Kurier Ostromecki (14) 3/2018

Kurier Ostromecki 3 (14) VII-IX 2018

II Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna Czekając na Godota – rozmowa z Krystyną Starczak-Kozłowską o Andrzeju Szwalbem Kalendarz imprez kulturalnych VII–IX

Król instrumentów Cały czas jestem pod wrażeniem wyjazdu do Kalisza. Od czasu, kiedy mocnej zaangażowaliśmy się w niezwykle ważny projekt „Fortepian a sprawa polska”, mimowolnie zupełnie powstała trzyosobowa grupa delegacyjna do specjalnych poruczeń, czyli Grupa G3: Gackowski, Gajewski, Gawroński. Podczas wyjazdu zasilona przez Andrzeja Dorędę.

Dzięki uprzejmości wieloletniego dyrektora nieistniejącej już Fabryki „Calisia”, pana Jana Kiblera, mogliśmy odwiedzić jedyną chyba w Polsce fabrykę fortepianów firmy Shimmel oraz największą w Polsce firmę zajmującą się renowacją instrumentów – SAP. Oczywiście także w Kaliszu. Czy wiecie, że fortepian składa się z ponad 12 tysięcy części, z czego 10 tysięcy to części ruchome? A my już wiemy. Wy zresztą też. Niesamowite jest to, że mogliśmy Od lewej: A. Gawroński, A. Gajewski, A. Doręda obejrzeć praktycznie cały proces technologiczw kaliskiej fabryce fortepianów, fot. D. Gackowski ny produkcji Króla Instrumentów. Niesamowita konstrukcja. Naprawdę. Pomyśleć, że setki, jak nie tysiące konstruktorów doprowadziło do powstania instrumentu doskonałego.

I pomyśleć, że w zasadzie zaczęło się od niejakiego Couperina, szczególne niezadowolonego ze swojego klawesynu francuskiego kompozytora, twórcy formy muzycznej zwanej rondem. Muzyk stale upominał się o takie poprawienie instrumentu, by można było uzyskać na nim większą siłę wyrazu. Do jego życzenia zastosował się Bartolomeo Cristofori, który w 1709 r. wynalazł instrument, w którym młoteczki uderzają w struny, a siła nacisku palców różnicuje głośność. Chociaż wówczas nie nazwano go jeszcze fortepianem, ochrzczono go imieniem „Hammerklavier”, co dosłownie oznaczało instrument strunowo-klawiszowy, młoteczkowy.

Minęło 300 lat. Grupa G3 zajrzała w czeluści czasu zaklętego w tysiącach części zamontowanych w czarnym, prawie trzymetrowym cielsku. Nie chce się wierzyć, że na co dzień obcujemy z takimi owocami ludzkiego geniuszu.

Wiadomość z ostatniej chwili. 26.06.2018 odwozimy do pracowni Andrzeja Włodarczyka kolejny instrument z naszej kolekcji – Fortepian Johanna Fridricha Marty, jeden z najstarszych w naszej kolekcji. Za pół roku wróci do Ostromecka i znów będziemy mieli powód do dumy. W tym momencie chciałbym podziękować władzom miasta za zrozumienie i pomoc w naszych działaniach. Wszystkim gościom Ostromecka życzymy słońca i samych dobrych emocji podczas odwiedzin najpiękniejszego Bydgoskiego Wilanowa na świecie.

Andrzej Gawroński redak tor naczelny

Spis treści Król instrumentów, Andrzej Gawroński. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Ostromecki wehikuł czasu II Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 KONSTRUKCJA – REKONSTRUKCJA – DESTRUKCJA, czyli II Konferencja Instrumentologiczna w Pałacu w Ostromecku, Agata Mierzejewska. . . . . . . . . . . . . . . . . 5 W fabryce fortepianów Schimmel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 „Fortepian Noskowskiego” – niezwykła płyta wydana przez MCK. . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 „Taka gmina (…) od komina do komina” Paweł Michał Mostowski herbu Dołęga i losy Ostromecka za jego rządów. . . . . . . . . . .

Urodziny Anny Alvensleben w Ostromecku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Czekając na Godota, z dziennikarką Krystyną Starczak-Kozłowską, rozmawia Andrzej Gawroński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Antydepresyjny Projekt Edukacyjny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16 23 24 29

„Już za chwileczkę, już za momencik” 5. Spotkania Nieprzypadkowe, Oko Nigdy Nie Śpi 2018, „Twarz i Maska” . . . . . . . . . . . 30 Kalendarz imprez kulturalnych IV – VI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Ostromeckie opowieści Poetycko – Krzysztof Lutowski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Performance – List bez butelki wrzucony do internetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Na okładce: Struny, detal instrumentu w fabryce fortepianów Schimmel, fot. Dariusz Gackowski

nr 3 (14), lipiec–wrzesień 2018 ISSN 2544-7092 nakład 500 egz. wydawca: Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy 85-056 Bydgoszcz, ul. Marcinkowskiego 12, tel. 523 255 555 redaktor naczelny: Andrzej Gawroński zastępczyni redaktora naczelnego: Alicja Dużyk korekta: Emilia Walczak kolegium redakcyjne: Elżbieta Kmieć, Stanisław Buś, Jerzy Świetlik kontakt z redakcją:

Pałac Stary w Ostromecku, ul. Bydgoska 9, 86-070 Dąbrowa Chełmińska andrzej.gawronski@mck-bydgoszcz.pl, alicja.duzyk@mck-bydgoszcz.pl, tel. 523 464 441, FB: Pałac Ostromecko

Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów oraz zmiany tytułów.

Opinie prezentowane przez autorów nie zawsze są zgodne ze stanowiskiem redakcji i wydawcy.

2

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

II Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna 16–18 września 2018, Pałac Ostromecko Wokół zagadnień konstrukcji, rekonstrukcji i destrukcji instrumentarium muzycznego skupią się obrady II Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej, organizowanej w dniach 16–18 września 2018 r. przez Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego i Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy w siedzibie Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku.

Problemy konstrukcji, rekonstrukcji i destrukcji instrumentów muzycznych dotyczą szeregu dyscyplin muzycznych, jak lutnictwo, fortepianmistrzostwo, budownictwo instrumentów tradycyjnych, jak również niemuzycznych, jak muzealnictwo, kulturoznawstwo czy archeologia. Paliatywem wobec destrukcji jest zasada po pierwsze nie szkodzić, z którą zmagają się także konserwatorzy zabytków, kuratorzy, oraz osoby decydujące o wyposażeniu sal ekspozycyjnych i magazynów. Dostępność obiektów (muzealnych) do gry oraz potrzeba ich restauracji, w czasach otwierania się instytucji na nowe trendy i próby przeformułowania ich celów, staje się ponownie pytaniem otwartym, na gruncie którego wyrasta także zagadnienie zasadności dokonywanych renowacji.

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Temat rekonstrukcji jest istotny także dla sfery instrumentów tradycyjnych, począwszy od wykopalisk, poprzez ikonografię, po współczesne próby interpretacji wizerunków instrumentów muzycznych z przeszłości (dokonywane często przez amatorów) oraz różnorodne innowacje. Ważnym punktem rozważań jest też rekonstrukcja samej tradycji muzycznej oraz dawnego wykonawstwa i metod odtwarzania audiosfery przeszłości. Zasygnalizowany zostanie także temat współcześnie tworzonych eksperymentalnych instrumentów akustycznych.

II Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna, oprócz części poświęconej standardowym referatom, odpowie na powstałą w minionym roku potrzebę 3

dyskusji, silnie akcentowaną w korespondencji z uczestnikami zeszłorocznej edycji. Panele dyskusyjne poprzedzone będą wprowadzeniami ekspertów. Po integracji, jaką stanowiła I Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna, w tym roku serdecznie zapraszamy Państwa do wzięcia udziału w jakże istotnej dla całego środowiska instrumentologicznego wymianie doświadczeń i myśli także w formie bardziej swobodnej rozmowy.

Przewidywany charakter uczestnictwa: – 15-20-minutowy referat – udział w panelach dyskusyjnych

W panelach dyskusyjnych podjęte zostaną następujące tematy: konstrukcja, rekonstrukcja i destrukcja instrumentów muzycznych w Polsce, mało znane polskie kolekcje instrumentów, muzea i kolekcje instrumentów oraz instrumentologia za granicą, budowa instrumentów tradycyjnych, archeologia muzyczna, współpraca interdyscyplinarna, współpraca z placówkami zagranicznymi.

Rada naukowa: Prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel Prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski, kierownik Zakładu Muzykologii Systematycznej w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego

Podczas Konferencji odbędą się koncerty na instrumentach historycznych, ludowych oraz eksperymentalnych. fot. Alicja Dużyk

4

Pierwszy termin składania zgłoszeń upływa 15 lipca br.

Zgłoszenia, zawierające informację o charakterze uczestnictwa oraz temat wystąpienia z krótkim streszczeniem, prosimy przesyłać na adresy mailowe: Agata Mierzejewska: mierzejewska.agata@gmail.com Joanna Gul: joanna.gul@uwr.edu.pl Organizatorzy: Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy

Komitet organizacyjny: Agata Mierzejewska Joanna Gul, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego Andrzej Gawroński, kierownik Pracowni Pałacowej w Zespole Pałacowo-Parkowym w Ostromecku Miejsce Konferencji: Zespół Pałacowo-Parkowy w Ostromecku ul. Bydgoska 9, 86-070 Dąbrowa Chełmińska I Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna: www.konferencja.instrumenty.edu.pl

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

fot. Dariusz Gackowski

Agata Mierzejewska

KONSTRUKCJA – REKONSTRUKCJA – DESTRUKCJA, czyli II Konferencja Instrumentologiczna w pałacu w Ostromecku W dniach 16–18 września br. w siedzibie Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku odbędzie się II Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna.

Organizatorami wydarzenia są Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy oraz Wydział Instrumentalny Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego. Konferencja skupi się w tym roku wokół zagadnień konstrukcji, rekonstrukcji i destrukcji instrumentarium muzycznego. Zarówno wykłady, panele dyskusyjne, jak i koncerty będą otwarte dla wolnych słuchaczy i szerokiej publiczności.

Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna powstała w 2017 roku Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

dzięki staraniom zespołu pracującego nad projektem Instrumenty.edu.pl. Konferencja została pomyślana jako platforma dla wymiany wiedzy i doświadczeń osób zajmujących się instrumentarium muzycznym w różnych dziedzinach nauki, sztuki, muzealnictwa, konserwacji zabytków, edukacji i animacji kultury.

Ma na celu uchwycenie współczesnego stanu wiedzy o instrumentach muzycznych w Polsce poprzez prezentację dorobku środowisk badawczych, omówienie potrzeb i problemów poszczególnych dyscyplin, wyznaczenie kierunku dalszych badań oraz utworzenie siatki istotnych dla współpracy kontaktów.

Radę naukową OKI tworzą dwaj wybitni instrumentolodzy: profesor emeritus dr hab. Beniamin Vogel oraz prof. dr 5

hab. Zbigniew J. Przerembski, kierownik Zakładu Muzykologii Systematycznej Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego. W skład komitetu organizacyjnego wchodzą: Agata Mierzejewska, kurator projektu Instrumenty.edu. pl, Joanna Gul z Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Andrzej Gawroński, kierownik Pracowni Pałacowej w Ostromecku.

Udział w I OKI (11–13 września 2017) wzięło niemal 70 referentów reprezentujących kilkadziesiąt instytucji. Byli to przedstawiciele środowisk zajmujących się w Polsce instrumentarium muzycznym jako tematem badań naukowych, obiektem publicznego eksponowania i opieki konserwatorskiej, prac renowacyjnych i rekonstrukcyjnych oraz działań artystycznych. Podczas trzydniowego spotkania odbyły się wykłady, prezentacje, dyskusje i koncerty, ze szczególnym uwzględnieniem wykonawstwa na instrumentach historycznych. Zapis wszystkich wykładów i koncertów został udostępniony na stronie Konferencja.instrumenty.edu.pl.

