty pierwotniaków pasożytniczych.

O ile większość z nich jest niszczona w procesie dezynfekcji to np. oocysty pierwotniaka Cryptosporidium parvum są odporne na działanie chloru. Wykrycie obecności tych

2/2015

pierwotniaków w próbkach wody, a właściwie ich oocyt, jest możliwe jeśli laboratorium wyposażone jest w mikroskop fluorescencyjny. Zastosowanie barwników fluorescencyjnych do barwienia preparatów umożliwia uzyskanie informacji o stanie fizjologicznym w jakim znajdują się komórki hodowane w różnych środowiskach, a także rozróżnienie żywych i martwych organizmów. Nie ma jednak jednego uniwersalnego barwnika fluorescencyjnego pozwalającego na oznaczenie dowolnego mikroorganizmu.

Nowo c z e s n e m i k r o s ko p y fluorescencyjne są wyposażone w system DIC (z ang. differential interference contrast) skonstruowany przez Jerzego Nomarsk iego (1919 -1997) pol sk iego fizyka, optyka, konstruktora i wykładowcę, absolwenta Politechniki Warszawskiej. Zastosowanie pryzmatu Nomarskiego w mikroskopii przez firmę Carl Zeiss umożliwiło otrzymanie obrazów quasi-przestrzennych. System ten upowszechnił się i obecnie jest oferowany przez większość firm produkujących mikroskopy.

Bada n ia biolog ic z ne osadu czynnego stanowią ważny element kontrolujący pracę oczyszczalni.

Z reguły oczyszczalnie ścieków nie posiadają zaawansowanych mikroskopów, które mogłyby przedstawić przestrzenny obraz organizmów obecnych w osadzie czynnym.

Należy podkreślić, że oprócz mikroskopu niezmiernie istotnym czynnikiem jest również oprogramowanie. Współczesne mikroskopy posiadają zaawansowane oprogramowanie, które m.in. umożliwia pomiar wielkości organizmu, określenie szczegółów obrazu, wycięcie istotnego fragmentu obrazu i jego powiększenie, obrót, wykonanie zdjęcia, nagranie filmu. Stanowi to ważny element dokumentacji prowadzonych badań, a jednocześnie pozwala na dokładne rozpoznanie badanych obiektów. W niektórych przypadkach to szczegóły decydują o określeniu przynależności gatunkowej. Dobrym przykładem ilustrującym tę tezę jest rozpoznawanie bakterii nitkowatych, które bardzo często stanowią duży problem w oczyszczaniu ścieków osadem czynnym. Trafne rozpoznanie gatunku stanowi podstawę

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

do zastosowania odpowiednich środ ków redu k ując yc h l ic zbę tych bakterii. Większe możliwości w badaniach biologicznych daje skanujący laserowy mikroskop konfokalny. Obrazy pochodzące z mikroskopu konfokalnego charakteryzują się większą rozdzielczością i kontrastem od szerokopolowej mikroskopii fluorescencyjnej i mogą być używane do żywych próbek biologicznych. Mikroskopia kon fokal na ma możliwość tworzenia przekrojów optycznych poniżej 1 μm, co z kolei pozwala na ostre zobrazowanie każdego poziomu preparatu w osi Z. Po złożeniu takich zdjęć można otrzymać trójwymiarowy obraz badanego preparatu biologicznego. Jak podaje Korczyński (2013) skanowanie pu n ktowe preparat u polepsza kontrast i rozdzielczość obrazowania w płaszczyźnie XY. Ta ostatnia może schodzić nawet poniżej 35nm, co jest niemożliwe do uzyskania w mikroskopach świetlnych – tak więc na podstawie zdolności rozdzielczej lokują się one pomiędzy mikroskopami optycznymi a elektronowymi.

Ze względu na fakt, że mikroskopy te są niezmiernie drogie należy

e-w ydanie do pobrania na:

przyjąć, że tylko wyspecjalizowane jednostki będą je posiadały. Do wykorzystania pełnych możliwości tych mikroskopów potrzebna jest zarówno przeszkolona kadra, jak też współpraca pomiędzy jednostkami naukowymi i przemysłem w celu realizowania wspólnych projektów badawczych.

Duży problem w oczyszczalniach ścieków stanowią osady ściekowe. Muszą one podlegać ścisłej kontroli szczególnie pod względem biologicznym. Spektrum organizmów patogennych występujących w osadach ściekowych jest bardzo szerokie. Z tego względu w ocenie biologicznej osadów posługujemy się oznaczaniem organizmów wskaźnikowych, do których zaliczamy bakterie z rodzaju Salmonella i wybrane inwazyjne jaja nicieni pasożytniczych (Butarewicz 2013). Mikroskop fluorescencyjny, a tym bardziej mikroskop konfokalny umożliwia precyzyjną diagnostykę inwazyjnych jaj pasożytów.

Stosując odpowiednie zestawy barwników fluorescencyjnych możemy określić żywotność jaj nicieni należących do rodzajów Ascaris, Trichuris i Toxocara wyizolowanych

www.agro.apbiznes.pl

z osadów ściekowych (Dąbrowska i in. 2013). Taka procedura skraca czas niezbędny do uzyskania końcowego wyniku o około 3 tygodnie, które w klasycznej procedurze są niezbędne do określenia żywotności jaj nicieni. Niestety laboratoria referencyjne, które rutynowo wykonują badania osadów ściekowych są ograniczone do standardowej i jednolitej diagnostyki prowadzonej zgodnie z wyt ycznymi określonymi w Rozporządzeniu M i n i st ra Środow i sk a z d n ia 13 lipca 2010r. w sprawie komun a l nyc h o s adów ś c i e kow yc h (Dz.U.2010, nr 137, poz.924).

Podobnie w przypadku określania obecności pałeczek Salmonella w osadach ściekowych, laboratoria referencyjne powinny wprowadzić do diagnostyki nowoczesne techniki molekularne.

Rozwój nowych metod analizy chemicznej umożliwia wykrycie i oznaczanie większości związków, lecz z jednej strony jest to bardzo kosztowne, wymaga specjalistycznej aparatury i stosowania skomplikowanej procedury przy ich analizie, z drugiej – nie daje odpowiedzi na dwa podstawowe pytania: jak dana próbka może działać na organizmy żywe bytujące w środowisku i jak może wpłynąć bezpośrednio i pośrednio na organizm człowieka. Metodą pozwalającą na poznanie sumarycznej toksyczności wszystkich szkodliwych substancji, w wielu przypadkach działających synergistycznie, jest bioindykacja.

Wykorzystuje ona jako wskaźnik organizm żywy tzw. bioindykator, którego reakcja może być podstawą oceny ogólnej aktywności biologicznej badanego układu. Skład ilościowy i jakościowy zawartych w ściekach zanieczyszczeń, nie obrazuje w pełni ich szkodliwości.

Utrudnia to jednoznaczną ocenę

2/2015

21

xxxxxxxxxxxxx istniejącego stanu zagrożenia przy wprowadzeniu ścieków do środowiska. Z tego względu obiektywną ocenę stopnia zagrożenia, wynikającą z odprowadzania ścieków do wód powierzchniowych, dają badania toksykologiczne, w tym metody bioindykacyjne. Obecnie na świecie stosuje się kilkadziesiąt metod bioindykacyjnych, niektóre tylko do celów poznawczych (naukowych), inne rutynowo do kontroli toksyczności nowowprowadzonych zw iązków c hem ic znyc h, bądź ścieków i wód powierzchniowych (Nałęcz – Jawecki 2003). W Polsce już w latach 70-tych ubiegłego stulecia opracowano normy dotyczące bioindykacji. Wykorzystano w nich te same grupy organizmów, które są stosowane w innych krajach: glony, skorupiaki i ryby (Nałęcz – Jawecki 2003). Obecnie powszechnie uznane i stosowane na całym świecie są testy wykorzystujące zestaw Microtox oraz jako bioindykatory bakterie luminescencyjne Vibrio fischeri.

Prosta konstrukcja testu pozwala na badanie różnego rodzaju próbek środowiskowych, w tym ścieków.

System Microtox powstał w 1979 roku w USA i działa w oparciu o standardowe metody określone przez American Society for Testing and Materials (ASTM). Zestaw ten

umożliwiał pierwotnie prowadzenie biotestów służących do oceny toksyczności ostrej. Obecnie jest on używany do wykonywania biotestów typu ostrego (acute tests) i chronicznego (chronic tests), a ta k że testów mutagen nośc i.

Dodatkowo w ostat nich latach opracowano test fazy stałej, a więc można badać toksyczność próbek osadów ściekowych czy gleby.

W testach ostrych i chronicznych jako odczynnik pomiarowy używane są liofilizowane bakterie luminescencyjne Vibrio fischeri, które mogą być użyte po zawieszeniu ich w wodzie dejonizowanej.

Bakterie umieszczone w płynie do rozcieńczeń (2% NaCl) świecą ze stałą intensyw nością przez okres 3 godzin. Pogorszenie stanu żywotności i metabolizmu bakterii wpływa na zmniejszenie bioluminescencji. Substancje toksyczne powodują niekorzystne zmiany w stanie komórki, czego skutkiem jest zmniejszenie intensywności światła emitowanego przez bakterie.

Wpływ określonego stężenia toksyny na metabolizm komórki można zarejestrować fotometrycznie.

Test jest szybki w użyciu, czuły, powtarzalny i ekologicznie istotny (Fulladosa i in 2005; Traczewska 2011). Zaletą zestawu jest stała

W ostatnich latach polskie uczelnie znacząco zwiększyły swój potencjał badawczy. Związane jest to głównie ze środkami pozyskanymi z Unii Europejskiej, które umożliwiły rozwój uczelni poprzez budowę nowych, w pełni wyposażonych obiektów. W dziedzinie nauk biologicznych postęp ten jest znaczący i niezmiernie istotny. Otworzyły się możliwości nowych kierunków badań, które do niedawna były niedostępne ze względu na brak nowoczesnej aparatury badawczej. Dzięki zaawansowanym mikroskopom jesteśmy w stanie zobaczyć więcej, zarejestrować obraz, dostrzec i porównać pewne elementy na poziomie komórkowym czy np. dotrzeć do stref, które do niedawna były niemożliwe do obserwacji.

22

2/2015

gotowość do wykonania analiz, a także otrzymywanie wyników już po upływie godziny od dostarczenia próbki do laboratorium.

Pozwoliło to na bardzo szybkie upowszechnienie testu na całym świecie. W chwili obecnej jest on prawdopodobnie najczęściej stosowanym testem bioindykacyjnym, a jednocześnie najlepiej poznanym.

Wrażliwość testu przy badaniu różnych związków chemicznych jest zbliżona do wrażliwości testów wykorzystujących organizmy wyższe np. skorupiaki czy ryby (http:// tigret.eu). Wiele przemawia za powszechnym wykorzystaniem takich testów do badania odpływu z oczyszczalni komunalnych i przede wszystkim z oczyszczalni przemysłowych.

Literatura 1. Butarewicz A. Organizmy patogenne w osadach ściekowych-ich wykrywanie i unieszkodliwianie. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2013.

2. Dąbrowska J., Zdybel J., Karamon J.,Kochanowski M., Stojecki K., Cencek T.,Kłapeć T.: Assessment of viability of the nematode eggs (Ascarris, Toxocara, Trichuris ) in sewage sludge with the use of LIVE/DEAD Viability Kit. Ann. Agric. Environ.

Med. 2014, 21 (1), 35-41.

3. Fulladosa E., Murat J.C., Martinez M., Villaescusa I.: Patterns of metals and arsenic poisoning in Vibrio fischeri bacteria.

Chemosphere 60, 43-48, 2005.

4. Korczyński J.: Nowy wymiar mikroskopiiskanujący laserowy mikroskop konfokalny.

Kosmos 2013, T 62, Nr 2, 149-160.

5. Nałęcz-Jawecki G..: badanie toksyczności środowiska wodnego metodą bioindykacji.

Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Warszawie, 2003, 2, 1-12.

6. TraczewskaT. M.: Biologiczne metody oceny skażenia środowiska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 2011.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

energia – woda – środowisko

Kontenerowa stacja uzdatniania wody gwarancją jakości i wydajności Niezawodność, bezpieczeństwo i gwarancja to kluczowe pojęcia w branży uzdatniania wody. Zarówno konsumenci jak i osoby odpowiedzialne za jej dostarczanie wymagają pewności i bezpieczeństwa wynikającego z otrzymywania czystej wody. Uzdatnianie wody o gwarantowanej jakości i wydajności jest kluczowym wyzwaniem dla firmy EUROWATER, która właśnie dostarczyła kompletną stację uzdatniania wody dla nowej elektrowni w Polsce.

