CONTENT SPIS TREŚCI BUSINESS | BIZNES
CULTURE | KULTURA
06 |
34 | The Polish heart in the centre of London Ognisko Polskie – Serce w centrum Londynu 36 | Wojtek – A Warrior who captures hearts Wojtek – Wojownik podbijający serca 39 | Souls encased in the dolls Dusze zamknięte w lalkach 42 | Hollywood doesn’t mean MADE IN AMERICA Hollywood to nie Ameryka 46 | Jazzpospolita – The Jazz Republic Niepospolita Jazzpospolita
A Pole - the Mayor of London? Polak burmistrzem Londynu? 08 | Get a mortgage! Enroll with the Electoral Registration Office today! Zarejestruj się na liście wyborczej, by otrzymać kredyt 10 | A Super-Continent of Poles Superkontynent Polaków 14 | The Yo-Yo Effect in business Biznesowy efekt jojo 18 | Art is not always an investment Dzieło sztuki to nie tylko inwestycja 20 | Do you need to be wealthy to be financially free? Czy musisz być bogata, by być wolna finansowo? 24 | European Business Congress in Katowice Europejski biznes w Katowicach
PEOPLE | LUDZIE 28 | 32 |
George Byczyński – Polish patriot with a noble heart Jerzy Byczyński – Polski patriota o szlachetnym sercu Arthur Tarnowski – A tireless warrior Artur Tarnowski – Niestrudzony wojownik
24
28
LIFESTYLE | STYL ŻYCIA 48 | African Safari – Luxury, Lions and Lodges Afrykańskie Safari – Luksusy, lwy i kemping 52 | A rising young star in photography’s elite! Polka w elicie fotografów gwiazd! 54 | Phenomenon of Nordic Walking Fenomen Nordic Walking 56 | The healing power of marine algae Lecznicza moc alg morskich 58 | Did you know? Czy wiesz, że…?
36
PANGEA MAGAZINE
3
A WORD FROM THE EDITOR SŁOWO OD REDAKTORA
T
his autumn Poles will have to make a very important choice - to select their representatives in general elections. We hope that the elections’ results will lead to positive changes and building of a stronger Poland. There is also a chance for us to make a big contribution for the British political scene. If Poles who live in London vote for Jan Żyliński, one of our fellow countryman may become, for the first time in history, the Mayor of the United Kingdom’s capital city. Thanks to the fact that Polish people continue to be proactive, involved and develop many amazing initiatives - people like George Byczyński for example - we are recognized as a resourceful, entrepreneurial and hardworking nation that brings British economy many benefits. So now is the time to keep that positive outlook going and expand our visibility by registering with the Electoral Registration Office. That registering can improve your credit standing in Great Britain is a an excellent bonus too! PANGEA, as a brand, constantly broadens its range of topics and promotes a positive image of Poland and Polish people. We are extremely pleased to present you with PANGEA Magazine for the first time in London. Enjoy!
J
esienią Polacy staną przed ważną decyzją wyboru przedstawicieli, którzy reprezentować będą nasz naród w Sejmie i Senacie. Miejmy nadzieję, iż elekcja przyniesie nam wymierne zmiany i poprowadzi do budowania silnego państwa. W Wielkiej Brytanii również mamy szanse zaistnienia na scenie politycznej. Jeśli Polonia, zamieszkująca Londyn, odda swe głosy na Jana Żylińskiego, być może, po raz pierwszy historii, merem stolicy Zjednoczonego Królestwa zostanie Polak. Dzięki wielu pozytywnym akcjom organizowanym przez aktywnych Polaków, takich jak George Byczyński, jesteśmy postrzegani jako nacja przedsiębiorcza, pracowita i wnosząca wiele pozytywnych aspektów do gospodarki brytyjskiej. Aby jeszcze wyraźniej pokazać nas, Polaków, od najlepszej strony, powinniśmy wszyscy dokonać obowiązkowej rejestracji w Rejestrze Wyborców, a przy okazji zwiększyć swoje możliwości kredytowe. My zaś, jako marka PANGEA, poszerzamy swoje pole działania, krzewiąc pozytywny wizerunek Polski i Polaków na świecie. Witamy Państwa z premierą „PANGEA Magazine” w Londynie. Miłej lektury!
Kinga
PANGEA Magazine published by Pangea Magazine Ltd. Offices: 23 Melville Street, EH3 7PE, Scotland, United Kingdom Tel. +44 (0) 131 468 1874, Mobile +44 (0) 7842 733 214 111 John St, 28 Floor, New York NY 10038, United States of America, Tel. (+1) 646 284 4774, e-mail: info@pangeamagazine.com, www.pangeamagazine.com
Founder & Editor Kinga Eva Plich UK Director Anna Alexandra Mezyk PR & Communication Manager Nicole Termin Media & Content Specialist Dorota Peszkowska Graphic Designer Elwira Niedźwiecka Stylist & Make-up Artist Kinga Jop Gajewska, Jolanta T. Zgłobicka Photographers Thomas Anderson Imaging, Bartosz Branka, Karen Lynn Dixon, Paweł Fesyk, Sebastian Kuczyński, Elwira Niedźwiecka, Angelika Wierzbicka Contributors Karen Lynn Dixon, Natalia Gurgul, Kinga Jop Gajewska, Andrzej Krakowski, Anna Mężyk, Sławek Muturi, Iwona Obroslak, Dorota Peszkowska, Anna Ruszel, dr Dariusz Tarczyński, Nicole Termin, Emilian Waluchowski, Magdalena Woźniak Cover Photo Elwira Niedźwiecka Translators Dorota Peszkowska, Anna Rozanska English Copyreader Gerry Cassidy, Lynne Schaefer Polish Copyreaders Joanna Napiórkowska All rights reserved. Reproduction in whole or in part without written permission is strictly prohibited. All prices are correct at time of going to press but are subject to change. Pangea Magazine cannot be responsible for unsolicited material. The views and opinions of contributors in this magazine may not represent the views of the publishers. Pangea Magazine takes no responsibility for claims made by advertisements in this publication. Pangea Magazine Ltd.
4
PANGEA MAGAZINE
A POLE - A MAYOR OF LONDON? The Mayor of London is without doubt one of the most distinguished positions in the UK and is well known in the world, just after the Queen, and the Prime Minister.
POLAK BURMISTRZEM LONDYNU? Burmistrz Londynu to bez wątpienia jedno z najwybitniejszych stanowisk w Wielkiej Brytanii; jest dobrze znane w świecie, zaraz po królowej i premierze. By Anna Ruszel, Polish Professionals Forum in Europe Photo: Paweł Fesyk
BIZNES
T
he current mayor – a controversial representative of the Conservative Party, Boris Johnson has declared that he will end his second term in 2016 and will not run for a third time. This caused a stir in the British political world and a flurry of journalistic speculation regarding potential candidates. Becoming an official candidate in a lengthy process, but by the end of September this year, the political parties will have confirmed their candidate for election on May 5 2016. In the absence of confirmed details, however, there is much speculation in the press and by the public. Several figures feature more prominently in the UK media, including bookies favourite Zac Goldsmith; millionaire, ecologist and Conservative MP. Meanwhile, speculation in the opposition Labour party centres around Tessa Jowell, Sadiq Khan and London PM Diane Abbot, who is from the left of the party and who would be, if elected, not only the first woman mayor of London, but also the first Black mayor. Outwith the political parties, a number of independent candidates are likely to emerge, among them Jan Żyliński, a wellknown Polish activist, with the title of prince. Jan Żyliński in April this year called for a face-to-face debate with Nigel Farage, the most prominent British Eurosceptic and leader of the United Kingdom Independence Party, or UKIP for short, who are known for their anti-immigration views. According to Polish press reports in Britain, the prince has a clear mission, “to fight for the good name of Poles in the UK. He wants to change the image of Poles in the UK, whose the contribution to the British economy is indisputable”. Without doubt, Mr Żyliński is a very successful businessman and has achieved a great deal among Poles living in Great Britain. He also satisfies the formal requirements to become a candidate. He is British and lives in London, is part of the Conservative Party, has a history of professional achievements and also in community and charity work. He says of himself that over the years has shown that he is capable. If he becomes an official candidate for the Conservative party, he postulates that he will build a million homes, will plant a million trees and reduce by half the fee for public transport. He also has one Polish postulate. He wants to build in central part of London a monument, which would commemorate Polish airmen fighting during the Battle of Britain. Żyliński, living in London, has also recently published a hugely successful internet recording, in which „he argues that the British have many reasons to love the Poles”. The so-called Greater London area has now, according to official data, about 9 million inhabitants and residents are very diverse in terms of ethnicity. It is also estimated that Poles living in London and officially registered are about 200,000. However, realistically, many experts claim that number is up to four times greater. The question is therefore whether Londoners will be ready for a mayor of Polish origin? We’ll find out very soon. However, regardless of the outcome certainly we cannot deny the role the Polish inhabitants of London can play during the next election for the mayor ∎
D
otychczasowy gospodarz Londynu, kontrowersyjny przedstawiciel partii konserwatystów Boris Johnson, oznajmił, iż zakończy swoją drugą kadencję w 2016 roku i nie będzie się ubiegał trzeci raz o fotel. Wywołało to poruszenie w brytyjskim świecie politycznym oraz lawinę spekulacji dziennikarskich odnośnie potencjalnych kandydatów. Do tego, by stać się oficjalnym kandydatem danej partii, droga jest bardzo długa. Do końca września tego roku partie polityczne potwierdzą swoich potencjalnych kandydatów, którzy będę się ubiegać o oficjalną nominację partyjną do kwietnia 2016 roku. Wybory na burmistrza odbędą się 5 maja 2016 roku. Pomimo tego, że nie ma jeszcze potwierdzonych informacji o kandydatach z różnych ugrupowań, zarówno prasa, jak i opinia publiczna spekulują na ten temat. Na przykład ulubieńcem zakładów bukmacherskich jest Zac Goldsmith: milioner, ekolog oraz członek parlamentu z ramienia konserwatystów. Z kolei ulubieńcami prasy z ramienia partii pracy są Tessa Jowell oraz Sadiq Khan. Jest również polski akcent wśród potencjalnych kandydatów. Mianowicie – Jan Żyliński, dobrze znany polski aktywista z tytułem książęcym. Żyliński, w kwietniu tego roku, wzywał na pojedynek Nigela Farage’a, brytyjskiego eurosceptyka. Według doniesień prasy polonijnej na Wyspach, książę ma jasną misję – „Walczyć o dobre imię Polaków na Wyspach. Chcę zmienić wizerunek Polaków na Wyspach, których zasługi dla brytyjskiej gospodarki są niepodważalne.” Bez wątpienia, pan Jan jest odnoszącym sukcesy biznesmenem i ma wspaniałe osiągnięcia wśród Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii. Spełnia również wymogi formalne, by zostać kandydatem. Jest Brytyjczykiem, mieszka w Londynie, należy do partii konserwatywnej, ma za sobą dorobek zawodowy oraz społeczny. Mówi o sobie, iż na przestrzeni lat pokazał, że potrafi działać. Jeśli zostanie oficjalnym kandydatem z ramienia partii konserwatywnej, postuluje, że wybuduje milion domów, posadzi milion drzew oraz obniży o połowę opłaty za komunikację miejską. Ma również jeden polski postulat. Chce postawić w centrum Londynu pomnik upamiętniający polskich lotników, walczących w Bitwie o Anglię. Mieszkający w Londynie Żyliński opublikował niedawno bijące rekordy popularności nagranie, w którym „przekonuje, że Brytyjczycy mają wiele powodów, by kochać Polaków”. Tak zwany Wielki Londyn liczy obecnie, według oficjalnych danych, około 9 milionów mieszkańców, którzy są bardzo zróżnicowani pod względem etnicznym. Szacuje się również, że Polaków mieszkających w Londynie i oficjalnie zarejestrowanych jest około 200 tysięcy. Wielu ekspertów podaje, że w rzeczywistości liczba ta jest do czterech razy większa. Powstaje pytanie, czy londyńczycy będą gotowi na burmistrza polskiego pochodzenia? Przekonamy się o tym już wkrótce. Jednakże, bez względu na wynik, z pewnością nie można pomniejszyć roli, jaką mogą odegrać polscy mieszkańcy Londynu podczas wyborów przyszłego burmistrza ∎
PANGEA MAGAZINE
7
BUSINESS
GET A MORTGAGE! ENROLL WITH THE ELECTOR AL REGISTR ATION OFFICE TODAY! You just need five minutes to improve your credit rating in Great Britain. It is not only about mortgage, credit card or a loan; registering also can influence such things as accessing mobile phone plans, car insurance options or bank accounts.
ZAREJESTRUJ SIĘ NA LIŚCIE WYBORCZEJ, BY OTRZYMAĆ KREDYT! Wystarczy poświęcić pięć minut, aby zwiększyć swoje możliwości kredytowe w Wielkiej Brytanii. Nie jest to tylko kwestia, czy można dostać kredyt hipoteczny, kartę kredytową, czy pożyczkę – ma to również wpływ na abonament telefoniczny, ubezpieczenie samochodu czy konto bankowe. By Joanna Napiórkowsk a & Nicole Termin Photo: Elwir a Niedźwieck a
8
PANGEA MAGAZINE
BIZNES
I
f you’re not on the electoral registration list, most probably, you won’t get a loan. Register as soon as possible. Don’t wait for the annual letter from the Electoral Registration Office. You can do it anytime on-line at www.gov.uk/register-to-vote. Enter your post code to find the right electoral office, fill in the on-line form, print it (or print out an empty one and then fill in your details), sign it and post to the local Electoral Registration Office. Some people are concerned that offices sell personal data. You can, however, select an option that does not allow for your details to be used for marketing purposes. Credit agencies have access to all electoral register lists. By law you have to be on the register, you cannot remove your details from there. Being registered may be a factor in increasing one’s credit standing. In cases where it doesn’t play a significant role in improving your credibility, it can still influence some processes as the lenders use the lists to verify your details and the address. Not being on the register could cause delays in proceedings. It’s worth mentioning that private credit information bureaux may tell you that your credit check result is satisfactory even though you are not on the electoral register. Don’t gall into the trap of believing that not being registered won’t affect your credibility – it is certain to at some point in the future. Many Polish people also don’t realise that they now have more rights over deciding their future than they did before Poland joined European Union. As European citizens we are entitled to vote in local, parliamentary and UK elections ∎
J
eśli nie jesteś na liście wyborczej, najprawdopodobniej nie dostaniesz żadnego kredytu, więc zarejestruj się niezwłocznie. Nie czekaj na coroczne przypomnienie. W każdej chwili możesz zaaplikować on-line, na stronie www.gov.uk/ register-to-vote. Wpisz swój kod pocztowy, by znaleźć odpowiedni dla ciebie urząd, wypełnij formularz on-line, wydrukuj go (albo wydrukuj pusty i wypełnij ręcznie), podpisz i odeślij do miejscowego rejestru wyborczego. Wiele osób obawia się, że niektóre urzędy sprzedają dane. Możesz jednak wybrać opcję, gdzie twoje dane nie będą użyte w celach marketingowych. Agencje kredytowe mają dostęp do pełnego rejestru danych, z czego nie możesz się wypisać; zgodnie z prawem musisz być na tej liście. Obecność na liście wyborczej może być czynnikiem podnoszącym naszą zdolność kredytową, ale nawet jeśli nie jest, nieobecność na liście może powodować opóźnienia, gdyż pożyczkodawcy używają jej również, by sprawdzić nasz adres i tożsamość. Warto zauważyć, że płatne agencje informacji kredytowej mogą ci powiedzieć, że masz doskonały wynik, mimo braku obecności na liście wyborczej. Nie daj się na to nabrać, myśląc, że niezarejestrowanie nie będzie miało wpływu na twoją zdolność kredytową. Będzie miało, z powodu nieuczciwego wyniku. Nie wszyscy Polacy zdają sobie sprawę, że posiadają również większe prawa decyzyjne o swojej przyszłości, niż przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Jako Europejczycy, mamy prawo do głosowania w wyborach samorządowych, parlamentarnych i unijnych ∎
BIZNES
A SUPER-CONTINENT OF POLES PANGEA is the name of a world-wide consortium that unites Polish people in several continents into one strong and undivided nation – essentially creating a super-continent of Polish thought.
