Οικογένεια & Σχολείο by ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:48 AM

Page 1

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη ΕΝΘΕΤΟ: Ασφάλεια στο ∆ιαδίκτυο

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:48 AM

Page 2

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 3

Οικογένεια και σχολείο

Διμηνιαίο Παιδαγωγικό Περιοδικό Χρονιά 44η Απρίλιος 2011 Αρ.206 Το θέμα μας Νικολέττα Ιωάννου σελ. 4

Κυκλοφοριακός θόρυβος κοντά σε σχολεία: Σημαντική παράμετρος επηρεασμού των επιδόσεων των μαθητών Δρ. Μιχάλης Λοϊζίδη

Καθαρός αέρας στη νέα φωλιά Κώστα Χρυσταλλένη Για το Γραφείο του Επιτρόπου Περιβάλλοντος σελ. 5

Χημικός Μηχανικός, Διπλωματούχος ΕΜΠ Περιβαλλοντολόγος Μηχανικός, DIC, MSc, PhD Διευθυντής Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού ΑΚΤΗ, Κέντρο Μελετών και Έρευνας, Ειδικός Επιστήμονας Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πανεπιστημίου Κύπρο

Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη: Αναφορά στο Δίκτυο Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην Κύπρο Ζαχαρίου Αραβέλλα, Συντονίστρια Θεμάτων ΠΕ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, Καδής Κώστας, Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Frederic, Κύπρος σελ. 7 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ: Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Συμεού Λοΐζος , Cyprus College, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, Βαλανίδης Νίκος , Πανεπιστήμιο Κύπρου, Σχολή Επιστημών της Αγωγής σελ. 14

ΕΚΔΟΤΗΣ Παγκύπρια Σχολή Γονέων Το Διοικητικό Συμβούλιο της Σχολής αποτελούν εκπρόσωποι από: Συνομοσπονδίες Συνδέσμων Γονέων Σχολείων Μέσης, Δημοτικής και Προδημοτικής Εκπαίδευσης, Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων - ΠΟΕΔ, Οργάνωση Λειτουργών Μέσης ΕκπαίδευσηςΟΕΛΜΕΚ, Οργάνωση Λειτουργών Τεχνικής Εκπαίδευσης Κύπρου - ΟΛΤΕΚ και Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. ΓΡΑΦΕΙΑ: Καντάρας 55, Διαμ.303 Λευκωσία, Τηλ.: 22 754466, Φαξ: 22 345103 2043, Στρόβολος email: scholigoneon@cytanet.com.cy www.scholigoneon.org.cy

ISSN 0253 - 0910

σελ. 30 Ανακαλύπτουμε τη φύση μέσα από τα μάτια των παιδιών Έλενα Περικλέους, Εκπαιδευτικός σελ. 33

ΕΝΘΕΤΟ Ασφάλεια στο Διαδίκτυο Νανά Μιχαηλίδου, CYTA σελ. 42

ΜΑΘΗΤΩΝ Φιλοσοφία Σχεδιασμού, Οργάνωσης και Υλοποίησης Προγράμματος με θέμα τη δημιουργία Εκπαιδευτικού Περιβαλλοντικού Πάρκου στην περιοχή του Η΄ Δημοτικού Σχολείου Λεμεσού, με τη συμβολή των μαθητών, των γονιών, των κατοίκων της περιοχής και του Δήμου Λεμεσού Ηʼ Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού ¨Δημιουργώντας Αειφόρα Σχολεία¨- “Creating Sustainable Schools” – Σχολικό Σχέδιο στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Comenius Σχολικές Συμπράξεις με συντονιστικό σχολείο το Δημοτικό «Πεύκιος Γεωργιάδης» Δημοτικό Σχολείο «Πεύκιος Γεωργιάδης»

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ

Για σχολεία, σωματεία και βιβλιοθήκες €10.00 Για άτομα: Μέσω Ταχυδρομείου €10.00 Μέσω σχολείου €10.00 Δεμένοι τόμοι για την Κύπρο €15.00 Δεμένοι τόμοι για το εξωτερικό €20.00 Για συνδρομητές του εξωτερικού €15.00 Τιμή τεύχους στην Κύπρο €2.00 Τα χειρόγραφα δεν επιστρέφονται.Τα άρθρα εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις Συντακτική Επιτροπή των συγγραφέων τους. Αναδημοσιεύσεις Νικολέττα Ιωάννου επιτρέπονται, φτάνει Νίκος Μουλαζίμης να αναφέρεται η πηγή.

Οικογένεια και σχολείο

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΙ: ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΚΑΣΟΥΛΙΔΗΣ

Μιχάλης Τσιάρλιστος Λοΐζος Γιάσουμας Λευτέρης Αριστείδου Κυριάκος Σαμάρας Ανθή Αυλωνίτου

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

Page 4

>> Νικολέττα Ιωάννου

Το θέμα μας λωσης, περιορίζοντας τη χρήση των μη ανανεώσιμων πόρων, μειώνοντας την παραγωγή αποβλήτων. Σ’ αυτό τον αγώνα ο καθένας έχει τη θέση του ως καταναλωτής, ως γονιός, ως δάσκαλος, ως εμπνευστής, ως πολίτης, ως πολιτικός.

λοι οι πολίτες σήμερα πρέπει να ανησυχούν για το περιβάλλον. Οφείλουν να προασπίσουν το δικαίωμα για καθαρό αέρα, καθαρά νερά και πράσινα δάση για τους ίδιους αλλά και για τα παιδιά τους. Η υπερθέρμαναση του πλανήτη από την αλλαγή του κλίματος και η απειλή της ερημοποίησης, το λιώσιμο των πάγων, η αύξηση των περιστατικών καρκίνου του δέρματος από τη μείωση της στιβάδας του όζοντος, η όξινη βροχή, η καταστροφή των δασών, η παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων αποβλήτων ηχούν συναγερμό για όλους μας. Η ευαισθητοποίηση, η συνεργασία, η κοινή δράση, η από κοινού ανάληψη των ευθυνών μας πρέπει να είναι η απάντησή μας η οποία μπορεί να αντιστρέψει την όλη κατάσταση. Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι προληπτική και να ξεκινά από το σπίτι μας, τη γειτονιά μας, το σχολείο, το χωριό, την πόλη μας, τη χώρα μας αλλά και από ολόκληρη την κοινωνία μας. Είναι ανάγκη να προλάβουμε τις ζημιές που μπορούν να προκληθούν στο περιβάλλον γιατί αυτές σε κάποια στιγμή καθίστανται ανεπανόρθωτες. Καλλιεργώντας φιλοπεριβαλλοντική συνείδηση, αναπτύσσοντας συνείδηση μη κατανά-

Μέσω των πιο πάνω θα επιτευχθεί η ‘αειφόρος ανάπτυξη’, έννοια που δηλώνει μια πολιτική για συνεχή οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη που δεν συνεπάγεται την καταστροφή του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων αλλά, αντιθέτως, εγγυάται την ορθολογική βιωσιμότητά τους. Στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζεται ως «σεβόμενη το περιβάλλον ανάπτυξη», δηλαδή εκείνη που «εγγυάται την περιβαλλοντική βιωσιμότητα». Είναι ζωτικής σημασίας να αντιληφούμε ότι η οποιαδήποτε ανάπτυξη θα πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος , χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες». Επομένως χρειάζεται όλοι να αναλάβουμε με σοβαρότητα την ευθύνη μας για την προστασία του περιβάλλοντος αλλά και να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη σωστής διαπαιδαγώγησης των νέων γενιών, οι οποίες μπορούν να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο για την ανατροπή της κατάστασης. θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η συνειδητοποίηση τους και να αναπτυχθεί κοινή συλλογική ευθύνη για τον πλανήτη μας. Να ενθαρρυνθεί η δράση, η συμμετοχή και ο αγώνας για ένα καλύτερο περιβάλλον. Αυτά είναι τα μηνύματα που στέλλονται από τα άρθρα της παρούσας έκδοσης, τα οποία καταδεικνύουν ότι όλοι, εάν το θελήσουμε, μπορούμε να συνεισφέρουμε προς ένα βιώσιμο περιβάλλον για μας και πολύ περισσότερο για τις μελλοντικές γενέες.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

>> Κώστα Χρυσταλλένη Για το Γραφείο του Επιτρόπου Περιβάλλοντος

Page 5

Οικογένεια και σχολείο

Καθαρός αέρας στη νέα φωλιά

κεφτήκατε ποτέ ότι τα αντικείμενα που σας περιβάλλουν εκπέμπουν βλαβερές ουσίες;

Αναλογιστήκατε ποτέ ότι ο αέρας που αναπνέετε στο εσωτερικό ενός δωματίου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές που κάνετε στα υλικά και αντικείμενα που χρησιμοποιείτε; Η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα σε εσωτερικούς χώρους είναι ένα θέμα που απασχολεί παγκόσμια τους οργανισμούς υγείας, αφού οι σύγχρονοι άνθρωποι περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στο εσωτερικού κάποιου κτηρίου. Σκεφτείτε τώρα πόσο σημαντικό είναι να εξασφαλίσουμε καλής ποιότητας αέρα σε ένα παιδικό υπνοδωμάτιο. Το βρεφικό-παιδικό υπνοδωμάτιο είναι ο χώρος όπου το παιδάκι θα περάσει το μεγαλύτερο μέρος από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξης του, που καθοριστικά θα το επηρεάσουν για το υπόλοιπο της ζωής του. Η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα σε εσωτερικούς χώρους μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες. Για παράδειγμα από αντικείμενα τα οποία περιέχουν και εκπέμπουν βλαβερές ουσίες όπως φορμαλδεΰδη, φθαλικές ενώσεις και πτητικές οργανικές ενώσεις. Επίσης από αυξημένα ποσά υγρασίας τα οποία οδηγούν στη δημιουργία μούχλας, από διάφορους μικροβιακούς παράγοντες, και άλλες πολυάριθμες τοξικές ουσίες. Οι ανεπιθύμητες αυτές ουσίες βρίσκονται στα υλικά οικοδομής, στα έπιπλα, σε βερνίκια, μπογιές, κεριά επίστρωσης, καθαριστικά και είδη γραφείου.

Βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα η έκθεση του ανθρώπινου οργανισμού σε επιβαρυμένο ατμοσφαιρικό αέρα, επηρεάζει ποικιλότροπα την υγεία και την καλή φυσική κατάσταση. Ειδικά στον επιρρεπή, αναπτυσσόμενο παιδικό οργανισμό εισέρχονται μέσω της αναπνοής ή μέσω του δέρματος και προκαλούν πονοκέφαλο, αλλεργίες, φλεγμονές, ενδοκρινικές διαταραχές και νευροαναπτυξιακές ανωμαλίες. Στόχος όλων μας, θα πρέπει να είναι η δημιουργία και διασφάλιση καλής ποιότητας αέρα στους χώρους τους οποίους διαβιούμε. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για τα βρέφη και τα μικρά παιδιά τα οποία είναι πιο επιρρεπή στις βλαβερές ουσίες που υπάρχουν στους εσωτερικούς χώρους. Καλό θα ήταν να ξεκινήσουμε να δημιουργούμε το χώρο που θα φιλοξενήσει το νεογέννητο με το σκεπτικό να μην χρησιμοποιηθούν τοξικά υλικά. Στα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος του οργανισμού Women in Europe for a Common Future (WECF), ο οποίος ξεκίνησε μια εκστρατεία ενημέρωσης για τη δημιουργία ασφαλούς παιδικού περιβάλλοντος κάτω από τον τίτλο ‘Nesting’ δίνονται πρακτικές συμβουλές. Κατά την επιλογή των επίπλων μπορούμε να προτιμήσουμε αυτά από φυσικό ξύλο. Η φροντίδα τους πρέπει να γίνετε με μη τοξικά χρώματα, βερνίκια ή κεριά. Καλό είναι να θυμόμαστε ότι τα μικρά παιδιά εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους και με το στόμα και τα έπιπλα δεν αποτελούν εξαίρεση.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

Page 6

>> Κώστα Χρυσταλλένη Για το Γραφείο του Επιτρόπου Περιβάλλοντος

Προτιμήστε εκείνα που πληρούν τις αυστηρές προδιαγραφές ασφαλείας BS 1877 και BS 7177, που καθορίζουν την κατασκευή και την αντοχή στη φωτιά των παιδικών στρωμάτων. Κατά την επιλογή ενός στρώματος αναζητήστε τα ακόλουθα σήματα: Το σήμα οικολογικού ελέγχου της «Ευρωπαϊκής Συμμαχίας των Οικολογικών Κατασκευών» που εγγυάται ότι τα προϊόντα του είναι απαλλαγμένα από πτητικές χημικές ουσίες, εντομοκτόνα, βαρέα μέταλλα και βλαβερές χρωματικές ουσίες. Το σήμα ποιότητας «QUL» που εξασφαλίζει ότι το στρώμα είναι απαλλαγμένο από επικίνδυνες ουσίες.

Στην Ε.Ε. ισχύει απαγόρευση χρήσης πολλών βλαβερών ουσιών ή χρήση τους σε περιορισμένα όρια. Παρ’ όλα αυτά προσέξτε ιδιαίτερα τα έπιπλα από νοβοπάν, έπιπλα από πλαστικό ή με πλαστική επικάλυψη γιατί μπορεί να περιέχουν επικίνδυνους πλαστικοποιητές. Κατά την επιλογή επίπλων προσέχετε τα σήματα «GS», «Μπλε Άγγελος» και «RAL» σε θέματα ασφαλείας και ποιότητας ενώ όποτε είναι δυνατό επιλέξτε ξύλο από βιώσιμες πηγές με το σήμα «FSC». Υφασμάτινα αντικείμενα όπως κουρτίνες και μαξιλαροθήκες πλένονται και αερίζονται πριν την τοποθέτηση. Στα υφάσματα το σήμα ασφαλείας που πρέπει να αναζητείτε είναι το «Oko-Tex Standard 100» Επιλέξετε ένα στρώμα με όσο το δυνατό λιγότερα τοξικά υλικά.

Όταν θα επιλέγετε και θα τοποθετείτε το πάτωμα στο παιδικό υπνοδωμάτιο αποφύγετε τη χρήση λάμινειτ λόγω της εκπομπής φορμαλδεΰδης, καθώς και τη χρήση βινυλίου και χαλιών με συνθετικές ίνες. Επιλέξτε δάπεδα από ξύλο, φελλό, κεραμικά πλακάκια ή φυσική πέτρα. Τα χαλιά που θα τοποθετηθούν καλό είναι να αφαιρούνται για εύκολο και συχνό καθαρισμό. Στη χρήση βερνικιών και χρωμάτων επιλέξτε αυτά με ενδείξεις χαμηλής ποσότητας πτητικών οργανικών ουσιών «Low VOC». Για τον καθαρισμό των ξύλινων δαπέδων χρησιμοποιήστε έλαιο και κερί με χαμηλή εκπομπή βλαβερών ουσιών ή υδατοδιαλυτά γαλακτώματα. Μην εφαρμόζετε βιοκτόνα μέθοδο - κατά την κατασκευή του δαπέδου και την τοποθέτηση χαλιών χρησιμοποιήστε κόλλα υδατοδιαλυτή ή με ελάχιστους διαλύτες. Όποιες κι αν είναι οι τελικές σας επιλογές να θυμάστε ότι πολύ σημαντικό είναι ο καλός αερισμός των αντικειμένων πριν τοποθετηθούν μόνιμα στο υπνοδωμάτιο. Απαραίτητος είναι και ο καλός και συχνός αερισμός του υπνοδωματίου για ανανέωση και καθαρισμό του ατμοσφαιρικού αέρα.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

>> Αραβέλλα Ζαχαρίου, Κώστας Καδής

Page 7

Οικογένεια και σχολείο

Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη: Αναφορά στο Δίκτυο Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην Κύπρο* ΠΕΡΙΛΗΨΗ

τα πλαίσια της συγκεκριμένης εργασίας εξετάζεται ο ρόλος των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ) στην προώθηση της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη, μέσα από την παρουσίαση του Δικτύου των ΚΠΕ που συστάθηκε πρόσφατα στην Κύπρο. Ειδικότερα, αναλύεται η συλλογιστική του πλαισίου οργάνωσης του Δικτύου, ώστε να συνάδει με τους προσανατολισμούς της ΕΑΑ, ενώ αναλύονται οι ευρύτερες επιδιώξεις του σε σχέση με την ΕΑΑ. Παράλληλα, παρουσιάζεται συνοπτικά η διαμορφούμενη κατάσταση για τα ΚΠΕ στο διεθνή χώρο, βάσει των νέων δεδομένων της ΕΑΑ, κάνοντας ειδική αναφορά στην ελληνική πραγματικότητα. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη, μητυπική εκπαίδευση ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επίτευξη της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) προϋποθέτει, πέρα από την απλή διδασκαλία των στόχων και αρχών της, όπως αυτοί τέθηκαν από τους διεθνείς οργανισμούς, τον προσανατολισμό της ίδιας της μαθησιακής πορείας σε άλλες μορφές στοχευμένης εκπαίδευσης. Η μητυπική εκπαίδευση, ως η κάθε οργανωμένη εκπαιδευτική διαδικασία πέρα από το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα, αποτελεί βασικό ζητούμενο της ΕΑΑ, αφού μέσα από αυτήν η μάθηση μπορεί να αποκτήσει νέο περιεχόμενο, με βασικά χαρακτηριστικά της,

τη σύνδεσή της με το χώρο, την απόκτηση πρακτικών εμπειριών, την προώθηση της συμμετοχικότητας και της συνεργασίας, την προαγωγή της κοινωνικής μάθησης και της κριτικής σκέψης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο κείμενο της Στρατηγικής της «Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη: 2005-2015», προϋπόθεση για την επίτευξή της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη αποτελεί η ενίσχυση της τυπικής εκπαίδευσης μέσω της σύνδεσης της με τη μη-τυπική εκπαίδευση, η οποία είναι περισσότερο συμμετοχική, προσανατολισμένη προς τον εκπαιδευόμενο και προωθεί τη δια βίου μάθηση (Unece, 2005). Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και η συμβολή τους στην Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη Τα περιβαλλοντικά κέντρα έχουν μια μακρόχρονη πορεία σε ότι αφορά την εξέταση των περιβαλλοντικών ζητημάτων, αφού συνδέονται με τα πρόδρομα παιδαγωγικά ρεύματα καθώς επίσης και με τις πρόδρομες περιβαλλοντικές κινήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Παρόλα ταύτα, ο ρόλος τους στην προώθηση των ζητημάτων του περιβάλλοντος και στη διαμόρφωση ενεργών περιβαλλοντικά πολιτών αναδεικνύεται ως κρίσιμος με τη θεμελίωση της Στρατηγικής για την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) (UNECE, 2005). Αναγνωρίζονται ως χώροι πολύπλευρων δράσεων που μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση των αρχών της ΕΑΑ αφού μπορούν: α) να συνδεθούν με

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

Page 8

>> Αραβέλλα Ζαχαρίου, Κώστας Καδής

την τοπική κοινότητα, β) να συνδέσουν την τυπική με τη μη-τυπική εκπαίδευση, γ) να αναδείξουν τα εξωτερικά περιβάλλοντα ως βασικά εκπαιδευτικά εργαλεία, δ) να προωθήσουν τη δια βίου μάθηση και εκπαίδευση, στ) να ενισχύσουν τη συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στις δράσεις και πρωτοβουλίες τους και ζ) να συμβάλουν στη δημιουργία δικτύων επικοινωνίας και συνεργασίας με τους τοπικούς πληθυσμούς (Παπαδημητρίου, 1994, Βεργοπούλου καιΣκούλλος, 2007, UNECE, 2005). Ειδικότερα, η σημασία τους στην προώθηση των ζητημάτων της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη, προσαυξάνεται με την αναγνώριση του γεγονότος ότι η τοπική κοινότητα και το περιβάλλον αποτελούν τα πιο σημαντικά πεδία οικουμενικής δράσης (Edvardsen και Nedergard όπως αναφέρεται στον Uzell, 1999). Προς αυτή την κατεύθυνση τα ΚΠΕ, αποτελούν χώρους, οι οποίοι πέρα από την ενημέρωση και την καθοδήγηση που μπορεί να παρέχουν στους πολίτες αναφορικά με τα περιβαλλοντικά ζητήματα, δο-

μούνται στη φιλοσοφία των βασικών επιδιώξεων της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και συνδέονται με την ποιοτική εκπαίδευση (Παπαδημητρίου, 1994). Συνιστούν χώρους φιλελεύθερης, παιδαγωγικής έκφρασης, που εν δυνάμει μπορούν να συμβάλουν στην ανάδειξη των τοπικών περιβαλλόντων, αλλά και στην αναβάθμιση των τοπικών κοινοτήτων. Στη βάση της πιο πάνω συλλογιστικής καλούνται να σχεδιάσουν προγράμματα και να προωθήσουν δράσεις, μέσα από τις οποίες οι μαθητές, αλλά και άλλες ομάδες πληθυσμού θα είναι δυνατό να αλληλεπιδράσουν με το τοπικό περιβάλλον και τους τοπικούς πληθυσμούς. Μέσα από τέτοιου είδους αλληλεπιδραστικές διαδικασίες οι διάφορες ομάδες μπορούν να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν τον πλούτο της τοπικής γνώσης, ως προϋπόθεσης για την κατανόηση των αναγκών της κοινότητας και της ανάληψης δράσης για την αντιμετώπιση προβλημάτων που συνδέονται με την κοινωνία, το περιβάλλον και την οικονομία.

Διεθνείς Πρωτοβουλίες και Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ειδικότερα, στο διεθνή χώρο, και με βάση τις ιδιαιτερότητες και ανάγκες της κάθε χώρας, έχουν προωθηθεί δίκτυα περιβαλλοντικών Κέντρων με διάφορες μορφές, όπως είναι τα Κέντρα της Φύσης στην Αμερική (Smith, 1986), τα Κέντρα Υπαίθριας Εκπαίδευσης στην Αγγλία (Cooper, 2005), τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα (ΥΠΕΠΘ-Ν. 1892/1990/ΦΕΚ 175 τ.β./19-3-93, ΥΑ ΥΠΕΠΘ Γ2/1242/8/3/93), το Εθνικό Δίκτυο Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην Κύπρο (ΥΠΠ/ΠΙ, 2007). Παρά το γεγονός ότι ο θεσμός των ΚΠΕ είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος, εν τούτοις στην πραγματικότητα αυτά δε φαίνεται να είναι έτοιμα να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα της Εκπαίδευσης

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

>> Αραβέλλα Ζαχαρίου, Κώστας Καδής

για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη, ενώ η σύνδεσή τους με τις τοπικές κοινωνίες, ως ένα από τα βασικά ζητούμενα της ΕΑΑ, έχει χαρακτήρα τυπικό. Οι προσανατολισμοί τους είναι κυρίως επικεντρωμένοι στις φυσικές διατάσεις του περιβάλλοντος, είναι άμεσα συνδεδεμένα με τις φυσικές επιστήμες, και πολλές φορές αδυνατούν να συνδέσουν την τυπική με τη μη-τυπική εκπαίδευση, να επεκτείνουν το πλαίσιο των δραστηριοτήτων τους στις σχολικές μονάδες, όπως επίσης και να δημιουργήσουν ευκαιρίες ενεργοποίησης και ουσιαστικής δράσης των μαθητών στο τοπικό περιβάλλον (Fereira, 2003). Ειδικότερα, στον ελλαδικό χώρο, αν και αποτελέσματα συνολικής αξιολόγησης των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης εκλείπουν, εν τούτοις συγκεκριμένες ερευνητικές πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται κυρίως τη δεκαετία του 2000, σκιαγραφούν την εικόνα των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην ελληνική επικράτεια, αποτυπώνοντας συνάμα βασικούς προβληματισμούς σε σχέση με τη δυνατότητά ανταπόκρισής τους στα νέα δεδομένα της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη. Όπως επισημαίνει η Ανδρικοπούλου (2006) σε έρευνά της για την αξιολόγηση του περιεχομένου των προγραμμάτων τεσσάρων ΚΠΕ ως προς της ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών και των πολιτών στο περιβάλλον και τα περιβαλλοντικά ζητήματα, οι στόχοι της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι ουτοπικό να επιτευχθούν μέσα από τα ΚΠΕ, αφού τα προγράμματα είναι περιορισμένης διάρκειας και ως εκ τούτου δεν μπορούν να συμβάλουν στο να κατανοήσουν οι μαθητές ένα τόσο ευρύ φάσμα εννοιών που συνδέονται με το περιβάλλον, καθώς επίσης και να αλλάξουν στάσεις και συμπεριφορές (σ. 4).