Zeszłoroczne doświadczenia, w tym imponująca frekwencja i niezwykle pozytywny odbiór, utwierdziły nas w przekonaniu o potrzebie cyklicznej organizacji konferencji, bez profilowania jej programu dla wybranych grup, z wyłączeniem jednej kosztem innej, a także bez wykluczania odbiorców poprzez organizację sesji równoległych. Formuła II OKI pozwoli zatem ponownie spotkać się szerokiemu środowisku instrumentologicznemu, które pracując z różnym materiałem, styka się jednakże w swej codziennej pracy z podobnymi problemami, z których w tym roku wyszcze6

gólniliśmy trzy. Motywem przewodnim II OKI będzie konstrukcja, rekonstrukcja i destrukcja. Problemy te dotyczą szeregu dyscyplin muzycznych, jak lutnictwo, fortepianmistrzostwo, budownictwo instrumentów tradycyjnych, jak również niemuzycznych, jak muzealnictwo, kulturoznawstwo czy archeologia. Paliatywem wobec niedającej się w ostatecznym rozrachunku uniknąć destrukcji jest oczywiście zasada „po pierwsze nie szkodzić”, z którą zmagają się także konserwatorzy zabytków, kuratorzy oraz osoby decydujące o wyposażeniu sal ekspozycyjnych i magazynów. Prowadzona przez prof. Stanisława Mardułę dyskusja poruszać będzie szeroko zagadnienia materiałoznawcze.

Dostępność obiektów – w tym także muzealnych – do gry oraz potrzeba ich restauracji w czasach otwierania się instytucji na nowe trendy i próby przeformułowania ich celów staje się ponownie pytaniem otwartym, na gruncie którego wyrasta także zagadnienie zasadności dokonywanych renowacji. Omówiona zostanie m.in. niedawna, głośna budowa kopii warszawskiego instrumentu młodego Fryderyka Chopina, czyli fortepianu Fryderyka Buchholtza, wykonana na zamówienie NIFC, a także imponująca renowacja instrumentu Zygmunta Noskowskiego z ostromeckiej Kolekcji, czyli fortepianu warszawskiej firmy Krall & Seidler z ok. 1890 roku, podarowanego kompozytorowi przez rodaków na 25-lecie pracy artsytycznej, dokonana w pracowni Andrzeja Włodarczyka. Pojawi się też casus remontu włoskiego klawesynu, który w wyniku wypadku został zalany 40 litrami wody, a który szczęśliwie powrócił do obiegu koncertowego, oraz inne przypadki. ZaKurier Ostromecki 3 (14)/2018

sadność dokonywania renowacji obiektów historycznych, a zatem ingerencja w ich zabytkową tkankę, budzi wciąż żywe emocje w środowisku instrumentologicznym, zwłaszcza muzealnym, którego interesy stoją na pierwszy rzut oka w oczywistej sprzeczności z interesami muzyków czy melomanów. Powróci kwestia wymogów konserwatorskich i opieki nad zbiorami Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku, jednej z największych i najpiękniejszych kolekcji zabytkowych instrumentów w naszym kraju, wciąż jednak, jak się wydaje, zbyt mało docenianej.

Temat rekonstrukcji jest istotny także dla sfery instrumentów tradycyjnych, począwszy od wykopalisk, poprzez ikonografię, po współczesne próby interpretacji wizerunków instrumentów muzycznych z przeszłości (dokonywane często przez amatorów) oraz różnorodne innowacje. Ważnym punktem rozważań będzie też rekonstrukcja samej tradycji muzycznej oraz dawnego wykonawstwa i metod odtwarzania audiosfery przeszłości. Poruszone zostaną problemy tradycyjnych składów kapel, archaicznych zestawów instrumentów i ich znaczenia w kulturze muzycznej poszczególnych regionów. Pojawi się również temat współcześnie tworzonych eksperymentalnych instrumentów akustycznych, zagadnienia ich brzmienia, budowy i, last but not least, terminologii i klasyfikacji.

II Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna, oprócz części poświęconej standardowym referatom, odpowie na powstałą w minionym roku potrzebę dyskusji, silnie akcentowaną w koreKurier Ostromecki 3 (14)/2018

spondencji z uczestnikami zeszłorocznej edycji. Panele dyskusyjne poprzedzone będą wprowadzeniami ekspertów. Po integracji, jaką stanowiła I Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna, w tym roku serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w jakże istotnej dla całego środowiska instrumentologicznego wymianie doświadczeń i myśli, także w formie bardziej swobodnej rozmowy. W panelach dyskusyjnych podjęte zostaną m.in. tematy: konstrukcji, rekonstrukcji i destrukcji instrumentów muzycznych w Polsce, mało znanych polskich kolekcji instrumentów, muzeów i kolekcji instrumentów oraz instrumentologii za granicą, budowy instrumentów tradycyjnych, archeologii muzycznej, współpracy interdyscyplinarnej oraz współpracy z placówkami zagranicznymi.

Podczas II OKI odbędą się także koncerty na instrumentach historycznych, ludowych oraz eksperymentalnych. Na zabytkowym fortepianie Broadwooda Mariusz Klimsiak, dziekan Wydziału Instrumentalnego Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, wykona Sonatę „Hammerklaver” nr 29 op. 106 Ludwiga van Beethovena, w 200. rocznicę jej powstania (1818; Beethoven posiadał fortepian Broadwooda od 1817 r.), usłyszymy także prestiżowe „Małe Instrumenty” Pawła Romańczuka oraz konkurencyjną dla Podhala muzykę Beskidu Żywieckiego w najbardziej archaicznej postaci, która w swej swobodnej, improwizowanej formie w niczym nie przypomina tego, co słyszymy dziś w góralskich karczmach (kapela Przemysława Ficka i Marcina Blachury).

Zaprezentowane zostaną ciekawe instrumenty klawiszowe, wśród nich for7

tepian o rzadko spotykanej formie, jaki posiadał Modest Musorgski.

Niezwykle ciekawa dziedzina, jaką jest instrumentologia, posługująca się warsztatem wielu nauk, a formułująca własne wnioski, jest nadal w naszym kraju nieco zaniedbana. Dlatego też Ogólnopolska Konferencja Naukowa stawia sobie także za cel propagowanie i popularyzację wiedzy – uważanej niesłusznie za hermetyczną – w szerokim kręgu odbiorców. Jej adepci rekrutują się bowiem z rozmaitych dyscyplin – wystarczy, że połkną przysłowiowego bakcyla. Wszystkie wydarzenia, łącznie z koncertami, w dniach 16–18 września będą zatem ogólnodostępne i niebiletowane. Umiejscowienie konferencji w Pałacu Ostromecko przy Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego ma na celu popularyzację tego pięknego zbioru, współtworzonego przez prof. Beniamina Vogla niemal 40 lat temu.

Tak było podczas I Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej, 11–13 września 2017, Pałac w Ostromecku, fot. Dariusz Gackowski

8

Chcielibyśmy bardzo podziękować Miejskiemu Centrum Kultury w Bydgoszczy za kilka już lat modelowej współpracy, rozpoczętej projektem „Fortepian w zbiorach polskich” (IMIT 2015, Fortepian.instrumenty.edu.pl), i ogromne zaangażowanie w organizację Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej. Szczególne podziękowania składamy pani Marzenie Matowskiej, dyrektor MCK, oraz panu Andrzejowi Gawrońskiemu, opiekunowi Kolekcji im. Szwalbego. Bez Państwa pomocy, stałej otwartości na wyzwania i budującego entuzjazmu konferencja nie byłaby możliwa do zorganizowania w formie, w jakiej zapamiętali ją dotychczasowi uczestnicy.

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Niczym w Krainie Czarów, w każdym pomieszczeniu fabryki dostrzegamy ciekawe przedmioty, oryginalne części i mechanizmy, czujemy zapachy lakieru i drewna…

W fabryce fortepianów Schimmel Tekst: Ewa Piotrowska Zdjęcia: Dariusz Gackowski

W Kaliszu przy ul. Obozowej wciąż działa Schimmel Fabryka Fortepianów sp. z o.o. – jedyny oddział niemieckiej firmy z bogatą tradycją w dziedzinie produkcji pianin i fortepianów. To niezwykłe, zaprzyjaźnione miejsce mieli okazję poznać pracownicy MCK i specjaliści związani z Zabytkową Kolekcją Fortepianów i Pianin w Ostromec-

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

ku. W maju br. do Kalisza udali się: Andrzej Gawroński, Andrzej Doręda, Adam Gajewski i Dariusz Gackowski.

Zdjęcia z wyprawy ilustrują niniejszy tekst, relację stanowi natomiast artykuł Ewy Piotrowskiej, który ukazał się w nr. 46 „Życia Kalisza” z 15 listopada 2017 r. Dziękujemy autorce oraz gazecie za możliwość przedruku.

9

fot. Dariusz Gackowski

10

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Historia sięgająca XIX w.

Niektórzy pracownicy pamiętają jeszcze Gustawa Arnolda Fibigera III, dzięki któremu fabryka może kontynuować piękną kaliską tradycję związaną z instrumentami klawiszowymi. Ale wykorzystuje też ona ogromne zaplecze, jakim jest wiedza kaliskich wychowanków Technikum Budowy Fortepianów. Schimmel produkuje, odnawia, a następnie wysyła pianina i fortepiany do różnych krajów świata.

Fabrykę założył Schimmel. Swój pierwszy warsztat otworzył w 1885 r. w Lipsku. Przyświecała mu wówczas myśl, żeby produkować możliwie najlepsze instrumenty w korzystnej cenie. Tak też firma chce produkować i dziś. Obecnie ma swoją siedzibę w niemieckim Brunszwiku, a od 2003 r. drugą fabrykę w Kaliszu przy ul. Obozowej.

Jest to firma rodzinna. Prowadził ją senior rodu Nikolaus W. Schimmel, a 2003 r. firmę przejął jego zięć – Hannes Schimmel-Vogel. W 2009 r. firmę, jak i cały przemysł fortepianowy dotknął głęboki kryzys. Wówczas właściciele byli zmuszeni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, a niemieckie gazety pytały, czy rodzime fortepiany zamilkną.

Na szczęście firma przetrwała, jednak w styczniu 2016 r. 90% udziałów spółki zostało sprzedanych chińskiemu producentowi fortepianów Pearl River Piano Group.

W Kaliszu fabryka się rozwija

Mimo sprzedaży większości udziałów rodzina Schimmlów nadal zarządza firmą. Prezes firmy H. Schimmel-Vogel regularnie przyjeżdża do kaliskiej fabryki, przynajmniej raz w miesiącu.

Rocznie produkuje się tu średnio 150 fortepianów oraz 600 pianin. Jest to Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

możliwe dzięki systematycznemu wzrostowi zatrudnienia. Obecnie fabryka liczy prawie 100 pracowników. – W Kaliszu produkowane są instrumenty marki Wilhelm Schimmel – mówi Paweł Szymkowiak, dyrektor generalny przedsiębiorstwa. – To średnia klasa instrumentów, a zarazem przystępna cenowo.

W niemieckiej siedzibie powstają instrumenty marki Schimmel Konzert – to z kolei marka premium, w ramach której powstają instrumenty koncertowe w cenie kilkakrotnie wyższej. (...) Rynek został tak ukształtowany, że jeśli jest marka premium, to musi być „Made in Germany” i produkt musi być w całości wyprodukowany w Niemczech.

Jak powstaje fortepian

Proces produkcyjny składa z kilku etapów. Żeby je uchwycić, trzeba przejść przez kolejne pomieszczenia fabryki, w których oprócz elementów fortepianów zmienia się zapach. W pierwszym pomieszczeniu króluje zapach drewna, widać tu ręczną robotę. Tu łączone są rama żeliwna, w której nawierconych jest prawie 500 otworów, z dnem rezonansowym z drewna świerkowego, dalej naklejane są mostek i żebra. Taki szkielet wraz z dnem zaczyna dawać dźwięk, choć daleko mu do brzmienia prawdziwego fortepianu. W kolejnym etapie podzespół „dostaje” struny i kołki, wówczas można go już nazwać dźwięcznicą.

Pracownicy robią wstępny naciąg, żeby struna wydawała dźwięk. Następnie korektorzy wbudowują klawiaturę i mechanizm. Montowana jest także obudowa wewnętrzna. Każdy instrument ma swoją kartę oraz numer seryjny wybity przynajmniej dwa razy w drewnie. Karta instrumentu, zwana czasem metryką, to lista poszczególnych procesów wraz 11

fot. Dariusz Gackowski

12

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

z podpisem ich wykonawców, żeby zawsze było wiadomo, kto jest za co odpowiedzialny.

