LANDSCAPE MAGAZINE | No.25 – Hoa Nhài

landscape magazine for Vietnamese gardeners

Hoa Nhài Quá trình cây trồng sinh sản BỆNH PHẤN TRẮNG TRÊN RAU CỦ Giàn leo cho cây trồng

Kính gửi Quý độc giả thân mến, Quá trình cây trồng sinh sản là một quá trình tự nhiên quan trọng, trong đó cây trưởng thành tạo ra hạt giống hoặc trái cây mới. Trong quá trình này, cây trải qua các giai đoạn như thụ phấn, phôi thai và phát triển của hạt giống, đóng góp vào sự duy trì và phát triển của các loài cây và đa dạng sinh học trên hành tinh.

Huy

Nguyễn Quang Huy

Tiếp theo hãy cũng chúng tôi tìm hiểu về việc cải tạo đất nhiễm mặn. Đây là quá trình chăm sóc đất bằng cách loại bỏ hoặc giảm lượng muối, cải thiện cấu trúc đất và tăng cường dưỡng chất.

Quá trình này tạo điều kiện thuận lợi cho cây trồng phát triển, hỗ trợ nông dân tăng sản lượng và thu nhập.

Trong số Tạp chí này, chúng tôi xin giới thiệu tới Quý độc giả Hoa nhài, với hương thơm dịu dàng và vẻ đẹp tinh khôi, là biểu tượng của sự trong sáng và hạnh phúc. Loài hoa này thường được trồng vì mục đích trang trí và tạo không gian thư giãn, mang đến cho môi trường xung quanh một cảm giác êm đềm và tinh tế. Ở phần tiếp theo, chúng tôi sẽ giới thiệu tới Quý độc giảt căn bệnh phấn trắng trên rau củ và cách trồng giàn leo cây trồng. Hy vọng những nội dung trong số Tạp chí này sẽ mang lại cho Quý độc giả những thông tin bổ ích!

Trân trọng!

06 - Place to grow Quá trình cây trồng sinh sản - Soil health - 28

Phát triển, phân loại, đánh giá và quản lý độ mặn của đất trong nông nghiệp được tưới tiêu

38 Hoa Nhài

- Ask Dr.Bug -

52

Bệnh phấn trắng trên rau củ

- Equipment focus -

64

Giàn leo cho cây trồng

PLACE TO GROW

QUÁ TRÌNH CÂY TRỒNG SINH SẢN

Qúa trình cây trồng sinh sản

06

07

PLACE TO GROW

Hình 1.1 Euphorbia cyparissias 'Fens Ruby

08

Hình 1.2 Các loại hoa là cơ quan sinh sản hữu tính có cấu trúc cơ bản tương tự nhau, nhưng hình dáng khác nhau đã thích nghi với việc thụ phấn thành công hoặc nhân giống cây trồng (a) Chrysographes Iris 'Kew Black'; (b) Eryngium giganteum, ("hồn ma của cô Willmott"); (c) Trollius chinensis 'Nữ hoàng vàng'; (d) Rosa 'LDBraithwaite'; (e) Hemerocallis 'Rajah'; (f) Cây thủy sinh có mùi thơm; (g) Niềm vuicủa mơ Oenothera; (h) Helenium 'Wyndley'; (i) Helleborus xhybri dus; (j) Nepeta nervosa; (k) Primula vialii

09

PLACE TO GROW

Các loại hoa

Hình 1.3. Các loại hoa, (a) chùm hoa cụt; Verbascum (b) bông cụt; cây mao địa hoàng) (c) cây Ngọc nữ (Veronica); (d) bông đa đỉnh; Achillea; (e) tán hoa; Hogweed; (f) hoa tổ hợp; Inula.

10

Các cơ quan sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa là hoa, và sự biến đổi trong cáchsắp xếp của chúng có thể được xác định và đặt tên:cành là một chuỗi hoa riêng lẻ, không có cuống trên một cuống hoa duy nhất, ví dụ như Verbascum; Hình 3 Các loại hoa, (a) chùm hoa cụt; Verbas cum (b) bông cụt; cây mao địa hoàng) và (c) cây Ngọc nữ (Veronica); (d) bông đa đỉnh; Achillea; (e) tán hoa; Hogweed; (f) hoa tổ hợp; Inula, raceme bao gồm các hoa có cuống riêng lẻ, các cuống có cùng chiều dài lại cách nhau trên một cuống hoa chính không phân chia, ví dụ như mao địa hoàng (xem Hình 1.3), lục bình, lupin, hoa tường vi; các cụm hoa phức hợp có một số chủng tộc đơn giản được sắp xếp theo thứ tự trên cuống hoa, ví dụ như cỏ corymb tương tự như

một loại raceme ngoại trừ cuống hoa, mặc dù cách nhau dọc theo thân chính, nhưng có độ dài khác nhau sao cho các hoa đều ngang nhau, ví dụ như Achillea (xem Hình 1.3 ).

Một cảnh tượng rất thường thấy ở hàng rào; tán hoa có cuống đạt chiều cao tương đương với các cuống dường như bắt đầu ở cùng một điểm trên thân chính, ví dụ như cây hogweed (xem Hình 1.3); "Capitulum" hoặc "hoa tổ hợp" là một dạng hoa trong đó một đĩa mang các bộ phận hoa tia ra từ trung tâm, giống như việc nén từ phía trên xuống, ví dụ: cây Inula (xem Hình 1.3), cây cúc, hoa cúc vàng (chrysanthemum). Số lượng và cách sắp xếp các bộ phận của hoa là đặc điểm quan trọng nhất để phân loại và là đặc điểm chính trong việc nhận dạng thực vật .

Hình 1.3

11

PLACE TO GROW

Cấu trúc hoa Cấu trúc của hoa được thể hiện trong Hình 1.4.

Hoa ban đầu được bảo vệ bên trong nụ hoa bằng đài hoa hoặc vòng lá đài, thường có màu xanh và do đó có thể quang hợp. Sự phát triển của các bộ phận của hoa đòi hỏi sự tiêu hao năng lượng lớn bởi cây, do đó hoạt động sinh dưỡng giảm. Tràng hoa hoặc vòng cánh hoa có thể nhỏ và không đáng kể ở các loài hoa thụ phấn nhờ gió , ví dụ như cỏ, hoặc lớn và nhiều màu sắc ở các loài thụ phấn nhờ côn trùng.

Cánh hoa (đài hoa) Nhị hoa (Anther) Sợi nhị (Filament) Đầu Nhụy(Stigma) Chân nhụy (Style) Bầu nhụy (Ovary) Noãn (Ovule)

}

Nhụy hoa - Cơ quan sinh sản nữ (Female organ)

Lá đài (Sepal - Calyx) Khớp gắn hoa (Receptacle) Cuống hoa (Pedicel)

Hình 1.4 Cấu trúc của hoa, ví dụ (a) hoa của Glaucium corniculatum và (b) sơ đồ của hoa điển hình để thể hiện các cấu trúc liên quan đến quá trình sinh sản hữu tính

12

Màu sắc và kích thước của cánh hoa có thể được cải thiện ở cây trồng bằng cách nhân giống và cũng có thể liên quan đến việc nhân lên của cánh hoa hoặc quá trình biến các bộ phận của hoa thành cánh hoa khi cơ quan sinh sản đực được sản xuất ít hơn. Cây có cả hoa đực và hoa cái là cây lưỡng tính. Những loài có hoa đực và hoa cái riêng biệt trên cùng một cây là có hoa phân tính cùng gốc.Những loài có hoa đực và hoa cái trên các cây khác nhau là cây đơn tính.

13

PLACE TO GROW

Bông hoa có thể bao gồm các phần khác: 1. Cánh hoa là nơi các lớp bên ngoài của hoa có hình dạng tương tự nhau, khiến cho lá đài và cánh hoa không thể phân biệt được. Chúng phổ biến ở các cây một lá mầm như hoa tulip (xem Hình 1.5) và hoa huệ.

2. Bộ nhị hoa Androecium, cơ quan sinh dục đực, bao gồm một nhị hoa mang một bao phấn tạo ra và thải ra các hạt phấn hoa .

3. Nhụy hoa Gynaecium, cơ quan sinh sản cái, nằm ở trung tâm của hoa và bao gồm một bầu nhụy chứa một hoặc nhiều noãn (tế bào trứng). Nhụy dẫn từ bầu nhụy đến đầu nhụy ở đỉnh của nó, nơi phấn hoa được thu giữ.

Hình 1.5 Tulip 'Attila', ví dụ như cánh đài các lớp hoa bên ngoài tương tự nhau

4. Các bộ phận của hoa được đặt trên khớp gắn hoa, ở đầu cuống (cuống hoa).

5. Mật hoa có thể phát triển trên hốc, ở gốc cánh hoa; chúng có chức năng bài tiết, tạo ra các chất như mật hoa thu hút các sinh vật thụ phấn.

6. Liên kết với đầu hoa hoặc cụm hoa là các cấu trúc giống như lá gọi là lá đài, đôi khi có thể đảm nhận chức năng thu hút côn trùng, ví dụ như ở hoa Trạng nguyên .