Bezpieczeństwo i wysoka niezawodność w uzdatnianiu wody Proces uzdatniania wody składa się z reguły z kilku etapów, takich jak filtracja, zmiękczanie i demineralizacja, które sterowane są z poziomu centralnego sterownika a poszczególne urządzenia ustawia się i łączy ze sobą na miejscu.

Jeżeli klient bądź wykonawca nie są w 100% pewni, że uda się dotrzymać założonych terminów montażu bądź zmieścić w ustalonym limicie finansowym, korzystna wydaje się możliwość zamówienia stacji uzdatniania wody, która od razu będzie gotowa do pracy na miejscu (stacja kontenerowa bądź montowana na ramie konstrukcyjnej).

Taka konstrukcja wyposażona jest fabrycznie we wszystkie połączenia rurowe i przewody elektryczne a także pomyślnie przeszła próby szczelności oraz testy elektryczne. Dzięki temu czas montażu ograniczony zostaje do minimum a ryzyko wad konstrukcyjnych zostaje zminimalizowane.

Ten rodzaj pewności i bezpieczeńst wa procesu uzdat niania wody jest dokładnie tym, czego

e-w ydanie do pobrania na:

oczekiwał od nas klient, budując elektrownie w Europie a ostatnio także w Polsce.

Kontenerowe stacje dla elektrowni Dla tego samego klienta firma Eurowater zbudowała wiele kontenerowych stacji uzdatniania wody o przepływie sięgającym do 40 m³/h.

Wystandaryzowana lista produktów pozwala oferować właściwe dla danych potrzeb rozwiązania, posługując się istniejącym cennikiem. Urządzenie,które ostatnio opuściło fabrykę w Danii, mieściło się w dwóch kontenerach 40’’.

www.agro.apbiznes.pl

Oba te kontenery wyposażone są w niemal identyczne urządzenia, co pozwala na ich połączenie w równolegle pracujący układ.

Do wody surowej dodawany jest chlor z zasobów elektrowni i gromadzona jest ona w zbiornikach reakcyjnych, z których zachlorowana woda tłoczona jest układem pompowym do kontenerów. Tam dostaje się na układ równolegle pracujących filtrów, gdzie zostaje napowietrzona i przefiltrowana.

Podczas tego procesu z wody usuwane zostają żelazo, mangan oraz zawiesina. Wolny chlor natomiast zatrzymany zostaje na filtrach

2/2015

Jacek Gr zech Eurowater

23

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko i uznane technologie oraz wykorzystywane komponenty.

Ic h w yb ór j e st de c ydując y i dlatego Eurowater standardowo korzysta ze sprawdzonych producentów, takich jak Siemens, Georg Fischer i Grundfos podczas całego procesu produkcji swoich urządzeń. Jest to dobry przykład na rosnące zapotrzebowanie na kompletne stacje uzdatniania wody, wyłaniające się z potrzeb klientów na zakup produktów bezpiecznych i niezawodnych poprzez zlecanie instalacji tych urządzeń wykwalifikowanym specjalistom. z węglem aktywnym. Następnie, w urządzeniach zmiękczających w skutek wymiany jonowej, twardość całkowita zostaje usunięta a zmiękczona woda podawana jest na jednostkę demineralizacyjną na bazie odwróconej osmozy.

Podczas tego procesu następuje usunięcie z wody 98-99% r o z p u s z c z o nyc h w n i e j s ol i .

W procesie demineralizacji, pompa odśrodkowa podaje wodę poprzez półprzepuszczalną membranę pod wysokim ciśnieniem.

W sumie, obydwa kontenery mogą dostarczyć w ciągu godziny do 40 m³ wody zdemineralizowanej, która magazynowana jest w zewnętrznym zbiorniku wody czystej i używana jako woda chłodnicza bądź woda kotłowa. Dla celów kotłowych wymaga się jednak dalszej obróbki wody zdemineralizowanej.

Elektrownia potrzebuje wody zdemineralizowanej o odpowiedniej jakości dla wysokociśnieniowych turbin parowych. Dlatego jeden z kontenerów wyposażony został w dwupasowe urządzenie odwróconej osmozy, zdolne wyprodukować 6 m³/h zdemineralizowanej wody o bardzo niskiej przewodności elektrycznej. Przed

24

2/2015

poda n iem wody na jednostkę odwróconej osmozy należy dodać do niej ług sodowy w celu podniesienia pH do poziomu 8.5. aby usunąć kwas węglowy. Obydwa kontenery posiadają urządzenia służące do chemicznego czyszc z e n ia me mbra n o dw r ó cone j osmozy. Ponadto, znajdują się w nich panele kontrolne ze sterownikami PLC i panelami dotykowymi. Kontenery te stanowią miejsce pracy dla obsługi stacji, zapewniając im dogodny dostęp do urządzeń i komfort pracy poprzez zastosowanie agregatów klimatyzacyjnych.

Izolacja termiczna zapewnia ochronę stacji przed mrozem oraz pozwala spełniać im rolę pełnoprawnych obiektów budowlanych, eliminując zbędne koszty inwestycyjne.

Uznane i sprawdzone komponenty Eurowater posiada reputację producenta niezawodnych stacji uzdatniania wody o dużej trwałości i zminimalizowanych nakładach na obsługę. Podstawą jest gruntowna wiedza (zarówno teoretyczna jak i praktyczna) o sposobach uzdatniania wody jak również sprawdzone

Kontenerowe stacje na wynajem Eurowater posiada również szereg 20’’ kontenerowych stacji uzdatniania wody, przeznaczonych pod wynajem. Mogą one wyprodukować do 20 m³/h zdemineralizowanej wody i wypożyczane są w przypadkach nadzwyczajnych sytuacji, okresowych szczytów w zapotrzebowaniu na wodę a także na czas napraw bądź modernizacji ist niejących stac ji uzdat niania wody lub napełniania wodą układów centralnego ogrzewania.

Uzdatnianie wody od 1936 Eurowater została założona w 1936 roku. W tym roku firma obchodzi swoje 75-lecie istnienia na rynku światowym.

Od tego czasu wszystkie nasze starania są podporządkowane rozwojowi, produkcji i zaspokajaniu potrzeb rynkowych, związanych z u zdat n ia n iem wody. Na sz e doświadczenie obejmuje przygotowywanie wody dla niezliczonej ilości wodociągów, przedsiębiorstw ciepłowniczych i energetycznych oraz zakładów przemysłowych.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Pompy w systemach wody uzdatnionej i surowej. Systemy ciśnieniowego odprowadzenia ścieków Hydro-Vacuum S.A. jest liderem produkcji pomp w regionie Europy środkowo-wschodniej. Dzisiejsze oblicze fabryki to rezultat innowacyjności obecnej w procesach konstrukcji i modernizacji wyrobów, jak i procesach rozbudowy oraz organizacji fabryki, wspartej 150 letnim doświadczeniem w zakresie produkcji wyrobów branży elektromaszynowej. Produkty Hydro-Vacuum S.A. trafiają na prawie 50 rynków całego świata.

Ciągły rozwój nowoczesnych produktów zaspokajających kompleksowe potrzeby klientów jest podstawą wszelkich naszych działań. Każdego roku projektujemy i wdrażamy do produkcji energooszczędne, przyjazne w eksploatacji, nowe konstrukcje pomp i systemów pompowych. Intensywne działania w tym zakresie są możliwe dzięki własnemu, potężnemu Działowi Badawczo-Rozwojowemu, zatrudniającemu wysoko wykwalifikowaną kadrę oraz wyposażonemu w specjalistyczne narzędzia służące projektowaniu i testowaniu koncepcji nowych rozwiązań konstrukcyjnych. Dodatkowym

e-w ydanie do pobrania na:

Pr zemy sław Wr óblew sk i, Bogdan Pniew sk i

Hydro-Vacuum

wsparciem dla prac badawczo-rozwojowych jest współ praca z licznymi ośrodkami naukowymi.

Wszelkie testy nowych rozwiązań konstrukcyjnych i modernizacyjnych naszych wyrobów odbywają się na – będącej elementem naszego wyposażenia – jednej z największych i najnowocześniejszych w Europie stacji prób.

Produkc ja w naszej fabryce odbywa się w oparciu o zintegrowany system zarządzania jakością, środowiskiem oraz BHP (ISO 9001, ISO 14001, PN-N-18001).

Dostarczamy naszym klientom optymalne, indywidualne dostosowane do ich potrzeb rozwiązania w zakresie przetłaczania różnych mediów. Rozwiązania te są oparte

www.agro.apbiznes.pl

o produkowane w naszej fabryce pompy i systemy pompowe. Skupienie pod dachem jednej fabryki procesów odlewniczych – posiadamy własną uniwersalną, nowoczesną odlewnię – obróbczych, obróbki blach, procesów montażowych pozwala na stosowanie w naszych wyrobach zarówno indywidualnie dobranych materiałów jak i optymalnych konstrukcji. Prowadzimy dla naszych klientów doradztwo wynikające z wieloletniego doświadczenia oraz znakomitej kadry, a z drugiej strony wsłuchujemy się w oczekiwania i wskazówki płynące ze strony klientów, wynikające z praktyki w zakresie eksploatacji pomp i systemów pompowych.

2/2015

25

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko Typy aplikacji kogeneracyjnych w wybranych zakładach przemysłu spożywczego Rynek biogazu w Polsce bardzo się zmienił, ponieważ zmieniła się perspektywa: • Nastąpił koniec projektów opierających się w 100% o kiszonkę z kukurydzy.

• Strategiczne znaczenie ma zagospodarowanie ciepła i uzyskanie tzw. „wysokosprawnej kogeneracji” • Walka o cenę „lekko” ustępuje miejsca walce o jakość i partnera z wiedzą, doświadczeniem i zapleczem serwisowym.

Łukasz Wilczyński KWE

Jako typowy inżynier energetyk postaram się przybliżyć dwa ostatnie punkty.

Spójrzmy na wysokosprawną kogenerację z praktycznego punktu widzenia, zatem co zrobić, by mieć szansę na jej osiągnięcie?

Zalecam kontakt z profesjonalnymi firmami takimi, jak nasza, czyli konsultację z osobami, które rzetelnie potrafią doradzić, oszacować realne możliwości i rentowność, a gdy trzeba, to nawet odradzić nierentowne rozwiązanie.

Trzeba każde rozwiązanie dostosować do konkretnego klienta i jego potrzeb. W tym się specjalizujemy i to robimy z dużym sukcesem, nieprzerwanie od ponad 15 lat na rynku polskim. Najbardziej zależy nam na prawdziwie zadowolonym kliencie, bo to najlepsza dla nas ocena i referencja.

Jakie są możliwości wykorzystania ciepła.

• Ciepła/przegrzana woda - cele grzewcze

26

2/2015

• Para wodna - gorzelnie, przetwórnie i inne zakłady produkcyjne • Suszarnie • Różne hodowle • Szklarnie Do każdego tematu należy podchodzić indywidualnie i analizować pod daną inwestycję, a na stopień skomplikowania wpływają: • Zróżnicowane zapotrzebowanie samej instalacji biogazowej –– zróżnicowanie wynikające z warunków klimatycznych –– zróżnicowanie ze względu na różne rodzaje substratów • Zróżn icowa n ie para met rów ciepła dostępnego w układach kogeneracyjnych – w silniku kogeneracyjnym w uproszczeniu posiadamy dwa główne źródła ciepła: –– Blok silnika stanowiący około 60% dostępnego ciepła (składają się na niego obieg ciepłej wody z płaszcza silnika, intercoolera 1 stopnia i oleju).

W tym obiegu temperatura maksymalna wody wychodzącej może wynosić około 93oC –– Układ wyprowadzenia spalin - spaliny na wyjściu z bloku silnika posiadają temperaturę około 450oC.

Partner z wiedzą.

Kiedyś dla inwestorów jedynym kryterium była cena za instalację.

Obecnie widać zmianę świadomości osób inwestujących w biogazownie, bowiem oprócz dobrej ceny, poszukuje się : doskonałej jakości i bezpieczeństwa wykonania i serwisowania. Te walory zapewnić może jedynie bardzo doświadczony,

uczciwy i odpowiedzialny partner technologiczny, który posiada rzetelną wiedzę, nabytą w ciągu wielu lat doświadczeń oraz doskonałą strukturę serwisową opartą o fachową wiedzę i dostępność oryginalnych części zamiennych, co zapewni długą żywotność instalacji i prawidłową, profesjonalną obsługę serwisową, szybką i sprawną diagnozę ewentualnych usterek. Każdy, kto zajmuje się biogazownią ma świadomość, że 24 h godzinny przestój instalacji 1 MW, to strata przychodu ok. 12 000 złotych.