Trzeci etap to „ubieranie fortepianu w garnitur”. W tych pomieszczeniach króluje zapach lakieru, bo właśnie tu instrumenty nabierają koloru. Najczęściej klienci kupują pianina i fortepiany czarne, choć obecnie, podążając za modą w stylu skandynawskim, klienci decydują się niekiedy także na zakup instrumentów białych. Czasem pojawiają się też zamówienia specjalne, perełki – np. aktualnie w fabryce wykonywany jest na zamówienie fortepian w technice intarsji. Jest to technika zdobnicza polegająca na wykonywaniu różnych motywów w drewnie. W dzisiejszych czasach jest techniką mechaniczną, ale długie lata była wykonywana ręcznie.

Większość instrumentów, bo około 85%, przechodzi kilka, a nawet kilkanaście razy proces nakładania lakieru za pomocą pistoletu. Odbywa się to w lakierni, w której znajduje się specjalna ściana wody. Do niej trafiają cząsteczki, które odbijają się od lakierowanego instrumentu. Pracownicy ubrani są w specjalne białe kombinezony i noszą maski na twarzach, gdyż zapach lakieru chemoutwardzalnego jest bardzo przenikliwy. Tak zalakierowany trzeba wielokrotnie polerować, żeby uzyskać idealną powierzchnię. Następnie lakierowane elementy przechodzą kontrolę jakości, podczas której pracownicy przyglądają się wszelkim niedoskonałościom.

Ostatnim etapem jest całościowy odbiór jakościowy produktu, na co składają się: strojenie, intonacja i regulacja. Natomiast ostatnim pomieszczeniem fabryki jest ekspozycja. Tu można zobaczyć i wypróbować produkowane instrumenty.

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Stoi tu także samograj należący do seniora Schimmela, który pracownicy fabryki próbują odrestaurować.

Większość wyprodukowanych instrumentów z fabryki trafia na rynki zagraniczne. Tylko około 1% produkcji zostaje w kraju. Rocznie około 100 gotowych fortepianów eksportowanych jest z Kalisza do USA. Wraz z pochłaniaczami wilgoci są pakowane w folię i karton, a potem płyną do 4 do 6 tygodni statkami do Stanów Zjednoczonych.

Ciche granie

Około 60–70 instrumentów rocznie poddawanych jest renowacji w fabryce i wówczas ich marka nie ma znaczenia.

– Instrumenty przyjeżdżają z Europy Zachodniej, głównie z Niemiec, Austrii i Skandynawii – mówi Szymkowiak. – Pochodzą z krajów o wysokim statusie materialnym, bo często te instrumenty są pamiątkami rodzinnymi, a ich renowacja zwykle przewyższa koszt zakupu nowego instrumentu.

Fabryka Schimmel produkuje także pianina z tzw. systemem cichego grania.

Dzięki wbudowanemu systemowi elektronicznemu użytkownik może grać na instrumencie klasycznym w słuchawkach, a tym samym uszanować spokój sąsiadów. System słono kosztuje, ale dzięki niemu użytkownik nie musi rezygnować z satysfakcji, która daje granie na klasycznym instrumencie.

Firma ponadto daje możliwość odbycia praktyk zawodowych, z której rocznie korzysta 30 uczniów TBF-u. Nie zamyka drzwi na odwiedzających i tak 3 listopada uczniowie Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st. w Kaliszu byli na wycieczce w fabryce. Oprowadził ich Jan Kibler, wieloletni pracownik fabryki Calisia oraz nauczyciel w TBF-ie.

13

„Fortepian Noskowskiego” – niezwykła płyta wydana przez MCK

Nakładem Miejskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy 20 maja br. ukazała się wyjątkową płyta pt. „Fortepian Noskowskiego”. Mariusz Klimsiak gra utwory Roberta Schumanna i Zygmunta Noskowskiego. Utwory zostały zarejestrowane na fortepianie skrzydłowym warszawskiej firmy Krall & Seidler, należącym właśnie do Noskowskiego.

Na okładce płyty czytamy: W Pałacu Mostowskich w Ostromecku zarządzanym przez Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy mieści się Kolekcja Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego. Andrzej Szwalbe, dyrektor Filharmonii Pomorskiej, rozpoczął tworzenie tej kolekcji w latach 70. ubiegłego wieku razem z ówczesnym doktorem muzykologii, a dziś profesorem, Beniaminem Voglem, chcąc pokazać rozwój tego najszlachetniejszego z instrumentów w dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej Europie.

W kolekcji, liczącej obecnie ponad 60 fortepianów i pianin, jednej z największych pod względem wielkości w Polsce, znajdują się instrumenty wyprodukowane we Francji, w Rosji czy Niemczech, ale najwięcej jest tych wyprodukowanych na ziemiach polskich znajdujących się pod zaborami. Jednym z najważniejszych instrumentów w ostromeckich zbiorach jest fortepian skrzydłowy warszawskiej firmy Krall & Seidler, który w roku 1890 w darze od społeczeństwa otrzymał polski kompozytor Zygmunt Noskowski.

14

Niezwykle płodny twórca, wieloletni dyrektor Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, społecznik, animator kultury w dziewiętnastowiecznej Warszawie, wreszcie znakomity pedagog, który wykształcił m.in. takich twórców, jak Karol Szymanowski, Mieczysław Karłowicz czy Ludomir Różycki. Dzisiaj przywracamy pamięć o Zygmuncie Noskowskim poprzez nagrania na jego instrumencie.

Pięknie odrestaurowany w Pracowni Andrzeja Włodarczyka fortepian ponownie gra. Dzięki środkom Urzędu Miasta Bydgoszczy przywróciliśmy mu życie i sens.

Niech utwory Zygmunta Noskowskiego nagrane przez znakomitego pianistę Mariusza Klimsiaka przybliżą Państwu tego troszkę zapomnianego, ale jakże bardzo dla polskiej kultury ważnego kompozytora i twórcę. Niech fortepian, który w tak trudnych dla naszej Ojczyzny czasach był jednym z elementów walki z zaborcą, dzisiaj przemówi.

Andrzej Gawroński PS Czas na podziękowania. Płyta nie powstałaby, gdyby nie wsparcie naszych przyjaciół: prof. Beniamina Vogla, bez którego nie byłoby kolekcji i jej katalogu, przez co nie wiedzielibyśmy nic o fortepianach i pianinach; muzykolożek Agaty Mierzejewskiej i Joanny Gul, towarzyszących profesorowi, które uświadomiły nam, jakie skarby mamy, i zaangażowały się w pomoc kolekcji; Waldemara Kielichowskiego, świetnego fotografika, który pięknie pokazał nasze instrumenty; Andrzeja Włodarczyka, którego ręce Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

ożywiają martwe fortepiany; i Andrzeja Dorędy, wieloletniego, honorowego opiekuna kolekcji. Dziękujemy także wszystkim przyjaciołom kolekcji za wsparcie.

Dziękujemy za wszystko.

Płytę „Fortepian Noskowskiego” można nabyć m.in. w recepcji Pałacu Nowego w Ostromecku, w cenie 25 zł. Znalazły się na niej następujące utwory: Mariusz Klimsiak, fot. Natalia Kuligowska

Mariusz Klimsiak to laureat III Konkursu Muzyki XX Wieku w Warszawie, Festiwalu Młodych Muzyków w Gdańsku, III Ogólnopolskiego Konkursu Pianistycznego im. F. Chopina w Warszawie oraz zdobywca Złotego Parnasa Międzynarodowego Festiwalu Pianistycznego w Sanoku. Ukończył z wyróżnieniem Akademię Muzyczną w Bydgoszczy w klasie prof. Jerzego Sulikowskiego. Odbył studia podyplomowe u prof. Katarzyny Popowej-Zydroń. Kształcił się również na kursach muzycznych pod kierunkiem Ewy Pobłockiej, Nauma Starkmanna, Aleksjeja Orłowieckiego, Viery Nossiny oraz Dang Thai Sona. Zadebiutował z orkiestrą mając 15 lat. Jego zróżnicowany stylistycznie repertuar zawiera zarówno utwory barokowe, jak i współcześnie powstające kompozycje. Pianista chętnie sięga po muzykę kameralną. Obecnie prowadzi klasę fortepianu w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy.

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Robert Schumann – Kinderszenen / Sceny dziecięce op. 15 – Von fremden Ländern und Menschen / O dalekiej krainie – Kuriose Geschichte / Dziwna historia – Hasche-Mann / Zabawa w czarnego luda – Bittendes Kind / Prośba dziecka – Glückes genug / Szczęście – Wichtige Begebenheit / Ważne wydarzenie – Träumerei / Marzenie – Am Camin / Przy kominku – Ritter vom Scheckenpferd / Rycerz na drewnianym koniu – Fast zu ernst / Nico za poważnie – Fürchtenmachen / Strachy – Kind im Einschlummern / Dziecko usypia – Der Dichter spricht / Gdy mówi poeta Zygmunt Noskowski – Trzy utwory op. 35 – Conte d’hiver – Duma (Une vieille romance) – Valse dolente – Contes op. 37 – Menuet lyrique – Chant de berceau – Mazourka ardente – Chansonnette d’hiver – Caprice 15

Jerzy Świetlik

Paweł Michał Mostowski herbu Dołęga i losy Ostromecka za jego rządów

Paweł Michał Mostowski (1721–1781) był synem Teodora Bogdana Mostowskiego i Ludwiki Kruszyńskiej, kasztelanki gdańskiej, a zarazem wnukiem Pawła Mostowskiego (1696), podkomorzego płockiego. Teodor Mostowski jeszcze za życia przekazuje wybijającemu się synowi Pawłowi, staroście piotrkowskiemu, dobra dziedziczne: Ostromecko, Izbice, Reptowo, Kępę, Mozgowinę i Strzyżawę.

Zapisu dokonano w Kowalewie, w sądzie ławniczym, w 1749 r., w sobotę po świętym Ignacym. Ponadto był właścicielem wsi Mostowo, Siemiątkowo, Kuczbork, Gnojno. Starał się o awans ze sfery średnioziemiańskiej do magnaterii, a w pewnej chwili nawet do najwyższych w państwie godności. Pełnił funkcję wojewody pomorskiego z siedzibą w Gdańsku, potem mazowieckiego. Zapisał się w historii jako jeden z przywódców konfederacji barskiej skazanych na banicję za próby uwięzienia króla.

16

Trudno jednoznacznie ocenić czyny Pawła Michała Mostowskiego. Z drobnego szlachcica doszedł na sam szczyt – jako senator pruski, wojewoda pomorski i mazowiecki, budowniczy miasta Ostromecka. Miał wzloty i upadki. Człowiek o niestabilnym charakterze. Zawierał przyjaźnie z wieloma prominentami, a potem je zrywał. Był człowiekiem ambitnym i gwałtownym w mowie, piśmie i uczynkach. Bardzo nieskrupulatny, jego życie pełne było kłótni i procesów. Posiadał dar przekonywania. Równocześnie posiadał licznych wrogów, jak i wysoko postawionych przyjaciół. Przegrywał procesy i znów odnosił sukcesy. Zaciągał pożyczki, których nie był w stanie spłacać.

Ostatecznie walka z królem Stanisławem Poniatowskim i udział w konfederacji barskiej doprowadziły go do bankructwa i banicji.

Szybki awans ambitnego młodzieńca Lata młodzieńcze Paweł M. Mostowski spędził w wojsku, awansując od stopnia kadeta do porucznika; stopień generała lejtnanta otrzymał od hetmana Jana Klemensa Branickiego. Był również rotmistrzem chorągwi husarskiej mającej swą siedzibę w Kcyni. Od lat czterdziestych związał się z Czartoryskimi. Tak go wtedy charakteryzowano: „dusza i serce, przyjaciel księcia kanclerza Litewskiego, gorliwy jego drobnych zleceń wykonawca”. Postarał się o starostwo skarszewskie na Pomorzu, gdzie można było robić dobre interesy z Gdańskiem. Uzyskał również starostwo piotrkowskie ważne ze względu na Trybunał, który się tu odbywał, ale to mu nie wystarczyło. Działał na terenie Prus Królewskich, które powstaKurier Ostromecki 3 (14)/2018

ły na podstawie II Traktatu Toruńskiego z 19 października 1466 r.; posiadały autonomię prawno-ustrojową. Dzieliły się na trzy województwa (Chełmińskie z Toruniem, Malborskie z Malborkiem, Pomorskie z Gdańskiem).

