Natuurfotografie Magazine editie 39, 1-2019 inkijkexemplaar by PiXFACTORY

€ 7,95

tweemaandelijkse inspiratie voor natuurfotografen

editie 39 - nr 1 2019

MAGAZINE

WINTERRRRRR HUMBERTO TAN Fotografie is fun

OERALUIL

voor de lens van Sven Začek

FOTOLOCATIES Dé perfecte plek

inhoud

in deze EDITIE

TUTO RIALS

THEMA

#nfhoedan

WIN TER

PAGINA 36 T/M 56

PAGINA 66 T/M 79 Foto: Wilco Dragt

FOTOGRAFEREN IN HET DONKER MET JE SMARTPHONE

NXT LVL LEEGTE

Foto: Marijn Heuts

SNEEUWVLOKKEN

48 12 TIPS SNEEUWKLAAR DE WINTER IN 72

BASISCURSUS - OP ZOEK NAAR DE PERFECTE LOCATIE

NIEUWS DE 5 VAN TON DÖPP PORTFOLIO GUILLAUME PEPY

Foto: Bob Luijks

6 11 12

INTERVIEW HUMBERTO TAN

GASTCOLUMN ERIK VAN OMMEN

MIJN PROJECT OERALUIL

Foto: Rob Buiter

DOOR HET OOG VAN RICHARD MEIJER 30 COLUMN MARIJN HEUTS 4

Foto: Sven Začek

NABEWERKING VERSCHERPEN

HUTSPOT ROOFVOGELHUT GLENN VERMEERSCH

ACHTERGROND BEELDSTIJLEN

REVIEW SIGMA 60-600MM

PHOTO CHALLENGE HERFSTSFEREN 80

REVIEW CANON EOS R & NIKON Z 7

MIJN FOTO IJSSTRUCTUREN 83

NATUUR365 FOTOKALENDER

HOTSPOT

WORKSHOPS EN AGENDA

Foto: Roeselien Raimond

DE RUGZAK VAN FLORIS SMEETS

Foto: Jaap de Vries

MOGELIJKHEDEN UITBUITEN

LEZERS rubriek

87 Foto: Floris Smeets

portfolio

GUILLAUME PEPY

Guillaume Pepy werd in 1983 geboren in het Franse Pau. Tegenwoordig werkt hij vooral in het gebied tussen de zuidelijke Alpen en de westelijke Pyreneeën. In zijn fotografieprojecten richt Guillaume zich op de relatie van de mens met zijn omgeving. Dit doet hij vooral in sterk afgelegen gebieden, zoals Antarctica, voor zijn serie ‘Terra Incognita’.

Guillaume over dit project: “Ik ben altijd al gefascineerd geweest door het Antarctische continent, niet alleen vanwege de ongerepte wildernis, maar ook vanwege de bijzondere geopolitieke situatie. Met deze serie leg ik de resultaten vast van unieke internationale beschermingsinspanningen. Dit in combinatie met fascinerend diergedrag en woestijnachtige landschappen.” Voor Terra Incognita verbleef Guillaume maar liefst dertien maanden in het Franse poolstation Dumont d’Urville, gelegen op een klein eiland net voor de kust van Antarctica. “De vrijheid om te bewegen is daar uiteraard maar beperkt. Alle foto’s maakte ik binnen een straal van ongeveer twintig kilometer rond het station.” De serie maakte Guillaume in zwartwit, maar niet omdat Antarctica vanuit zichtzelf al kleurloos is. “Dat kleurloze valt wel mee. Vooral in de kustgebieden tref je alle mogelijke kleuren, inclusief de meest verzadigde zonsondergangen. Met zwart en wit leg ik de nadruk op contrasten, grafische details van het dierenleven of de vormen van het bijzondere landschap.” 12

Antarctica is natuurlijk niet de meest gastvrije omgeving voor de mens. Toch valt het volgens Guillaume best mee: “Een hedendaagse overwintering is relatief comfortabel met goed uitgeruste stations, niet vergelijkbaar met de vroege pioniersexpedities. Ik heb me daarom niet specifiek voorbereid, anders dan eerdere ervaring met winterse omstandigheden. Het Franse station bevindt zich in de ‘Antarctic Riviera’ (zoals dit gebied door meteorologen wordt genoemd), waar de temperatuur niet zo laag is als op het vasteland zelf. De temperaturen zijn vergelijkbaar met die van de Franse Alpen in de winter. Het enige ongewone voor mij was om er dagelijks mee te leven.” En de apparatuur dan? “De digitale camera-uitrusting (ik werkte op dat moment met Nikon en Sigma) hield zich prima. De zwaarste omstandigheden verschenen met sterke winden, waardoor de gevoelstemperatuur drastisch daalde. Zwaar waren ook winterse depressies met behoorlijk veel sneeuw. Buitengewoon interessante omstandigheden, maar ook het moeilijkst vanwege het weinige licht.”

Wie naar het portfolio kijkt, ziet dat de jonge fotograaf lang niet altijd voor de hand liggende composities kiest. “Door het lange verblijf kon ik veel tijd doorbrengen met mijn onderwerpen, met name dieren. Vooral keizerspinguïns zijn nieuwsgierig en benaderen mensen (het tegendeel is verboden); een unieke kans om me te concentreren op strak gekaderde composities. De dieren zijn fantastisch aangepast aan hun leefomgeving en dat kon ik zo mooi laten zien.” Antarctica blijft een van de laatste plekken op aarde waar de natuur nagenoeg onaangetast is door de mens. Het continent is, op een enkel onderzoeksstation na, compleet verlaten. Zoals Guillaume het omschrijft, zorgt dit voor een uniek gevoel van nederigheid. Internationale verdragen zorgen hier niet alleen voor beschermde natuur, maar ook voor vrede en internationale wetenschappelijke samenwerking, ofwel een soort geopolitieke utopie die meer mensen en landen zou moeten inspireren voor de bescherming van andere gebieden.

www.guillaumepepy.com 13

de VISIE van

‘Ik blijf een amateur, maar wel één met een podium’ Foto: Rob Buiter.