Page 9

Οικογένεια και σχολείο

ται ως προς το περιεχόμενο τους επικέντρωση σε ζητήματα που σχετίζονται με το νερό, το δάσος, τη γεωργία και τη κτηνοτροφία, ενώ ζητήματα που αφορούν την προώθηση της έννοιας και των πρακτικών της αειφορίας, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτήν θέματα απορρέοντα από την τέχνη, την ιστορία, την παράδοση και τον πολιτισμό, είναι περιορισμένα (Κοντάρας, 2004). Η σύνδεση των Κέντρων με την τοπική κοινότητα, παράλληλα με την προώθηση της δράσης και της συμμετοχής, αν και αποτελεί βασικό ζητούμενο της λειτουργίας τους, ως μέσο για τη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων, εν τούτοις εκείνο το οποίο διαπιστώνεται είναι μικρή διάχυση της έννοιας της βιώσιμης ανάπτυξης στις τοπικές κοινωνίες, αδυναμία ουσιαστικής ενσωμάτωσης της στα προγράμματα των Κέντρων, ενώ η δράση και η συμμετοχή των τοπικών πληθυσμών αποτελούν συνιστώσες που δεν ευνοούνται μέσα από αυτά (Κοντάρας, 2004; Μέσσαρης, 2000, Φαραγγιτάκης, 2007). Δίκτυο Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην Κύπρο Το Δίκτυο Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην Κύπρο συνιστά ένα ιδιαίτερα καινούριο θεσμό που αρχικά συνδέθηκε με την ιδιωτική πρωτοβουλία και πρωτοεμφανίσθηκε τη δεκαετία του 1990 με την ίδρυση του πρώτου Ιδιωτικού Κέντρου Περιβαλλοντικών Μελετών στη μικρή κοινότητα της Κρήτου Τέρρα που βρίσκεται στην Επαρχία Πάφου. Ουσιαστικά, η παρουσία και εδραίωση των ΚΠΕ στην Κύπρο συμπίπτει με την προσπάθεια που αναλήφθηκε τη δεκαετία του 2000 από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου για την ετοιμασία του «Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση με επίκεντρο την Αειφόρο Ανάπτυξη». Η ετοιμασία του Στρατηγικού

Αναφορικά με τη θεματολογία των ΚΠΕ παρατηρεί-

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 10

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

>> Αραβέλλα Ζαχαρίου, Κώστας Καδής

Page 11

Οικογένεια και σχολείο

Σχεδίου αποτελεί μια προσπάθεια να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της αποσπασματικότητας, του κατακερματισμού και της απουσίας συντονισμού στα θέματα της ΠΕ στην Κυπριακή Εκπαίδευση (Ζαχαρίου, 2005), και να τεθούν τα ζητήματα του περιβάλλοντος και της Αειφόρου Ανάπτυξης στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής πολιτικής του τόπου, στη βάση των οδηγιών και των υποδείξεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για καταρτισμό από τις χώρες-μέλη Εθνικών Στρατηγικών για την Εκπαίδευση και την Αειφόρο Ανάπτυξη (UNECE, 2005).

τάλληλες δομές και θα παρέχει τα εφόδια εκείνα, τα οποία θα καταστήσουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, αλλά και τους συμμετέχοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία έτοιμους και ικανούς να ασχοληθούν αποτελεσματικά με το θεσμό, ούτως ώστε να συμβάλουν στη διαμόρφωση περιβαλλοντικά «εγγράμματων» και δημοκρατικών πολιτών, οι οποίοι θα είναι σε θέση να αναλάβουν δράσεις και να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων για τη βελτίωση του περιβάλλοντος και τη διασφάλιση της αειφορίας (ΥΠΠ/ΠΙ, 2007).

Στο Δίκτυο ΚΠΕ στην Κύπρο, έχουν ενσωματωθεί, και βρίσκονται υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, με συντονιστικό φορέα το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, μέχρι στιγμής τρία ΚΠΕ. Το ΚΠΕ Πεδουλά, το οποίο συνιστά και το πρώτο κρατικό ΚΠΕ στην Κύπρο. Δημιουργήθηκε το 2004 και αποτελεί τη μεταστέγαση του ΚΠΕ Λεμίθου, το οποίο αποτέλεσε την πρώτη πιλοτική προσπάθεια για δημιουργία ΚΠΕ σε κρατικό επίπεδο, πριν προωθηθεί ο σχεδιασμός του κρατικού δικτύου ΚΠΕ. Τη φετινή χρονιά έχουν ενσωματωθεί στο Δίκτυο, άλλα δύο ΚΠΕ, το ΚΠΕ της Κοινότητας Ακρωτηρίου και το ΚΠΕ Αθαλάσσας, ενώ μέχρι το 2012 προβλέπεται η ολοκλήρωση του κρατικού δικτύου με τη συμπερίληψη άλλων πέντε ΚΠΕ. Σημειώνεται ότι ο σχεδιασμός του Δικτύου των ΚΠΕ έγινε με γνώμονα τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς τους, στη βάση της εφαρμογής συγκεκριμένων κριτηρίων σχετικών με τα ιδιαίτερα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά και πεδία του νησιού, τις δυνατότητες εξέτασης μέσα από αυτά θεμάτων του Αναλυτικού Προγράμματος, τη στήριξή τους από τις τοπικές κοινότητες, και την ενεργό συμμετοχή τους στα προγράμματα των ΚΠΕ, αλλά και της αξιοποίησής τους ως βασικά εκπαιδευτικά και μαθησιακά εργαλεία.

Ειδικότερα, μέσα από το Δίκτυο των ΚΠΕ επιδιώκεται: α) η σύνδεση του σχολείου με τις ανάγκες της τοπικής κοινότητας, και η μεταφορά της εκπαιδευτικής και μαθησιακής πορείας πέρα και έξω από τη σχολική αίθουσα, β) η καθιέρωση των ΚΠΕ ως χώρων πολύπλευρων δράσεων για την Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη, καθώς επίσης σημείο σύνδεσης του σχολείου και της μαθησιακής πορείας με το άμεσο και ευρύτερο περιβάλλον των μαθητών, γ) η αξιοποίηση της γνώσης των τοπικών πληθυσμών και ενίσχυση της συνεργασίας με τις τοπικές κοινότητες με στόχο την ανάπτυξη προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης προσανατολισμένων στη δράση στην κοινότητα, όπως επίσης και η προώθησή δικτύων επικοινωνίας ανάμεσα στα σχολεία, στα ΚΠΕ και στην τοπική κοινότητα. (Ζαχαρίου & Νικολάου, 2006/2007).

Μέσα από το Δίκτυο επιδιώκεται η προώθηση και στήριξη του κεντρικού στόχου του Στρατηγικού Σχεδιασμού που συνδέεται με τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο θα έχει τις κα-

Με βάση τα παραπάνω η δημιουργία των ΚΠΕ στην Κύπρο, αποτελεί κεντρική δράση της εκπαιδευτικής περιβαλλοντικής πολιτικής, η οποία, όπως παρουσιάζεται στο κείμενο του Στρατηγικού Σχεδιασμού για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, προσανατολίζεται στην προώθηση συνολικών και αλληλοσυνδεόμενων δράσεων που αφορούν στην παρουσία των θεμάτων του περιβάλλοντος στο Αναλυτικό Πρόγραμμα, στα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, στην έρευνα, στη δημιουργία και

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

>> Αραβέλλα Ζαγαρίου, Κώστας Καδής

παραγωγή παιδαγωγικού υλικού, στη βάση των σύγχρονων διδακτικών και μεθοδολογικών προσεγγίσεων, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της Κυπριακής Εκπαίδευσης, στην περιβαλλοντική διαχείριση των σχολείων κλπ. (ΥΠΠ/ΠΙ, 2007). Τα ΚΠΕ, σημειώνεται ότι ενέχουν το χαρακτήρα των «πράσινων σχολείων», τα οποία με τη μορφή του Δικτύου, επιδιώκουν να δώσουν την ευκαιρία σε εκπαιδευτικούς και μαθητές όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης να προσεγγίσουν τα ζητήματα του περιβάλλοντος διαθεματικά, να συνδέσουν και να εξετάσουν θέματα σχετικά με το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη που περιέχονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα, μέσα από το πρίσμα των διαφόρων περιβαλλόντων, των συγκεκριμένων περιβαλλοντικών πεδίων και των ιδιαίτερων περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών που παρουσιάζουν οι περιοχές στις οποίες τα ΚΠΕ έχουν δημιουργηθεί. Επιπλέον, μέσα από αυτά επιδιώκεται η εφαρμογή εναλλακτικών μορφών μάθησης και παιδαγωγικών τεχνικών βασισμένων στην ανάλυση, την κριτική τοποθέτηση και την αναζήτηση εναλλακτικών επιλογών για την αντιμετώπιση μιας προβληματικής κατάστασης, ως αποτέλεσμα της εμπειρικής ενασχόλησης, της προσωπικής βίωσης και αλληλεπίδρασης, των ίδιων των συμμετεχόντων στα προγράμματα, με το χώρο. Αντί επιλόγου Ο θεσμός των ΚΠΕ στην Κύπρο συνιστά μια καινοτομία, η οποία πρόσφατα εισήχθη στο Κυπριακό Εκπαιδευτικό σύστημα και έχει αντιμετωπισθεί με ιδιαίτερο ενθουσιασμό από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, ως μια εναλλακτική μορφή εκπαίδευσης, η οποία υπερβαίνει τα παραδοσιακά στεγανά της ακαδημαϊκής γνώσης, ξεφεύγει από τα γραμμικά μοντέλα διδασκαλίας και προωθεί τη μάθηση της επικοινωνίας και διαπραγμάτευσης, μέσα

Page 12

από τη προσωπική βίωση και ενασχόληση με τα πράγματα. Παρά το γεγονός ότι τα ερευνητικά αποτελέσματα στην Κύπρο σε σχέση με τα ΚΠΕ είναι περιορισμένα εν τούτοις, στα πλαίσια μιας πρώτης έρευνας που έγινε στο νησί κατά τον πιλοτικό σχεδιασμό του Δικτύου με τη λειτουργία του ΚΠΕ Λεμίθου από τις Ζαχαρίου και Κάτζη-Beltran (2002) διαπιστώθηκε ότι ενώ τα προγράμματα συνέβαλαν στη βελτίωση των γνώσεων των μαθητών, αντίθετα δεν επηρέασαν στην αλλαγή των στάσεων τους. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι τα ΚΠΕ δεν αποτελούν χώρους αναπαραγωγής πληροφοριών και γνώσεων, αλλά χώρους μέσα από τους οποίους θα προωθηθεί ο περιβαλλοντικός «εγγραμματισμός» των μαθητών και του συνόλου των συμμετεχόντων στη μαθησιακή διαδικασία, γίνεται κατανοητό ότι θα πρέπει αυτά να λειτουργήσουν με γνώμονα να αναπτυχθούν μοντέλα συμπεριφοράς που θα βοηθήσουν τους νέους να υιοθετήσουν αειφορικούς τρόπους ζωής, στη βάση της οικολογικής ακεραιότητας και κοινωνικής υπευθυνότητας. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο και για να μην καταστούν τα ΚΠΕ το «άλλοθι» για την παροχή περιβαλλοντικών ευκαιριών στο πλαίσιο μιας «λάιτ» εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξη, αδύναμης να αναδείξει τον πολιτικό της χαρακτήρα και να συμβάλει σε κοινωνικές και εκπαιδευτικές αλλαγές (Φλογαίτη, 2006), είναι σημαντικό αυτά να μην παραμείνουν στο στάδιο της απλής καινοτομίας στα εκπαιδευτικά δρώμενα, αλλά να αποτελέσουν μια επί της ουσίας μετασχηματιστική παιδαγωγική διαδικασία, η οποία προσβλέπει όχι μόνο στο περιεχόμενο της αλλαγής, αλλά και στη διαδικασία της αλλαγής.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

>> Αραβέλλα Ζαγαρίου, Κώστας Καδής

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Cooper, G. (2005). Οι μεταβαλλόμενοι ρόλοι των Κέντρων Υπαίθριας Εκπαίδευσης:. Στο Α.Δ. Γεωργόπουλος (Επ.), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, ο νέος πολιτισμός που αναδύεται (σσ. 621-634). Αθήνα: Gutenberg. CEP/AC. 13/2005/3/ Rev. 1, High Level Meeting of Environmental Education and Ministries, Vilnius, 1718 March. Μέσσαρης, Δ. (2000). Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα: ΕξέλιξηΚριτική Αποτίμηση. Πανεπιστήμιο Πατρών. Παπαδημητρίου, Β. (1994). Περιβαλλοντικά Κέντρα και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ.χ.7, 68-72. Υ.Α. ΥΠΕΠΘ Γ2/1242/8/3/93. «Ίδρυση και Λειτουργία Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κ.ΓΙ.Ε. (περιφερειακού τύπου)». ΥΠΕΠΘ-Ν. 1892/1990/ΦΕΚ 175 τ.β./19-3-93, «Βασικός Νόμος για την Π.Ε.». ΥΠΠ/ΠΙ (2007). Στρατηγικός Σχεδιασμός για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση με επίκεντρο την Αειφόρο Ανάπτυξη. Λευκωσία. Φαραγγιτάκης, Γ. (2007). Τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης: Αρνητικές Πτυχές στην Ανάπτυξη του θεσμού. Παρουσίαση που έγινε στο 3° Πανελλήνιο Συνέδριο Εκπαιδευτικών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση «Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη και την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Κοινωνία-Οικονομία- Πολιτισμός-Περιβάλλον», 9-11 Νοεμβρίου, Ελλάδα. Φλογαίτη, Ε. (2006). Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Ferreira, J. (2003). The assessment of an environmental education Center in Kruger National Park, South Africa. Applied Environmental Education and Communication, 2, 99-105. Smith, B. (1986). The role and organization of Nature Centres in the United States. Environmental Education and Information, 5(2), 58-61. Uzzell, D. (1999). Education for environmental action in the community: new roles

Page 13

Οικογένεια και σχολείο

and relationships. Cambridge Journal of Education, 29(3), 397-413. Ανδρικοπούλου, A. (2006). Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του περιεχομένου των ΚΠΕ Αργυρούπολης, Δραπετσώνας, Ακράτας και Αμφισσας ως προς την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση μαθητών και πολιτών σε σχέση με το περιβάλλον και τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Αδημοσίευτη διπλωματική εργασία. Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπστήμιο. Βεργοπούλου Σ. & Σκούλλος, Μ. (2007). Η λειτουργία των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην πορεία εφαρμογής της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Προφορική Ανακοίνωση στο 3° πανελλήνιο ΠΕΕΚΠΕ. Ζαχαρίου, Α. (2005). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Αναλυτικό Πρόγραμμα: Το θεωρητικό πλαίσιο και οι αρχές στη δημοτική εκπαίδευση της Κύπρου. Αθήνα: Εκδόσεις «Έλλην». Ζαχαρίου, Α. & Κάτζη-Beltran Χ. (2002). Η συμβολή των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην επίτευξη των στόχων της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Πρακτικά 2ου Διεθνούς Συνεδρίου της Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών (σελ. 458-477). Λευκωσία: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Ζαχαρίου, Α. & Νικολάου, Α. (2006/2007). Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τη Δημοτική και την Προ-δημοτική Εκπαίδευση. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου. Κοντάρας, Β. (2004). Αναγνώριση των βασικών χαρακτηριστικών των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Αδημοσίευτη Μεταπτυχιακή Εργασία, Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Αραβέλλα Ζαγαρίου1, Κώστας Καδής2 1. Συντονίστρια Θεμάτων ΠΕ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου aravella@cytanet. com. cy 2.Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Frederick-Κύπρος pre.kc@fit.ac.cv

* Το παρόν άρθρο έχει δημοσιευθεί στα Πρακτικά του 4ου Συνεδρίου ΠΕΕΚΠΕ, Ναύπλιο 12-14/12/2008

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

Page 14

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ: Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ*

Abstract This paper focuses on parents’ participation in environmental education programs implemented in 16 pre-primary and primary schools during 2003-2004 in Cyprus. The programs targeted the participation of parents and the local community in action community projects. The paper reports on the attitudes and opinions of the participating parents about their participation in the programs. Data was collected through two separate questionnaires administered to parents before the implementation of the program and after its completion. A comparative analysis of their responses suggests that, even though parents voluntarily invested time and effort for participating in the program, they faced specific practical difficulties in doing so. Moreover, participating parents appeared to have gained substantial experiences and useful insights from their involvement, and their consequent contacts and interaction with the teachers, the researchers, their children, and the local community. Λέξεις κλειδιά: Γονεϊκή εμπλοκή, δράση στην κοινότητα, περιβαλλοντικά προγράμματα Εισαγωγή Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή περιβαλλοντικών προγραμμάτων προσανατολισμένων σε δράση στην κοι-

νότητα αποτελεί σύμφωνα με τον Breiting (1993) το νέο “παράδειγμα” της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΠΕ), αφού μέσα από αυτά η ΠΕ αναδεικνύεται ως ανανεωτικό εργαλείο μακροχρόνιου σχεδιασμού, που βοηθά τα μέλη μιας κοινότητας να αναζητήσουν καλύτερες, βιώσιμες και εναλλακτικές λύσεις για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους (Deri, 2005). Τα περιβαλλοντικά προγράμματα δράσης στην κοινότητα επιδιώκουν τον απεγκλωβισμό της ΠΕ από την κυρίαρχη τεχνοκρατική αντίληψη, η οποία την καθιστά αδύναμη να προωθήσει τον προβληματισμό και τη συμμετοχή (Huckle, 1983, Φλογαΐτη, 1998, Filho & Pace, 2002), ενισχύοντας παράλληλα τη μετάβασή της από το στάδιο της αδράνειας και της παθητικής στάσης σε συμμετοχικές κοινωνικές παρεμβάσεις και δράσεις για αντιμετώπιση προβληματικών καταστάσεων της κοινότητας (Uzell, Rutland, & Whistance, 1995). Η ανάγκη για σχεδιασμό και ενσωμάτωση στη σχολική διαδικασία των προγραμμάτων περιβαλλοντικής δράσης στην κοινότητα υπήρξε το αποτέλεσμα μιας σειράς εξελίξεων στο χώρο της ΠΕ. Οι εξελίξεις αυτές συνδέονται άμεσα με τις προσπάθειες για ανάδειξη της Αειφόρου Ανάπτυξης ως κεντρικής έννοιας για την ΠΕ και τη θεμελίωση της εκπαιδευτικής στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη ως κεντρικού άξονα αναδόμησης των εκπαιδευτικών συστημάτων (UN, 2005, UNEP, 2005). Συνδέονται επίσης με τις διαπιστώσεις σε σχέση με την παρουσία των προγραμμάτων ΠΕ στη σχολική διαδικασία και οι οποίες αφορούν κυρίως την επικράτηση των προγραμμάτων του λεγόμενου “ρηχού περιβαλλοντισμού” (Κατσίκης,

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 15

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

2000), την απουσία αξιολόγησης των περιβαλλοντικών προγραμμάτων (Φλογαΐτη, 1998) και τη διάσταση που υπάρχει ανάμεσα στο θεωρητικό πλαίσιο της ΠΕ και στην πρακτική εφαρμογή της (Παπαδημητρίου, 1998). Τα περιβαλλοντικά προγράμματα δράσης βασίζονται στην ιδέα του “ανοικτού σχολείου” (community schools) και επιδιώκουν την καθιέρωση δικτύων συνεργασίας ανάμεσα στο σχολείο, τους γονείς και τα μέλη της τοπικής κοινότητας (Tal, 2004), προσβλέποντας στην καθιέρωση ενός πεδίου επικοινωνίας, μέσα από το οποίο οι διαφορετικές ομάδες πληθυσμού αλλά και οι διαφορετικές γενεές θα μπορέσουν να εργασθούν από κοινού, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής της κοινότητας, μέσα από δράσεις και παρεμβάσεις συλλογικού και συμμετοχικού χαρακτήρα Οι αρχές που διέπουν το σχεδιασμό και την οργάνωση των περιβαλλοντικών προγραμμάτων δράσης στην κοινότητα αφορούν κυρίως: α) το ρόλο του σχολείου ως κοινωνικού οργανισμού μέσα από τον οποίο αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες σχετικές με τη διερεύνηση του άμεσου τοπικού περιβάλλοντος, β) την αξιοποίηση του τοπικού περιβάλλοντος ως βασικού χώρου δράσης, γ) την παροχή ευκαιριών στους μαθητές και τους γονείς για ενεργό εμπλοκή σε ζητήματα τοπικού ενδιαφέροντος, και δ) την ανάδειξη των γονέων και των μελών της τοπικής κοινότητας ως συνεργατών του σχολείου (Hart, 1997, Posch, 1999). Αν και τα προγράμματα δράσης στην κοινότητα εντάσσονται, σύμφωνα με τους Scott και Cough (2003), στην ευρεία έννοια της μάθησης “πέρα από τα πλαίσια της σχολικής αίθουσας” (σ. 54), εντούτοις, όπως επισημαίνουν οι Rickinson et al. (2004), απαιτούν συστηματική και σε βάθος έρευνα για να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητά τους.