14

15

PLACE TO GROW

Hạt giống Hạt giống do sinh sản hữu tính sẽ tạo ra một thế hệ cây mới mang đặc điểm của cả bố và mẹ. Cây phải tồn tại thường xuyên trong những điều kiện có thể gây tổn hại cho cơ thể sinh dưỡng đang phát triển. Hạt giống là phương tiện bảo vệ chống lại các điều kiện khắc nghiệt về nhiệt độ và độ ẩm, và do đó là giai đoạn qua đông.

Hình 1.6 Hạt giống: nhiều loại, từ trên cùng – Đậu xanh hoa trắng, từ trái sang phải – tỏi tây, atisô, cà chua, rau diếp, cải Brussels, dưa chuột, cà rốt, củ cải đường

16

Hình 1.7 Cấu trúc của hạt, (a) hạt đậu xanh hoa trắng mới bắt đầu nảy mầm và có mầm đang phát triển cho thấy phản ứng hướng địa, (b) phần dài của hạt đậu cho thấy cấu trúc

Cấu trúc hạt Cấu trúc hạt giống cơ bản được thể hiện trong Hình 1.7. Đặc điểm chính của hạt là: 1. Phôi, để tồn tại, hạt phải chứa một cây non nhỏ được bảo vệ bởi vỏ hạt; 2. Testa, vỏ hạt, được hình thành từ các lớp bên ngoài của noãn sau khi thụ tinh 3. Micropyle, một điểm yếu của vỏ hạt, đánh dấu điểm đi vào của ống phấn trước khi thụ tinh; 4. Hilum, đây là điểm gắn kết với quả.

Phôi bao gồm một mầm, sẽ phát triển thành rễ sơ cấp của cây con, và một chùm, phát triển thành hệ thống chồi, cả hai được nối với nhau bằng một vùng gọi là trụ dưới lá mầm. Một lá mầm sẽ được tìm thấy ở các cây một lá mầm, trong khi hai lá mầm hiện diện như một phần của phôi của thực vật hai lá mầm. Lá mầm có thể chiếm một phần lớn hạt, ví dụ như ở đậu, đóng vai trò là nơi dự trữ thức ăn cho phôi.

Hạt được hình thành từ noãn của hoa và là kết quả của quá trình sinh sản.

17

PLACE TO GROW Ở một số loài, ví dụ như cỏ và Ricinus (cây thầu dầu), thức ăn của hạt được tìm thấy trong một mô khác với lá mầm. Mô này được gọi là nội nhũ và có nguồn gốc từ sự hợp nhất của các nhân tế bào bổ sung, cùng lúcvới quá trình thụ tinh. Thức ăn thực vật thường được dự trữ như carbohydrate, tinh bột, được hình thành từ đường khi hạt trưởng thành, ví dụ như trong đậu Hà Lan và đậu.

Các loại hạt khác, chẳng hạn như hạt hướng dương, chứa tỷ lệ chất béo và dầu cao, và protein thường có ở các tỷ lệ khác nhau. Hạt giống cũng là nơi chứa nhiều chất dinh dưỡng cần thiết khi gieo hạt, chẳng hạn như phốt phát.

Cấu trúc hạt có thể chuyên biệt cho việc phát tán nhờ gió, ví dụ như các thành viên của họ Asteraceae, bao gồm cây cúc bạc, bồ công anh và cây kế, có dù, cũng như Clematis (Ranunculaceae). Nhiều loài thân gỗ như vôi ( Tilia ), tần bì ( Fraxinus ) và sung dâu ( Acer ) tạo ra quả có cánh. Các loại vỏ hạt khác rất dễ nổ, ví dụ như nhựa thơm và cải đắng có lông. Các sinh vật như chim và động vật có vú phân phối các loại trái cây có móc như cỏ ngỗng và cây ngưu bàng, các loại mọng nước (ví dụ như cà chua, dâu đen, cơm cháy) hoặc những loại chứa đầy protein (ví dụ như cây dương đề). Cơ chế phân tán được tóm tắt trong Bảng 1.1.

Hạt được chứa trong quả, có tác dụng bảo vệ và thường là để phát tán.

18

Sự phát triển của quả thật bao gồm việc mở rộng bầu nhụy thành một cấu trúc mọng nước hoặc các mô trở nên cứng và khô. Ở các loại quả giả, các bộ phận khác, chẳng hạn như chùm hoa, ví dụ như quả dứa và quả dâu tằm, và phần chứa, như ở quả táo, trở thành một phần của cấu trúc.

Quả là cấu trúc bảo vệ và phân phối cho hạt và hình thành từ bầu nhụy sau khi thụ tinh .

19

PLACE TO GROW

Quả thật (hình thành từ thành bầu nhụy sau khi thụ tinh): Mọng nước (không nứt)

Quả khô không nứt

Quả hạch

Mận anh đào Dâu đen (tập hợp các quả hạt)

Quả mọng

Cây lý, bí ngô, chuối

Schizocarps

Cây sung

Samara

Hình ba lá

Lomentum

Cây cỏ dại

Cremocarb

Cây thục quỳ

Carcerulus

Quả sồi, hoa hồng, dâu tây

Achenes (quả hạch) Khô nứt

Capsules

Anh túc, hoa tím, cây sơn tùng

Siliquas

Hoa tường vi, hoa stock

Siliculas

Cây rau tề, cây cải âm

Legumes

Đậu hà lan, đậu, lupin

Follicles

Hoa phi yến, cây ô đầu

Quả giả (được hình thành từ các bộ phận không hoặc cũng như thành bầu nhụy:

Từ chùm hoa

Lê táo

Từ khớp đỡ hoa

Lê, táo

Phương pháp phát tán hạt

Loại trái cây

Ví dụ

Động vật

Mọng nước

Hoa phỉ và dâu đen – bị chim ăn Cây tầm gửi, thủy tùng – dính vào mỏ chim

Gió

Sự phát nổ

Hạt móc câu

Cây ngưu bàng, cỏ ngỗng – dính vào lông chim

Hạt Có cánh

Tần bì, sung dâu, chanh, cây du

Hạt có Dù

Bồ công anh, cây ông lao, cây kế

Hạt dạng viên nang khô)

Cây anh túc, hoa campion, Kim ngư thảo

Hạt có vỏ

Đậu Hà Lan, đậu lupin, cây kim tước, đậu tằm, phong lữ

Bảng 1.1 Quả và sự phát tán của hạt

20

Những quả mọng nước thường được động vật ăn, giúp phát tán hạt và cũng có thể gây ra những thay đổi hóa học để phá vỡ trạng thái tiềm sinh. Một số loại trái cây (được mô tả là có khả năng tự nứt), giải phóng hạt của chúng vào không khí. Chúng làm điều này bằng phương pháp phát nổ như đã thấy ở cây anh túc bằng những chiếc dù lông vũ nhỏ xíu, cũng được thấy ở cây liễu và cây cúc bạc. Quả khô có thể bị thối dần để giải phóng hạt do cơ chế quả không nứt. Các khả năng thích nghi khác nhau của quả, nhiều trong số đó có tầm quan trọng về mặt kinh tế và các phương pháp phát tán hạt được tóm tắt trong Bảng 1.1 và minh họa trong Hình 1.9. Quả giả được hình thành từ các bộ phận không phải hoặc cũng như thành bầu nhụy.

21

PLACE TO GROW

Bộ trái cây

22

Ở đây, hoa được phun một loại hóa chất giống auxin nhưng chất lượng quả thường kém hơn. Lê có thể được phun dung dịch axit gibberellic để thay thế nhu cầu thụ phấn. Quả chín xảy ra do sự thay đổi nội tiết tố và cà chua liên quan đến sự thay đổi hàm lượng đường, tức là ở giai đoạn quan trọng được gọi là cao trào. Sau thời điểm này, quả sẽ tiếp tục chín và hô hấp sau khi được lấy ra khỏi cây. Ethylene được giải phóng khi trái cây chín, đây là chất góp phần làm hỏng chất lượng quả khi bảo quản. Quá trình chín sớm có thể xảy ra bằng cách phun một loại hóa chất, ví dụ như ethephon, chất này kích thích cây giải phóng ethylene, ví dụ như ở cà chua.

Quá trình thụ phấn ở hầu hết các loài đều kích thích đậu quả. Các hormone, đặc biệt là gibberellin, có trong phấn hoa, kích hoạt việc sản xuất auxin trong buồng trứng, khiến các tế bào phát triển. Ở các loài như dưa chuột, hàm lượng auxin cao tự nhiên cho phép tạo quả mà không cần thụ tinh trước, tức là rụng quả từng phần, một hiện tượng hữu ích khi mục tiêu của cây trồng là tạo ra quả không hạt. Hoạt động như vậy có thể được mô phỏng ở các loài khác, đặc biệt khi điều kiện ánh sáng và nhiệt độ kém đã gây ra tình trạng đậu quả kém ở các loài như cà chua và ớt.

23

PLACE TO GROW

Hình 1.9

24

Hình 1.9 Các loại quả và sự phát tán của hạt sinh sản ở thực vật xanh đa bào đơn giản

25

PLACE TO GROW Các cây sản xuất hạt giống đại diện cho bộ phận quan trọng nhất của thế giới thực vật trong lĩnh vực làm vườn.