Nikogo nie stać zatem by serwisant rozpoczął diagnozowanie usterki po 3 dniach od jej wystąpienia.

Nasza firma chce być najlepsza i wychodzi naprzeciw wymaganiom klientów. Zainwestowaliśmy w dodatkowe magazyny, narzędzia i skomplikowane urządzenia oraz oryginale części zamienne, by nasi klienci czuli się bezpiecznie i pewnie współpracując z nami.

Dzięki temu, jak również ogromnemu zaangażowaniu naszych kolegów z s er w i su, którz y p e ł n ią rolę wyspecjalizowanych techników i inżynierów serwisu od wielu lat, z dumą możemy powiedzieć, że nasze jednostki osiągają najwyższe dyspozycyjności na rynku, co potwierdzają nasi zadowoleni Klienci.

Podsumowując, jeśli są Państwo zainteresowani budową biogazowni, serdecznie zapraszamy do kontaktu z nami, postaramy się odpowiedzieć nawet na najtrudniejsze Państwa py t a n ia i pomożemy u rea l n ić pod względem technologicznym wszystkie dobre pomysły na budowę biogazowni rolniczej, bowiem rynek biogazowy w Polsce to przyszłość!

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Oszczędności energetyczne w oczyszczalni ścieków mleczarskich w Mrągowie po wprowadzeniu automatyzacji napowietrzania Oczyszczalnia ścieków Zakładu Produkcji Mleczarskiej w Mrągowie funkcjonuje od 1986 roku. Od tego czasu oczyszczalnia ulegała przemianom polegającym na wymianie wyeksploatowanych urządzeń, została doposażona w prasę do odwadniania osadu.

Technologia oczyszczania ścieków oparta jest o biologiczny system oczyszczania, tj. przy pomocy napowietrzanego osadu czynnego.

Lokalizacja – zdjęcie satelitarne (źródło: google.pl/maps)

Uproszczony schemat oczyszczalni

Ścieki z zakładu spływają do oczyszczalni ścieków grawitacyjnie kolektorem długości ok. 1,5 km Po mechanicznym oczyszczeniu w kracie koszowej i piaskowniku wpływają do komory osadu czynnego. W tym zbiorniku ścieki zostają wymieszane z biologicznie aktywnym osadem czynnym. Tu zachodzą wszystkie procesu rozkładu zanieczyszczeń organicznych. Część zanieczyszczeń zużywana jest do budowy masy biologicznej osadu a część rozkładana głównie do CO 2 i H 2O. Tu następuje amonifikacja białka, nitryfikacja azotu amonowego do azotanów i azotynów oraz denitryfikacja do azotu gazowego.

W tym samym zbiorniku zachodzi defosfatacja.

Zbiornik ma znaczną pojemność – 14000 m3, co przy przeciętnym przepływie 2500 m 3/dobę daje czas zatrzymania ścieków przez okres 5,5 doby.

Jest to wystarczający czas do kontaktu ścieków

e-w ydanie do pobrania na:

Bogdan Czerwiak Kierownik oczyszczalni ścieków SM Mlekpol zakład w Mrągowie

www.agro.apbiznes.pl

i osadu. Napowietrzone i wymieszane ścieki z osadem odpływają do osadnika I0. Tutaj zachodzi rozdział osadu od oczyszczonych ścieków. Zsedymentowany osad kierowany jest do zbiornika regeneracji osadu a sklarowane ścieki odpływają do osadnika II0. Do odpływu z osadnika I0 dodawany jest siarczan żelaza (PIX) w celu chemicznego usunięcia fosforu. Powstający osad wodorotlenku żelazowego wpływa do osadnika II0 skąd po sedymentacji kierowany jest do zbiornika regeneracji. Jeżeli ścieki odpływające z osadnika I0 nie zawierają nadmiernej ilości fosforu, to PIX nie jest dodawany. Wówczas osadnik II0 pełni funkcję doczyszczania ścieków; tu sedymentują ewentualne drobne cząstki lub kłaczki osadu, które ostatecznie usuwane są do zbiornika regeneracji osadu. Oczyszczone i sklarowane ścieki odpływają do odbiornika, jakim jest jezioro.

2/2015

27

xxxxxxxxxxxxx

Komora osadu czynnego

Aerator pływający

Szczotka

Osadnik I0

28

2/2015

Osadnik II0

W zbiorniku regeneracji osad jest napowietrzany.

Stąd jest recyrkulowany do komory osadu czynnego lub usuwany z układu, jako osad nadmierny. Trafia więc do prasy filtracyjnej, skąd po odwodnieniu wykorzystywany jest rolniczo.

Osad czynny napowietrzany jest aeratorami pływającymi i szczotkami napowietrzającymi, które pełnią też funkcję mieszadeł. Warunki, w jakich zachodzą procesy rozkładu są zróżnicowane pod względem obecności tlenu. O ile amonifikacja białek zachodzi w warunkach tlenowych jak i beztlenowych to nitryfikacja amoniaku wymaga warunków wyraźnie tlenowych, denitryfikacja azotanów i azotynów – wyłącznie beztlenowych.

Z kolei defosfatacja wymaga warunków przemiennych: raz tlenowych – raz beztlenowych. Przykładem są bezwzględne tlenowce - gram ujemne Acinetobacter.

Potrafią pobierać materię organiczną w warunkach beztlenowych wykorzystując energię łańcucha polifosforanowego ATP. Dzięki temu zgromadzony w komórkach fosfor uwalniany jest w postaci ortofosforanów, a ATP przekształca się w ADP. W strefie tlenowej zachodzi wzmożona aktywność tych mikroorganizmów. Następuje gwałtowna synteza nowych komórek bakteryjnych

Zbiornik osadu regenerowanego

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

energia – woda – środowisko

Zbiornik buforowy

z jednoczesnym poborem rozpuszczonego fosforu ze ścieków. Fosfor włączany jest do łańcucha ADP tworząc ponownie ATP i związany w tej formie fosfor może być usunięty z układu oczyszczania.

Zatem w jednym zbiorniku należy stworzyć zróżnicowane warunki dla umożliwienia obecności i aktywności różnych, często wyspecjalizowanych bakterii.

Zbiornik został podzielony wirtualnie na dwie strefy: natlenioną i niedotlenioną. W tym celu zgrupowano lub rozsunięto urządzenia napowietrzające w taki sposób by w strefie natlenionej utrzymać stężenie tlenu na poziomie 1 – 2 mg, a w strefie niedotlenionej 0 – 0,5 mg O2/l.

Aby mikroorganizmy przebywały na przemian w strefie natlenionej i niedotlenionej zawartość komory jest mieszana przy pomocy wysokowydajnych szczotek.

Nie tylko napowietrzają, ale też wywołują ruch obwodowy w całej komorze.

Do 2011 roku pomiar stężenia tlenu odbywał się przy pomocy przenośnego tlenomierza (HQ 30d firmy HACH LANGE) co dwie godziny w czterech wyznaczonych punktach: dwa w strefie natlenionej i 2 – w strefie niedotlenionej. Jednak taki pomiar nie sprawdzał się.

Obejście zbiornika (90 x 50 m) i wykonanie pomiaru zajmowało ok. 15 – 20 minut. Więc włączenie lub wyłączenie przez obsługę urządzeń napowietrzających mogło być już spóźnione lub niepotrzebne. W tym czasie stężenie tlenu w badanych miejscach mogło się zmienić.

Na początku 2012 roku zamontowano w dotychczasowych punktach pomiarowych sondy tlenowe i przetworniki sygnału. Cały układ pomiarowy dostarczyła firma Endress+Hauser. Montaż wykonali pracownicy Działu Automatyki i Działu Elektrycznego.

Szkic pierwotnego rozmieszczenia urządzeń napowietrzających

Szkic zróżnicowania stref

Przenośny miernik tlenu

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

2/2015

29

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko

Sonda tlenowa

S o ndo m t le now y m pr z y p i s a no ko n k r e t n e urządzenia napowietrzające. Przetworniki zostały tak skonfigurowane by sterowały pracą urządzeń w ściśle określonych zakresach stężenia tlenu.

W strefie natlenionej sonda nr 2 steruje aeratorem nr 10, w punkcie nr 3 inna sonda steruje grupą aeratorów (7, 8, 9), które kolejno uruchamiają się lub wyłączają przy konkretnych, zadanych stężeniach tlenu.

W strefie niedotlenionej w punkcie 1 sonda steruje pracą aeratorów 12 i 11, a w punkcie 4 – inna sonda informuje o warunkach niedotlenienia.

Przetwornik sygnału

Obserwacja aktualnej pracy urządzeń na monitorze

Montaż sond i przetworników

30

2/2015

Dokumentowanie pracy urządzeń w postaci wykresu

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Analiza porównawcza – wykres

Praca sond i urządzeń jest obserwowana na monitorze komputera. Również z poziomu komputera można zmieniać i korygować parametry pracy poszczególnych przetworników. Twórcą oprogramowania był również pracownik Działu Automatyki.

Dla oceny korzyści z wprowadzenia automatyzacji napowietrzania dokonano porównania zużycia energii elektrycznej przed zainstalowaniem sond i po ich instalacji. Aby uniknąć przypadkowości, do porównania przyjęto wartości średnie z trzyletniego okresu eksploatacji instalacji (2012 – 2014) z analogicznym, 3-letnim okresem przed instalacją (2009 – 2011).

Ilość ścieków (średnio m3/rok) w latach 2009 – 2011 wynosiła 730 000 m3 w latach 2012 – 2014 880000 m3 – wzrost o 20%. Stężenie zanieczyszczeń w ściekach surowych wyrażone wskaźnikiem BZT5 wynosiło odpowiednio: 1520 i 1260 mgO2/l. Przy uwzględnieniu ilości ścieków ładunek dopływający do oczyszczalni był prawie jednakowy w obu rozpatrywanych okresach.

Ale w odpływie wartość BZT5 była znacznie mniejsza, bo o 35% na korzyść okresu pracy z sondami. Wskazuje to jednoznacznie, że mimo większej ilości ścieków efekt oczyszczania był lepszy, stopień redukcji zanieczyszczeń - wyższy.

Z przytoczonych danych można wyliczyć bardzo dobry do porównań współczynnik określający ilość energii elektrycznej zużytej do usunięcia 1 kg BZT5. Dla okresu 2009 – 2011 współczynnik wynosił 2,9 kWh/1kg BZT5 usuniętego natomiast w latach 2011 – 2014 2,6 kWh/1kg BZT5 usuniętego. Zysk 0,3 kWh na każdym usuniętym kilogramie BZT5 zapewnił zwrot inwestycji w ciągu jednego roku.

Oszczędność energii elektrycznej oraz uzyskanie wyższej redukcji zanieczyszczeń to nie są jedyne korzyści. Do nich należy również zaliczyć oszczędność zużycia środka do chemicznego usuwania fosforu, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia kosztów wywozu powstałego osadu.

Efekt pracy oczyszczalni

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

2/2015

31

xxxxxxxxxxxxx

Rozwiązania obniżające koszty zakładowe

Problemy i wyzwania w przemyśle mleczarskim Dezynfekcja ozonem (Bez środków chemicznych)

Jan Dubasiewic z Nijhuis Water

Na przestrzeni lat, w przemyśle mleczarskim obserwuje się ciągły wzrost intensywności działań polegających na ograniczaniu zużycia wody, energii elektrycznej oraz odzysku cennych surowców ze ścieków i odpadów. W branży mleczarskiej woda wykorzystywana jest głównie do czyszczenia linii produkcyjnych, jako woda chłodząca i procesowa.

Nijhuis wychodząc naprzeciw wyzwaniom związanym z ochroną zdrowia i środowiska opracował alternatywne rozwiązania procesów dezynfekcji, technologie jednoczesnej utylizacji połączonych strumieni ścieków i odpadów. Rozwiązania Nijhuis dają Zakładom z branży spożywczej możliwość wytworzenia energii, ciepła, nawozu i recykling wody, tworząc wartość dodaną ze ścieków/odpadów.