SUPERKONTYNENT POLAKÓW Słowo PANGEA oznacza „wszechziemię”, wszystkie kontynenty połączone w jeden. Ambicją międzynarodowej marki PANGEA jest łączenie Polaków rozsianych po świecie w jeden, silny i zjednoczony naród – tak by powstał superkontynent polskiej myśli. By Dorota Peszkowsk a Photo: Bartosz Br ank a
A
t the beginning, there was the germ of an idea - to find a straightforward way to show Poland as the entrepreneurial and intelligent nation it is, and to highlight how a country who has overcome brutal oppression and tragedy in the last century has become such a major powerhouse in early 21st century business and cultural communities throughout the world. That is how PANGEA came to be. The dream was realized and businessmen, scientists and artists of Polish provenance from the UK, USA and Poland began working together to create the PANGEA brand. The mission statement is simple - to promote Poland and Poles outside the country’s borders and to offer support for Poles who have emigrated. The flagship of the brand is PANGEA Magazine, a bilingual, bimonthly publication established in 2014. It presents an elegant, worldly and journalistic face of what is going on with Polish diaspora and organizations around the world. With a target audience of 21 million Poles who live outside of Poland and as an excellent font of information for everyone else, PANGEA Magazine has rapidly become an important resource presenting cutting edge Polish issues and people in the news and on the move. Feature stores include the thoughts, passions and achievements of accomplished artists, celebrities, businessmen, travelers and diplomats whose lives are a testament that Poles can and do realize their dreams. The magazine’s main focus is
N
a początku mieli sen... o stereotypie Polaka przedsiębiorczego i inteligentnego, o kwitnącym polskim biznesie, o narodzie, którego kulturą zachwycają się sąsiedzi... Dlatego od 1,5 roku przedsiębiorcy, naukowcy i artyści polskiego pochodzenia, mieszkający w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i Polsce łączą siły, by tworzyć markę PANGEA – promującą Polskę i Polaków na świecie oraz by dodać otuchy rodakom na emigracji. Wizytówką marki jest magazyn PANGEA – eleganckie, dwujęzyczne pismo, skierowane do 21 milionów Polaków na emigracji oraz wszystkich zainteresowanych kontaktami biznesowymi z Polakami i Polonią. Magazyn działa od 2014 r. Gwiazdą numeru zostają zawsze ludzie sukcesu – artyści, biznesmeni, podróżnicy, pasjonaci, których biografie dowodzą, że „Polak potrafi”. Magazyn w dużej mierze koncentruje się na biznesie, aby umożliwić nawiązywanie kontaktów, edukować i pokazywać nowe drogi inwestycyjne dla przedsiębiorców, odkrywa na nowo polską historię, i z dumą przedstawia polską kulturę. Rangi pismu dodaje zaangażowanie i wsparcie znanych osobistości oraz gwiazd, takich jak amerykańska dziennikarka polskiego pochodzenia – Rita Cosby, Karen Lynn Dixon z Amerykańskiej Akademii Gościnności, Andrzej Krakowski – reżyser i międzynarodowy producent filmowy z Nowego Jorku, który w swojej karierze pracował z wieloma zbywcami Oscarów oraz PANGEA MAGAZINE
11
BUSINESS
business networking and offering assistance with useful tips, new investment opportunities and working with those who make things happen. PANGEA Magazine also rediscovers Polish history and presents the rich Polish culture. Its ranking is established by the active engagement and support of celebrities and stars, many with Polish ancestry. Author Rita Cosby, Karen Lynn Dixon of the American Academy of Hospitality and Andrzej Krakowski, a film director and an international producer from New York who has worked with multiple Oscar winners and actors are among the magazine’s fans. Respected financiers, advisers and long established businessmen also contribute articles, and young, up-and-coming movers and shakers are interviewed in every issue. In addition, PANGEA Magazine has set up many projects to support the Polish market and help in a free exchange of innovative thought. Exclusive business meetings, conferences and prestigious events are a characteristic mark of the magazine’s creativity and planning. This past summer PANGEA Magazine organized the International Business Network (IBN) to bring together renowned firms and offer opportunities to help organizations create a strong brand and flourishing Polish diaspora. IBN responds to businessmen’s needs, whether they are Polish or considering investing in Poland. Its members can establish promising relationships and gain the respect of their colleagues – all thanks to the skill and experience they present at meetings and conferences. One of the publication’s most prominent projects is the “Outstanding Pole” contest and gala, attended by guests from all over the UK and Poland who come to meet the winners – successful Poles who have achieved their dreams. For firms who want to improve their financial health and grow their monetary base, PANGEA Magazine cooperates with NAO Institute. Established over 20 years ago by Dr Dariusz Tarczyński, a renowned psychologist in all aspects of business-related issues, the NAO Institute has gained the trust and admiration of several hundred firms, such as Leroy Merlin or Volvo. NAO trainers in the UK and Poland assist and guide managers, managing boards and employees in learning and using the right tools to reach international business standards and to successfully attain goals. PANGEA Magazine exists to showcase a super-continent of Poles – at home and abroad – and provides a very visible and viable platform to get new ideas and innovative thought out into the world ∎ 12
PANGEA MAGAZINE
wybitnymi aktorami kina i sceny. Na stałe swe wartościowe materiały publikują uznani finansiści, doradcy i przedsiębiorcy. By sprzyjać polskiej przedsiębiorczości i ułatwić swobodną wymianę innowacyjnej myśli, PANGEA Magazine realizuje wiele projektów biznesowych. Kilka miesięcy temu został uruchomiony International Business Network (IBN), międzynarodowa sieć zrzeszająca renomowane firmy. IBN wychodzi naprzeciw potrzebom przedsiębiorców – polskich lub zagranicznych zainteresowanych inwestowaniem w Polsce. Członkowie mają szansę nawiązać obiecujące znajomości czy zdobyć uznanie dzięki wiedzy i doświadczeniu prezentowanemu podczas spotkań i konferencji organizowanych przez PANGEA Magazine. Ponadto, z członkostwem łączy się szereg korzyści, które służą jednemu – budowaniu silnej, marki i polskiej diaspory na świecie. Ekskluzywne wydarzenia biznesowe, konferencje i prestiżowe imprezy to znak rozpoznawczy PANGEA Magazine. Jednym z najbardziej prominentnych eventów organizowanych przez markę jest konkurs „Wybitny Polak” i elegancka gala, na którą zjeżdżają goście z całej Wielkiej Brytanii oraz Polski, by poznać zwycięzców – Polaków, którzy odnieśli sukces za granicą. Dla firm chcących zwiększyć zyski lub poprawić płynność finansową, PANGEA Magazine nawiązała współpracę z NAO Institute, uznaną firmą konsultingową założoną przez światowej klasy psychologa biznesu, dr Dariusza Tarczyńskiego. NAO na przestrzeni ponad dwudziestu lat zdobył zaufanie kilkuset firm i wielu dużych koncernów, takich jak Leroy Merlin czy Volvo. Przeszkoleni trenerzy z NAO w Wielkiej Brytanii oraz w Polsce pomagają menadżerom, kadrze zarządzającej oraz pracownikom sprostać światowym standardom biznesowym i odnosić sukcesy. Wszystkie te działania PANGEA Magazine podejmuje, by umożliwić Polakom – w kraju i za granicą – budowanie marki „POLSKA”, by stała się ona wspólnym dobrem, z którego dumni są wszyscy Polacy ∎
BIZNES
THE YO-YO EFFECT IN BUSINESS Companies constantly compete with each other, trying to produce as cheaply and as much as possible. We as consumers impose competition; those who produce and sell cheap will stay on the market.
BIZNESOWY EFEKT JOJO Firmy nieustannie ze sobą konkurują, starają się produkować jak najtaniej i jak najwięcej. Konkurencja jest wymuszona przez nas, czyli konsumentów. Na rynku utrzymuje się ten, kto produkuje i sprzedaje taniej. By Dr Dariusz Tarczyński Photo: Elwir a Niedźwieck a
I
n case of danger, for example a crisis, companies try to drastically reduce their production costs. Platoons of managers gather together in order to take a decision about reducing the costs – by limiting stocks, downsizing, looking for cheaper suppliers or optimalising production thanks to more effective organisation. It turns out that it is possible to reduce the operational costs, for example by 30%. After these changes, the company, which is already healed, can flourish once again and return to profit. For many years I was absolutely convinced that I took sufficient care of myself and that I did not have to change anything. But at a certain moment, I started to feel tired and I was getting less and less fit – I told myself that it was simply the result of the passage of time and the natural ageing process. After many years of complaining about my life becoming more and more difficult, I suddenly realised that I had a problem with tying my shoes. My stomach was getting in the way. I took the scales from the cupboard and I weighed myself. It turned out that I weighed 105 kilos.
W
sytuacji szczególnego zagrożenia, np. kryzysu, firmy starają się drastycznie obniżyć koszty produkcji. Zbierają się całe sztaby managerów, którzy podejmują decyzje o cięciu kosztów: poprzez ograniczanie zapasów magazynowych, redukcję zatrudnionych osób, poszukiwanie tańszych dostawców i wreszcie opracowanie optymalizacji produkcji poprzez wydajniejszą organizację. Okazuje się, że można obniżyć koszy działalności w firmie, np. o 30%. Po takim procesie, uzdrowiona firma staje się znów doskonale prosperującym przedsiębiorstwem przynoszącym zyski. Przez wiele lat żyłem z pełnym przekonaniem, że moje działania względem mnie samego są wystarczające i nie muszę niczego specjalnie zmieniać. Jednak od jakiegoś czasu zaczynałem odczuwać zmęczenie, a wydolność mojego organizmu wyraźnie malała – potrafiłem to doskonale wytłumaczyć sobie upływem czasu i naturalnym procesem starzenia. Po wielu miesiącach utyskiwania, jak to mi się robi coraz trudniej w życiu, nagle uświadomiłem sobie, że trudno mi się wiąże sznurowadła butów. Główną przeszkodą był mój brzuch. PANGEA MAGAZINE
15
BUSINESS
I realised that I was on a slippery slope, and it would get worse if I was not going to do something about it. I decided to stop eating after 6 pm, and gradually, in the course of the year, my weight fell down to 90 kilos. I am telling you this story because of the conversation that I had today on the phone with Radek, a managing director, who I was coaching a year ago. When I asked him how he was doing after our talks, he said that at first it was perfect: their income was four times higher, the morale among the staff improved. Nevertheless, he called me, because he and his partner realised that they were again in the same place as before our talks. Their income was higher – the company was making a profit which would have been their fondest dream before – but they were still facing the same problems as a year ago. They lost their ease, people are not so enthusiastic anymore. The company ran comfortably aground: it ceased to develop, and it might disappear soon from the market because many of their rivals are better. It is still not visible but they have a feeling that it might be too late in a few months. It is an example of a classic yo-yo effect in business. How to make a company stay fit? Just do what you need to do after a diet – pay attention to your weight. I regularly exercise in a fitness club and every now and then I check my weight. In the case of a company, all the staff members should take a closer look at their post in order to check if there aren’t any unnecessary stocks to reduce or if they can improve the production process. In a company, we often confuse motivation with discipline. Discipline is a form of coercion, which requires effort and persistence. Motivation, on the other hand, is an internal force that we want to use to accomplish our goals. I made Radek realise that he is responsible for the people, not for the company. If he does not make the effort to keep the company in good shape, his staff will be in trouble. He is responsible for the families of his employees and he should explain the same to them. They are in the same situation – by caring about their colleagues’ job, they take care of their own post. To sum up – we can overcome the yo-yo effect in the struggle against our own obesity, as well as the obesity of the company. We just need to find in ourselves the right motivation to check our parameters, even after the loss of weight ∎
16
PANGEA MAGAZINE
Wyciągnąłem wagę spod szafki w łazience i zważyłem się. Okazało się, że moja aktualna waga to 105 kg. Zrozumiałem, że jestem na równi pochyłej i będzie coraz gorzej, jeśli natychmiast nie zmienię trybu życia. Postanowiłem, że nie będę jadł po godzinie osiemnastej i stopniowo, w ciągu roku, moja waga spadła do 90 kg. Mówię to, ponieważ dzisiaj rozmawiałem telefonicznie z Radkiem, prezesem firmy, którego kołczowałem rok wcześniej. Kiedy zapytałem, jak sobie radzi po naszych rozmowach, odpowiedział, że szło doskonale: zwiększyli swoje dochody czterokrotnie, poprawiła się energia wśród pracowników. Jednak dzwoni, bo sobie ze wspólnikiem uświadomili, że są znów w tym samym miejscu, co przed naszymi rozmowami. Co prawda dochody mają większe – zyski są na tyle duże, że rok temu wydawałyby się im szczytem marzeń, ale borykają się z podobnymi problemami, co rok wcześniej. Stracili efekt lekkości, zapał ludzi gdzieś się zapodział, firma jest na wygodnej mieliźnie, nie rozwija się, za chwilę może zniknąć z rynku, bo konkurencja coraz częściej ich wyprzedza. Jeszcze tego nie widać, ale mają przeświadczenie, że za kilka miesięcy może być za późno. Jest to klasyczny efekt jojo w biznesie. Co zrobić, aby firma nie „przytyła”? To samo, co powinien zrobić każdy z nas po odchudzaniu, czyli pilnować wagi. Ja regularnie ćwiczę w klubie fitness i co jakiś czas sprawdzam wagę. W przypadku firmy, wszyscy pracownicy powinni sprawdzać swoje stanowisko pracy pod kątem redukcji zbędnych zapasów i szukania sposobów na poprawę procesów produkcyjnych. W biznesie często myli się dyscyplinę z motywacją. Dyscyplina jest formą przymusu, która wymaga wysiłku i samozaparcia, natomiast motywacja jest wewnętrzną siłą, którą chcemy wykorzystać do realizacji celów. Radkowi uświadomiłem, że jest odpowiedzialny za ludzi, a nie firmę, czyli jeśli nie zadba, aby firma była w dobrej kondycji, to skazuje swoich pracowników na poważne kłopoty. Jest odpowiedzialny za rodziny swoich pracowników i swoim ludziom też powinien wyjaśnić, że jadą na jednym wózku, warto zadbać o pracę dla swoich kolegów, a to oznacza troskę o swój warsztat pracy. Podsumowując – efekt jojo można przezwyciężyć, w walce z otyłością firmy jak i własną, tylko trzeba znaleźć odpowiednią motywację, aby po sukcesie obniżenia masy kontrolować systematycznie parametry ∎
MECENAS:
NAPĘDZA -EMOCJE-
W DESIGNIE
BUSINESS
ART IS NOT ALWAYS AN INVESTMENT Buying art is not only a way of investing capital. By choosing modern artists’ works, one can gain status as a patron, a title that dates back to ancient Roman times.
DZIEŁO SZTUKI TO NIE TYLKO INWESTYCJA Kupowanie dzieł sztuki to nie tylko inwestycja. Wybierając prace współczesnych artystów, można zyskać, wywodzący się z antycznego Rzymu, zaszczytny tytuł mecenasa sztuki. By Magdalena Woźniak – Art Imperium
A
patron is a natural or legal person who supports, especially by financial means, artists and cultural institutions with an intension of “having their name praised”. Governments, in my opinion, don’t offer artists enough help and budgets set aside for cultural and artistic endeavours disappear instantly… Culture and art, in the place of former patrons-magnates, should nowadays be supported by media and show business. A lot of companies, as part of their advertising campaigns or CSR (Corporate Social Responsibility), support a variety of competitions by sponsoring prizes or by funding cultural projects. More and more often, art galleries manage to find patrons for exhibitions and the publishing of catalogues. Such help is, however, a drop in the ocean when it comes to the actual needs. The fact that more and more PR agencies display interest and appreciation for art patronage and encourage their clients to become art patrons shows that the practice brings profits. There are many possibilities there. The simplest form of patronage is financial support for exhibitions, competitions, art festivals or publications that will bring public recognition for the patron. Another, more standard form, is a continuous patronage of an artist or a group of artists and successive subsidising of their work. There are also other approaches to patronage, for example barter deals, acquiring works of art in exchange for project funding and publicity for the artist. This kind of patronage offers a great opportunity for CSR. There is also the possibility of combining such activities with charitable work by donating art pieces. What’s more, in addition to doing something good, one benefits in a material sense, companies’ profits from patronage can be easily calculated. Well placed art investments are usually long term and can generate unimaginable profits. Due to the fact that neither politics nor global markets or wars have direct effect on the price of art, as happens in case of gold or oil, in times of economic slow-
18
PANGEA MAGAZINE
M
ecenas sztuki to osoba fizyczna lub prawna, wspierająca – przede wszystkim finansowo – artystów i instytucje kulturalne, w zamian za „sławienie jej imienia”. Rząd, moim zdaniem, za mało wspiera artystów, a budżety na kulturę i sztukę w zaskakujący sposób się rozchodzą… Sztukę i kulturę, w miejsce mecenasów, którymi byli dawni możnowładcy, powinny wspierać także dzisiejsze media i show-biznes. Oczywiście, wiele firm, w ramach kampanii promocyjnych lub/i polityki CSR [Corporate Social Responsibility czyli społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw – red.], wspiera różne konkursy artystyczne nagrodami finansowymi, czy finansuje projekty kulturalne. Coraz częściej galerie sztuki mają sponsorów na wystawy, katalogi, ale nadal jest to kropla w morzu. O tym, że to się po prostu opłaca, świadczy fakt, że z roku na rok coraz więcej agencji PR zaczyna doceniać znaczenie mecenatu i angażować w niego swoich klientów. A możliwości jest tu wiele. Najprostszą formą mecenatu jest finansowanie lub dotowanie wystaw, konkursów czy też festiwali artystycznych oraz publikacji, w ramach których gwarantowana jest promocja medialna mecenasa. Inną, klasyczną formą mecenatu, jest stała opieka nad artystą lub grupą twórców i sukcesywne ich dotowanie. Ponadto istnieją również rozwiązania oparte na barterze, czyli pozyskiwaniu cennych dzieł sztuki, w zamian za dofinansowanie projektów artystycznych i promocję twórców. Tego rodzaju działania mogą świetnie wypełniać cele polityki CSR firmy, a jest też możliwość połączenia ich z działalnością charytatywną, ponieważ artyści często wspierają różne działania dobroczynne, ofiarowując swoje dzieła. Tak więc korzyści, poza tym, że robi się coś dobrego, są całkiem wymierne – wartość promocji firmy poprzez mecenat można przeliczyć na konkretne kwoty. Podobnie jak wartość kolekcji sztuki, którą firma może w ten sposób zgromadzić. Trafne inwestycje w sztukę to generalnie inwestycje długo-
BIZNES
Jerzy Treit, Lino Blue, Linoleum drukarskie, akryl, collage, 100x80 cm, Galeria ED-Wall Art
Marcin Painta, Cykl Nosferatu - symfonia koloru, Samotny, 50x70, 2012 r. Galeria ED-Wall Art
down, art can fetch record prices. One could say that art is the safest capital investment option. Art Banking services, professional financial consulting in the field of art investment, are also available. Banks which offer the service can be the best place to turn to if you are considering spending a substantial sum of money on a work of art. In Art Banking the minimal investing budget usually comprises 50 000 Polish Zloty (£8.600). Any chance of seeing the funded works is, however, very slim. For those who have just begun collecting art and investing in it, I recommend young art auctions. Professionals responsible for acquiring art pieces for auctions assess the artists’ skills and investment potential as well as setting the trends. The auctions themselves show how many people are interested in particular artists and their work. Art auctions are, in a way, small art markets. During one evening we observe how supply and demand are created. However, some common sense in assessing the situation is required. The results, just as in the statistics, depend on whether the ‘relevant’ sample was researched. I remember an auction that took place over ten years ago in Poznan. There were two authentic watercolours by Salvador Dali to buy. One of them was sold for 1500 Polish Zloty (the opening price). The second one, with the opening price of 2000 Polish Zloty, wasn’t purchased at all. Why? The potential buyers comprised mostly of retired teachers and office workers who didn’t have much purchasing potential. On the other hand, it also sometimes happens that two people with substantial capital are so intent on buying a particular piece of art that it reaches an unimaginable price that would be impossible to get in other circumstances ∎
terminowe, które potrafią wygenerować niewyobrażalny zysk. Ponieważ na ceny dzieł sztuki nie ma bezpośredniego wpływu polityka i gospodarka światowa, ceny złota czy ropy, ani wojny – rekordowe ceny dzieł sztuki często osiągane są właśnie w kryzysie. Można więc śmiało powiedzieć, że to najbezpieczniejsza lokata kapitału. Można też skorzystać z Art Banking, czyli profesjonalnego doradztwa inwestycyjnego w dziedzinie sztuki. Usługi w tym zakresie oferują niektóre banki i do nich warto się udać, gdy chce się wydać większą kwotę na sztukę. W Art Bankingu minimalny budżet inwestycyjny to często 50 tysięcy złotych, ale zakupionych, czy raczej sfinansowanych dzieł nawet nie zobaczymy. Początkującym kolekcjonerom i inwestorom polecam aukcje młodej sztuki. Selekcjonerzy, którzy pozyskują obiekty aukcyjne, oceniają warsztat artystyczny, potencjał inwestycyjny i kreują trendy. Natomiast sama licytacja pokazuje, ile osób zabiega o dane dzieła czy nazwiska. Aukcja sztuki to taki mini rynek sztuki – w jeden wieczór widzimy, jak kształtuje się popyt i podaż. Oczywiście, warto zachować zdrowy rozsądek w ocenie sytuacji, bo wszystko w dużej mierze zależy, tak jak we wszystkich klasyfikacjach statystycznych, od tego czy „badana” jest właściwa grupa reprezentatywna. Pamiętam aukcję, która odbyła się kilkanaście lat temu w Poznaniu, gdzie wystawione były m.in. dwie oryginalne akwarele Salvadora Dalego. Jedna sprzedała się za 1500 zł (za cenę wywoławczą), a druga, wystawiona za 2000 zł, w ogóle nie znalazła nabywcy… Szok! Dlaczego? Bo na aukcję zostali zaproszeni praktycznie sami emerytowani nauczyciele i inni przedstawiciele budżetówki, bez większego potencjału nabywczego. Bywa także, że dwie osoby z zasobnym portfelem tak się skupią na jednym dziele, że osiąga ono niebotyczną cenę – nierealną do osiągnięcia w innych okolicznościach ∎ PANGEA MAGAZINE
19
BUSINESS
DO YOU NEED TO BE WEALTHY TO BE FINANCIALLY FREE? Good news: you don’t have to be wealthy to achieve financial freedom. Bad news: in order to maintain it, you should live below your means.