HUMBERTO TAN Sinds hij in 2016 de eerste editie won van het televisieprogramma Het Perfecte Plaatje, denken veel mensen bij de naam Humberto Tan niet meer alléén aan RTL Late Night. “Ik krijg nu de gelegenheid om als fotograaf naar de prachtigste plekken te reizen. Maar het mooiste is meestal niet die ijsbeer of die beloega die je uiteindelijk kan fotograferen. Het mooiste is de reis naar een potentieel perfect plaatje.” Rob Buiter

Roodborst, Humberto Tan. Canon 5D IV met 24-70mm @ 67mm; 1/640s bij f/4; ISO 1000.

“Jaaah! Nice! Ietsje hoger alsjeblieft. Oh yeah, I like this!” Buiten de hut op de ringbaan in de duinen van Meijendel, stuitert Humberto Tan als een enthousiaste glamourfotograaf om een van de vrijwilligers heen, die op het punt staat om een vuurgoudhaan weer de vrijheid te geven. “Ja, iets meer in het licht … Prachtig!” Tan schiet razendsnel zijn plaatjes. De opdracht van ringer Vincent van der Spek, die deze ochtend de leiding heeft op de ringbaan, was om het kleine vogeltje niet langer dan noodzakelijk vast te houden. “We hebben hem net gewogen: dit is een mannetje van minder dan vijf gram! Moet je nagaan: ondertussen heeft die er wel een trektocht uit Scandinavië op zitten. Zeker dit soort kleine vogeltjes moet zo snel mogelijk weer vrij worden gelaten om bij te kunnen tanken”, zo heeft Van der Spek opgedragen. In de trektijd is Meijendel een van de ringstations waar vrijwilligers vele uren bezig zijn om vogels in hun mistnetten te lokken. Ook elders in de kuststreek zijn tientallen mensen in de weer met netten, geluiden uit speakertjes en katoenen zakjes om de gevangen vogels zo snel mogelijk veilig in op te bergen wanneer ze in het bijna onzichtbare net zijn beland. In de hut worden ze vakkundig en snel van een aluminium ‘Arnhem-ring’ voorzien, gemeten, gewogen en weer losgelaten.

Op deze zonnige, bijna windstille dag is de hele voorraad katoenen zakjes van de ringers gevuld. In speciale kistjes zitten nog enkele tientallen gevangen zwartkoppen en roodborsten bij elkaar. In maar liefst acht zakjes zitten gekraagde roodstaarten. “Een recordvangst op deze ringbaan”, aldus Van der Spek. Tan neemt het allemaal in zich op en probeert het verhaal van het ringwerk op zijn fullframe chip vast te leggen. “Wat deze mensen hier doen is toch geweldig? Ze kunnen aan de subtiele kleurverschillen in de veertjes op de vleugel laten zien of het een zwartkop is van dit jaar of al een ouder dier. En aan de streepjes in de staartveren herkennen ze of een roodborst perioden van honger heeft meegemaakt in de groei. Fascinerend! Waarom doen ze dit eigenlijk?” “Met dit ringetje maken wij van anonieme vogels individuen”, antwoordt een van de ringers. “Een klein deel van deze dieren wordt uiteindelijk weer ergens terug gevangen of dood gevonden. Op dat moment vertellen ze een verhaal over hun leeftijd en over hun trektocht.” Tan is de eerste om toe te geven dat hij niet veel kaas heeft gegeten van de vogels. Wanneer hij na een nieuwe ronde vangen vraagt wat de bijzonderste vogel is die er tot nu toe tussen heeft

gezeten, lijkt de naam ‘Cetti’s zanger’ ook niet meteen een belletje te doen rinkelen. “Het gaat mij vooral om het verhaal dat zich hier afspeelt en om de bevlogenheid van deze mensen.” Ambassadeur De carrière van ‘natuurfotograaf Tan’ begon al vele jaren terug, vertelt hij. “Ik ben van jongs af aan een natuurmens en ik vond dat ik ook best aardige plaatjes schoot.” Met de landelijke bekendheid van Tan kwamen ook de bijbehorende erebaantjes, in zijn geval onder meer een ambassadeurschap van het Wereld Natuur Fonds. “Op een gegeven moment wilden die een fotoboek maken, waarbij ze ook een paar foto’s van mij op het oog hadden. Hartstikke leuk natuurlijk. Maar ik vergeet nooit wat Frans Lanting mij in die tijd leerde. ‘Het gaat er niet om wat je ergens aantreft, het gaat erom wat jij er als fotograaf van maakt.’ Sinds die wijze les ben ik mij voor mijn gevoel echt meer gaan ontwikkelen als fotograaf.” Een andere, meer ontnuchterende les kreeg Tan van de Amerikaanse National Geographic-fotograaf Joel Sartore. “De natuurfotografie is enigszins fucked up door National Geographic en de BBC, stelde die. Als er al tienduizend foto’s van een mooie harpij bestaan, dan kun je dus alleen nog 19

mijn project

OBSESSIE MET DE ZWARTE OGEN Mijn obsessie met de zwarte ogen van de Oeraluil (Strix uralensis) duurt nu al zo’n 14 jaar. In deze periode ben ik gegroeid van iemand die volledig op goed geluk het bos uitkamde in de hoop de vogels te vinden, tot een goed geïnformeerde vriend van diverse uilenkoppels. Sven Začek - www.zacekfoto.ee