Dnia 17 kwietnia 1758 r. Mostowski, zapłaciwszy kanclerzowi Janowi Małachowskiemu aż 12 000 dukatów porękawicznego, otrzymał za jego rekomendacją województwo pomorskie wraz ze starostwem skarszewskim (które uchodziło za bardziej dochodowe), a starostwo piotrkowskie odstąpił. W dniu 3 sierpnia 1758 r. otrzymał Order Orła Białego.

Szlachta prowincji pruskiej przyjęła go jednak jako intruza, ponieważ nie miał indygenatu pruskiego, i 1 marca następnego roku złożyła przeciw niemu manifest. Mostowski, nie przejmując się tym, stworzył w Prusach Królewskich własne stronnictwo „Familia” złożone z pruskich zwolenników, zależnych od niego urzędników województwa pomorskiego oraz części drobnej szlachty.

W maju 1759 r. witano go wraz z rok wcześniej poślubioną Anną Rozalią Hylzen uroczyście w Ostromecku jako wojewodę pomorskiego. Zachował się opis powitania podany przez Jerzego Wojtowicza: „Kiedy w początku maja przybywają z dóbr kluczborskich na Mazowszu do Ostomecka, przyjęto ich uroczyście z urzędnikami i obywatelami. Odbył się wielki bankiet z udziałem licznych gości, przy spełnieniu toastu, wojewoda kazał dać ognia z armatek, wieczorem urządzono iluminację”. W końcu lipca tegoż roku urządził uroczyste imieniny żony, wśród gości znajdowali się m.in. biskup chełmiński z kanonikami, Browiński, Gostomski, Kurzyński i wybitni przedstawiciele szlachty chełmińskiej. Gości witano biciem z armat, podczas obiadu wzniesiono toast za zdrowie Augusta III, a po kolacji nastąpiła iluminacja i tańce do białego rana. Podobnie z wielką pompą podejmował Mostowski dygnitarzy Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

odwiedzających Ostromecko, np. biskupa Leskiego z kapitułą.

Dnia 31 marca 1761 r., mimo niedojścia sejmiku generalnego do skutku, złożył w Grudziądzu przysięgę jako senator pruski. Krok ten wywołał oburzenie zbliżonych do dworu republikańskich przywódców szlachty pruskiej z Czapskimi (właścicielami pobliskiego dworu w Gzinie) i Goltzami na czele – tworzącymi stronnictwo patriotów pruskich, którzy gwałtownie zaprotestowali przeciw postępowaniu Pawła Mostowskiego i łamaniu przez niego praw pruskich. Obie strony odwołały się do Trybunału, który przyznał rację Mostowskiemu. „Patrioci pruscy” nie uznali tego dekretu, nadal bojkotowali rządy Mostowskiego i nie dopuszczali do odbycia sejmików. Próby pojednania zwaśnionych podjęte przez Michała Czartoryskiego nic nie dały. W dniu 14 czerwca 1763 r. Mostowski zapowiedział wezwanie całej szlachty pomorskiej na popis pospolitego ruszenia.

W okresie bezkrólewia po śmierci Augusta III, w latach 1733–1763 Mostowski zasiadał w radzie przy prymasie.

Wziął udział w sejmie konwokacyjnym w 1764 r., który powołał go do komisji w sprawie reformy Trybunału. Na sejmie popierał reformatorskie plany Czartoryskich. 4 sierpnia 1764 r. utworzył konfederację Prus Królewskich i został wybrany jej marszałkiem. Teraz połączone konfederacje Prus Królewskich i Generalna podpisały elekcję Stanisława Augusta na króla w dniu 7 września 1764 r.

Przeniesienie, kolejne procesy i emigracja Król Stanisław Poniatowski pragnął uspokoić rozdrażnioną szlachtę pomorską. W połowie października postanowił przenieść Mostowskiego na inne województwo. Po dwóch latach mediacji króla i sekretarza koronnego Jacka Ogrodzkiego doszło do kompromisu. Dnia 18 marca 1766 r. Mostowski zgodził się oddać woje17

wództwo pomorskie Janowi Flemingowi i objąć województwo mazowieckie. W zamian za to Fleming wypłacił Mostowskiemu 16 000 dukatów oraz obiecał przekazać dochody ze starostwa skarszewskiego za 1766 rok. Sumy tej szacowanej na blisko 80 000 zł Mostowski nie otrzymał, co doprowadziło do długotrwałego procesu.

Za uzyskane pieniądze kupił dobra w województwie poznańskim, krakowskim, sandomierskim i wołyńskim.

Województwo mazowieckie objął Mostowski 20 maja 1766 r. i przyłączył się do opozycji przeciwników króla. Spiskował z Adamem Krasińskim, podobno łożył na ten cel grube pieniądze. Jego podpis figuruje w Barze pod aktem związku wojskowego z 4 marca 1768 r., tzw. konfederacji barskiej. Józef Puławski mianował go regimentarzem generalnym Prowincji Wielkopolskiej.

Skłonny do fantazjowania, od młodości rozmiłowany w kabale, uwierzył w swoje wysokie posłannictwo. Swoją dewocyjną pobożność umiał zastosować w propagandzie konfederacyjnej. Niewątpliwie jego dziełem były zamieszki, które wiosną 1769 r. ogarnęły zachodnią część Mazowsza. Próbował narzucić się całej organizacji barskiej na politycznego wodza. Na końcu osiadł na Śląsku w Opawie, gdzie kontynuował akcję na własną rękę. Bawił się także w dyplomację, np. wysyłał agentów do Wiednia i Paryża z zuchwałym planem; żądał krociowych sum, mnóstwa karabinów, politycznego poparcia dla detronizacji Poniatowskiego (nawet myślał o jego zgładzeniu), aby na jego miejsce osadzić Bourbona.

Wojewoda, pozbawiony dochodów z dzierżawionych, a przeważnie złupionych majątków, był zagrożony w Ołomuńcu uwięzieniem za długi. W chwili rozbioru Polski Mostowski jako królobójca miał zamknięty powrót do ojczyzny. Żona Rozalia Hylzen, córka wojewody mińskiego Augusta Jana Hylzen, znanego erudyty, wnosiła od 1770 r. w Warszawie 18

o zdjęcie sekwestru z dóbr ostromeckich (na niej spoczywał główny kłopot wychowania dzieci). Podczas tych zabiegów zakochał się w niej pośrednik – kanclerz koronny biskup Andrzej Stanisław Młodziejowski, o czym doniesiono mężowi.

Wzburzony mąż przygotował w Opawie jadowity manifest przeciw niemu.

W 1774 r. Paweł Michał Mostowski osiadł w Paryżu. Tu dopadł księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego i o mało co nie wsadził do więzienia, ujawniając skrypt z 1766 r., w którym książę poręczył za Fleminga sumą 24 000 dukatów, ściągalną wszędzie po wygraniu sprawy.

Jakoś doszli do porozumienia, Mostowski uzyskał środki na kupno dóbr pod Paryżem, gdzie przybrał samozwańczo tytuł książęcy. Sprowadził do Francji na wychowanie syna Józefa.

W czasie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych wysłał Mostowski memoriał, w którym proponuje utworzenie w jednej kolonii (np. Floryda, Karolina, Wirginia) Hrabstwa Mostów. Obiecał wysłać tam polskich kolonistów i dlatego kraj ten miał być nazwany „Nową Polską”, która byłaby niezawisłym państwem złączonym ze Stanami Zjednoczonymi przez przedstawicielstwo w Kongresie. W zamian za to zapowiadał wysłanie cudownego balsamu, który miał w przeciągu paru dni uzdrawiać rannych żołnierzy.

Cudowny balsam to prawdopodobnie dziegieć, stosowany na skalę masową w tym czasie, produkowany na terenie Smolnik w Ostromecku.

Procesów i polemik nie zaniechał aż do śmierci. Wyrobił sobie w Prusach tytuł hrabiowski. Zmarł 18 kwietnia 1781 r. w Paryżu, mając lat 60. Miał córkę Mariannę (1761–1810), która później wyszła za Michała Przeździeckiego, oraz dwóch synów, Józefa i Tadeusza, zasłużonych dla kultury polskiej i dyplomacji.

Do ciekawostek należą związki Tadeusza Mostowskiego z Fryderykiem Chopinem. Chopin bywał na balach w Paryżu Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

w 1837 r., wydawanych przez hrabinę Mostowską, i udzielał lekcji Róży, najmłodszej córce Tadeusza Mostowskiego, wnuczce Pawła. To właśnie Róży, późniejszej żonie księcia Eustachego Sapiechy, słynny kompozytor Fryderyk Chopin zadedykował cztery mazurki op. 33, pisząc: „Mademoiselle la Contessa Rose Mostowska”. Możemy jedynie się domyślać, iż ta dedykacja stanowiła formę jakiegoś podziękowania dla Róży, która pozostawała w serdecznych kontaktach z Chopinem.

20-letnie próby stworzenia miasta Ostromecko Młody Mostowski posiadał duży talent zawierania nowych znajomości, zwłaszcza na dworze króla Augusta III. Już w rok od nabycia dóbr ostromeckich był w stanie załatwić u króla nadanie praw miejskich dla swojej wsi. Dla tego 29-letniego szlachcica ambicją było posiadanie własnego miasta. Zachował się oryginał dokumentu lokacyjnego datowany w Warszawie na 25 sierpnia 1750 r., w 18. roku panowania Augusta III i przez niego podpisany na rzecz Pawła Mostowskiego, generalnego adiutanta. Pismo zawiera adnotację o powołaniu miasta na prawie magdeburskim i podpisane przez Jana Hoszofskiego, przemyskiego kanonika katedralnego, sekretarza, i opatrzone Wielką Pieczęcią Królewską.

Obecnie oryginał znajduje się w zbiorach Państwowego Archiwum w Bydgoszczy w zasobach dokumentów ostromeckich.

Streszczenie przywileju lokacyjnego; Warszawa 25 sierpnia 1750 r.

Król August III podnosi Ostromecko do godności miasta na prawie magdeburskim Na początku wymienione są wszystkie tytuły Augusta III w liczbie 16. Następnie dokument odwołuje się do Pawła Mostowskiego na prośbę, którego Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Oryginalny zapis Przywileju lokacyjnego z 25 sierpnia 1750 r.

królewska wola zgadza się na lokalizację nowego miasta. Miasto powołuje się na prawie Magdeburskim z zachowaniem Polskiego Prawa Ziemskiego. Zaznaczę ponadto, że Paweł Mostowski przestrzegał wszystkich procedur. Żeby miasto mogło skutecznie działać musi posiadać odpowiednie środki, dlatego z woli królewskiej zaplanowano w każdym roku 12 jarmarków wyznaczonych według świąt kościelnych np. pierwszy na święto Fabiana Sebastiana (20 stycznia), drugi na Niedzielę Piędziesiątnicy, a dwunasty na świętego Mikołaja Biskupa (6 grudnia).

Ponadto cotygodniowe targi mogą odbywać się w czwarty i szósty dzień tygodnia. Opłaty jakie będą pobierane mają mieścić się w granicach rozsądku.

Muszą uwzględnić godziwe wynagrodzenie dla wszystkich, którym się ono należy przy zachowaniu sprawiedliwego podziału zysku. Udział w jarmarkach i targach jest możliwy dla wszystkich bez względu na płeć, miejsce pochodzenia lub narodowość.

Wszyscy handlujący znajdują się pod opieką królewską i przysługują im takie same prawa jak mieszkańcom grodu pod warunkiem zastosowania do prawa publicznego i nie powodując zamieszek.

Osoby, które będą osiedlać się zgodnie z wymogami prawa na terenie miasta są 19

zwolnieni z kontrybucji (podatków) na okres czterech lat, co czynimy za wiedzą P. Mostowskiego.

Na to pozwalamy, wiadomym czynimy, swoja ręką i pieczęcią potwierdzamy, a datujemy ten dokument w Warszawie dnia 25 sierpnia 1750 r. w 17 roku panowania Augusta III.

cu zwanego Pałacem Mostowskich opisał Tomasz de Rosset w książce pt. „Późnobarokowy pałac w Ostromecku”, Bydgoszcz 1987 r. Jak czytamy, nowa bryła pałacu powstała przez wybudowanie dwóch bocznych ścian, w wyniku czego powstała bryła prawie prostopadłościanu, która pokryta została mansardowym dachem

Na podstawie ryciny przedstawiającej panoramę Ostromecka z albumu F. Steinera, m.in. kościół i dwór Dorpowskich z 1745 r., plastyczka Anita Drążyk wykonała szkic rekonstruujący ówczesny Pałac Stary.