CZY MUSISZ BYĆ BOGATA, BY BYĆ WOLNA FINANSOWO? Dobra wiadomość: nie musisz być bogata, aby osiągnąć wolność finansową. Zła: aby ją utrzymać, powinnaś żyć poniżej swoich możliwości finansowych. By Sławek Muturi
A
lthough the concepts of wealth and financial freedom are similar and we often treat them as synonyms, they mean completely different things. Wealth cannot be unambiguously defined, and it can only exist in comparison to others living more modestly. That is why wealth is a relative term, related to local financial standards. An entrepreneur from a small village near Sieradz does not feel so rich at a charity ball in Lodz, a bigger town. At a similar event in Warsaw he is even less comfortable, and he might not even be let in to a charity ball in Monte Carlo, Dubai or Moscow, because he is the only one who drove to the luxury hotel himself, without a chauffeur wearing a frock coat and white gloves. Financial freedom is a completely different concept from wealth. Its definition is very precise, and our own financial needs are its point of reference. In order to say that you are financially free, you need to have a monthly supply of cash which at least equals the level of your monthly expenses. It has to come from a different source than your job, that is, from a passive source. The aim is to amass enough property to cover the normal needs of a financially free person or a family. Wealth – as a relative concept – is something exclusive, belonging to the elites. Financial freedom, which is defined according to individual needs, is much more achievable. A teacher in a high school in a small town can be financially free, if he rents out two studios inherited from his grandparents, and his rental income is bigger than the cost of his modest life. Obviously, the standard of living of a financially free person who rents out 15 villas in the rich suburbs of a big city will be different. But both of these people are financially free, if only their rental income covers at least 100% of their normal monthly expenses necessary to maintain their existing living standards. You can become a wealthy person by chance. You can win the
20
PANGEA MAGAZINE
C
hociaż pojęcia bogactwa i wolności finansowej sąsiadują ze sobą i często są brane za synonimy, to jednak oznaczają one coś zupełnie innego. Bogactwa nie da się jednoznacznie zdefiniować i można o nim mówić jedynie w porównaniu do skromniejszych majątków innych ludzi. Dlatego bogactwo jest pojęciem względnym i związanym z lokalnymi standardami majątkowymi. Najbogatszy przedsiębiorca z wioski pod Sieradzem nie czuje się wcale taki bogaty na balu charytatywnym w Łodzi. Na podobnym balu w Warszawie czuje się jeszcze mniej komfortowo, a na bal charytatywny w Monte Carlo, Dubaju czy w Moskwie mógłby zostać nie wpuszczony przez ochroniarzy – bo jako jedyny podjechał pod luksusowy hotel sam, bez kierowcy ubranego w surdut i białe rękawiczki. Wolność finansowa różni się od bogactwa w sposób diametralny. Tutaj definicja jest bardzo precyzyjna, a punktem odniesienia są własne potrzeby gotówkowe. By móc powiedzieć, że jest się wolnym finansowo, trzeba mieć comiesięczny dopływ gotówki co najmniej tak wysoki, jak poziom comiesięcznych wydatków, ze źródła innego, niż aktywność zawodowa – z pasywnego źródła. Chodzi o planowe zgromadzenie majątku w takiej wielkości, aby przynosił on na bieżąco dochody pokrywające normalne potrzeby osoby, czy rodziny, wolnej finansowo. Bogactwo – ponieważ jest względne – jest z definicji czymś ekskluzywnym, elitarnym. Wolność finansowa jest dużo bardziej osiągalna – każdy przecież definiuje ją w odniesieniu do własnych potrzeb. Nauczyciel w gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim może być wolny finansowo, jeśli przychody z najmu jego dwóch odziedziczonych po dziadkach kawalerek będą wyższe, niż koszty jego comiesięcznego – skromnego – utrzymania. Oczywiście, inaczej będzie wyglądał standard życia osoby wolnej finansowo dzięki przychodom z najmu 15 willi w podwarszawskim Konstancinie. Ale obie te osoby będą wolne
BIZNES
lottery or find out that you have just inherited a fortune. In order to achieve financial freedom, however, you have to plan it. In this case, there is no place for randomness. If you want to achieve financial freedom, you should start by fixing its limits because somebody who always wants more cannot be free. That is why everyone has to define their satisfactory living standard. What is more, you will always have to defend the defined limit. Against what? Against the eternal temptation to improve your quality of life, and in reality, against the increase in the costs of maintaining your standard of living. While defining financial freedom, the real financial needs constitute the point of reference. The concept of wealth, contrary to financial freedom, implies that the temptation to earn more is irresistible and practically endless, unless we fix its limit. In the definition of wealth, it is the comparison with others that becomes the benchmark. Can a wealthy person be financially free? Yes, but it is not easily achievable. As rich people and their families are used to high costs of living, the bar is set high. How much do you have to earn from passive sources to cover mountainous needs? A huge villa in the best neighbourhood, an art collection, a deep-sea yacht, a holiday home at the seaside and a luxury apartment in Spain or in Dubai? There are many wealthy people who are – paradoxically – far from achieving financial freedom, because they have never determined the limits of their consumption. Plus they spend more than they earn. Can poor people achieve financial freedom? Yes, but it is not easy either. First of all, they should have a place to live and be in and a stable job. They also have to gather a certain sum of money, which will be their own contribution, necessary to get a mortgage to buy their first property. Then for many years they have to be very self-disciplined. Otherwise, they will be tempted to elevate their living standards because of strong external stimuli or their own improving financial situation. In this way they will be able to get another mortgage in a few years’ time. So, does it mean that average people are most predestined to achieve financial freedom? In a way, yes, provided that they can curb their consumption and consistently invest while purchasing new sources of passive income (property). The next difference between wealth and financial freedom is related to their stability. There are some cases of rich people who lost their fortunes in various circumstances. Financial freedom, if it is built on a solid basis, that is on assets generating every month a stream of passive cash, will be eternal. A good example of this rule is the income from the sale of Michael Jackson’s music, image and biographies, which after his death reached even higher levels than when he was alive. Even though the King of Pop has not been active for 6 years. In the end everything depends on your determination and the personal goal that your financial freedom should serve. The good news is that you do not have to be rich to achieve financial freedom. The bad news is that in order to achieve financial freedom and then maintain it, you should always live below
finansowo, jeśli przychody z najmu pokryją co najmniej 100% ich normalnych comiesięcznych wydatków na utrzymanie ich dotychczasowego standardu życia. Bogaczką możesz zostać przez przypadek. Możesz wygrać najwyższą wygraną w Totka, lub dowiedzieć się o ogromnym spadku. Osiągnięcie wolności finansowej będziesz musiała sobie dobrze zaplanować. Tu nie może być przypadku. Myślenie o wolności finansowej powinnaś zacząć od ustalenia jej limitu, bo nie będzie wolny nikt, kto chce mieć wciąż więcej i więcej. Dlatego każdy musi określić sobie satysfakcjonujący go poziom życia. Co więcej, będziesz musiała ciągle bronić zdefiniowanego limitu. Przed czym? Przed pokusami ciągłego poprawiania swojej jakości życia, a tak naprawdę, to przed zwiększaniem kosztów utrzymania swojego standardu życia. Punktem odniesienia dla zdefiniowania wolności finansowej są rzeczywiste potrzeby gotówkowe. Zupełnie inaczej jest z bogactwem, ponieważ pokusa gromadzenia jest nieodparta i właściwie nie ma końca, o ile się pułapu wysokości majątku kiedyś nie ustali. Punktem odniesienia w definicji bogactwa jest porównywanie do innych. Czy osoba bogata może być wolna finansowo? Tak, ale nie jest to łatwe do osiągnięcia. Wysokie koszty bieżącego utrzymania, do którego bogacz i jego rodzina są przyzwyczajeni, stawiają poprzeczkę bardzo wysoko. Jak duże muszą być pasywne dochody, aby utrzymać rozbuchane potrzeby? W tym dużą rezydencję w najlepszej dzielnicy, kolekcję dzieł sztuki, jacht dalekomorski, dom letni nad morzem i luksusowy apartament w Hiszpanii lub w Dubaju? Istnieje wiele osób bardzo bogatych, które są – paradoksalnie – dalekie od osiągnięcia wolności finansowej. Przez to, że nie określiły sobie górnej granicy poziomu konsumpcji. I wydają więcej, niż zarabiają. Czy wolność finansowa jest możliwa do osiągnięcia przez człowieka biednego? Tak, chociaż też nie będzie mu łatwo. Przede wszystkim powinien mieć gdzie mieszkać i mieć stałe miejsce pracy. Kolejnym warunkiem jest zgromadzenie pewnej sumy pieniędzy na wkład własny, który będzie podstawą uzyskania kredytu na pierwszą nieruchomość. Potem musi przez wiele lat utrzymywać wysoki stopień samodyscypliny, przede wszystkim po to, aby nie podnosić swojego standardu życia pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych oraz pod wpływem swojej poprawiającej się sytuacji materialnej. I móc po kilku latach ubiegać się o kolejny kredyt hipoteczny. Czy wynika z tego, że najłatwiej osiągnąć wolność finansową człowiekowi przeciętnemu? W pewnym sensie tak, o ile w miarę nabywania kolejnych źródeł pasywnego dochodu (kolejnych nieruchomości) potrafi powściągnąć swoją konsumpcję i konsekwentnie inwestować. Kolejna różnica pomiędzy bogactwem, a wolnością finansową, jest związana z jej trwałością. Znane są przypadki osób bogatych, które potraciły swoje majątki w najrozmaitszych okolicznościach. Wolność finansowa, o ile została zbudowana na solidnych podstawach, na aktywach generujących co miesiąc stabilny strumień pasywnej gotówki, będzie trwać wiecznie. PANGEA MAGAZINE 21
BUSINESS
your means, and accept that you cannot spend everything that you earn. This attitude is not especially fashionable. Nowadays it is more fashionable to live beyond your means, on credit and on leasing, hoping for a bonus or a pay rise in the future ∎
Sławek Muturi. Author of five books and a blog fridomia.pl. The founder of two companies, Mzuri and Mzuri Investments (www.mzuri.pl), as well as crowdfunding investment trusts Mzuri CFI (www.mzuricfi.pl).
Dobrym przykładem są tutaj przychody ze sprzedaży muzyki, wizerunku, biografii Michaela Jackson’a, które po jego śmierci były nawet wyższe niż za jego życia. A przecież Król Popu jest już całkiem nieaktywny od ponad 6 lat. Ostatecznie wszystko jednak zależy od determinacji i osobistego celu, do jakiego wolność finansowa ma doprowadzić. Dobra wiadomość jest taka, że nie musisz być bogata, aby osiągnąć wolność finansową. Zła to taka, że aby osiągnąć wolność finansową i potem ją utrzymać, powinnaś ciągle żyć na poziomie poniżej swoich możliwości finansowych, nie wydawać wszystkiego, co zarabiasz. Nie jest to specjalnie modna postawa. W dzisiejszych czasach bardziej modne jest życie ponad swój stan, na kredyt, na leasing, na poczet przyszłych premii i przyszłych podwyżek ∎
Sławek Muturi. Autor pięciu książek oraz bloga fridomia.pl. Założyciel spółek Mzuri oraz Mzuri Investments (www.mzuri.pl), a także crowd fundingowych spółek inwestycyjnych Mzuri CFI (www.mzuricfi.pl)
Julia Burzyńska-Kaczyńska & Kamil Kaczyński- Young Polish investors from London who own 17 properties for rent: www.mieszkanicznikodpodszewki.pl
22
PANGEA MAGAZINE
C R O W D F U N D
I N V E S T I N G
DYSPONUJĄC NAWET NIEWIELKIM KAPITAŁEM MOŻESZ INWESTOWAĆ W NIERUCHOMOŚCI
Zainwestuj w nieruchomości na wynajem w Polsce z Mzuri CFI UK D L A C Z E G O WA R T O I N W E S T O WAĆ Z M Z U R I C F I U K
NISKA BARIERA WEJŚCIA
PONADPRZECIĘTNE ZYSKI w stosunku do alternatywnych inwestycji. Osiągnięte poprzez wyszukiwanie nieruchomości będących okazją inwestycyjną (np. adaptacja niewykorzystanego poddasza kamienicy do celów mieszkaniowych), wyremontowanie i wynajęcie ich przy równocześnie niskich kosztach własnych.
niski, minimalny wkład własny możliwość zainwestowania i pomnażania kapitału już od 10.000 zł. Spółka może wziąć kredyt inwestycyjny – będąc inwestorem omijasz ograniczenia Rekomendacji T.
MASZ SPOKÓJ
DUŻY MOŻE WIĘCEJ kapitał Spółki, który wyniesie kilka milionów złotych, umożliwi dostęp do większych, okazyjnych transakcji niedostępnych przy niskim kapitale (np. zakup całych kamienic) oraz dostęp do okazji w całej Polsce.
nie tracisz cennego czasu i nie musisz znać się na inwestowaniu w nieruchomości (nie musisz nawet mieszkać w Polsce!). Zrobią to za Ciebie specjaliści z Grupy Mzuri.
MASZ PYTANIE? Napisz do nas na adres biuro@mzuricfi.pl
NA HASŁO
„ PA N G E A ”
WWW.MZURICFI.PL
1% „CASHBACK”
EUROPEAN BUSINESS CONGRESS IN K ATOWICE V European Congress of Small and Medium – Sized Enterprises is a recurring event aimed at small and medium– sized enterprises, businessmen and entrepreneurs This year’s edition is a mixture of theory and practice in the business and scientific private and public sectors.
EUROPEJSKI BIZNES W K ATOWICACH V Europejski Kongres Małych i Średnich Przedsiębiorstw to cykliczna impreza skierowana do biznesmenów i przyszłych przedsiębiorców z sektora MŚP. Tegoroczna edycja Kongresu jest połączeniem teorii i praktyki, biznesu i nauki, sektora prywatnego i publicznego.
B
etween 12 and 14 October the leading phrase in Katowice is going to be: Science- Business-Self-government Together for Economy. Participation in the Congress is free of charge and the event takes place under the honorary patronage of the European Commission and the high patronage of the European Parliament. Six sessions
The congress covers six themes, each consisting of different events and sessions. The first theme is Innovative Company, Intelligent City, Competitive Region. The participants will learn how to increase their company’s competitiveness through innovation and where to look for funding for fresh ideas and solutions. The sessions will also cover cooperation between self-governments, job centres and small and medium-sized companies, as well as tailoring educational programmes so that they cater to the employers’ needs. The discussions will include matters of advances in medicine, tourism, nanotechnology, the power industry and multimedia. Optimization in business is another interesting topic and a separate theme at the Congress. Experts will be answering questions regarding strategic management, financial development, new technologies in marketing and business safety, is-
24
PANGEA MAGAZINE
O
d 12 do 14 października bieżącego roku hasłem przewodnim w Katowicach będzie „Nauka-Biznes-Samorząd - Razem dla gospodarki”. Udział w kongresie jest zupełnie bezpłatny. Wydarzenie objęte jest honorowym patronatem Komisji Europejskiej oraz wysokim patronatem Parlamentu Europejskiego. Sześć ścieżek tematycznych
Kongres to kilka ścieżek tematycznych, w ramach których organizowane są sesje i wydarzenia. Pierwsza z nich nosi nazwę „Innowacyjna Firma, Inteligentne Miasto, Konkurencyjny Region”. Jej uczestnicy dowiedzą się, między innymi, jak zwiększyć konkurencyjność firmy poprzez innowacje oraz gdzie szukać finansowania dla unikatowych pomysłów i rozwiązań. Dyskusje będą też dotyczyć partnerskiej współpracy samorządów, urzędów pracy i firm sektora MŚP, jak również dostosowania systemu edukacji do potrzeb pracodawców. Nie zabraknie tematów związanych z innowacjami w medycynie, turystyce, nanotechnologiach, energetyce i multimediach. Optymalizacja procesów biznesowych to kolejny ciekawy temat i odrębna ścieżka tematyczna. Eksperci będą odpowiadać na pytania z zakresu zarządzania strategicznego, finansowania rozwoju, nowych technologii w służbie marketingu, czy bezpie-
BIZNES sues on how to build profitable business contacts, and effective and unique ways of solving problems with contractors. The rest of the sessions are dedicated to the subjects of leadership, strategy, dialogue and various aspects of enterprise. The Congress participants will have a chance to discuss what type of leaders Europe, Poland and other countries and companies need the most. The Entrepreneurship Has Many Names part of the conference consists of sessions dedicated to family business, succession and a system of hiring people with disabilities. There is also a number of panel sessions for people interested in international economic cooperation. This year the organizers decided to look more closely at cooperation opportunities presented by Eastern markets that American, Austrian, Czech, Slovak, and Turkish will understand in a broad sense. There are also going to be plenty of B2B and Face2Face meetings. Accompanying events
The event is accompanied by Biznes Expo Fair and the fifth edition of the “Self–government that supports SME” programme aimed at young entrepreneurs. With them in mind, the Marketing and Sales Academy and panels dedicated to startup companies, education and youth entrepreneurship matters were created. A delegates convention of member organisations of the Brussels-based European Confederation of Young Entrepreneurs will also take place at the Congress. The awards presentation of National Competition of Young Entrepreneurs 2015 are going to be part of the EU-US Young Entrepreneurs Summit Katowice 2015. There will be something offered for students, as they are the future of enterprise and have a solid knowledge base of innovation and new technologies. In one of the sessions, students will have an amazing opportunity to meet with inspiring leaders. Future Entrepreneurs 2015 is primarily aimed at students; however, all of the Congress’ guests will find the discussed issues relevant and interesting ∎ More information available on: www.ekmsp.eu
czeństwa w biznesie. Dowiemy się także, jak budować owocne relacje biznesowe, a także w efektywny i nowoczesny sposób rozwiązywać spory z kontrahentami biznesowymi. Kolejne ścieżki skupiać się będą na tematyce przywództwa, strategii i dialogu, oraz różnych aspektach przedsiębiorczości. Uczestnicy Kongresu wspólnie zastanowią się, jakich liderów potrzebuje Europa, Polska i każda firma. W ramach ścieżki „Przedsiębiorczość niejedno ma imię” odbędą się sesje poświęcone firmom rodzinnym, sukcesji i aktywizacji osób niepełnosprawnych. Również osoby zainteresowane tematyką międzynarodowej współpracy gospodarczej odnajdą dla siebie szereg atrakcyjnych paneli, w których będą mogły aktywnie uczestniczyć. W tym roku organizatorzy postanowili przyjrzeć się bliżej możliwościom współpracy, jakie stwarzaja rynek amerykański, austriacki, czeski, słowacki, chorwacki, turecki oraz szeroko rozumiany kierunek wschodni. Nie zabraknie spotkań B2B i Face2Face. Wydarzenie towarzyszące
Kongresowi towarzyszyć będą także wydarzenia dedykowane młodym, początkującym przedsiębiorcom. Z myślą o nich powstała Akademia Marketingu i Sprzedaży, a także panele dotyczące startu-upów, szkolnictwa czy funkcjonowania młodego przedsiębiorcy. W trakcie Kongresu odbędzie się zjazd delegatów organizacji członkowskich Europejskiej Konfederacji Młodych Przedsiębiorców w Brukseli. W trakcie EU-US Young Entrepreneurs Summit Katowice 2015 wręczone zostaną nagrody Finału Ogólnopolskiego Konkursu Młody Przedsiębiorca 2015. Również studenci znajdą coś dla siebie. Są oni przyszłością przedsiębiorczości, a tematy innowacyjności czy technologii nie są im obce. W ramach specjalnej ścieżki odbędą się spotkania studentów z ciekawymi liderami. Future Entrepreneurs 2015, choć skierowane głównie do studentów, zaprezentuje kwestie ważne także dla reszty gości ∎ Więcej informacji i rejestracja na stronie www.ekmsp.eu
PANGEA MAGAZINE
25
EDINBURGH’S EXECUTIVE BOUTIQUE BUSINESS CENTRE
A new generation of contemporary serviced offices, meeting rooms and virtual office solutions. - Competitive Rates - Flexible Rates - Fully Serviced For more info please call us on 0131 240 3888 or email info@23melvillestreet.co.uk 26
Rozmawiamy takŸe po polsku – 07904062256
PANGEA MAGAZINE
LUDZIE
GEORGE BYCZYŃSKI POLISH PATRIOT WITH A NOBLE HEART Jerzy “George” Byczyński – A citizen of Poland and Great Britain. A Pole who manifests his allegiance to Poland at every opportunity. Founder of British Poles Initiative, a platform that enables Poles contact with British politicians. A co-founder of British Polish Law Association. Organizer of demonstrations promoting Polish matters and the good name of Poles in Great Britain. An outstanding source of inspiration.