Hoe het begon De afgelopen jaren was de meest gestelde vraag tijdens mijn exposities en slideshows: “Waarom Oeraluilen?” En mijn antwoord was steeds weer: “Het is geen keuze op wie je verliefd wordt en Oeraluilen zijn nu eenmaal het onderwerp van mijn fotografische liefde geworden.” Het was niet alsof ik de Vogelveldgids opensloeg, erdoorheen bladerde en op zoek ging naar een soort die me raakte… Sterker nog, voordat ik voor oeraluilen viel, hád ik niet eens een vogelboek. Ik was een enthousiaste zoogdierenfotograaf en vogels waren meestal niet meer dan de bijgerechten. Onvergetelijke ervaring Laat me je mee terug nemen naar die memorabele dag in november 2003. Het jaar waarin ik al tot mijn nek in de fotografie zat en mijn eerste camera (een digitale compact) kocht. Al snel realiseerde ik me dat ik beter materiaal nodig had, 24

om zoogdieren in het bos te kunnen fotograferen. Dus verkocht ik mijn compact camera en kocht ik een tweedehands DSLR en een telelens. De toekomst zag er rooskleurig uit en mijn nieuwe uitrusting zou precies arriveren op de dag dat we elanden zouden gaan ‘jagen’. Ik kon niet wachten om ze uit te gaan proberen. Helaas was de zending te laat en moest ik zonder camera op jacht. En uitgerekend toen beleefde ik mijn meest bijzondere natuurervaring ooit. Zodra we het bos in liepen, stond er een perfecte, met mos bedekte, stam en daarbovenop zat….een oeraluil. De uil zat ongeveer op ooghoogte, waardoor het een heel intieme ontmoeting was. We konden de vogel tot op zo’n 10 meter afstand benaderen. Een perfecte afstand voor een portretfoto met een 300mm lens, bedacht ik me. De vogel was rustig, bekeek ons met wijd geopende ogen en veroverde mijn hart. De week daarop kwamen mijn nieuwe spullen binnen en ging ik eropuit om die prachtige vogel

weer te vinden. Ik kamde dagenlang het hele bos uit, maar….hij was verdwenen… Toen ik begon met fotograferen, wilde ik gewoon mooie foto’s van dieren maken, zonder me af te vragen wat ik wilde laten zien. Maar nu was mijn nieuwe doel helder; Ik wilde álles zien en weten over deze magische zwartogige Oeraluil en haar in de vorm van foto’s mee naar huis nemen. Destijds was er nog weinig (specifieke) informatie te vinden op het internet en ik bezocht bibliotheken, waar ik informatie verzamelde over mijn nieuwe liefde: “Waar wonen ze, hoe vind ik ze en vooral wat is hun gedrag?” Mijn eerste succes beleefde ik in de lente van 2005, toen ik een tip van mijn neef kreeg over een broedplaats. Het broedseizoen liep al op zijn eind, de helft van de nestvogels waren al uitgevlogen en zaten hoog in de bomen. Ze veranderden elke dag van plek, wat het fotograferen erg lastig maakte. Maar; het eerste contact was er en ik was extatisch, ook al waren de foto’s niet best. 25

tutorial BASIC

#nfhoedan

Op zoek naar de perfecte locatie

Planning en locatiescouting bij natuurfotografie De mooiste natuurfoto’s zijn zelden toevalstreffers. De fotograaf weet meestal vooraf heel goed wat hij wil fotograferen, waar hij het onderwerp kan vinden en welke omstandigheden nodig zijn om het beeld volledig tot z’n recht te laten komen. Aan de mooiste natuurfoto’s is dus vaak een grondige voorbereiding voorafgegaan. Je moet de mooiste plekjes kunnen vinden, weten waar en wanneer de zon opkomt of ondergaat, de juiste (weers)omstandigheden kunnen inschatten en daarbij vaak ook nog eens rekening houden met getijden, maanstanden of zonneactiviteit. Er zijn dus een heleboel variabelen in het spel die een grote invloed hebben op het eindresultaat. Bart Heirweg - www.bartheirweg.be

Hoe grondiger de voorbereiding, hoe minder je aan het toeval overlaat en hoe realistischer dat alles perfect samenkomt. Met de tips uit dit artikel maak je vanaf nu geen gelukstreffers meer, maar beelden waar grondig over nagedacht is, zowel vooraf als op locatie. Een idee Elke foto start met een idee. Zonder een goed idee of onderwerp loop je meestal doelloos rond en weet je vaak niet wat te fotograferen. Aan de hand van dat idee of door jezelf een project toe te wijzen, behoud je de focus en ga je gericht te werk. Vooraleer je eropuit trekt, zoek je wat informatie op over de locatie of het onderwerp. Een landschap bijvoorbeeld verken je vooraf virtueel door gebruik te maken van kaartmateriaal. Een topografische kaart is hiervoor ideaal. Zo’n kaart laat je een beeld vormen van het landschap. Zo geven hoogtelijnen je bijvoorbeeld een zicht op het reliëf van de streek: hoe dichter de hoogtelijnen bij elkaar liggen, hoe reliëfrijker de omgeving. Op die manier ontdek je mooie valleitjes of heuvels. Met kleurcodes lokaliseer je dan weer biotopen zoals moerassen, heide, loofbos of veengebieden. En met behulp van de icoontjes op de kaart zie je waar je bijvoorbeeld een windmolen, kerkje, steiger of pier vindt, die als aandachtspunten of voorgrondelementen in het