Woda procesowa w mleczarni Pow s z e c h n i e z n a ny j e s t fakt, że do utrzymania higieny w mleczarni niezbędne jest regularne czyszczenie i dezynfekcja linii technologicznych, rurociągów i zbiorników, zgodnie z obowiązującymi przepisami sanitarnymi.

Wiele firm stosuje konwencjonalny sposób czyszczenia za pomocą środków chemicznych i dezynfektantów, które, aby mogły zostać

32

2/2015

odprowadza ne do ka nalizac ji rozcieńczane są dużą ilością wody.

Linie pasteryzacji, sterylizacji czy instalacje wyparne muszą być stale kontrolowane bakteriologicznie. Obecność ciepłej wody i nawet niewielkich zanieczyszczeń pochodzących z produktów tworzą idealne warunki do rozwoju bakterii. Strumienie wody zawracanej podatne są na zanieczyszczenia oraz rozwój bakterii w wyniku cyrkulacji gorącej wody poddawanej działaniu powietrza w celu jej chłodzenia. Aby usunąć powyższe niepożądane skutki uboczne pojawiające się w konwencjonalnym procesie czyszczenia można zastosować technologię dezynfekcji ozonem, bez szkodliwych związków chemicznych. Pozwala ona zmniejszyć negatywny wpływ na środowisko, zredukować koszt wody oraz osiągnąć w tym samym czasie liczne zrównoważone i ekonomiczne cele.

W ostatnim czasie Nijhuis z powodzeniem opracowal i dostarczył ponizszy inteligentny system przeznaczony dla wiodących zakładów przetwórstwa mleczarskiego: • Stacja mycia CIP, ponowne wykorzystanie kondensatu.

• Pa ster yzac ja / dez y n fekc ja strumieni zawracanych z autoklawów.

• Dezynfekcja wody lodowej.

MYCIE W SYSTEMIE CIP Z PONOWNYM WYKORZYSTANIEM KONDENSATU Zakład Mleczarski Vreugdenhil w Gor i nc hem w Hola ndii jest wiodącym producentem mleka w proszku i innych produktów pochodzenia mlecznego. Mleko w proszku to nie tylko surowiec do wytwarzanie płynnego mleka i innych artykułów mleczarskich do bezpośredniego spożycia, jest również szeroko stosowane, jako dodatek do żywności czy środków farmaceutycznych. Mleko w proszku uzyskuje się między innymi w procesie liofilizacji. Woda zawarta w mleku jest zamrażana a powstałe z niej kryształki lodu odparowywane. Para wodna „kondensat” jest zwykle traktowana, jako ściek.

W związku generowane są dodatkowe koszty związane z jej utylizacją i konicznością poboru świeżej wody procesowej. W przypadku, gdy kondensat zostanie poddany procesowi dezynfekcji, może zostać ponownie wykorzystany w stacji mycia CIP. W rezultacie otrzymuje się proekologiczne, trwałe rozwiązanie pozwalające oszczędzić duże ilości wody a tym samym zmniejszyć koszty operacyjne.

Wyzwanie Konden sat po procesie dezynfekcji może zostać ponownie

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

energia – woda – środowisko • Zrównoważona, przyjazna dla środowiska technologia (powietrze i energia elektryczna są wykorzystywane jako surowce).

• Zakres pracy jest niezależny od wartości pH. • Najbardziej energooszczędny system dezynfekc ji ozonem dostępny na rynku.

• Koszty operacyjne są 5 razy niższe w porównaniu do środków chemicznych (typowy ROI-1,5 roku).

Zakres dostawy

wykorzystany w stacji mycia CIP. Ścieki z przemysłu mleczarskiego charakteryzują się wysokimi wartościami pH, dlatego powszechnie stosowane w dezynfekcji środki chemiczne np. podchloryn nie mają tu zastosowania. Alternatywą może być dwutlenek chloru, jednak generuje on wysokie koszty związane z jego znacznym zużyciem oraz samą instalacją przygotowania tego środka dezynfekcyjnego. Poza tym, obsługa wiąże się z pracą ze środkami chemicznymi, co wymaga przestrzegania wszelkich procedur bezpieczeństwa jak również bezpieczeństwa żywności.

Mając na względzie powyższe zakład Vreugdenhil modernizując technologię dezynfekcji wybrał wolne od reagentów chemicznych rozwiązanie Nijhuis.

e-w ydanie do pobrania na:

Inteligentne rozwiązanie: Dezynfekcja ozonem.

Ozon (O 3) dezynfekuje wodę i zapobiega rozwojowi bakterii jak np. Escherichia coli bez dodatku środków chemicznych.

Korzyści płynące z zastosowania rozwiązania Nijhuis zamiast dezynfekcji środkami chemicznymi: • Gwaranc ja czystej bakteriologicznie wody po procesie dezynfekcji.

• Nie ma zagrożenia, że w wodzie dla stacji mycia CIP będą pozostałości środków chemicznych (ozon przekształca się w nieszkodliwy tlen).

• Brak konieczności prac y ze środkami chemicznymi, przestrzegania procedur związanych z bezpieczeństwem pracy z chemikaliami

www.agro.apbiznes.pl

Dwa generatory ozonu NOS 600 XL wytwarzają ozon o wysokim stężeniu (do 20% mas.). Kondensat jest zbierany w dwóch różnych zbiornikach. Podawana ze strumienia bocznego woda zasilająca system zostaje zmieszana z gazowym ozonem. Na tym etapie rozpuszczony w strumieniu wody ozon przekazywany będzie za pomocą pomp do układu wtryskowego zlokalizowanego pod zbiornikami.

Specjalnie zaprojektowane dysze Venturiego pobierają wodę bezpośrednio ze zbiornika i mieszają z wodą nasyconą gazowym ozonem. W tym stadium wytworzone mikropęcherzyki gazowego ozonu gwałtownie reagują i utleniają jakąkolwiek materię organiczną w t ym bakterie znajdujące się w wodzie. W zbiorniku wzrośnie ilość wymieszanych pęcherzyków ozonu, który przekształci się w tlenu, jeżeli nie ulegnie reakcji z materią organiczną. Aby uniknąć przedawkowania ozonu oraz oszczędzić energię parametry tj. potencjał REDOX oraz stężenie ozonu w oczyszczonej wodzie poddawane są ścisłej kontroli.

Pomiar wartość potencjału REDOX w zbiorniku wskazuje, kiedy zostanie osiągnięty wymagany poziom dezynfekcji. Ilość ozonu

2/2015

33

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko

mierzona jest w strumieniu wody opuszczającej układ, zanim zostanie ona przekierowana do zbiornika zasilającego stację mycia CIP.

PASTERYZACJA/ STERYLIZACJA, DEZYNFEKCJA STRUMIENIA ZAWRACANEGO Wyzwanie W międzynarodowej mleczarni zlokalizowanej na terenie Holandii płynne produkty mleczne są puszkowane a następnie poddawane procesowi pasteryzacji. Rozpryski produktów w pasteryzatorze trafiają do wody a następnie do obwodu chłodzącego wież chłodniczych.

Stwarza to idealne warunki do rozwoju bakterii, o ile nie zostaną zastosowane odpowiednie środki zapobiegawcze. Tradycy jnie w tym celu wykorzystywane podchloryny lub dwutlenek chloru są niebezpieczne w użyciu, kosztowne, a przede wszystkim mogą spowodować skażenie żywności.

W odróżnieniu od tych środków chemicznych, ozon nie powoduje

34

2/2015

korozji stali nierdzewnej wykorzystywanej w przemyśle mleczarskim.

Inteligentne rozwiązanie: dezynfekcja ozonem Ozon (O3) dezynfekuje wodę i zapobiega rozwojowi bakterii takich jak Escherichia coli czy Legionella.

Ciągły proces dezynfekcji jest zagwarantowany bez wykorzystania jakichkolwiek niebezpiecznych środków chemicznych i biocydów.

Ozon jest jednym z najsilniejszych dostępnych dezynfektantów, jednocześnie rozpada się samoczynnie do postaci czystego, nieszkodliwego tlenu (O2) nie pozostawiając żadnych korozyjnych lub toksycznych pozostałości.

Zakres dostawy Instalacja składa się z generatora ozonu NOS Q150, generatora tlenu i dwóch filtrów piaskowych.

Inteligentne zarządzanie wodą Nijhuis Ozone Solutions oferuje unikalną usługę „monitoringu

on-line”. Wszystkie nasze instalacje mogą być sterowane przez router VPN „NI Connect”, który łączy system ozonowy z wewnętrznym centrum kontroli i monitoringu mieszczącym się w centrali firmy w Doetinchem w Holandii. Kluczowe, kr yt yczne parametr y wody są mon itorowa ne i kont rolowa ne 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, 365 dni w roku. Dzięki temu możemy zapewnić 100% dezynfekcję przy jednoczesnym utrzymaniu niskich kosztów operacyjnych. Nasz zespół może także dokonywać zdalnych modyfikacji ustawień systemu poprzez połączenie VPN. W przypadku takiej potrzeby nasi inżynierowie serwisu mogą dokonywać także przeglądów instalacji w celu zapewnienia najwyższej niezawodności systemu. Oferujemy także program optymalizacji gospodarki wodnej, w tym pobieranie próbek wody oraz regularne raportowanie w celu spełnienia wymogów prawnych dotyczących zapobiegania skażeniom bakterią Legionelli.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Tłokowe prasy BUCHER – odwadnianie osadów do granic fizycznych możliwości Głównym elementem prasy firmy Bucher jest tłok oraz cylinder. Pomiędzy tłokiem a cylindrem umiejscowione są specjalne dreny odprowadzające odciek do kanalizacji.

Uwodnione osady pompowane są do cylindra wypełniając przestrzeń pomiędzy tłokiem, cylindrem i drenami.

Zasada działania jest zbliżona do silników tłokowych, gdzie następują cykliczne fazy sprężu i rozprężu z tą różnicą, że tłok z cylindrem obraca się wokół własnej osi z prędkością około sześciu obrotów na minutę a pustą przestrzeń w cylindrze wypełniają osady. Dreny zostały tak zaprojektowane, aby w trakcie tłoczenia (sprężu) odprowadzały wody odciekowe. Z reguły odciek jest bardzo dobrej jakości (zawiesina w odcieku wynosi ok 25mg/l). Każdy z drenów składa się z rowkowanego rdzenia wykonanego z polimerów, zapewniając elastyczność przez okres min. dwóch lat ciągłej pracy.

Na rdzeń nasunięta jest typowa tkanina filtracyjna, która może być eksploatowana przez ponad 2.500 godzin. Wymiana tkanin filtracyjnych jest nadzwyczajnie prosta i polega na odłączeniu drenu, naciągnięciu nowej tkaniny i ponow nym założeniu drenu.

Prace mogą być wykonywane przez personel techniczny eksploatatora.

Mocne strony pras Buchera • odwadnianie osadów do granic fizycznych możliwości (dalsza redukcja wilgotności możliwa jest jedynie poprzez zastosowanie dezintegracji); • bardzo niskie zużycie energii – ok. 1,8kW na 1 m3 usuniętej wody; • wysoka jakość odcieku (zawiesina na poziomie ok. 20-25mg/l);

e-w ydanie do pobrania na:

Cezary Rokicki Proffico

• zużycie flokulantu ok. 6-8 kg AS/ts.m.; • 30 - 40 let n ia tec h n iczna żywotność urządzenia, prostota mechaniczna urządzenia; • brak emisji odorów (układ zamknięty); • elastyczność procesu (możliwość zmiany uwodnienia lub wydajności w zależności od składu i ilości osadów na wejściu);

• kontrola procesu przez stały pomiar stopnia odwodnienia; • samoczynne oczyszczanie tkaniny filtracyjnej wskutek wytwarzania przeciwprądowego przepływu powietrza podczas cofania tłoka; • prostota konserwacji generująca niskie nakłady na prace remontowo-konserwacyjne.

iecie Bucher w Polsce i na św

her od 1965 roku jest ian ia osadów firmy Buc Tłokowa prasa do odwadn micznym, papiern iczym, emyśle komunalnym, che prz w ana sow sto o rok sze żywczy m. Aktualnie, ski m, roln iczy m ora z spo bar gar , ym czn uty j ace farm ploatowa nyc h zazwycza je się 3000 maszy n, eks tku uży ecie świ ym cał lna na za instalacja komuna j pracy ciągłej. Najwięks w trybie nienadzorowane yszczalniach pracuje ocz ści Londyn gdzie na 4 wo jsco mie w się je jdu zna sce eksploatowa ne jest ien ie do 45%s.m. W Pol odn odw jąc ąga osi s pra 19 czym, z czego najstarsze wn ie w przemyśle spożyw głó eń, ądz urz 200 ad om pon e w ruc hu ciągłym. Rad ad 40 lat i nadal pracuj pon już ma e eni ądz urz cjami zlokalizowanymi ./d) są pierwszymi instala ts.m (5,5 y aw Puł i ./d) s.m (15t sce. W obu przypadkach czalniach ścieków w Pol ysz ocz ch lny una kom na . 30%s.m. a uruchomienie ien ie będzie wy nosić pow odn odw ne wa idy ew prz iec II kwartału b.r. instalacji nastąpi pod kon

www.agro.apbiznes.pl

2/2015

35

xxxxxxxxxxxxx

Ścieki jako surowiec – Zmiana paradygmatu? Ścieki/odpady jako źródło energii (biogaz), wody, substancji pożywkowych i innych wartościowych surowców

dr inż. cz ak Bogusł aw Bu Veolia Water . z o.o.