JERZY BYCZYŃSKI POLSKI PATRIOTA O SZLACHETNYM SERCU Jerzy Byczyński – mieszkaniec Polski i Wielkiej Brytanii. Polak, który swoje przywiązanie do ojczyzny manifestuje na każdym kroku. Założyciel British Poles Initiative, platformy dającej możliwość kontaktu z posłami brytyjskimi, współzałożyciel British Polish Law Association, organizator wielu demonstracji w obronie polskiego imienia. Inspirator! By Nicole Termin Photo: Elwir a Niedźwieck a
N
icole Termin: What three words would you use to describe yourself? George Byczyński: Pole, activist, idealist. Why did you choose Great Britain as your second home? A few years ago this country seemed to me like the centre of the universe. And I wasn’t wrong. A lot is happening here, starting with various cultural events through different social and political happenings. London is an ocean of opportunities. What is your opinion on the Polish Diaspora in Great Britain? In general, good; however, it’s a little bit lethargic. There are also two distinctly different attitudes visible. One group wants to live the Polish way and isn’t interested in integrating with other people and nationalities. The other group has disowned their Polishness and tries to blend in with English society so much that they don’t admit that they are of a different nationality. People should remember where they come from and that they have certain obligations towards their ancestors. At the same time, it shouldn’t be an excuse for shutting others out. In addition to that, we often don’t consider things from a time perspective, such as the next twenty years. We are afraid that a war or a different conflict will come and take away our freedom. Our historical background is responsible for that. Nevertheless, we should take a closer look at how democracy was built in Great Britain and slowly step into various institutions, talk with people and act thoughtfully, observing how other minorities who have a strong and favourable image proceed. Work at the grass roots - that should be our motto! The issue of discrimination is still present. It doesn’t affect all but part of our society experiences it. How can we prevent that? In the first place, we should be helping those people. As Poles, we shouldn’t turn our back on them. We need to run charity organisations and institutions that will support Polish people
N
icole Termin: Jakimi trzema słowami można opisać Jerzego Byczyńskiego? Jerzy Byczyński: Polak, działacz, idealista. Dlaczego wybrałeś Wielką Brytanię na swój drugi dom? Parę lat temu ten kraj wydawał mi się pępkiem świata. Jak się okazało, nie pomyliłem się. Dzieje się tutaj dużo, od przeróżnych wydarzeń kulturowych po wszelkiego rodzaju działania społeczne i polityczne. Londyn jest oceanem możliwości. Jak oceniasz Polonię na terenie Wielkiej Brytanii? Pozytywnie, choć jest nieco zaspana. Istnieją też dwa skrajne gremia. Jest grupa, która chce żyć we własnym sosie i nie chce się otwierać na innych ludzi, na inne narodowości. Jednak jest jeszcze druga grupa, która wręcz wyrzeka się swojej polskości i tak wtapia się w angielskie środowisko, że często nawet nie przyznaje się, że ma inne pochodzenie. Ludzie powinni pamiętać, skąd są i jakie mają zobowiązania względem swoich przodków, jednocześnie nie powinno być to powodem do zamknięcia się na innych. W dodatku często nie potrafimy patrzeć na coś z perspektywy następnych dwudziestu lat. Obawiamy się, że będzie kolejna wojna lub coś takiego, co odbierze nam wolność. Popchnęły nas do tego uwarunkowania historyczne. Może powinniśmy przyjrzeć się Wielkiej Brytanii, jak tutaj budowano demokrację i powoli wkraczać do różnych instytucji, rozmawiać z ludźmi i działać – spokojnie, podpatrując jak działały inne mniejszości, które zbudowały sobie silną i pozytywną markę. Praca u podstaw – to hasło, które powinno nas prowadzić! Cały czas istnieje kwestia dyskryminacji. Na pewno nie dotyka wszystkich, ale spotyka się z nią część naszego społeczeństwa. Jak można temu zaradzić? Przede wszystkim powinniśmy tym ludziom pomagać. Jako Polacy, nie powinniśmy się od nich odwracać. Trzeba tworzyć organizacje charytatywne, instytucje, które będą wspierać Polaków w sytuacjach upokarzających ich. Czasami dzwonią PANGEA MAGAZINE
27
LUDZIE
when they are being humiliated. There are instances when people contact me because they were called names at their work place or treated unfairly because of their nationality. They don’t know where to go. There aren’t many such instances, but each one should be treated with the utmost attention. We are not doing it at the moment. Other minorities are better at fighting for their rights. Unity – is it a notion practised by Poles? It’s a complex issue. There have been lots of factors that are aimed at marginalising the importance of unity for Polish people. Due to historical reasons, lots of Poles were afraid of cooperating in communistic times. Our elites - people who were important, who were trying to develop and improve the country and who were talking about national unity and wisdom – were killed during the occupation and the war. Nowadays, we don’t have many such people in the media. Outstanding individuals who are raising patriotic awareness aren’t promoted. Family ties which also influence our sense of unity are also being neglected. As Poles we are obliged to cooperate with others, even though we may not always agree with them. We should work together on different projects. We don’t have to unite all of the sudden - it is hard to do that - but we need to work together when it comes to key issues. Only then we, as emigrants, will be taken seriously and have a say in society. What can we be proud of? Our pride should, first of all, come from being Polish. Qualities such as hospitality, honesty and generosity are cultivated in our country. The fact that during the 123-year-long annexation, constant wars and occupation we haven’t given up is amazing. But, while being proud, we shouldn’t flaunt. Let’s try to learn as much as possible about others. What does ‘God, Honour, Fatherland’ mean to you? I think that God and honour function in similar, maybe slightly less intense, forms than they did in the past. In my case, it’s completely different as I try to constantly explore those notions. Fatherland, on the other hand, refers more to our local environment. Nowadays, those three concepts come down to helping other people. If we help someone that person will help another person and so on, and the whole structure that supports social and economic growth is moving forward. What main character trait have you developed in your family home? Believing in ideals. People often dismiss them. I believe in justice, goodness, Fatherland and God. For me, they aren’t some abstract ideas; they are worth the effort. Higher values have always been treasured and nurtured in my home. At first, I didn’t always understand some of them, but over time I have started to discern their deeper meaning. Your greatest success? Countless events, initiatives, lectures that I organised in co-
do mnie ludzie, których ktoś wyzwał w pracy lub nierówno traktował z powodu pochodzenia. Niestety, często nie wiedzą, gdzie się skierować. Tych przypadków nie ma wiele, ale każdy z nich powinniśmy bardzo poważnie traktować. Obecnie tego nie robimy. Inne mniejszości potrafią siebie bronić. Jedność – czy jest to pojęcie stosowane przez Polaków? Powiedziałbym, że jest to raczej złożony problem. Wiele sytuacji nakładało się na eliminowanie tego pojęcia z życia każdego Polaka. Historycznie, wielu bało się działać za komuny. Nasze elity – czyli ludzi, którzy zrobili wiele dobrego dla Polski, byli ważni, mówili o współdziałaniu, mądrości narodowej – wymordowano w czasie okupacji i wojen. Dzisiaj nie ma już prawie w ogóle takich osób w mediach, nie promuje się wybitnych jednostek, które podnoszą patriotyczną świadomość. Więzi rodzinne, które również mają wpływ na jedność, też są coraz bardziej zaniedbywane. Jako Polacy mamy wręcz obowiązek współdziałać z innymi, nawet jak się z nimi czasami nie zgadzamy. Tworzyć wspólnie projekty. Nie musimy się od razu wszyscy zjednoczyć, bo to trudne, ale współdziałać w kluczowych sprawach. Tylko tak będziemy mieć coś do powiedzenia na emigracji. Z czego możemy być dumni? Duma powinna wypływać przede wszystkim z bycia Polakiem. Gościnność, szczerość i ofiarność, to cechy bardzo widoczne, pielęgnowane w naszym kraju. To, że podczas 123-letnich zaborów, ciągłych wojen i okupacji nie poddaliśmy się, to naprawdę wspaniała historia. Będąc dumni, nie bądźmy jednak pyszni. Starajmy się dowiedzieć jak najwięcej o innych. Jakie znaczenie ma dla ciebie hasło: „Bóg, Honor, Ojczyzna”? Bóg i honor – myślę, że istnieją w niezmiennej formie, może z trochę mniejszym nasileniem niż dawniej. W moim przypadku jest odwrotnie, coraz bardziej staram się je zgłębić. Natomiast Ojczyzna dzisiaj odnosi się bardziej do lokalnego środowiska każdego z nas. W dzisiejszych czasach te trzy pojęcia sprowadzają się do pomocy drugiemu człowiekowi, ponieważ jeśli my komuś pomożemy, to później ta osoba pomoże jeszcze kolejnej i tak będzie się napędzać cała struktura, wspomagająca zarówno rozwój społeczny, jak i ekonomiczny. Jaką główną cechę charakteru wyniosłeś z domu rodzinnego? Wiarę w idee. Ludzie bardzo często pomijają je w swoim życiu. Ja wierzę w dobro, sprawiedliwość, Boga, Ojczyznę. Dla mnie nie są to abstrakcyjne pojęcia, warto w ich imię działać. Wyższe wartości zawsze były pielęgnowane. Wiadomo, niektóre z nich nie były przeze mnie rozumiane od samego początku, jednak z czasem zacząłem zauważać ich głębszy sens. Twój największy sukces? Wiele akcji, wykładów, które zorganizowałem ze wspaniałymi ludźmi. Po latach ludzie wracają i dziękują, widać ich przemiaPANGEA MAGAZINE
29
PEOPLE
operation with amazing people. Some participants come back years later to express their gratitude. You can see the difference in them – it’s wonderful! It’s a success for us all. I don’t want to claim the credit for all of those initiatives as they were put together by a group of people. Without them, the events wouldn’t have been so successful. I want to create something that will help people, integrate them and inspire them to grow. British Poles Initiative is my most recent baby, one that is growing really quick at that. Real support. What was the greatest difficulty you encountered on your path? There were lots of cases when things weren’t going as planned. The worst, however, were accusations from other people and a lack of faith that our initiatives would be a success. When we started British Poles Initiative, there weren’t many people who believed in the project. We were even discouraged and told that in such a short period of time nothing would come out of it, but our commitment to the idea turned out to be stronger. Lots of British and Polish politicians, who want to act in the interest of Polish community in the UK, have gotten involved in the project. As you see, it’s possible to overcome every obstacle. The initiatives organised by you are time consuming. What does your leisure time look like? Sports, especially running. It calms me down. I don’t take any music with me. I just appreciate nature and its tranquility. Another form of rest for me is meeting friends for dinner and lively conversation. What are your plans for the future? At the moment I’m doing as many things as I can. I want to choose the right path, one that will make me feel secure and will give me satisfaction. I’m not sure yet what that will be but I have many options. Everyone does. You just can’t give up. What advice can you give the young people? Polish people are afraid of being ambitious with regard to their future. Therefore, they should follow the lead of successful people, they should learn, watch documentaries, deepen their knowledge in the fields they are interested in. They also need to make use of a very important innate quality – morality. It stops us from following the first available option or from blindly copying the Western world. It makes us realise that a career-driven life is not enough, that there are more important values. We can achieve a lot, just don’t be ashamed . If we have any talents, we should develop them and take advantage of them. It’s basically our duty. We have to focus on our ideas and can’t be scared of ‘thinking big.’ Let’s do what we believe in, even when the people around us say it’s not going to work. Don’t mind them, just do your job. Maybe classes or workshops on how to appreciate and respect people should be offered during the course of our educations. We need to celebrate other Poles’ successes instead of being jealous - our whole community would gain from that and we would be perceived as a group to be reckoned with. Patriotism just pays off ∎
30
PANGEA MAGAZINE
nę – to jest niesamowite. To jest sukces dla nas wszystkich! Nie chcę sobie przypisywać korony za te wszystkie inicjatywy, bo były one tworzone z wieloma wartościowymi osobami, bez których nie zakończyłyby się takimi wynikami. Chcę coś stworzyć, żeby pomagać ludziom, łączyć ich i rozwijać. British Poles Initiative jest moim najnowszym dzieckiem, które się bardzo prężnie rozwija. Jakie były największe trudności, które napotkałeś na swojej drodze? Miałem wiele przypadków, kiedy wszystko zaczynało iść nie po mojej myśli w tym samym momencie. Jednak najgorsze były zarzuty innych ludzi i brak wiary w to, że nasze działania mają szansę na sukces. Kiedy rozpoczęliśmy organizację British Poles Initiative, dość duża liczba osób nie pokładała nadziei w tym projekcie, wręcz zniechęcała nas, mówiąc że w tak krótkim czasie nic się nie może udać. Jednak wiara w ideę okazała się silniejsza. Wielu brytyjskich polityków oraz Polaków, chcących działać na rzecz społeczności polskiej w UK, zaangażowało się w inicjatywę. Jak widać, każdą przeszkodę da się pokonać. Organizujesz wiele inicjatyw, które są dość czasochłonne. Jak wygląda twój czas na odpoczynek i regenerację? Sport, zwłaszcza bieganie, daje mi spokój ducha. Nie słucham żadnej muzyki, jestem tylko ja, natura i ten spokój wokół. Inną formą odpoczynku są dla mnie spotkania z przyjaciółmi na kolacji, przy rozmowie. Jakie masz plany na przyszłość? W obecnej chwili robię tyle rzeczy, ile mogę. Chcę wybrać ścieżkę, na której będę się czuć najpewniej, która da mi najwięcej satysfakcji. Jeszcze do końca nie wiem, co to dokładnie będzie, ale mam dużo możliwości. Każdy ma, jeśli tylko nie będzie się poddawał. Jakiej rady możesz udzielić młodym ludziom? Polacy boją się patrzeć ambitniej na swoją przyszłość, dlatego powinni brać przykład z ludzi sukcesu, uczyć się, oglądać filmy dokumentalne, interesować się tematem, który chcieliby zgłębić. Należy wykorzystywać też to, co mamy od urodzenia – moralność. Dzięki niej nie porywamy się na pierwszy lepszy pomysł, nie idziemy ślepo za Zachodem, nie kierujemy się tylko karierą, ale mamy też w życiu wartości. Możemy robić naprawdę wiele, ale nie wstydźmy się polskości. Jeśli mamy jakieś zdolności, powinniśmy je pielęgnować i z nich korzystać. To wręcz nasz obowiązek. Powinniśmy się skupiać na tych projektach, które mamy w głowie i nie bać się „think big”. Róbmy to, w co wierzymy, nawet gdy ludzie wokoło mówią, że się nie uda. Nie przejmujmy się tym, tylko róbmy swoje. Może powinien być jakiś element w systemie edukacji, nauczający ludzi, jak doceniać i szanować innych. Zamiast zazdrościć drugiemu Polakowi, cieszmy się jego sukcesami. Zobaczymy wtedy, że cała nasza społeczność zyska. Inni zaczną się z nami bardziej liczyć. Patriotyzm się po prostu opłaca ∎
PEOPLE
ARTHUR TARNOWSKI A TIRELESS WARRIOR Count Arthur Tarnowski was a traveller, writer, journalist, and philanthropist. Despite tragedy and disability, he tirelessly travelled through different continents in his quest to help others.