Door een goede voorbereiding maak je optimaal gebruik van uitzonderlijke omstandigheden. Nikon D810 met Nikon 80-400mm @ 200 mm; 5s bij f/8; ISO 1600.

landschap kunnen fungeren. Naast een echte kaart kun je ook met Google Maps, Earth en Street View vooraf het gebied virtueel verkennen. Deze gegevens vul je aan met allerlei informatie die je online vindt. De websites van natuurorgani-

saties en toeristische diensten zoals Natuurpunt, Landschap vzw, Agentschap Natuur en Bos of Natuurmonumenten zijn ideaal om informatie te vinden over bepaalde (natuur)gebieden. Op hun website vind je vaak uitleg over het gebied en staan downloadbare (wandel)kaartjes. Die zijn

Deze knotwilgenrij stond al een tijd op mijn verlanglijstje. Het was enkel wachten op de ideale omstandigheden om ze in beeld te brengen. Nikon D850 met Nikon 24-70mm @ 26mm; 25s bij f/10; ISO 200. 41

tutorial NXTLVL

#nfhoedan

Leegte Leegte is een terugkerend thema in mijn landschapsfoto’s. Het zijn vaak grafische, minimalistische beelden. In dit artikel wil ik een inkijkje in mijn benadering hierin geven. Wilco Dragt – www.wilcodragt.nl

One small tree.

Three fishing posts.

Ziel De bekende Engelse landschapsfotograaf Joe Cornish schreef eens dat een camera twee kanten uit kijkt: naar voren en naar achteren. Dat laatste vind ik heel interessant; dat zegt iets over de maker van een foto, over hoe hij of zij naar de wereld kijkt, over zijn persoonlijkheid. Het is kijken in de ziel. Dat betekent voor mij ook dat je alleen maar foto’s kunt maken die bij jou als persoon passen. De leegte en stilte in mijn foto’s zeggen iets over mij: het is een uitdrukking van mijn verlangen

naar die stilte, naar rust. Fotograferen komt van binnenuit. Als het stormt in mijn hoofd, lukt het mij niet om stilte in mijn foto’s te creëren.

naar de mooiste landschappen. Ik wilde iets dat al mooi was, nog mooier afbeelden. Maar op een gegeven moment boeide me dat niet meer.

Mooie dingen “In de begintijd van de fotografie waren foto’s vaak geïdealiseerde beelden. Voor veel amateurfotografen is dat nog steeds het doel, voor wie een mooie foto een foto van iets moois is” (quote van Susan Sontag). In mijn eerste jaren als (natuur) landschapsfotograaf was ik inderdaad op zoek

De foto ‘Three fishing posts’ was een ommekeer. Op een grijze dag stond ik aan de Oosterschelde, waarin allerlei takken waren gestoken. Op zich totaal niet interessant om te zien, maar ik zag daar een grafisch beeld in, en dat bleek veel beter bij mijn behoefte aan creativiteit en esthetiek aan te sluiten. 49

NEEM NU EEN ABONNEMENT Wil je ook 6x per jaar Natuurfotografie Magazine op je deurmat ontvangen? Neem dan voor slechts €46,50 een abonnement (maandelijks opzegbaar). Kijk voor meer informatie op www.natuurfotografie.nl/abonneren

Wil jij een publicatie in ons volgende nummer? Photo Challenge

HOTSPOT

Mijn foto

Doe mee en win!

Deel en win een praktijkboek

Stuur jouw ‘mijn foto’ in

In ieder nummer organiseren we een Photo Challenge. Ga met de tips in het magazine lekker buiten aan de slag en verras ons met je mooiste beelden. Daarbij maak je kans op mooie prijzen! Zo heeft de hoofdprijs een waarde van meer dan 300 euro. Bekijk de prijswinnaars van afgelopen w edstrijd op pagina 80-82.

Wat is jouw favoriete fotoplekje? En waarom? Deel dit met ons en win niet alleen een publicatie in het magazine, maar ook een praktijkboek naar keuze. Bij Fotospot zijn we echt op zoek naar een specifieke plek, dus niet een heel gebied. Beschrijf in 50 woorden de plek en waarom die zo geweldig is. Zie pagina 87

In ‘Mijn foto’ zijn we op zoek naar jouw verhaal achter de foto. We draaien het dus een beetje om: het verhaal is nu eens belangrijker dan het beeld. Heb je iets bijzonders meegemaakt bij het fotograferen, is het na lang zwoegen eindelijk gelukt, of juist niet? Deel je ervaringen met ons en win een publicatie in Natuurfotografie Magazine. Zie pagina 83

maandelijks opzegbaar

6x per jaar slechts €46,50

Profiteer van héél veel

abonneevoordeel:

Ga voor meer informatie, de aanleverspecificaties en de werkwijze naar www.natuurfotografie.nl/lezersrubrieken 20% korting* bij CHIPCLEAN 20% korting* op alle fotoproducten van CEWE 10% korting* op fotoworkshops en logies bij AMAZING NATURE SCANDINAVIA

€15,- korting op het huren van een fotohut van GLENN VERMEERSCH

Gratis een Birdpix Pixpas basic t.w.v. €24,95

10% korting* bij CAMERATOOLS

€5,- korting* op een workshop van NATUURFOTOWORKSHOP

€10,- tot €20,- korting op de huur van een fotohut van HAN BOUWMEESTER

10% korting* op premie bij de PiX POLIS voor reis- en apparatuurverzekering 10% korting* bij VIVARA Gratis deelname NK NATUURFOTOGRAFIE €5,- korting op een ticket voor PiXPERIENCE

Handig

Winacties: onder abonnees verloten we regelmatig mooie prijzen

Overal Natuurfotografie Magazine lezen? Gratis voor abonnees ook als digitale versie verkrijgbaar.