Technologies Sp

36

Życie biologiczne na poziomie komórkowym zmienia się z każdą chwilą, a motto Hansa Zinnsera przedstawione w książce pt. „Szczury, pchły i historia” wydanej w 1935 r. jest wciąż aktualne „Nic w świecie materii ożywionej nie jest permanentnie stałe”. Z tego względu tak istotne jest prowadzenie obserwacji świata biologicznego i szybkie reagowanie na pojawiające się zagrożenia.

W ostatnim czasie szczególnego znaczenia ekonomicznego nabrało zagadnienie OZE (Odnawialnych Źródeł Energii) stając się dodatkowym bodźcem finansowym inwestycji w sektorze oczyszczania ścieków, umożliwiającym czerpanie korzyści zarówno z wytworzonej energii jak i z zielonych certyfikatów przy jednoczesnej możliwości znacznego dofinansowania projektów. Praktycznie w przypadku oczyszczania ścieków oznacza to zastosowanie tam, gdzie jest to możliwe ze względu na charakterystykę ścieków technologii przetwarzających zanieczyszczenia organiczne do biogazu, który z kolei przetwarzany jest w instalacji kogeneracyjnej na energię elektryczną i cieplną.

Z drugiej strony zaczęto traktować ścieki zarówno komunalne jak i powstające w trakcie procesów pro-

2/2015

dukcyjnych jako zasób, z którego można odzyskiwać wartościowe produkty takie jak woda, substancje pożywkowe w postaci nawozów bogatych w azot i fosfor czy biopolimery. Takie postrzeganie ścieków wynika m.in. ze wzrastającego zapotrzebowania na wodę wraz z rozwojem cywilizacyjnym, jej niedoborem, a tym samym wzrostem cen wody. Powszechnie znany jest fakt kurczenia się zasobów fosforu na świecie, pierwiastka niezbędnego dla życia na ziemi, którego wkrótce może zabraknąć. Ścieki jak i odpady bogate są we wszystkie te elementy. Realizacja filozofii zmierzającej do redukcji śladów węglowego, wodnego i odzysku energii w świecie „ściekowym” była czynnikiem stworzenia pojęcia bio-rafinerii. Ogólną ideę bio-rafinerii przedstawia poniższy schemat ideowy:

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

Jeszcze niedawno była to idea przyszłości, jednak dzięki gwałtownemu rozwojowi technologii oczyszczania ścieków i przetwarzania produktów, możemy z całą pewnością stwierdzić iż to dzień dzisiejszy. Oczywiście wdrożenie tej idei na skalę przemysłową wymaga zastosowania najnowocześniejszych technologii, które z jednej strony muszą spełnić wymagania procesowe, być wysokoefektywne, a z drugiej stawić czoła wyzwaniom ekonomicznym.

Powodem do dumy jest fakt, iż instalacje realizujące powyższą ideę już pracują i są budowane w Polsce będąc unikalnymi rozwiązaniami w skali światowej. Przykłady takich instalacji zrealizowanych i budowanych przez Veolia Water Technologies (VWT) prześledźmy na przykładzie: SM Mlekovita w Wysokim Mazowieckim i jednego z największych producentów czekolady i karmy dla zwierząt.

SM Mlekovita SM Mlekovita jeden z największych producentów mleka i przetworów mlecznych w niemal całym ich spektrum generuje ok. 5000 m3 wysoko stężonych ścieków na dobę o ładunku organicznym 30t ChZT/d.

Wraz ze ściekami komunalnymi wielkość oczyszczalni możemy określić na 330 000 RLM (Równoważna Liczba Mieszkańców). Ścieki produkcyjne i komunalne oczyszczane były dotychczas w istniejącej klasycznej oczyszczalni pracującej w technologii osadu czynnego.

Wzrost produkcji spowodował konieczność modernizacji i rozbudowy istniejącej instalacji. Cele i wymagania rozbudowy i modernizacji były bardzo wysokie i zawierały m.in.: • Uzyskanie efektu ekologicznego • Przejęcie zwiększonych ładunków zanieczyszczeń

e-w ydanie do pobrania na:

• Wykorzystanie istniejącej infrastruktury • Zamknięcie rozbudowy i modernizacja oczyszczalni w obrębie istniejącej działki • Proces oczyszczania powinien być energooszczędny, prosty i przebiegać w znacznym stopniu samoczynnie, przy minimalnym nadzorze personelu • Uc i ą ż l i wo ś ć o c z y s z c z a l n i powinna być ograniczona do minimum • Z a s t o s owa n e r o z w i ą z a n i a technologiczne powinny minimalizować ilość powstających osadów • Produkcja zielonej energii – energetyczne wykorzystanie powstającego biogazu • Zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych – przekształcenie oczyszczalni z instalacji koszto twórczej w samowystarczalną lub zysko twórczą • I nwest yc ja musiała być re alizowana przy jednoczesnej nor mal nej prac y ist n iejącej oczyszczalni.

W pierwszym kroku konieczne było opracowanie optymalnej kon-

www.agro.apbiznes.pl

energia – woda – środowisko cepcji technologiczno-procesowej.

Kryteriami wyboru były: • Ca łośc iowa a na l i za ekono miczna: koszty inwestycyjne i eksploatacyjne • Aspekty procesowe i ekonomiczne: kompensacja nakładów inwestycyjnych poprzez zysk z produkcji biogazu • Zachowanie właściwego bilansu C/N • Wnikliwa analiza charakterystyki ścieków, w tym poszczególnych frakcji ChZT • Ryzyka procesowe związane ze składem oraz skomplikowaniem procesu oczyszczania W wyniku tej analizy dokonano wyboru technologii wg wariantu VWT. (rys. poniżej).

Inwestycję: Rozbudowa i Modernizacja Oczyszczalni Ścieków z systemem kogeneracji rozpoczęto z podpisaniem umowy 1.02.2011 i zakończono wraz z rozruchem/parametryzacją instalacji: 15.09.2013.

Prace obejmowały: • Opracowa n ie dokumentac ji technicznej i uzyskanie stosownych pozwoleń administracyjnych

2/2015

37

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko –– Projekt bazowy (koncepcja technologii) –– Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, pozwolenie wodnoprawne, pozwolenie na wytwarzanie odpadów, warunki przyłączeniowe dla kogeneracji –– Projekt Budowlany –– Decyzja o pozwoleniu na budowę –– Projekt Wykonawczy • Realizacja robót budowlano-montażowych –– Realizacja robót budowlanych i sieci zewn. (ok. 25% wszystkich robót) –– Realizacja instalacji elektrycznych i AKPiA (ok. 10% wszystkich robót) –– Realizacja instalacji technologicznych (ok. 65% wszystkich robót) • Rozruch instalacji i przekazanie instalacji do użytkowania –– Projekt rozruchu, rozruch mechaniczny i technologiczny instalacji –– Dok u me nt ac j a p ow yko nawcza (w tym instrukcja eksploatacji) –– Sprawdzenie gwarancji technologicznych

–– Pozwolenie na użytkowanie, zgłoszenie emisji/ew. uzyskanie pozwolenia Zastosowane technologie: • DAF (flotacja ciśnieniowa) mająca na celu odciążenia komór napow iet rza n ia ładu n k iem organicznym w zakresie 40-50% • Beztlenowa fermentacja osadu poflotacyjnego i nadmiernego w reaktorze beztlenowym Biobulk o pojemności 7000 m3.

• Linia biogazowa i kogeneracja 2 x 800 kW • Modyfikacja procesowa osadu czynnego

Wyniki pracy oczyszczalni ścieków Najważniejszą rolą zmodernizowanej oczyszczalni ścieków jest niewątpliwie realizacja efektu ekologicznego. Pod tym względem oczyszczalnia osiąga wszelkie parametry ścieków oczyszczonych zgodnie z przepisami w zakresie znacznie przewyższającym wymagania. Wyniki pracy oczyszczalni za rok 2014 przedstawia poniższa tabela. Kolumna „Odchylenie” pokazuje o jakie wartości procentowe uzyskiwane efekty ekologiczne „przewyższają” wymagania ustawowe.

Roczny Monitoring pracy oczyszczalni wskazuje na bardzo głębokie oczyszczen ie ścieków zarów no w stosunku do zanieczyszczeń organicznych jak i biogenów. Wartości BZT5 poniżej 5mg/l świadczą o niemal całkowitym rozkładzie substancji organicznych. Należy nadmienić, że redukcja fosforu następuje całkowicie w procesie biologicznym tj. bez konieczności strącania solami żelaza. Fosforany jak i azot amonowy monitorowane są w procesie ciągłym on-line. Zwraca uwagę fakt, iż tak wysokie stopnie redukcji zanieczyszczeń, mimo wysokich stężeń wejściowych, uzyskiwane są za pomocą metod tradycyjnych i są na poziomie osiąganych przy zastosowaniu znacznie bardziej zaawansowanych technologii np. membranowych. Oczywiście zastosowanie tych ostatnich związane jest ze znacznymi nakładami operacyjno/ eksploatacyjnymi.

Biogaz – Reaktor beztlenowy Biobulk® Reaktor beztlenowy Biobulk ® jest zasilany substratem osadem z trzech źródeł: • Osad z DAF (flotacja ciśnieniowa) • Serwatka • Osad tlenowy (osad nadmierny z KOCZ)

Ścieki oczyszczone Parametr

Jednostka

Ścieki mleczarskie

Wartość dopuszczalna

Odchylenie od wymagań ustawowych

Redukcja [%]

Średnia*

4,90

-80,40%

99,8

BZT5

mg/dm3

2992,5

25

ChZT

mg/dm

3

4858,8

125

47,17

-62,26%

99,0

Zawiesina

mg/dm3

1149,5

35

10,66

-69,54%

99,1

Fosfor

mg/dm

Azot ogólny

mg/dm3

Azot amonowy

mg/dm

Azot azotanowy

mg/dm3

3

3

41

2

0,57

-71,50%

98,6

170

30

3,39

-88,70%

97,9

4

10

1,00

-90,00%

75,0

75,4

30

1,03

-96,57%

98,7

*Średnia za rok 2014

38

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Oczyszczalnia po modernizacji: widok reaktora beztlenowego

Produkcję biogazu przedstawia powyższy wykres. Śred n ia produ kc ja bioga zu w roku 2014 ukształtowała się na poziomie 8 972 m3/d.

• Uwagę zwraca bardzo stabilna praca reaktora mimo zmienności składu substratu • Produkcja metanu CH4 osiąga wyższy poziom +10% od zakładanego • Brak uciążliwości zapachowej – proces jest w pełni zhermetyzowany

Produkcja energii elektrycznej w agregatach kogeneracyjnych O stabilności pracy reaktora beztlenowego jak i wysokiej efektyw-

ności rozkładu ładunku organicznego świadczy produkcja biogazu, a w efekcie energii elektrycznej. Średnia wielkość produkcji energii elektrycznej wynosiła ok. 580 MWh na miesiąc.

Poniższy wykres przedstawia średnią produkcję energii elektrycznej w CHP w roku 2014

Aspekty ekonomiczne/ podsumowanie: • M o d e r n i z a c j a i s t n i e j ą c e j oczyszczalni SM Mlekovita, nie tylko pozwoliła na przejęcie dodatkowych ładunków wynikających ze wzrostu produkcji, osiągnięcie efektu ekologicznego, ale zmieniła charakter

oczyszczalni w sensie ekonomicznym z producenta kosztów na producenta zysków poprzez odzysk zawartej w ściekach energii.