Zadaniem właściciela było przekształcenie wsi w miasto Ostromecko. To trwało prawie dwadzieścia lat. Wieś przynosiła duży dochód, ale dla właściciela było to wciąż za mało. Sprawa przekształcenia ruszyła, jak się ożenił i otrzymał duże wiano od teścia. Zaczął od przekształcenia dawnego pałacu Dorpowskich na swoją siedzibę. Zachował się szkic pałacu i nie tylko mistrza białoskórnika Jerzego Steinera z Torunia z około roku 1745 r., na którym usytuowany jest dwór, kościół i kilka innych budowli.

Późnobarokowy pałac w Ostromecku został przebudowany około 1762 r. lub trochę później. Szczegółową historię pała20

pokrytym łupkiem. W czasie przebudowy nastąpiło podwyższenie budynku o jedno piętro oraz niezagospodarowany strych.

Widok zewnętrzny od czasu przebudowy do czasów współczesnych prawie się nie zmienił. Na dachu nadbudowana została nadstawka, na której umieszczono orła, po remoncie pałacu w czasach Księstwa Warszawskiego przez Jakuba Marcina Schonborna. Przez blisko 130 lat orzeł spozierał na Ostromecko i okolice. Nie przeszkadzał nikomu, aż do roku 1945.

Wtedy został strącony przez stacjonujących tu żołnierzy, ponieważ uznano go za germański symbol. Po 40 latach orzeł pojawił się ponownie na szczycie pałacu Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Mostowskich. Inicjatorem rekonstrukcji orła był Andrzej Szwalbe. Ostateczny kształt orzeł przybrał w pracowni artysty odlewnika Romualda Pielaka z Bydgoszczy. Orzeł odlany został w Hucie Szopienice – waży ok. 160 kg, rozpiętość skrzydeł ok. 2 metrów. Firma pana Misiaka umieściła orła na dawnym miejscu (wg „Kuriera Ostromeckiego” z lutego 1989 r.).

Nie udało mu się zbudować miasta Ostromecko, za to dobra te miały być zlicytowane za długi Pawła Mostowskiego wobec kapituły chełmińskiej, kościołów w Ostromecku i Boluminku, Żyda Salomona Leviego i radcy Weichsela oraz żony Anny. Wartość dóbr Ostromecka wyceniono na 5627 talarów, a dług – przeszło 42 00 talarów. Tak zakończyła się dwudziestoletnia walka o Ostromecko jako miasto. Żydzi w Ostromecku Pragnąc ożywić Ostromecko jako miasto, Paweł M. Mostowski sprowadził w 1765 r., a może wcześniej, kilka rodzin żydowskich. Nie omieszkał też od nich zaciągnąć pożyczek. Odnotowano Żyda Salomona Leviego, od którego zaciągnął dużą pożyczkę. Powstające miasto Ostromecko mogło w pewien sposób zagrozić upadającemu handlowi toruńskiemu. W 1765 r. odnotowano w Ostromecku 40 do 60 rodzin żydowskich, którzy osiedlili się w samym środku wsi. Zachował się w archiwum nieco późniejszy szkic środkowej części miasta (szkic Ostromecka z 1770 r.). Widzimy fragment, który leży przy drodze do Dąbrowy Chełmińskiej, gdzie znajduje się obecnie gospoda leśna, sklepy oraz szkoła i ośrodek zdrowia. Przez miasto prowadzi droga z zakrętami z Fordonu i Strzyżawy w kierunku Chełmna. Zaznaczona jest podłużna budowla ratusza. Za zakrętem przy drodze jest 4–5 budynków. W głębi, obecnie koło szkoły i Razyny, usytuowano aż 10 budynków.

Ten ostatni to dawna karczma, na miejKurier Ostromecki 3 (14)/2018

scu której obecnie pobudowano szkołę.

Zaznaczony jest też stary dwór Doprowskich i kościół.

Bardzo ważne wiadomości o Żydach w Ostromecku podał mi Emanuel Okoń, pracownik naukowy z Torunia. Okoń znalazł informację, że Paweł Mostowski założył tu osadę handlową, czyli miasto, i sprowadził kupców, rzemieślników itp. Szkice miasta pan Emanuel znalazł w berlińskim archiwum. We wrześniu 1769 r. żołnierze rosyjscy tak splądrowali i spustoszyli Ostromecko, że pozostało 5 mieszkających tu rodzin. Można więc sądzić, że Rosjanie dokonali swoistego pogromu ostromeckich Żydów, a związane to było z działaniami wojennymi na tym terenie konfederacji barskiej (jednym z przywódców był P. Mostowski). Stacjonujący w Toruniu Rosjanie, być może nawet za namową torunian, chcących pozbyć się lokalnej konkurencji, celowo zdewastowali dobra Mostowskiego, powodując tym samym upadek miasta, które już nigdy później się nie podźwignęło. Stąd też w katastrze pruskim z 1773 r. określa się Ostromecko nie jako miasto, lecz wieś.

Zapewne przy okazji dokładnie splądrowano i ograbiono rezydencję Mostowskiego, lecz oszczędzono świątynię, bowiem archiwa kościelne nie wspominają o tym zdarzeniu. O spustoszeniu miasta wspominają źródła z czasów konfederacji barskiej, które mówią o starciu we wrześniu 1769 r. wojsk rosyjskich przy Kępie.

Powstanie ratusza i remont kościoła w Ostromecku Do załatwienia spraw urzędowych w mieście Ostromecko potrzebny był ratusz. Paweł Mostowski zdecydował się postawić go w miejscu, w którym obecnie znajduje się Pałac Nowy, w samym środku wsi. Budynek ratusza miał się składać z dwóch kondygnacji, jednej w ziemi, drugiej nadziemnej. Całość miała być 21

pokryta dwustronnym dachem. W części podziemnej, użytkowej, zwanej sutereną, zachowanej do dnia dzisiejszego, okna wystawały częściowo nad ziemię. Poniżej sutereny były jeszcze piwnice, obecnie ukryte i zamurowane. Obok ratusza były jeszcze inne budowle, o których nie zachowały się bliższe wiadomości. Koło ogrodu zimowego zachowały się półziemianki z tego okresu.

Ratusz nie został ukończony ze względu na to, że Ostromecko przestało być miastem. Nieukończony ratusz w latach późniejszych pokryto tymczasowo spadzistym, dwustronnym dachem, który dopiero za następców w XIX wieku – Schönbornów – został właściwie zagospodarowany. Tak skończył się okres zakładania i budowania miasta w Ostromecku.

Paweł Mostowski włączył się w remont kościoła. W 1764 r. zawaliła się stojąca obok kościoła wieża z dzwonami.

Dzięki wsparciu wojewody udało się połączyć samodzielnie stojącą wieżę z bry-

łą kościoła, co zapewniło stabilizację budowli. Wieża zniszczona była w połowie wysokości. Odbudowana w nowym stylu, powstała ośmioboczna latarnia zwieńczona iglicą, na której umieszczono blaszaną chorągiewkę z inicjałami PM (Paweł Mostowski) i datami 1764 r. i 1806 r. – ukończenia odnowienia. Przebudowana została też w tym czasie nowa kruchta.

B ibliografia Literatura o Pawle Mostowskim jest bardzo bogata.

– „Polski Słownik Biograficzny”, tom XXII (biogram napisany przez Władysława Konopczyńskiego zawiera aż 70 pozycji) – „Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego” – Emanuel Okoń (korespondencja) – Anna Sucharska, „Czas jak strumień” – Jerzy Wojtowicz, „Krótki zarys dziejów Ostromecka” – Tomasz de Rosset, „Późnobarokowy pałac w Ostromecku” (Bydgoszcz 1987)

Szkic Ostromecka z 1770 r. zachowany w archiwum.

22

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Urodziny Anny Alvensleben w Ostromecku

Anna Alvensleben z Andrzejem Gawrońskim, fot. Dariusz Gackowski

W

dniach 14–16 czerwca 2018 r. w Zespole Pałacowo-Parkowym gościła córka ostatniego właściciela, hrabiego Ludolfa von Alvenslebena, Anna. Hrabianka, urodzona 14 czerwca 1939 r., postanowiła w Ostromecku wyprawić swoje urodziny. Na uroczystościach, które odbyły się w Pałacu Nowym, pojawiła

się liczna rodzina oraz przyjaciele z Polski i z zagranicy. Pani Anna oraz jej goście zwiedzili przy okazji Pałac Stary i kolekcję Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego. Na pamiątkę wizyty w Ostromecku jubilatka otrzymała katalog poświęcony Kolekcji Zabytkowych Fortepianów i Pianin oraz płytę Mariusza Klimsiaka nagraną na fortepianie Zygmunta Noskowskiego. Pani Anna była zachwycona atmosferą panującą w Ostromecku, z dużym uznaniem wypowiadała się na temat działalności kulturalnej prowadzonej przez Miejskie Centrum Kultury, pochwaliła także umiejętności kucharzy i obsługi Restauracji Pałacowej. W niedzielę wzięła udział w koncercie chopinowskim Mamiko Ueyamy, który odbył się w Pałacu Nowym.

Szanownej jubilatce życzymy w tym momencie wielu lat w zdrowiu i szczęściu.

Redakcja

Pani Anna z rodziną i J. Świetlikiem przed Pałacem Starym, fot. Elżbieta Kmieć Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

23

Czekając na Godota Z dziennikarką, publicystką i pisarką Krystyną Starczak-Kozłowską, mieszkającą w Polsce i Kanadzie, autorką m.in. książki o Andrzeju Szwalbem pt. „Życie na przełomie” i przygotowywanej właśnie do druku drugiej, znacznie poszerzonej edycji tej książki, rozmawia Andrzej Gawroński.

Ile lat minęło od pierwszego wydania książki poświęconej Andrzejowi Szwalbemu pt. „Życie na przełomie”?

Minęło dokładnie 19 lat. Na owe czasy, czyli koniec XX w., książka spełniała swoje zadania, a co najważniejsze, bardzo podobała się samemu bohaterowi.

Była nawet taka zabawna historia, że po jej wydaniu, gdy wróciłam właśnie do Kanady, pan Andrzej Szwalbe przyśnił mi się, mówiąc, że ta książka bardzo mu się podoba. Rano zadzwoniłam do niego i przekazałam treść snu. A on na to: „No widzi pani – i nie musiałem wydawać pieniędzy na telegram”.

Napisała Pani właściwie jedyną w swoim rodzaju, tak wyjątkową i obszerną książkę o życiu Szwalbego, która w znacznym stopniu przybliża postać dyrektora filharmonii.

Z jednej strony jest to książka biograficzna, będąca rodzajem sagi rodzinnej, z drugiej – wiele mówi o fenomenie osobowości Szwalbego, jego stosunku do świata i ludzi, bo to mnie interesowało najbardziej. Zresztą zanim zebrałam materiał do tej opowieści o Andrzeju Szwalbem, odbyłam z panem Andrzejem aż 60 pięciogodzinnych rozmów. To on zaproponował, żebyśmy spotykali się regularnie w jego domu w czwartki od godziny 12 do 17 – i tak było ponad rok. Jego żona, Dobrusia, której też poświęciłam dużo miejsca w książce, zawsze parzyła nam kawę. Oprócz tego wcześniej jako dziennikarka robiłam z nim szereg wywiadów na łamach pomorskiej prasy. Niektóre 24

Krystyna Starczak-Kozłowska w Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego UKW, fot. Aleksandra Jankowska

z nich posiadały znamienne tytuły, zaczerpnięte z jego wypowiedzi. Przeprowadziłam z nim np. wywiad, w którego tytule zacytowałam wypowiedziane przezeń słowa: „Kto nie jest z prowincji, jest znikąd”. Prawda, że to brzmi bardzo dobitnie i pięknie, jeśli idzie o umiłowanie naszej „najmniejszej ojczyzny”, z którą związana jest nasza tożsamość – a jest nią prowincja, z której się wywodzimy?

Inny wywiad np. nosił tytuł „Szczęście nie jest mi potrzebne…” – to też cytat z wypowiedzi Szwalbego, który nie musiał szukać szczęścia, jak to czyni wielu – jego uszczęśliwiało samo d ą ż e n i e do Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

realizacji tych wielkich, dalekosiężnych wizji, które – jak wiemy – przez całe życie przed sobą stawiał i skutecznie realizował. To był wizjoner kultury – skuteczny w swych działaniach, a to rzadkość ogromna. Dlatego mówimy o nim: nasz bydgoski guru.