ARTUR TARNOWSKI NIESTRUDZONY WOJOWNIK Hrabia Artur Tarnowski, urodzony w 1930 roku – podróżnik, pisarz, dziennikarz, dobroczyńca; niestrudzony w wędrówce przez kontynenty i chęci niesienia pomocy innym – pomimo swej niepełnosprawności. By Anna Ruszel, Polish Professionals Forum in Europe Photo: Courtesy of Take Heart India
32
PANGEA MAGAZINE
LUDZIE
B
orn in 1930, Arthur Tarnowski served as a messenger boy for the Polish underground Home Army and narrowly escaped death after Poland fell under Soviet domination. After the war he moved to Britain and studied economics at university, but his real passion was travelling and adventure. Shaped by his war experiences and longing to explore different cultures, perhaps he never felt fully comfortable in his new country. So he packed up and hitchhiked across North Africa and the Middle East, spent a summer living with a Bedouin tribe in Iraq, and travelled across India and most of the South Asian countries. On a visit to Bali in 1958, he contracted polio and after spending many months in a local hospital, he was told he would never walk again. For someone who was so active, independant and free spirited, the prospect of life in a wheelchair must have been debilitating. Nonetheless, he was undaunted and spent the next years learning how to conquer this obstacle, while at the same time planning a new expedition. Despite his disability, and perhaps because of it, his determination to see the world again was even stronger. By 1964 Tarnowski was ready, and embarked on a two-year, almost 100,000-mile expedition. He wanted not only to travel, but to make a difference in the lives of the handicapped in some of the poorest countries in the world. His dream was to help with their rehabilitation. He travelled through Turkey, Iran, Afghanistan and across the Himalayas into remote Nuristan, then crossed over India to Thailand, Laos and Japan. Tarnowski travelled by car which often required him to camp and sleep in the wilderness of the Middle East or Asia. This would have been a huge challenge for any young man from the West, but for a man bound to a wheelchair it was truly heroic. Nor did it ever stop his drive and focus to forge on with his expedition and to overcome any obstacles in the way. This epic journey took him on an unbeaten track, which he carved out with an unwavering desire to keep going and make a positive impact on other people. During the crossing of central India, he paid a visit to a rehabilitation center for leprosy patients in Anandwan. There he met the founder, Baba Amte, a revered Indian social activist and follower of Ghandi who inspired Tarnowski to formally dedicate his life to helping the handicapped. He then himself founded a charity, Take Heart India, which to this day provides education and vocational training to the physically handicapped. Helping others despite his own disability gave his life new meaning. Take Heart India became Tarnowski’s spiritual and second home. He travelled back to Anandwan from Britian every year, for a total of 47 visits, until the year before his death in 2012. His philanthropy and dedication has helped thousands of the handicapped and lost souls forgotten by society to find meaning and fulfillment in life and become active citizens again. He set by example and encouraged others with Baba Amte’s credo that dignity was gained through work, not charity. Tarnowski wanted to share his stories and was a keen writer and journalist for newspapers and magazines. He also filmed several documentaries for the BBC, and despite his disability he continued to live his life to the fullest. A few years before his death at the age of 80, he and his two sons undertook an heroic journey across Iran, which was this tireless warrior’s final farewell to the world. His life was indeed like the unbeaten track, but he beat it by his incredible spirit ∎
J
ako dziecko był łącznikiem w polskiej podziemnej Armii Krajowej i ledwo uniknął śmierci, kiedy Polska znalazła się pod radziecką dominacją. Po wojnie przeniósł się do Wielkiej Brytanii i poszedł na studia ekonomiczne, ale tak naprawdę interesowały go podróże i przygody. Ten mężczyzna, ukształtowany przez wojenne doświadczenia, pragnął podróżować i poznawać inne kultury; być może nigdy nie czuł się jak w domu w swoim nowym kraju. Przejechał autostopem przez Północną Afrykę i Środkowy Wschód, spędził lato mieszkając z beduińskim plemieniem w Iraku, podróżował po Indiach i większości krajów w Południowej Azji. W 1958 roku, w trakcie pobytu na Bali, zaraził się polio. Po wielomiesięcznym pobycie w miejscowym szpitalu dowiedział się, że już nigdy nie będzie chodził. Dla aktywnego człowieka, który zawsze żył pełnią życia, perspektywa poruszania się na wózku inwalidzkim musiała być ogromnym wyzwaniem. Przezwyciężenie komplikacji zajęło mu kilka lat, w trakcie których planował kolejną wyprawę. Pomimo niepełnosprawności, jego pragnienie, by znowu zobaczyć świat, było coraz silniejsze. Konsekwentnie, w 1964 roku, wyruszył na dwuletnią wyprawę, długości niemal 100 tysięcy mil. Chciał nie tylko podróżować, pragnął również zmienić sytuację niepełnosprawnych w niektórych z najbiedniejszych krajów świata. Miał również nadzieję pomóc w ich rehabilitacji. Podróżował przez Turcję, Irak i Afganistan, przez Himalaje do odległego Nuristanu, przez Indie do Tajlandii, Laosu i Japonii. Trwająca dwa lata podróż samochodem, często wymagająca spania pod gołym niebem na pustkowiach Środkowego Wschodu czy Azji, byłaby wielkim wyzwaniem dla każdego młodego człowieka z Zachodu. Był więc to wyczyn niemal heroiczny dla mężczyzny przykutego do wózka inwalidzkiego. Jednakże to nie powstrzymało wyprawy Tarnowskiego przed kontynuacją i pokonywaniem napotkanych po drodze przeciwności. Ta długa i pełna przygód podróż była jak niepokonany szlak – zdobyty przez jego pragnienie, by mieć pozytywny wpływ na innych ludzi. Podczas powrotnej podróży odwiedził centrum rehabilitacji dla trędowatych w Anandwanie w środkowych Indiach. Baba Amte, sławny hinduski działacz społeczny i naśladowca Ghandiego, założył tam centrum dla trędowatych i zainspirował go, by poświęcił swoje życie pomocy niepełnosprawnym. Tarnowski założył organizację dobroczynną – Take Heart India, która do dnia dzisiejszego zapewnia edukację i szkolenia zawodowe niepełnosprawnym fizycznie. Pomaganie innym, mimo własnego kalectwa, nadało jego życiu nowe znaczenie. Wracał do Anandwanu każdego roku, aż do 2012 r. W sumie wracał tam 47 razy, znajdując w tym miejscu swój duchowy dom i drugą rodzinę. Przez lata, jego organizacja dobroczynna pomogła tysiącom niepełnosprawnych i zapomnianych przez społeczeństwo odnaleźć znaczenie w życiu i ponownie stać się użytecznym dla innych. Twierdził, tak jak Baba Amte, że godność zdobywa się przez pracę, a nie dobroczynność. Artur był również zapalonym pisarzem i dziennikarzem, chcącym podzielić się swymi opowieściami. Regularnie pisał do gazet i magazynów, nakręcił kilka filmów dokumentalnych dla BBC. Pomimo swojej niepełnosprawności, żył pełnią życia. Kilka lat przed śmiercią, w wieku 80 lat, wraz z dwoma synami podjął długą podróż przez Iran. Ta wyprawa była jego pożegnaniem się ze światem. Życie Artura Tarnowskiego było jak niepokonany szlak, ale on pokonał go swoim niesamowitym duchem ∎ PANGEA MAGAZINE
33
KULTURA
THE POLISH HEART IN THE CENTRE OF LONDON November 1939 was the time when the Polish community in Great Britain started to become more and more powerful. It was then that it was first proposed in the Polish Embassy to create places where Poles would meet, connect, and, most importantly, support each other in difficult moments. And for those who could not return to their homeland – create a second home.
OGNISKO POLSKIE SERCE W CENTRUM LONDYNU Listopad 1939 roku - czas, w którym polskość na terenie Wielkiej Brytanii zaczęła stawać się coraz bardziej potężna. To właśnie wtedy w Ambasadzie Polskiej pojawiły się pierwsze pomysły, by utworzyć miejsca, gdzie Polacy będą mogli się spotykać, poznawać, a przede wszystkim wspierać się wzajemnie w trudnych chwilach, zaś dla tych, którzy do kraju wrócić nie mogą – stworzyć drugi dom. By Nicole Termin & Anna Mężyk Photos: Angelik a Wierzbick a
I
t was exactly at 3 pm on 16 July 1940 that the President of the Republic of Poland, Władysław Raczkiewicz, the Prime Minister, General Sikorski, the Duke of Kent, Lord Halifax, the members of the Polish Cabinet and of the National Council inaugurated the Polish House, which was given the name of the Polish Hearth. The main idea was to provide a place where our compatriots, who came from persecuted parts of Poland, could feel free and independent, at least for a while. Soon after, the building at 55, Princes Gate in London became the centre of the Polish national spirit. During various cultural, musical or theatrical events and bridge games, the whole Polish social elite living in England gathered in the Polish Hearth. General Anders, Władysław Kopaliński, General Kukiel and Colonel Bieliński even had their own tables in the club where they always sat. Nowadays concerts, theatrical performances and recitals are still organised in the Polish House; you can also find an exquisite restaurant with prestigious culinary rankings. The idea of the Hearth has slightly changed – today it focuses more on connecting the Polish community, building unity and national support, and representing our nation on British soil with dignity. Colonel Nicholas Kelsey, who has been a regular since he was very young, was appointed Chairman in 2013 and watches over the club. The plans for the future centre around extending its activity – opening up to other nationalities, cooperating with other organisations and propagating the Polish culture, history and tradition, as well as continuing to improve Polish-British relations. Anyone can contribute to keep the life of the club going through membership – you just have to meet some specific requirements to join this noble circle. Is it worth it? Of course! ∎
D
okładnie 16 lipca 1940 roku, o godzinie 15:00, prezydent RP Władysław Raczkiewicz, premier generał Sikorski, książę Kentu, Lord Halifax, członkowie Polskiego Gabinetu oraz Rady Narodowej, otworzyli Dom Polski, który został nazwany Ogniskiem Polskim. Głównym założeniem było stworzenie miejsca, gdzie nasi rodacy, którzy pochodzą z prześladowanych części Polski, mogli poczuć się chociaż przez chwilę wolni i niezależni. Już wkrótce, miejsce przy 55 Princes Gate w Londynie stało się ośrodkiem ducha narodu polskiego. Podczas przeróżnych wydarzeń kulturowych, muzycznych, teatralnych, czy też rozgrywek brydżowych, w Ognisku Polskim pojawiała się cała polska śmietanka towarzyska, przebywająca na terenie Anglii. Generał Anders, Władysław Kopaliński, generał Kukiel oraz pułkownik Bieliński mieli swoje własne stoliki, przy których zawsze zasiadali. W Domu Polskim w Londynie nadal są organizowane koncerty, wystąpienia teatralne i recitale; znajduje się tu również wykwintna restauracja wychwalana przez cenione rankingi kulinarne. Zmieniła się odrobinę idea Ogniska – dziś bardziej skupia się na zrzeszaniu polskiej społeczności, budowaniu jedności i wsparcia narodowego, godnej reprezentacji naszego narodu na ziemiach brytyjskich. Nad wszystkim czuwa pułkownik Nicholas Kelsey, który już od najmłodszych lat był tutaj stałym bywalcem, a od 2013 roku pełni funkcję prezesa Ogniska Polskiego. Plany na przyszłość, to przede wszystkim rozbudowa działalności: otwarcie na różne narodowości, współpraca z innymi organizacjami oraz szerzenie polskości, historii i tradycji naszego kraju, a także kontynuacja polepszania stosunków polsko-brytyjskich. Każdy może przyłączyć się do budowania życia tego miejsca poprzez członkostwo. Trzeba jednak spełnić określone warunki, aby dołączyć do tego zacnego grona. Czy warto? Oczywiście! ∎ PANGEA MAGAZINE
35
WOJTEK: A WARRIOR WHO CAPTURES HEARTS Wojtek – a bear who went to war – is a well known figure to all Scotland-based Poles. Thanks to a phenomenal theatrical piece, “Wojtek: The Happy Warrior,” his story gets a new life.
WOJTEK: WOJOWNIK PODBIJAJĄCY SERCA Wojtek – miś, który poszedł na wojnę – to postać znana wszystkim mieszkającym w Szkocji Polakom. Dzięki niezwykłej sztuce teatralnej „Wojtek: Radosny Wojownik”, jego historia przeżywa drugie życie. By Dorota Peszkowsk a Photos: Sebastian Kuczyński
36
PANGEA MAGAZINE
KULTURA
W
ojtek was a Syrian brown bear cub enlisted into the Polish Army Corp during WW2. Having fought along side them in Monte Cassino, Wojtek was relocated to Scotland after the war. This honored “soldier” died in Ediburgh Zoo in 1963. In 2015 a new theatrical piece by Glenn Tillin and Kitty Myers, founders of The Quarter Too Ensemble, retells his story to audiences of all nationalities and ages. The idea to bring Wojtek’s story back to life was conceived by Kitty after she read an article about him in 2009. Intrigued, she discussed the possibility of creating a play about Wojtek with Glenn, her husband. It wasn’t until 2015, however, that an opportunity to stage the play arose. Glenn, a teacher at Rose Bruford College of Theatre and Performance in London, decided to run a piece on Wojtek as a development project for his students. Besides telling the tale of Wojtek, it also skilfully presents Polish history to foreign audiences and is able to connect three generations of a family who were affected by the war. “We wanted to tell the story in a way that not only stayed true to the historical facts but also connected the audience emotionally to the chaos and brutality of war,” Kitty explains. “We felt that Wojtek’s vulnerability helped to highlight the overarching fragility of the Polish people during this moment in history.” Thanks to a clever use of props, the piece presents historical facts in an approachable way. The live music and visually stunning slow motion scenes steal audience’s hearts. But perhaps most impressive part of the performance is the use of Polish. The cast sing and occasionally exclaim a few words in Polish. How did an all-English-speaking ensemble train for this part of the play? The mystery is revealed by Kitty. “We had a cast member who came from a Polish family. During the development process of the play she discovered that her uncle had
W
ojtek to syryjski niedźwiedź brunatny, wcielony do Korpusu Armii Polskiej podczas II wojny światowej. Po wojnie, podczas której walczył pod Monte Cassino, Wojtek został, wraz z żołnierzami, przeniesiony do Szkocji. Zmarł w zoo w Edynburgu, w 1963 roku. Teraz, dzięki nowej sztuce teatralnej autorstwa Glenna Tillina i Kitty Myers, założycieli grupy „The Quarter Too Ensemble”, jego historię mogą poznać widzowie różnych narodowości i w różnym wieku. Kitty wpadła na pomysł, by przypomnieć historię Wojtka, po przeczytaniu artykułu o nim w 2009 roku. Zaintrygowana tematem, zaczęła szukać więcej informacji. Następnie historię tę opowiedziała Glennowi, swojemu mężowi, z którym założyła teatr „The Quarter Too Ensemble”. Sztukę udało im się jednak wystawić dopiero w 2015 roku, kiedy Glenn, będący nauczycielem w szkole aktorskiej Rose Bruford College, wykorzystał tę opowieść jako materiał do projektu dla studentów. Sztuka przybliża polską historię zagranicznej publiczności. „Opowiadając o Wojtku, chcieliśmy nie tylko być wierni historii, ale też wciągnąć widzów emocjonalnie w chaos i brutalność wojny. Mieliśmy poczucie, że wrażliwa natura Wojtka zobrazuje kruchość narodu polskiego w tym historycznym momencie” – mówi Kitty. Tak powstała sztuka teatralna, w którą mogą się zaangażować emocjonalnie trzy pokolenia. Dzięki sprytnemu wykorzystaniu rekwizytów, w przystępny sposób ukazuje fakty historyczne, zaś muzyka na żywo i sceny grane w zwolnionym tempie na pewno skradną serca widzów. Największe wrażenie robi użycie w sztuce języka polskiego. Aktorzy śpiewają, a czasem wykrzykują słowa po polsku. Jak angielskojęzyczna obsada przygotowywała się do tego wyzwania? Tajemnicę wyjawia Kitty: „Jedna z aktorek, pierwotnie
PANGEA MAGAZINE
37
CULTURE
been a survivor of Monte Cassino and had known Wojtek! So she helped us with sounding out the words, which we wrote on large sheets of paper so we could all see them. And then we practised daily.” Assistance from native speakers was much needed, even though Kitty and Glenn had actually spent some time in Poland, where they met. They learned a few Polish words when they both trained at the Teatr Pieśń Kozła (Song of the Goat Theatre) in Wrocław. The duo remembers their time in Poland as demanding but artistically fulfilling. “Training with the Goats in Poland really opened my eyes to the possibilities of developing a physical, rhythmic and musical language as an ensemble.” says Glenn. The techniques they learned in Poland were applied to the story about the Polish bear. Does the couple see a potential in presenting Wojtek’s story to ever new and growing audiences? “The response to the show in Edinburgh has been overwhelming!” says Kitty. She adds that they have had several requests to take the show on the road, so who knows? Perhaps Wojtek, the bear who went to war, will now become an ambassador of Polish history around the world ∎
38
PANGEA MAGAZINE
zaangażowana w projekt, ma polskie korzenie – podczas pracy nad sztuką odkryła nawet, że jej wujek przeżył bitwę pod Monte Cassino i znał Wojtka! Pomogła nam z wymową polskich słów. Napisaliśmy sobie polski tekst na ogromnych kartkach, tak, żebyśmy wszyscy mogli go widzieć, a potem po prostu codziennie ćwiczyliśmy”. Kitty i Glenn spędzili przed laty trochę czasu w Polsce; było to podczas udziału w warsztatach Teatru Pieśń Kozła we Wrocławiu. Wspominają to jako wymagające, lecz dające satysfakcję doświadczenie: „Praca z Teatrem Pieśń Kozła w Polsce naprawdę otworzyła mi oczy na możliwość stworzenia w grupie własnego, rytmiczno-muzycznego języka” – mówi Glenn. Techniki, których nauczyli się w Polsce, wykorzystali teraz w historii o polskim niedźwiedziu. Czy para artystów uważa, że historię Wojtka docenią kolejni widzowie? „Reakcja widzów na spektakl w Edynburgu przerosła nasze oczekiwania” – mówi Kitty i dodaje, że grupa dostała kilka propozycji wystawienia spektaklu w innych miejscach. Kto wie? Może Wojtek, miś, który poszedł na wojnę, stanie się ambasadorem polskiej historii na świecie ∎
SOULS ENCASED IN THE DOLLS Klaudia Gaugier’s dolls might seem funny or scary. Each of them has a unique personality. They are like characters from Grimm’s gloomy fairy tales.
DUSZE ZAMKNIĘTE W LALK ACH Lalki w wykonaniu Klaudii Gaugier bywają śmieszne, albo przerażające. Każda ma indywidualną osobowość. Są jak postaci z mrocznej baśni braci Grimm. BY Marta Hernandez Photos: Artist’s archive
CULTURE
S
ome of them smile ingratiatingly, others look at you grimly, darkly, with fear, pain or helplessness. These dolls are targeted mainly at adults. They are materialised dreams, desires or fears – easier to tame when they are tangible. They charm extraordinary people, who still have the sensitivity of a child. According to Klaudia Gaugier, the dolls are containers, in which we can find energy or roaming souls. Her works are presented at exhibitions in Poland and abroad. “Dolls can be moving. Mine aren’t artificially pretty or classic beauties. Some people might even believe that they are ugly or frightening. I don’t look at them in this way”, says the puppeteer. Her adventure with dolls began, as she says, accidentally – for her, dolls were a revelation. “I created angels made of felt and I was surprised by their expressiveness, though I used only very simple materials – tissue sewn with a thread and a few beads. I thought that if a piece of felt could actually smile at me, what would happen if “I cast the emotions” in clay and added a body? The first fully finished doll that she created was called “Cat”, and ate fish with an open, tooth-filled mouth. From her home city of Łódź, she moved into Wrocław to study painting, graphic arts and sculpture. During her studies at the Academy of Fine Arts, she became fascinated with medieval, sacred and folk figures. According to Klaudia, in order to make an expressive doll, you have to follow specific stages of fabrication, but the need to create has to come from your heart. Her dolls are a cross between a rag doll and a porcelain doll. When she decides to make a new character, she usually needs about a month to prepare all the necessary components. She begins with creating the face, which is always unique, as she does not use casts. She tries to
40
PANGEA MAGAZINE
N
iektóre uśmiechają się do nas przymilnie, inne spoglądają ponuro, złowrogo, ze strachem, bólem, bezradnością. Lalki powstają głównie z myślą o dorosłych. Są zmaterializowanym marzeniem, pragnieniem lub strachem, który łatwiej oswoić, kiedy nabierze kształtu. Oczarowują ludzi wyjątkowych, którzy nie zagłuszyli w sobie wrażliwości dziecka. Jak twierdzi Klaudia Gaugier, lalki to naczynia na energię albo na włóczące się w pobliżu dusze. Jej prace pokazywane są na wystawach w Polsce i za granicą. „Lalki muszą poruszać. Moje nie są sztucznie ładne. Klasycznie piękne. Niektórym może się wydawać, że są wręcz brzydkie, albo straszne. Ja nie patrzę na nie w tych kategoriach“ – przekonuje lalkarka. Przygoda Klaudii z lalkami rozpoczęła się całkiem przypadkowo, jak sama twierdzi; lalki były dla niej olśnieniem. „Powstały anioły z filcu, które zaskoczyły mnie ekspresją, choć użyłam bardzo skromnych środków – ściągnięty nitką materiał i kilka koralików. Pomyślałam, że skoro patrzy na mnie i uśmiecha się kawałek filcu, to co będzie jeśli „odcisnę emocje” w glinie i dodam do nich ciało?“ Pierwszą ukończoną lalką był kot, z otwartą, zębatą paszczą, pałaszujący ryby. Z rodzinnej Łodzi przeprowadziła się do Wrocławia, by zgłębiać malarstwo, grafikę i rzeźbę. Podczas studiów na Akademii Sztuk Pięknych zafascynowały ją średniowieczne figury sakralne i ludowe. Jak twierdzi Klaudia, tworzenie lalki to konkretne etapy pracy, ale muszą wynikać przede wszystkim z potrzeby ducha. Lalki to połączenie tradycji lalek porcelanowych z prymitywnymi lalkami szmacianymi. Tworząc nową postać, Klaudia przeważnie potrzebuje około miesiąca na przygotowanie wszystkich potrzebnych komponentów. Najpierw powstaje twarz – jedyna i niepowtarzalna, ponie-
KULTURA
give it a timeless character. Then she painstakingly paints the eyes, using a selection of colours and shades – this is the most time-consuming, but also the most important moment, giving the doll its originality. She stuffs the inside of the textile body with the polyester fibre, which is springy and preserves the shape of the doll. In Klaudia’s opinion, dolls are the perfect medium to express the deepest feelings and emotions, at the same time leaving space for ambiguity. They are a perfect mix of the tangible with the intangible and desirable. Klaudia’s dolls have an incredible internal force. They can be funny or frightening, they have their own expression and personality. That is why they can arouse extreme emotions – this is the source of their success, and this is what fascinates people. She says the most important element of creating a doll is the chance to endow an object with spirituality. A doll can be spiritual if it seems to be alive – because of the way it looks at you, its facial expression or its gestures. For Klaudia, the creative process involves imbuing the material doll with spirituality, resulting in a finished product with deep character. Klaudia is a pioneer of making this kind of dolls on a large scale in Poland. She has achieved great success and her dolls – shown on exhibitions in Poland and abroad – made their debut on stage when Konrad Dworakowski directed “Cinderella” in the Pinokio Theatre in Łódź with her dolls and her stage design. Her dolls have also appeared in international magazines: Arletta made it to the front cover of the American Art Doll Quarterly, while Little Red Riding Hood and Lupus were in the Doll Collector magazine. The Polish puppeteer’s name appeared on the poster of the international doll exhibition DOLLIRIUM Art Doll Emporium ∎ Klaudia Gaugier
waż nie używa form. Stara się nadać im ponadczasowy charakter. Potem nakłada polichromię i maluje oczy – to jeden z najbardziej czasochłonnych, ale także najistotniejszych momentów nadających lalce wyjątkowy charakter. Wnętrze tekstylnego ciała wypełnia sprężystym włóknem poliestrowym, które doskonale trzyma kształt. Według Klaudii, lalki są perfekcyjnym medium do demonstrowania najgłębszych uczuć i emocji, pozostawiając jednocześnie miejsce na wieloznaczność. Są idealnym połączeniem tego, co namacalne, z tym, co niedotykalne i upragnione. Lalki mają nieprawdopodobną wewnętrzną siłę. Mogą być śmieszne albo przerażające, mieć własną ekspresję, osobowość, a przez to budzić skrajne uczucia – w tym tkwi ich fenomen i to zachwyca. Jak twierdzi Gaugier, najważniejsze w kreowaniu lalki jest możliwość dodania przedmiotowi duchowości. Jest to duchowość osiągnięta przez pozór życia wyrażający się w spojrzeniu, grymasie twarzy czy geście. Tworzenie jest dla Klaudii procesem polegającym na połączeniu tak właśnie rozumianej duchowości z materią, przez co przedmiot nabiera głębokiego wyrazu. Klaudia Gaugier jest pionierką w robieniu tego typu lalek na dużą skalę w Polsce. Jej wytwory robią furorę, a dziś jej dzieła, pokazywane na wystawach w Polsce i za granicą, zadebiutowały na scenie. „Kopciuszka” z jej lalkami i scenografią wyreżyserował w łódzkim Teatrze Pinokio Konrad Dworakowski. Jej lalki pokazywane są w międzynarodowych magazynach: Arletta zdobi okładkę amerykańskiego kwartalnika Art Doll Quarterly, Czerwony Kapturek i Lupus znaleźli się w magazynie Doll Collector. Nazwisko polskiej lalkarki znalazło się na plakacie międzynarodowej wystawy lalek Collective exhibition DOLLIRIUM Art Doll Emporium ∎ PANGEA MAGAZINE
41
KULTURA
HOLLYWOOD DOESN’T MEAN MADE IN AMERICA My mother-in-law, who lives in Warsaw, is always complaining that Polish cinemas are being flooded by American junk movies. I keep reminding her, however, that what we call American, has, in fact, stopped being American a long time ago.
HOLLYWOOD TO NIE AMERYK A Moja teściowa w Warszawie regularnie narzeka, że amerykański chłam zalewa polskie kina. Zwracam jej uwagę, że tak naprawdę to, co jest nazywane amerykańskim, już dawno amerykańskie nie jest. By Andrzej Kr akowski, New York
L
et’s take The Chronicles of Narnia: The Lion, the Witch and the Wardrobe as an example. Walt Disney, one of the Hollywood‘s giants, was its distributor. Therefore, in theory, the film came to us from the US. Analysis of various production elements presents a different picture. The film’s script writer comes from South Africa, the director is from New Zealand, shooting took place in New Zealand, Tasmania, Czech Republic and Poland, special effects were made in the US, Australia, Guatemala and God only knows where else, sound and music – Great Britain and Ireland. There are no American film studios any more. Maybe there never were. It is a matter of interpretation. Metro-Goldwyn-Mayer was started by Marcus Loew and Nicholas Schenck. Loew was born in New York but his parents were from Austro-Hungarian Galicia. Schenck came from Rybinsk and Louis B. Mayer, who was running the studio, was from Minsk. Goldwyn was born in Warsaw. Three out of four Warner brothers, funders of Warner Brothers studio, were from Krasnosielc near Maków Mazowiecki. 20th Century Fox was created by William Fox who originally came from Hungary and the Czech Republic border area. His real name was Vilmos Fuchs or Wilhelm Fried. Universal Studios was started by three co-founders: Carl Laemmle from Wirttemberg, Patrick Powers from Ireland and Mark M. Dintenfass from Tarnów. Columbia Pictures was in the hands of Harry Cohn, whose mother was Polish and father German. What is more, Paramount was run by a Hungarian, Adolph Zukor. It was those Americans who gave rise to American cinematography.
W
eźmy jako przykład „Opowieści z Narnii: Lew, Czarownica i stara szafa“. Dystrybutorem filmu był jeden z hollywoodzkich gigantów, Walt Disney Pictures, więc pozornie film przyszedł z Ameryki. Ale spójrzmy na elementy: scenarzystka rodem z Południowej Afryki, reżyser – Nowozelandczyk; zdjęcia kręcono w Nowej Zelandii, Tasmanii, Czechach i w Polsce; efekty specjalne zrobiono w Stanach, Australii, Gwatemali i Bóg jeden wie, gdzie jeszcze; udźwiękowienie i muzykę – w Wielkiej Brytanii i Irlandii. Nie ma już amerykańskich wytwórni filmowych. Może nawet nigdy nie było – jest to kwestia interpretacji. Metro-Goldwyn-Mayer było założone przez Marcusa Loewa i Nicholasa Schencka. Loew przyszedł na świat w Nowym Jorku, ale rodziców miał z austro-węgierskiej Galicji. Schenck urodził się w Rybińsku. Prowadzący wytwórnię Louis B. Mayer był rodem z Mińska. Goldwyn urodził się w Warszawie. Trzech z czterech braci Warnerów – założycieli Warner Brothers – pochodziło z Krasnosielca koło Makowa Mazowieckiego. 20th Century Fox został stworzony przez Williama Foxa, który opuścił łono matki na pograniczu Węgier i Czech, a na nazwisko miał Vilmos Fuchs albo Wilhelm Fried. Założycielami Universal Studios było trzech partnerów: Carl Laemmle z Wirttembergii, Patrick Powers z Irlandii i Mark M. Dintenfass z Tarnowa. Columbia była w rękach Harry‘ego Cohna, którego matka pochodziła z Polski, a ojciec z Niemiec. Paramountem rządził Węgier Adolph Zukor. Ci „Amerykanie“ stworzyli amerykańskie kino. 20th Century Fox jest własnością News Corporation, australijskiego koncernu medialnego kontrolowanego przez AustraPANGEA MAGAZINE
43
CULTURE
20th Century Fox belongs to News Corporation, an Australian media corporation controlled by an Australian with a recently acquired American passport, Rupert Murdoch. Despite the fact that the company‘s offices are in New York, News Corporation has over 150 newspapers in Australia and only 10 in the US. When it comes to weekly magazines, the proportions are even more one sided: 28 magazines in Australia and one in the US. In the case of TV stations, the list of companies that belong to Murdoch resembles the United Nations – over 100 countries. The corporation’s structure is pyramidal. News Corp is the owner of 20th Century Fox and the studio has a dozen other studios all over the world. Films usually regarded as quintessentially American, (The Great Gatsby, The Quiet American, directed by Australians, Baz Luhrmann and Philip Noyce, some of the Lucas‘ Star Wars movies or Wachowski brothers‘ Matrix) were not even shot in the US but in Australia. Abe Stern, an American producer, once said, in regard to location for a western movie set in Wild West: “A rock is a rock; a tree is a tree – shoot it in Griffiths Park!” For those who are not privy to the information, Griffiths Park is located in the centre of Los Angeles. Columbia Pictures, created by Harry Cohn, has, since 1989, been part of SONY, a huge Japanese electronics conglomerate. When SONY was in the process of buying out Columbia Pictures, preparations for my film, Eminent Domain, were in progress. By the way, the film features Donald Sutherland and Anne Archer and was shot in Poland. SONY was one of Eminent Domain’s investors. Therefore, the result of the transaction was of great importance to us. After taking over the studio and filling the managerial positions with their own people – in this case Peter Guber and Jon Peters – a routine review of all the projects took place. From the SONY list, only two survived the consolidation, our Eminent Domain and By the Sword, directed by Jeremy Kagan. Columbia also discarded many projects, including Milos Forman’s Hell Camp. The film was to tell a story of a friendship between two Americans who were fascinated with Japanese culture. The men go to Japan to learn more about sumo wrestling. One of the protagonists falls in love with a Japanese woman, the other one manages to realise his dream and becomes a wrestler. The shooting was supposed to take place in New York and Tokyo. When local newspapers published information of the upcoming production, the Japanese sumo wrestling association protested, claiming that the film did not portray sumo wrestling favourably. Columbia quickly discontinued the project. I am sure that if the studio had been in the hands of SONY, the film would have been made and most probably, as other Forman’s works, would have been a great success. The multinational company, apparently, could not have afforded criticism from its shareholders. Even the fact that Columbia’s offices and studios were in California did not help. At the time when SONY was taking over Columbia, Panasonic bought Universal Studios for 6.6 billion dollars, only to sell it to Canadians five years later with a billion-dollar loss. Seagram, 44
PANGEA MAGAZINE
lijczyka z niedawno nabytym amerykańskim paszportem, Ruperta Murdocha. Pomimo że główne biura przedsiębiorstwa znajdują się w Nowym Jorku, News Corporation ma ponad 150 dzienników w Australii i tylko 10 w Stanach. Z tygodnikami proporcje są jeszcze bardziej jednostronne: 28 w Australii, w USA jeden. Jeśli chodzi o telewizję, lista należących do Murdocha firm wygląda jak ONZ – ponad 100 krajów. Struktura jest piramidalna. News Corp. jest właścicielem studia 20th Century Fox, a ono – kilkunastu innych wytwórni rozsianych po całym świecie. Filmy często uznawane na świecie jako typowo amerykańskie („Wielki Gatsby“ czy „Spokojny Amerykanin“, żeby było ciekawiej reżyserowane przez Australijczyków: Baza Luhrmanna i Phillipa Noyce‘a, niektóre z „Gwiezdnych Wojen“ Lucasa lub „Matrix“ rodzeństwa Wachowskich) nie były nawet kręcone w Stanach, lecz w Australii. Jak powiedział niegdyś znany amerykański producent, Abe Stern, szukając plenerów do westernu rozgrywającego się na Dzikim Zachodzie: „Kamień jest kamień, drzewo jest drzewo, skręcimy wszystko w Parku Griffitha“. Dla niewtajemniczonych, Park Griffitha znajduje się w samym środku Los Angeles. Założona przez Harry’ego Cohna wytwórnia Columbia Pictures od 1989 roku jest częścią olbrzymiego japońskiego konglomeratu elektronicznego SONY. Tak się zdarzyło, że gdy SONY kupował Columbię, trwały już prace przygotowawcze do mojego filmu „Eminent Domain“ – notabene nakręconego w Polsce, z udziałem Donalda Sutherlanda i Anne Archer. Jednym z inwestorów w „Eminent Domain“ było właśnie SONY. Wynik transakcji bezpośrednio więc nas dotyczył. Po przejęciu wytwórni i zainstalowaniu swoich ludzi na kierowniczych stanowiskach – w tym wypadku dwóch Amerykanów Petera Gubera i Jona Petersa – nastąpił rutynowy przegląd wszystkich projektów. Z listy SONY połączenie przeżyły dwa projekty: nasz „Eminent Domain“ oraz „By the Sword“ w reżyserii Jeremiego Kagana. Ze strony Columbii – wśród wielu – nie przeżył natomiast projekt Milosa Formana, „Hell Camp“. Treścią filmu miała być przyjaźń dwóch młodych Amerykanów zafascynowanych japońską kulturą, którzy jadą do Japonii, by bliżej poznać tradycję zapasów sumo. Jeden z młodzieńców zakochuje się w Japonce, drugi dopina swego i zostaje zapaśnikiem. Zdjęcia zaplanowano w Nowym Jorku i Tokio. Gdy lokalna prasa podała pierwsze wiadomości o zbliżającej się produkcji, japońskie stowarzyszenie zapaśników sumo złożyło ostry protest, twierdząc, że film pokazuje ich sport w nie najlepszym świetle. Columbia szybko wycofała się z projektu. Jestem przekonany, że gdyby wytwórnia nie była w rękach SONY, film by powstał i prawdopodobnie, jak inne dzieła Formana, odniósłby duży sukces. Międzynarodowy koncern najwyraźniej nie mógł sobie pozwolić na słowa krytyki od swoich udziałowców. I nic nie pomogło, że biura i studia Columbii były w Kalifornii. W czasie, gdy SONY przejmowało Columbię, Panasonic kupił Universal za jedyne 6,6 miliarda dolarów, tylko po to, by sprzedać go Kanadyjczykom pięć lat później z miliardową stratą. Kupcem była największa firma alkoholowa na świecie,
KULTURA
one of the largest distillers of alcoholic beverages in the world, was the buyer. After another five years, Seagram was bought by Parisian Vivendi. The French company became, at the same time, the owner of one of the oldest American film studios. Since 2004, Universal has belonged to the multinational conglomerate corporation GE, just like NBC broadcast network or, scattered around the world, factories producing airplane engines and turbines, wires, lightbulbs, stoves and fridges. Nevertheless, the American film industry does exist. Mostly in the form of independent cinema. Unfortunately, it is not shown in Poland, just as European cinematography does not reach US. It is not distributed because the industry is not run by the producers but by advertisers and cinema owners. And they are only interested in profits from popcorn and fizzy drink sales, not the quality of the films offered. As long as this continues, independent cinema doesn’t stand a chance of reaching cinema screens. There are no one-country companies in the global economy. Europization of the US is progressing as quickly as Americanization of Europe. I remind my mother-in-law of that fact each time she starts complaining about American junk movies showed in Warsaw cinemas ∎ PS. The above article is a shortened version of an article that appeared in the Film Magazine in March 2013. Some of the information cited has changed in the meantime, however, it only supports my viewpoint. Sadly, I have to add that while I’m writing this neither Film magazine nor my mother-in-law are with us any more.