• Jest to pierwsza instalacja tego typu w przemyśle mleczarskim w Polsce o dodatnim bilansie energetycznym uzyskiwanym z tzw. zielonej energii w takiej skali.

Fabryka czekolady i karmy dla zwierząt (instalacja w trakcie rozruchu) Zwiększenie mocy produkcyjnych jak i strategia globalna firmy stawiająca ambitne zadania redukcji śladów węglowego, wodnego i zwiększenia efektywności energetycznej zaowocowała podjęciem decyzji o budowie nowej instalacji oczyszczania ścieków i utylizacji powstających w trakcie produkcji odpadów w oparciu o najnowsze dostępne technologie z produkcją biogazu i odzyskiem wody.

Cele i wymagania projektu: • Jednoczesna utylizacja ścieków i odpadów • Produkcja biogazu - największa możliwa

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

2/2015

39

xxxxxxxxxxxxx • Zrzut ścieków oczyszczonych do rzeki • Zamknięcie obiegu wodnego dla 50% oczyszczonych ścieków tj. odzysk wody ze ścieków.

• Wymagane badania pilotowe • Ograniczenia terenu dostępnego pod budowę • Spełnienie wszelkich wymagań prawnych i ekologicznych oraz wymogów korporacyjnych.

Biosep®

W oparciu o przeprowadzone intensywne 4 miesięczne badania pilotowe opracowany został unikatowy w skali światowej schemat technologiczny: • Najnowsza technologia bezt lenowa opa r ta o rea ktor membra now y Memt ha ne®

RO

wraz z sekcją doczyszczającą złożoną z: • procesu deamonifikacji na złożu zawieszonym Anita™MOX (redukcja NNH4) • tlenowego reaktora membranowego (UF) Biosep ® (MBR) zakończona • mo du ł e m RO (o dw r ó c o n e j osmozy).

Memthane®

ANITA™Mox

40

2/2015

Membranowa technologia beztlenowa MEMTHANE® Propozycja Veolia Water Technologies (VWT) oparta jest na wiedzy i szerokim doświadczeniu, jakie firma zdobyła w dziedzinie technologii beztlenowych w realizacji ponad 600 instalacji beztlenowych. Od ponad 40 lat rozwijamy technologie fermentacji metanowej dla różnorodnych zastosowań. W naszych laboratoriach nieustannie prowadzone są badania nad optymalizacją procesu, możliwościami poddania fermentacji różnych substratów jak i konstrukcją nowych reaktorów.

W Polsce technologie beztlenowe promujemy i wdrażamy od lat 90tych ub. wieku. Naszymi klientami byli i są m.in. Kompania Piwowarska (Tyskie Browary Książęce), Carlsberg, Maspex - 4 instalacje (Tymbark Olsztynek I, II, Tymbark, Ekoland), Cargill, Hellena, Frito Lay, McCain, Nestle, Mlekovita, Agrana Fruit, Mondi, PKN Orlen (Anwil).

W latac h 80./90. ub. w ieku wprowadziliśmy na rynek reaktory UASB i tzw. reaktory wysoko

obciążone Biobed® EGSB oparte na technologii osadu granulowanego, co stanowiło przełom w zastosowaniu technologii beztlenowej w przemyśle na szeroką skalę. Reaktory te nadal stanowią najbardziej zaawansowaną i szeroko stosowaną technologię aplikacji beztlenowych w zakresie ich stosowalności tj. dla ścieków średnio stężonych od 1,2-15g ChZT/l (ChZT – Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu), o stosunkowo niskich zawiesinach <500mg/l i braku ekstraktu eterowego (tłuszczów) <50mg/l. Technologia osadu granulowanego została stworzona przede wszystkim dla rozkładu ChZT rozpuszczonego. Jej atutami są wysokie obciążenia reaktora, a tym samym krótki czas zatrzymania i relatywnie niewielkie kubatury. Znajdują one zastosowanie w wielu sektorach przemysłowych jak ścieki browarnicze, z produkcji soków, napojów, chemiczne, papiernicze etc.

• Jednak w wielu przypadkach generowane przez przemysł ścieki/odpady znacznie wykraczają poza wymienione powyżej zakresy parametrów. Często mamy do czynienia że ściekami o stężeniach ChZT>20g/l i jednoczesnym wysokim stężeniu zawiesin i tłuszczów.

W takich przypadkach, do tej pory możliwe schematy fermentacji metanowej ograniczały się do 2 alternatyw: • Zastosowa n ia k lasyc z nyc h reaktorów typu CSTR (komór fermentacyjnych) opartych o osad kłaczkowaty. Te jednak c h a ra kter yz ują się ba rd zo niskimi obciążeniami, a co za tym idzie dużymi kubaturami, co znacznie ogranicza ich stosowalność w praktyce.

Możliwe redukcje ChZT w tym przypadku sięgają ok. 90%.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

energia – woda – środowisko

Beztlenowy reaktor membranowy – schemat

Zastosowa n ia reaktorów wysoko obciążonych z osadem granulowanym takich jak IC czy EGSB. Wadą takiego rozwiązania jest jednak konieczność intensywnego wstępnego usuwania zawiesin i tłuszczów najczęściej w procesie flotacji (dozowanie chemii, produkcja dużych ilości osadu), a tym samym związanego z nimi ChZT. Oczywiście wiąże się to z odpowiednio niższą produkcją biogazu i koniecznością rozcieńczania ścieków do akceptowalnych stężeń. W tym przypadku produkcja biogazu odnosi się zwykle do 50-70% ładunku ChZT zawartego w ścieku surowym. Niemożliwe jest łączenie ścieków z odpadami.

Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu na wysokoefektywny reaktor dla w/w rodzajów strumieni o stężeniach >20g ChZT/l Veolia Water Technologies opracowała, przetesto-

e-w ydanie do pobrania na:

wała i wprowadziła na rynek innowacyjną technologię MEMTHANE® - beztlenowy reaktor membranowy pozwalający na osiągnięcie z jednej strony najlepszej możliwej jakości strumienia podczyszczanego, a z drugiej najwyższej możliwej ilości produkowanego biogazu.

Redukcja ChZT w tym przypadku to 95-99,5% w zależności od zastosowanego substratu. Ilość produkowanego metanu jest ściśle związana z usuniętym ładunkiem ChZT i wynosi ok. 0,35 Nm3 CH4 (metanu)/kg ChZT usuniętego. Tak więc im wyższa redukcja ChZT tym większa ilość produkowanego metanu.

MEMTHANE® został specjalnie opracowany przez VWT do obróbki beztlenowej wysoce stężonych ścieków, odpadów organicznych, których fermentacja metanowa jest niemożliwa wprost przy zastosowa-

www.agro.apbiznes.pl

niu w/w technologii osadu granulowanego ze względu na obecność substancji toksycznych, wysokiego zasolenia oraz przede wszystkim dużej zawartości zawiesin i/lub ekstraktu eterowego.

MEMTHANE ® jest kompaktowym systemem łączącym biologiczną degradację beztlenową z procesem separacji membranowej. Strumień ścieków/odpadów dopł ywając ych kierowany jest do reaktora beztlenowego, gdzie fermentacji ulegają związki organiczne. Procesowi temu towarzyszy produkcja biogazu. Następnie ścieki przefermentowane przepływają przez pakiet membran filtracyjnych, gdzie następuje oddzielenie „czystego” filtratu (permeat) od biomasy. Biomasa jest zawracana do reaktora, podczas gdy „permeat” pozbawiony części stałych i z niską zawartością BZT/ChZT

2/2015

41

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko jest odprowadzany. Zawiesiny (w tym bakterie) oraz roztwory koloidalne są zatrzymywane na membranach, a tym samym pozostają one w reaktorze biologicznym.

Korzyści są dwojakie: • Znaczna poprawa jakości ścieków na odpływie z uwagi na brak zawiesin oraz zredukowane stężenia koloidów i związanego z nimi ChZT i BZT • Znaczny wzrost stężenia aktywnej biomasy w reaktorze, co pozwala na wzrost efektywności biologicznego oczyszczania.

Unikalna konfiguracja membran, zlokalizowanych na zewnątrz poza reaktorem daje prosty i łatwy w utrzymaniu niezależny i zamknięty system.

Obecne dane z rozruchu reaktora Memthane®: Przepływ [m3/d]

ChZT na dopływie [mgO2/l]

ChZT na odpływie [mgO2/l]

Redukcja ChZT [%]

355

10185

106

99,0

Redukcję ChZT w reaktorze Memthane ® obrazuje poniższy wykres.

42

2/2015

Jak można wnioskować z danych operacyjnych zastosowanie technologii Memthane® niemal cały ładunek organiczny rozkładalny w procesie beztlenowym zostaje przetworzony na cenny biogaz z wydajnością 99%, co jednocześnie pozwala na osiągnięcie bardzo wysokiej jakości odpływu w jednym procesie.

Klasyczna eliminacja azotu

Technologia ANITA™ Mox. Skrócona droga eliminacji NNH4 W trakcie rozkładu beztlenowego ścieków wskutek rozkładu białek azot organiczny ulega prawie w całości transformacji w azot a monow y. W rozpat r y wa ny m przypadku stężenia azotu amonowego sięgają kilkuset mg/l przy jednoczesnym deficycie węgla rozkładalnego, co wynika z wysokiej efektywności reaktora Memthane® i w ysok iej produkc ji biogazu.

W takich warunkach konieczne jest zastosowanie innego procesu niż klasyczna eliminacja azotu poprzez nitryfikację i denitryfikację.

W tym przypadku zastosowanie tech nolog ii ANITA™ Mox jest nieocenione.

Skrócona eliminacja azotu Anita MOX

Proces realizowany jest w warunkach „beztlenowych” w warstwie biofilmu wytwarzanego na nośnikach kształtkach

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Projekt instalacji oczyszczania ścieków i utylizacji odpadów z produkcją biogazu i odzyskiem wody

Efektem zastosowania procesu ANITA™ Mox jest: • Zużycie energii (-60%) • Emisja CO2 (-80%) • Brak konieczności dostarczania łatwo rozkładalnego C (ChZT) • Wysokie obciążenia, mała kubatura reaktora.

Proces tlenowy membranowy Biosep® oraz RO Odzysk wody wymaga odpowiedniego przygotowania ścieków przed odwróconą osmozą, a w szczególności osiągnięcie stężeń BZT poniżej 5 mg/l, co pozwoli na uniknięcie biofoulingu membran RO. W tym przypadku najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie reaktora tlenowego z ultrafiltracją.

Cechami charakterystyczną technologii Biosep® jest: • Elast yczność w stosowa n iu membran możliwe zastosowanie membran zanurzonych jak i w układzie suchym • Całkowita eliminacja zawiesin • Najwyższy możliwy stopień usunięcia biodegradowalnego ChZT, BZT, N I P • Doskonała mikrobiologiczna jakość odpływu (przekraczająca jakość wody do kąpieli wg.

Dyrektywy 2006/7/EC, Annex II klasyfikacja “jakość doskonała”) • Jakość odpływu odpowiednia dla aplikacji zawracania wody.

Pełna ochrona modułu RO

Aspekty ekonomiczne/ podsumowanie Ponownie jak w przypadki SM Mlekovita aspekty nowatorskiego podejścia do zagadnienia gospodarki ściekowej i odpadami prowadzą do szeregu korzyści takich jak: Ekonomiczne, wymierne, które pozwolą na osiągnięcie efekt u ekologicznego, przy zmienionym charakterze oczyszczalni z producenta kosztów na producenta zysków poprzez odzysk zawartej w ściekach energii i wody, Niew y m ier ne w y n i k ające z wizerunku tzw. „zielonego producenta”.

Zapewne jedne i drugie prowadzą do zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez m.in. obniżenie kosztów produkcji.

Omawiana instalacja jest unikatową w skali światowej. Obecnie jest w trakcie rozruchu, a oddanie

Moduł filtracyjny reaktora Biosep

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

do eksploatacji planowane jest w pierwszej połowie 2015.

Podsumowanie Idea Biorafinerii stała się faktem.

Do produkcji biogazu i zamykania obiegów wodnych dołączają kolejne procesy odzysku wartościowych surowców ze ścieków. Wspomniane nawozy jak MAP (fosforan amonowo magnezowy), czy produkowane z osadu biopolimery. Rynek wykazuje coraz większe zainteresowanie nowymi technologiami i tego rodzaju aplikacjami. Z pewnością jest to kierunek, który będzie się w najbliższym czasie intensywnie rozwijał, by wkrótce stać się obowiązującym standardem.

