Rola ćwiczeń marszowych w leczeniu chorych z miażdżycowym niedokrwieniem kończyn dolnych
w tym samym czasie, stwierdzono zmniejszenie LDL-cholesterolu o 6% i zwiększenie częstości występowania bólów wieńcowych o 165%. Średnie względne zwężenie średnicy naczyń zwiększyło się z 42,5 do 46,1% (82, 83). Opublikowane przez Ornisha i wsp. wyniki badań potwierdzają skuteczność oddziaływania zmiany trybu życia, uwzględniającą wzrost ogólnej aktywności fizycznej i diety niskotłuszczowej, na spowolnienie progresji, a nawet odwrócenie zmian miażdżycowych. Inną ciekawą konstatacją autorów było stwierdzenie, że czynnikiem wpływającym na zmianę względnego wymiaru zwężenia tętnic wieńcowych w grupie doświadczalnej nie był ani wiek, ani nasilenie choroby, lecz stosowanie się do zalecanych zmian trybu życia i nowych nawyków dietetycznych (82). Ekonomizacja chodzenia, czynniki psychologiczne, odczuwanie bólu U chorych z chromaniem ekonomizacja chodzenia poprzez zmianę w następstwie treningu marszowego, wydajności chodzenia i poprawę biomechaniki, może powodować zmniejszenie kosztu tlenowego w czasie wysiłku o stałym obciążeniu. Z tego powodu mogą oni chodzić więcej zanim wystąpi dysproporcja pomiędzy ograniczonym dowozem tlenu a zapotrzebowaniem metabolicznym w czasie wysiłku (84). Dodatkową korzyścią takiego programu jest również zwiększona wydolność serca. Występująca u nich niższa spoczynkowa i powysiłkowa częstość tętna może wskazywać na poprawę utlenowania mięśnia sercowego (85). Bosfors i wsp. określając czynniki wpływające na skuteczność prowadzonego programu ćwiczeń marszowych wykazali, że czynnikiem dobrze korelującym z uzyskaną poprawą była wysoka wiara chorego w skuteczność prowadzonego leczenia. Obserwacje te potwierdzają ważną rolę czynników psychologicznych w tym procesie (86). Niektórzy wskazują także na możliwość uwalniania w czasie treningu przez mięśnie endorfin, co ma obniżać próg bólowy u chorych z chromaniem, jakkolwiek nie zostało to dotychczas potwierdzone w badaniach. Metodyka programów treningowych Większość autorów uważa, że formą treningu najskuteczniej wydłużającą bezbólowy dystans chodzenia są ćwiczenia marszowe, a więc trening obciążający przede wszystkim kończy-
99
mined coronary arteries from 40 to 37% (measurements were performed by quantitative computer-aided angiography of coronary vessels). During the same time, considering the control group, the concentration of LDL-cholesterol decreased by 6% and the incidence of coronary pain increased by 165%. The average relative vascular stenosis value increased from 42.5 to 46.1% (82, 83). Ornish and co-authors confirmed the high effectiveness of a changed lifestyle, including increased general physical activity and low-fat diet, in slowing down or subsidence of the progression of atherosclerotic lesions. Another important hypothesis was that the factor responsible for changes in the relative degree of coronary stenosis considering the trial group was neither age, nor the intensity level of the disease, but the recommended changes in lifestyle and new dietary habits (82). Economization of walking, psychological factors, pain sensation In case of patients with intermittent claudication the economization of walking, achieved through improvement of walking performance and biomechanics, due to exercise training, may reduce oxygen consumption demand during exercise. Thus, these patients are able to walk longer distances before a disproportion between the limited oxygen supply and metabolic demand occurring during exercise (84). Additional advantage of this program consists in the increased cardiac efficiency. Lower pulse rate during rest and after exercise may indicate better oxidation of the cardiac muscle (85). Bosfors and co-authors, while indicating factors which increase the effectiveness of the applied program of walking exercise, have drawn attention to the fact that the factor remaining in close correlation with the obtained improvement was the patient’s strong belief in the effectiveness of the conducted therapy. These observations confirm once again the importance of psychological factors (86). Some authors also point out to the possibility of endorphins, being liberated by the muscles during exercise, which reduces the threshold of pain in patients with intermittent claudication, although the abovementioned remains to be confirmed. The methodology of training programs The majority of authors confirm that walking exercise (exercise with load applied main-