* Hieraan zijn voorwaarden verbonden. Kijk voor een compleet overzicht van alle v oordelen op www.natuurfotografie.nl/abonneevoordeel

Flitsen roept bij natuurfotografen gemengde gevoelens op: de één vindt het niet mooi, de ander zweert erbij, een derde roept gelijk dat het schadelijk is voor dieren. Sommigen vinden het makkelijk, maar de meesten hebben moeite met de instellingen.

NIEUW

Praktijkgids

FLITSEN

Maar weet je dat zó kunt flitsen dat je een veel beter belicht onderwerp krijgt, zonder dat je ziet dat je geflitst hebt? Zowel in macrofotografie, landschapsfotografie als bij wildlife fotografie kan goed gebruik van flits aanzienlijk betere foto’s opleveren. Paul van Hoof en Johan van der Wielen, twee bekende natuurfotografen die hun flitser(s) regelmatig of zelfs altijd gebruiken, hebben al hun kennis er ervaring gebundeld in een Praktijkgids flitsen voor natuurfotografen. Daarnaast zijn er bijdragen van zes specialisten. In deze praktijkgids zetten zij alles op een rij wat je wilt en moet weten over flitsen. Met veel praktijkvoorbeelden laten ze zien hoe je de flits op talloze manieren kunt inzetten om beter belichte foto’s te krijgen. Natuurlijk is er aandacht voor de ethische kant van het flitsen en komen ook alle creatieve flitsmogelijkheden aan bod. Titel: Uitgave: Formaat: Aantal pagina’s: ISBN: Verkoopprijs:

Flitsen – Praktijkgids voor natuurfotografen Softcover, gebonden en genaaid, full-colour 230x230 mm 168 9789079588220 € 27,90

Het boek is te bestellen via webshop.natuurfotografie.nl 62

thema WINTER

Sneeuwklaar de winter in! 12 tips TIP Ideaal zijn handschoenen waarbij je de v ingertoppen ‘open en dicht’ kunt doen! Toen de condens verdwenen was, was de vos dat ook …

Goede sneeuwfotografie begint bij jezelf wapenen tegen de kou. Foto: Nils Poldervaart.

Het voelt als gisteren dat ik als kleuter met twee vlechtjes, tot mijn middel in de sneeuw, door een compleet wit bos ploegde en daar de grootste sneeuwpop óóit maakte. We sleeden tussen de bomen door alsof we nooit anders gedaan hadden en ik kan me nog zeer levendig het hypnotiserend effect van eindeloos vallende vlokken herinneren. En de smaak van sneeuw natuurlijk! Die winter werd ik betoverd en tot op de dag van vandaag ben ik nog steeds in de sneeuwgreep.

Handschoenen Je camera wordt net zo koud als de buiten lucht (evenals je handen), waardoor het uiteindelijk onmogelijk wordt deze nog goed te bedienen. Zelf heb ik dikke handschoenen bij me voor de momenten dat ik niet fotografeer en op echt heel koude dagen draag ik dunne hardloophandschoentjes en/of vingerloze handschoenen.

TIP Heb je toch koude vingers gekregen en is je stoelverwarming nog ver weg, gebruik dan van die handige handwarmers.

3. Voorkom condens Na een paar uur in de kou fotograferen is je apparatuur gegarandeerd onderkoeld en zodra je deze mee een warm huis of warme auto in neemt, ontstaat er vrijwel zeker condens. Voor alle duidelijkheid: condens klinkt misschien chic, maar is gewoon een mooi woord voor … nattigheid. En wel nattigheid aan de binnenkant van je apparatuur; dat wil je niet. Het is dus aan te raden je camera en lens in een afsluitbare plastic zak te laten acclimatiseren. Misschien minder bekend is dat deze condens ook buiten kan ontstaan. Vorig jaar probeerde ik tijdens een heftige sneeuwbui mijn camera te beschermen tegen de vele natte vlokken en ik stopte hem

lekker warmpjes en veilig onder mijn jas. Dat leek toen een goed idee, maar dat was het natuurlijk niet. Toen er vervolgens een vos aankwam zag ik niets dan mist en het duurde in mijn beleving úren voordat die waas weer weg was en ik kon constateren dat dat ook voor de vos gold.

4. Houd rekening met je model Terwijl winter voor velen van ons synoniem is voor pret, ervaren de meeste dieren dit toch anders. Zij hebben al hun energie nodig om zichzelf warm te houden en om het schaarser geworden voedsel te vinden. Verstoring is nooit wenselijk, maar in barre tijden kan onze pret hun dood betekenen. Nodeloos te zeggen dat geen enkele foto dit waard is, dus bij twijfel: neem een stap terug.