Nigdy jednak tak głęboko nie wniknęła Pani w jego życie, jak poprzez napisanie książki…

Zaczęłam od penetrowania jego dzieciństwa i młodości, poprzez mało znane epizody z jego życia, a były w tym i niezwykle dramatyczne momenty. Niewielu pewnie wie, że podczas powstania warszawskiego, w czasie rzezi na Woli, gdy miały miejsce masowe egzekucje, 21-letni Andrzej stał wraz z ojcem na zwale trupów, czekając na rozstrzelanie… Książka ma charakter bardzo osobisty. Pokazuje dzieje rodu Szwalbów, a także Sobierajów, z których pochodziła jego matka. Pokazałam, jak głęboki wpływ na ukształtowanie się jego osobowości miała matka, która, jak mówił, wpoiła mu dążenie do realizacji ważnych dla społeczeństwa i narodu zadań. Szwalbe powiedział mi nawet, że pół jego sukcesu to zasługa matki! I tu dochodzimy do znaczenia zarzuconej dziś w dobie modnego wychowania bezstresowego mądrej pedagogiki wychowania przez stawianie wymagań...

A co by było, gdyby Bydgoszcz nie miała swego Szwalbego?

Z ubolewaniem stwierdzam, że gdyby tak się stało, to Bydgoszcz pozostałaby być może prowincjonalnym miastem, zwłaszcza jeśli chodzi o mentalność.

Cechowała to miasto jakaś zadawniona siła kompleksów – zauważał Szwalbe – które sprawiały, że np. ludzie wybitni, którzy chcieli coś nieprzeciętnego dla tego miasta zrobić, często byli traktowani negatywnie, jako osoby niepożądane.

Szwalbe, dostrzegając to zjawisko, mówił: „Bydgoszcz ma biedną, zatłuczoną mentalność telewizyjną”, sterowaną Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

z zewnątrz. Ubolewał, że nie ma elit, które by nadawały pewien pion moralny miastu. Był jednak optymistą i twierdził, że do zmian potrzeba czasu. Poczekajmy, a elity pojawią się – on wierzył w to, że miasto przełamie swoje kompleksy, przezwycięży je i dopiero wtedy zacznie zmierzać do wielkości. Te jego refleksje nad miastem, które wybrał jako najbliższe sercu, bo sam pochodził z Warszawy.

Pojawiły się w innym wywiadzie, który też nosił znamienny tytuł „Miasto skazane na wielkość”.

Zauważmy, że jeśli chodzi o muzykę, to nasze miasto tę wielkość osiąga. Jak to powiedział niezapomniany Jerzy Puciata: „Bydgoszcz to muzyka bez wątpienia” (nawet ładny byłby tytuł wywiadu…).

Trzeba przyznać, że rzeczywiście jest to miasto muzyczne w dużej mierze dzięki Szwalbemu. Tyle wprowadził instytucji muzycznych, część z nich budował jako społeczny inwestor – a przede wszystkim wspaniałą filharmonię, gdzie wierny był idei jedności sztuk. Jako długoletni dyrektor tej instytucji powołał międzynarodowe festiwale i kongresy muzyczne, a dookoła otoczył filharmonię całą dzielnicą muzyczną, tworząc najpiękniejsze centrum miasta… A kto założył w Bydgoszczy filię Wyższej Szkoły Muzycznej w Łodzi, która usamodzielniła się jako Akademia Muzyczna – uczelnia, która osiąga dziś na naszych oczach wielkość… Niemniej ważne były jego starania w dziedzinie nauki – o powstanie BTN, a zwłaszcza utworzenie w Bydgoszczy uniwersytetu. Krótko po śmierci Szwalbego powstał z jego inicjatywy Uniwersytet Kazimierza Wielkiego…

Czy rzeczywiście, według Pani, idee Szwalbego są kultywowane i pielęgnowane w Bydgoszczy tak, jak powinny?

Proszę Pana, czasy w których żyjemy, nie są łatwe dla kultury. W XXI wieku modny jest populizm, liczy się kultura popularna, tworzona pod masowe gusta, często na niskim poziomie – jak to kiedyś 25

mówiono, masy chcą „chleba i igrzysk”…

Kultura wysoka, o którą walczył Szwalbe, przebija się dzisiaj z trudem, co dążenie Bydgoszczy jako „miasta skazanego na wielkość” jak gdyby trochę przystopowuje… Andrzej Szwalbe wielokrotnie podkreślał, że najważniejszym wskaźnikiem drogi do wielkości miasta jest kultura, i to właśnie kultura wysoka. Muzyka – jak mówiliśmy – w Bydgoszczy przebiła się dzięki dyrektorowi i potem kontynuatorom. Niemniej, jak byśmy mieli zastanowić się, czy na drodze do wielkości Bydgoszcz podąża prężnym krokiem – może zacytujmy profesora Jerzego Banaszaka, który stwierdził w obecnym, poszerzonym wydaniu mojej książki pt. „Życie na przełomie”, właśnie oddawanym do druku: „Szwalbe ruszył Bydgoszcz z miejsca i dla tego miasta nie ma już odwrotu”.

Tyle mówiliśmy o kulturze wysokiej, a tymczasem najpopularniejszym gatunkiem muzycznym w Polsce jest disco polo…

Właśnie, podziwiam ludzi, którzy mają tak wielkie upodobanie do disco polo, bo jest to muzyka, według mnie, przekrzyczana, zbyt widowiskowo podprawiana i może dlatego nawet nie kreuje artystów, ich indywidualności, bo oni nikną wmieszani w tło, które jest tak głośne i tak bardzo uatrakcyjnione.

Czy o gustach należy dyskutować?

Istnieje stare powiedzenie „de gustibus non est disputandum”, co znaczy, że gust nie podlega dyskusji. Myślę, że to powiedzenie odnosi się jednak raczej do mody, np. noszenia strojów takich czy innych – z czyimś gustem nie możemy dyskutować.

Nie odnosi się do zjawisk kultury?

Tutaj gust musi być jakoś urabiany przez artystów i elity, które się na kulturze znają, bo inaczej ciągle grozi niebezpieczeństwo spłycenia upodobań i przewagi imprez populistycznych nad 26

wielkimi ambitnymi koncertami, dajmy na to muzyki klasycznej. Owszem, i tu pojawiła się np. w Kanadzie nowa koncepcja – że sam koncert muzyki poważnej nie wystarczy – trzeba do niego coś dodać widowiskowo, jednym słowem ubarwić.

Wydaje mi się, że muzyka klasyczna, która oddziałuje tak głęboko poprzez genialny talent artysty, porywający publiczność sal koncertowych przez wieki, jak to czynią dzieła Beethovena, Bacha czy Chopina, nie wymaga żadnego ubarwiania.

Skąd pomysł na kolejną, tak bardzo poszerzoną książkę o Andrzeju Szwalbem – tym razem z perspektywy lat, które upłynęły od jego odejścia?

Zainspirowana zostałam przez Stowarzyszenie Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo, ale sama też chciałam pokazać, jak dzisiaj owocują wizje i dążenia Szwalbego. A jest takie powiedzenie: „po owocach ich poznacie”. I właśnie konfrontując dzieła, zapoczątkowane z takim rozmachem przez Andrzeja Szwalbego, ze współczesnością pierwszej dekady XXI wieku, poznajemy nie tylko fenomen osobowości samego wizjonera, ale i jego kontynuatorów. To z nimi przeprowadziłam 20 wywiadów, zamieszczonych w trzeciej, dopisanej części książki – z ludźmi, którzy byli świadkami realizacji jego dalekosiężnych dążeń, a niekiedy sami mieli na nie wpływ lub je dziś kontynuują.

Książka „Życie na przełomie” w swej nowej, znacznie poszerzonej wersji ma właśnie na celu pokazać, o ile idee Szwalbego, jego wizjonerskie dążenia w dziedzinie kultury miasta nabierają realnych kształtów. Poprzez 20 wywiadów z ludźmi, często znaczącymi dziś dla kultury miasta, czytelnik może się zorientować, jak po latach owocują założone przez niego czy wznoszone w Bydgoszczy, ważne i znaczące instytucje kultury i nauki.

I co się okazuje, co jest zresztą widoczne dla nas wszystkich mieszkańców miasta: owoce jego upartych i konsekwentnych poczynań zdają się rosnąć, nabierać blaKurier Ostromecki 3 (14)/2018

Pani Krystyna podczas promocji książki mówiącej o kulturze polskiej w Kanadzie, powyżej pierwsza publikacja poświęcona A. Szwalbemu z 1999 roku.

sku… To świadczy o tym, jak czystą nutą były podszyte jego wizjonerskie działania, bo gdyby powodowały nim ambicje tylko, to dzisiaj wszystko by się chwiało.

Dlatego tyle miejsca poświęciłam podejściu Szwalbego do kodeksu moralnego, który obowiązuje każdego z nas. Wiele mówiliśmy z nim o wadze sumienia i o tej tak przez niego wielbionej Platońskiej Triadzie: Prawdzie, Dobru i Pięknu. Uważał, że Piękno musi być niejako przełamane przez pryzmat Prawdy i Dobra, inaczej tworzone przez nas dzieło nie spełni swego zadania. To samo dotyczy wolności, która bez moralnego aspektu odpowiedzialności staje się anarchią. Wierzył w tę Platońską Triadę, bo inaczej, w jego przekonaniu, tworzona przez nas całość nieuchronnie się wypacza…

Szwalbemu nie chodziło o to, żeby istniała fasada opery, którą 30 lat temu społecznie budował, albo fasada filharmonii, tylko o wartości, jakie te instytucje propagują. Na fasadowości nigdy mu nie zależało. Był bardzo skromnym człowiekiem. Pod koniec życia wręcz – jak z nim rozmawiałam – czułam w nim nawet Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

taką pokorę prawdziwie wielkich osób.

Bo żeby być wielkim człowiekiem, trzeba być skromnym, inaczej zniszczy nas pycha żywota, zgodnie z powiedzeniem: „pycha idzie przed upadkiem”.

Pani przeprowadziła z nim na łamach prasy drugi wywiad o szczęściu po latach?

Parę lat przed jego śmiercią, mając w pamięci, co powiedział 20 lat wcześniej na ten temat: że szczęście nie jest mu potrzebne. Pod koniec życia ujął to inaczej: „Szczęście jest potrzebne każdemu człowiekowi, ale jako suma jego spełnień – i związana z tym łaska Zwornika Świata.

Jeśli spełniliśmy swoje zadanie na Ziemi, mamy poczucie radości istnienia, mimo nawet czasami ciężkich warunków egzystencji czy zdrowia. To zależy od tego, jak żyliśmy. I pan Andrzej tu dodał z usmiechem: „A u mnie to koniec początkowi się kłania”.

Zapytany kiedy indziej przeze mnie, skąd czerpał główną inspirację do tylu inicjatyw na rzecz miasta i regionu, odpowiedział z ujmującą prostotą: „Z miłości 27

do kultury polskiej jako takiej”. I odszedł, zostawiając poczucie ogromnej pustki, bo drugi taki guru tu w Bydgoszczy się nie pojawił.

O to właśnie chciałem Panią zapytać: czy jest ktoś, kto według Pani mógłby zastąpić Szwalbego?

Jeśli mam być szczera, nie widzę.

A Pan może kogoś wskazać?

Nie. To jest smutne, ale może tego typu ludzie pojawiają się raz na epokę…? Był osobowością tak niezwykłą, najwybitniejszą, jaką spotkałam w mojej pracy dziennikarskiej i pisarskiej. Działał z ogromną determinacją, a jednocześnie był tak bardzo ludzki… We wszystkich swych posunięciach dążył do najgłębszego sensu, do syntezy. Inni zajmują się jakąś cząstkową dziedziną kultury, a on pojmował ją całościowo. Realizował zasadę jedności sztuk, chciał też, żeby baza i nadbudowa, te wszystkie elementy kultury oraz rodzaje sztuki ze sobą współdziałały. Muzyka, malarstwo, rzeźba – wszystko. Widzimy to np. w filharmonii, która jest przecież równocześnie świątynią sztuki plastycznej, pełną pięknych rzeźb, obrazów, a także wyjątkową w swym przesłaniu filozoficznym i patriotycznym kolekcją gobelinów. Bo też Szwalbe był człowiekiem wielkiej refleksji, możemy go nazwać myślicielem.