Poniżej zdjęcie inwestycji realizującej podobne cele zbudowanej przez VWT: Tymbark Olsztynek.

Zapraszamy do współpracy.

Zdjęcie inwestycji realizującej podobne cele zbudowanej przez VWS: Tymbark Olsztynek

2/2015

43

xxxxxxxxxxxxx

Potrzeba innowacyjności w zarządzaniu ściekami

Technologie Paques Agniesz ka S ys PAQUES

ło

W świecie pełnym gwałtownych zmian ludzkość staje przed takimi wyzwaniami, jak globalne ocieplenie, niedostatek wody i wyczerpanie cennych zasobów. Woda jest konieczna do życia, produkcji żywności, a także produkcji innych towarów i energii. Jest niezbędna dla rozwoju społeczno-gospodarczego oraz zachowania naturalnych ekosystemów. Woda pokrywa 70% powierzchni Ziemi, ale jedynie 1% to woda słodka zdatna do spożycia przez człowieka oraz do innych potrzeb.

Rosnąca liczba ludności na świecie, zmiany klimatu i wyższy standard życia powodują wzrost zużycia i tak niewystarczających już zasobów. Wiele przedsiębiorstw zarówno przemysłowych, jak i komunalnych zdaje sobie dziś sprawę, jak ważna jest polityka zarządzania ściekami. Ścieki to źródło energii, substancji biogennych i metali, dlatego innowacyjne rozwiązania łączą odzysk wody, produkcję energii i odzysk cennych zasobów. Od ponad 30 lat firma Paques dzięki połączeniu praktycznej wiedzy technicznej, doświadczenia i interdyscyplinarnego podejścia opracowuje najlepsze rozwiązania, które pomagają przedsiębiorstwom ograniczać zużycie wody i emisję gazów cieplarnianych oraz wtórnie pozyskiwać surowce. Od czasu wprowadzenia na rynek w roku 1981 pierwszego reaktora BIOPAQ®, firma Paques w ścisłej współpracy z partnerami dostarczyła na rynek szeroki asortyment zintegrowanych systemów do oczyszczania ścieków

44

2/2015

i gazów. Wszystkie te rozwiązania okazały się ekonomicznie optymalne i niezawodne.

Dobra polityka zarządzania ściekami D u ż y n ac i sk f i r my Paq ue s na innowacy jność to podejście pozwalające na nieustanne dostarczanie na rynek nowych systemów, będących odpowiedzią na bieżące i nadchodzące problemy związane z ochroną środowiska naturalnego. Belg ijska f irma Pasfrost z branży przetwórstwa żywności ograniczyła zużycie wód gruntowych o 50% dzięki odzyskowi wody ze ścieków, a tym samym zmniejszyła swe oddziaływanie na miejscowe zasoby wód gruntowych. Zastosowanie technologii beztlenowych i tlenowych w połączeniu z ultrafiltracją, po której następuje dwustopniowa odwrócona osmoza i dezynfekcja promieniami UV sprawiło, że zużycie wody w tym zakładzie spadło poniżej 2 m3 na tonę produkcji.

Przedsiębiorstwo komunalne Waterstromen oczyszcza ścieki z dwóch zakładów przetwórstwa ziemniaków Aviko. Technologia PHOSPAQ™ jest tu zastosowana do odzysku fosforanów ze ścieków w postaci 500 ton struwitu rocznie, który jest wykorzystywany jako nawóz. Waterstromen wykorzystuje również inną technologię Paques ANAMMOX®, w celu usuwania azotu. Technologia ta nie wymaga obecności węgla organicznego dla przebiegu procesu oraz pozwala zaoszczędzić 1,5 GW h energ ii elektrycznej netto rocznie w porównaniu do konwencjonalnej metody usuwania azotu ze ścieków.

Fi r ma New Tia n long Wi ne w C h i n ac h , pr o duc e nt w i n a, o c z yszc za śc iek i w i n st a lac ji BIOPAQ®, a następnie doczyszcza je za pomocą czterech filtrów piaskowych ASTRASAND ®. Proces ten umożliwia ograniczenie poboru świeżej wody o 80%, dodatkowo 25% biogazu wyprodukowanego w procesie służy do produkcji

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

energii elektrycznej na potrzeby oczyszczania ścieków, a pozostałe 75% jest dostępne do produkcji energii elektrycznej na potrzeby produkcji.

Ograniczenie zużycia wody do < 5 m3 na tonę produkcji w papierni powoduje zanieczyszczanie wody przemysłowej, które pogarsza jakość papieru i warunki pracy.

Dzięki oczyszczaniu w instalacji BIOPAQ ® woda przemysłowa nadaje się do ponownego użytku.

Ponadto nadwyżka skrobi i pozostałych substancji jest przetwarzana na biogaz służący do produkcji energii, co pozwala zmniejszyć ogólny pobór energii w przypadku papierni nawet o 5%.

Woda procesowa z cukrowni doskonale nadaje się do produkcji biogazu. W cukrowni Royal Cosun pracują dwa reaktory BIOPAQ ®IC, które przetwarzają 800 m3/h ścieków, produkując około 20.000 Nm 3/d metanu (8,3 MW energii pierwotnej).

Dla porównania: do tlenowego oczyszczania ścieków przemysłowych potrzeba energii elektrycznej w ilości co najmniej 1 MWe. Technologia BIOPAQ ® służy do beztlenowego podczyszczania ścieków z browarów przed odprowadzeniem ich do kanalizacji.

Odsiarczony biogaz można mieszać z gazem ziemnym i opalać taką

mieszanką kotły parowe. Biogaz z instalacji BIOPAQ ® może dostarczyć 15% energii potrzebnej do wyprodukowania w browarze 8 mln hektolitrów piwa rocznie.

Dzięki połączeniu technologii BIOPAQ ®, PHOSPAQ ® i ANAMMOX® przedsiębiorstwo Severn Trent Water uzyskuje w procesie oczyszczania cenny struwit i metan.

Oprócz odzysku zasobów przedsiębiorstwo ograniczyło o 60% zużycie energii na usuwanie ładunku zanieczyszczeń obecnego w ściekach przemysłowych i odwadnianie osadów. Instalacje Paques mają niewielkie rozmiary i nie generują osadu odpadowego.

Wybrane technologie Paques Światowe bogactwa naturalne wyczerpują się. Należy spodziewać się, że połowa światowych zasobów fosforanów wysokiej jakości, które stanowią istotny element w produkcji żywności, zniknie przed końcem tego stulecia. Także zasoby niektórych metali wyczerpią się prawdopodobnie w ciągu kilkudziesięciu lat. Firma Paques opracowała szereg technologii odzysku podstawowych pierwiastków. Wiedza w tej dziedzinie wywodzi się z dziesięcioleci wdrażania przez firmę innowacyjnych rozwiązań. Nacisk

energia – woda – środowisko na odzysk zasobów naturalnych był więc logiczną konsekwencją rozwoju firmy.

Linia produktów Paques pod nazwą BIOPAQ® jest dedykowana do beztlenowych procesów oczyszczania ścieków przemysłowych.

Beztlenowe procesy oczyszczania ścieków to metody pozwalające na uzyskanie wymaganych parametrów odpływających ścieków przy jednoczesnej produkcji biogazu.

Technologie te bazują na zdolności bakterii metanogennych do konwertowania związków organicznych (ChZT, BZT) do biogazu bogatego w metan. Paques jest światowym liderem w beztlenowych technologiach oczyszczania ścieków z ponad 30-sto let nim doświadczeniem i ponad 1000 instalacji dla przemysłu.

Technologia BIOPAQ ®AFR została opracowana, aby umożliwić skuteczną fermentację w jednym reaktorze zawiesiny tłuszczów oraz zanieczyszczeń dostępnych w formie ChZT rozpuszczonego w ściekach. Rozwiązanie to jest dedykowane producentom ścieków o w/w cechach tj. mleczarniom, zakładom zajmującym się przetwórstwem mięsa, oleju itp. BIOPAQ®AFR jest obecnie najnowszym produktem serii BIOPAQ, ale zapewne nie ostatnim. Jakie zadanie podejmie nasz nowy reaktor?

THIOPAQ® Technologia Paques THIOPAQ® jest najbardziej nowoczesnym i elastycznym sposobem odsiarczania biogazu. Pierwsza taka instalacja została zbudowana 20 lat temu w Holandii i działa do dziś.

Bioga z jest cora z ba rd zie j p ożąda ny m źr ó d łe m e nerg i i odnawialnej. Ten pochodzący z instalacji fermentacji beztlenowej osadów, beztlenowych oczyszczalni ścieków czy też wysypisk często

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

2/2015

45

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko

zawiera siarkowodór H 2S, który należy usunąć, aby umożliwić dalsze wykorzystanie. Usuwanie H2S jest wymagane ze względów ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, warunków środowiskowych oraz korozji, na którą narażone są urządzenia do utylizacji biogazu, takie jak silniki gazowe, kotły czy rurociągi. Obecnie dostępne są różne systemy usuwania siarkowodoru, ale żaden z nich nie jest tak wydajny, efektywny kosztowo i niezawodny jak THIOPAQ®. Ten biologiczny proces łączy niski całkowity koszt użytkowania i sprawność usuwania H 2 S w sposób skuteczny do poziomu poniżej 25 ppm (> 99,5% redukcji), co ułatwia dalszą obróbkę biogazu do biometanu. W przeciwieństwie do innych biologicznych procesów oczyszczania gazów THIOPAQ ® n ie w y maga m iesza n ia t lenu z biogazem. Ponadto proces ten nie wymaga stosowania drogich c hem i ka l iów. THIOPAQ ® jest opatentowanym procesem przez firmę Paques.

Wyzwaniem dla THIOPAQ ® w Azji Południowo-Wschodniej było oczyszczanie ogromnej ilości 42,000Nm³ /h gazu o wysokim stężeniu H 2 S 9,000ppm co daje 10 ton/d siarki i jest to nadal największa instalacja THIOPAQ®, którą zbudował Paques.

46

2/2015

ANAMMOX® Zatrucie i eutrofizacja wód naturalnych jest dużym problem w wielu krajach. Zwiększająca się ilość amoniaku w wodach naturalnych, zakwaszenie gleby i smog zakłóca normalne funkcjonowanie naszego ekosystemu. W bliskiej współpracy z Uniwersytetem Technicznym w Delft oraz Uniwersytetem w Nijmegen firma Paques wdrożyła proces,

który zmniejszy koszt usuwania azotu amonowego ze ścieków nawet o 60%. Poprzedzony przez częściową nitryfikację proces ANAMMOX® jest niezwykle opłacalnym ekonomicznie oraz niezawodnym procesem. W porównaniu do konwencjonalnej metody, jaką jest nitryfikacja i denitryfikacja koszty eksploatacyjne są zredukowane do około 90%, podczas gdy emisja CO2 jest zredukowana do 88%. Ponadto instalacja oparta o ANAMMOX® zajmuje połowę przestrzeni wymaganej dla konwencjonalnego procesu.

Pierwsza instalac ja ANAMMOX® w skali rzeczywistej została ur uchomiona latem 2002 roku w Holandii. Instalacja o wydajności umożliwiającej redukcję 500 kg N na dobę oczyszczająca odcieki z procesu odwadniania przefermentowanego osadu na terenie miejskiej oczyszczalni ścieków.

W roku 2006 pracowały już 4 instalacje ANAMMOX® z różnych sektorów przemysłu, takich jak: przemysł spożywczy, garbarnie oraz produkcji półprzewodników.