Roeselien Raimond - www.roeselien.nl

Voordat ik volledig afdwaal; ik weet vrij zeker dat ik niet alleen voor mezelf spreek als ik het heb over de magische aantrekkingskracht van sneeuw. Zodra de laatste herfstblaadjes weggewaaid zijn, neemt de sneeuwkoorts langzaam toe. “Zou het …?” Voorzichtige fantasietjes over bepoederde ijsvogels, sprookjesachtig witte landschappen en edelherten in een sneeuwstorm borrelen alweer op. In ons land kunnen jaren echter vrijwel sneeuwloos voorbijgaan, dus als het zover is, kun je maar beter sneeuwklaar zijn! Hier wat tips die je daarbij kunnen helpen. 72

1. Bescherm je apparatuur Hoewel deze tip natuurlijk een enorm open-deur-gehalte heeft, is het een van de belangrijkste tips van dit artikel. En mocht je denken: ja, duh, dat doet toch iedere weldenkende fotograaf?! Nou nee. Vorig jaar was er één weekend met sneeuw aan de kust. Aangezien het daar vrijwel nooit sneeuwt en heel Nederland al jaren stand-by was om eindelijk ook die ‘vosin-de-sneeuw-plaat’ eens af te kunnen vinken, stond men rijendik klaar. Zelf lekker warmpjes in een gewatteerd skipak gehesen en dan die arme camera helemaal in zijn naakte body …! Maanden later kon ik de fotografen nog horen huilen om

hun ter ziele gegane apparatuur, maar vooral ook om die gemiste kans. Dus … zorg voor een goede regenhoes!

2. Houd jezelf warm Zelf ben ik een enorme koukleum, maar wél gek op winter, dus ploeg ik als een vrijwel onbuigbaar Michelinpopje door de sneeuw. Maar liever dat, dan naar huis moeten vanwege onderkoeling. Idealiter kies je voor winddichte, waterdichte en ademende kleding en goed gevoerd, waterdicht schoeisel. Zorg ook voor laagjes, zodat je je mate van ingepaktheid kunt afstemmen op de omstandigheden.

TIP Gebruik een telelens voor voldoende afstand of gebruik je groothoek om het dier – ook van afstand – in zijn mooie winterse omgeving vast te leggen.

In koude periodes is het nóg belangrijker dan anders om een dier niet te verstoren. 73

thema WINTER

Heuvellandschappen zijn altijd interessant, omdat je dan echt op het besneeuwde landschap kijkt. Canon 40D met 24mm; 1/50s bij f/11; ISO 200.

Grijs weer saai? Alle tinten passen zo perfect bij elkaar. Canon 5D III met 115mm; 1/80s bij f/11; ISO 800.

Winter is ...

mogelijkheden uitbuiten Hoera, de kalender bevestigt dat het eindelijk winter is. Hoewel ik een groot fan ben van de kleurrijke herfst of de eerste frisse groentinten van de lente, bezorgt de winter mij altijd een goed gevoel. De wekker gaat op een bijzonder acceptabel tijdstip en ook het einde van de dag is – net voor het avondeten – bijzonder meewerkend. In de winter houdt de natuur zich rustig en laat zich van haar meest pure, eenvoudige kant zien. Geen keuzestress over fladderende insecten of bloeiende planten, maar rustig gebieden afstruinen op zoek naar boeiende onderwerpen. Waar heen te gaan? Bob Luijks – www.natuurportret.nl

Geen kleur Kleur dwingt ons regelmatig met het mes op de keel de camera ter hand te nemen. Kun jij de verleiding van een veld knalrode klaprozen weerstaan? En een ronddartelend oranjetipje? Net als ik waarschijnlijk niet. In de winter zijn er maar weinig kleuren. Naaldbomen schitteren in dofgroen, de rest bestaat uit talloze tinten grijs en bruin. Slechts door een macrolens valt er hier en daar wat kleur te bespeuren, zoals het rode bloemetje van vrouwtje hazelaar, de bessen van onder andere de hulst en minuscule korstmossen. Zonder kleur sta je niet langer bloot aan ongewenste (?) verleidingen. Nu komt het aan op goed kijken. Zonder kleur heb je namelijk andere ingrediënten

nodig om de kijker tevreden te houden. Markante vormen en stevige contrasten bieden je houvast. Grijs weer De ultieme vorm van kleurloosheid krijg je op zo’n typische grijze winterdag. Geen zuchtje wind, geen enkele tekening in de lucht, alles flets muisgrijs. Maar weinig fotografenharten gaan sneller kloppen van deze ultieme vorm van saaiheid. Toch schuilt hierin een grote kans. Daar is ie weer: op een grijze dag is er echt helemaal niets meer dat afleidt, ook niet het blauw van de lucht of de wolkenvormen daarin. Als fotograaf krijg je een blanco vel papier aangereikt; je hoeft er alleen nog maar op te tekenen. Dat is nog eens luxe!

Natuurlijk moet je deze saaiheid wel in je voordeel inzetten. Een dagje naar de heide leidt al snel tot een grote teleurstelling. Onder grijze omstandigheden beleef je nauwelijks diepte, waardoor een foto snel vlak wordt. Staan er op die heide echter markant gevormde bomen … Veiliger is een omgeving met water. Water is altijd leuk, zelfs op een grijze dag! Speel met de vegetatie op de oever, slingerende lijnen, ronddobberende watervogels, enzovoorts. Ook een bos doet het prima op grijze dagen. Zonder blad tonen de bomen nu hun ware gedaante. En wie toch behoefte heeft aan een beetje kleur vindt hier mossen die juist nu een heerlijk frisgroene kleur hebben. 77

Photo Challenge DROOGTE

Photo Challenge thema HERFSTSFEREN Afgelopen zomer was de droogste ooit. Elke spetter regen werd gevierd en massaal gedeeld op sociale media. De natuur had het moeilijk, maar liet ook haar ongelooflijke kracht en weerbaarheid zien. Het is nog helemaal niet zo e envoudig om de droogte origineel en sappig in beeld te brengen. Deze vijf winnaars zijn daar w onderwel in geslaagd.