Οικογένεια και σχολείο

Από τα ευρήματα των ερευνητικών πρωτοβουλιών, σε σχέση με τη συμμετοχή των γονέων σε προγράμματα δράσης στην κοινότητα, διαπιστώνεται ότι ενισχύεται το κοινό αίσθημα ευθύνης και προσωπικής δέσμευσης για συμμετοχή σε δράσεις για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην κοινότητα (Alexander, North & Hendren, 1995, Russell & Barton, 2000). Επιπλέον, η χρήση αλληλεπιδραστικών, συνεργατικών και ομαδοκεντρικών διδακτικών μεθόδων και η προώθηση δραστηριοτήτων που υποκινούν το ενδιαφέρον των μαθητών και των γονέων διευκολύνουν τη μεταξύ τους επικοινωνία εκτός του σχολείου (Ballantyne, Fien, & Packer, 2001), συμβάλλουν στη διάχυση των πληροφοριών από γενιά σε γενιά (Vauchan, Gack, Solorozano, & Ray, 2003) και ενισχύουν τη συμμετοχή των γονέων στη μαθησιακή διαδικασία (Tal, 2004). Στην περίπτωση του εκπαιδευτικού συστήματος της Κύπρου, διαπιστώνεται η αδυναμία καθιέρωσης νέων ρόλων και μορφών εμπλοκής των γονέων στα σχολικά δρώμενα και εντοπίζονται δυσκολίες υιοθέτησης νέων σχέσεων και δικτύων συνεργασίας ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές (Georgiou, 1996, Symeou, 2002, Συμεού, 2003). Παρόλα αυτά, την τελευταία δεκαετία καταγράφονται σημαντικές εκπαιδευτικές και ερευνητικές πρωτοβουλίες με στόχο τόσο την αξιοποίηση της τοπικής κοινότητας και την προαγωγή της δράσης στο σχολείο, στην οικογένεια και στην κοινότητα, όσο και τη δημιουργία αλληλεπιδραστικών, συμμετοχικών δικτύων επικοινωνίας για τη συλλογική αντιμετώπιση προβληματικών καταστάσεων του τοπικού περιβάλλοντος και τη διαμόρφωση βιώσιμων συνθηκών σε αυτό (Zachariou, Valanides, Kadji-Beltran, & Hrodotou, 2003, Ζαχαρίου, Συμεού & Κατσίκης, 2005).

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

1. Φιλοσοφία, σχεδιασμός και υλοποίηση των περιβαλλοντικών προγραμμάτων Στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών που αναπτύσσονται στην Κύπρο, εντάσσεται ο σχεδιασμός και εφαρμογή του περιβαλλοντικού προγράμματος δράσης στην κοινότητα στο οποίο αναφέρεται η παρούσα εργασία. Οι ευρύτερες διαπιστώσεις αναφορικά με τα περιβαλλοντικά προγράμματα δράσης στην κοινότητα και τη συμμετοχή των γονέων σε αυτά αποτέλεσαν τη βασική αρχή για το σχεδιασμό και την εφαρμογή του συγκεκριμένου προγράμματος. Το πρόγραμμα οργανώθηκε και προσφέρθηκε, σε ετήσια βάση κατά την περίοδο 2003-2006, στα πλαίσια των προαιρετικών επιμορφωτικών σεμιναρίων για εκπαιδευτικούς του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, 2003). Μέσα από το πρόγραμμα επιδιώχθηκε να εξετασθεί: α) ο ρόλος της τοπικής κοινότητας ως χώρου μάθησης και εκπαιδευτικού εργαλείου για την αναδιοργάνωση της μαθησιακής διαδικασίας με γνώμονα τη σύνδεση τυπικής και μη-τυπικής εκπαίδευσης, β) η ανταπόκριση και οι μορφές συμμετοχής των γονέων στο πρόγραμμα, γ) η επίδραση του προγράμματος στη διαμόρφωση νέων σχέσεων ανάμεσα στο σχολείο, τους γονείς και την τοπική κοινότητα, και δ) η συμβολή του προγράμματος στην ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος του συνόλου των μελών της τοπικής κοινότητας (μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών, τοπικών πληθυσμών) για την ανάληψη προσωπικής και συλλογικής ευθύνης σε ζητήματα που αφορούν την αντιμετώπιση προβληματικών καταστάσεων της κοινότητας. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση από κάθε σχολική μονάδα του δικού της προγράμματος δράσης αναπτύχθηκε σε τρεις διακριτές φάσεις. Η πρώτη φάση του προγράμματος, η διάρκεια της οποίας ήταν δύο μήνες, απέβλεπε στην ταχύρυθμη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε ζητήματα θεωρητικού χαρακτήρα

Page 16

σχετικά με: α) τους σύγχρονους προσανατολισμούς της ΠΕ (εκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη, δράση στην κοινότητα, κοινωνική διάσταση της ΠΕ), β) τους σκοπούς, τις επιδιώξεις και το περιεχόμενο των περιβαλλοντικών προγραμμάτων δράσης στην κοινότητα, και γ) τα βασικά βήματα σχεδιασμού και εφαρμογής στη σχολική μονάδα τέτοιου είδους προγραμμάτων, με παράλληλη παρουσίαση ανάλογων περιβαλλοντικών προγραμμάτων δράσης που εφαρμόσθηκαν σε άλλες χώρες. Η δεύτερη φάση, η διάρκεια της οποίας ήταν έξι μήνες, αποτέλεσε την κύρια φάση του προγράμματος και επικεντρώθηκε στο σχεδιασμό και την εφαρμογή του στα πλαίσια της κάθε σχολικής μονάδας, βάσει του συγκεκριμένουειδικού τοπικού περιβαλλοντικού προβλήματος που θεωρήθηκε σημαντικό από το κάθε σχολείο για να εξετασθεί. Για την πρώτη σχολική χρονιά (20032004) εφαρμογής του προγράμματος, οκτώ (8) σχολεία επέλεξαν να μελετήσουν θέματα σχετικά με την αναδιαμόρφωση του χώρου εντός και εκτός του σχολείου (σχολική αυλή, χώρος έξω και γύρω από το σχολείο), τρία (3) σχολεία ασχολήθηκαν με το πάρκο της γειτονιάς τους, τρία (3) σχολεία διερεύνησαν το κυκλοφοριακό πρόβλημα στην κοινότητά τους, ένα (1) σχολείο μελέτησε το ποτάμι της κοινότητάς του, και ένα (1) σχολείο εξέτασε το θέμα εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα στην κοινότητα. Στα πλαίσια της δεύτερης φάσης πραγματοποιήθηκαν οι συναντήσεις μεταξύ των γονέων και των μαθητών, τόσο εντός του σχολείου όσο και στην κοινότητα. Εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς συναντήθηκαν, στα πλαίσια της εφαρμογής των προγραμμάτων, τουλάχιστον πέντε (5) φορές, συμπεριλαμβανομένης και της πρώτης ενημερωτικής συνάντησης που έγινε με τους γονείς, η οποία είχε στόχο να ενημερωθούν οι γονείς, αλλά και να προσκληθούν να συμμετέχουν στο τοπικό πρόγραμμα. Όλες οι συναντήσεις έγιναν σε χρόνο εργάσιμο για το σχολείο, αλλά η χρονική τους διάρκεια ήταν ανά-

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 17

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

λογη του είδους των δραστηριοτήτων, αλλά και του χώρου στις οποίες αυτές πραγματοποιήθηκαν. Για τις δραστηριότητες που οργανώθηκαν εντός του σχολικού χώρου αφιερώθηκαν δύο διδακτικές περίοδοι (90 λεπτά), ενώ οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν σε διάφορα πεδία της κοινότητας είχαν διάρκεια τεσσάρων διδακτικών περιόδων (120 λεπτά). Ο ελάχιστος αριθμός των πέντε συναντήσεων εκπαιδευτικών-μαθητών-γονέων καθορίσθηκε με γνώμονα να δοθεί η ευκαιρία στους γονείς να συμμετάσχουν μαζί με τα παιδιά τους σε διάφορες συμμετοχικές αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες, τόσο πληροφοριακού και διερευνητικού όσο και δημιουργικού και παρεμβατικού χαρακτήρα στο σχολείο και στην κοινότητα, με τελικό στόχο την από κοινού αναζήτηση γονέων, μαθητών και μελών της τοπικής κοινότητας, εναλλακτικών λύσεων για επίλυση ή αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού ζητήματος που είχε επιλεγεί. Σημειώνεται ότι η πληροφόρηση των γονέων για το πρόγραμμα έγινε στην πρώτη ενημερωτική συνάντηση γονέων και μαθητών που οργανώθηκε σε κάθε σχολείο. Η συνάντηση οργανώθηκε με γνώμονα τις ανάγκες και ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής μονάδα, ήταν ευέλικτη ως προς τη μορφή και τη δομή της και στόχευε στην παρουσίαση εκ μέρους των μαθητών/τριών και του/της εκπαιδευτικού των στόχων και επιδιώξεων του τοπικού προγράμματος, τη διασαφήνιση του ρόλου και του περιεχομένου της συμμετοχής των γονέων σε αυτό, και την επεξήγηση του τρόπου ανάπτυξης του προγράμματος. Η πρόσκληση των γονέων για συμμετοχή τους στο πρόγραμμα έγινε κατά κύριο λόγο με ανακοινώσεις που ετοιμάστηκαν από τους/τις ίδιους/ες τους/τις μαθητές/τριες του κάθε σχολείου . Η τρίτη φάση, διάρκειας ενός μήνα, αφορούσε την κοινοποίηση των αποτελεσμάτων του προγράμματος, τόσο στο σχολείο όσο και στη σχολική κοινότητα, με απώτερο στόχο την αναζήτηση εναλλακτικών λύ-

Οικογένεια και σχολείο

σεων και τη λήψη σχετικών μέτρων για την αντιμετώπιση της προβληματικής κατάστασης. Στη φάση αυτή εντάχθηκε και η η τελική αξιολόγηση του προγράμματος. 2. Σκοπός της εργασίας και ερευνητικό πλαίσιο Η παρούσα εργασία περιγράφει τα ευρήματα που προέκυψαν από τη διερεύνηση των στάσεων των γονέων ως προς τη συμμετοχή τους στα περιβαλλοντικά προγράμματα δράσης και τα οποία εφαρμόστηκαν κατά την περίοδο 2003-2004, καθώς και τις απόψεις και εντυπώσεις τους από την εμπλοκή τους στα προγράμματα αυτά. Κατά τη συγκεκριμένη περίοδο σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν δεκαέξι (16) προγράμματα δράσης σε αντίστοιχο αριθμό σχολικών τμημάτων. Σε αυτά συμμετείχαν οι εκπαιδευτικοί των τμημάτων, οι οποίοι και είχαν την ευθύνη του σχεδιασμού των προγραμμάτων, οι 321 μαθητές/τριες των τμημάτων στα οποία εφαρμόσθηκε το πρόγραμμα και οι γονείς τους. Τέσσερα από τα προγράμματα εφαρμόσθηκαν σε σχολεία προδημοτικής και δώδεκα προγράμματα σε σχολεία της δημοτικής εκπαίδευσης. Τρία σχολεία από την κάθε βαθμίδα ήταν σχολεία της περιφέρειας, ενώ τα υπόλοιπα ήταν αστικά. Για τη διερεύνηση των στάσεων και απόψεων των γονέων για τα προγράμματα δράσης στα οποία συμμετείχαν καταρτίστηκαν δύο ερωτηματολόγια τα οποία συμπληρώθηκαν, το πρώτο πριν από την έναρξη του προγράμματος και το δεύτερο μετά την ολοκλήρωσή του, από τους γονείς που συμμετείχαν σε αυτό. Τα δύο ερωτηματολόγια διερευνούσαν τις στάσεις και απόψεις των γονέων σε σχέση με τις ακόλουθες πτυχές της εμπλοκής τους στα προγράμματα δράσης: α) τη συμμετοχή τους στις διάφορες δραστηριότητες των προγραμμάτων, β) τους παράγοντες που δυσκόλεψαν τη συμμετοχή τους

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 18

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 19

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

στα προγράμματα, και γ) τη συμβολή και την επίδραση του προγράμματος στις σχέσεις επικοινωνίας σχολείου-γονέων, γονέων-παιδιών και σχολείου-γονέων-κοινότητας. Τα ερωτήματα αυτά ήταν τα ίδια και στα δύο ερωτηματολόγια. Στην περίπτωση όμως του πρώτου ερωτηματολόγιου διερευνήθηκαν οι αρχικές προθέσεις και απόψεις των γονέων για την ενδεχόμενη συμμετοχή τους στα προγράμματα, ενώ στην περίπτωση του δεύτερου ερωτηματολογίου, διερευνήθηκαν οι απόψεις των γονέων μετά την εφαρμογή των προγραμμάτων, όπως αυτές

Οικογένεια και σχολείο

διαμορφώθηκαν μέσα από την εμπειρία που απέκτησαν με τη συμμετοχή τους σε αυτά. Το δεύτερο ερωτηματολόγιο περιείχε επίσης ερωτήσεις που διερευνούσαν α) την ανταπόκριση των γονέων στα προγράμματα σύμφωνα με τον αριθμό και το είδος των συναντήσεων στις οποίες αυτοί συμμετείχαν, β) τις απόψεις τους για τα στάδια οργάνωσης των προγραμμάτων και γ) την πρόθεσή τους για μελλοντική συμμετοχή τους σε ανάλογα προγράμματα. Τα ερωτήματα των δύο ερωτηματολογίων είχαν τη μορφή κλειστού τύπου δηλώσεων στις οποίες οι ερωτώμενοι έπρεπε να δηλώσουν τι ίσχυε στην περίπτωσή τους. Για σκοπούς διασφάλισης της εγκυρότητας των δηλώσεων των γονέων, τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν ανώνυμα. Λόγω της ανώνυμης συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων από τους γονείς, η ταυτοποίηση και ανάλυση των δηλώσεων κάθε ερωτώμενου δεν ήταν δυνατή. Από το σύνολο των 321 οικογενειών που συμμετείχαν στα προγράμματα, επέστρεψαν συμπληρωμένο το αρχικό ερωτηματολόγιο 277 γονείς (βαθμός ανταπόκρισης 86.29%) και 233 γονείς το τελικό ερωτηματολόγιο (βαθμός ανταπόκρισης 72.58%). Για την ανάλυση των δεδομένων των δύο ερωτηματολογίων ακολουθήθηκε περιγραφική στατιστική με τη εύρεση συχνοτήτων, μέσων όρων και τυπικών αποκλίσεων. 3. Ευρήματα Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι, παρά τις αρχικές αμφιβολίες που διατύπωσαν οι εκπαιδευτικοί σε σχέση με το βαθμό συμμετοχής των γονέων σε τέτοιου είδους προγράμματα, η ανταπόκριση των γονέων στην πρόσκληση-κάλεσμα του σχολείου για συνεργασία ήταν μεγάλη. Από την ανάλυση των δεδομένων του ερωτήματος σε σχέση με το βαθμό ανταπόκρισής τους στα προγράμματα, διαπιστώνεται ότι το 77.2% των γονέων (181 γονείς) συμμετείχαν

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

Οικογένεια και σχολείο

1:49 AM

Page 20

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

σε μια τουλάχιστον συνάντηση του περιβαλλοντικού προγράμματος. Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει αναλυτικά τον αριθμό των συναντήσεων στις οποίες παρευρέθηκαν οι γονείς. Επιπλέον, όπως διαπιστώνεται από τον Πίνακα 1, στα πλαίσια της εξάμηνης εφαρμογής του προγράμματος, περισσότεροι από τους μισούς γονείς συμμετείχαν σε τουλάχιστον δύο συναντήσεις, ενώ το ένα τέταρτο περίπου των γονέων (23.2%) συμμετείχε σε μία συνάντηση. Ως προς την ανταπόκριση των γονέων στα διαφορετικά είδη συναντήσεων που οργανώθηκαν, η πλειοψηφία των γονέων (75%) προτίμησε να συμμετάσχει σε συναντήσεις ενημερωτικού χαρακτήρα (Πίνακας 2). Ενημερωτικό χαρακτήρα, είχε η πρώτη συνάντηση των εκπαιδευτικών και των μαθητών/τριών με τους γονείς, κατά την οποία οι γονείς πληροφορήθηκαν από τα παιδιά τους για τις επιδιώξεις του τοπικού προγράμματος και τον τρόπο υλοποίησής του, όπως επίσης οι οργανωμένες ενημερωτικές διαλέξεις για τους γονείς, που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του κάθε προγράμματος.

Τα αποτελέσματα του Πίνακα 2 δείχνουν επίσης ότι αρκετοί γονείς συμμετείχαν και στις συναντήσεις του προγράμματος οι οποίες πραγματοποιήθηκαν είτε εντός του σχολείου είτε έξω από αυτό. Συγκεκριμένα, 53.6% των γονέων συμμετείχαν σε δημιουργικές δραστηριότητες μέσα στην τάξη, ενώ 34.3% δραστηριοποιήθηκαν μαζί με τα παιδιά τους σε χώρους στην κοινότητα και πεδία μελέτης περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος. Παρόλα αυτά, μόνο ένα μικρό ποσοστό γονέων (14.9%) έλαβε μέρος σε συναντήσεις που οργανώθηκαν με τοπικούς και άλλους φορείς. Οι γονείς κλήθηκαν πριν την έναρξη του προγράμματος να δηλώσουν την πρόθεσή τους για συμμετοχή στις προγραμματισμένες δραστηριότητες, ενώ με τη λήξη του προγράμματος τους ζητήθηκε να σημειώσουν τις δραστηριότητες στις οποίες συμμετείχαν τελικά. Η κλίμακα που χρησιμοποιήθηκε ήταν η πενταβάθμια κλίμακα τύπου Likert, από το 1 έως το 5, όπου το 1 αντιστοιχούσε στο ‘καθόλου συμμετοχή’ και το 5 στο ‘πάρα πολύ μεγάλη συμμετοχή’. Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται οι περιγραφικοί στατιστικοί δείκτες μέσος όρος και τυπική απόκλιση (Μ.Ο και Τ.Α), της αρχικής πρόθεσης των 277 γονέων, οι οποίοι συμπλήρωσαν το πρώτο ερωτηματολόγιο να

3 *$ 0 * + 30 3 '

' ,' ' $+

*$+ ,' ' $+

* $+ ,' ' $+

1) ,' ' $+

&/ ": 30 + ,' ' $+ , - ) 3 *$ &&)' $%0 3*0 * "+ ("+ ), 3 $ $)1 +;

$ ,' ' " "

233

100

22.3

23.2

18.0

15.9

9.4

7.7

3.6

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 21

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

εμπλακούν στις δραστηριότητες, και της πραγματικής συμμετοχής τους, όπως αυτή δηλώθηκε από τους 233 γονείς που συμπλήρωσαν το δεύτερο ερωτηματολόγιο με τη λήξη των προγραμμάτων. Από τον Πίνακα 3, φαίνεται ότι παρά την αρχική πρόθεση των γονέων να εμπλακούν στις διάφορες δραστηριότητες των περιβαλλοντικών προγραμμάτων, η πραγματική συμμετοχή τους ήταν μικρότερη. Η ανάλυση της ερώτησης που διερευνούσε τους παράγοντες που επηρέασαν τη συμμετοχή των γονέων στα

Οικογένεια και σχολείο

το 5, όπου το 1 σήμαινε ‘καθόλου δυσκολία’ και το 5 ‘πάρα πολύ μεγάλη δυσκολία’. Όπως προκύπτει από τη μελέτη του πίνακα 4, ο βασικός παράγοντας που δυσκόλεψε τη συμμετοχή των γονέων στα προγράμματα ήταν η έλλειψη χρόνου (δήλωση 1), παράγοντα τον οποίο είχαν αξιολογήσει ως πιο καθοριστικό για τη συμμετοχή τους και στις αρχικές δηλώσεις τους. Οι απαιτήσεις του προγράμματος (δήλωση 5), οι οποίες αρχικά αξιολογήθηκαν ως παράγοντας σημαντικής δυσκολίας για τη συμμετοχή

(%)

#, : 0&! ( 0- !( 0!& " , )$ $ !( 0&) &' $/ " $ ) * ; ) ( 0&) * $ $ ', !"- * ' " '

135 (75%)

) ( 0&) 0 '!# $ $ !&)' !" ( ' '!- ( $ %

97 (53.6%)

) ( 0&) 0 '!# $ $ 0! " + !( &)( ( */'&)( 0&) * $ * & 0 '! ##&$ !"- 0'- ' (0 '" , & $!"- " 0&, ' & ! , "#0.)

62 (34.3%)

) ( 0&) &'&. $ )$ $ !( ! &'&)( &' ( ( &0!" "&!$- , "' !"& , "' !"& &' ()

27 (14.9%)

προγράμματα έδειξε ότι οι γονείς αντιμετώπισαν κατά κύριο λόγο πρακτικές δυσκολίες για συμμετοχή στα διάφορα στάδια εμπλοκής τους στα προγράμματα. Ο Πίνακας 4 παρουσιάζει τα περιγραφικά στατιστικά αποτελέσματα από την ανάλυση των δηλώσεων των γονέων ως προς τις αρχικές τους προβλέψεις για τις πιθανές δυσκολίες συμμετοχής τους στα προγράμματα και την τελική τους εκτίμηση για τις δυσκολίες που πραγματικά αντιμετώπισαν κατά τη διάρκεια της συμμετοχής τους σε αυτά. Οι γονείς αξιολόγησαν τον κάθε παράγοντα δυσκολίας και στις δύο περιπτώσεις στην κλίμακα από το 1 ως

των γονέων, φάνηκε ότι ήταν λιγότερο καθοριστικός. Άλλοι παράγοντες που δυσκόλεψαν τη συμμετοχή των γονέων στα προγράμματα σε σύγκριση με την αρχική τους πρόβλεψη, αποτέλεσαν το θεματικό περιεχόμενο των προγραμμάτων (δηλώσεις 2, 4 και 6), ο τρόπος οργάνωσής τους (δηλώσεις 10, 11 και 12) και οι γενικότερες αντιλήψεις των γονέων για το σχολείο και το ρόλο του (δηλώσεις 3 και 7). Διαπιστώνεται επίσης ότι η συμμετοχή των γονέων στα προγράμματα δε μείωσε τις αρχικές ανησυχίες τους ότι μέσα από τη συμμετοχή τους σε αυτά θα εκτεθούν απέναντι

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

Page 22

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

" /'!$*

#+ : !. & " ## #& ' +$ "!, ! $ % /&!& , /&'&- / /&' ( /'& +/!" $ /# " / /# " " & " $ /, /!& " + & / '! ##&$ !", /', ' $ % &) / ! !&- (

" *

)##& )#!"&- ( $ )/ , ! # , !$ ()

2.77

1.17

2.02

1.23

/ ( ! &'&)( &' ( ("&!$& '* , /! '&/ ( / '! ##&$ &(, & !& ' &)(, &' $. !()

2.27

1.15

1.51

0.87

' '!, ( " ,( &) *&# &) ( )##& & $+$, / ' ' , " ' , ' '* &))

2.39

1.11

1.72

1.05

& !&/& &) /'& ' &( & *&# &

2.52

1.08

1.87

1.07

& !&/& &) /'& ' &( $ "&!$,

2.39

1.14

1.85

1.10

$ )#&/& +$ ! +$ ! $ ! ./! &) /'& # &( /&) % "

2.81

1.10

2.22

1.13

* /&) 1= ,#&) " ! 5= ' /&#-

στα παιδιά τους (δήλωση 8) και στους εκπαιδευτικούς (δήλωση 9). Τέλος, σημειώνεται ότι οι γονείς με την ολοκλήρωση των προγραμμάτων θεώρησαν ως πιο δύσκολη σε σχέση με την αρχική τους εκτίμηση, την εμπλοκή τους σε δραστηριότητες του προγράμματος εκτός της σχολικής τάξης και σε δραστηριότητες που προέβλεπαν συνεργασία με τοπικούς φορείς (δηλώσεις 13 και 14, αντίστοιχα). Μέσα από τη συμμετοχή τους στα περιβαλλοντικά

προγράμματα δράσης, οι γονείς φαίνεται να πέτυχαν, ακόμη και πέραν από τις αρχικές τους προσδοκίες (Πίνακας 5), να ενημερωθούν και να ευαισθητοποιηθούν για τα περιβαλλοντικά θέματα (δηλώσεις 1 και 2, αντίστοιχα) και να συνειδητοποιήσουν τόσο το δικό τους ρόλο (δήλωση 3) όσο και αυτόν της κοινότητας για την επίλυση των περιβαλλοντικών ζητημάτων (δήλωση 9). Οι γονείς θεώρησαν επίσης ότι μέσα από τα προγράμματα κατέστη

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 23

Οικογένεια και σχολείο

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

Πίνακας 4 Παράγοντες που δυσκόλεψαν τους γονείς να συμμετάσχουν στα προγράμματα (1 $:

' $ $ 5,&)*

' $ $ *

$ &4 + ' (($(+ , "1) '&, "& ) * 5+&+ ! % 2 +& 5&+ ' 1 5 , "+) - % - . '+( 0+.)/ - . '2( 0 ) ) . / + ! % 2 5+. % % ( + ."' ',& )+ 5 ,&! ((+) &'2 5,2",

(( &0$ /,2)+.