Seagram. Po następnych pięciu latach paryska Vivendii kupiła kanadyjski Seagram, przy okazji stając się właścicielką najstarszego amerykańskiego studia filmowego. Od 2004 roku Universal należy do międzynarodowego konglomeratu GE – podobnie jak sieć telewizyjna NBC oraz rozsiane po całym świecie fabryki turbin i silników samolotowych, kabli przewodowych, żarówek, kuchenek i lodówek. Prawdziwy film amerykański wciąż istnieje – w formie filmu niezależnego, ale ten nie dociera do kin w Polsce, tak jak kino europejskie nie dociera do Stanów. Nie dociera dlatego, że przemysłem rządzi nie produkcja, lecz reklama i właściciele kin. A kiniarzy interesuje nie jakość filmu, lecz ilość sprzedanego popcornu i napojów gazowanych. Dopóki to się nie zmieni, dopóty niezależne filmy nie mają szansy dostać się na ekrany kin. W globalnej ekonomii nie ma już koncernów jedno-krajowych. Ameryka europeizuje się tak szybko jak Europa amerykanizuje. Przypominam to za każdym razem mojej teściowej, gdy narzeka na amerykański chłam pokazywany w warszawskich kinach ∎ P.S. Powyższy artykuł jest skrótem tekstu, który ukazał się w miesięczniku „Film“, w marcu 2013 roku. Niektóre cytowane dane, pomimo iż z upływem czasu uległy zmianie, tylko potwierdzają moją tezę. Z żalem muszę dodać, że gdy piszę te słowa, nie ma już wśród nas ani „Filmu“, ani mojej teściowej.
PANGEA MAGAZINE
45
CULTURE
JAZZPOSPOLITA THE JAZZ REPUBLIC Harmonic melody interrupted by rock intervals, hypnotises the audience in the basement of a jazz club. It is hard to move around the crowded tables. “We start playing in three minutes” – Stefan reminds his friends over a pint of Guinness.
NIEPOSPOLITA JAZZPOSPOLITA Miękka, harmoniczna melodia przerywana rockowymi figurami wprowadza w trans słuchaczy, zgromadzonych w piwnicy jazzowego klubu. Między zatłoczonymi stolikami nie ma jak się ruszyć. Za trzy minuty gramy koncert – przypomina Stefan sącząc piwo. By Dorota Peszkowsk a Photos: Maciej Głowiński
J
azzpospolita, a Polish jazz-rock band whose name translates as “Jazz Republic,” was the only Polish element at the Jazz and Blues Festival in Edinburgh in July. Polish representatives were not numerous, but certainly effective. There was not enough room to fit in the crowds that wanted to see the concert. During the break the enthusiastic fans were buying as much as five albums at once. The ushers reminded them that the band was going to play the following day as well.
46
PANGEA MAGAZINE
W
ystęp Jazzpospolitej – polskiego zespołu jazzowo-rockowego – był jedynym polskim akcentem na lipcowym Jazz and Blues Festival w Edyburgu. Reprezentacja Polski w UK nie była liczna, ale z pewnością – skuteczna. Tłum chętnych na koncert nie zmieścił się w sali. W czasie przerwy rozentuzjazmowani słuchacze kupowali po pięć płyt naraz. Bileterzy przypominali zgromadzonym melomanom, że zespół zagra także następnego dnia.
KULTURA
Jazzpospolita is composed of Stefan Nowakowski (bass), Wojtek Oleksiak (drums), Michał Przerwa Tetmajer (guitar) and Michał Załęski (piano, keys). In Edinburgh the quartet played the compositions from its newest album, “JazzPo!,” and Namysłowski’s rearranged compositions from the legendary album “Winobranie.” “JazzPo!” was enthusiastically acclaimed by critics. “Jazzpospolita confirms that the world can be surprising sometimes. It was so beloved by the critics at the beginning of its career that theoretically it should have stopped developing and rest on its laurels. Instead, it released the best album in its discography” – wrote Bartek Chaciński, a prominent Polish music critic. As the title implies (in Polish the word “po” means “after”), “JazzPo!” presents a musical post-jazz landscape, in which jazz, rock and electronic music are intertwined. Eclectic music is the distinguishing mark of the quartet. As I learn after the concert, it is the need to constantly evolve that Jazzpospolita musicians find so tempting about jazz. “This music genre is for those who are ambitious and want to develop. That’s how we were brought up” – they say slightly arrogantly, drinking a Sunday cup of coffee with me. The band combines its avant-garde tendencies with commercial success. For them, their biggest achievement – apart from their pursuit of perfection in music – is the founding of their own music publishing company. Niche musicians accuse them of playing commercial music, but to this, Wojtek replies: “There’s no perfect balance. If you play real avant-garde music, everyone says ‘You can’t listen to that, it’s for musicians only’. If you play accessible music, people say that it has no artistic value. If you do it our way, somewhere in the middle, those who are above us think that we cheat, and those below us believe that you can’t listen to that anyway. We’ve never tried to ingratiate ourselves with the audience, but it just so happens that pure avant-garde doesn’t attract us. We play what we like, what is honest for us”. When will they feel that they achieved everything? “Never” – says Stefan. “I’d like to feel musically unfulfilled all the time”. The effects of the band’s musical unfulfilment will be known soon. In the autumn the quartet is planning a tour in China. They will play 7 concerts, from Beijing to Macao, as part of the “Jazz in Polish” project. And in spring 2016 they want to release a new album – as always, better than the previous one ∎
Jazzpospolitą tworzą basista – Stefan Nowakowski, perkusista – Wojtek Oleksiak, gitarzysta – Michał Przerwa-Tetmajer i klawiszowiec – Michał Załęski. W Edynburgu kwartet grał materiał ze swojego najnowszego krążka, „JazzPo!”, oraz przearanżowane utwory Namysłowskiego z legendarnej płyty „Winobranie”. Przez krytyków „Jazzpo!” została przyjęta entuzjastycznie. „Świat bywa zaskakujący, co potwierdza przypadek Jazzpospolitej, (...) która teoretycznie – mocno ukochana przez krytykę na początku kariery – powinna się przestać rozwijać i osiąść na laurach. Tymczasem wydała najlepszą płytę w dyskografii” – pisał o niej Bartek Chaciński, polski dziennikarz i publicysta. Zgodnie z tytułem, album przedstawia muzyczny krajobraz pojazzowy, w którym jazz, rock i elektronika swobodnie się przeplatają. Muzyka eklektyczna i postmodernistyczna, niezaspokojona i poszukująca nowych rozwiązań, to znak rozpoznawczy kwartetu. Jak dowiaduję się po koncercie, właśnie nacisk na ciągłą ewolucję w jazzie pociąga członków Jazzpospolitej. „To gatunek dla ambitnych, szukających rozwoju. Tak nas wychowano” – mówią nieco arogancko, popijając ze mną niedzielną kawę. Zespół elegancko łączy ciągoty awangardowe z sukcesem komercyjnym. Za największy sukces – oprócz zgranego dążenia do perfekcji brzmienia – poczytuje sobie założenie własnego wydawnictwa muzycznego. Na zarzuty, wysuwane przez niszowych muzyków, że grają komerchę, odpowiada Wojtek: „Nie ma złotego środka. Jeśli gra się naprawdę awangardowo, to wszyscy mówią: “Tego się nie da słuchać, to muzyka dla muzyków”. Jeśli gra się przystępnie, rozlegają się głosy, że muzyka nie ma wartości artystycznej. Jeśli tak jak my, gra się po środku, to ci z góry uważają, że oszukujemy, a ci z dołu, że i tak się nie da nas słuchać. Nigdy nie myśleliśmy o tym, by przypodobać się publiczności, a akurat tak się składa, że najczystszej wody awangarda nas nie pociąga. Gramy to, co nam się podoba, co jest szczere.” W jakiej chwili poczują, że osiągnęli już wszystko? „Nigdy” – zapewnia Stefan. „Przynajmniej ja chciałbym się czuć niespełniony artystycznie przez cały czas”. W październiku zespół zagra trasę koncertową w Chinach, na którą złoży się 7 koncertów od Pekinu po Macao. Zespół wystąpi w Azji w ramach cyklu „Jazz po polsku”, projektu stawiającego na promocję polskich artystów młodego pokolenia na arenie międzynarodowej. Dzięki niemu wystąpili również w Edynburgu. Z kolei już na wiosnę 2016 roku chce wydać nową płytę – jak zawsze lepszą od poprzedniej ∎ PANGEA MAGAZINE
47
AFRICAN SAFARI – LUXURY, LIONS AND LODGES An African Safari is a must-have experience for any luxury traveler seeking to further curate their cherished personal memory bank. A safari is a delightful journey that is jam packed with new discoveries and visual awe.
AFRYK AŃSKIE SAFARI - LUKSUSY, LWY I KEMPING Afrykańskie safari to doświadczenie konieczne dla każdego podróżnika, szukającego luksusów, by powiększyć swój bank miłych wspomnień. Safari jest zachwycającą podróżą, która jest wypełniona odkryciami i cieszy oczy.
Text & photos: K aren Lynn Dixon
twitter @karenlynndixon
48
PANGEA MAGAZINE
STYL ŻYCIA
A
frica is a huge continent with several Safari hosting countries ranging from Kenya to Botswana to Tanzania to South Africa. As diverse as these countries may be, they all offer incredible safari expeditions throughout the African Bush. All of them also offer an array of celebrated luxury accommodations. So how do you choose the luxury safari experience that is best for you? Decide the type of luxury Safari experience you are seeking.
What is the essence of the Safari experience that you most wish to spotlight during your trip? Every luxury safari lodge will offer you an immersion into the Bush, posh accommodations and delicious food. The variations appear in how the lodge executes these experiences to you. Is any one of these aspects more important to you than the other? Some lodges offer a close up view of wildlife and are deeply connected to nature. While others create a resort like ambiance that focuses heavily on fine dining and wine pairings. Ask yourself would I like to wake up with a lion sleeping 25ft away from my campsite? Or do I prefer a lodge that has observatory decks as well as a gym, spa and wine cellar? There is a whole gamut of luxurious safari experiences available to luxury travelers and each one has its own special style. It is important to filter your options based on your individual luxury preferences. Wildlife Accessibility
Mother nature is consistent in her unpredictability. There are no guarantees that you will see all of the famed “Big 5” game during a Safari expedition. What is the “Big 5”? They are the five animals big-game hunters consider the most challenging to hunt by foot, because when attacked, these five fight back. They are the African Lion, the African Elephant the African Leopard, the Cape Buffalo and the White and Black Rhinoceros. Chances are high that you will see at least one or two of the “Big 5 while on safari. These odds increase considerably if you take multiple expeditions, both night and day, and over a period of a few days. But, to really increase your chances of sighting amazing and memorable game during your safari, it is important to consider the location of the lodge. A mere presence on a game reserve or national park is usually not enough to qualify the location as amazing. However, the presence of multiple lodges located on the same game reserve is a plus and in your favor. In that case, the guides from the different lodges communicate game sightings with one another as each lodge has its own mini fleet of vehicles exploring the reserve in different areas at the same time. Some reserves also naturally host a higher population of a certain species while others are smack in the middle of herd migration paths. Another point to also consider is the amount of time you will spend exploring the Bush via vehicle versus more exploratory ventures by foot. Just remember that when selecting your luxury lodge accommodations, not all of them are created equal in terms of location and wildlife accessibility
A
fryka to ogromny kontynent, z kilkoma krajami organizującymi safari: od Kenii, przez Botswanę i Tanzanię, po Republikę Południowej Afryki. Te różnorodne kraje oferują niesamowite wyprawy przez afrykański busz. Wszystkie mają również wybór luksusowych miejsc noclegowych. Jak więc wybrać najlepsze dla siebie luksusowe safari? Zdecyduj, jakiego rodzaju luksusowego safari poszukujesz.
Na czym chcesz się najbardziej skupić podczas safari? Każda z luksusowych kabin oferuje zanurzenie się w buszu, eleganckie zakwaterowanie i pyszne jedzenie. Różnica polega na tym, w jaki sposób ta oferta jest zaprezentowana. Czy któryś z tych aspektów jest dla ciebie ważniejszy, niż inne? Niektóre miejsca proponują wgląd w przyrodę i naprawdę głęboki kontakt z naturą. W innych odnajdziesz spokój, jak w kurorcie, z naciskiem na doskonałe jedzenie z dobrze dobranym winem. Zadaj sobie pytanie, czy chciałbyś się obudzić i zobaczyć lwa, śpiącego sześć metrów od obozu. A może wolisz miejsce, w którym będą zarówno platformy obserwacyjne, jak i siłownia, spa i piwniczka z winem? Istnieje cała gama luksusowych wypraw safari dostępnych dla luksusowych podróżników i każda z nich ma swój własny, specyficzny styl. Ważne jest, by przefiltrować opcje w oparciu o swoje indywidualne preferencje. Dostęp do dzikiej przyrody
Matka Natura jest stała w swojej nieprzewidywalności. Nie ma gwarancji, że podczas wyprawy safari zobaczysz całą osławioną „Wielką Piątkę”. Czym jest „Wielka Piątka”? Jest to pięć zwierząt, które są uważane przez myśliwych za najtrudniejsze do podejścia i upolowania, ponieważ zaatakowane – bronią się. Są to: lew afrykański, słoń afrykański, lampart afrykański, bawół afrykański oraz biały i czarny nosorożec. Podczas safari masz dużą możliwość zobaczenia przynajmniej jednego lub dwóch zwierząt z „Wielkiej Piątki”. Szanse mocno wzrastają, jeśli weźmiesz udział w wielu wyprawach, zarówno w nocy, jak i w dzień, przez kilka dni. Żeby naprawdę zwiększyć szanse zobaczenia niesamowitych i niezapomnianych dzikich zwierząt podczas safari, ważne jest rozważenie lokalizacji zakwaterowania. Sama obecność w rezerwacie dzikiej przyrody, czy parku narodowym, nie jest wystarczająca, by określić lokalizację jako niesamowitą. Jeśli jednak w tym samym rezerwacie przyrody jest kilka ośrodków turystycznych, działa to na twoją korzyść. Przewodnicy z różnych miejsc przekazują sobie informacje o miejscu, w którym widziano dzikie zwierzęta – każdy ośrodek posiada mini-flotę pojazdów, które eksplorują różne miejsca rezerwatu w tym samym czasie. Niektóre rezerwaty są również naturalną siedzibą konkretnych gatunków, podczas gdy inne znajdują się na środku tras migracji stad. Inny punkt do rozważenia to czas, który spędzisz eksplorując busz, używając pojazdu i czas spędzony na pieszych wędrówkach. Podczas wybierania luksusowego miejsca pobytu, należy pamiętać, że nie wszystkie z nich są jednakowe pod względem lokalizacji i dostępu do dzikiej przyrody PANGEA MAGAZINE
49
LIFESTYLE Quality Guides and Naturalists
Dobrzy przewodnicy i przyrodnicy
Every Safari lodge guide and naturalist will bring you as close as possible to the “Big 5” and the rest of the exotic Bush wildlife. Their skills at spotting, tracking and accessing this wildlife can make or break the quality of your safari. The guides and naturalists must be very adept at tracking animals, especially the more elusive leopards that often dwell up high in the trees. They must also know the natural rhythms of the herd migrations. If possible, I recommend spending some time researching the depth of the lodge’s expedition experience. The innate knowledge of the guides and naturalists, especially if they are indigenous to the area, is invaluable to you. In addition, certain lodges spend lots of time and resources to providing consistent training to their guides. The best ones know the terrain extremely well, understand what to highlight to you and communicate clearly in English. Most importantly they consistently make the extra effort to exceed your expectations. These well-trained guides really help you to create the most incredible memories.
Każdy przyrodnik i przewodnik safari doprowadzi cię tak blisko, jak to możliwe, do „Wielkiej Piątki” i reszty egzotycznych mieszkańców buszu. Ich umiejętności wypatrywania, tropienia i podchodzenia dzikich zwierząt mogą podnieść lub obniżyć jakość twojego safari. Przewodnicy i przyrodnicy muszą być bardzo biegli w tropieniu zwierząt, zwłaszcza tak trudno osiągalnych, jak lamparty, które często przebywają wysoko na drzewach. Muszą również znać naturalny rytm migracji stad. Tam, gdzie to możliwe, polecam, by spędzić trochę czasu na wyszukaniu informacji na temat doświadczenia, jakie ma ośrodek w organizowaniu ekspedycji. Wrodzona wiedza przewodników i przyrodników, zwłaszcza, jeśli są tubylcami, jest dla ciebie bezcenna. Dodatkowo, konkretne ośrodki poświęcają dużo czasu i środków na ciągłe szkolenia dla swoich przewodników. Najlepsi z nich doskonale znają teren, rozumieją, na co szczególnie zwrócić twoją uwagę i porozumiewają się po angielsku. Co najważniejsze, ciągle starają się, by przekroczyć twoje oczekiwania. Ci dobrze wyszkoleni przewodnicy naprawdę pomogą ci zdobyć niesamowite wspomnienia.
Community involvement
While this may not be on your criteria list when choosing a luxury safari lodge, I encourage you to consider it in your choice. A safari lodge that is intimately connected to its greater community will utilize local talent, food and produce. This partnership benefits you, the guest, tremendously by providing darling authenticity and local charm to your experience. For those among us that enjoy patronizing establishments committed to social good, it is worth noting that such lodges often donate a portion of their earnings to a Community Trust. In many cases the lodge will offer a Community Tour to give you an opportunity to explore the local villages which usually involves a visit to a school and or nursery, a traditional healer and to a family were you can experience some local dancing and artisanal crafts. The experience adds a new dimension to the safari experience and for many is educational and highly rewarding ∎
Sabi Sabi offers a choice of 5 luxury lodges, all of which are located on the Sabi Sabi Game Reserve, a private part of Kruger National Park. I stayed at the Earth Lodge. It has a special touch for food & beverage as well as an amazing wine cellar. Sabi Sabi offers a nice Community Tour. And yes, I saw the “Big 5,” thanks to my amazing guide and naturalist.
50
PANGEA MAGAZINE
Zaangażowanie lokalnej społeczności
Nawet jeśli to nie jest na twojej liście kryteriów przy wyborze luksusowego ośrodka safari, zachęcam do wzięcia tego pod uwagę. Ośrodek, który jest blisko związany ze społecznością, w której się znajduje, wykorzysta miejscowe talenty, jedzenie i produkty. To partnerstwo przyniesie korzyści tobie, jako gościowi, dodając autentyczności i miejscowego uroku do twoich doświadczeń. Dla tych, którzy lubią pomagać organizacjom dobroczynnym, warto podkreślić, że takie ośrodki często oddają część swoich zarobków do społecznego funduszu powierniczego. W wielu przypadkach ośrodek oferuje wycieczki, by dać możliwość poznania miejscowych wiosek, co z reguły wiąże się z wizytą w szkole i / lub przedszkolu, u tradycyjnego uzdrawiacza i u miejscowej rodziny, gdzie możesz wziąć udział w tańcach i spróbować artystycznego rzemiosła. To doświadczenie dodaje nowego wymiaru do wyprawy safari i przez wiele osób jest uznawane za kształcące i bardzo cenne ∎
Sabi Sabi oferuje wybór 5 luksusowych domków, które znajdują się w rezerwacie dzikich zwierząt Sabi Sabi, prywatnej części Parku Narodowego Kruger. Ja zatrzymałam się w Earth Lodge. Mają tam wspaniałe jedzenie i napoje, a także świetną piwniczkę z winem. Sabi Sabi oferuje ciekawą wycieczkę do pobliskiej wioski. I tak, widziałam „Wielką Piątkę”, dzięki mojemu wspaniałemu przewodnikowi i przyrodnikowi.
LIFESTYLE
A RISING YOUNG STAR IN PHOTOGR APHY’S ELITE! Smiles, energy and photography are the three words that perfectly characterise the young, budding talent of a world-class photographer of Polish origin. Angelika Wierzbicka, newly graduated from one of London universities. has started to penetrate the world of fashion and art through photography. She is a person who has a vision for her life and an eye for taking beautiful photos.
POLK A W ELICIE FOTOGR AFÓW GWIAZD! Uśmiech, energia i fotografia to trzy słowa, które mogą świetnie opisać rodzący się talent światowej fotografki polskiego pochodzenia. Angelika Wierzbicka, absolwentka jednego z londyńskich uniwersytetów, zaczyna przebijać się do świata mody, fotografii i artu. Jest to osoba, która niewątpliwie ma pomysł na siebie i oko do doskonałych zdjęć. By Nicole Termin Photo: Angelik a Wierzbick a
T
he story could have begun like in a fairy tale. A girl who loves fashion gets her first camera and finds immediate magic. But it didn’t happen that way. At 12 she had to decide what she really wanted to do in order to choose the profile of her school. She was very clear that it had to be something artistic, but it wasn’t until later on that she realised that photography was what gave her joy and fulfilment. Her family supported her choice up to a point; her main critic at the time was her mum. Angelika is only 22, but she already knows that by working hard you can go far. Photography allows her to express herself, show beauty - especially female beauty - and prove that being different can be sensual. She believes that fashion can have an influence over everyone, change your image, and highlight your assets. Equipped with a camera and an artist’s eye, she can make a real work of art, something that does not exist in reality. Her talent and perseverance has been noticed by such agencies as Next, Select, Models1, Storm and Premier, all of whom eagerly established cooperation with the young artist. Her photos appear in Coco Magazine, Hunger TV and Material Girl. What distinguishes her from the others? She is willing to work for what she wants, and she is open, determined, persistent, and knows the business inside out. In addition, her passion and desire to work with only the best provide constant motivation. What are her plans for the future? She has several possibilities, but is still waiting to see what is going to happen in the next few months. Her dream is to get an internship at one of the top fashion magazines, and surprisingly, that doesn’t include Vogue. As Angelika puts it, “Vogue is a bit too boring when it comes to photography. Or maybe I just have different expectations.” She believes that with all her hard work she will be able to establish an interesting and fruitful collaboration with a high-end fashion publication on a permanent basis. In the meantime, she will continue to develop her skills and do her part in promoting Poland throughout the world ∎
52
PANGEA MAGAZINE
H
istoria mogła zacząć się jak bajka. Dziewczynka kochająca modę dostała pierwszy aparat itd. Jednak nie w tym przypadku. W wieku dwunastu lat, Angelika musiała zdecydować, co lubi robić, aby wybrać profil szkoły. Wiedziała, że będzie to coś artystycznego. Później przekonała się, że to fotografia jest tym, co daje jej radość i spełnienie. Rodzina poparła ten wybór, a głównym krytykiem zdjęć jest jej własna mama. Angelika ma dopiero 22 lata, ale wie, że ciężką pracą może zajść bardzo daleko. Fotografia pozwala jej wyrazić siebie, ukazać piękno, szczególnie kobiece, wykazać, że inność może być zmysłowa. Uważa, że moda może wpłynąć na każdego, zmienić oblicze, podkreślić walory, a w połączeniu z aparatem można stworzyć dzieło sztuki, coś co nie istnieje w rzeczywistości. Jej dążenie do celu zostały zauważone przez takie agencje, jak Next, Select, Models1, Storm czy Premier, które chętnie podjęły współpracę z młodą artystką. Jej fotografie można zobaczyć również w Coco Magazine, Hunger TV i Material Girl. Co ją wyróżnia? Chęć działania, otwartość, determinacja, wytrwałość i znajomość dziedziny „od podszewki’’. Pasja i chęć współpracy z najlepszymi są dodatkową motywacją. Jakie są jej plany na przyszłość? Angelika ma rozmaite możliwości, jednak w dalszym ciągu czeka na to, co przyniosą kolejne miesiące. Jej marzeniem jest staż w jednym z topowych magazynów modowych, choć zdecydowanie nie w Vogue, bo jak sama twierdzi: „Vogue jest trochę nudnawy pod względem fotograficznym, albo to ja mam inne oczekiwania”. Ma nadzieję, że ciężka praca pozwoli jej na podjęcie ciekawej i owocnej współpracy. Na pewno chce dalej rozwijać swoje umiejętności i promować Polskę na arenie międzynarodowej ∎
PHENOMENON OF NORDIC WALKING A physical outdoor activity discovered in Finland has been recognised and accepted as an important step in maintaining good health among people in every age and around the globe.
FENOMEN NORDIC WALKING Nordic Walking, czyli maszerowanie z kijkami, to rodzaj aktywności ruchowej w terenie, która – zapoczątkowana w Finlandii – szybko została rozpoznana na całym świecie jako ważny czynnik w utrzymaniu dobrego zdrowia wśród ludzi w każdym wieku. By Iwona Obroslak
STYL ŻYCIA
M
ark Kantaneva, father of modern NW, said “Nordic Walking is more extensive walking, where arms are used as the propulsion.” Marko Kantaneva agrees with health professionals that there are numerous benefits of NW. No one denies its positive value for health, including its rehabilitation aspect – which can be a sound addition to contemporary physiotherapy treatments. As a Physiotherapist, I can see the value of active walking in rehabilitation. Firstly, the muscles of the upper body are activated significantly. Secondly, the lower limbs are not excessively exploited as happens during regular walking. When you use the walking poles properly, they help your arms to carry some of your body weight. In normal walk that force is applied on weight bearing joints causing overloading, mainly on knee joints, often very vulnerable to injuries. This Finnish sport can be a remedy for a large number of individuals with a chronic condition. However, the “four-onthe-floor” approach to walking give an opportunity to those with co-ordination and balance issues. The base of support is increased by using of walking poles. Moreover, normal gait pattern and coordination is improved. According to Physiotherapist Hilary Jebson: “The poles facilitate a normal gait pattern with a heel strike and toe push-off, and pressing down on the base of the handle causes the core muscles to contract and encourages spinal extension.” Patients with multiple sclerosis, after spinal cord surgery and even those in the early stages of Parkinson’s disease can definitely benefit from NW. Most people with sedentary work suffer from neck and upper limbs pain, but regular training with NW reduces pain around neck and upper limbs. It also improves the flexibility of the cervical spinal cord and circulation in the chest. During NW, muscle activity is most intense in the biceps, triceps, posterior aspect of deltoideus, pectoralis major and latissimus dorsii (Mark Kantaneva). Also worth mentioning is the effectiveness of NW in providing cardiovascular exercise. The upper body, in order to work harder, requires more respiratory and cardiac capacity. At the 20th Annual Meeting of the Canadian Association of Cardiac Rehabilitation in Montreal (October 2010) it was shown that patients with moderate to severe heart failure (14%) improved functional status when assigned to Nordic pole walking versus more usual cardiac rehabilitation care. Finally, the European Society of Cardiology’s Heart Failure Congress in Belgrade (May 2012), presented that Nordic Walking enables a safe increase in exercise intensity and may be a more effective training method than walking without poles in patients with Heart Failure. While Nordic Walking is undoubtedly becoming a more and more popular recreational activity, it has a great potential as a leading form of therapy in contemporary and complex rehabilitation ∎
M
ark Kantaneva, ojciec współczesnego NW, powiedział: „Nordic Walking jest to bardziej rozbudowane chodzenie, gdzie do odpychania się używane są również ręce.” Według Marka Kantaneva i specjalistów ds. zdrowia, NW posiada liczne zalety. Nikt nie zaprzecza, że ma pozytywny wpływ na zdrowie, także w aspekcie rehabilitacji. Współczesna fizjoterapia może więc wykorzystywać Nordic Walking w procesie leczenia. Będąc fizjoterapeutą, widzę potencjał aktywnego chodu w rehabilitacji. Po pierwsze dlatego, że mięśnie górnych partii ciała są znacząco angażowane. Po drugie – kończyny dolne nie są nadmiernie wykorzystywane, jak to ma miejsce podczas tradycyjnego chodu. Kiedy używa się kijków prawidłowo, pomagają ramionom w przenoszeniu ciężaru ciała. W normalnym chodzie siła przenoszona na obciążone stawy, wywołuje przeciążenie stawów kolanowych, które są najbardziej podatne na urazy. Fiński sport może być lekarstwem dla ogromnej liczby osób z chorobami przewlekłymi. Teoria “four-on-the-floor” daje szanse również tym, którzy cierpią z powodu deficytów w koordynacji i równowadze – podczas chodu z wykorzystaniem kijków zwiększona jest powierzchnia podparcia. Ponadto doskonalony jest prawidłowy wzorzec chodu i koordynacja. Według fizjoterapeutki Hilary Jebson „kijki ułatwiają prawidłowy wzorzec chodu w momencie uderzenia pięty i oderwania palców, kiedy to naciskając na podstawę rękojeści, powoduje się skurcz mięśni głębokich i wywołuje wyprost kręgosłupa. Zdecydowanie pacjenci z stwardnieniem rozsianym, po operacjach kręgosłupa a nawet we wczesnym stadium choroby Parkinsona mogą odnieść korzyści z NW.” Większość ludzi z siedzącym trybem pracy cierpi na bóle szyi i ramion. Regularnie wykonywany trening NW zmniejsza objawy bólowe w tych okolicach. Poprawie ulega także elastyczność odcinka szyjnego kręgosłupa oraz krążenie klatki piersiowej. Podczas tej aktywności najbardziej zaangażowane są następujące mięśnie: dwugłowy i trójgłowy ramienia, naramienny tylny, piersiowy większy i najszerszy grzbietu (Mark Kantaneva). Fenomen NW zasługuje również na uwagę przy problemach z układem sercowo-naczyniowym. Górne części ciała, aby mogły pracować wydajniej, wymagają wydolności układu sercowego i oddechowego. Podczas XX Corocznego Spotkania Kanadyjskiego Stowarzyszenia Rehabilitacji Kardiologicznej w Montrealu (październik 2010) oznajmiono, że pacjenci z umiarkowaną i ciężką niewydolnością serca (14%) poprawili swój status funkcjonalny oraz że przypisuje się tę zasługę Nordic Walking, a nie powszechnej rehabilitacji kardiologicznej. Podczas kongresu Europejskiego Stowarzyszenia Kardiologii Niewydolności Serca w Belgradzie (maj 2012) przedstawiono NW jako bezpieczne zwiększenie intensywności wysiłku, które może być bardziej skuteczną metodą leczenia pacjentów z niewydolnością serca, niż chodzenie bez kijków. Nordic Walking jest coraz bardziej popularną aktywnością fizyczną i posiada wielkie możliwości jako przodująca forma terapii we współczesnej i kompleksowej rehabilitacji ∎ PANGEA MAGAZINE
55
THE HEALING POWER OF MARINE ALGAE The summer is almost over and days are getting shorter, so let’s make the last invigorating rays of sunlight last longer. How to be full of optimism and energy during cold, wet and cloudy autumn days?
LECZNICZA MOC ALG MORSKICH Lato dobiega końca, dni stają się coraz krótsze, zachowajmy więc ostatnie ożywcze promyki słońca jak najdłużej. W jaki sposób tego dokonać, żeby podczas zimnej, pochmurnej i mokrej jesieni tryskać optymizmem i energią? By Natalia Gurgul
56
PANGEA MAGAZINE
T
he Aztecs discovered a simple solution to this problem many centuries ago: eating marine algae, which are rich in nutrients, vitamins, minerals and chlorophyll. The Aztecs believed that humans could survive solely on this food. Marine algae can be used both internally and externally. They soothe and heal the intestinal wounds. As most people’s intestines are perforated, toxins, instead of being eliminated, return back to the bloodstream. Chlorella and spirulina are best for internal use, as they both have detoxifying and anticancer properties, lower the level of cholesterol and remove heavy metals from our bodies. Thanks to some unique substances they also stimulate the production of serotonin and can ward off the annual autumn depression. When used externally, these water plants have toning and modelling properties. They offer the best and fastest way to obtain a rejuvenating and lifting effect, which can last for up to 12 hours, and the results can be compared to Botox treatment! In order to achieve the best effect, choose pure, organic, peeloff algae masks. I can especially recommend products from the online shop www.eco-cosmetics4u.co.uk, which also regenerate the skin, act as antioxidants, strengthen the walls of blood vessels, improve your skin’s appearance, as well as being rich in minerals (zinc, phosphorus, iodine, magnesium, copper, manganese, calcium and iron). They regulate skin functions and are excellent for hydrating and revitalising tired skin ∎
J
est na to prosty sposób, który wiele wieków temu odkryli Aztekowie – spożywali algi morskie bogate w wiele składników odżywczych, witaminy, minerały i chlorofil. Uważali, że człowiek nie potrzebuje już żadnego innego pożywienia, żeby przeżyć. Algi morskie można stosować zewnętrznie i wewnętrznie. Koją i goją rany w jelitach, które większość ludzi ma nieszczelne, przez co toksyny – zamiast zostać wydalone – wracają do krwiobiegu. Do stosowania wewnętrznego najlepiej wybierać chlorellę lub spirulinę; obie mają działanie detoksykujące, antyrakowe, obniżają cholesterol, usuwają metale ciężkie z organizmu, a dzięki unikatowym substancjom powodują wytwarzanie serotoniny, przez co jesienna depresja nie będzie dla nas zmartwieniem tego roku. Zewnętrznie działają tonizująco i ujędrniająco – jest to najprostszy i najszybszy sposób, by uzyskać efekt odmłodzenia i liftingu, który utrzymuje się nawet do 12 godzin, a efekty są porównywalne do zabiegu botoksem! Dla uzyskania najlepszych rezultatów wybierajmy czyste, organiczne maski algowe typu peel-off – szczególnie polecam produkty ze sklepu online www.eco-cosmetics4u.co.uk, które dodatkowo regenerują naskórek, posiadają działanie przeciwutleniające, uszczelniające ściany naczyń krwionośnych i poprawiają wygląd skóry, są również bogate w minerały (cynk, fosfor, jod, magnez, miedź, mangan, wapń i żelazo), regulują czynności skóry, świetnie nawilżają i rewitalizują zmęczoną skórę ∎ PANGEA MAGAZINE
57
LIFESTYLE
DID YOU KNOW?
CZY WIESZ, ŻE…?
Source: Wikipedia Polish King of Madagascar
Polish James Bond
Maurycy August Beniowski (1746-1786) – traveller, soldier, autobiographer, excellent chess player. In 1769 Beniowski joined the Confederacy of Bar. Consequently, he was taken prisoner by the Russians and sent to Kamchatka, where he organised a conspiracy that resulted in the prisoners taking over the city and escaping to Europe on a stolen ship. In 1772 Beniowski joined the French army as a Lieutenant-Colonel. Years later he was sent to Madagascar in order to conquer the island, so he set out towards Antongil Bay on 14 February 1774. At first, Beniowski wasn’t treated with enthusiasm, but in time local authorities appointed him the island’s governor! On orders from the French government, he returned to Paris in 1776. However, he went back to Madagascar in 1785 and took over the French trade posts in Antongil Bay. He died in on 23 May 1786 in a skirmish with the French.
Krystyna Skarbek (1908-1952) – secret agent of British SOE (Special Operations Executive), working under the pseudonym of Christine Granville. Sent to work undercover in Hungary, Skarbek gathered information and organised escapes of Polish detainees from Hungarian prisons. After Hitler’s aggression against the Balkans, she was sent to Cairo, where she worked for the British for year and a half. She was demobilized in April 1945 in Cairo, but because she didn’t have British citizenship, she received £ 100 as termination payment There are rumours that after the war she met author Ian Fleming with whom she had an affair for over a year. It is said that Fleming based Vesper Lynd, a character from his first James Bond story, Casino Royale, on Skarbek.
Polak Królem Madagaskaru
Krystyna Skarbek (1908-1952) – agentka tajnej brytyjskiej służby Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE), działająca pod pseudonimem Christine Granville. Skierowana do pracy konspiracyjnej na Węgry, zbierała informacje wywiadowcze i organizowała ucieczki Polaków internowanych w węgierskich obozach. Po ataku hitlerowców na Bałkany w 1941 roku, została przeniesiona do Kairu, gdzie pracowała dla Brytyjczyków przez półtora roku. Została zdemobilizowana w kwietniu 1945 w Kairze, a ponieważ nie posiadała obywatelstwa brytyjskiego, otrzymała odprawę w wysokości jedynie 100 funtów. Krążą pogłoski, że po wojnie poznała Iana Fleminga, z którym miała trwający ponad rok romans. Podobno Fleming wzorował się na niej, tworząc postać Vesper Lynd w swej pierwszej powieści o Jamesie Bondzie – „Casino Royale”.
Maurycy August Beniowski (1746-1786) – podróżnik, żołnierz, autor pamiętników, znakomity szachista. W 1769 roku dołączył do konfederacji barskiej; wzięty do niewoli przez Rosjan, został zesłany na Kamczatkę. Zorganizował spisek, w wyniku którego zesłańcy opanowali miasto i na pokładzie zdobytego statku uciekli do Europy. W 1772 roku Beniowski wstąpił do francuskiego wojska w stopniu podpułkownika; rok później został wysłany na Madagaskar, w celu podbicia wyspy i 14 lutego 1774 wpłynął do zatoki Antongila. Początkowo przyjęto go bez entuzjazmu, ale z czasem lokalni władcy obwołali go królem Madagaskaru. Odwołany przez rząd francuski w 1776 roku, wrócił do Paryża. W roku 1785 Maurycy Beniowski wrócił na Madagaskar i opanował francuską faktorię handlową w Zatoce Antongilskiej. Zginął w potyczce z Francuzami, 23 maja 1786 roku.
58
PANGEA MAGAZINE
Polka niczym jak James Bond