In ieder nummer sturen we je op pad met een gerichte opdracht. Maak jij de beste, meest originele foto, dan win je niet alleen een publicatie in Natuurfotografie Magazine, maar maak je ook kans op prachtige prijzen!

2e prijs Mycena, Jolanda Vlastuin. Exif onbekend.

Alu-dibond print van 60 x 40 cm ter waarde van € 50,beschikbaar gesteld door CEWE.

3e prijs Bosuil, Thijs Glastra. Canon 7D II met 150-600mm @ 600mm; 1/50 bij f/7.1; ISO 1000. Fotoboek Ondersteboven van Ronald Hofmeester, beschikbaar gesteld door PiXFACTORY.

1e prijs Dubbele belichting herftsbladeren en bos, Cor Boers. Panasonic Lumix DMC-FZ150 @ 42mm; 1/13s bij f/8; ISO 100.

NiSi Benelux Landscape filterset ter waarde van € 449,- beschikbaar gesteld door Transcontinenta.

review CAMERA

review: Canon EOS R & Nikon Z 7 autofocussensor meer nodig. Hierdoor verdwijnt het uitlijningsprobleem dat in een spiegelreflexcamera kan optreden. Je kan ook inzoomen op het livebeeld op het scherm of in de zoeker om de scherpstelling te controleren. De autofocus werkt even goed voor video als voor foto, wat bij een spiegelreflexcamera niet het geval is. Het verdwijnen van de spiegel heeft nog andere voordelen. De registerafstand (de afstand tussen de lensvatting en de sensor) kan korter zijn dan bij een spiegelreflexcamera, wat compactere en lichtere ontwerpen mogelijk maakt. Er zijn snelle reeksopnames mogelijk, zonder het storende geluid van de open neerklappende spiegel. Bij gebruik van een elektronische in plaats van een mechanische sluiter is een systeemcamera zelfs volledig geruisloos, en dus een plus bij het fotograferen van schuwe soorten.

Zonder ie sp gel

Vooruitgang De eerste systeemcamera’s kenden echter ook beperkingen in vergelijking met spiegelreflexcamera’s. De vroegste elektronische zoekers waren

Nikon D850

Nikon Z 7 Deze tekeningen van de Nikon D850 en Z 7 tonen de verschillen tussen een reflex- en systeemcamera. De D850 bevat een spiegel die licht afleidt naar de autofocussensor, de lichtmeetsensor en de optische zoeker. In de Z 7 wordt de sensor continu gebruikt voor lichtmeting en autofocus, en toont hij een live beeld in de elektronische zoeker.

Op de voorbije Photokina ging heel wat aandacht naar de spiegelloze full-framesysteemcamera’s van Canon en Nikon. De Canon EOS R en de Nikon Z 7 en Z 6 moeten het opnemen tegen de Sony A7-reeks. Wat maakt een systeemcamera aantrekkelijk voor (natuur)fotografen? Erik Derycke

De spiegelloze systeemcamera vierde dit jaar zijn tiende verjaardag. Het was immers op photokina 2008 dat Panasonic en Olympus het Micro Four Thirds-systeem voorstelden, met de Lumix DMC-G1 en de Pen E-P1 als eerste modellen. In die tien jaar is de systeemcamera uitgegroeid tot een volwaardig alternatief voor de spiegelreflexcamera. Zowel voor gebruikers als voor de fabrikanten bieden systeemcamera’s namelijk unieke voordelen. Voordelen In een spiegelreflexcamera wordt het licht dat langs de lens binnenvalt door een semitransparante spiegel gereflecteerd naar de lichtmeetsensor 90

en naar de optische zoeker. Een deel van het licht wordt via een secundaire spiegel afgeleid naar de autofocusmodule, die zich onder in de camera bevindt. Wanneer je afdrukt, klapt de spiegel op en opent de sluiter zich, zodat de sensor belicht wordt. Na de opname klapt de spiegel ogenblikkelijk weer naar beneden, zodat je weer een beeld krijgt in de optische zoeker. Bij snelle reeksopnames gebeurt dat hele proces vele keren per seconde. Voor de goede werking is het essentieel dat de sensor en de autofocusmodule in een spiegelreflexcamera exact gepositioneerd zijn ten opzichte van elkaar. Als de autofocusmodule niet perfect is uitgelijnd, zal de scherpstelling niet correct gebeuren.