3.72

1.33

3.63

1.33

(( &0$ ) & ,+) +- "& 5 ,&! ((+) &' %

1.47

0.73

1.34

0.73

5 5+ %$ $ 2 & ) & / & + /,2)+. ' & + /+( + 5, 5 & ) /+($% 5&+ +! , #$

1.30

0.70

1.26

0.73

5 5+ %$ $ 2 & 5 ,&! ((+) &' % ) & % ((1)

1.44

0.85

1.40

0.88

5&% )2 $ "& $ 5 ,' ) 52',& +. & 5 & &- +. 5,+", +-

2.21

1.18

1.87

0.98

5 5+ %$ $ 2 & + /+( + 5, 5 & ) ) & $ «! &' % » ( (4 , %$ &' )

1.76

1.25

1.67

1.15

(( &0$ /,& 4, .) ," - + /+( +

1.64

0.96

1.49

0.83

5&% )2 $ ) « ' % » + 5 & +.

1.26

0.74

1.29

0.86

5&% )2 $ ) « ' %4» +)/ $) '5 & . &'2

1.22

0.65

1.25

0.70

10. .) ," 5 & &

1.82

1.36

1.71

1.30

11. ' )2$ $ +. ,25+. , +" - )2- +&+. 5,+", +-

1.85

1.24

1.79

1.17

12. 5&% )2 $ . '+( - $) , +" 1) + $"&4) +./ $- '5 & . &'+3

1.61

0.98

1.49

0.87

13. . +/ , $,&2 $ - ' 2- $- *$14. 5&% )2 $ .) ," - ((+.- +5&'+3- +, -

1.90 1.77

1.22 1.13

1.99 1.81

1.26 1.03

* 5+. 1= %2(+. ' & 5= , 5+(3

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

Page 24

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

Πίνακας 5 Απόψεις των γονέων για τα οφέλη από την εμπλοκή τους στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα

&. ": " $1 ) % &&"&) * .' %$ $ ' ( 2)$) # / 2$ 0 / $ ) 2 *$ &&)' $%/ 2*/ * ) )2) ) , - ) #" + 2*) .2$% 2$) % .:

1. 2. 3. 4.

% " " *

3.47

1.06

3.51

1.02

3.55

1.08

3.70

0.97

' -, " "+ '1 "+ + $ 2 *$ &&)' $% !"

'$%/ *

, $ #" )2) " " + 2 *$ &&)' $% #

,' $ " )2) " " ), */&), 2), " )$%) ' $ - $ '

2$ & $ " $ /* . " 2 *$ &&)' $% ,2 0#,'.' 2)&$ 1' '/" " ), 2)&& 2&)0 */&), 2), 2)* '

2$ & .+ )'$/+ ) -)& )

3.68

1.05

3.90

0.94

3.58

1.02

3.90

1.00

% " " ), * ), .' %2 $ , $%1'

4.00

0.98

4.21

0.88

3.84 3.99 3.97

1.02 1.12 1.01

3.94 3.77 3.64

1.01 1.09 1.05

3.56

1.08

3.57

1.09

3.77

1.01

3.89

0.95

3.97

0.98

4.13

0.98

6. 7. 8. 9.

&0 *" '1 " "+ & $ ),* + ), -)& ), & . " .' - .' ) 2 $ + & . " .' - 1' + ) -)& )/ %2 $ , $%)0+ ,' $ " )2) " " ), */&), 2), )$ )2$%) )* + -),' '

2$ & ),' "' ' $ 12$ " .' 2*) &" .' "+ %)$'/ " + ),+ 10. ,' $ " )2) " " ), */&), 2), ) -)& ) - $ ' 2$ & $ "' ' $ 12$ " .' 2 *$ &&)' $%1' 2*) &" .' "+ %)$'/ " + 11. ,' $ " )2) " " / $ " #" " ' ,' & $ /') ) -)& )

* 2), 1= #/&), % $ 5= * 2)&0

% " " 2*$'*

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 25

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

δυνατό να προωθηθούν και να ενισχυθούν ευρύτεροι παιδαγωγικοί και εκπαιδευτικοί στόχοι που συνδέονται με τη συμμετοχή των γονέων στα σχολικά δρώμενα, όπως το να συνειδητοποιήσουν τον πολλαπλό ρόλο τον οποίο μπορούν οι ίδιοι να αναλάβουν στο σχολείο (δήλωση 4), να εκτιμήσουν το εκπαιδευτικό έργο (δήλωση 5), να γνωρίσουν τον τρόπο λειτουργίας του σχολείου (δήλωση 6), να αναγνωρίσουν τον κοινωνικό του ρόλο (δήλωση 10), και να αναγνωρίσουν τις δυνατότητες μάθησης πέραν των αυστηρών πλαισίων του σχολικού χώρου (δήλωση 11). Η συμμετοχή όμως των γονέων στα προγράμματα δε φαίνεται να συνέβαλε, σύμφωνα με τους γονείς στη βελτίωση των σχέσεων των γονέων με τα παιδιά τους και τους εκπαιδευτικούς (δηλώσεις 7 και 8, αντίστοιχα). Πληροφορίες για το βαθμό ενδιαφέροντος των γονέων για τα στάδια του προγράμματος στα οποία συμμετείχαν φαίνονται στον Πίνακα 6. Οι γονείς αξιολόγησαν ως περισσότερο ενδιαφέροντα τα στάδια που προέβλεπαν τη συμμετοχή τους σε δημιουργικές δραστηριότητες στο σχολείο (δήλωση 3) και σε δραστηριότητες συλλογής πληροφοριών μέσα στην τάξη (δήλωση 2), όπως και το στάδιο της ενημέρωσης (δήλωση 1). Οι δραστηριότητες στο πεδίο (δήλωση 5), οι δραστηριότητες για αντιμετώπιση του προβλήματος (δήλωση 6), όπως και η παρουσίαση του προγράμματος στο σχολείο και στην κοινότητα (δήλωση 7), τοποθετήθηκαν χαμηλότερα στις προτιμήσεις των γονέων. Καταληκτικά σημειώνεται ότι σε σχέση με το ερώτημα που τέθηκε στους γονείς μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος και αφορούσε το ενδεχόμενο της μελλοντικής τους συμμετοχής σε παρόμοιο περιβαλλοντικό πρόγραμμα δράσης, η συντριπτική πλειοψηφία των γονέων (93.8%) τοποθετήθηκε καταφατικά.

Οικογένεια και σχολείο

4. Συμπεράσματα-Συζήτηση Από τη συγκριτική ανάλυση των ερωτηματολογίων που συμπλήρωσαν οι γονείς πριν και μετά τη συμμετοχή τους στα περιβαλλοντικά προγράμματα δράσης, διαπιστώνεται ο υψηλός βαθμός ανταπόκρισης τους για συμμετοχή στα προγράμματα αυτά. Ενδεικτική ήταν η εκφρασθείσα πρόθεσή τους για μελλοντική εμπλοκή σε ανάλογα προγράμματα δράσης στην κοινότητα. Το συμπέρασμα αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό και μπορεί να αξιοποιηθεί για την επέκταση και ενίσχυση ανάλογων περιβαλλοντικών προγραμμάτων δράσης στην κοινότητα. Εντούτοις, παρά την αρχική πρόθεση των γονέων να εμπλακούν στις διάφορες δραστηριότητες που είχαν προγραμματιστεί στα πλαίσια των περιβαλλοντικών προγραμμάτων, η τελική τους συμμετοχή σε αυτές υπήρξε μικρότερη. Καθοριστικότερος παράγοντας για τη μειωμένη συμμετοχή τους στο σύνολο των δραστηριοτήτων που οργανώθηκαν φαίνεται να ήταν η έλλειψη χρόνου. Όπως και οι γονείς σε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα (Wolfendale, 1985, Finders & Lewis, 1994, McBride & Lin, 1996), έτσι και οι Κύπριοι γονείς στα πλαίσια των συγκεκριμένων προγραμμάτων φάνηκαν να αδυνατούν στην πράξη να ανταποκριθούν στην πρόσκληση των σχολείων για να παρευρεθούν και να συμμετέχουν στα σχολικά δρώμενα στο βαθμό που θα επιθυμούσαν. Η αρχική ανησυχία των γονέων που συμμετείχαν στα προγράμματα ότι άλλοι παράγοντες, όπως η δυνατότητά τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του προγράμματος, η θεματολογία και η οργάνωση του προγράμματος, να δυσκόλευαν τη συμμετοχή τους σε αυτά, δεν επαληθεύθηκε. Η περιορισμένη συμμετοχή των γονέων στις δραστηριότητες που διεξήχθησαν στα πλαίσια των προγραμμάτων πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι, παρά την πρόθεση και την κινητοποίηση των εκπαι-

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

Page 26

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

δευτικών να αναλάβουν το σχεδιασμό και την εφαρμογή τέτοιων καινοτόμων περιβαλλοντικών προγραμμάτων με τη συμμετοχή των γονέων στην τάξη τους, οι ισχύουσες κουλτούρες μάθησης και διδασκαλίας λειτούργησαν στη βάση των κυρίαρχων διδακτικών μοντέλων που αναπαραγάγουν τις ιεραρχικές δομές “κορυφής-βάσης” και “κέντρου-περιφέρειας” (Uzell et al., 1995), δυσχεραίνοντας έτσι το σχεδιασμό δραστηριοτήτων που να ευνοούσαν την αποτελεσματική συμμετοχή των γονέων.

κτήρα και σε δραστηριότητες μέσα στη σχολική τάξη. Η προτίμηση αυτή, ίσως να ερμηνεύεται από την ελλιπή εξοικείωση των γονέων με δραστηριότητες που υπερβαίνουν τον παραδοσιακό τρόπο εμπλοκής τους στο σχολείο και ο οποίος περιορίζεται κατά κανόνα, όπως επισημαίνεται από άλλα ερευνητικά δεδομένα (Symeou, 2002), σε δραστηριότητες ενημερωτικού χαρακτήρα και θεατή στα πλαίσια του ρόλου των γονέων ως κηδεμόνων των παιδιών τους.

Σε ό,τι αφορά στα είδη των δραστηριοτήτων τα οποία επέλεξαν οι γονείς να εμπλακούν, διαπιστώθηκε ότι η πλειοψηφία των γονέων προτίμησε να συμμετάσχει κυρίως σε συναντήσεις ενημερωτικού χαρα-

Παρόλα αυτά, η συμμετοχή των γονέων σε σχολικές δραστηριότητες παρόμοιες με αυτές που προνοούνταν στα περιβαλλοντικά προγράμματα δράσης στα διάφορα πεδία της κοινότητας είναι αξιοσημεί-

%. !:

$ ! ! *

! #1 ( $ %%!%( ) .& $# # & ' 2(#( " / ) $

& # )(& ( $ " & 2/ 2#( $ . # (+ 2 )# %%(& #$(0 2)( ) (*

(2( + , :

&! ). ! # (& )/2( , # (0 $ # ) ( * (+ 2)( ) (*

3.44

1.11

) !)#/ ! * # +%%( 2%!)( ()#1& # ( " !& '!

3.36

1.19

! #(+) #$ * ) !)#/ ! * ( ,(% (

3.51

1.14

) $(%(0"! ! # % ' .& , #$1& ( +2/ # ) 0&! ! "

3.00

1.22

2# $ - #* # ()(+* ,1)(+* # + $ & ). ! 2%!)( ()#1& $ # &! ). ! # ( "

2.81

1.35

%(2( ! ! (+ 2)( ) (* ( ) , # ! #* 2(+ 2)( "!$ &, ) 2(+ #& & #

& # 12# ! (+ 2)( % (*)

2.99

1.21

)(+ ! (+ 2)( ) (* ( ,(% ( $ # !& $(#&/ !

2.96

1.31

* 2(+ 1= "/%(+ $ # 5= ) 2(%0

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 27

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

ωτη, αν ληφθεί υπόψη η δυσκολία προώθησης στη σχολική διαδικασία δραστηριοτήτων βιωματικού και εμπειρικού χαρακτήρα (Russell & Burton, 2000, Comishin, Dyment, Potter, & Russsell, 2004). Ειδικότερα σε ότι αφορά τα κυπριακά σχολεία, ο βαθμός συμμετοχής των γονέων στις βιωματικές δραστηριότητες που οργανώθηκαν στο πεδίο θεωρείται ως ιδιαίτερα σημαντικός, αφού όπως επισημαίνεται (Ζαχαρίου, Συμεού & Κατσίκης, 2005), η ΠΕ βρίσκεται ακόμη σε εξελικτική πορεία ως προς την ουσιαστική ενσωμάτωσή της στην κυπριακή εκπαίδευση και ο σχεδιασμός και η προώθηση περιβαλλοντικών προγραμμάτων δράσης βρίσκονται στα πρώτα στάδια εφαρμογής τους. Αξιολογώντας τα αποτελέσματα της εμπλοκής τους στα περιβαλλοντικά προγράμματα, οι γονείς εμφανίστηκαν να θεωρούν ότι έχουν επιμορφωθεί και να έχουν ευαισθητοποιηθεί για τα περιβαλλοντικά ζητήματα και θέματα, επιβεβαιώνοντας ευρήματα σχετικών ερευνών, τα οποία επισημαίνουν ότι τα προγράμματα αυτά μπορούν να ενισχύσουν τη γνώση του κοινού σε θέματα περιβάλλοντος (Jacobson, 1995). Τα ευρήματα αυτά έρχονται να επιβεβαιώσουν επιπλέον, επισημάνσεις άλλων ερευνών από τον ευρύτερο χώρο της εκπαίδευσης, μέσα από τις οποίες διαπιστώνεται ότι η ενίσχυση των σχέσεων σχολείου-οικογένειας οδηγεί στην ενασχόληση των γονέων με την προσωπική τους επιμόρφωση (Davies, 1988, Epstein, 1995).

Οικογένεια και σχολείο

είναι και τα ευρήματα άλλων σχετικών ερευνών (Vauchan et al., 2003, Tal, 2004), οι οποίες επισημαίνουν ότι τέτοια προγράμματα τα οποία προωθούν αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες εκτός της σχολικής αίθουσας, μπορούν να ενισχύσουν το αίσθημα της προσωπικής δέσμευσης για συμμετοχή σε δράσεις που συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην κοινότητά τους. Σημαντικό στοιχείο της συμβολής του προγράμματος αποτέλεσε επίσης η συνειδητοποίηση από μέρους των γονέων του ρόλου που η οικογένεια έχει να επιτελέσει στη διαμόρφωση περιβαλλοντικά υπεύθυνων πολιτών. Παρόμοια είναι τα ευρήματα έρευνας των Ρίζου-Γκούσια και Σδράλη (2005), που διεξήχθη ανάμεσα σε μαθητές, στην οποία διαπιστώθηκε ότι βασικός παράγοντας για την ενασχόληση των μαθητών με τα περιβαλλοντικά θέματα αποτελεί η παράλληλη

Επιπλέον, οι γονείς δήλωσαν ότι ανέπτυξαν το ενδιαφέρον τους και ενίσχυσαν το αίσθημα της προσωπικής τους ευθύνης για ενεργό συμμετοχή τους στην αντιμετώπιση διαφόρων περιβαλλοντικών ζητημάτων της κοινότητάς τους, ενώ συνειδητοποίησαν ότι η αντιμετώπιση των προβληματικών καταστάσεων στην κοινότητά τους προϋποθέτει τη συμμετοχή των μελών της κοινότητας τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Ανάλογα

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

ενασχόληση των γονέων σε περιβαλλοντικές δράσεις που γίνονται στην περιοχή τους. Η διαπίστωση, από τα ευρήματα της παρούσας εργασίας, ότι συγκεκριμένα προγράμματα μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση του πολλαπλού ρόλου των γονιών στο σχολείο, ενισχύεται και από τους Sharan et al. (1999), οι οποίοι επισημαίνουν ότι τα σχολικά προγράμματα που εκτείνονται στην κοινότητα παρέχουν τη δυνατότητα στους γονείς να συμμετέχουν πέρα και πάνω από τον απλό σχεδιασμό δραστηριοτήτων. Όπως μάλιστα συμπεραίνεται από ανάλογα προγράμματα που έχουν εφαρμοσθεί σε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα με στόχο τη συμμετοχή των γονέων στα σχολικά δρώμενα (Epstein, 1995, Townsend, 1995), μέσα από τέτοιου είδους προγράμματα οι γονείς μπορούν να εκτιμήσουν το εκπαιδευτικό έργο, να γνωρίσουν από κοντά τον τρόπο λειτουργίας του σχολείου και να αναγνωρίσουν τον πολυδιάστατο ρόλο του. Η συμμετοχή των γονέων στα περιβαλλοντικά προγράμματα δράσης δε φάνηκε εντούτοις να συνέβαλε στη βελτίωση των σχέσεων των γονέων με τα παιδιά τους και τους εκπαιδευτικούς. Η μικρή σχετικά χρονική διάρκεια των προγραμμάτων που θα καθιέρωνε στενότερες σχέσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες, η μειωμένη συμμετοχή του συνόλου των γονέων στις διαφορετικού τύπου δραστηριότητες των προγραμμάτων και ιδιαίτερα σε αυτές που πραγματοποιήθηκαν στο πεδίο, όπως επίσης και η προαναφερθείσα πιθανή αδυναμία των εκπαιδευτικών να υπερβούν τα κυρίαρχα διδακτικά μοντέλα, σε συνδυασμό με μια σειρά άλλων παραγόντων που μπορούν να συνεκτιμηθούν ως ανασταλτικοί για την υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών (απαιτητική οργάνωση, χρονικοί περιορισμοί, πιθανή ελλιπής στήριξη από τη διεύθυνση του σχολείου Russell & Burton, 2000, Comishin, et al., 2004), μπορούν να ερμηνεύσουν την περιορισμένη επίδραση των προγραμμάτων στη βελτίωση των σχέσεων γονέων-παιδιών και γονέων-

Page 28

εκπαιδευτικών. Τα συγκεκριμένα ευρήματα μπορούν να συμβάλουν στο διάλογο και τις ερευνητικές προσπάθειες που έχουν αναπτυχθεί παγκόσμια για το σχεδιασμό περιβαλλοντικών προγραμμάτων δράσης στην κοινότητα με τη συμμετοχή των γονέων και της τοπικής κοινότητας σε αυτά. Μπορούν επίσης να αποτελέσουν μέσα στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα τη βάση για ανάληψη περεταίρω ερευνητικών πρωτοβουλιών σχετικών με τη σύνδεση σχολείου-γονέων και την ανάδειξη του κοινωνικού-κριτικού χαρακτήρα της ΠΕ, η οποία να στηρίζεται στη δράση και τη συμμετοχή διαφόρων ομάδων πληθυσμού για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. Η προώθηση καινοτόμων δράσεων στις σχολικές μονάδες, με επιδίωξη την ενεργό ανάμειξη των γονέων και κηδεμόνων στα σχολεία, μπορεί να συμβάλει επιπλέον στην ευρύτερη ουσιαστική ενίσχυση των σχέσεων σχολείου-οικογένειας. Τέτοιες προσπάθειες μπορούν να οδηγήσουν σε ουσιαστικές αλλαγές στις στάσεις των εκπαιδευτικών, των γονέων και των μαθητών για τις μεταξύ τους σχέσεις και τη διαφοροποίηση των αντιλήψεών τους για το ρόλο τους στην επίλυση τοπικών περιβαλλοντικών και άλλων κοινωνικών προβλημάτων. Βιβλιογραφία Ελληνική Deri, A. (2005), Μάθηση για τη βιωσιμότητα βασισμένη στην κοινότητα. Στο: Α. Γεωργόπουλος (επιμ.), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Ο νέος πολιτισμός που αναδύεται, Αθήνα, Gutenberg, 719-752. Ζαχαρίου, Α., Συμεού, Α. & Κατσίκης, Α. (2005) Προγράμματα δράσης στην κοινότητα: Μια εναλλακτική πρόταση προώθησης του κοινωνικού-κριτικού προσανατολισμού της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη σχολική διαδικασία. Στο: Θ.Δ. Λέκκας (επιμ.), Πρακτικά 1ου Συνεδρίου με θέμα “Σχολικά Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης”, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 162-171. Κατσίκης, Α. (2000) Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Διαπιστώσεις και Διαμορφούμενοι προσανατολισμοί. Στο: Β. Παπαδημητρίου (επιμ.), Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου με θέμα: ''Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο πλαίσιο της Εκπαίδευσης του 21ου αιώνα-Προοπτικές και Δυνατότητες, Λάρισα, 103-110. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου (2003) Σεμινάρια επιμόρφωσης