Pasjonowała go filozofia i całe życie czytał ważne dzieła filozoficzne. Głównym jego przewodnikiem był św. Tomasz z Akwinu; uważał, że on najgłębiej ukazał sens ludzkiego istnienia w kontekście istnienia Boga. Oczywiście naszego polskiego filozofa, Tatarkiewicza, też bardzo poważał i jego pojęcie szczęścia.

Dyrektor cały czas był na bieżąco, jeśli chodzi o tygodniki, miesięczniki czy książki filozoficzne.

Znała Pani Andrzeja Szwalbego bardzo dobrze, już chociażby przez te 28

Andrzej Szwalbe

spotkania i wywiady, które Pani przeprowadziła. Wiedziała Pani doskonale, jakim jest człowiekiem. Czy gdyby teraz Szwalbe miał możliwość powstać ze swojej kwatery, to patrząc na nasze miasto – co mógłby powiedzieć? Myśli Pani, że byłby zadowolony? Czy raczej pogroziłby palcem?

Myślę, że mocno by się zastanowił, zanim by udzielił odpowiedzi. Dlatego, że, jak mówiliśmy, nasza epoka robi zbyt duży ukłon w kierunku kultury populistycznej, a nie tak Szwalbe sobie wyobrażał dalsze drogi rozwoju sztuki przez duże „S”. Ubolewał też, że miasto nie ma elit, a to dotąd się nie zmieniło.

Bo elit nie stanowią grona osób, które tylko pokazują się w filharmonii, operze czy na wernisażach. Elity powinny być Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

nie tylko wykształcone, ale i opiniotwórcze, zajmować zdecydowane stanowisko w ważnych sprawach miasta także od strony moralnej, mieć poczucie odpowiedzialności za rozwój duchowy i kulturowy miasta. Szwalbe wierzył, że takie elity powstaną i pojawią się. Dajmy czasowi czas.

Czy nie uważa Pani, że pod koniec życia czuł się odrobinę skrzywdzony tym, że w jakimś sensie został skierowany na boczny tor?

– Tak, proszę pana. Rozdział mojej książki zatytułowany: „Jak kukłę posadzić za stołem” właśnie mówi o czasowym rozgoryczeniu Szwalbego. Bowiem po przyznaniu mu dyplomu Honorowego Obywatela Bydgoszczy był pewny, że w sprawach miasta wszędzie będą go zapraszać, ma przecież tyle do powiedzenia. Tymczasem miasto o nim kompletnie zapomniało, zapanowała wokół niego głucha cisza. Przeżywał to bardzo boleśnie i powiedział mi: „Tak się tym zdenerwowałem, że wyrżnąłem dyplomem Honorowego Obywatela o ziemię”.

I wtedy zdobył się na krok wielkiego wizjonera – napisał 16 wielkich, poważnych rozpraw na temat miasta, regionu i jego kultury! Kiedy wysłał je wszędzie, gdzie uważał za wskazane, miasto, o dziwo, zaczęło go od nowa zauważać.

A przedtem chciano zrobić z niego po prostu zwykłego emeryta. Takie bywa poczucie wdzięczności tego miasta.

Reasumując, czekamy na kolejnego Szwalbego – duchowego przewodnika miasta?

Tak, to jest wielkie szczęście, jeśli miasto ma przewodnika na takim poziomie intelektualnym, duchowym i uczuciowym – człowieka, który jest prawdziwym autorytetem. I choć zmieniały się formacje ustrojowe, autorytet Szwalbego nie malał nigdy. Więc tylko przewodnika takiego formatu możemy życzyć Bydgoszczy w jej drodze do wielkości.

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Antydepresyjny projekt edukacyjny Chcemy przybliżyć uczniom Kolekcję Zabytkowych Fortepianów i Pianin im. Andrzeja Szwalbego w Zespole Pałacowo-Parkowym w Ostromecku, która obejmuje 53 instrumenty zbudowane w czasie ostatnich 200 lat.

Zaprezentujemy także brzmienie historycznego fortepianu należącego do Zygmunta Noskowskiego (1946–1909), wybitnego kompozytora, dyrygenta, pedagoga i publicysty muzycznego, a także dyrektora Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, dyrektora artystycznego Filharmonii Warszawskiej. Wykształcił pokolenie kompozytorów polskich, do jego uczniów należeli m.in.: Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Ignacy Paderewski.

Zajęcia będą prowadzone przez pracowników MCK w Bydgoszczy oraz rezydenta Pałacu Nowego, artystę interdyscyplinarnego, malarza, muzyka, performera Grzegorza Pleszyńskiego.

Zapraszamy, wstęp wolny!

Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy Pracownia Pałacowa w ZPP w Ostromecku andrzej.gawronski@mck-bydgoszcz.pl 29

1–4 lipca 2018, Zespół Pałacowo-Parkowy w Ostromecku, Dwór Artusa Toruń, Galeria Miejska bwa w Bydgoszczy

Twarz i Maska

1.07.2018, niedziela – 14.00 Britt Al-Busultan – eksperymentalne warsztaty filmowe – Pałac w Ostromecku – 16.00 Agnieszka Taborska – spotkanie autorskie/literatura – Pałac w Ostromecku, prowadzenie: Emilia Walczak – 17.30 Józef Jodkowski – „Autorski recital piosenek kresowych” – Pałac Stary w Ostromecku – 19.00 Otwarcie V edycji Spotkań Nieprzypadkowych Oko Nigdy Nie Śpi Twarz i Maska – wprowadzenie – Zbigniew Mikołejko – Pałac w Ostromecku Wydarzenia towarzyszące, Pałac w Ostromecku: – Łukasz Owczarzak „W poszukiwaniu straconego ciała” (wystawa fotografii) 30

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Kuba Elwertowski „To Ja” (instalacja w parku pałacowym) Andrzej Kaliski i Jacek Puzinowski „Pokój dziecięcy” (instalacja) Britt Al-Busultan „Razzle Dazzle” (performance) Składowisko Sztuki: Grzegorz Pleszyński (malarstwo), Irmina Pisarek (rysunki), Peter Alexander Grodzki (obiekty i wideoinstalacja), Waldemar Malak (malarstwo), Andrzej Kaliski (grafiki) – 21.00 Bydgoska premiera filmu „Rzeźbiarz z kamerą” z muzyką na żywo The Beat Freaks (premiera na Krakowskim Festiwalu Filmowym 1.06.2018) – spotkanie autorskie z Marcinem Giżyckim, historykiem sztuki, autorem książek, reżyserem – Pałac w Ostromecku.

– – – –

2.07.2018, poniedziałek – 12.00 Britt Al-Busultan – eksperymentalne warsztaty filmowe – Pałac w Ostromecku – 15.00 Agnieszka Taborska „Pod maską, inna maska. Nigdy nie przestanę odsłaniać nowych twarzy – maskarady Claude Cahun i Mai Deren” – wykład połączony z pokazem filmu „Popołudniowe sieci” – Pałac w Ostromecku – 18.30 Dadaistyczny poker (transgraniczna dyskusja panelowa), Dwór Artusa w Toruniu (transport zapewniają organizatorzy) Goście zaproszeni do dyskusji: Anda Rottenberg, Agnieszka Taborska, Zbigniew Mikołejko, Bogdan Dziworski, Grzegorz Pleszyński, Ewa Kuryluk, Marcin Giżycki.

Prowadzący: Piotr Pękala – 21.00 Czesław Mozil „Solo Akt” – koncert – Dwór Artusa w Toruniu – 22.00–0.00 – nocne zwiedzanie Torunia 3.07.2018, wtorek – 12.00 Britt Al-Busultan – eksperymentalne warsztaty filmowe – Pałac w Ostromecku – 14.00 Angelika Fojtuch – performance – Pałac w Ostromecku – 16.00 Izabela Plucińska – film animowany Master Class, pokaz filmów: „Sexy Laundry”, „Abend”, „Darling”, „Liebling” – Pałac w Ostromecku – 19.00 Zbigniew Mikołejko – „Maski pośmiertne: zapomniana nowoczesność” – Pałac w Ostromecku – 22.00 zespół Rezonans – koncert medytacyjny – Pałac w Ostromecku – 0.00 Społeczny Chór Czarnego Karła – Opera na podstawie powieści Agnieszki Taborskiej „Niedokończone życie Phoebe Hicks” (Prolog, Akt I i Akt II) – Pałac Stary w Ostromecku 4.07.2018, środa – 14.00 Krystyna Mazurówna – spotkanie autorskie – Pałac w Ostromecku – 16.00 Urszula Ussakowska-Wolff „Eve & Adele – w oczekiwaniu na...” – Pałac w Ostromecku – 19.00 Zbigniew Mikołejko – „Wampir niejedno ma imię” – wykład w Galerii Miejskiej bwa w Bydgoszczy (transport zapewniają organizatorzy) – 20.00 Antydepresyjna Akademia Dźwięku (taras Pałacu w Ostromecku): „TWARZE” – Grzegorz Pleszyński, Kacper Buńkowski, Kevin Górzyński „MASKI” – Daga Gregorowicz i Sławomir Szudrowicz – „Pieśni i improwizacje” Imprezy towarzyszące: 1–4 lipca 2018 – zespół parkowy Pałacu w Ostromecku – Emilia Orzechowska – interwencje w przestrzeni – działania performatywne – Lucyna Viale – interwencje w przestrzeni – działania performatywne Organizator:FundacjaCzarnyKarzeł;PartnerGłówny:WojewództwoKujawsko-Pomorskie;Współpraca:Miasto Bydgoszcz, Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy, Galeria Miejska bwa w Bydgoszczy, Zespół Pałacowo-ParkowywOstromecku,„GazetaWyborcza”,TVP3Bydgoszcz,„ExpressBydgoski”,PolskieRadioPiK. Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

31

Międzynarodowe Spotkania Nieprzypadkowe

Oko Nigdy Nie Śpi „Twarz i Maska” Międzynarodowe Spotkania Nieprzypadkowe Oko Nigdy Nie Śpi odbędą się w 2018 roku po raz piąty. Od początku traktujemy spotkania jak święto wszelkich sztuk wizualnych, goszczące od początku istnienia wielu wybitnych twórców. Dzięki dyskusjom, wykładom, koncertom, prezentacjom powstało wiele późniejszych wspólnych projektów angażujących artystów i naukowców z całego świata. W 2018 roku impreza odbędzie się w Pałacu Ostromecko, Dworze Artusa w Toruniu oraz w Galerii Miejskiej bwa w Bydgoszczy. Tematem głównym jest „Twarz i Maska”, a podstawę ideową opracował prof. Zbigniew Mikołejko: Dążenie do tego, aby za wszelką cenę zedrzeć z siebie maskę i ukazać swoją „prawdziwą twarz”, od mniej więcej półwiecza stało się jednym z najważniejszych nakazów współczesnego świata, jednym niemal z dogmatów dzisiejszej kultury.

32

Stało się węzłowym i obowiązującym problemem sztuki i literatury oraz rozmaitych gałęzi wiedzy (filozofii, psychologii, socjologii, antropologii kultury czy teologii).

Stało się przede wszystkim wyzwaniem naszego życia i zasadą, której coraz większej mocy i coraz większego znaczenia nadaje kultura masowa, a bardziej jeszcze rzeczywistość wirtualna, w których próbuje się sięgnąć nierzadko po drastyczne formy pogoni za sobą samym, za autentycznym „byciem-w-świecie”, albo wręcz kompulsywnie, w niezliczonych obrazach, zamanifestować „prawdę” o swoim życiu. I uciec od tego, co w nas jest „maską”, ku temu, co jest „twarzą”.

Dotyczy to zarówno publicznych sfer życia, jak i prywatności czy intymności.

Dotyczy zarówno globalnej czy uniwersalnej przestrzeni, jak i społeczności lokalnych, lokalnej kultury. I sprawia, że granice pomiędzy tym, co publiczne, a tym, co

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

intymne i osobiste – jak też tym, co uniwersalne, a tym, co lokalne – chwieją się niezwykle, ulegają rozmyciu, zatarciu, anomii. A reakcją na taki stan rzeczy staje się siłą rzeczy utopijna nostalgia – tęsknota za powrotem do prywatności, osobności, istnienia na skraju drogi, w dawnych, ustalonych przez tradycję granicach. Ale ten utopijny wybór nie unieważnia wcale odwiecznych pytań o autentyczność i nieautentyczność, o złudzenie i prawdę, o to, co stanowi nasze oblicze, a co naszą maskę.