Zoals de naam al aangeeft bevat een spiegelloze systeemcamera geen spiegel. Het licht dat door de lens valt, komt altijd terecht op de beeldsensor, die ook instaat voor de lichtmeting. Het beeld dat op de sensor gevormd wordt, wordt continu live weergegeven op het camerascherm of in een elektronische zoeker (indien aanwezig). In deze weergave zie je wat het eindresultaat zal zijn, nog voor je afdrukt. Onder- en overbelichting zijn daardoor vlotter te vermijden en ook de scherptediepte en het effect van filters zijn makkelijker te beoordelen. Het sensorbeeld wordt in een systeemcamera ook benut voor de autofocus. Er is dus geen aparte

Nikon Z 7 met Nikon Z 24.0-70.0 mm f/4 S @27mm; 1/320 bij f/6.3; ISO 100. 91

Fotokalender jan feb

natuur365

jan

Natuurfotografie kan altijd, 365 dagen per jaar. Zonder idee met je camera naar buiten lopen kan heel verfrissend zijn. Maar soms heb je wat meer houvast nodig of mis je even de inspiratie. Deze rubriek biedt je wat je op zulke momenten nodig hebt: wat fotografeer je wanneer en waar precies?

Wie denkt dat de winter kaal en kleurloos is, moet eens met zijn neus op de grond de bodem afspeuren naar korstmossen. Als mens hebben we deze met algen samenwerkende schimmels een wat misleidende naam gegeven. Schrale heideterreinen, boomstronken, boomstammen en oude muren bieden onderdak aan de meest uiteenlopende soorten. Sommige zijn inderdaad wat kleurloos grijsgroen. Door de vaak prachtige vormen zijn ze echter zeker niet saai. Andere korstmossen zijn juist nu erg kleurrijk, zoals de heidelucifer, die met zijn knalrode kopjes inderdaad wel wat op een lucifer lijkt. Korstmossen zijn doorgaans erg klein, een macrolens is een must. Eveneens door de beperkte grootte, valt het niet altijd mee om op de gewenste hoogte te komen. Exemplaren op een boomstronk werken wat dat betreft een stuk makkelijker mee. Pas op bij korstmossen op de grond; ze zijn erg breekbaar. Betreding verdragen ze daarom niet.

Pannenkoekenijs Een raketje, een Calippo in cola- of sinassmaak of toch een Magnum White? IJs heeft vele smaakjes en niet alleen in de winkel! Ooit van dubbeltjesijs of pannenkoekenijs gehoord? Deze namen smaken eveneens naar meer. Wie denkt dat ijs alleen onder rustige omstandigheden ontstaat en groeit heeft het mis. Pannenkoekenijs, beter bekend als ‘pancake ice’, gedijt alleen in turbulent water. Vroeger zag je dit smaakje dan ook weleens voorbijdrijven op onze grote rivieren of bijvoorbeeld het IJsselmeer. Met de opwarming van het klimaat neemt ook de temperatuur van het water toe; drijvende pannenkoeken lijken daardoor meer en meer iets uit vervlogen tijden. De ontstaanswijze is nog altijd niet goed begrepen, dat het erg hard moet vriezen mag met zoveel beweging duidelijk zijn. Die beweging zorgt ervoor dat het ijs ook steeds in beweging blijft. Al botsend en klotsend polijsten de stukken ijs elkaar tot de ronde pannenkoeken, inclusief een opstaand randje. De stroming kan de pannenkoeken meenemen op reis. Bij een belemmering of in de luwte groeien de pannenkoeken aaneen tot een dicht ijsdek. Dat is echter nog niet hetzelfde als een stevig ijsdek, de breuken maken dit ijs uitermate instabiel, je bent gewaarschuwd!

Oké, heldere nachten verlopen in deze tijd van het jaar doorgaans bitterkoud. Met een goed tijdschrift bij de kachel blijven zitten blijft dan ook erg aanlokkelijk. De koude zorgt echter voor een uitermate stabiele lucht, ideaal voor het fotograferen van de sterrenhemel. Bijkomend voordeeltje: aan de zuidelijke hemel pronkt nu het sterrenbeeld Orion, herkenbaar aan de drie heldere sterren op een rijtje. Kijk je nu net onder

De Hoge Ardennen hebben misschien nog wel de beste papieren van de Benelux; het vriest er net wat harder en aan bewegend water geen gebrek. Afgelopen winter was het fenomeen eindelijk ook weer eens te zien op het IJssel- en Markermeer. Het kan dus toch nog, ondanks de opwarming van onze aardbol!

Waarop je je nog meer kunt verheugen in IJsbloemen

januari

Wat je nog meer kunt fotograferen in

IJspegels

Structuren

Vroege zangers

Arno ten Hoeve Arno ten Hoeve

Bob Luijks

feb

Voor de fotografie heeft een goede bereikbaarheid een grote meerwaarde. Pas van dichtbij ervaar je de prachtige vormen. Leg ze vast met een groothoeklens of zoom in voor een abstract kunstwerkje. Een polarisatiefilter kan behulpzaam zijn. Voor de witte pannenkoeken doet het niet zo veel, maar wel voor de donkere naden tussen de pannenkoeken. Let goed op de ordening van de afzonderlijke pannenkoeken in je beeld. Houd ook de randjes van de foto goed in de gaten. Staan alle markante vormen er netjes op?

Pannenkoekenijs. Foto: Bob Luijks

Kortsmos

die drie sterren, de gordel van de strijder die mensen ooit in dit sterrenbeeld zagen, dan zie je een paar heel zwakke sterretjes. Eentje daarvan is niet helemaal scherp, sterker nog, het is niet eens een ster, maar een grote gaswolk. In die gaswolk zien nieuwe sterren het levenslicht. Bijzonder toch? Op naar buiten, met ISO omhoog en een thermoskan met warme drank om jezelf op temperatuur te houden.

Orion

Bob Luijks

februari Spectaculaire luchten

Sneeuwklokjes

Arno ten Hoeve Arno ten Hoeve

Roodborst, Arno ten Hoeve

Arno ten Hoeve