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 29

>> Συμεού Λοΐζος, Ζαχαρίου Αραβέλλα, Βαλανίδης Νίκος

2003-2004, Λευκωσία, Εκδόσεις Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου. Παπαδημητρίου, Β. (1998) Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Σχολείο, Αθήνα, Tυπωθήτω. Ρίζου-Γκούσια, Μ. & Σδράλη, Δ. (2005) Ανάπτυξη περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος από τους μαθητές. Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου, Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 10, 61-73. Συμεού, Λ. (2003) Σχέσεις σχολείου-οικογένειας: Έννοιες, μορφές και εκπαιδευτικές συνεπαγωγές, Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 36, 101113. Φλογαΐτη, Ε. (1998) Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα. Ξενόγλωσση Alexander, J., North, M-W. & Hendren, D.K. (1995) Master Gardener Classroom Garden Project: An evaluation of the benefits of children, Children’s Environment, 12(2), 256-263. Ballantyne, R., Fien, J., & Packer, J. (2001), Program effectiveness in facilitating intergenerational influence in Environmental Education: Lessons from the field, The Journal of Environmental Education, 32(4), 8-15. Breiting, S. (1993) A new generation of Environmental Education: Focus on democracy as part of an alternative paradigm, In: R. Maze (Ed.), Alternative paradigms in Environmental Education research, Troy, N.A.A.E.E. Comishin, K., Dyment, J., Potter, T. & Russell, C. (2004), The development and implementation of outdoor-based secondary school integrated programs, Applied Journal of Environmental Education and Communication, 3(1), 47-53. Davies, D. (1988) Benefits and barriers to parent involvement, Community Education Research Digest, 2(2), 11-19. Epstein, J. (1995) School-family-community partnerships: Caring for the children we share, Phi Delta Kappan, 76, 701-712. Filho W.L. & Pace P. (2002) Challenges to Environmental Education in the 21st century. In: M Alderweireldt (Ed.). Learning for a Sustainable Future: The role of communication, ethics and social learning in environmental education. Gent, 18-27. Finders, M. & Lewis, C. (1994) Why some parents don’t come to school, Educational Leadership, 51(8), 50-54. Georgiou, S. N. (1996), Parental involvement in Cyprus, International Journal of Educational Research, 25(1), 33-43. Hart, R. (1997) Children's participation: The theory and practice of involving young citizens in community development and environmental care, London, Earthscan. Huckle, J. (1983) Geographical Education, reflection and action, Oxford University Press. Jacobson, S. (1995) Conserving wildlife: International Education and communication approaches, New York, Columbia University Press. McBride, B. A. & Lin, H.F. (1996) Parental involvement in prekindergarten at-risk programs: Multiple perspectives, Journal of Education for Students Placed at Risk, 1, 349-392. Posch, P. (1999) The ecologisation of schools and its implications for educational policy, Cambridge Journal of Education, 29(3), 341-348. Rickinson M., Dillon J., Teamey K., Moris M., Choi M Y., Sanders D. &

Οικογένεια και σχολείο

Benefield P. (2004) A Review of research on Outdoor Learning, London: NFER & King’s College. Russell, L. & Burton, J. (2000) A report on an Ontario secondary school integrated environmental studies program, Canadian Journal of Environmental Education, 5, 286-304. Scott, W. & Gough, S. (2003) Sustainable development and learning: Framing the issues, London, Routledge Falmer. Sharan, S., Shachar, H. & Levine, T. (1999) The innovative school organization and instruction, Westport: Bargin & Garvey. Symeou, L. (2002) Present and future home-school relations in Cyprus: An investigation of teachers’ and parents’ perspectives, The School Community Journal, 2(12), 7-34. Tal, R.T. (2004) Community-based environmental education: A case study of teacher-parent collaboration, Environmental Education Research, 10(4), 523-543. Townsend, T. (1995) School effectiveness and school-base decisionmaking: Themes for Australian education in the 1990’s. In: B. Limerick & H. Nielsen (Eds.), School and community relations: Participation, policy and practice, Sydney, Harcourt Brace, 101-115 UN (United Nations) (2005) Unece Strategy for Education for Sustainable Development, CEP/AC. 13/2005/3/ Rev. 1, High Level Meeting of Environmental Education and Ministries, Vilnius, 17-18 March 2005. UNEP (United Nations Environment Program) (2005), Mediterranean Strategy for Sustainable Development. A framework for Environmental Sustainability and Shared Prosperity. Athens. Uzell D.L., Rutland A. & Whistance D. (1995) Questioning values in Environmental Education. In: Y. Guerrier, N. Alexander, J. Chase & M O’ Brien (Eds.), Values and the Environment: A social Science Perspective, Chichester: John Willey and Sons. Vauchan, C., Gack, J., Solorazano, H. & Ray, R. (2003) The effect of Environmental Education on school children, their parents, and community members: A study of intergenerational and intercommunity learning, The Journal of Environmental Education, 34(3), 12-21. Wolfendale, S. (1985) Parental involvement in children’s development and education: An overview, Education and Child Psychology, 2(1), 3-9. Zachariou, A., Valanides, N., Kadji-Beltran C. & Hrodotou, H. (2003) The social critical character of Environmental Education Centres: A Case from Cyprus. In: M. Neves & A. Neves (Eds.), Proceedings of the International Symposium “Environment 2010: Situation and Perspectives for the European Union” (p/j02). Portugal: Porto.

* Βιβλιογραφική Αναφορά: Συμεού, Λ., Ζαχαρίου, Α. & Βαλανίδης, Ν. (2007). Περιβαλλοντικά Προγράμματα Δράσης στην Κοινότητα: Η εμπειρία των γονέων της Κύπρου. Επιστήμες Αγωγής, 4, 197-211.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

Page 30

>> Δρ. Μιχάλης Λοϊζίδης

Κυκλοφοριακός θόρυβος κοντά σε σχολεία: Σημαντική παράμετρος επηρεασμού των επιδόσεων των μαθητών

πό την δεκαετία του 1980 παρουσιάζονται οι πρώτες δημοσιεύσεις επιστημονικών διερευνήσεων του επιπέδου θορύβου σε εκπαιδευτήρια και συσχετισμού του με τις επιδόσεις των μαθητών. Σημαντικός αριθμός των ερευνητών έκαναν χρήση τέστ «προσοχήςσυγκέντρωσης» σε αριθμό μαθητών ήσυχων τάξεων και τάξεων που επηρεάζονταν σημαντικά από θόρυβο προερχόμενο από την κυκλοφορία οχημάτων σε παρακείμενους δρόμους. Τα αποτελέσματα όλων σχεδόν των εργασιών δικαιώνουν εύλογα τις υποψίες για σημαντικό κατά περίπτωση επηρεασμό των μαθητών από τον κυκλοφοριακό θόρυβο, δεδομένων των συγκριτικά χαμηλότερων επιδόσεων που παρουσίασαν σε σχέση με τους συμμαθητές τους των ήσυχων τάξεων. Ο υποφαινόμενος, υπό την ιδιότητα του τεχνικού συμβούλου αριθμού Δήμων στην Κύπρο στα θέματα της ηχορύπανσης, είχε κληθεί προ μηνών από Δήμο της μείζονος περιοχής Λευκωσίας, όπως προβεί σε διερεύνηση παραπόνου που υπέβαλε ο Σύνδεσμος Γονέων Δημοτικού Σχολείου. Το παράπονο αναφερόταν σε έντονες ηχητικές οχλήσεις από τον δρόμο σε όλες τις τάξεις του σχολείου με μέτωπο προς αυτόν. Οι υψηλές θερμοκρασίες απέκλειαν την δυνατότητα κλεισίματος των παραθύρων, τα οποία ούτως ή άλλως είναι μονά. Ο μελετητής αρχικά συνέλεξε σημαντικό αριθμό

βιβλιογραφικών αναφορών και νομοθεσιών από ένα μεγάλο αριθμό επιστημονικών χώρων και χωρών. Τo επίπεδο των 35 έως 40dB(A) κρίνεται σχεδόν από όλες τις χώρες που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, ότι θα μπορούσε να προσδώσει τις απαιτούμενες ακουστικές συνθήκες, ώστε οι μαθητές να μην παρεμποδίζονται στη μαθησιακή τους προσπάθεια από τον θόρυβο. Πιο συγκεκριμένα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), σε οδηγία που δημοσίευσε το 1999 περί κοινοτικού θορύβου (community noise), αναφέρει ότι για να μπορεί να ακούσει και να κατανοήσει προφορικά μηνύματα μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας ο μαθητής, το γενικό επίπεδο θορύβου δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 35dB LAeq κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.[Birgitta Berglund, Thomas Landvall, Dietrich H Schwela, Guidelines for Community Noise, World Health Organization, 1999]. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων του μελετητή ήταν άκρως αποκαρδιωτικά. Εντός των τάξεων για τις οποίες εκδηλώθηκαν παράπονα στο εν λόγω Δημοτικό Σχολείο, το Επίπεδο Θορύβου στο οποίο εκτίθενται οι μαθητές από τον θόρυβο του δρόμου, είναι της τάξεως των 60dB(A) (Leq30). Από την σύγκριση των δύο τιμών, δηλαδή των 35dB(A) που προτείνει η WHO, και των περισσοτέρων μετρήσεων που διεξήχθησαν στο Δημοτικό Σχολείο της τάξεως των 60dB(A),

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

>> Δρ. Μιχάλης Λοϊζίδης

προκύπτει η διαφορά-επιβάρυνση των 25dB(A). Δεδομένης της λογαριθμικής κλίμακας μέτρησης, η διαφορά αυτή μεταφράζεται σε ένα γενικό επίπεδο θορύβου στις αίθουσες διδασκαλίας των παιδιών, πολλαπλάσια ψηλότερο της επιτρεπτής έντασης. Τα πιο πάνω στοιχεία καταδεικνύουν ότι οι αίθουσες διδασκαλίας του εν λόγω σχολείου, δεν είναι κατάλληλες από ακουστικής απόψεως για την ομαλή διεξαγωγή εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων προς τους μαθητές. Σκοπός βέβαια τόσο της υπό αναφορά μελέτης, όσο και του παρόντος άρθρου δεν είναι η κινδυνολογία και η δημιουργία συνθηκών πανικού. Κάθε άλλο. Δεδομένου του γεγονότος ότι ο υποφαινόμενος είναι μηχανικός, η πιο πάνω στοιχειοθέτηση θα πρέπει να κριθεί ως ένα σοβαρό έναυσμα για την εφαρμογή υπαρκτών-πρακτικών διαδικασιών τεχνικής ρύθμισης του θέματος, σε ικανοποιητικό υπό τις περιστάσεις επίπεδο. Συγκεκριμένα πιο κάτω δίδονται κάποιες σκέψεις του γράφοντος σε ότι αφορά πιθανές ενέργειες προς την κατεύθυνση του μετριασμού και επίλυσης ενός παρόμοιου προβλήματος που πιθανόν αντιμετωπίζει το σχολείο σας: 1. Αρχικά, όπως έγινε και στην περίπτωση του υπό αναφορά Δημοτικού Σχολείου, καλό είναι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι και συγκεκριμένα ο Σύνδεσμος Γονέων του σχολείου για το οποίο υπάρχουν εύλογες υποψίες ότι επηρεάζεται σημαντικά από κυκλοφοριακό θόρυβο, να προβεί σε καταγγελία στον οικείο Δήμο-Κοινότητα. Σημαντικός αριθμός Δήμων και Κοινοτήτων έχουν συμφωνίες με επιστήμονες ειδικούς στην διερεύνηση περιπτώσεων πιθανής ηχητικής όχλησης, τους οποίους και αναμένεται ότι θα ενεργοποιήσουν. Αν ο Δήμος ή η Κοινότητα δεν είναι σε θέση να αναλάβει την πρόσληψη ενός τέτοιου ειδικού, τότε ο ίδιος ο Σύνδεσμος Γονέων θα μπορούσε να

Page 31

Οικογένεια και σχολείο

αποφασίσει να καλέσει-προσλάβει τον ειδικό της επιλογής τους. 2. Στην βάση των αποτελεσμάτων της διερευνητικής μελέτης του ειδικού εμπειρογνώμονα, ο Σύνδεσμος Γονέων σε συνεργασία με την Διεύθυνση του σχολείου θα πρέπει να ενημερώσουν το Υπουργείο Παιδείας. Μετά την θετική πολιτική απόφαση για διορθωτική παρέμβαση εκ μέρους του Υπουργείου, την τεχνική διερεύνηση του θέματος θα αναλάβει κλιμάκιο των Τεχνικών Υπηρεσιών του. 3. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι μέσα από τα πρότυπα και τις εθνικές νομοθεσίες που βρίσκονται ήδη σε εφαρμογή σε άλλες χώρες, παρουσιάζεται ένας μεγάλος αριθμός παραμέτρων και σημείων που επηρεάζουν το ακουστικό περιβάλλον μίας αίθουσας διδασκαλίας. Φαινόμενα αντήχησης εσωτερικών και εξωτερικών θορύβων, αποτελεσματικότητα ηχητικών φραγμών, υλικά και μέθοδοι σχεδιασμού εσωτερικού χώρου, μέθοδοι ηχομόνωσης παραθύρων και θυρών ανάλογα με τους εξωτερικούς και εσωτερικούς θορύβους, αποτελούν μικρό μόνο μέρος των όσων οι επιστήμονες που θα αναλάβουν την βελτίωση του έργου θα πρέπει να λάβουν υπόψη. 4. Δεδομένης της τεχνικής φύσης του θέματος, σημαντικό κρίνει ο υποφαινόμενος, όπως στις συζητήσεις και τελικές αποφάσεις επιλογής και υλοποίησης λύσεων απάμβλυνσης του προβλήματος παρευρίσκεται μαζί με τους επιστήμονες των Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου, την Διεύθυνση του σχολείου και τον σύνδεσμο γονέων και ένας εξειδικευμένος επιστήμονας – ακουστικολόγος μηχανικός της επιλογής των δύο τελευταίων. Και αυτό για να αποφευχθούν οι οποιεσδήποτε υποψίες στους γονείς, ότι πιθανοί οικονομικοί περιορισμοί του Υπουργείου να καθόρισαν την τελική επιλογή-

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

>> Δρ. Μιχάλης Λοϊζίδης

εφαρμογή όχι και τόσο αποτελεσματικών λύσεων. Ο ανεξάρτητος αυτός επιστήμονας – σύμβουλος του Συνδέσμου γονέων- θα πρέπει να έχει τα προσόντα αλλά και την εμπειρία ώστε να καλύψει το σύνολο των πιθανών τεχνικών λύσεων ξεκινώντας από την πηγή του θορύβου και τις δυνατότητες επικάλυψης του οδοστρώματος με ηχοαπορροφητικό υλικό (εφαρμόζεται σε πολλές χώρες), προχωρώντας στις δυνατότητες αποτελεσματικής εφαρμογής ηχοπετασμάτων, φθάνοντας στον τρόπο ενίσχυσης της ηχομονωτικής δυνατότητας των ανοιγμάτων των αιθουσών σε εγγύτητα προς τον δρόμο και ολοκληρώνοντας με λύσεις εσωτερικής ηχοαπορρόφησης, περιορισμού της αντήχησης, κλπ. 5. Στο έργο του αυτό, ορθότερο θα ήταν ο ακουστικολόγος να συνοδεύεται τουλάχιστον από ένα Πολιτικό Μηχανικό και ένα Περιβαλλοντολόγο Μηχανικό, ώστε οι ακουστικές λύσεις να μην επηρεάσουν θέματα στατικά και οικονομικά, αλλά πολύ περισσότερο να μην επηρεάσουν θέματα καλής ποιότητας αέρα εντός των αιθουσών (θέματα κλιματισμού-εξαερισμού). 6. Ο γραφών οφείλει να προειδοποιήσει τους Συνδέσμους Γονέων όπως και τις Διευθύνσεις των ενδιαφερομένων σχολείων, ότι το πιθανότερο είναι οι Κρατικές Υπηρεσίες όταν κληθούν και λάβουν απόφαση εμπλοκής, να επιχειρήσουν να λύσουν από μόνοι τους το πρόβλημα. Το Τμήμα Περιβάλλοντος, είναι υπεύθυνο για την επόπτευση της εφαρμογής της νομοθεσίας για την διασφάλιση ότι σε κάθε σοβαρή υπόθεση όπου οι ανέσεις και η υγεία των πολιτών της ΕΕ πιθανόν να επηρεάζονται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, οι επηρεαζόμενοι έχουν το δικαίωμα της αποτελεσματικής συμμετοχής τους στις διαδικασίες λήψης απόφασης. Στην βάση αυτή η εκπροσώπησή σας κατά την φάση σχεδιασμού και

Page 32

εφαρμογής τεχνικών λύσεων απάμβλυνσης τους προβλήματος, από εξειδικευμένο δικό σας σύμβουλο (ακουστικολόγο μηχανικό), πιθανόν να αποτελούσε ένα ακόμα μοχλό πίεσης για διασφάλιση της σωστής ποιότητας του αποτελέσματος. Από τα προαναφερθέντα, γίνεται κατανοητό ότι η όλη διαδικασία διαμόρφωσης του σωστού χώρου διδασκαλίας για τα παιδιά, θα έπρεπε να είχε ήδη προ ετών θεσμοθετηθεί στην Κύπρο. Δυστυχώς φαίνεται ότι η Κύπρος αναμένει την ΕΕ να προτείνει την έναρξη δράσεων μέσω κάποιας νέας νομοθεσίας. Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή Ένωση σε ένα μεγάλο αριθμό θεμάτων, ιδιαίτερα περιβαλλοντικών, δεν έχει ακόμα θεσπίσει κεντρική-Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Και αυτό γιατί σε πολλές περιπτώσεις κρίνει ότι το θέμα ως επί το πλείστον καλύπτεται από εθνικές νομοθεσίες ή ότι ακόμα δεν έχει επέλθει η σύγκλιση στις απόψεις-προσεγγίσεις των επιτροπών που εξετάζουν το θέμα, ώστε να επιτευχθεί μία κοινή γραμμή αντιμετώπισης του προβλήματος, ή ότι το θέμα δεν αποτελεί προτεραιότητα, στην βάση των πολλών άλλων επειγόντων προβλημάτων που έχει να αντιμετωπίσει. Για μία χώρα όπως τη δική μας, η οποία χαρακτηρίζεται από υπέρμετρη ενασχόληση-έγνοια των γονιών για την σωστή εκπαίδευση των παιδιών τους, δεν είναι αποδεκτός ο εφησυχασμός για τα προβλήματα που δημιουργεί ο θόρυβος στην μαθησιακή διαδικασία, αλλά και στην ίδια την υγεία των παιδιών μας, ιδιαίτερα όταν αυτό συμβαίνει μέσα στην ίδια τους την τάξη.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

>> Έλενα Περικλέους

Ανακαλύπτουμε τη φύση μέσα από τα μάτια των παιδιών

ίγουρα όλοι θυμόμαστε την εποχή που μικρά παιδιά βγαίναμε για παιχνίδι με το πρώτο φως της μέρας και χωρίς ανάπαυλα, ρουφούσαμε τα χρώματα και τα αρώματα της φύσης, μέχρι να γυρίσουμε, καταϊδρωμένοι, κατασκονισμένοι και πανευτυχείς στο σπίτι μετά που θα σουρούπωνε. Στη διαδρομή της μέρας μας, είχαμε ανακαλύψει χίλια δυο μυστικά της ζωής, είχαν χορτάσει τα μάτια μας υπέροχες εικόνες, είχαμε μυρίσει αγριολούλουδα, είχαμε δει ζώα, είχαμε σκαρφαλώσει σε δέντρα και είχαμε ματώσει τις παλάμες και τα γόνατα. Χαμογελάτε; Έρχονται στη μνήμη σας εικόνες και στη μύτη σας μυρωδιές τέτοιων αναμνήσεων; Μπορείτε να θυμηθείτε με κάθε λεπτομέρεια το πώς κτίσατε το πρώτο σας δεντρόσπιτο, ή εκείνη τη φορά που παίξατε πόλεμο για να φτιάξετε το πιο πετυχη-

Page 33

Οικογένεια και σχολείο

μένο κρησφύγετο; Σίγουρα η δική σας μαμά δε σας γκρίνιασε μετά γιατί είχατε σκίσει το παντελόνι, έτσι κι αλλιώς ήταν ήδη καταμπαλωμένο. Τα δικά μας παιδιά; Καμία τέτοια εμπειρία δε θα έχουν να θυμούνται όταν στα 40 τους θα κάθονται να κουβεντιάζουν με τα δικά τους παιδιά. Το πολύ πολύ να έχουν να τους πουν για τους πλαστικοποιημένους παιδότοπους με τα θαυμάσια φαστ φουντ, για εκείνο το ηλεκτρονικό

παιχνίδι που είχαν παίξει με έναν φίλο τους εκείνη τη μέρα και πέρασαν το πιο δύσκολο στάδιο, μπορεί να θυμηθούν και καμιά εκδρομή στη θάλασσα ή στο βουνό που θα έχει φυσικά ως ευτυχή κατάληξη ένα πολυτελές εστιατόριο ή ένα θορυβώδες φαστφουντάδικο. Δεν είναι πρόθεσή μας να επιχειρηματολογήσουμε υπέρ της επιστροφής σε τέτοιες εποχές, ούτε φυσικά και πεποίθησή μας πως πρέπει να αμολήσουμε τα παιδιά μας ελεύθερα στους δρόμους δολοφόνους των σύγχρονων μεγαλουπόλεων. Ούτε τα ηλεκτρονικά τους παιχνίδια θέλουμε να παρατήσουν, ούτε τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές να απενεργοποιήσουν και σίγουρα δε θα τολμούσαμε καν να ισχυριστούμε πως θα μπορούσαν να απαρνηθούν την τηλεόραση. Τα παιδιά μας είναι παιδιά της εποχής τους και τέτοια πρέπει να παραμείνουν.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:49 AM

Page 34

>> Έλενα Περικλέους

Θα τολμούσαμε όμως να ισχυριστούμε πως τα παιδιά μας μεγαλώνοντας θα είναι πιο ευτυχισμένα, ίσως και πιο ισορροπημένα ψυχικά, αν ανακαλύψουν τη φύση, και αν τη βιώσουν με τρόπο άμεσο, απολαυστικό και διασκεδαστικό. Μπορούμε να τα βοηθήσουμε σημαντικά και ταυτόχρονα να κάνουμε και μια μεγάλη χάρη στον εαυτό μας, καθώς μέσα από τη διαδικασία αυτή θα ξαναανακαλύψουμε τη δική μας σμπαραλιασμένη ισορροπία και την καταπονημένη από το άγχος της εποχής παιδικότητά μας.

γεία της.

Η επόμενη αποστολή σας ως γονείς ας είναι να ανακαλύψετε τη φύση μαζί με τα παιδιά σας. Γιατί τη φύση δεν την ανακαλύπτουμε μέσα από τα βιβλία, πρέπει να παρατηρήσουμε, να αγγίξουμε, να μυρίσουμε, να συλλέξουμε. Οφείλουμε στα παιδιά μας να τους αποκαλύψουμε την πολυπλοκότητα και τη μα-

Ας του ζητήσουμε να νιώσει το χορτάρι κάτω από τα πόδια του, να πει καλημέρα στον ήλιο και καληνύχτα στο φεγγάρι, να αγκαλιάσει ένα δέντρο, να το ψηλαφίσει και να το κάνει φίλο του, να κλείσει τα μάτια και να αφουγκραστεί τον ήχο του ανέμου ανάμεσα στα φύλλα.

Γιατί αυτό το δέντρο είναι τόσο μεγάλο; Πού είναι η αλεπού; Αυτό εδώ τρώγεται; Γιατί στο δάσος είναι πιο δροσερά, γιατί η θάλασσα είναι γαλάζια, γιατί τα κύματα πηγαινοέρχονται. Πολλές θα είναι οι ερωτήσεις που θα διατυπώσουν τα παιδιά. Στην αρχή ας μην απαντήσουμε, η γνώση δεν είναι ο κύριος στόχος μας, ας το βοηθήσουμε να ανακαλύψει και άλλους τρόπους να μαθαίνει πέρα από το μυαλό.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

>> Έλενα Περικλέους

Ας παίξουμε με τα παιδιά μας παιχνίδια αισθήσεων. Διαγωνιστείτε σε μια βόλτα για το ποιος θα ακούσει περισσότερους ήχους, ποιος θα εντοπίσει περισσότερα χρώματα, ποιος θα «πιάσει» περισσότερες μυρωδιές. Ζητήστε του να μαζέψει βότσαλα, πετραδάκια, κοχύλια. Μην το αποπάρετε όταν σας ζητήσει να τα κουβαλήσετε όλα στο σπίτι. Ζητήστε του να διαλέξει τα πιο ξεχωριστά και ίσως να φτιάξει και μια ιστορία για τα όσα έχει συλλέξει. Ζητήστε του να κλείσει τα μάτια και να σας ακολουθήσει περιγράφοντας τι «βλέπει» με τις υπόλοιπες αισθήσεις του.

Page 35

Οικογένεια και σχολείο

Καταληκτικά θα λέγαμε πως πρέπει να εμπιστευτείτε το ένστικτο σας, τις αισθήσεις σας, να λειτουργήσετε περισσότερο διαισθητικά και να μετατρέψετε την κάθε έξοδο στη φύση σε παιχνίδι, σε πανηγύρι χρωμάτων, μεταδίδοντας στο παιδί σας το δικό σας ενθουσιασμό, ή πιο σωστά παίρνοντας λιγάκι από το δικό του, ο οποίος μετά από μερικές τέτοιες εξόδους θα είναι δεδομένος.

Βοηθήστε το παιδί σας να δει από διαφορετικές οπτικές γωνίες το ίδιο τοπίο. Ας ακολουθήσει μια διαδρομή που θα χαράξετε στο έδαφος με τα τέσσερα, για να ανακαλύψει απίστευτες λεπτομέρειες: φυτά, έντομα, φυσικά «εμπόδια», διαφορετικά είδη χώματος, ένα δρόμο μυρμηγκιών, μια μυρμηγκοφωλιά, μια περίεργη μικρή σκούρα πέτρα, τις ραβδώσεις των πεσμένων φύλλων, πολλά διαφορετικά είδη σπόρων, τα οποία μπορεί να δοκιμάσει να φυτέψει για να αποκαλυφτεί μπροστά στα μάτια του το θαύμα της ζωής, το μικρό σποράκι που δίνει τη δύναμη στο μεγάλο δέντρο. Μάθετε τα να παρατηρούν τις λεπτομέρειες, και όχι μόνο τα μεγάλα που έτσι κι αλλιώς τα εντυπωσιάζουν, έτσι θα μάθουν να σέβονται όλες τις μορφές ζωής. Φτιάξτε στον κήπο σας ένα μικρό ξύλινο σπιτάκι για πουλιά, ή ακόμα πιο απλά, μια ταΐστρα και γεμίστε την με σπόρους. Οι μικροί φτερωτοί μας φίλοι σύντομα θα κατακλύσουν την αυλή σας. Φωτογραφίστε τις διαδρομές σας, ή ζητήστε από το παιδί να τις ζωγραφίσει, καταγράφοντας σε ένα φωτογραφικό άλμπουμ ή σε ένα ντοσιέ ιχνογραφίας την περιπέτεια σας στη φύση. Μπορείτε να πάρετε μαζί σας αγαπημένους φίλους, για να δημιουργήσετε στα παιδιά επιπρόσθετα κίνητρα, και ταυτόχρονα να πλουτίσετε την φιλία τους, με εμπειρίες αλλιώτικές και δυνατές.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 36

Οικογένεια και σχολείο

ασικός άξονας του Αναλυτικού Προγράμματος της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι η δημιουργία κλίματος συνεργασίας και συλλογικής μάθησης μεταξύ όλων των παραγόντων του σχολείου, αλλά και της τοπικής κοινωνίας με στόχο τη συνειδητοποίηση του ρόλου του πολίτη στην επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο συμμετοχικών μαθησιακών διαδικασιών, ο Σύνδεσμος Γονέων και Κηδεμόνων του Η΄ Δημοτικού Σχολείου Λεμεσού, οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές του Σχολείου ανέλαβαν πρωτοβουλία για δημιουργία Περιβαλλοντικού Πάρκου, στο βόρειο μέρος του Σχολείου, σε χώρο που ανήκει στο Δήμο Λεμεσού.

Η όλη φιλοσοφία σχεδιασμού του συγκεκριμένου Προγράμματος στηρίχθηκε σε: -σύγχρονες ψυχολογικές θεωρίες ερμηνείας της ανάπτυξης, οι οποίες θεωρούν ότι το περιβάλλον επιδρά στις διεργασίες απόκτησης δεξιοτήτων, στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και γενικά στη διαδικασία ωρίμανσης του παιδιού. -στο γεγονός ότι η επίδραση των χαρακτηριστικών του υπαίθριου σχολικού χώρου είναι καθοριστική στην ταυτότητα χώρου που αποκτά το παιδί, η οποία με τη σειρά της συμβάλλει στη διαμόρφωση της προσωπικής του ταυτότητας και του πρίσματος μέσα από το οποίο αργότερα θα κρίνει, θα δημιουργεί, και θα χειρίζεται το περιβάλλον. -στο γεγονός ότι ο υπαίθριος σχολικός χώρος αποτελεί χώρο καθημερινής παρουσίας του παιδιού αλλά και χώρο αγωγής που καθορίζει τη στάση των παιδιών απέναντι στο περιβάλλον αλλά και ορίζει τη στάση που το ίδιο το σχολείο τηρεί απέναντι στο περιβάλλον. -στην αρχή που υιοθετεί σειρά ευρωπαϊκών χωρών και υποστηρίζει ότι οι υπαίθριοι σχολικοί χώροι αποτελούν ειδική κατηγορία ανοικτών χώρων της πόλης με ενδιαφέρον για τους μαθητές και τους νέους και κατά συνέπεια και την τοπική κοινωνία.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 37

Οικογένεια και σχολείο

ΜΑΘΗΤΩΝ -στο γεγονός ότι είναι από τις λίγες ευκαιρίες που έχουν απομείνει στις σύγχρονες πόλεις για να φιλοξενηθούν χώροι φύσης και να βελτιωθεί το αστικό περιβάλλον στα πλαίσια ενός γενικότερου σχεδίου για μια βιώσιμη πόλη . -στην βασική παιδαγωγική αρχή που υποστηρίζει πως ο υπαίθριος σχολικός μπορεί να αποτελέσει εκπαιδευτικό εργαλείο στα πλαίσια διαθεματικής προσέγγισης της διδασκαλίας και μάθησης. -στην εξίσου βασική παιδαγωγική αρχή που ενισχύει την εμπλοκή του ίδιου του παιδιού στη διαδικασία σχεδιασμού για τη βελτίωση του υπαίθριου σχολικού χώρου που μπορεί με τη σειρά της να οδηγήσει : α)στην κατανόηση από το παιδί των διαδικασιών σχεδιασμού του περιβάλλοντος και του ρόλου του ανθρώπου στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος. Κατ’ επέκταση η κατανόηση αυτή μπορεί να έχει ουσιαστική συμβολή στην μελλοντική του εξέλιξη σε υπεύθυνο και συνειδητό πολίτη, β) στο άνοιγμα του σχολείου στην τοπική κοινωνία και τους τοπικούς φορείς, γ) στην ανάληψη πρωτοβουλιών για περισσότερες αλλαγές στο σχολείο με στόχο ένα βιώσιμο σχολείο, δ) στην ενίσχυση της αυτοεικόνας του παιδιού, ε) στην ανάπτυξη γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων . Με την έναρξη όλων των διαδικασιών, βασική αρχή ήταν ότι το Πρόγραμμα που θα σχεδιαστεί, θα οργανωθεί και θα υλοποιηθεί, να ανταποκρίνεται: α) στις ανάγκες των μαθητών της συγκεκριμένης ηλικίας, τάξης, σχολείου και περιοχής, β)στα διαφορετικά είδη μάθησης που εφαρμόζονται σε Δημόσια Δημοτικά σχολεία της Κύπρου, γ)στην αρχή που αφορά το άνοιγμα του σχολείου στην κοινότητα και ευρύτερα στην κοινωνία, δ)σε θέματα που αφορούν πολίτες που νοιάζονται για την ποιότητα ζωής τους και για την ανάπτυξη της αειφορίας, ε)σε αποτελέσματα που ενδιαφέρουν άμεσα τους μαθητές, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς που θα εμπλέκονταν άμεσα στο

πρόγραμμα. Η επιλογή του θέματος αυτού είχε στόχο την ενεργοποίηση της σχολικής κοινότητας (μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών) και της τοπικής αυτοδιοίκησης σε κοινό πεδίο δράσης και συνεργασίας. Ο γενικός σκοπός του Προγράμματος ήταν η τοπιοτεχνική χώρου, έχοντας σαν σημείο αναφοράς τη μετατροπή του χώρου στάθμευσης και ρίψης απορριμμάτων, που βρισκόταν στο βόρειο μέρος του Σχολείου, σε περιβαλλοντικό πάρκο παιδαγωγικού χαρακτήρα. Η αναδιαμόρφωση του συγκεκριμένου χώρου επιδιώχθηκε μέσα από τη συμμετοχική δράση και αλληλεπίδραση των μαθητών του σχολείου με διάφορους φορείς και οργανωμένα σύνολα της περιοχής. Με την καθοδήγηση της εκπαιδευτικού που είχε αναλάβει ρόλο συντονιστή, μια ομάδα παιδιών οργανώθηκε σε ομάδες εργασίας και απευθύνθηκε σε αρμόδιους φορείς με στόχο την εξεύρεση συνεργατών αλλά και χορηγών. Ταυτόχρονα ο Σύνδεσμος Γονέων και Κηδεμόνων του Σχολείου ανέλαβε δράση χορηγώντας μέρος των αρχικών εργασιών και οργανώνοντας εκστρατείες ενημέρωσης της κοινότητας και του Δήμου Λεμεσού για το πρόγραμμα που στόχευαν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν. Ο Δήμος Λεμεσού, αφού συμφώνησε με γονείς και παιδιά για την ανάγκη δημιουργίας ενός χώρου πρασίνου σε μια περιοχή της Λεμεσού που χαρακτηρίζεται ως βιομηχανική με ιδιαίτερα περιβαλλοντικά προβλήματα, παραχώρησε δημοτικό χώρο που βρίσκεται στο βόρειο μέρος του Σχολείου για υιοθεσία με στόχο τη μετατροπή του σε Εκπαιδευτικό Περιβαλλοντικό Πάρκο. Με συντονιστή το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου και υπεύθυνη λειτουργό την Δρ Αραβέλλα Ζαχαρίου, οργανώθηκαν εκπαιδευτικές δραστηριότητες που στόχευαν στην εμπλοκή των παιδιών σε όλες τις διαδικασίες οργάνωσης του Προγράμματος, στην ενημέρωση τους για θέματα

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 38

Οικογένεια και σχολείο

ΜΑΘΗΤΩΝ αειφορίας και τρόπους βελτίωσης της ποιότητας ζωής στο αστικό περιβάλλον, για τρόπους επικοινωνίας και συνεργασίας με τοπικούς και άλλους φορείς και για μεθόδους οργάνωσης, σχεδιασμού και διαμόρφωσης περιβαλλοντικών πάρκων με θεματικές ενότητες και παιδαγωγικές γωνιές. Έγιναν συναντήσεις, εντός και εκτός Σχολείου, με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για καταρτισμό σχεδίου δράσης και διαμοιρασμό υπευθυνοτήτων και ζητήθηκε και εξασφαλίστηκε η συνεργασία φορέων όπως του Τμήματος Δασών, του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης, της Σχολικής Εφορείας Λεμεσού και ιδιωτών όπως αρχιτεκτόνων, εργολάβων, υπεύθυνων φυτωρίων, τοπιοτέχνη, ηλεκτρολόγου, κ.ά.

με την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και το συντονισμό του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου οργανώθηκε εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο εφαρμόζεται σε πιλοτική βάση και από τον ερχόμενο Σεπτέμβρη θα έχουν τη δυνατότητα επίσκεψης και παρακολούθησης του προγράμματος μαθητές από όλα τα σχολεία της Κύπρου. Ταυτόχρονα το πάρκο αυτό αποτελεί τα απογεύματα χώρο συγκέντρωσης των κατοίκων της περιοχής αφού αποτελεί τη μοναδική πράσινη γωνιά της γειτονιάς. Ο Δήμος Λεμεσού έχει αναλάβει τη συντήρηση του πάρκου και οι μαθητές αλλά και οι κάτοικοι της περιοχής ενημερώνονται συχνά για τα προγράμματα και τις δραστηριότητες που οργανώνονται στο πάρκο.

Μετά από συντονισμένες προσπάθειες και ενέργειες τεσσάρων χρόνων, ολοκληρώθηκε το Πρόγραμμα και εγκαινιάστηκε από το Δήμαρχο Λεμεσού, το Εκπαιδευτικό Περιβαλλοντικό Πάρκο «Πράσινες Διαδρομές». Το πάρκο περιλαμβάνει αμφιθέατρο το οποίο παρέχει τη δυνατότητα οργάνωσης μικρών εκδηλώσεων και αποτελεί χώρο συγκέντρωσης και υποδοχής μαθητών-επισκεπτών, λόφο γεωλογικών πετρωμάτων που αποτελούν μια σπειροειδή πορεία με πετρώματα που συναντά κάποιος από το υψόμετρο της Λεμεσού μέχρι αυτό του Τροόδους, γωνιά κυπριακού κήπου που περιλαμβάνει φυτά και λουλούδια που υπήρχαν πάντοτε σε παραδοσιακές κυπριακές αυλές, γωνιά αρωματικών φυτών, βοτάνων και κυπριακών θάμνων, καρποφόρα και δασικά δέντρα, γωνιά επενδυμένη με πέτρα του ποταμού και χαρακτηριστικά φυτά που φυτρώνουν κοντά σε ποταμούς, λαχανόκηπο και κάδους κομποστοποίησης, γωνιά παιδαγωγικών παιχνιδιών με παιχνίδια εμπνευσμένα και σχεδιασμένα στο έδαφος από τα ίδια τα παιδιά.

Το πάρκο «Πράσινες Διαδρομές» αποτελεί παράδειγμα ανοίγματος του σχολείου προς την κοινωνία και η άψογη συντήρηση του αλλά και η μέχρι τώρα απουσία οποιονδήποτε κακόβουλων ενεργειών στον χώρο του, αποδεικνύει πως η συμβολή των πολιτών όλων των ηλικιών σε έργα που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής, τυγχάνουν μεγαλύτερου σεβασμού και μεταφέρουν το αίσθημα ευθύνης για διατήρηση και φροντίδα στον καθένα ξεχωριστά.

Σήμερα το πάρκο αυτό αξιοποιείται από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές του Η΄ Δημοτικού Σχολείου Λεμεσού για εκπαιδευτικούς σκοπούς και

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Γονέων και Κηδεμόνων του Σχολείου στην ομιλία του την ημέρα των εγκαινίων του πάρκου, ο χώρος αυτός είναι το αποτέλεσμα μιας ομαδικής εργασίας που έμοιαζε σε όλα της τα στάδια με τον τρόπο εργασίας των μελισσών σε μια κυψέλη, που όλοι ανεξαιρέτως συμμετέχουν ανιδιοτελώς σε μια διαδικασία που στοχεύει στην δημιουργία ποιοτικού προϊόντος. Ευχή των παιδιών του Κεντρικού Μαθητικού Συμβουλίου την ίδια μέρα, ήταν όλα τα σχολεία και όλες οι γειτονιές να έχουν τη δυνατότητα δημιουργίας της δικής τους πράσινης γωνιάς!

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 39

Οικογένεια και σχολείο

ΜΑΘΗΤΩΝ Comenius Σχολικές Συμπράξεις Σχολικό Σχέδιο: “Creating Sustainable Schools” ¨Δημιουργώντας Αειφόρα Σχολεία¨

Συντονιστικό Ίδρυμα: Δημοτικό Σχολείο Πεύκιος Γεωργιάδης Συντονιστής Προγράμματος και του Κυπριακού Ιδρύματος: Δρ Παύλος Ρήγας (pavlosrigas1@yahoo.gr) Συμμετέχοντα Ιδρύματα: Γαλλία: Ecole élémentaire Jules Guesde Ελλάδα: Δημοτικό Σχολείο Βασιλικής Τρικάλων Ισπανία: C.P. Ntra. Sra. Del Socorro Ιταλία: Istituto Comprensivo Statale Paolo Neglia” Πολωνία: Zesp Szkolno-Przedszkolny nr 2 Πορτογαλία: Colégio Infante Santo Ρουμανία: Scoala cu clasele I-VIII, Mihai Eminescu Φινλανδία: Lauttasaaren Ala-Asteen Koulou

ήμερα ο πλανήτης μας αντιμετωπίζει πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα που μπορεί να επηρεάσουν ακόμη και τη μελλοντική επιβίωσή του. Βασικός υπεύθυνος της κατάστασης αυτής είναι ο άνθρωπος. Συνεπώς, τα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των χωρών πρέπει να έχουν ως κύριο στόχο τους την προετοιμασία πολιτών που να ενδιαφέρονται για το περιβάλλον με τρόπο ώστε να διασφαλίζουν τη διατήρησή αλλά και τη μελλοντική επιβίωσή του. Σκοπός του προγράμματος μας ήταν να προωθήσουμε αρχές της αειφόρου ανάπτυξης στους μαθητές των σχολείων μας. Συγκεκριμένα τέθηκαν οι ακόλουθοι στόχοι:

1. Προώθηση των βασικών αρχών της αειφόρου ανάπτυξης μέσα από ενότητες του Αναλυτικού Προγράμματος του δημοτικού σχολείου. 2. Διερεύνηση της παρούσας κατάστασης του σχολικού χώρου και διατύπωση προτάσεων βελτίωσής του. 3. Ανάπτυξη συνείδησης σωστού καταναλωτή, με στόχο τη συνεισφορά στη μείωση των απορριμμάτων στον πλανήτη μας. 4. Προώθηση των τοπικών προϊόντων με στόχο την υγιεινή διατροφή. 5. Πρόταση για δημιουργικές εργασίες με τη χρήση ανακυκλώσιμων και ανακυκλωμένων υλικών. 6. Προώθηση εκμάθησης διαφόρων ευρωπαϊκών γλωσσών και γνωριμία με διαφορετικούς πολιτισμούς. 7. Προώθηση της χρήσης νέων τεχνολογιών. 8.Επικοινωνία και ενεργός αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών και των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.. 9. Ενεργός συμμετοχή των γονιών και της τοπικής κοινότητας στις δραστηριότητες του προγράμματος. 10. Ενεργός συμμετοχή μαθητών με ειδικές ικανότητες αλλά και μαθητών που προέρχονται από οικογένειες εθνικών μειονοτήτων. 11. Προώθηση της Ευρωπαϊκής διάστασης του σχολείου. Περιεχόμενο και δραστηριότητες του σχεδίου: Οι δραστηριότητες του προγράμματος αυτού ήταν κοινές για όλα τα εταιρικά σχολεία. Έχοντας υπόψη τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης, διατυπώσαμε δραστηριότητες που αφορούσαν τέσσερις ενότητες που θα πρέπει να προωθούνται μέσω της εκπαίδευσης. Στα πλαίσια της πρώτης ενότητας, που αφορούσε τη διαχείριση απορριμμάτων, λειτουργήσαμε εργαστήρι ανακύκλωσης χαρτιού,

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:49 AM

Page 40

Οικογένεια και σχολείο

ΜΑΘΗΤΩΝ φτιάξαμε οργανικό χώμα με τη διαδικασία της κομποστοποίησης, φτιάξαμε έργα τέχνης με ανακυκλώσιμα υλικά και μελετήσαμε την ύπαρξη προϊόντων μιας χρήσης στην αγορά. Στη δεύτερη ενότητα, που αφορούσε την αναδιαμόρφωση του σχολικού χώρου, μελετήσαμε την παρούσα κατάσταση του κάθε σχολείου και προτείναμε λύσεις, οι οποίες είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι στις πλείστες περιπτώσεις υλοποιήθηκαν. Κατά την εφαρμογή των δραστηριοτήτων της τρίτης ενότητας, που αφορούσε τα μέσα μεταφοράς και τις κλιματικές αλλαγές, μελετήσαμε το ίχνος CO2, κάναμε μελέτες για τα ζώα που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν και φτιάξαμε θερμοκήπια για να μελετήσουμε το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τέλος στην τέταρτη ενότητα, που αφορούσε τη διατροφή σε σχέση με τον πολιτισμό, προσπαθήσαμε να προωθήσουμε τα τοπικά προϊόντα μας μέσα από τις διακρατικές συναντήσεις, ετοιμάσαμε συνταγές και οργανώσαμε δραστηριότητες που είχαν σχέση με την υγιεινή διατροφή. Πέρα από τις δραστηριότητες περιεχομένου του προγράμματος, ένας σημαντικός στόχος του προγράμματος ήταν και η προώθηση πολιτισμικών στοιχείων της κάθε χώρας. Για αυτό το λόγο μελετήσαμε τον πολιτισμό και τη γλώσσα της κάθε εταιρικής χώρας, τόσο μέσω δραστηριοτήτων στο σχολείο αλλά και μέσω των διακρατικών συναντήσεων. Συγκεκριμένα, μετά από κάθε επίσκεψη στα εταιρικά σχολεία, γίνονταν παρουσιάσεις στην ολομέλεια του σχολείου, όπου όλοι οι μαθητές και εκπαιδευτικοί μπορούσαν να γνωρίσουν πτυχές της καθημερινότητας, αλλά και ήθη και έθιμα των εταίρων. Μέσα από όλες τις δραστηριότητες πιστεύουμε ότι καταφέραμε να βοηθήσουμε τους μαθητές να κατανοήσουν την έννοια και τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης, αλλά και να σέβονται τη διαφορετικότητα μεταξύ των ανθρώπων των χωρών της Ευρώπης.

Ένταξη του σχεδίου στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του σχολείου: Οι δραστηριότητες του σχεδίου εφαρμόστηκαν διαθεματικά μέσα από όλα τα γνωστικά αντικείμενα που αναπτύσσονται στο Δημοτικό Σχολείο και που υπάγονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα. Πολλές από τις δραστηριότητες υλοποιήθηκαν στα πλαίσια διαφόρων μαθημάτων. Συγκεκριμένα, στα πλαίσια του μαθήματος της Γλώσσας έγινε η συγγραφή των αποτελεσμάτων των δραστηριοτήτων, όπως η συγγραφή του παραμυθιού για τα μη αειφόρα τέρατα (τέρατα που αντιπροσωπεύουν διάφορα περιβαλλοντικά προβλήματα) και στα πλαίσια του μαθήματος των Αγγλικών έγιναν οι αναγκαίες μεταφράσεις αλλά και η επικοινωνία των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Στα πλαίσια του μαθήματος της Επιστήμης και της Περιβαλλοντικής Αγωγής μελετήθηκαν οι έννοιες της αειφόρου ανάπτυξης, αλλά και οι επιδράσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς προς το περιβάλλον, όπως η ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Στο μάθημα της Τέχνης έγιναν όλες οι καλλιτεχνικές δημιουργίες, όπως οι κατασκευές με ανακυκλώσιμα υλικά και στο μάθημα του Σχεδιασμού και Τεχνολογίας δημιουργήθηκαν τα θερμοκήπια που βοήθησαν στη μελέτη του φαινομένου του θερμοκηπίου. Στο μάθημα της Γεωγραφίας μελετήθηκαν οι χώρες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα, τόσο από γεωγραφική αλλά και από πολιτιστική άποψη. Στο μάθημα της Οικιακής Οικονομίας μελετήθηκαν οι υγιεινές συνήθειες διατροφής και εκτελέστηκαν συνταγές που προωθούν τοπικά προϊόντα (κατασκευή φλαούνων). Τέλος, στα πλαίσια του μαθήματος των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών χρησιμοποιήθηκαν λογισμικά για να γίνουν παρουσιάσεις, να δημιουργηθούν ηλεκτρονικά παιχνίδια, να γίνεται συχνή ενημέρωση της ιστοσελίδας του προγράμματος, αλλά και η ηλεκτρονική επικοινωνία.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

Page 41

Οικογένεια και σχολείο

ΜΑΘΗΤΩΝ Εμπειρίες που αποκόμισαν μαθητές και εκπαιδευτικοί:

Τελικά προϊόντα που παρήχθησαν:

(α) Διακρατικές συναντήσεις: Το πρόγραμμα Comenius προσφέρει ευκαιρίες τόσο στους εκπαιδευτικούς όσο και στους μαθητές να έρθουν σε επαφή με άλλα εκπαιδευτικά συστήματα και άλλες κουλτούρες. Στη δική μας περίπτωση, η εμπειρία αυτή μας προσέφερε δυνατότητες να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας σε πολλά επίπεδα. Μέσα από τις διακρατικές συναντήσεις οι μαθητές μπόρεσαν να αποκτήσουν νέους φίλους και να γνωρίσουν άλλους τρόπους διαβίωσης. Το πιο σημαντικό όφελος όμως ήταν το γεγονός ότι οι μαθητές είχαν την ευκαιρία για πρώτη φορά να ταξιδέψουν μακριά από τις οικογένειές τους και να ζήσουν σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον. Αυτό τους βοήθησε να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, να αναγκαστούν να κοινωνικοποιηθούν σε μια ξένη γλώσσα, αλλά και να αποδεσμευτούν, έστω και για λίγο, από την οικογένεια τους. Για τους πιο πολλούς ήταν ίσως μια αρχή για ανεξαρτητοποίηση. Από την άλλη οι εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν άλλα εκπαιδευτικά συστήματα και να επιλέξουν στοιχεία τους που θα τους βοηθούσαν να βελτιωθούν στο διδακτικό έργο τους. Ταυτόχρονα απέκτησαν κι αυτοί πολλούς νέους φίλους.

• DVD όπου παρουσιάζεται το κάθε εταιρικό σχολείο • Λεξικό με κοινόχρηστες λέξεις και φράσεις στις 8 γλώσσες του προγράμματος (Ελληνικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Ισπανικά, Πολωνικά, Πορτογαλικά, Ρουμάνικα, Φινλανδικά), αλλά και στα Αγγλικά • Παραμύθι με ιστορίες που αφορούν 9 μη αειφόρα τέρατα (η κάθε ιστορία είναι γραμμένη στη μητρική γλώσσα των μαθητών των εταιρικών σχολείων, αλλά και στα Αγγλικά) • Παιχνίδι γνώσεων με κάρτες που ετοιμάστηκαν από τους μαθητές και των 9 εταιρικών σχολείων • Βιβλίο συνταγών με παραδοσιακές πασχαλινές συνταγές από την κάθε χώρα που συμμετείχε στο πρόγραμμα • Ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό βαλιτσάκι που ετοιμάστηκε με τη βοήθεια της πλατφόρμας eTwinning http://twinspace.etwinning.net/launcher.cfm?lang=en &cid=36117

(β) Δραστηριότητες του προγράμματος: Το πρόγραμμα διεύρυνε τους ορίζοντες των μαθητών και των εκπαιδευτικών σε γνωσιολογικά θέματα που αφορούσαν τα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήματα, αλλά και σε θέματα δεξιοτήτων για προστασία του περιβάλλοντος, τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον. Τέλος οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν δεξιότητες συνεργασίας αλλά και αποτελεσματικής χρήσης των νέων τεχνολογιών. Η χρήση της πλατφόρμας eTwinning μας έδωσε την ευκαιρία να μοιραστούμε όλες τις δραστηριότητες μας δημιουργώντας μια πολύ ενδιαφέρουσα και πλούσια ιστοσελίδα.

Διακρίσεις: • Quality label για το πρόγραμμα eTwinning • European label για το πρόγραμμα eTwinning • Επιλογή του προγράμματος στο shortlist της τελικής φάσης αξιολόγησης του προγράμματος eTwinning • Διάκριση του προγράμματος στην Κύπρο και στην Ισπανία, ως πρόγραμμα καλής πρακτικής

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

Διαδίκτυο; …

5/20/11

1:50 AM

ΕΝΘΕΤΟ

Ασφαλώς

8 Φεβρουαρίου Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου 2011 Μέρος Α΄

τις 8 Φεβρουαρίου 2011, γιορτάστηκε σε περισσότερες από 65 χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο για όγδοη φορά η Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου. Φέτος το μήνυμα προς όλους τους χρήστες του διαδικτύου, μικρούς και μεγάλους, είναι «Το διαδίκτυο δεν είναι παιχνίδι. Προστάτευσε τον εαυτό σου. Σεβάσου την ζωή των άλλων.» ("It's more than a game, it's your life!"). Όπως αντιλαμβάνεστε κι από το μήνυμα, το φετινό θέμα έχει να κάνει με τη «ψηφιακή ζωή μας» ή αλλιώς την «εικονική ζωή μας» και τον τρόπο με τον οποίο ο πραγματικός μας εαυτός βιώνει την εικονική εμπειρία, την εικονική πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να κρυβόμαστε πίσω από ένα ψευδώνυμο ή ένα προφίλ, μία μάσκα. Κάτι τέτοιο δεν μας παρέχει, όπως πολλοί νομίζουν, ασπίδα ανωνυμίας ή προστασίας. Οι πράξεις στην εικονική μας ζωή μπορεί να έχουν επιπτώσεις και στην πραγματική μας ζωή. Για παράδειγμα, μία εικονική γνωριμία, μία γνωριμία στο διαδίκτυο, μπορεί να προχωρήσει σε γνωριμία πρόσωπο με πρόσωπο στον πραγματικό κόσμο και τότε οι συνέπειες να είναι τραγικές. Με αφορμή λοιπόν την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου θα θέλαμε να σας υπενθυμίσουμε ότι το διαδίκτυο, ναι μεν είναι χρήσιμο και διασκεδαστικό, δεν παύει όμως να κρύβει παγίδες, να ελλοχεύει κινδύνους και δη για τις μικρές ηλικίες που χρησιμοποιούν κατά κόρον το διαδίκτυο.

Page 42

Ολοένα και πιο επικίνδυνη φαίνεται λοιπόν πως γίνεται η σχέση παιδιών κι εφήβων με το διαδίκτυο, το οποίο δείχνει να αποτελεί, αν όχι το πρώτιστο, πάντως ένα από τα πιο σημαντικά ενδιαφέροντά τους. Αυτό δεν πρέπει να το αφήσουμε να συνεχίσει έτσι. Κάτι πρέπει να κάνουμε κι εμείς οι γονείς. Ως γονείς οφείλουμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας στον κόσμο του διαδικτύου όπως ακριβώς κάνουμε και στον πραγματικό κόσμο, όπου τα προστατεύουμε από ύποπτους ανθρώπους, από βία, από παιδόφιλους. Επομένως επιβάλλεται να κάνουμε το ίδιο και στο διαδίκτυο και μάλιστα άμεσα. Εμπόδιο στην προσπάθεια μας αυτή ίσως να αποτελεί το μεγάλο «τεχνολογικό» χάσμα γενεών.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

ΕΝΘΕΤΟ

Αρκετοί από εμάς τους γονείς ίσως να μην μπορούμε να οριοθετήσουμε την ενασχόληση των παιδιών μας με το διαδίκτυο και τους υπολογιστές γενικότερα, λόγω έλλειψης της σχετικής γνώσης, με αποτέλεσμα τα παιδιά μας να αφήνονται μόνα τους κι ελεύθερα να σερφάρουν στο διαδίκτυο. Όμως, πιστέψτε με, τίποτα δεν είναι πιο ανησυχητικό από τους γονείς που σηκώνουν τα χέρια ψηλά και λένε: «Τα παιδιά μου ξέρουν περισσότερα από μένα για το διαδίκτυο» και αμήχανοι παρακολουθούν τα παιδιά τους να αφιερώνουν μεγάλο μέρος του χρόνου τους μπροστά στον υπολογιστή συνδεδεμένο με το διαδίκτυο. Εδώ όμως θα διαφωνήσω γιατί μπορεί η γνώση να είναι δύναμη αλλά οι εμπειρίες ζωής είναι πολύτιμες. Τι θέλω να πω με αυτό; Πως ακόμα κι αν τα παιδιά μας είναι καλύτεροι χρήστες των υπολογιστών και του διαδικτύου από εμάς, να θυμάστε ότι έχουν ακόμη ανάγκη τη δική μας συμμετοχή, τις δικές μας συμβουλές και τη δική μας υποστήριξη. Μπορεί κάποιοι από εμάς να μην έχουμε διαδικτυακές γνώσεις αλλά όλοι μας ανεξαιρέτως έχουμε εμπειρία ζωής και ανεπτυγμένη κριτική σκέψη, εργαλεία απαραίτητα για να προστατέψουμε τα παιδιά μας από τους κινδύνους του διαδικτύου. Άλλωστε μπορούμε ανά πάσα στιγμή κι εμείς οι γονείς να ενημερωθούμε και να μάθουμε τι είναι το διαδίκτυο και πως να σερφάρουμε σε αυτό. Ποτέ δεν είναι αργά. Φτάνει να μην το φοβόμαστε και να θέλουμε να το γνωρίσουμε καλύτερα. Επομένως τι θα λέγατε για ένα ταξίδι στο διαδίκτυο; Ασφαλώς… γιατί όχι; Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, αυτό το ταξίδι στο διαδίκτυο …. χέρι με χέρι γονείς και παιδιά. Ας θέσουμε το διαδίκτυο στις σωστές του διαστάσεις και όλοι οι γονείς να κατανοήσουμε και να απολαύσουμε μαζί

Page 43

Οικογένεια και σχολείο

με τα παιδιά μας τα οφέλη του διαδικτύου… ασφαλώς! Πάμε, λοιπόν, να προστατέψουμε τα παιδιά μας από τις κακοτοπιές του διαδικτύου, ξεφυλλίζοντας το δωδεκάλογο μιας ασφαλούς πλοήγησης. Ο δωδεκάλογος αυτός χωρίζεται σε δύο μέρη με το πρώτο να περιλαμβάνει τις έξι ακόλουθες γενικές συμβουλές: 1. Δεν απαγορεύουμε το διαδίκτυο αλλά το κάνουμε οικογενειακή υπόθεση. Η απαγόρευση μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά μας να σερφάρουν κρυφά, ή στο σπίτι κάποιου φίλου τους ή σε internet cafe, και αυτό εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Εμείς οι γονείς πολλές φορές ανησυχούμε όταν τα παιδιά μας σερφάρουν αρκετές ώρες στο διαδίκτυο μη γνωρίζοντας μάλιστα και τι κάνουν. Σίγουρα η ανησυχία μας είναι δικαιολογημένη, ωστόσο δεν θα πρέπει να φτάνουμε και στην υπερβολή. Είναι προτιμότερο να ενημερώσουμε τα παιδιά μας για τους κινδύνους που μπορεί να συναντήσουν ταξιδεύοντας στο διαδίκτυο καθώς και τους τρόπους με του οποίους μπορούν να προστατευθούν απ’ αυτούς παρά να τους απαγορεύσουμε εντελώς τη χρήση του. 2. Ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο για να επικοινωνήσουν, να μελετήσουν, να διασκεδάσουν και να βρουν πληροφορίες με σωστό τρόπο, όντας υπεύθυνα, σωστά και ενήμερα. Μαζί με τα παιδιά μας ακολουθούμε κι εμείς την τεχνολογία. Δε χρειάζεται να είμαστε ειδικοί αλλά μια μικρή κατανόηση και γνωριμία αρκεί για να κρατήσουμε ασφαλέστερα τα παιδιά μας online. Διατηρούμε ανοιχτές τις γραμμές επικοινωνίας με

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:50 AM

>> Νανά Μιχαηλίδου

τα παιδιά μας και επικοινωνούμε μαζί τους για οτιδήποτε βιώνουν στο διαδίκτυο. Επιλέγουμε να συζητήσουμε με τα παιδιά μας σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου, πάντα πριν την ώρα της πλοήγησης και όχι κατά τη διάρκεια ή στο τέλος αυτής, ώστε να αποφύγουμε, πρώτον την αρνητική αντίδραση των παιδιών μας στην πρώτη περίπτωση, λόγω διακοπής μιας ευχάριστης για εκείνα δραστηριότητα, και δεύτερον την έλλειψη διάθεσης των παιδιών μας για συζήτηση, λόγω της κούρασης τους μετά από πολύωρη πλοήγηση στο διαδίκτυο. Η προστασία των παιδιών μας από τους κινδύνους του διαδικτύου είναι μια υπόθεση που απαιτεί ειδικό χειρισμό από εμάς τους γονείς. Το άλφα και το ωμέγα όμως είναι οι καλές σχέσεις που πρέπει να έχουμε με τα παιδιά μας. Όλα αντιμετωπίζονται μέσα από υγιή διάλογο κι όχι μονόλογο και κήρυγμα. Αφιερώνουμε χρόνο μαζί με τα παιδιά μας στον υπολογιστή. Μια σκέψη μάλιστα είναι να δημιουργήσουμε από κοινού έναν οικογενειακό κώδικα διαδικτυακής συμπεριφοράς ή αλλιώς ένα οικογενειακό συμβόλαιο για τη χρήση του διαδικτύου στο σπίτι κι όχι μόνο. Ο κώδικας αυτός θα καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των παιδιών σχετικά με τη χρήση του υπολογιστή και διαδικτύου. Για την επιτυχία όμως αυτής της οικογενειακής συμφωνίας η γνώμη των παιδιών είναι απαραίτητη και σημαντική. Η συμφωνία, αφού αναρτηθεί πλάι σε κάθε υπολογιστή του σπιτιού, θα πρέπει να αναθεωρείται τακτικά καθώς τα παιδιά μας μεγαλώνουν. 3. Επιβλέπουμε τα παιδιά μας κατά τη χρήση του διαδικτύου γι’ αυτό αποφεύγουμε την εγκατάσταση του ηλεκτρονικού υπολογιστή στο υπνοδωμάτιο των παιδιών μας.

Page 44

Ο υπολογιστής θα πρέπει να βρίσκεται στο οπτικό μας πεδίο, σε μέρος όπου θα μπορούμε να έχουμε την εποπτεία των ιστοσελίδων που επισκέπτονται τα παιδιά μας. Γι’ αυτό λέμε: OXI σε χώρους απομονωμένους, όπως το υπνοδωμάτιο. NAI σε κοινόχρηστους χώρους, όπως το σαλόνι ή το καθιστικό, όπου περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, και φροντίζουμε να βλέπουμε την οθόνη ώστε να εποπτεύουμε τις κινήσεις των παιδιών μας στο διαδίκτυο. 4. Για ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο και προστασία της οικογένειά μας από παράνομο, ανεπιθύμητο και επιβλαβές περιεχόμενο επιβάλλεται η εγκατάσταση και χρήση λογισμικών φιλτραρίσματος διαδικτυακού περιεχομένου σε κάθε υπολογιστή τον οποίο χρησιμοποιούν παιδιά. Όταν τα παιδιά μας παίζουν στην αυλή της γειτονιάς μας μπορούμε να τα επιβλέπουμε άμεσα. Τι γίνεται όπως όταν τα παιδιά μας παίζουν στην παγκόσμια ψηφιακή γειτονιά, τη γειτονιά του διαδικτύου όπου χιλιάδες ιστοσελίδες κάνουν την εμφάνιση τους με περιεχόμενο άλλοτε καλό κι άλλοτε κακό; Τι κάνουμε λοιπόν; Αναζητούμε τα λογισμικά φιλτραρίσματος ή αλλιώς εργαλεία γονικού ελέγχου, που μας δίνουν τη δυνατότητα, πρώτον να μπλοκάρουμε τις κατηγορίες στις οποίες επιθυμούμε να απαγορεύεται η πρόσβαση των παιδιών μας σε αυτές, και δεύτερον να ρυθμίζουμε τις ώρες χρήσης του διαδικτύου. H Cytanet προσφέρει στους πελάτες της την υπηρεσία Safe Internet για προστασία από ανεπιθύμητο και επιβλαβές περιεχόμενο του διαδικτύου.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

>> Νανά Μιχαηλίδου

Με την εγκατάσταση της υπηρεσίας οι πελάτες μας έχουν τη δυνατότητα να «φιλτράρουν» το περιεχόμενο του διαδικτύου με έναν εύκολο και πρακτικό τρόπο. Μπορούν να επιλέγουν κατηγορίες διαδικτυακού περιεχομένου, συγκεκριμένες ιστοσελίδες ή/και εφαρμογές διαδικτύου, στις οποίες δεν επιτρέπεται η πρόσβαση, καθώς επίσης και να καθορίζουν το χρόνο επιτρεπόμενης πρόσβασης στο διαδίκτυο, για κάθε χρήστη του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Τα εργαλεία γονικού ελέγχου είναι πολύ χρήσιμα αλλά δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε βάζοντας ένα λογισμικό φιλτραρίσματος στον υπολογιστή των παιδιών μας, οι κίνδυνοι ακόμα καραδοκούν δεδομένου ότι ένα φίλτρο δεν μπορεί να μπλοκάρει τα πάντα. Άλλωστε ένα τέτοιο λογισμικό δεν θα εμποδίσει τα παιδιά μας να δούνε τις απαγορευμένες από εμάς ιστοσελίδες είτε χρησιμοποιώντας υπολογιστές φίλων τους είτε τα κινητά τους τηλέφωνα. Γι’ αυτό καλό είναι να είμαστε πάντα κοντά τους. Επομένως κανένα λογισμικό δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη γονική φροντίδα και προστασία. Τα εργαλεία φιλτραρίσματος είναι χρήσιμα για να συμπληρώνουν, ΟΧΙ να υποκαθιστούν τη γονική επίβλεψη. Επίσης σημειώνεται πως τα φίλτρα είναι χρήσιμα όσο τα παιδιά μας είναι μικρά. Καθώς όμως αυτά μεγαλώνουν θα πρέπει να αναπτύξουν ασφαλή και υπεύθυνη συμπεριφορά στο διαδίκτυο πάντα με τη δική μας καθοδήγηση. 5. Παρακινούμε τα παιδιά να επισκέπτονται ιστοσελίδες που περιέχουν επιμορφωτικό, ψυχαγωγικό και ενημερωτικό περιεχόμενο ανάλογο με την ηλικία τους και τα ενδιαφέροντα τους. Φροντίζουμε ώστε τα παιδιά να παίζουν κατάλληλα ηλεκτρονικά και διαδικτυακά παιχνίδια.

Page 45

Οικογένεια και σχολείο

Εξηγούμε στα παιδιά να αποφεύγουν τις ιστοσελίδες με την προειδοποίηση «άνω των 18 ετών». Τους μαθαίνουμε ότι οι προειδοποιήσεις είναι για να μας προστατεύουν. Δημιουργούμε στα παιδιά μας τη δική τους λίστα με τις αγαπημένες τους ιστοσελίδες και βρίσκουμε μηχανές αναζήτησης φιλικές στη χρήση τους για παιδιά. Στις ειδικά σχεδιασμένες για παιδιά μηχανές αναζήτησης το εύρος των αναζητήσεων είναι ελεγχόμενο και επιτρέπεται στα παιδιά πρόσβαση μόνο σε πιστοποιημένα sites. Έτσι εμείς οι γονείς, αφού πρώτα ελέγξουμε τις μηχανές αυτές, τις προτείνουμε στα παιδιά μας ώστε να ταξιδεύουν με ασφάλεια στο διαδίκτυο περιορίζοντας σημαντικά τις ακατάλληλες για την ηλικία τους αναζητήσεις και ανακαλύψεις. Ακόμα εμείς ως γονείς συμβουλευόμαστε το σύστημα σήμανσης των παιχνιδιών PEGI (Pan European Game Information) για την επιλογή κατάλληλων ηλεκτρονικών παιχνιδιών για τα παιδιά μας. Πληροφορίες θα βρούμε στη διεύθυνση http://www.pegi.info/gr/ 6. Προσέχουμε ώστε η χρήση του διαδικτύου να μην καταντήσει κατάχρηση! Αν παρατηρήσουμε συμπτώματα εθισμού στο διαδίκτυο τότε θα πρέπει να πάρουμε δραστικά μέτρα και να ζητήσουμε βοήθεια από τους ειδικούς. Εάν το παιδί μας εμφανίζει επίμονη διάθεση να βρίσκεται συνεχώς σε σύνδεση με το διαδίκτυο και έχει ως προτεραιότητα στη ζωή του το διαδίκτυο, σπαταλώντας σε αυτό μεγάλο μέρος της καθημερινότητας του, παραμελώντας τους φίλους του, την οικογένεια του, το σχολείο του, μειώνοντας τη φυσική του δραστηριότητα, παρουσιάζοντας δια-

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:50 AM

Page 46

>> Νανά Μιχαηλίδου

ταραχές ύπνου, κούραση και υπνηλία μέσα στην τάξη ενώ όταν διακόπτεται η σύνδεση του θυμώνει και γίνεται νευρικό τότε πρέπει να σκεφτούμε μήπως αντιμετωπίζει πρόβλημα εθισμού στο διαδίκτυο.

Και με αυτή τη συμβουλή ολοκληρώνουμε το πρώτο μέρος του αφιερώματος μας με τη μορφή δωδεκάλογου. Ένα αφιέρωμα με θέμα την ασφαλή περιήγηση των παιδιών μας στο διαδίκτυο. Κλείνοντας λοιπόν το πρώτο μέρος θα θέλαμε,

Για να μη φτάσουμε στο σημείο να μη βλέπουμε τα παιδιά μας, γιατί πολύ απλά αυτά έχουν χωθεί και χαθεί μέσα στον υπολογιστή τους, πρέπει να βάλουμε κάποια όρια. Αρχικά εξηγούμε στα παιδιά μας ότι ο υπολογιστής και το διαδίκτυο δεν πρέπει να τους στερεί ούτε ένα λεπτό από το παιχνίδι τους στην αυλή με φίλους πραγματικούς, από το διάβασμα τους, από τον ύπνο τους, και από άλλες αγαπημένες τους δραστηριότητες. Στη συνέχεια θέτουμε στα παιδιά μας χρονικά όρια ενασχόλησης με τον υπολογιστή. Όταν τα όρια στηρίζονται σε λογική βάση δεν καταπιέζουν τα παιδιά. Έτσι, πάντα μετά από συζήτηση με τα παιδιά μας, τους περιορίζουμε το χρόνο τους στο διαδίκτυο με το λογισμικό φιλτραρίσματος, ενώ παράλληλα τα ενθαρρύνουμε να βρουν εναλλακτικές δραστηριότητες ψυχαγωγίας, πέραν της ηλεκτρονικής ψυχαγωγίας, για παράδειγμα να ασχοληθούν με ένα άθλημα. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να προσθέσω ότι οφείλουμε ως γονείς να παρατηρήσουμε και τη δική μας χρήση του διαδικτύου. Μήπως ξοδεύουμε κι εμείς πολλές ώρες στο διαδίκτυο; Εάν ναι, πιθανόν τα παιδιά μας να ακολουθούν το παράδειγμα μας. Επομένως τα χρονικά όρια ισχύουν και για εμάς, άλλωστε ο εθισμός δεν κάνει διακρίσεις.