Các cây xanh đa bào khác, đơn giản hơn, sinh sản hữu tính nhưng cũng sinh sản vô tính. Sự xen kẽ của các thế hệ tồn tại khi xảy ra hai giai đoạn của các kiểu tăng trưởng khá khác biệt. Ở dương xỉ (Pteridophyta), giai đoạn sinh dưỡng tạo ra bào tử hình thành ở mặt dưới lá (xem Hình 1.10).

Hình 1.10 Bào tử dương xỉ ở mặt dưới lá Dryopteriserythrosoravà Phyllitisscolopen drium Cristata Các bào tử được giải phóng và, với điều kiện ẩm ướt thích hợp, nảy mầm để tạo ra giai đoạn ra lá hữu tính trong đó các cơ quan đực và cái phát triển và giải phóng các tế bào thụ tinh và phát triển trong cơ thể cây. Những bào tử này sau đó nảy mầm trong khi được nuôi dưỡng bởi giai đoạn lá hữu tính và lần lượt phát triển thành một cây sinh dưỡng mới. Dương xỉ có thể được tạo ra trong quá trình trồng trọt bằng bào tử nếu được cung cấp điều kiện ẩm ướt vô trùng để cho phép các bào tử nhỏ nảy mầm mà không có sự cạnh tranh (xem Hình 1.11).

Hình 1.11 Bào tử dương xỉ và cây con nảy mầm

26

Nhân giống sinh dưỡng bằng cách chia cây hoặc thân rễ là một biện pháp phổ biến.

Nhiều loại thực vật có thể sinh sản cả hữu tính và vô tính bằng cách nhân giống sinh dưỡng.

27

SOIL HEALTH

Phát triển, phân loại, đánh giá và quản lý độ mặn

của đất trong nông nghiệp được tưới tiêu

Thông thường, những vùng khô cằn nhận được lượng mưa không đủ và không đều để thực hiện quá trình rửa trôi muối ban đầu có trong đất. Và khi lượng mưa lớn hơn 1000mm mỗi năm thì độ mặn sẽ không phát triển, đây vốn không phải là trường hợp thường thấy ở vùng khô cằn; do đó, muối tích sẽ tụ trong đất. Muối tích tụ ở nồng độ gây bất lợi cho sự phát triển của cây trồng là mối đe dọa thường trực trong sản xuất cây trồng được tưới tiêu. Ở những vùng khô cằn và bán khô hạn, lượng bốc thoát hơi nước cao hơn tổng lượng mưa hàng năm.

Do đó, lượng mưa góp phần không đáng kể vào việc bổ sung nước ngầm và do đó thường thiếu nước ngọt chất lượng cao để bù đắp tổng nhu cầu nước nông nghiệp ở các quốc gia này. Việc thiếu nước ngọt đòi hỏi phải sử dụng nước ngầm có chất lượng kém, chẳng hạn như nước lợ và nước mặn, để tưới tiêu cho nông nghiệp - một nhu cầu cao ở những vùng khan hiếm nước.

28

Việc sử dụng nước mặn/lợ không đúng cách trong nông nghiệp thường gây ra các vấn đề về độ mặn và độ chua và đất nếu không được quản lý đúng cách có thể rơi vào tình trạng không thể khai thác hết công suất sản xuất. Trong điều kiện như vậy, nông sản phải đối mặt với thách thức duy trì năng suất trong nhiều thế kỷ, đặc biệt là tình trạng đất và nước nhiễm mặn, quản lý tưới tiêu và thoát nước kém tiếp tục gây khó khăn cho ngành nông nghiệp, đặc biệt là ở các vùng khô cằn và bán khô hạn.

Nếu đất trở nên nhiễm mặn và có nhiều Natri, nó sẽ tạo ra các vấn đề liên quan đến thực vật và đất, hạn chế sự phát triển của thực vật do làm suy giảm chất lượng đất, và do đó nhiều loại cây không thể phát triển trong đất mặn hoặc quá trình phát triển bị chậm lại đáng kể; tuy nhiên, rất ít cây phát triển tốt trên đất mặn. Do đó, độ mặn của đất thường hạn chế các lựa chọn trồng trọt ở một khu vực nhất định. Vì lý do này, việc hiểu biết được về độ mặn trên các cánh đồng nông nghiệp là điều cần thiết để quản lý chúng một cách chính xác. Quản lý độ mặn mang tính đặc thù cao theo địa điểm và phụ thuộc vào các yếu tố như đặc điểm địa điểm, tính chất của đất và điều kiện thủy văn địa phương. Độ mặn và độ chua của đất là vấn đề toàn cầu và không chỉ giới hạn ở một quốc gia hay khu vực.

Khi độ mặn và độ chua của đất được chẩn đoán và các đặc điểm của địa điểm được thiết lập, các chiến lược quản lý và cải tạo tổng hợp dành riêng cho địa điểm có thể được xây dựng để đạt được hiệu quả tốt hơn và tính bền vững lâu dài của nền nông nghiệp tưới tiêu.

29

SOIL HEALTH

Độ mặn và độ chua: Vấn đề quy mô toàn cầu Trái đất có diện tích đất bao phủ khoảng 13,2 × 109 ha, nhưng trong đó chỉ có 7 × 109 ha là có thể canh tác và chỉ có 1,5 × 109 ha được canh tác. Trong số đất canh tác, khoảng 0,34 × 109 ha (23%) là đất nhiễm mặn và 0,56 × 109 (37%) khác là đất có nhiều natri. Các ước tính cũ hơn cho thấy 10% tổng diện tích đất trồng trọt bị ảnh hưởng bởi nhiễm mặn và nhiễm mặn, trải rộng trên hơn 100 quốc gia và hầu hết các châu lục.

Độ mặn và độ chua Khái niệm độ mặn và độ chua thường bị nhầm lẫn với nhau. Độ mặn là thước đo nồng độ của tất cả các muối hòa tan trong đất hoặc nước, đại lượng này được biểu thị bằng decisiemens trên mét (dS m−1) hoặc millisiemens trên centimet (mS cm−1). Nếu muốn giữ cho đất đai màu mỡ, chúng ta cần xác định các vấn đề tiềm ẩn về độ mặn và sẵn sàng các biện pháp khắc phục hoặc hành động để giúp giảm thiểu hoặc tránh những tác động này ngay từ đầu. Độ chua là thước đo nồng độ ion natri trong đất hoặc nước so với ion canxi và magiê, được biểu thị bằng tỷ lệ hấp phụ natri (SAR) hoặc phần trăm natri trao đổi (ESP). Nếu SAR của đất bằng hoặc lớn hơn 13 hoặc ESP bằng hoặc lớn hơn 15 thì đất được gọi là đất chua (đất sodic).

30

Nguyên nhân gây ra đất mặn Ở các vùng nông nghiệp, việc bơm nước ngầm liên tục và sử dụng sau đó để tưới tiêu (tái chế) thường làm giảm mực nước ngầm; tuy nhiên, cách làm này đã làm tăng độ mặn của nước và khiến đất bình thường bị che phủ trở nên nhiễm mặn với năng suất thấp. Những loại đất này cần được chú ý để quản lý và cải tạo.

Khi nước ngầm dâng lên, nó mang muối lên bề mặt thông qua sự gia tăng mao dẫn và sự bốc hơi sau đó, có thể gây hại cho cây trồng do làm giảm năng suất. Chất lượng nước ngầm được sử dụng để tưới tiêu và tốc độ tái nạp của nó cũng rất quan trọng.

Những cân nhắc này làm cho việc quản lý đất-nước ở những vùng đất khô cằn được tưới tiêu trở thành một nhiệm vụ tế nhị. Do những hạn chế này, việc tưới tiêu giúp giảm rủi ro liên quan đến căng thẳng về độ ẩm của đất và nâng cao năng suất.

Bơm nước ngầm để giảm độ mặn bề mặt và hạ thấp mực nước ngầm là một cách hiệu quả, với điều kiện nước lợ trong lòng đất không được sử dụng trực tiếp để tưới tiêu mà phải có một số biện pháp quản lý, ví dụ như sử dụng kết hợp hoặc theo chu kỳ. Ở những nơi có mực nước ngầm cao và dai dẳng, sự mất cân bằng nguồn nước tự nhiên, sự phát quang của thảm thực vật và nhìn chung không có cây có rễ ăn sâu và không có hệ thống thoát nước thích hợp gây ra hiện tượng đất nhiễm mặn.

31

SOIL HEALTH

Nước ngầm thường dâng lên từ 0,6–1,5 m hoặc hơn trong đất phía trên mực nước ngầm do hiện tượng mao dẫn, tùy thuộc vào kết cấu, cấu trúc và các yếu tố khác. Nước chạm tới bề mặt bốc hơi, để lại lượng muối lắng đọng đặc trưng của đất mặn. Nói chung, mực nước ngầm dưới 2m được coi là an toàn cho nông nghiệp được tưới tiêu.

Ion Tưới nước mặn Mất cân bằng

Tích tụ muối

Lọc

Rò rỉ từ hệ thống

Cần nhiều nước hơn

Mực nước dâng cao

Ion Mất cân bằng

Hạn chế rửa trôi

Sự tăng mao mạch và bay hơi

Hình 2.1. Chu kỳ nhiễm mặn giả định

32

Đất không thấm nước do hàm lượng Na cao

Phát triển độ mặn vùng đất khô hạn Ở Úc, hiện tượng nhiễm mặn vùng đất khô rất phổ biến và được hình thành do việc chặt cây để chuyển đổi diện tích sang trồng trọt nông nghiệp. Trước đây, lượng mưa được bù đắp thông qua quá trình vận chuyển bốc hơi cao mà không có hoặc bị rửa trôi không đáng kể; trong trường hợp sau, lượng thoát hơi nước thấp so với trường hợp trước dẫn đến lượng mưa dư thừa thấm xuống và với điều kiện thoát nước kém, mực nước ngầm phát triển và bốc hơi sau đó gây ra tình trạng nhiễm mặn đất ở vùng đất khô hạn.

Thiệt hại do nhiễm mặn Rất khó để ước tính chính xác thiệt hại do nhiễm mặn ở một khu vực; tuy nhiên, rõ ràng là tổn thất có thể khá đáng kể và chi phí cho công việc kiểm soát độ mặn cũng phải tăng thêm. Các loại thiệt hại do độ mặn khác nhau là; mực nước mặn có thể khiến đất sản xuất trở nên cằn cỗi; độ mặn của đất cũng làm tăng tình trạng “xói mòn” và mất thu nhập của người nông dân; độ mặn có thể làm giảm chất lượng nước uống; tại các khu vực bị nhiễm mặn, đường sá và nền móng công trình bị suy yếu do mực nước ngầm cao và mực nước ngầm cao cũng ảnh hưởng đến hoạt động sinh học trong đất.

33

SOIL HEALTH Tóm tắt về độ mặn và sự phát triển của thực vật Lựa chọn cây trồng thích hợp là một cách để hạn chế tình trạng giảm năng suất do đất nhiễm mặn quá mức. Giai đoạn sinh trưởng của cây có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chịu mặn. Nói chung, cây càng trưởng thành thì khả năng chịu mặn càng cao. Hầu hết các cây ăn quả nhạy cảm với muối hơn các loại cây rau, đồng ruộng và cây làm thức ăn gia súc và nhìn chung, cây rau nhạy cảm với muối hơn các loại cây trồng trên đồng ruộng và làm thức ăn gia súc.

Các chỉ số độ mặn của đất Một khi độ mặn của đất phát triển trên các cánh đồng nông nghiệp được tưới tiêu thì sẽ dần xuất hiện cho những ảnh hưởng đến tính chất của đất và sự phát triển của cây trồng. Lớp vỏ muối trắng, sức sống thực vật giảm, vết muối trên bề mặt đất khô, khu vực bị ảnh hưởng trở nên trầm trọng hơn sau khi mưa, những thay đổi rõ rệt về màu sắc và hình dạng của lá, và sự hiện diện của các loài chịu mặn phát triển tự nhiên và cây chết hoặc chết là những dấu hiệu cho thấy độ mặn của đất, có thể được quan sát tại hiện trường mà không cần phân tích trong phòng thí nghiệm.

34

Phân loại đất nhiễm mặn Đất chứa đủ muối hòa tan trong vùng rễ để làm suy giảm sự phát triển của cây trồng, được định nghĩa là “nước mặn”. Tuy nhiên, do tổn thương do muối phụ thuộc vào loài, giống, giai đoạn sinh trưởng, các yếu tố môi trường và tính chất của muối nên rất khó xác định chính xác đất mặn. Các định nghĩa chỉ dựa trên hàm lượng muối hoặc kết hợp với kết cấu, hình thái hoặc thủy văn.

35

SOIL HEALTH

Đánh giá độ mặn Đo lường chính xác là điều cần thiết để hiểu vấn đề độ mặn của đất để quản lý tốt hơn, cải thiện năng suất cây trồng và duy trì sức khỏe đất vùng rễ. Nếu độ mặn có thể đo được thì có thể quản lý được. Cần có một phương pháp đánh giá độ mặn đáng tin cậy. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương pháp này phụ thuộc vào mục đích, quy mô của khu vực, độ sâu của đất cần đánh giá, số lượng và tần suất đo, độ chính xác yêu cầu và nguồn lực sẵn có.

Có một số công cụ đánh giá độ mặn của đất, chẳng hạn như bản đồ theo dõi độ mặn được chuẩn bị trong một khoảng thời gian để đánh giá vấn đề độ mặn hiện tại và dự đoán nguy cơ nhiễm mặn trong tương lai cho khu vực, các chỉ số độ mặn trên bề mặt đất, các chỉ số thực vật, các xét nghiệm độ mặn thông thường (EC). 1:1 hoặc 1:5; ECe) và các phương pháp hiện đại (Địa vật lý - EM38; cảm biến độ mặn).

36

Viễn thám và độ mặn của đất Viễn thám thu thập thông tin về bề mặt Trái đất mà không thực sự tiếp xúc với nó. Gần đay, Shahid (2010) đã mô tả lại các nguyên tắc cơ bản của viễn thám trong đánh giá độ mặn của đất và các ví dụ về các nghiên cứu như vậy từ Trung Đông, Kuwait, Tiểu vương quốc Abu Dhabi và Úc đã được Shahid et al mô tả gần đây (2010). Hình ảnh viễn thám chọn phản xạ bề mặt và cung cấp thông tin chung về độ mặn của khu vực; tuy nhiên, nó thiếu thông tin về độ mặn vùng rễ, đòi hỏi phải sử dụng các phương pháp thông thường khác (máy đo EC) và hiện đại (EMI và đầu dò độ mặn).

Phương pháp thông thường Nhân viên sẽ thực hiện phép đo độ mặn của đất dựa trên việc lấy mẫu tại hiện trường tham chiếu địa lý (sử dụng GPS) và phân tích trong phòng thí nghiệm chiết xuất từ bột đất bão hòa (Ảnh 2.3a) bằng máy đo EC được chấp nhận là cách đánh giá độ mặn của đất tiêu chuẩn, được biểu thị bằng desisiemens trên mét (dS m − 1) hoặc millisiemens trên centimet (mS cm−1). Điều này là do lượng nước mà đất giữ ở trạng thái bão hòa, có liên quan đến kết cấu đất, diện tích bề mặt, hàm lượng sét và khả năng trao đổi cation. Tỷ lệ đất:nước thấp hơn (1:1, 1:2, 1:5) cũng được sử dụng trong nhiều phòng thí nghiệm; tuy nhiên, kết quả cần được hiệu chỉnh bằng ECe để chọn cây trồng chịu mặn.

37

PLANT PROFILE

Hoa Nhài

Hoa nhài, thường được biết đến với cái tên hoa lài, là loài hoa trắng tinh khôi với hương thơm quyến rũ. Cây hoa nhài xuất xứ từ các quốc gia ở Đông Nam Á và đã được mang về Việt Nam từ hàng trăm năm trước. Loài hoa này còn được chọn làm biểu tượng quốc gia tại một số nước như Philippines, Indonesia và Pakistan.

38

39

PLANT PROFILE

Thông tin cơ bản

Mùa nở: Hoa nhài thường xuất hiện quanh năm, nhưng nếu muốn chiêm ngưỡng vẻ đẹp của hoa thì nên chọn thời điểm vào khoảng tháng 4 cho đến tháng 9, hoa sẽ nở to và đẹp.

Chiều cao:Cây hoa nhài (jasmine) thường có chiều cao từ 1 đến 3 mét, tùy thuộc vào loại cây cụ thể và điều kiện môi trường. Cây hoa nhài thường được tạo dạng thành các bụi cây hoặc cây leo với thân cây mềm dẻo, linh hoạt. Đất: Hoa nhài thích đất pha loãng, thoát nước tốt, giàu chất hữu cơ. Đất sét hoặc đất cát pha trộn với phân giữa là lựa chọn tốt. Độ pH của đất nên ở mức từ 6 đến 7,5. Ánh sáng: Hoa dã quỳ là một loại cây ưa sáng, cần ít nhất 6 giờ ánh sáng mặt trời mỗi ngày. Nếu trồng hoa dã quỳ ở nơi thiếu ánh sáng, cây sẽ phát triển kém và ít ra hoa. Độ ẩm: Hoa nhài là loại cây ưa ẩm, nhưng không chịu úng. Độ ẩm thích hợp cho hoa nhài là từ 60% - 70%. Nếu độ ẩm quá thấp, hoa nhài sẽ dễ bị héo, rụng lá. Nếu độ ẩm quá cao, hoa nhài sẽ dễ bị nấm bệnh.

Nhiệt độ: Nhiệt độ thích hợp cho hoa nhài là từ 20 - 25 độ C. Nếu nhiệt độ quá thấp, hoa nhài sẽ ngừng ra hoa, thậm chí có thể chết. Nếu nhiệt độ quá cao, hoa nhài sẽ dễ bị héo, rụng lá.

Không khí: không khí thích hợp cho hoa nhài là nhiệt độ ấm, độ ẩm cao và ánh nắng mặt trời đủ sáng

40

Hoa Nhài phát triển ở đâu?

Hoa nhài thường phát triển ở các vùng đất ẩm ướt và nhiệt đới. Cây hoa nhài thích hợp với khí hậu ấm áp và độ ẩm cao, và chúng thường được tìm thấy ở các quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á, bao gồm Ấn Độ, Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Indonesia và các quốc gia khác trong khu vực. Ngoài ra, hoa nhài cũng phát triển tốt ở các khu vực nhiệt đới trên khắp thế giới.

Trong các khu vực không thuộc vùng đất nhiệt đới, hoa nhài thường được trồng trong nhà hoặc trong các khu vườn dưới bóng cây để bảo vệ chúng khỏi những điều kiện thời tiết lạnh lẽo. Điều này giúp chúng phát triển ở các khu vực có khí hậu không hoàn toàn ấm áp như trong các vùng ôn đới.

41

PLANT PROFILE

Hoa Nhài nở trong bao lâu?

Hoa nhài là loại hoa nở rộ, mỗi bông hoa chỉ nở trong khoảng 1 ngày. Tuy nhiên, hoa nhài thường nở theo chùm, mỗi chùm có thể có từ 5 - 10 bông hoa. Do đó, thời gian hoa nhài nở có thể kéo dài trong khoảng 1 - 2 tuần.

Thời gian hoa nhài nở cũng phụ thuộc vào giống hoa và điều kiện chăm sóc. Một số giống hoa nhài có thể nở sớm hơn hoặc muộn hơn. Hoa nhài được chăm sóc tốt sẽ nở nhiều hơn và lâu hơn.

42

Thời điểm thích hợp để trồng hoa Nhài Thời điểm tốt nhất để trồng hoa nhài là vào mùa xuân hoặc mùa hạ, khi nhiệt độ bắt đầu tăng và có đủ ánh nắng. Có thể trồng vào tháng 4 hoặc tháng 5, tùy thuộc vào vùng đất cụ thể.

Nếu bạn muốn trồng hoa nhài trong nhà hoặc trong chậu, bạn có thể làm điều này bất kỳ lúc nào trong năm. Tuy nhiên, hãy chắc chắn rằng cây nhận đủ ánh nắng mặt trời và được đặt ở nơi có độ ẩm tương đối cao, đặc biệt là trong mùa khô hanh.

43

PLANT PROFILE

Cách trồng và chăm sóc

Hoa Nhài

44

45

PLANT PROFILE

Cách trồng hoa nhài trong chậu

Trước khi bắt tay vào việc trồng hoa nhài, việc lựa chọn chậu đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sức khỏe và sự phát triển của cây. Điểm đầu tiên và cũng là quan trọng nhất mà bạn cần lưu ý đó là khả năng thoát nước của chậu. Hoa nhài không chịu được nước đọng, vì vậy chậu trồng hoa nhài cần phải có lỗ thoát nước đủ lớn và hiệu quả.

Nếu bạn tìm thấy chậu mà bạn có không đáp ứng được yêu cầu về thoát nước, đừng ngần ngại tự mình khoét thêm lỗ. Điều này giúp đảm bảo rằng cây hoa nhài của bạn sẽ không bị ngập nước, điều có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe như nấm mốc và mục rữa.

46

Chuẩn bị đất trồng hoa nhài Chuẩn bị đất trồng hoa nhài là bước quan trọng để đảm bảo cây phát triển mạnh khỏe. Lựa chọn đất sét có khả năng giữ nước tốt, đảm bảo độ thoát nước và độ pH cân đối từ 6.0 đến 7.0. Trước khi trồng, loại bỏ chất cặn và cỏ dại khỏi đất, sau đó trộn đất với chất phân bón hữu cơ để cải thiện cấu trúc đất và cung cấp dinh dưỡng. Sử dụng chất tăng cường thoát nước như cát và loại bỏ côn trùng gây hại cũng là bước quan trọng. Kiểm tra độ ẩm của đất và đảm bảo đất ẩm đều trước khi trồng cây. Cuối cùng, nếu bạn trồng trong chậu, đảm bảo chậu có lỗ thoát nước và lớp đá nhỏ ở đáy để đảm bảo thoát nước hiệu quả.

47

PLANT PROFILE

Tiến hành trồng hoa nhài Để bắt đầu quá trình trồng hoa nhài một cách hiệu quả, hãy sử dụng một chiếc kéo để cắt vài cành hoa nhài có độ dài khoảng 30cm. Lưu ý rằng việc cắt cành nên được thực hiện một cách quyết đoán, tránh làm nát các mạch dẫn để tăng khả năng sống sót cho cây.

Sau khi cắt, hãy nhúng cành cây vào một dung dịch kích thích ra rễ, hãy chắc chắn rằng bạn đã pha dung dịch theo liều lượng khuyến cáo để đảm bảo cây nhận đủ dưỡng chất cần thiết.

Khi trồng, cắm cành hoa nhài vào chậu đất đã chuẩn bị trước đó. Hãy đặt cành cây vào độ sâu khoảng 10-15cm, chừa khoảng 15cm phía trên cùng để tạo điều kiện cho việc mọc mầm của cây hoa. Đồng thời, hãy nhớ ém góc của cây sau khi trồng để tránh tình trạng cây bị ngã trong quá trình chăm sóc. Để đảm bảo rằng cây hoa nhài sẽ phát triển mạnh mẽ, hãy tưới nước sau khi trồng để tạo độ ẩm cho đất. Quy trình này giúp cây thiết lập một hệ thống rễ tốt và chuẩn bị cho quãng thời gian tươi mới của sự nở hoa và mọc mầm. Nhớ luôn chăm sóc cây một cách đều đặn và đầy kiên nhẫn để đón nhận vẻ đẹp tinh khôi của hoa nhài trong không gian xanh của bạn.

48

Cách chăm sóc hoa nhài trồng chậu Cắm cọc cho các giống nhài leo Những giống nhài leo cần được hỗ trợ bằng cọc hoặc giàn để phát triển, tạo ra những hình dạng độc đáo theo ý muốn của bạn. Để thực hiện điều này, bạn nên đặt cọc cách gốc cây khoảng 4-5cm, sau đó quấn thân nhài quanh cọc để giúp cây leo lên cao. Để giữ cho thân cây ổn định, bạn có thể sử dụng dây lỏng để cố định nó vào cột hỗ trợ.

Giữ môi trường ẩm Hãy sử dụng ngón tay để tạo cho đất một độ sâu khoảng 5cm. Nếu cảm thấy đất khô, hãy tưới nước, nhưng hãy tránh làm cho đất quá ẩm ướt. Đối với cây hoa nhài trồng trong chậu, đảm bảo rằng chậu có khả năng thoát nước tốt và không giữ nước lâu. Hãy tưới nước cho cây một lần mỗi ngày để duy trì độ ẩm cần thiết.

Nếu bạn trồng hoa nhài trong nhà, hãy lưu ý rằng độ ẩm không khí đóng vai trò quan trọng trong quá trình sinh trưởng của cây. Đối với hoa nhài, mức độ độ ẩm trong khoảng 30% - 45% là lý tưởng nhất. Để duy trì độ ẩm ở mức này, bạn có thể sử dụng máy phun sương để giữ cho môi trường xung quanh cây luôn ẩm mượt và thuận lợi cho sự phát triển của hoa nhài.

49

PLANT PROFILE

Bón phân Để giúp cây tiếp tục nở hoa, hãy bổ sung phân bón định kỳ mỗi tháng. Hãy chú ý đến việc sử dụng phân bón cân đối với các thành phần dinh dưỡng. Phân nên hoàn tan vào nước khi bạn tưới xung quanh gốc cây, tránh để phân dính lên lá để tránh tình trạng cháy lá.

Bạn cũng có thể bón phân trực tiếp gần gốc cây và sau đó tưới nước để giúp phân hòa tan dần vào đất. Một lựa chọn khác là sử dụng phân trùn quế dạng bột, rải một lớp dày khoảng 1 - 2cm trên bề mặt chậu và sau đó tưới nước để phân được hòa tan và thấm vào đất. Điều này giúp đưa các chất dinh dưỡng đến cây một cách hiệu quả và tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển và nở hoa của cây hoa nhài.

Cắt tỉa Tác dụng của việc cắt tỉa trong chăm sóc cây hoa nhài rất quan trọng. Nó giúp loại bỏ những cành già, cành bệnh và cải tạo dáng cây, tạo nên hình dáng thẩm mỹ hơn. Trong quá trình chăm sóc, việc loại bỏ các thân già, lá cũ hoặc hoa héo bằng cách ngắt hoặc cắt giúp cây tập trung dinh dưỡng vào việc nuôi cành mới, giúp cây trở nên tươi tắn hơn và đẹp mắt hơn.

Ngoài ra, loại bỏ các cành mọc không mong muốn và việc tỉa tạo hình giúp chậu cây trở nên cân đối và thu hút hơn. Hãy lưu ý rằng bạn nên tránh tỉa cây khi cây đang ở giai đoạn nở hoa vì điều này có thể giảm lượng hoa trên cây. Hãy chờ đến khi mùa hoa kết thúc để tiến hành tỉa cây. Thông thường, cây hoa nhài được trồng trong nhà ít cần phải được tỉa tự nhiên hơn để giữ cho vẻ đẹp tự nhiên của chúng được bày tỏ hết mức.

50

Che phủ hoa nhài trồng tại nhà

Kích thích hoa nhài nở hoa đợt tiếp theo

Vào mùa đông, trộn thêm phân hữu cơ lên lớp đất mặt để rễ cây không bị đóng băng, và làm tương tự như thế vào mùa hè để giữ ẩm cho cây. Nếu cây trồng chậu tại nhà, bạn nên mang cây vào nhà trong mùa đông. Hoa nhài trồng chậu trong nhà không cần che phủ nhiều, tuy nhiên cần đảm bảo đặt chậu ở vị trí có ánh nắng, nhiệt độ duy trì khoảng 16 – 20 độ.

Cố gắng giữ các điều kiện ngoại cảnh phù hợp với yêu cầu của cây để hoa nhài tiếp tục ra hoa. Nếu bạn thấy cây ngừng ra nụ, hãy kiểm tra lại chế độ bón phân hoặc tưới nước, có thể bạn bón thừa đạm hoặc căng thẳng do tưới nước.

51

ASK DR.BUG

52

BỆNH PHẤN TRẮNG TRÊN RAU CỦ Bệnh phấn trắng là một loại bệnh phổ biến trên nhiều loại cây trồng. Đây là kết quả của sự tấn công của nhiều loại nấm mốc trắng khác nhau, như Erysiphe và Sphaerotheca, mỗi loại nấm chỉ tập trung vào một số loại cây cụ thể. Các loại cây rau như atisô, đậu, củ cải đường, cà rốt, dưa chuột, cà tím, rau diếp, dưa, rau mùi tây, đậu Hà Lan, ớt, bí ngô, rau diếp xoăn, củ cải cay, bí, cà chua xanh, cà chua và củ cải thường bị ảnh hưởng bởi bệnh phấn trắng (xem Bảng 1). Loại bệnh này thường không yêu cầu môi trường ẩm ướt để phát triển và thường phát triển tốt trong điều kiện nhiệt độ ấm áp, làm cho chúng trở nên phổ biến hơn trong mùa hè khô hanh Bệnh phấn trắng không chỉ gây tổn thất đáng kể cho năng suất của các loại cây trồng mà nó tấn công, mà còn tạo điều kiện cho sự phát triển của nấm mốc trắng khác, tăng nguy cơ lây lan bệnh trong vùng. Điều này đặt ra thách thức lớn đối với người nông dân và nhà nghiên cứu nông nghiệp trong việc duy trì sức khỏe của các đồng ruộng và vườn trồng.

Ngoài ra, bệnh phấn trắng cũng gây ra hiệu ứng tiêu cực đối với chất lượng và giá trị thương phẩm của các sản phẩm nông nghiệp. Cây trồng bị bệnh phấn trắng thường trở nên yếu đuối, dẫn đến việc giảm chất lượng của quả, rau và loại cây trồng khác. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến người sản xuất mà còn đưa ra những thách thức lớn trong việc cung cấp thực phẩm chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng..

53

ASK DR.BUG

Bảng 1. Cây chủ và các biện pháp kiểm soát các loài nấm mốc.

Cây chủ Dưa chuột, rau diếp xoăn, rau diếp, dưa, khoai tây, bí ngô, bí

Loài nấm Erysiphe cichoracearum

Phương pháp kiểm soát Các giống xà lách, dưa leo kháng bệnh; phun nước; thuốc diệt nấm nếu cần thiết trên bí và bí ngô

Bông cải xanh, cải Brussels, súp lơ và cây cole khác; rau diếp xoăn, củ cải cay, củ cải

Erysiphe cruciferarum

Thường không cần thiết

Cà chua

Erysiphe lycopersici

Thuốc diệt nấm nếu cần thiết

Đậu Hà lan

Erysiphe pisi

Giống kháng bệnh; tưới theo dạng phun mưa

Cà rốt, rau mùi tây, cây củ cần

Erysiphe heraclei

Giống chịu đựng sâu bệnh

Củ cải

Erysiphe đa giác

Giống chịu đựng sâu bệnh

Atisô, cà tím, ớt, cà chua xanh, cà chua

Leveillula taurica

Hiếm khi được yêu cầu; thuốc diệt nấm nếu cần thiết

Các loại đậu, đậu mắt đen, bầu bí, đậu bắp

Sphaerotheca fuliginea

Giống kháng bệnh đối với một số loại; thuốc diệt nấm nếu cần thiết

Hình 4.1. Bệnh phấn trắng trên cây bí ngô.

54

CÁCH NHẬN DẠNG VÀ THIỆT HẠI DO BỆNH GÂY RA Bệnh phấn trắng thường bắt đầu xuất hiện dưới dạng các đốm màu trắng trên cả hai mặt của lá, chồi và đôi khi trên hoa và quả (xem Hình 4.1). Những đốm này dần lan rộng trên diện tích lớn của lá và thân cây. Có một số trường hợp đặc biệt của bệnh phấn trắng mà chỉ ảnh hưởng đến cây atisô, hành tây, ớt và cà chua: trên lá của những cây này, bệnh tạo thành các mảng màu vàng nhưng ít phát triển thành lớp phấn bột.

Lá bị nhiễm bệnh phấn trắng thường chuyển sang màu vàng dần dần, sau đó khô và rụng, điều này có thể dẫn đến tình trạng quả bị cháy nắng. Ở một số loại cây, bệnh phấn trắng có thể gây ra các biểu hiện như lá xoắn, vênh hoặc biến dạng. Mặc dù thường không phát triển trên rau quả, nhưng vỏ đậu có thể xuất hiện các đốm nâu. Cây bị nhiễm bệnh nặng có thể dẫn đến giảm năng suất, làm ngắn hạn thời gian sản xuất và làm cho trái cây mất đi hương vị.

55

ASK DR.BUG

VÒNG ĐỜI Mọi loại nấm bệnh phấn trắng đều yêu cầu một mô thực vật sống để phát triển. Sự có mặt của cây trồng hoặc cỏ dại quanh năm là một yếu tố cực kỳ quan trọng đối với sự sinh tồn của nhiều loại nấm mốc trắng. Đặc biệt, các bào tử nghỉ được tạo ra, cho phép các loại nấm gây bệnh trên bầu bí, rau diếp, đậu Hà Lan và một số loại cây trồng khác tồn tại qua mùa đông.

Hầu hết các loại nấm mốc trắng phát triển thành các lớp sợi mỏng (gọi là mô nấm) trên bề mặt của các bộ phận cây bị tác động (xem Hình 4.2). Các bào tử, được coi là phương tiện chính để phát tán bệnh, tạo thành phần lớn của cấu trúc bệnh phấn trắng, có màu trắng và thường thấy được trên bề mặt cây. Chúng tự hình thành thành chuỗi và có thể nhìn thấy dễ dàng thông qua việc sử dụng kính hiển vi cầm tay. Ngược lại, bào tử của nấm mốc sương mai mọc trên các thân cây phân nhánh, giống như những cây nhỏ.

56

Bào tử của bệnh phấn trắng được gió mang đến với vật chủ mới. Mặc dù yêu cầu về độ ẩm để nảy mầm có thể khác nhau, tất cả các loại phấn trắng đều có thể nảy mầm và lây nhiễm khi không có nước tự do. Thực tế, nước trên bề mặt thực vật có thể tiêu diệt bào tử của một số loại nấm mốc và ức chế quá trình nảy mầm trong thời gian dài. Nhiệt độ ổn định (từ 15°C đến 27°C) và điều kiện mát mẻ thường là lý tưởng nhất cho sự phát triển của bệnh phấn trắng. Bào tử và nấm rất nhạy cảm với nhiệt độ cực cao (trên 32°C) và ánh nắng trực tiếp.

Bào tử nấm được phóng thích trong mưa xuân

Conidia (bào tử) tái nhiễm lên cây trồng

Ascus (cơ quan sản xuất nấm bệnh) chứa ascospores (các tế bào sinh sản ở phôi nấm bệnh)

Bào tử lây nhiễm vào mô

Lây nhiễm trên lá và chồi tạo ra conidia (bào tử)

Trải qua mùa đông trong phôi thai Những mảng phấn trắng xuất hiện trên lá Cleistothecia (những thể quả kín) có thể được tạo ra trên lá và chồi vào cuối mùa hè

Hình 4.2. Vòng đời của bệnh phấn trắng trên cây bí.

57

ASK DR.BUG

PHƯƠNG PHÁP KIỂM SOÁT Phương pháp hiệu quả nhất để kiểm soát bệnh phấn trắng là chủ yếu dựa vào việc ngăn chặn sự lây lan của nó. Điều này bao gồm việc trồng các giống rau có khả năng chống chịu bệnh tật, nếu có sẵn, hoặc tránh sử dụng những giống cây quá nhạy cảm với bệnh. Trong quá trình trồng, việc đặt cây dưới ánh nắng đầy đủ và tuân thủ các biện pháp canh tác tốt cũng rất quan trọng để kiểm soát bệnh phấn trắng trong nhiều trường hợp (xem Bảng 1). Tuy nhiên, đối với các loại rau cảm giác nhạy cảm đặc biệt như bầu bí (như dưa chuột, dưa, bí và bí ngô), việc sử dụng các loại thuốc diệt nấm có thể là lựa chọn cần thiết. Trong thị trường hiện nay, có một số loại thuốc diệt nấm không quá độc hại nhưng cần được sử dụng ngay khi nhận thấy các dấu hiệu ban đầu của bệnh xuất hiện.

58

Giống kháng bệnh Trong một số trường hợp, có thể có các giống kháng bệnh phấn trắng. Nếu có sẵn các loại giống này, hãy trồng các giống dưa đỏ, cây cà rốt, dưa chuột, dưa, đậu Hà Lan, bí ngô và bí. Nếu bạn trồng những giống dễ bị nhiễm bệnh hơn, bạn có thể cần phải thực hiện các biện pháp kiểm soát bệnh.

Thói quen về canh tác Trồng ở những nơi có nắng càng nhiều càng tốt, giúp không khí lưu thông tốt và tránh bón quá nhiều phân. Một giải pháp thay thế tốt là sử dụng phân bón nhả chậm. Thao tác rắc từ trên cao có thể giúp giảm bệnh phấn trắng vì bào tử nấm được rửa sạch khỏi cây. Tuy nhiên, vòi phun nước trên cao thường không được khuyến khích sử dụng như một phương pháp kiểm soát sâu bệnh trên rau vì việc sử dụng chúng có thể góp phần gây ra các vấn đề dịch hại khác.

59

ASK DR.BUG

Cách phun thuốc diệt nấm Trong một số trường hợp, đặc biệt là trong việc sản xuất các giống bầu bí nhạy cảm, có thể cần dùng thuốc diệt nấm. Thuốc diệt nấm có chức năng như chất bảo vệ, diệt trừ, hoặc cả hai.

Thuốc diệt nấm bảo vệ ngăn ngừa tình trạng nhiễm sâu bệnh mới xảy ra trong khi thuốc diệt trừ có thể tiêu diệt tình trạng nhiễm nấm hiện có. Hãy tiến hành phun thuốc diệt nấm bảo vệ cho cây trồng dễ bị tổn thương trước khi bệnh xuất hiện. Sử dụng thuốc diệt trừ ngay khi cây có dấu hiệu sớm nhất của bệnh.

Một khi nấm mốc phát triển rộng rãi, việc kiểm soát bằng bất kỳ loại thuốc diệt nấm nào sẽ trở nên khó khăn hơn.

Các sản phẩm được liệt kê ở đây là để sử dụng trong vườn nhà.

60

Thuốc diệt nấm Thuốc diệt nấm: Một số loại thuốc diệt nấm ít độc nhất hiện có, bao gồm dầu làm vườn, dầu neem, dầu jojoba, lưu huỳnh và thuốc diệt nấm sinh học Serenade.

Ngoại trừ các loại dầu, những vật liệu này chủ yếu có tác dụng phòng ngừa sâu bệnh. Dầu có tác dụng tốt nhất như chất diệt trừ nhưng cũng có một số hoạt chất bảo vệ.

Dầu: Để diệt trừ bệnh phấn trắng ở mức độ nhẹ đến trung bình, hãy sử dụng những loại dầu có nguồn gốc thực vật như dầu neem hoặc dầu jojoba. TTuy nhiên, hãy cẩn thận, không bao giờ phun dầu trong vòng 2 tuần sau khi phun lưu huỳnh, nếu không cây có thể bị thương. Ngoài ra, không bao giờ nên sử dụng dầu khi nhiệt độ trên 32°C hoặc đối với những cây đang chịu hạn hán.

Tuy nhiên, một số cây có thể nhạy cảm hơn những cây khác và khoảng thời gian cần thiết giữa các lần phun lưu huỳnh và phun dầu có thể còn dài hơn; luôn tham khảo nhãn thuốc diệt nấm để nắm rõ bất kỳ biện pháp phòng ngừa đặc biệt nào.

61

ASK DR.BUG

CẢNH BÁO VỀ SỬ DỤNG HÓA CHẤT Thuốc trừ sâu có độc. Luôn đọc và làm theo cẩn thận tất cả các biện pháp phòng ngừa và khuyến nghị an toàn được đưa ra trên nhãn hộp đựng. Lưu trữ tất cả các hóa chất trong các thùng chứa có nhãn gốc trong tủ hoặc nhà kho có khóa, để hóa chất tránh xa thực phẩm hoặc thức ăn chăn nuôi và để ngoài tầm với của trẻ em, người không được phép sử dụng, vật nuôi và gia súc.

Thuốc trừ sâu được phun trong nhà và khu vực cảnh quan của bạn có thể bay đến vực khác và làm ô nhiễm lạch, sông và đại dương. Hãy che chắn để hóa chất chỉ tác dụng vào khu vực đang được xử lý. Tránh trường hợp hóa chất trôi sang các khu nhà lân cận, đặc biệt là những khu vườn có trái cây hoặc rau quả đã sẵn sàng để hái.

62

Không bỏ thùng chứa thuốc trừ sâu vào thùng rác hoặc đổ thuốc xuống bồn rửa, bồn cầu. Sử dụng thuốc trừ sâu theo nhãn hoặc mang thuốc trừ sâu không sử dụng đến địa điểm Thu gom Chất thải Nguy hại của Hộ gia đình. Liên hệ với ủy viên nông nghiệp quận của bạn để biết thêm thông tin về cách xử lý thùng chứa an toàn và để biết vị trí của địa điểm Thu gom Chất thải Nguy hại của Hộ Gia đình gần bạn nhất.

Vứt bỏ các thùng chứa rỗng bằng cách làm theo hướng dẫn trên nhãn. Không bao giờ tái sử dụng hoặc đốt các thùng chứa hoặc vứt bỏ chúng theo cách có thể làm ô nhiễm nguồn nước hoặc đường thủy tự nhiên.

63

EQUIPMENT FOCUS

GIÀN LEO CHO CÂY TRỒNG

64

Gần đây, việc sử dụng giàn leo cho cây trồng đã trở thành một xu hướng phổ biến trong nông nghiệp và vườn trồng. Giàn leo không chỉ là một phương pháp tối ưu để tăng cường diện tích trồng trọt mà còn mang lại nhiều lợi ích cho cây và người trồng. Nhờ vào giàn leo, cây trồng có thể tận dụng không gian một cách hiệu quả, giúp giảm thiểu việc chật chội và tạo điều kiện cho sự phát triển tự nhiên của cây. Ngoài ra, giàn leo còn giúp giữ ẩm đất tốt hơn, ngăn chặn việc rêu mốc và giảm nguy cơ bị các loại bệnh cây. Đồng thời, việc thu hoạch và chăm sóc cây trở nên thuận tiện hơn khi chúng được trồng trên giàn leo. Với những lợi ích đáng kể này, giàn leo cho cây trồng không chỉ là một giải pháp hiệu quả mà còn là một cách tiếp cận bền vững trong nông nghiệp và làm vườn.

65

EQUIPMENT FOCUS

Giàn leo là gì?

Giàn leo là một cấu trúc hỗ trợ mà cây trồng sử dụng để leo lên và phát triển. Cấu trúc này giúp cây tránh xa khỏi mặt đất, tận dụng không gian và ánh sáng mặt trời một cách hiệu quả hơn. Có nhiều loại giàn leo được sử dụng trong nông nghiệp và vườn trồng, bao gồm các kệ treo, cột trụ, lưới và hệ thống dây đỡ.

Cây trồng leo, như cà chua, dưa hấu, bí ngô và các loại cây mầm khác, thường được trồng trên giàn leo để hỗ trợ quá trình sinh trưởng và tạo ra trái hoặc quả. Giản leo giúp cây tránh bị nặng đầu và gãy đổ khi quả hoặc trái phát triển, cũng như giúp giữ cho quả và trái nằm trên mặt đất, giảm nguy cơ bị hỏng hoặc bị nhiễm bệnh. Ngoài ra, việc sử dụng giàn leo còn giúp tiết kiệm diện tích và dễ dàng thu hoạch sản phẩm. Cấu trúc giàn leo thường được thiết kế linh hoạt để phù hợp với loại cây trồng và không gian trồng trọt cụ thể.

66

Mỗi loại cây trồng đều có cấu trúc và cách phát triển riêng biệt. Việc sử dụng giàn dây leo giúp hướng dẫn cây phát triển một cách đúng hướng, tránh trường hợp gãy đổ hoặc dây mọc không đều, làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên của cây. Thêm vào đó, giàn dây còn hỗ trợ việc nâng đỡ và giữ cho quả không bị rơi xuống đất. Sử dụng dây nhựa nguyên sinh cho giàn leo mang lại nhiều lợi ích, bao gồm khả năng điều chỉnh kích thước linh hoạt theo quy mô, độ bền cao, và thân thiện với môi trường và cây trồng hơn so với các loại giàn làm từ kim loại hoặc nhựa tái chế.

67

EQUIPMENT FOCUS

Thời iểm thích hợp ể làm giàn cây leo Thời điểm thích hợp để làm giàn leo cho cây thường phụ thuộc vào loại cây trồng và điều kiện khí hậu cụ thể của vùng địa lý bạn đang sống. Tuy nhiên, có một số hướng dẫn chung sau đây: Mùa Xuân: Trong mùa xuân, thời tiết ấm dần lên và cây trồng bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Đây là thời điểm tốt để thiết kế và xây dựng giàn leo, đặc biệt là vào đầu mùa xuân khi cây mới được trồng hoặc trong giai đoạn mọc mạnh.

Trước Mùa Mưa: Nếu bạn sống trong khu vực có mùa mưa rõ rệt, việc làm giàn leo trước mùa mưa là ý tưởng tốt. Điều này giúp cây trồng có thời gian để thích nghi với giàn trước khi thời tiết ẩm ướt và mưa nhiều bắt đầu.

Tránh Thời Tiết Lạnh Lẽo: Tránh xây dựng giàn leo vào mùa đông hoặc thời kỳ lạnh lẽo, đặc biệt là nếu bạn sống trong vùng có khí hậu lạnh. Cây trồng thường không phát triển mạnh mẽ trong thời tiết lạnh, điều này có thể làm giảm khả năng thích nghi với giàn.

68

Theo Mùa Trồng Trọt: Nếu bạn trồng cây theo mùa, hãy xây dựng giàn leo trước khi mùa trồng bắt đầu. Điều này giúp cây có thể leo lên giàn ngay từ khi bắt đầu phát triển, tăng cường hiệu quả và thuận lợi cho quá trình chăm sóc và thu hoạch.

Nhớ rằng việc chọn thời điểm thích hợp cũng phụ thuộc vào cây trồng cụ thể và điều kiện khí hậu của khu vực bạn sinh sống. Luôn nên tìm hiểu về cây trồng cụ thể của bạn và tham khảo ý kiến của người trồng nông địa phương để đảm bảo rằng bạn chọn thời điểm đúng để làm giàn leo.

69

EQUIPMENT FOCUS

Trồng cây dây leo trong nhà không chỉ giúp mang lại không gian sống xanh, nhiều màu sắc, hòa mình vào thiên nhiên, mà còn giúp thanh lọc không khí, mang lại sức sống cho ngôi nhà. Việc lựa chọn cây leo giàn phụ thuộc vào một số tiêu chí sau đây: Phù hợp với không gian sống: Khác với những cây thân gỗ vốn cần nhiều không gian để sinh trưởng, cây dây leo có thể phát triển tốt trong không gian nhỏ hẹp hơn. Cây dây leo cũng có nhiều chủng loại phong phú với kích thước đa dạng.

Phù hợp với vị trí trồng cây: Cây dây leo được trồng với mục đích chủ yếu là tạo ra không gian sống xanh mát, trong lành. Chính vì vậy nên cây dây leo có thể được trồng trên mặt ngoài của tường để tạo ra tấm thảm xanh bảo vệ ngôi nhà.

Một số loại cây dây leo phát triển tốt trong bóng râm như cây hoàng tâm diệp, cây thường xuân, cây bình an… lại thích hợp trồng nơi ban công, cầu thang hoặc tiểu cảnh.

Bên cạnh đó, hoa tigon, hoa hồng leo… và nhiều loại cây dây leo có hoa khác thường được trồng ở những vị trí có nhiều nắng, thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của cây.

70

Cách trồng và chăm sóc cây leo giàn trồng chậu Cách trồng cây leo giàn từ cây giống sẽ có những khác biệt nhất định so với cách trồng cây leo giàn từ hạt giống. Sau đây là một số lưu ý bạn cần biết khi trồng cây dây leo: Chọn hạt giống hoặc cây giống: Bạn nên lựa chọn giống cây leo phù hợp với không gian dự định sẽ trồng cây. Cây leo có hoa phù hợp với không gian có nhiều nắng, trong khi ban công ít nắng hoặc tiểu cảnh trong nhà phù hợp với những loại cây ưa bóng râm.

Chọn đất trồng và chậu trồng cây: Nếu gieo hạt giống, bạn cần chú ý duy trì độ ẩm và theo dõi tình trạng của hạt hàng ngày. Nếu trồng từ cây giống thì khi cắt bầu đất cần tránh làm vỡ bầu, đặt trong chậu, vun đất và tưới nước ngay sau đó. Đất trồng cây dây leo phải là đất có nhiều dinh dưỡng và được duy trì ở trạng thái tơi xốp. Bạn nên lựa chọn những loại đất có thành phần đất sét, phù hợp cho cây dây leo sinh trưởng.

Về chậu cây, kích cỡ của chậu cần phù hợp với không gian trồng cây. Sành, sứ, đất nung là những chất liệu làm chậu cây phù hợp nhất.

71

EQUIPMENT FOCUS Mặt khác, mặc dù không cần chăm sóc thường xuyên, tuy nhiên bạn vẫn cần tìm hiểu về cách chăm sóc cây leo giàn trồng chậu. Để có những chậu cây hoặc giàn cây dây leo ưng ý, bạn cần chú ý đến việc cắt tỉa, tưới nước và bón phân.

Cắt tỉa: Cây dây leo cần được cắt tỉa, uốn tạo dáng để tạo ra được giàn cây ưng ý. Bạn cần làm khung hoặc bắc giàn cho cây ngay từ khi thân cây bắt đầu dài ra. Những bộ phận dư thừa cần được loại bỏ để cây tập trung dinh dưỡng nuôi các nhánh chính.

Tưới nước: Tùy thuộc vào giống cây mà bạn lên lịch tưới nước định kỳ. Chậu cây leo nên có lỗ thoát nước để tránh tình trạng quá nhiều nước khiến cây bị úng. Bạn có thể tưới nước hai lần mỗi ngày vào sáng sớm và chiều muộn, tưới nước vừa đủ làm ẩm đất là được.

Bón phân: Phân bón cung cấp chất dinh dưỡng cho cây phát triển và cần được bón theo liều lượng phù hợp với chu kỳ sinh trưởng của cây.

72

Cách thiết kế giàn trồng cây leo thông minh Yêu cầu của một giàn trồng cây leo hoàn thiện đó là phải được cố định chắc chắn, các khớp nối phải được thiết kế chặt chẽ, tránh bị xô vẹo. Bạn có thể tận dụng bất kỳ vật liệu nào phù hợp để làm giàn trồng cây leo. Nhìn chung, nên ưu tiên những chất liệu bền, dễ lắp đặt và dễ tháo rời, đảm bảo an toàn khi sử dụng.

Hiện nay, các bộ giàn trồng cây leo bằng ống sắt rỗng ruột và được sơn chống rỉ sét đang rất được ưa chuộng. Bên cạnh, lưới giàn dây leo cũng là ý tưởng rất phù hợp nếu bạn muốn trồng su su, bầu, bí, mướp, nho leo…

73

EQUIPMENT FOCUS

Ngoài ra, nếu bạn muốn tự mình thiết kế và lắp đặt giàn trồng cây leo thông minh trên sân thượng thì có thể làm giàn kiểu chữ A, giàn kiểu đứng hoặc giàn nghiêng vào vách tường. Để tự làm giàn trồng cây leo, bạn cần chuẩn bị những vật liệu và dụng cụ sau đây: Vật liệu làm khung giàn (ống tre, nứa, khung sắt, ống thép bọc nhựa…).

Lưới giàn dây leo.

Dụng cụ liên kết khung giàn (dây rút, thanh liên kết, kẹp nối hoặc giữ ống, khớp xoay…).

Sau khi chuẩn bị đầy đủ các vật liệu và dụng cụ, bạn có thể bắt tay vào lắp đặt giàn trồng cây leo trong vườn, trên sân thượng hoặc ngoài ban công (nếu ban công đủ rộng).

Giàn trồng cây leo kiểu chữ A Bước 1: Cố định các thanh sắt hoặc cọc tre thành hình chữ A và liên kết đỉnh của các “chữ A” lại thành khung giàn sao cho khung giàn có thể đứng vững trên mặt đất.

Bước 2: Phủ kín khung giàn chữ A bằng lưới. Lưới cần được kéo căng và cố định với khung giàn bằng dây rút.

Giàn trồng cây leo kiểu đứng Bước 1: Dựng các cọc tre nứa hoặc các thanh sắt song song với nhau sao cho tạo thành các ô với mỗi cạnh dài khoảng 40 – 50cm. Tiếp theo, sử dụng vật liệu liên kết để cố định lại bộ khung vừa dựng.

Bước 2: Sử dụng lưới phủ lên nóc bộ khung để tạo ra môi trường cho dây leo bám vào. Cố định lưới vào các cạnh của bộ khung bằng dây rút.

74

Giàn trồng cây leo nghiêng vào vách tường Cách thực hiện rất đơn giản, bạn chỉ cần lắp đặt một khung giàn theo dạng bàn cờ bằng cách sử dụng các ống nứa hoặc thanh sắt, sau đó cố định bộ khung bằng vật liệu liên kết. Tiếp theo, bạn dựa khung giàn lên vách tường và cố định phần chân là được.

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm một số ý tưởng thiết kế giàn trồng leo tại nhà đơn giản và rất dễ làm sau đây: Giàn trồng cây leo dạng hàng rào kết hợp với lưới hoặc dây thép đan.

Giàn trồng cây leo được tạo thành từ vành bánh xe độc lạ Giàn trồng cây leo theo dạng cổng vòm tạo thêm điểm nhấn.

Giàn trồng cây leo với tạo hình ngôi nhà bằng gỗ hoặc các ống kim loại.

75

lifebalance.vn