Od odzysku surowców do produkcji bioplastiku, czyli zmiany, które zajdą w branży ściekowej Rynek technologii opartej na produkc ji bioga zu ze ścieków wciąż się rozwija, lecz Paques już teraz sprawdza nowe innowacyjne rozwiązania mające zwiększyć atrakcyjność inwestowania w ścieki przez zakłady. Paques przewiduje, że w przyszłości reaktory biologiczne z instalacji do oczyszczania ścieków przeistoczą się w reaktory do produkcji cennych wyrobów i półproduktów. Produkcja biotworzyw nieuciążliwych dla środowiska naturalnego zastąpi produkcję

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Ponad 2200 instalacji Paques pracuje dla naszych Klientów na całym świecie

Papiernie

• Saica • Smurfit Kappa • Georgia Pacific • Nine Dragon Paper • SCA Packaging • Stora Enso • UPM • Artivinco Paper • Cartonifício Valinhos

Browary i producenci napojów

• Anheuser-Busch InBev • Carlsberg • Cervejaria Petrópolis • Coca Cola • Harbin Brewery • Heineken • Khon Kaen Brewery • PepsiCo • SABMiller • Zhujiang Brewery • Ambev

Producenci żywności

Gorzelnie

• ADM • Corn Products • Cargill • Danone • COFCO Foods • McCain • Meihua Biological Technology • Royal Cosun • Novozymes • Unilever • Biospringer • E&J Gallo • St. James Distillery • Tequila Casa Cuervo • Tereos • Diageo • La martiniquaise • Usina Santa Isabel

Przemysł chemiczny

• AkzoNobel • Samsung Petrochemical • Zhengzhou Tuoyang Farmaceutyka • Petroquímica Suape • BP • Vion • Siam Mitsui PTA co • Reliance PTA

Przemysł metalurgiczny i górniczy

• Anglo Coal • Nyrstar • Outotec • Freeport McMoran

Przemysł biopaliwowy

• COFCO Bioenergy • Double A Ethanol • Chemtex • Nontong Zhengtuo Gas

Przemysł rafineryjny

• Pemex • Petronas • Shell • XTO • Nederlandse Aardolie Maatschappij

Przedsiębiorstwa komunalne

• Anglian Water • Aquafin • Southern Water • Waterboard Hollandse Delta • Vitens • Severn Trent • Waterstromen • SAEIT Igaracú do Tietê • CODEN Nova Odessa • SEMAE Piracicaba

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

konwencjonalnych tworzyw z paliw kopalnych.

Firma Paques rozpoczęła już szereg projektów pilotażowych w tym zakresie, które wykazały, że manipulując beztlenowym procesem oczyszczania ścieków kwasy tłuszczowe mogą posłużyć do wytworzenia wartościowych biopolimerów zamiast biogazu. Jedne z badań pilotażowych, potwierdzające nowe możliwości, zostały przeprowadzone dla zakładu w Mars w Veghel, gdzie przy współpracy z Uniwersytetem Techniczny w Delft udało się z powodzeniem wyprodukować bioplastik ze ścieków.

Przełom w pojmowaniu wagi procesu uzdatniania wody zaczął się około 1880. Od 1980 Paques rozwinął pełen zakres technologii do realizacji tej misji i odzysku zasobów.

Przykładami są technologie PHOSPAQ ® do odzysku fosforanów, THIOPAQ ® do odzysku siarki i THIOTEQ ® do odzysku metali. Chociaż rozwój procesów odzysku surowców wciąż trwa, obecnie jesteśmy na początku kolejnego przełomu, gospodarki biopolimerami – produkcji ze ścieków wartościowych produktów, na przykład bioplastiku.

Produkcja bioplastiku ze źródeł odnawialnych będzie zamknięciem cyklu zmagań o wykorzystanie zasobów znajdujących się w ściekach.

Ponad 2200 instalacji Paques pracuje dla naszych Klientów na całym świecie W Polsce z naszych systemów między innymi korzystają: Browar Żywiec, Tyskie Browary Książęce, Browar Bosman, 3 zakłady należące do grupy Maspex i inne.

Instalacje dla w/w Klientów powstały przy współpracy z firmami partnerskimi. Naszym udziałem było know-how oraz dostawy newralgicznych elementów: BIOPAQ ®IC, THIOPAQ ®, CIRCOX®, ASTRASAND®.

Skorzystaj z 30 lat naszego doświadczenia.

Zapraszamy do współpracy.

2/2015

47

xxxxxxxxxxxxx

Optymalizacja procesów produkcji drogą do redukcji zużycia surowców, wody i energii dr Karolina Krzemieniewska, dr hab. inż.

Mar cin Dębowski prof. UWM, dr hab. inż.

Mar cin Zielińsk i prof. UWM

Wytwarzanie produktów spożywczych to skomplikowany proces, gdzie jakość produktów, monitorowanie surowców i precyzyjne sterowanie procesami produkcji jest kluczem do stworzenia i utrzymania renomy danej marki. Jest to możliwe przy zastosowaniu odpowiednich technik i narzędzi, które pozwalają zoptymalizować procesy produkcji, w celu zapewnienia wymaganej jakości produktu przy jednoczesnym obniżeniu kosztów produkcji.

Sterowanie predykcyjne to zaawansowana metoda sterowania procesami produkcji. W jej skład wchodzą modele matematyczne, analiza statystyczna, optymalizacja i kontrola procesów. Dużym atutem zastosowania zaawansowanych metod sterowania jest uniknięcie kosztów moder n izac ji fabr yk i.

Sterowanie predykcyjne zakłada zrozumienie istniejących zależności i wykorzystanie ich do poprawienia jakości produkt u. Kontrola

i monitorowanie procesów produkcji w czasie rzeczywistym daje możliwość wykrycia usterek, a także zapobiegania ich wystąpienia.

Metoda ta pozwala na znalezienie optymalnych warunków produkcji i utrzymanie ich na tym poziomie.

W ten sposób możliwe jest nie tylko obniżenie zużycia surowców, wody i energii ale powstaje także szansa na lepsze ich wykorzystnie

i zwiększenie ilości wytwarzanego produktu. Precyzyjna kontrola jakości produktu pozwala również na zmniejszenie odrzutów produkcji.

Stabilizacja, optymalizacja i obniżenie kosztów produkcji poprzez wykorzystanie zaawansowanych metod sterowania otwiera drzwi do lepszej pozycji na coraz bardziej konkurencyjnym rynku.

Cały referat dostępny będzie dla uczestników konferencji Energia–Woda–Środowisko.

Innowacyjny układ technologiczny biologicznego oczyszczania ścieków mleczarskich Dr hab. inż. sk i Mar cin Zieliń , M pr of. UW inż.

Prof. dr hab. w Mir os ła sk i, K rzemieniew Dr hab. inż. sk i Mar cin Dębow M pr of. UW

48

Technologie beztlenowego oczyszczania ścieków są coraz częściej spotykane w praktyce oczyszczania ścieków z przemysłu mleczarskiego. Oferowane są różnego rodzaju reaktory beztlenowe, które maja zapewnić znaczne obniżenie substancji organicznej. Jednak specyfika ścieków mleczarskich nakazuje prowadzić dokładną analizę rozwiązań techniczno- technologicznych reaktorów. Niestety wiele stosowanych reaktorów beztlenowych stwarza problemy eksploatacyjne.

Prezentowana technologia to rozwiązanie cechujące

2/2015

się prostotą konstrukcji i eksploatacji, przy jednoczesnej dużej odporności na zmiany jakości i natężenia napływu ścieków. Umożliwia ono efektywne oczyszczanie ścieków, przy możliwie najniższych wymaganiach eksploatacyjnych. Układ składa się z zespołu niskoobciążonych reaktorów z pełnym wymieszaniem z odpowiednio zaprojektowanym przepływem ścieków oraz innowacyjnym wypełnieniem aktywnym.

Cały referat dostępny będzie dla uczestników konferencji Energia–Woda–Środowisko.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

temat numeru:

energia – woda – środowisko

ERCO.Net – platforma wspierająca działalność produkcyjną, zarządzanie procesami oraz gospodarkę energetyczną NMG Sp. z o.o. od ponad 12 lat specjalizuje się w dostarczaniu profesjonalnych rozwiązań informatycznych, w szczególności produktów związanych z zarządzaniem produkcją, automatyką przemysłową i budynkową (BMS) oraz wspomagających zarządzanie gospodarką energetyczną i optymalizujących zużycie mediów energetycznych.

Głównymi atutami spółki są: • niezależność od producentów sprzętu pomiarowego i sterowników • wyspecjalizowany w tworzeniu oprogramowania komunikacyjnego do wszelkiego sprzętu pomiarowego dostępnego na rynku zespół informatyków i elektroników NMG • niezależność od rodzaju transmisji da nyc h pomiarow yc h i protokołów tej transmisji • kompetencje w obszarze wszystkich głównych technik komunikacyjnych (LAN, WAN, GSM, WiFi, PLC, etc.)

• kompetencje w dostarczeniu komplek sow yc h rozw ią za ń z obszaru zarządzania procesami (szczególnie procesami produkcji, składowania i dystrybucji) oraz gospodarką mediami energetycznymi

Zbigniew Czajkowsk i NMG

• unikatowy zestaw produktów, najwyższe standardy jakości ora z profesjonal na obsł uga klienta.

Platforma ERCO.Net jest narzędziem gwarantującym pełną kontrolę i monitoring wszystkich obszarów funkcjonowania zakładów produkcyjnych (linie produkcyjne, chłodnie, magazyny, dystrybucja, zakupy). Wiedza dotycząca faktycznych danych to określone wymierne korzyści finansowe dla każdego przedsiębiorcy.

Właściciele, menadżerowie, kierownicy zakładów produkcyjnych dzięki platformie ERCO.Net uzyskują informacje: gdzie? dlaczego? i w jaki sposób? tracą środki finansowe. Zdiagnozowanie problemów, błędów, których nie są świadomi doprowadza do wdrażania działań poprawiających rentowność. Stopa

zwrotu z inwestycji w platformę ERCO.Net u naszych kontrahentów, w zależności od skali przedsięwzięcia wynosi od 3 do 24 miesięcy.

Podstawowe problemy sektora produkcyjnego uwzględniane w rozwiązaniach NMG. Kont rola ja kośc i produ kc ji i magazynowania: • mo n it o r owa n i e i ko nt r ol a pa ra me t r ów j a ko ś c iow yc h związanych bezpośrednio bądź pośrednio z produkcją (ciągły, automat yc z ny mon itor i ng: temperatury np. w produkcji serów, objętości, normalizacją zawartości tłuszczu, nadzór nad odgazowywaniem, obróbką cieplną, homogenizacją, pasteryzacją)

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

2/2015

49

temat numeru:

xxxxxxxxxxxxx

energia – woda – środowisko • wsparcie dla obowiązujących systemów kontroli jakości (ISO 9001, 16949, HACCP, GMP) • monitorowanie parametrów z w ią za nyc h z kon s er wac ją i magazynowaniem wyrobu • czytelna wizualizacja on-line w ybra nyc h para met rów jakościowych oraz parametrów magazynowania • rejestracja parametrów do późniejszej ewidencji i raportowania • system ostrzeżeń i alarmów związanych z przekroczeniem przyjętych wartości progowych Obniżenie i kontrola kosztów operacyjnych: • kontroling i analiza zużycia mediów • analiza temperatury wewnętrznej w funkcji temperatury zewnętrznej • możliwość zdefiniowania struktur MPK zgodnie z funkcjonującym w przedsiębiorstwie system klasy ERP • precyzyjna analiza opłacalności produkcji z uwzględnieniem rodzaju asortymentu • wsparcie dla rynkowych zakupów mediów energetycznych • kontrola wartości umownych (mocy elektrycznej, tangensa i gazu)

• raportowanie zużycia i kosztów zakupu oraz dystrybucji mediów energetycznych • tworzenie bilansów i rozliczeń kosztów produkcyjnych oraz nieprodukcyjnych • rozliczanie akcyzy za gaz zużywany do celów nieprodukcyjnych Analiza i zarządzanie procesami produkcyjnymi: • śledzenie produkcji i wskaźników energochłonności, wydajności i efektywności wykorzystania maszyn • rejestracja czasu pracy urządzeń • mon itorowa n ie prz e sto jów i przezbrojeń • ewidencja postojów planowanych i nieplanowanych

• kontrola czasu trwania i energochłonności procesów nieprodukcyjnych (np. mycie linii) Zarządzanie infrastrukturą – utrzymanie ruchu i gospodarka magazynowa: • kontrola infrastruktury zasilającej • wykrywanie awarii maszyn i wczesne ostrzeganie o tego typu zjawiskach • mon itorowa n ie t ra n spor t u, dystrybucji (temperatura i czas) • monitorowanie i ewidencja parametrów w pomieszczeniach magazynowych • zdalne załączanie i wyłączanie odbiorników nie zaangażowanych w procesy produkcji czy magazynowania wyrobu, • sygnalizacja zdarzeń (czujniki dymu, wycieki, itp.)

• definicje harmonogramów włączeń i wyłączania wybranych grup odbiorników Raportowanie i benchmarking: • raportowanie wartości źródłowych i wyliczonych • skalowalność i elastyczność systemu w obrębie jednego wydziału, oddziału bądź całej grupy fabryk • benchmarking i porównanie wyników pracy pomiędzy zakładami • archiwizacja danych pomiarowych, budowanie bazy wiedzy.

50

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl