€7,95
tweemaandelijkse inspiratie voor natuurfotografen
editie 37 - nr 5 2018
MAGAZINE
WOLKEN
MAKEN DE FOTO
DIERENGEDRAG Diepgang in je foto’s
VOGELVLUCHT Alles over drones
HELENDE FOTO’S in Erasmus MC
ap
inhoud
in deze EDITIE
TUTO RIALS
THEMA
#nfhoedan FOTO’S BEWERKEN OP JE SMARTPHONE
Foto: Bas Meelker
36
BASISCURSUS WOLKENLUCHTEN FOTOGRAFEREN 40
Foto: Roeselien Raimond
48
HAPPY WORKFLOW IN LIGHTROOM
54
HUTSPOT VOGELKIJKHUT EMMEN
58
NIEUWS
6
DE 5 VAN
11
COLUMN MARIJN HEUTS
79
PORTFOLIO BASTIEN RIU
12
REVIEW TAMRON 100-400MM
84
REVIEW LUMINAR 2018
86
ACHTERGROND ISO-INVARIANTIE
88
NATUUR365 FOTOKALENDER
94
INTERVIEW MARSEL VAN OOSTEN
18
GASTCOLUMN BART SIEBELINK
23
MIJN PROJECT HEALING ART
24
DOOR HET OOG VAN MARCEL DE JONG 28 4
NXT LVL DIERENGEDRAG
DRO NES
Foto: Wiebe de Jager
HOE DRONES DE LUCHTFOTOGRAFIE VERANDERDEN
68
EEN STATIEF VAN TIENTALLEN METERS HOOG
70
Foto: Bob Luijks
DE RUGZAK VAN SVEN BROECKX
64
PHOTO CHALLENGE OGEN
80
MIJN FOTO ONTWORTELD
83
REGELGEVING
74
WELKE DRONE MOET JE KOPEN?
76
WERKEN MET EEN HOOGTESTATIEF
78
LEZERS rubriek
Foto: Marcel de Jong
Foto: Arno ten Hoeve
WORKSHOPS EN AGENDAPUNTEN 96
Foto: Rudi Luyten
Foto: Boudewijn Swanenburg
5
portfolio
Bastien studeerde ooit aan de kunstacademie en was vooral bedreven in het tekenen. Op dat moment had hij weinig belangstelling voor de fotografie. Gelukkig had hij gepassioneerde ouders die hem wel veel over dit onderwerp leerden. De aankoop van een digitale spiegelreflexcamera was voor hem een grote openbaring. Door veel te lezen en te experimenteren maakte Bastien zich de fotografie eigen. De volgende stap was het vertalen van zijn visie naar een foto.
BASTIEN RIU Sommige fotografen beschikken over een extreem duidelijke handtekening. De foto’s van de Franse natuurfotograaf Bastien Riu herken je uit duizenden. Hoe doet-ie dat toch? 12
www. instagram.com/bastienriu facebook.com/bastien.riu
De foto’s van Bastien herken je aan de vaak lichte, serene en minimalistische sfeer. Achter deze sfeer gaat een duidelijke eigen visie schuil: “In mijn foto’s probeer ik een sprookjeswereld te laten zien. Voor mij is het dé utopische manier om de lezer soorten te laten ontdekken of herontdekken. Door het weglaten van de bekende context moeten de toeschouwers hun eigen verbeelding gebruiken om
tot een verhaal te komen.” De kracht zit ’m daarbij misschien wel in het feit dat Bastien heel gewone soorten gebruikt, soorten die iedereen kent, maar op deze manier toch weer net even anders ervaart. “Je hoeft niet naar de andere kant van de wereld te gaan om mooie foto’s te maken. Op iedere hoek van de straat kom je veel opwindende soorten tegen voor interessante foto’s. Je hoeft alleen maar je ogen te openen.” Hoe belangrijk is het hebben van een eigen signatuur in de fotografie? Bastien: “Heel belangrijk, zeker in ons digitale tijdperk. Het is nu gemakkelijker dan ooit om goede foto’s te maken. Voor mij is het de uitdaging verder te gaan dan het beheersen van de techniek. Ik streef naar een eenvoudig en goed samengesteld beeld, maar wel dat mijn eigen karakter en visie op fotografie weerspiegelt. Fotografie als kunst.”
Hoewel Bastien zijn signatuur op vrijwel alle onderwerpen weet te leggen, is de mees misschien wel zijn favoriet. Over de drinkende mees van dit portfolio vertelt Bastien het volgende: “Ik hou van reflecties. Voor deze foto streefde ik naar de perfecte reflectie van een drinkende mees. In de winter plaatste ik twee takken in een drinkvijvertje, speciaal bedacht om deze vogels naar deze plek te lokken en zo te kunnen fotograferen als ik het wilde. Een paar dagen van tevoren had het gesneeuwd. Dat zorgde voor de geheel witte setting. De mees had aanvankelijk weinig zin om op mijn plekje te verschijnen. Na een aantal dagen was het echter raak. Technisch is de foto totaal niet ingewikkeld. Ik heb alleen flink overbelicht om de minimalistische sfeer te benadrukken.” Bastien zou graag nog veel meer soorten op deze manier willen fotografen. Vluchtige ideeën legt hij vast in een notitieblok. En dan is het wachten op de dag die aan alle voorwaarden voldoet. 13
de VISIE van
“Copy-cats getuigen van creatieve armoede” Nikon D810 met 70-200mm @ 98mm; 1/320s bij f/2.8; ISO 125.
Haat-liefdeverhouding Van Oosten is inmiddels op veel podia gelauwerd voor zijn natuurfoto’s. “In de tijd dat ik de overstap maakte, was natuurlijk de grote vraag: heb ik wel talent? Je komt er vrij snel achter dat je het oordeel van vrienden en familie niet kunt vertrouwen, dus dan zit er maar één ding op: meedoen aan wedstrijden. Dat mechanisme kende ik uit de reclamewereld, daar organiseert bijvoorbeeld de Art Directors Club Nederland jaarlijks een wedstrijd om je talent te toetsen. En zelfs dan: één eerste prijs is geen prijs. De International Photography Awards kent ook een categorie natuur waar ik een paar keer prijzen heb gewonnen. Dat gaf mij destijds het uiteindelijke vertrouwen om de overstap naar de natuurfotografie te wagen.” Tegelijk heeft Van Oosten een haat-liefdeverhouding met de wedstrijden in de natuurfotografie. “Natuurfotografen zijn vaak behoorlijk fundamentalistisch. Men is bijvoorbeeld extreem gefixeerd op de echtheid van beelden. Er is van mij ooit een beeld uitgesloten van deelname omdat ik een blaadje van de vacht van het betreffende dier had weggekloond. Moet je nagaan: het beeld is er niet wezenlijk anders van geworden, ik heb alleen een blaadje weggehaald dat mij stoorde. Als er een lelijk takje in het beeld steekt, kloon ik dat ook weg, daar heb ik nul problemen mee. Maar in de natuurfotografie moeten beelden per se honderd procent ‘echt’ zijn. Het enige dat men daarmee bereikt, is dat fotografen al in het echte leven gaan klonen: takjes worden weggeknipt, plantjes die in de weg staan worden uit de 20
grond getrokken en als ergens een groepje paddenstoelen staat, wordt die ene paddenstoel die in de weg staat ook gewoon even geplukt. Bovendien leidt zo’n fundamentalistische instelling alleen maar tot creatieve armoede.” José Luis Rodriguez, de fotograaf die in 2010 zijn titel Wildlife Photographer of the Year, inclusief het prijzengeld van tienduizend pond, moest inleveren omdat hij een tamme wolf had gefotografeerd die ’s nachts over een hekje sprong, had volgens Van Oosten dan ook maar één cruciale fout gemaakt. “Hij heeft gejokt over zijn werkwijze. Van de beelden die dat jaar in de competitie zaten was zijn foto met afstand de mooiste, esthetisch gesproken. En wat had de jury dan gedacht, dat hij weken heeft zitten wachten bij dat hek tot er een keer een wolf overheen zou springen? Hij heeft gewoon een schitterend beeld gemaakt. Oké, van een tamme wolf, maar daar wordt voor mij de foto niet minder van. Waarom moet een natuurfoto honderd procent echt zijn? Draai het eens om: waarom hebben mensen de illusie dat de echte wereld er precies hetzelfde uit zal zien als de film of de foto die ze van de natuur zien? Doutzen Kroes of ieder ander model ziet er op straat ook niet uit zoals ze er in de bladen uitziet.” Waar Van Oosten zelf de natuur fotografeert met een puur artistieke drijfveer, is hij zich wel degelijk bewust van de impact die zijn werk kan hebben. “Echt, ik heb geen journalistieke bedoelingen met mijn werk, laat staan biologische. Ik wil niet de echtheid van de natuur laten zien of een ambitieus verhaal vertellen; ik wil gewoon een mooi beeld creëren. Tegelijk zie ik
dat er enorm veel copy-cats rondlopen. Niet alleen je beelden worden nagemaakt, ook de reizen die we organiseren worden binnen de kortste keren gekopieerd. Toen wij als eersten reizen organiseerden naar de stompneusapen in China, waren er binnen een paar maanden collega-organisaties die exact hetzelfde reisschema aanboden. Dat stoort mij enorm. Niet alleen vanuit de creatieve armoede die eruit spreekt, ook vanuit het effect dat het kan hebben op de natuur. Als pioniers kunnen wij het eerste zetje blijken te zijn dat een lawine in gang zet. Natuurgebieden kunnen letterlijk onder de voet gelopen worden omdat wij de interesse van toeristen hebben gewekt.” Om de impact van zijn werk te minimaliseren, laat Van Oosten zijn deelnemers tegenwoordig op sommige reizen dan ook een geheimhoudingsverklaring ondertekenen. “Of het juridisch wat waard is, dat is natuurlijk de vraag, maar ik vraag deelnemers in ieder geval niet in detail bekend te maken waar ze met ons zijn geweest. En tot nu toe werkt dat erg goed. De deelnemers aan onze reizen waarderen ook de exclusiviteit die eruit spreekt. Aan een andere kant probeer ik ook het positieve effect van mijn werk te maximaliseren. Ik geloof echt dat je mensen bewuster kunt maken van de natuur via mooie beelden. En als scholen, wetenschappelijke instellingen of ngo’s mijn beelden kunnen gebruiken, dan kunnen ze die altijd gratis krijgen. Op die manier hoop ik dat er ook nog iets goeds mee gebeurt.” www.squiver.com
Nikon D810 met 70-200mm @ 165mm; 1/250s bij f/7.1; ISO 400. 21
mijn project
Stel je eens voor: je zit in de wachtkamer, al starend naar een klinisch witte muur, te overpeinzen wat er straks te gebeuren staat, wachtend tot jouw nummertje op het digitale bord verschijnt en je naar binnen mag. Of je zit in de wachtkamer te kijken naar een prachtig wandvullend natuurlandschap, wegdromend en onderzoekend wat er allemaal gebeurt in de foto, totdat de assistente, sneller dan verwacht, je naam roept voor je afspraak. Dat is het effect van healing art.
van een healing environment bij het Erasmus MC zijn natuurlijke patio’s en een grote daktuin met fruitbomen, welke toegankelijk is voor bezoekers en patiënten.
Healing art
De opdracht In een vroeg stadium van de plannen voor een healing environment benaderde het Erasmus MC eerst mij rechtstreeks en in een later stadium benaderden ze het fotostockbureau (Buiten-Beeld) waar ik voor werk. Door middel van een meervoudig onderhandse aanbesteding selecteerde het Erasmus MC vervolgens uit vijftien fotografen mij voor deze opdracht.
voor het Erasmus MC Ron ter Burg - www.ronterburg.com
Het afgelopen jaar had ik de eer te mogen werken aan het healingart-project bij het Erasmus MC. Dit project omvat meer dan tachtig grootformaat-landschapsfoto’s die in de wachtruimten en behandelruimten zijn geplaatst. Het gaat hier om beelden van het formaat 2 bij 3 meter tot en met grote panorama’s met een formaat van 3 bij 15 meter. 24
Healing art Uit onderzoek is gebleken dat het stresshormoon cortisol afneemt als men naar afbeeldingen van de natuur kijkt. Met name bij landschappen die aan de ene kant overzicht en aan de andere kant beschutting bieden, voelen wij mensen ons het prettigst. Denk hierbij aan coulisselandschappen en open landschappen
van bijvoorbeeld kalm water, maar ook aan afbeeldingen van bloemen en aaibare dieren, al dan niet in het landschap. Het Erasmus MC ontwikkelde in samenspraak met een adviseur en de architect het concept ‘healing environment’, waar de healingart-beelden een onderdeel van uitmaken. Andere onderdelen
Om voor dit project in aanmerking te komen, moest ik onder andere een pakket aan officiële aanbestedingsformulieren invullen, veel vragen beantwoorden en een portfolio aanleveren, die uiteraard moest voldoen aan het healingart-concept. Dit was een flinke klus, waarbij nauwkeurigheid van groot belang was. Punten en komma’s op de verkeerde plek konden bijvoorbeeld al betekenen dat je de opdracht op je buik kon schrijven. Uiteindelijk kreeg ik op 30 januari 2017 de uitslag te horen. Dit prachtige bericht moest even tot mij doordringen, maar daarna begon ik vol enthousiasme aan dit mooie avontuur. Tijdens het doorlezen van het dertig pagina’s tellende programma van eisen kwam ik er al snel
achter dat de omschreven healingart-beelden het type foto’s is dat perfect binnen mijn stijl van fotograferen past. Ik maakte dus eigenlijk altijd al healingart-foto’s. Het enige waar ik nu extra op moest letten, was dat de foto’s een voldoende vriendelijke uitstraling hadden. Waar ik gewend was om rond zonsondergang en zonsopkomst te fotograferen, moest ik nu voor de gewenste sfeer de tijdstippen bijstellen naar vroeg in de avond of later op de morgen. Dat was voor mij in eerste instantie wel even omschakelen. De voorbereiding Bij een dergelijk project komt ook een flink stuk projectmanagement kijken. Goede communicatie en goed overleg zijn de sleutelfactoren om het project tot een goed einde te brengen. Als fotograaf ben je in de eerste plaats verantwoordelijk voor het leveren van een flink aantal beelden waaruit de klant kan kiezen. Deze beelden mocht ik presenteren aan een commissie, die bestond uit een afvaardiging van het Erasmus MC en de verantwoordelijke architect. Hierbij is belevingsmanagement ook erg belangrijk. Om de commissie een goed beeld te geven van hoe bijvoorbeeld de grote panorama’s eruit zouden komen te zien op de wand, projecteerde ik de foto’s in de diverse tekeningen van de wandaanzichten. Door het te visualiseren had de commissie een goed beeld van de fotowanden,
Making of panorama Paard van Marken.
waardoor ze gemakkelijk de juiste keuzes konden maken. Na de definitieve selectie moest ik zorg dragen voor de productiebestanden in het juiste kleurprofiel en afbeeldingsformaat, en dit natuurlijk allemaal binnen het afgesproken tijdspad. Voordat je aan het presenteren van de beelden toe bent, is er veel overleg nodig. Dit betekende voor mij minimaal één keer in de maand vanuit het noorden naar Rotterdam afreizen voor overleg met de projectleider van het Erasmus MC. De beelden moesten qua kleurstelling bij de inrichting van de ruimten passen en bijvoorbeeld afgestemd worden op de kleuren van de banken in de wachtruimten en van de frontjes van de kasten in de bestralingsbunkers. Om een goed beeld te krijgen van de wanden waar de foto’s geplaatst moesten worden, wilde ik alle ruimten bekijken. Ik legde dan ook vele 25
tutorial BASIC
#nfhoedan
Hoe fotografeer je
mooie wolkenluchten? Iedereen die met landschapsfotografie aan de slag gaat, heeft wel een fascinatie voor wolken. Constant veranderend en bewegend zijn ze een nooit aflatende bron van inspiratie. Ze maken of breken onze landschapsfoto’s, drijven ons soms tot wanhoop en kunnen ons keer op keer verrassen. Bas Meelker - www.basmeelker.nl
Je kunt prachtige landschapsfoto’s maken zonder ook maar één stukje lucht te laten zien. Maar voor mij maken (wolken)luchten een essentieel onderdeel uit van mijn fotografie. Sterker nog, ik denk dat mijn fascinatie voor wolkenluchten bepalender was voor mijn reis in de landschapsfotografie dan mijn fascinatie voor het landschap. Mijn ervaring heeft me geleerd dat alles wat boven ons hoofd gebeurt zo bepalend is voor het eindresultaat van onze foto, dat kennis hierover essentieel is. Mooi licht en mooie luchten vastleggen hoeft geen kwestie van geluk te zijn. Laten we in dit artikel eens kijken wat je allemaal kunt doen om jouw kans op het vastleggen van spectaculaire luchten zo groot mogelijk te maken. Stap 1: Kennis van het weer We beginnen met het belangrijkste: het opdoen van kennis over het weer. Ik kan in dit artikel natuurlijk geen weervrouw of weerman van je maken. Maar realiseer je wel dat kennis van het weer cruciaal is voor ons landschapsfotografen. Als een portretfotograaf de studio in gaat, weet hij of zij alles over de lampen die gebruikt gaan worden, de kleurtemperaturen, softboxen of andere soorten lichtbronnen. Dan is het toch een beetje raar als wij landschapsfotografen naar buiten gaan zonder enige kennis van de lichtomstandigheden (lees: weersomstandigheden) die wij nodig hebben. Het succes van onze foto hangt immers in grote mate hiervan af. 40
Laaghangende depressiewolken die snel voorbij trekken zorgen voor een donkere, dreigende sfeer. Canon 5Ds R met 16-35mm met een 2-stops grijsverloopfilter met een harde overgang.
Kennis van het weer kun je via allerlei manieren opdoen. Er zijn boeken over geschreven (tip: kijk eens naar het Praktijkboek weer- en nachtfotografie, een prima boek als het gaat om kennis van het weer!), maar ook internetsites en apps zijn handige bronnen. Het weer met zekerheid voorspellen kan uiteraard niet, maar toch zijn de voorspellingen op korte termijn aardig betrouwbaar en vaak ook
logisch. In Nederland hebben we twee windrichtingen die vanuit zee onze kant op komen (noord en west) en twee windrichtingen die van boven land komen (oost en zuid). Combineer dat met een hoge- of lagedrukgebied en het seizoen en je kunt redelijk goed voorspellen wat er gaat gebeuren. Deze factoren hebben namelijk een grote invloed op onder andere de luchtvochtigheid en de temperatuurverschillen tussen dag en nacht.
Omstandigheden als deze – rijp, grondmist en een prachtig gekleurde lucht tijdens zonsopkomst – zijn met behulp van enige kennis van het weer goed te voorspellen. Canon 5D III met 16-35mm met 2-stops grijsverloopfilter met een harde overgang. 41
tutorial NXTLVL
#nfhoedan
Op een gegeven moment weet je precies wanneer een poetsende zwaan zijn vleugels uitslaat. Canon 5D III met 300mm F/4; 1/400s bij f/8; ISO 1250.
Verdieping in
dierengedrag
Fotografie lijkt soms wel een beetje op postzegels verzamelen: je spaart mooie plaatjes en elk jaar wordt je collectie groter en indrukwekkender. Prima bezig dus. Maar dan rijst ineens die vraag: is dit alles …? Het hele internet barst immers uit zijn voegen van de mooie plaatjes en hoe kom je als fotograaf bovendrijven in die vloedgolf van beelden? Je steekt er toch niet voor niets zeeën van tijd, bloed, zweet en tranen in? Dan wil je toch op zijn minst dat die nonchalant swipende beweging éven stokt bij jouw beeld? De vraag is: hoe doe je dat? Het antwoord is simpel: verdieping! In plaats van de breedte op te zoeken en steeds meer soorten aan je collectie toe te voegen, kies je één diersoort uit. En in plaats van vluchtigjes langs je onderwerp te scheren en wat mooi, maar oppervlakkig beeld te maken, duik je er volledig in. Je grijpt dat onderwerp bij de strot en bijt je erin vast. Je keert het binnenstebuiten. Je hapt modder en ademt stof. Je hebt het lief, haat het en hebt het nog liever … Roeselien Raimond - www.roeselienraimond.com 48
Spreeuwenwolken. Ga zo vaak mogelijk terug. Canon 5D III met 17-40mm F/4 @ 40mm; 1/200s bij f/6.3; ISO 3200.
1. Hoe meer je weet, hoe minder je weet Als kind wilde ik alles weten, vooral over dieren. Om van mijn eindeloze gevraag af te zijn, stuurde de meester me naar de kaartenbak, bestaande uit een handjevol akelig dunne boekjes over De vos en De haas. De inhoud was kort samengevat
TIP Bezoek het dier zo vaak je kunt, leer het kennen en zoek alles uit wat er uit te zoeken valt. Kan het vliegen, rennen, zwemmen, klimmen? Weet je waar en wanneer het dit doet? Is het een jager? Wat zijn de prooien? Is het zelf een prooidier, leer dan zijn vijanden kennen …
iets als dit: ‘De vos is een nachtdier. Hij jaagt op konijnen en wordt gemiddeld 3 jaar oud.’ Gááp. Ik geloofde toen al bar weinig van dit platte eendimensionale beeld. Inmiddels, vele jaren verder, weet ik dat er niet zoiets bestaat als ‘de vos’ of ‘de haas’. De natuur is zoveel complexer en onvoorspelbaarder dan we soms denken, juist daardoor blijft ze zo spannend! Verrassing vs voorspelbaarheid Dit gezegd hebbende: er zijn uiteraard wel bepaalde routines in gedrag te herkennen. Door je onderwerp goed te leren kennen, leer je anticiperen; iets dat je fotografie zeker ten goede komt. Je ziet bijvoorbeeld aan de geconcentreerde blik van de
vos dat er een muizensprong aankomt. Je herkent het patroon van een vogel en weet wanneer hij op de wieken gaat. Local patch Zelf heb ik ontelbare keren rondjes gefietst, op zoek naar een projectje in eigen omgeving. Met wisselend succes, maar mocht je iets in de buurt hebben dat je raakt, ga er dan voor. Er is niets inspirerender dan op een steenworp afstand een model te hebben, waar je direct heen kunt zodra dat fijne avondzonnetje erdoorheen piept. Als je een keer per week langs kunt gaan om de gewoontes van het dier te leren kennen, zullen juiste plaats en juist moment al snel een inkoppertje zijn. 49
NEEM NU EEN ABONNEMENT Wil je ook 6x per jaar Natuurfotografie Magazine op je deurmat ontvangen? Neem dan voor slechts €45,- een abonnement (maandelijks opzegbaar). Kijk voor meer informatie op www.natuurfotografie.nl/abonneren
Wil jij een publicatie in ons volgende nummer? €7,95
tweemaandelijkse inspiratie voor
natuurfotografen
MAGA ZINE
editie 37 - nr 5 2018
Photo Challenge
HOTSPOT
Mijn foto
Doe mee en win!
Deel en win een praktijkboek
Stuur jouw ‘mijn foto’ in
Wat is jouw favoriete fotoplekje? En waarom? Deel dit met ons en win niet alleen een publicatie in het magazine, maar ook een praktijkboek naar keuze. Bij Fotospot zijn we echt op zoek naar een specifieke plek, dus niet een heel gebied. Beschrijf in 50 woorden de plek en waarom die zo geweldig is.
In ‘Mijn foto’ zijn we op zoek naar jouw verhaal achter de foto. We draaien het dus een beetje om: het verhaal is nu eens belangrijker dan het beeld. Heb je iets bijzonders meegemaakt bij het fotograferen, is het na lang zwoegen eindelijk gelukt, of juist niet? Deel je ervaringen met ons en win een publicatie in Natuurfotografie Magazine. Zie pagina 83
WOLKEN
6x per jaar slechts €45,-
MAKEN DE FOTO
maandelijks opzegbaar
DIERENGEDRAG Diepgang in je foto’s
VOGELVLUCHT Alles over drones
HELENDE FOTO’S in Erasmus MC
AP
Profiteer van héél veel
abonneevoordeel:
In ieder nummer organiseren we een Photo Challenge. Ga met de tips in het magazine lekker buiten aan de slag en verras ons met je mooiste beelden. Daarbij maak je kans op mooie prijzen! Zo heeft de hoofdprijs een waarde van meer dan 300 euro. Bekijk de prijswinnaars van afgelopen wedstrijd op pagina 80-82.
Ga voor meer informatie, de aanleverspecificaties en de werkwijze naar www.natuurfotografie.nl/lezersrubrieken 20% korting* bij CHIPCLEAN 20% korting* op alle fotoproducten van CEWE 10% korting* op fotoworkshops en logies bij AMAZING NATURE SCANDINAVIA
€15,- korting op het huren van een fotohut van GLENN VERMEERSCH
Gratis een Birdpix Pixpas basic t.w.v. €24,95
10% korting* bij CAMERATOOLS
€5,- korting* op een workshop van NATUURFOTOWORKSHOP
€10,- tot €20,- korting op de huur van een fotohut van HAN BOUWMEESTER
10% korting* op premie bij de PiX POLIS voor reis- en apparatuurverzekering 10% korting* bij VIVARA Gratis deelname NK NATUURFOTOGRAFIE €5,- korting op een ticket voor PiXPERIENCE
Handig
Winacties: onder abonnees verloten we regelmatig mooie prijzen
Overal Natuurfotografie Magazine lezen? Gratis voor abonnees ook als digitale versie verkrijgbaar.
62
* Hieraan zijn voorwaarden verbonden. Kijk voor een compleet overzicht van alle voordelen op www.natuurfotografie.nl/abonneevoordeel
Flitsen roept bij natuurfotografen gemengde gevoelens op: de één vindt het niet mooi, de ander zweert erbij, een derde roept gelijk dat het schadelijk is voor dieren. Sommigen vinden het makkelijk, maar de meesten hebben moeite met de instellingen.
NIEUW
Praktijkgids
FLITSEN
Maar weet je dat zó kunt flitsen dat je een veel beter belicht onderwerp krijgt, zonder dat je ziet dat je geflitst hebt? Zowel in macrofotografie, landschapsfotografie als bij wildlife fotografie kan goed gebruik van flits aanzienlijk betere foto’s opleveren. Drie bekende natuurfotografen die hun flitser(s) regelmatig of zelfs altijd gebruiken hebben al hun kennis en ervaring gebundeld in een Praktijkgids flitsen voor natuurfotografen. Het zijn Paul van Hoof, Johan van der Wielen en Leon Baas.
Flitsen PRAKTIJKGIDS
VO O R N AT U U R FOTO G RA F E N
In deze praktijkgids zetten zij alles op een rij wat je wilt en moet weten over flitsen. Met veel praktijkvoorbeelden laten ze zien hoe je de flits op talloze manieren kunt inzetten om beter belichte foto’s te krijgen. Natuurlijk is er aandacht voor de ethische kant van het flitsen en komen ook alle creatieve flitsmogelijkheden aan bod. Titel: Uitgave: Formaat: Aantal pagina’s: ISBN: Verkoopprijs:
Flitsen – Praktijkgids voor natuurfotografen Softcover, gebonden en genaaid, full-colour 230x230 mm 168 9789079588220 € 24,90
Leo n Baas Pau l van Ho o f J o h an van d er Wielen
Het boek verschijnt op 24 november 2018. Tot deze datum kun je het boek tegen de voorintekenprijs van € 21,90 bestellen via webshop.natuurfotografie.nl 63
thema DRONES
DRONEFOTOGRAFIE
EEN STATIEF VAN TIENTALLEN METERS HOOG Het is dé nieuwe accessoire in de toolkit van de gevorderde landschapsfotograaf: een drone. Met een drone kun je immers niet alleen foto’s maken en filmen vanuit het perspectief van een vogel of luchtballon, je kunt je camera ook nog eens 90º naar beneden draaien voor een extra bijzondere blik op onze aarde. Je moet echter wel een paar regels in acht nemen en denken aan de veiligheid en privacy van anderen.
Tekst en foto’s: Wiebe de Jager
70
Vanuit de lucht zie je patronen en lijnen in het landschap die je normaal gesproken niet kunt waarnemen. Links: akkers, boven: spoorbrug met schaduw.
Het is niet zo heel vreemd dat luchtfotografie van een hobby voor weinigen is uitgegroeid tot een serieuze hobby voor iedereen die zich bezighoudt met (landschaps)fotografie. Drones zijn immers in korte tijd zeer betaalbaar geworden en bieden steeds meer mogelijkheden. Daarnaast worden de ingebouwde camera’s van ‘ready to fly’ drones kwalitatief steeds beter, en kun je dankzij de speciale cameraophanging (gimbal genaamd) bijzonder stabiele videobeelden maken. Creatieve mogelijkheden De creatieve mogelijkheden van drones zijn eindeloos. Eigenlijk beschik je over een statief dat je honderd meter, of meer, kunt uitschuiven. Tegenwoordig beschikken bijna alle drones over first person view, wat wil zeggen dat je vanaf de grond precies kunt zien wat de camera registreert. Dankzij deze features kun je de drone precies naar de gewenste locatie dirigeren en je dan optimaal concentreren
op het maken van het gewenste shot: de gps en hoogtemeter zorgen ervoor dat je drone precies op dezelfde plek blijft hangen. Alsof je een statief hebt dat je tientallen meters kunt uitschuiven! Maar daar blijft het niet bij: tegenwoordig zijn de meeste drones ook te programmeren, zodat ze een vooraf ingestelde route afleggen. Daardoor kun je bijzonder mooie videobeelden maken. Ook zijn er volautomatische vliegprogramma’s voorhanden. Met Point of Interest bijvoorbeeld, laat je de drone rond een object cirkelen terwijl de camera precies op het midden gericht blijft. Ook kunnen drones van DJI automatisch een zich verplaatsende persoon of bewegend object volgen middels ActiveTrack: leuk voor actieopnamen. Vlieg- en fotografietips Net zoals dat je een camera moet leren kennen, moet je ook je drone eerst leren kennen. Het is wel
een apparaat dat je in drie dimensies moet besturen, waarbij een kleine stuurfout of een lege accu tot een crash kan leiden. Ga dus eerst met je drone boven een weiland oefenen. Probeer verschillende figuren met je drone te vliegen en draai de neus van het toestel ook eens jouw kant op, zodat je kunt wennen aan de omgekeerde besturing die dat met zich meebrengt. Als je de besturing van je drone in de vingers hebt, wordt het tijd om je te richten op het fotograferen. Ga niet meteen de hoogte in, maar maak eens wat foto’s van tien of twintig meter hoogte. Vanaf deze hoogte krijg je al een heel uniek perspectief. Draai verder de camera eens 90º omlaag: vaak zorgen patronen op de aardbodem voor heel bijzondere luchtfoto’s. Zeker als de zon laag staat en er lange schaduwen geworpen worden krijg je op deze manier vaak heel bijzondere foto’s. 71
Photo Challenge thema OGEN
Photo Challenge OGEN In ieder nummer sturen we je op pad met een gerichte opdracht. Maak jij de beste, meest originele foto, dan win je niet alleen een publicatie in Natuurfotografie Magazine, maar maak je ook kans op prachtige prijzen!
Geef je ogen de kost, om ogen te fotograferen. Nieuwsgierig, gespannen, vertederend, eigenwijs, brutaal, sluw, ... Ogen verraden alles, zoals je kunt zien in de winnende foto’s.
2e prijs Secretarisvogel, Rudi Luyten. Canon 7D II met 70-200mm + 1.4 TC @ 280mm; 1/640s bij f/4; ISO 200.
Alu-dibond print van 60 x 40 cm ter waarde van € 50,beschikbaar gesteld door CEWE.
3e prijs Gorilla, Stefan Timmermans. exif onbekend.
Een boek naar keuze uit onze webshop beschikbaar gesteld door PiXFACTORY.
1e prijs Jan van Gent, Mathijs Frenken. Canon 5D III met 100-400mm @ 400mm; 1/400s bij f/7.1; ISO 400. Bushnell 10x42 Legend M ter waarde van € 599,beschikbaar gesteld door Transcontinenta.
80
81
review OBJECTIEF
review: Tamron 100-400mm f/4.5-6.3 Di VC USD
vignettering (hoeken kleuren donkerder dan het centrum) toe. De automatische lenscorrectie in Lightroom en Photoshop lost dit probleemloos op. Ook kun je iets verder diafragmeren.
Optionele statiefgondel Door het lage gewicht en de beeldstabilisatie, zullen de meesten dit objectief uit de hand gebruiken, maar als je toch vanaf statief wilt werken, is er een Arca-Swiss compatibele statiefgondel te koop. Deze is speciaal voor de Tamron 100-400mm VC USD ontworpen en biedt een snelle bevestiging op een statief voor nog grotere stabiliteit.
Licht zwaargewicht Objectieven met een fors zoombereik zijn aantrekkelijk: je zoomt uit voor enig overzicht om in een handomdraai een close-up te maken van een vogel of een ander fraai detail. We gingen op stap met de Tamron 100-400mm f/4.5-6.3 Di VC USD.
Veelzijdig objectief ook ideaal voor insecten.
Bob Luijks - www.natuurportret.nl
Licht, dat is de eerste reactie bij het uit de doos halen van dit objectief. Slechts 1.115 gram weegt dit objectief, een lichtgewicht in vergelijking met bijvoorbeeld Sigma (1.160 gram), Canon (1.570 gram) en Nikon (1.570 gram). Een speciale magnesiumbehuizing maakt dat mogelijk. Een ander aspect dat direct opvalt is de positionering van de scherpstelring en de zoomring. Vanuit de camera gezien komt eerst de scherpstelring, dan pas de zoomring. Dat is precies tegenovergesteld aan de meeste andere objectieven, zoals de 70-200mm, een andere populair zoomobjectief. Tijdens de testperiode grijp ik dan ook regelmatig naar de verkeerde ring. Stil In het veld valt meteen nog iets op: het objectief is fluisterstil. Zo stil dat ik aanvankelijk twijfel of-ie wel scherpstelt. Qua focussen hoor je niets, maar ook de beeldstabilisator zwijgt. Bij sommige 84
Tamron-objectieven is dat wel eens anders. Het is heerlijk om in alle stilte te kunnen werken. Het objectief reageert daarbij lekker snel en accuraat. Allround Hoewel de interesse naar een dergelijk objectief voor veel natuurfotografen vooral vanuit het vastleggen van ‘vogels ver weg’ geboren wordt, is dit objectief veel veelzijdiger. Het is een echte allemansvriend. Vogels, insecten, bloemen, dichtbij of ver weg, het kan allemaal. De kortste scherpstelafstand bedraagt 1,5 meter. Het liefst had ik die wat korter gehad, zoals de begerenswaardige 0,98 meter van Canon. Grotere insecten, zoals vlinders, kun je met de Tamron echter prima vastleggen zonder ze te verstoren. Beeldkwaliteit Reeds vanaf de laagste diafragmawaarde is de beeldkwaliteit (scherpte) prima, zeker voor het cen-
trum van het beeld. Sterker nog, het objectief presteert hier haast optimaal. In de (uiterste) hoeken loopt de beeldkwaliteit wel wat terug, al verschilt dit per brandpuntsafstand. De afwijkingen zijn het grootste rond de uitersten van het objectief, dus rond de 100mm en de 400mm. Door het diafragma iets te knijpen, neemt de scherpte in de hoeken toe. Het optimum ligt hier rond de f/8. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor chromatische aberraties (gekleurde randjes bij scherpe overgangen). In het centrum van het beeld is chromatische aberratie geen issue, naar de randen neemt het iets toe. De hoeveelheid chromatische aberratie blijft echter netjes beperkt en is in de nabewerking prima weg te werken. Naarmate je verder inzoomt, neemt – in combinatie met de laagste diafragmawaarden – de
Tamron TAP-IN Objectieven van Tamron kun je met de speciale ‘TAP-In console’ koppelen aan je computer. Op deze manier kun je zelf firmware-updates installeren. Ook kun je hiermee de werking van de autofocus verfijnd afregelen op een specifieke camera, de werking van de VC beeldstabilisatie aanpassen. Daarnaast kun je de functionaliteit van de ‘Limit’ schakelaar aanpassen. Met deze schakelaar kun je sneller focussen. Standaard staat deze ingesteld op 7 meter tot oneindig, zodat de scherpstelling niet in de war wordt gebracht door elementen die zich dichter bij de fotograaf bevinden. Conclusie Tamron zet met dit objectief een waardig alternatief op de markt voor de veel duurdere Canon- en Nikonmodellen. De grootste concurrent is de eveneens aantrekkelijk geprijsde Sigma. Het objectief levert een goede beeldkwaliteit. Door het lichte gewicht neem je het objectief gemakkelijk overal mee naar toe, ideaal ook voor natuurfotografen die het liefst met wat minder kilo’s op pad gaan.
+ Pluspunten Heerlijk licht van gewicht Goede beeldkwaliteit Stil Accuraat VC beeldstabilisatie Goede afdichting op de behuizing en Fluorine coating op frontlens tegen vocht en vuil Aantrekkelijk geprijsd
Heerlijk rusitg bokeh (300mm; 1/800s bij f/7.1; ISO 800).
Geen vignettering zichtbaar bij f/11 (400mm; 1/400s bij f/11; ISO 200).
–
Minpunten
Statiefgrondel niet bij prijs inbegrepen Weinig lichtsterk (maar dit geldt voor alle vergelijkbare alternatieven)
Vignettering zichtbaar bij f/6.3 (400mm; 1/1600s bij f/6.3; ISO 200).
!
Specificaties Maximaal diafragma: f/4.5 (op 100mm) – f/6.3 (op 400mm) Minimale scherpstelafstand: 1,5 meter Filtermaat: 67mm Beeldstabilisator: 4 stops Gewicht: 1.115 gram Vattingen: Canon, Nikon
Prijs: € 849,www.tamron.eu 85
Fotokalender sep okt
natuur365 Natuurfotografie kan altijd, 365 dagen per jaar. Zonder idee met je camera naar buiten lopen kan heel verfrissend zijn. Maar soms heb je wat meer houvast nodig of mis je even de inspiratie. Deze rubriek biedt je wat je op zulke momenten nodig hebt: wat fotografeer je wanneer en waar precies?
Trek veel tijd uit voor het fotograferen van de edelherten. Alleen zo leg je de interacties tussen de dieren en speciale gedragingen, zoals het slijpen van de messen, het voorzien van een heerlijke aftershave en uiteraard het burlen, vast. Hoewel we in ons land geen grotere dieren hebben, is een flinke teletoeter (minimaal 500 mm) meestal een must. Vergeet toch echter ook niet een korte zoomlens, zoals een 70-200 mm, mee te nemen. Je weet immers maar nooit. Misschien komen ze wel een keer dichtbij of zijn de omstandigheden zo overweldigend mooi dat je ze het liefst klein in hun omgeving vastlegt. De beste perioden zijn de ochtend en de avond, overdag houden de dieren zich vaak een stuk rustiger. In de ochtend maak je niet alleen kans op mist, maar – heet als de mannetjes zijn – ook kans op felbegeerde ademwolkjes.
Edelhertenbronst Eén keer per jaar kun je in Nederland het oergevoel van onze natuur ervaren: de edelhertenbronst. Reeds van verre hoor je het brullende geluid van de burlende edelherten, kippenvel. De vrouwtjes worden in deze periode vruchtbaar en dat drijft de mannetjes tot waanzin. Het hele jaar hebben ze moeten wachten, nu is het alles of niets. Het dominante mannetje, het plaatshert, verzamelt zoveel mogelijk hindes in zijn harem. Andere herten zijn
Waarop je je nog meer kunt verheugen in Spinnen
Bob Luijks
het hier uiteraard niet mee eens en willen ook wat aandacht van de vrouwtjes. Met de nodige bombarie, schijnbewegingen en renpartijtjes proberen de opponenten een zo groot mogelijke chaos te creëren. Het plaatshert heeft het er maar druk mee: opdringerige mannetjes op afstand houden, maar tegelijkertijd ook iets te nieuwsgierige hindes bij zich proberen te houden. Tijd om te eten heeft het plaatshert niet; een ware uitputtingsslag.
De Wildbaan in Nationaal Park De Hoge Veluwe vormt de beste plek voor het fotograferen van het spektakel. Boswachters voeren de herten hier op 2 plekken met onder andere gouden appeltjes, waardoor ze zich gegarandeerd laten zien. Omdat dit op gezette tijden gebeurt kun je de klok er nog op gelijkzetten ook. Grote nadeel is de drukte: op mooie dagen verzamelen honderden mensen zich in de wegberm… Heel wat rustiger zijn het Weerterbos, het Groene Woud bij Eindhoven en de venen in zuidelijk België. In deze gebieden moet je meer geluk en kennis van de locatie hebben om tot mooie foto’s te komen.
september Slakken
sep De grote zilverreiger is een genot voor het oog en zeer eenvoudig te herkennen én te ontdekken (als er geen sneeuw ligt). Deze spierwitte, sierlijke vogel was zo’n dertig jaar geleden een schaarse tropische verschijning in Nederland en België. Inmiddels broedt de grote zilverreiger regelmatig in de Lage Landen. Het bolwerk vormt het Oostvaardersplassengebied. De zomer is de tijd met de laagste aantallen grote zilverreigers. Na het broedseizoen echter (dat duurt van april tot augustus) kun ze je echt overal tegenkomen. Op plekken met veel voedsel kun je grote groepen grote zilverreigers tegenkomen. In weidegebieden doen ze zich tegoed aan muizen, vooral tijdens zogenaamde mastjaren hun hoofdvoedsel. Vis lusten ze ook! Ze hebben een
Vlammende kleuren Dag groen! We hebben maanden tegen ‘saaigroen’ aan moeten kijken, maar die tijd is voorbij. Steeds meer bomen en struiken verschieten
Mist
94
Bob Luijks
van kleur nu de dagen korter en de nachten kouder worden. Rood, oranje, geel, paars, bruin, groen en alle mogelijke tinten hiertussen, wat
Arno ten Hoeve
sluiten zich bij hun witte neven aan. Daar komen de aalscholvers aan, mét de vissen! Het geduld wordt beloond en de grote zilverreigers spiezen de ene na de andere vis aan hun oranje dolksnavel. Makkelijk, doeltreffend en lekker!
een feest! Hele normale soorten blinken nu uit in schoonheid, zoals de gehate Amerikaanse eik. Details fotografeer je ineens met een vrolijk gekleurde achtergrond, landschappen komen explosief tot leven. Gebruik een polarisatiefilter om de kleuren een boost te geven. Tegenlicht doet nog een extra duit in het zakje: de bladeren lijken zelf wel licht te geven. Of maak gebruik van een druilerige dag met veel vocht, nog zo’n kleurenbooster. De ultieme herfstfoto? Kleurtjes in combinatie met sneeuwvlokken! De vergankelijkheid van de seizoenen gevangen in één beeld. Hiervoor moet je doorgaans wel naar het hoge noorden of de bergen in. Mist vormt een waardig, mystiek alternatief. Sprookjes bestaan, helaas vaak maar kort, dus zorg dat je erbij bent!
oktober Vruchten
Wijngaardslak, Arno ten Hoeve Bob Luijks
soort samenwerkingsverband met aalscholvers. Waar een groep aalscholvers systematisch aan het vissen is, wachten de reigers op de kant geduldig hun kans af... De aalscholvers drijven de vissen een hoek in, richting ondiep water. Blauwe reigers
okt
Wat je nog meer kunt fotograferen in Noordwesterstorm
Grote zilverreigers
Trekvogels
Bob Luijks Arno ten Hoeve
Bob Luijks
Vuurgoudhaan, Arno ten Hoeve
95