Να θυμάστε: “Το διαδίκτυο είναι ένα χρήσιμο εργαλείο αρκεί να το χειρίζεστε με ασφάλεια” "Το Διαδίκτυο δεν είναι παιχνίδι. Προστάτευσε τον εαυτό σου. Σεβάσου τη ζωή των άλλων". Και να μην ξεχνάτε: … συνεχίστε να μιλάτε με τα παιδιά σας …Keep talking to your children. Κάπου εδώ σας αφήνουμε και ανανεώνουμε το ραντεβού μας για το επόμενο τεύχος της οτ με έξι ακόμα χρήσιμες συμβουλές και υποδείξεις για ορθολογική, υπεύθυνη και ασφαλή χρήση του διαδικτύου. Μέχρι τότε σας ευχόμαστε καλή και ασφαλή πλοήγηση!

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

Page 47

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ

Στοιχεία Επικοινωνίας με την Παγκύπρια Σχολή Γονέων Τηλέφωνο: 22754466 Τηλεομοιότυπο: 22345103 Ηλεκτρονική Διεύθυνση: scholigoneon@cytanet.com.cy Ταχυδρομική Διεύθυνση: Τ.Θ. 27298, 1643 Λευκωσία, Κύπρος Ιστοσελίδα: www.scholigoneon.org.cy

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

Διαδίκτυο; …

5/20/11

1:50 AM

Page 48

>> Νανά Μιχαηλίδου

Ασφαλώς

Μέρος Β΄

ε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου, στο δεύτερο αυτό μέρος, επιχειρούμε να ολοκληρώσουμε το σχετικό θέμα, παρουσιάζοντας και αναλύοντας εν συντομία τις επόμενες έξι, πιο εξειδικευμένες, συμβουλές – υποδείξεις για μία ορθολογική, υπεύθυνη και ασφαλή χρήση του διαδικτύου. Υπενθυμίζουμε ότι οι συμβουλές αυτές αφορούν μικρούς και μεγάλους, παιδιά και γονείς, ώστε όλοι μαζί να απολαμβάνουμε το ταξίδι μας στο διαδίκτυο … ασφαλώς!

Αφού λοιπόν έχουμε διευκρινίσει στα παιδιά μας ότι δεν μπορούν να είναι ποτέ απολύτως σίγουρα με ποιους μιλάνε, τα συμβουλεύουμε:

Τους εξηγούμε πως τα Δωμάτια Επικοινωνίας (chat rooms) είναι επικίνδυνα και πως απαιτείται ΠΡΟΣΟΧΗ όταν χρησιμοποιούνται. (Σημειώνουμε για όσους από εμάς δεν γνωρίζουν τι είναι τα chat rooms, ότι πρόκειται για εικονικά μέρη, όπου οι άνθρωποι από όλο τον κόσμο έχουν την δυνατότητα να «συναντηθούν» και να «συνομιλήσουν» μέσω μηνυμάτων που γράφουν με το πληκτρολόγιο τους.)

• Να μην εμπιστεύονται αγνώστους που συναντάνε στο διαδίκτυο και να μην δίνουν ποτέ προσωπικά τους στοιχεία, όπως ονοματεπώνυμο, ηλικία, διεύθυνση σπιτιού, τηλέφωνο κινητό ή σταθερό, διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, όνομα σχολείου, προσωπικές εμπειρίες, φωτογραφίες κι άλλες πολλές λεπτομέρειες της προσωπικής τους ζωής. Επίσης να μην αποκαλύπτουν πληροφορίες για την οικογένεια τους, τους φίλους τους, τους συμμαθητές τους, τους συγγενείς τους και άλλους τρίτους. • Να διακόψουν κάθε επαφή, όταν ο συνομιλητής τους, τους κάνει να αισθανθούν άβολα ή τους παρενοχλεί. Τους μαθαίνουμε πως με ένα απλό κλικ μπορούν να βγουν από το chat room. • Να μην διευθετήσουν ποτέ συνάντηση με άτομα του διαδικτύου, γενικά με αγνώστους. Αν τους ζητήσει κάποιος άγνωστος να συναντηθούν, θα πρέπει να αναφέρουν το γεγονός αυτό σε ενήλικο άτομο της εμπιστοσύνης τους.

Τους εξηγούμε πως τα άτομα με τα οποία συνομιλούν στο διαδίκτυο δεν είναι πάντα αυτό που τους λένε. Πίσω από το προφίλ που παρουσιάζουν μπο-

Και αφού ενημερώσουν εμάς τους γονείς ή κάποιον άλλον ενήλικα της εμπιστοσύνης τους, και εφόσον αποφασιστεί να γίνει η συνάντηση, τότε η συνά-

Πάμε λοιπόν να συνεχίσουμε το ξεφύλλισμα του δωδεκάλογου μιας ασφαλούς πλοήγησης. 1. Υπενθυμίζουμε συνεχώς στα παιδιά μας να μην συνομιλούν με ξένους στο διαδίκτυο. Οι άνθρωποι στο διαδίκτυο (οι εικονικοί φίλοι) δεν λένε πάντα την αλήθεια, γι’ αυτό πρέπει να αντιμετωπίζονται ως άγνωστοι.

ρεί να λένε ψέματα για την ηλικία τους και να τους συστήνονται ως συνομήλικοι τους ενώ στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτεροι τους. Τους λέμε ότι τα άτομα αυτά δεν είναι πάντοτε αυτά που ισχυρίζονται ότι είναι, ακόμα κι αν τους έχουν στείλει φωτογραφία ή τα έχουν δει με web κάμερα. Ακόμα και η φωτογραφία ή το video μπορεί να είναι πλαστά.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

>> Νανά Μιχαηλίδου

ντηση θα πρέπει να γίνεται σε δημόσιο χώρο και με τη συνοδεία τη δική μας ή άλλου έμπιστου ενήλικα. Σημειώνεται πως ακόμα κι αν αποφασιστεί μετά από συζήτηση και ώριμη σκέψη να πραγματοποιηθεί η συνάντηση με τους πιο πάνω όρους, θα πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή, διότι οι κίνδυνοι εξακολουθούν να υπάρχουν.

2. Λέμε στα παιδιά μας να μην δίνουν ποτέ τους κωδικούς τους παρά μόνο σ’ εμάς, τους γονείς τους. Εξηγούμε στα παιδιά μας ότι αν αποκαλύψουν τους κωδικούς πρόσβασης τους σε τρίτους, ακόμα και στους καλύτερους τους φίλους, κινδυνεύουν να βρεθούν προ εκπλήξεων, καθώς τα άτομα στα οποία

Page 49

Οικογένεια και σχολείο

αποκαλύπτουν τους κωδικούς τους κάλλιστα μπορούν να προφασιστούν ότι είναι εκείνα στο διαδίκτυο, να πάρουν δηλαδή τη θέση τους στο διαδίκτυο, και να διαβάσουν ή να διαγράψουν μηνύματα του ηλεκτρονικού τους ταχυδρομείου, να στείλουν μηνύματα υπογράφοντας με το δικό τους όνομα ή να μιλήσουν στα chat rooms προσποιούμενα ότι είναι εκείνα και να αναρτήσουν λανθασμένες ή κακές πληροφορίες, να παρενοχλήσουν άλλα άτομα ή να διαδώσουν ψέματα για τρίτους δημιουργώντας κακό και σε κείνα και σε άλλα άτομα. Επομένως τους μαθαίνουμε να προσέχουν τους κωδικούς τους όπως το κλειδί του σπιτιού τους και ακόμη πιο πολύ. Γιατί σχετικά εύκολα θα διαπιστώσουμε αν κάποιος παραβίασε το σπίτι μας, αλλά πολύ δύσκολα θα καταλάβουμε ότι κάποιος καταχράστηκε την εμπιστοσύνη μας και σερφάρει στο

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:50 AM

>> Νανά Μιχαηλίδου

διαδίκτυο φορώντας τη μάσκα του δικού μας προσώπου. Επιπλέον τους εισηγούμαστε για μεγαλύτερη ασφάλεια: • Οι κωδικοί για το διαδίκτυο να είναι τουλάχιστον 8ψηφιοι, • Οι κωδικοί τους να περιλαμβάνουν αριθμούς, κεφαλαία και μικρά γράμματα καθώς και σύμβολα, • Να δημιουργούν κωδικούς που είναι εύκολοι στο να τους θυμούνται οι ίδιοι, αλλά δύσκολο να τους μαντέψει κάποιος άλλος. Η χρήση προσωπικών δεδομένων στους κωδικούς, όπως η διεύθυνση, ο αριθμός του τηλεφώνου, η ημερομηνία γέννησης, τα ονόματα τους κλπ θα πρέπει να αποφεύγεται, • Να μην επιλέγουν μόνο έναν κωδικό για όλους

Page 50

τους λογαριασμούς τους, μάλιστα να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν κωδικούς σημαντικών υπηρεσιών όπως του ηλεκτρονικού τους ταχυδρομείου και σε άλλες αμφιβόλου κύρους ιστοσελίδες όπως σελίδες για να τους δώσουν πρόσβαση ώστε να κατεβάσουν κάποιο αρχείο, • Να αλλάζουν τους κωδικούς τους σε τακτά χρονικά διαστήματα, ειδικά όταν διαφανεί πιθανότητα διαρροή τους, ή πρόβλεψή τους από κάποιο τρίτο πρόσωπο, και • Να αποφεύγουν, όσο είναι δυνατό, τη χρήση των κωδικών τους σε υπολογιστές δημόσιας πρόσβασης. Κυκλοφορούν στο εμπόριο συσκευές σύνδεσης με πλήκτρα, που εγκαθίστανται σε υπολογιστές και δη σε υπολογιστές δημόσιας χρήσης, και χρη-

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

>> Νανά Μιχαηλίδου

σιμοποιούνται επί σκοπού από κακόβουλους χρήστες για να συλλέγουν όλες τις πληροφορίες που πληκτρολογούνται σε αυτούς. Μπροστά σε τέτοιο κίνδυνο λέμε στα παιδιά μας ότι οι υπολογιστές δημόσιας χρήσης (όπως υπολογιστές στο σχολείο τους, υπολογιστές δημόσιας βιβλιοθήκης, υπολογιστές σε Internet café) είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται μόνο για μία ανώνυμη περιήγηση/πλοήγηση στο διαδίκτυο. 3. ΠΡΟΣΟΧΗ στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook. Τα τελευταία χρόνια είναι πολύ της μόδας οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (social networking sites). Μέσα από τέτοιες σελίδες οι χρήστες του διαδικτύου μπορούν να επικοινωνήσουν και να μοιραστούν προσωπικές εμπειρίες, απόψεις, φωτογραφίες… με γνωστούς και άγνωστους φίλους. Κάτι τέτοιο βέβαια συνεπάγεται πολλούς κινδύνους που καλό είναι να το εξηγήσουμε στα παιδιά μας. Μιας και αναφέραμε ως παράδειγμα το facebook, θα ήθελα να σημειωθεί ότι στη διεύθυνση www.facebook.com είναι διαθέσιμος ένας οδηγός ασφαλείας για γονείς και παιδιά. Καλό είναι να διαβαστεί πριν τη δημιουργία οποιουδήποτε προφίλ. Υπάρχουν αρκετοί χρήστες που χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό το facebook, τροφοδοτώντας το με πολύτιμες προσωπικές τους πληροφορίες και δεν γνωρίζουν τους όρους και κανονισμούς του. Για παράδειγμα, αρκετοί δεν γνωρίζουν ότι οι χρήστες στο facebook κάτω των 13 χρόνων απαγορεύονται και μπορούμε να αναφέρουμε την ύπαρξη τους ώστε να απενεργοποιηθεί ο λογαριασμός. Αφού, λοιπόν, διαβαστούν οι όροι και οι κανονισμοί, συμβουλεύουμε τα παιδιά μας μετά τη δημιουργία του προφίλ τους να αλλάξουν τις προκαθορισμένες ρυθμίσεις, όπως για παράδειγμα:

Page 51

Οικογένεια και σχολείο

• να καθορίσουν ποιοι θα μπορούν να βλέπουν το εικονικό τους προφίλ ή συγκεκριμένα στοιχεία που περιλαμβάνονται σε αυτό (ημερομηνία γέννησης, φωτογραφία), • να ρυθμίσουν αν θα εμφανίζεται το προφίλ τους στα αποτελέσματα αναζήτησης, Τα παιδιά μας πρέπει να προστατεύουν την ιδιωτική ζωή τους και αυτή της οικογένειας τους και των φίλων τους, γι’ αυτό τους εξηγούμε ότι από τη στιγμή που ανεβάζουν οτιδήποτε στο διαδίκτυο, αυτό παύει να είναι προσωπικό και γίνεται δημοσίως προσβάσιμο από οποιονδήποτε και οπουδήποτε στον κόσμο. Ακόμα κι όταν διαγράψουν το προφίλ τους, πολλές πληροφορίες που τους αφορούν, πχ φωτογραφίες, δεν σβήνονται και ενδέχεται να τις δουν κι αλλού στο διαδίκτυο. Να θυμούνται ότι μόλις φύγει από κοντά τους μία φωτογραφία τους, δεν υπάρχει πλέον έλεγχος για τον τρόπο χρήσης της. Υπενθυμίζουμε το περσινό μήνυμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Πριν δημοσιεύσεις, σκέψου!», όπου με αυτό το μήνυμα η Ευρώπη καλεί τους νέους να προσέχουν όλα όσα δημοσιεύουν στο διαδίκτυο και κυρίως στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να πούμε στα παιδιά είναι ότι δεν μπορούν να ανεβάζουν φωτογραφίες ή βίντεο στο διαδίκτυο όπου απεικονίζονται φίλοι τους ή άλλα άτομα, εάν οι φίλοι τους ή τα άτομα αυτά δεν έχουν πρώτα συμφωνήσει για τη δημοσίευση της φωτογραφίας ή του βίντεο. Υπενθυμίζουμε συνεχώς στα παιδιά μας ότι αν δεχθούν προσβλητικό μήνυμα σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης να μας το πουν αμέσως και εμείς με τη σειρά μας να το καταγγείλουμε στην αστυνομία ή στο Hotline του Κυπριακού Κόμβου www.cyberethics.info

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

Οικογένεια και σχολείο

5/20/11

1:50 AM

>> Νανά Μιχαηλίδου

4. Συμβουλεύουμε τα παιδιά να μην ανοίγουν ποτέ email από άγνωστο αποστολέα και να μην απαντούνε σε πρόστυχα ή ενοχλητικά emails. Η αποστολή ανεπιθύμητων/προσβλητικών μηνυμάτων είναι μία από τις πολλές μορφές που μπορεί να πάρει ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying), γι’ αυτό εξηγούμε στα παιδιά μας πως αν λάβουν τέτοια μηνύματα δεν φταίνε αυτά και ότι θα πρέπει να μας ενημερώνουν αμέσως χωρίς φόβο και ενοχές. Τα ενθαρρύνουμε να μας αναφέρουν οτιδήποτε τους προκάλεσε ταραχή (πχ. ανάρμοστη εικόνα ή ενοχλητικό μήνυμα). Είναι πολύ σημαντικό να ενημερώσουμε τα παιδιά ότι εάν δεχτούν απειλητικά ή προσβλητικά μηνύ-

Page 52

ματα να τα φυλάξουν και όχι να τα διαγράψουν, να κρατήσουν δηλαδή όλα τα αποδειχτικά στοιχεία και εμείς οι γονείς να ζητήσουμε βοήθεια από τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Σιγουρευόμαστε ότι τα παιδιά μας κατανοούν πως δεν πρέπει να στέλνουν ενοχλητικά μηνύματα (υβριστικά-προσβλητικά), ρωτώντας τα πώς θα ένιωθαν αυτά εάν λάμβαναν ανάλογα μηνύματα. Τους τονίζουμε ότι όλοι οι κανόνες συμπεριφοράς που τηρούμε στην καθημερινή μας ζωής πρέπει να τηρούνται και στο διαδίκτυο. Επομένως τους λέμε ότι θα πρέπει να είναι και στο διαδίκτυο σωστά, ηθικά και προσεκτικά ώστε να μην προσβάλλουν και πληγώνουν τους άλλους. Τους μαθαίνουμε να αντιμετωπίζουν τους άλλους χρήστες του διαδικτύου

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

>> Νανά Μιχαηλίδου

με τον ίδιο τρόπο που θα ήθελαν να τους φέρονται αυτοί. 5. Τους εξηγούμε να μην εμπιστεύονται οτιδήποτε διαβάζουν ή βλέπουν στο διαδίκτυο διότι δεν είναι πάντοτε όλα αληθή και έγκυρα. Συμβουλεύουμε τα παιδιά μας να είναι επιφυλακτικά με τα όσα διαβάζουν στο διαδίκτυο και με όσα τους λένε άλλοι χρήστες, και τα ενθαρρύνουμε να μας ρωτάνε όταν έχουν αμφιβολίες. Καθώς πολλές πληροφορίες ενδέχεται να είναι παραπλανητικές ή λανθασμένες μαθαίνουμε στα παιδιά να διασταυρώνουν το διαδικτυακό περιεχόμενο και με άλλες πηγές όπως εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, εφημερίδες και άλλα μέσα ενημέρωσης. 6. Διευκρινίζουμε στα παιδιά μας να μην κατεβάζουν οτιδήποτε από το διαδίκτυο και να είναι προσεκτικά απέναντι σε επικίνδυνα links και emails που παραλαμβάνουν στο προσωπικό ηλεκτρονικό τους ταχυδρομείο. Μαθαίνουμε στα παιδιά μας να μην κάνουν κλικ σε συνδέσμους(links) του διαδικτύου που υπάρχουν σε ηλεκτρονικά μηνύματα, καθώς οι σύνδεσμοι αυτοί μπορεί να οδηγούν σε ιστοσελίδες κλοπής προσωπικών δεδομένων ή εγκατάστασης ιών στον υπολογιστή που μπορούν να τον βλάψουν ή να τον καταστρέψουν. Είναι προτιμότερο και ασφαλέστερο τα παιδιά να πληκτρολογούν τη διεύθυνση της ιστοσελίδας που θέλουν να επισκεφθούν. Επίσης θα πρέπει τα παιδιά να μην ανοίγουν συνημμένα αρχεία σε ηλεκτρονικά μηνύματα που προέρχονται από άτομα που δεν γνωρίζουν ή δεν εμπιστεύονται. Γενικά τους λέμε να απορρίπτουν μηνύματα ή αρχεία από αγνώστους διότι μπορεί να περιέχουν ιούς, διαφημίσεις ή ακατάλληλα προϊόντα.

Page 53

Οικογένεια και σχολείο

Ακόμα εξηγούμε στα παιδιά ότι δεν πρέπει να κατεβάζουν από το διαδίκτυο μουσική, λογοτεχνία, βίντεο ή οτιδήποτε άλλο που διέπεται από πνευματικά δικαιώματα, γιατί κάτι τέτοιο είναι παράνομο. Το ίδιο παράνομο θεωρείται και η διακίνηση προγραμμάτων υπολογιστών (Software), εκτός και αν ανήκουν στην κατηγορία του Ελεύθερου Λογισμικού (Open source software). Πολλές φορές τα παιδιά για να μπορέσουν να κατεβάσουν δωρεάν αρχεία ή λογισμικά από το διαδίκτυο, κάνουν εγγραφή σε διάφορες άγνωστες και αμφίβολης προέλευσης ή εγκυρότητας ιστοσελίδες, συμπληρώνοντας άκριτα φόρμες με τα προσωπικά τους στοιχεία όπως είναι η ηλεκτρονική τους διεύθυνση. Λέμε, λοιπόν, στα παιδιά μας να μην συμπληρώνουν άσκοπα φόρμες με προσωπικά τους στοιχεία και να σκέφτονται προσεκτικά σε ποιον τα δίνουν/δημοσιεύουν και για ποιο σκοπό. Και με αυτή τη συμβουλή ολοκληρώνουμε και το δεύτερο μέρος του αφιερώματος μας με τη μορφή δωδεκάλογου. Ένα αφιέρωμα με θέμα την ασφαλή περιήγηση των παιδιών μας στο διαδίκτυο, ένα θέμα που όντας μεγάλο είναι δύσκολο να ολοκληρωθεί σε δύο μέρη ενός άρθρου. Σαφώς και το θέμα δεν έχει καλυφθεί πλήρως. Υπάρχουν πολλά ακόμα που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε. Ωστόσο εμείς προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε το όλο θέμα παρουσιάζοντας και αναλύοντας τα βασικότερα σημεία του, σημεία που κάθε γονιός πρέπει να γνωρίζει. Αν τώρα κάτι από όσα γράφτηκαν στο συγκεκριμένο άρθρο μας είναι άγνωστο δεν πρέπει να διστάσουμε να ρωτήσουμε και να μάθουμε. Οφείλουμε να ρωτήσουμε για να μην πέσουμε θύματα της λαϊκής ρήσης «δεν ήξερες, δε ρώταγες;». Οφείλουμε να ρωτήσουμε για το καλό των παιδιών μας.

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

Οικογένεια και σχολείο

Έτσι, ρωτάμε εκπαιδευτικούς και ειδικούς πάνω σε θέματα ασφάλειας διαδικτύου ή άλλους γονείς με σχετικές γνώσεις. Ρωτάμε ακόμα και τα ίδια τα παιδιά μας. Ναι γιατί όχι … ας αφήσουμε τα παιδιά να μας δείξουν. Θα εκπλαγούμε πόσα πολλά πράγματα μπορούν να μας μάθουν. Κι έτσι κάπου εδώ τελειώνει το αφιέρωμα μας, ο δωδεκάλογος μας, κλείνοντας και το δεύτερος μέρος του άρθρου με τον ίδιο επίλογο: Να θυμάστε: • “Το διαδίκτυο είναι ένα χρήσιμο εργαλείο αρκεί να το χειρίζεστε με ασφάλεια” • "Το Διαδίκτυο δεν είναι παιχνίδι. Προστάτευσε τον εαυτό σου. Σεβάσου τη ζωή των άλλων". Και μην ξεχνάτε: … συνεχίστε να μιλάτε με τα παιδιά σας …Keep talking to your children.

Διαδίκτυο; …Ασφαλώς! Σας ευχόμαστε, λοιπόν, καλή και ασφαλή πλοήγηση!

Page 54

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

Page 55

Oiko ke Sxoleio april:Layout 1

5/20/11

1:50 AM

Page 56