Maska zasłania więc czy też obnaża?

Skrywa naszą prawdziwą twarz, nasze najgłębsze „ja” – czy przeciwnie: ujawnia naszą naturę, ukazuje nasze rzeczywiste dążenia i cechy? Takie zwłaszcza, których nie jesteśmy świadomi i o których często nie chcemy nawet wiedzieć, których nie chcemy znać? Czy w ogóle możemy obyć się bez maski, aby żyć życiem autentycznym i nieskłamanym, „nagim życiem”? I czy wreszcie sztuka, jak mówią niektórzy, jest po prostu maską? A jeśli tak, czy jest po prostu iluzją, czy też paradoksalną drogą ku autentycznemu istnieniu i prawdzie, o których nie potrafimy albo nie lubimy pamiętać w naszej codziennym trwaniu?

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Niezależnie od tego, jak odpowiemy na podobne pytania, twarz i maska pozostają ze sobą w związku niezwykle ścisłym. Związku, który oznacza jeden z podstawowych egzystencjalnych dramatów: nieustanne i niepokojące dążenie do odkrycia – przede wszystkim przed sobą samym, ale także i przed innymi – swojego własnego sensu i niezafałszowanej rzeczywistości swojego „ja”, skazanego na zmaganie się z „nie-ja”, z tym, co we mnie obce i nie-moje. Nie przypadkiem przecież łacińskie słowo „persona”, oznaczające w starożytnej epoce maskę teatralną, stało się z czasem synonimem osoby, tego zatem, co w nas właśnie osobne, niepowtarzalne, tylko do nas przynależne.

Kolejne – piąte już – Oko Nigdy Nie Śpi podejmie próbę zmierzenia się z tą rozległym, dramatycznym i fascynującym kręgiem motywów, pytań, problemów.

Z ich ekspresją w sztuce oraz myśli najnowszej i tej dawniejszej, w ich wymiarze globalnym i w przejawach kultury lokalnej, z doświadczaniem ich i przeżywaniem zarówno w egzystencji zbiorowej, jak i tej prywatnej czy nawet intymnej.

33

ZPP w Ostromecku – kalendarz imprez kulturalnych lipiec 2018 Międzynarodowe Spotkania Nieprzypadkowe Oko Nigdy Nie Śpi Twarz i Maska, 1 – 4 lipca 2018, str. 30 7.07.2018, sobota, g. 12.00, tarasy Pałacu Starego, wstęp wolny

Letnia Akademia Sztuki Cyrkowej „Najlepsze numery” Mieczysław Giedrojć oraz Mateusz Kiełtyka

skiego i M. Gogola. Współtworzył artystyczne programy profilaktyczne, z których jeden został wykorzystany w projekcie Światowej Organizacji Zdrowia. Brał udział w międzynarodowych i krajowych festiwalach teatralnych jako mim, klaun oraz wykonawca monodramów. Pracował w Anglii, Danii, Francji, Niemczech, Rosji, Słowacji, Szwajcarii i na Ukrainie. Od ponad 30 lat dzieli się swoim doświadczeniem teatralnym. W 1995 r., założył w Bydgoszczy, Teatr Małych Form, który do dzisiaj prowadzi.

Mateusz Kiełtyka – artysta sztuki cyrkowej z dziesięcioletnim stażem, pasjonat sztuki cyrkowej i teatru ruchu. Trzykrotny stypendysta i laureat nagrody Prezydenta Bydgoszczy. Autor m.in. monodramu „Nie-pokój”, spektaklu rodzinnego „Podróż Małego Księcia” oraz etiudy nowocyrkowej „Enigmatic”.

Założyciel Mimezis Art – grupy artystów do zadań specjalnych.

8.07.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp wolny

MUZYCZNE TARASY – Maria Kruszyńska 14.07.2018, sobota, g. 12.00 i 13.45, Oranżeria, wstęp wolny, zapisy: szucik10@gmail.com, liczba miejsc ograniczona

Djembe na salonach IX – warsztaty, prowadzenie Piotr Schutta

fot. Dariusz Gackowski

Mieczysław Giedrojć – to ceniony aktor, mim, klaun, monodramista, animator kultury. Absolwent Akademii Teatralnej w Warszawie; doskonalił umiejętności m.in.: na warsztatach we Wrocławskim Tetrze Pantomimy, Międzynarodowym Festiwalu Mimu w Warszawie lub biorąc udział w autorskich zajęciach np. Daisuke Yoshimoto (taniec butoh),. Współpracował z wieloma teatrami, występując w przedstawieniach według F. Kafki, S.I. Witkiewicza, A. Czechowa, F. Dostojew34

fot. Alicja Dużyk Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Zapraszamy na bezpłatne warsztaty gry na zachodnioafrykańskich bębnach djembe i dun-dun. Warsztaty odbędą się w dwóch półtoragodzinnych turach. Są to zajęcia dla osób początkujących, od 10. roku życia, zapewniamy instrumenty, z tego względu prosimy o zapisy. Uwaga, osoby z własnymi bębnami zapraszamy bez zapisów.

Piotr Schutta, pasjonat bębniarstwa, z zawodu dziennikarz, reportażysta, z wykształcenia pedagog. Prowadzi grupy warsztatowe dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Uczestnik kursów instruktorskich i warsztatów z metodyki nauczania gry na djembe oraz bębnach dun-dun. Uczy gry od podstaw, wprowadzając w świat rytmu w przyjaznej atmosferze.

15.07.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp wolny

MUZYCZNE TARASY – Adam Zaremba i Adrianna Wdziękońska Adrianna Wdziękońska – ukończyła z wyróżnieniem dwa kierunki Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Trzykrotnie otrzymała stypendium Ministra Kultury i Sztuki. Ukończyła wiele kursów i seminariów związanych ze znanymi na świecie metodykami nauczania muzyki (C. Orff, E.J. Dalcroze, Z. Kodaly), kursy pedagogiki zabawy oraz teorii uczenia się muzyki E.E. Gordona. Interesuje się psychologią muzyki oraz psychologią rozwojową.

W latach 1992-2010 współpracowała z Filharmonią Pomorską w Bydgoszczy. Współpracuje z Toruńską Orkiestrą Symfoniczną będąc autorem i prowadzącą cykl koncertowy „Czas dla nas”. Dla Płockiej Orkiestry Symfonicznej realizuje autorski cykl koncertów „Wędrówki po pięciolinii”.

Adam Zaremba – swoją edukację artystyczną rozpoczął w Chojnicach. W 2011 r. ukończył z wyróżnieniem Wydział Wokalno-Aktorski Akademii Muzycznej w Bydgoszczy.

Zdobywca III miejsca oraz nagrody za najlepsze wykonanie arii operetkowej na konkursie „Złote głosy” w Warszawie. Zdobywca „Złotego Słowika” w Nałęczowskim festiwalu Belcanto 2012. Współpracuje z operą „Nova”, „Operą Krakowską”, Teatrem Muzycznym w Poznaniu, Filharmonią im. I.J. PaderewKurier Ostromecki 3 (14)/2018

skiego w Bydgoszczy, Filharmonią im. F. Nowowiejskiego w Olsztynie, orkiestrą wojskową z Warszawy oraz orkiestrą wojskową z Torunia.

22.07.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp wolny

MUZYCZNE TARASY – Łukasz Ratajczak – Hanna Okońska Łukasz Ratajczak – absolwent łódzkiej Akademii Muzycznej, obecnie student Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Śpiewał w ponad 50 koncertach i wielu spektaklach scenicznych. Swoje muzyczne doświadczenia młody śpiewak miał zaszczyt zdobywać pod batutą takich dyrygentów jak: R. Silva, P. Sułkowski, M. Kocimski, A. Gref, J. Wołosiuk, A. Klocek i B. Mendlik. Ważnym osiągnięciem, wieńczącym naukę w łódzkiej akademii jest wyróżnienie oraz nagroda specjalna za wykonanie pieśni R.Straussa ,,Zueignung” na III Ogólnopolskim Konkursie Wokalnym w Mławie.

Hanna Okońska – absolwentka studiów I stopnia Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy na Wydziale Wokalno-Aktorskim w klasie prof. Małgorzaty Greli (2011-2015), obecnie kontynuuje studia II stopnia na tej uczelni w klasie tej samej pani profesor. Koncertowała m.in.: w Niemczech, Austrii (Salzburg – Mozarteum), Słowacji, na Węgrzech, Białorusi, Kazachstanie (Karagandzki Teatr Muzyczny pod dyrekcją Mikołaja Makarewicza). Współpracowała z takimi dyrygentami jak: Jerzy Swoboda, Piotr Wajrak, Maciej Figas, Sławomir Chrzanowski, Eugeniusz Kus,. Od 2016 r. współpracuje z Polską Orkiestrą Muzyki Filmowej pod batutą Przemysława Pasternaka.

26.07.2018, czwartek, godz. 18.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp wolny

„Bella Italia” Monika Gruszczyńska – sopran, Jacek Szymański – tenor, Katarzyna Neugebauer – fortepian Zaprasza Towarzystwo Polsko-Włoskie w Bydgoszczy na czele z Elżbietą Renzetti.

Monika Gruszczyńska – absolwentka Wy35

i prawykonań utworów młodych kompozytorów. Przez trzy lata była korepetytorem solistów w Operze Wrocławskiej, a od 2007 pracuje jako akompaniator we wrocławskiej Akademii Muzycznej.

28.07.2018, sobota, g. 12.00, ZPP w Ostromecku, oranżeria, wstęp wolny

AKADEMIA NATURA i „obrazy owocami malowane” prowadzi dr Krystyna Stepczyńska-Szymczak

Monika Gruszczyńska, fot. Piotr Mikulak

działu Wokalnego w Akademii Muzycznej we Wrocławiu. Już podczas studiów doskonaliła swoje umiejętności na licznych wokalnych kursach mistrzowskich prowadzonych m.in. przez prof. Ryszarda Karczykowskiego i Stefanię Toczyńską. Na co dzień pracuje na Politechnice Wrocławskiej (od 2008 r.) i Akademii Muzycznej (od 2018 r.). Ma na swoim koncie koncerty w Polsce i zagranicą.

Jacek Szymański – tenor. Doktor sztuki muzycznej (Akademia Muzyczna w Łodzi).

Wieloletni solista Państwowej Opery Bałtyckiej w Gdańsku. Członek Sądu Koleżeńskiego z Gdańskim Oddziale Związku Artystów Scen Polskich. Członek Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów Śpiewu.

Dyrektor programowy Międzynarodowego Festiwalu Kalejdoskop Form Muzycznych im. Marii Fołtyn w Sopocie. Jest organizatorem koncertów na terenie całego kraju. Jako solista śpiewak występuje na festiwalach krajowych i zagranicznych. Prowadzi zajęcia ze śpiewu solowego i emisji głosu.

Katarzyna Neugebauer – pianistka urodzona w Poznaniu, absolwentka Akademii Muzycznej we Wrocławiu, związana z tamtejszym środowiskiem muzycznym. Jest aktywną kameralistką: wraz ze skrzypkiem Bartoszem Bokunem tworzą zespół DUO4U, którego debiutancka płyta ukazała się w 2009 r. oraz duet z wiolonczelistką Urszulą Kopijkowską, utworzony w 2014 r. W polu jej zainteresowań znaczące miejsce zajmuje muzyka współczesna, co zaowocowało szeregiem wykonań 36

Prosimy zabrać ze sobą: deseczki do krojenia, nożyki, łyżeczki, 2 kartki papieru i 3 owoce oraz andruty. Zajęcia dla rodzin z dziećmi na terenie pięknego, ostromeckiego parku.

Proponujemy spacer i zbieranie kwiatów jadalnyc, a następnie wykonanie „obrazów owocami malowanych” i wspólną degustację.

Dr Krystyna Stepczyńska-Szymczak ponad 30 lat pracowała w Katedrze Botaniki i Ekologii na dzisiejszym Uniwersytecie Technologiczno-Przyrodniczym w Bydgoszczy.

Wiedzę botaniczną, przekazywała także studentom innych bydgoskich Uczelni. Poza zajęciami teoretycznymi wychodziła ze studentami w teren. Aby ich bardziej zainteresować, zwracała ich uwagę na rośliny bardziej pachnące niż inne, albo te o wyjątkowo dużych właściwościach leczniczych, czy wreszcie na rośliny dzikie, które można zjeść! Znając anatomię, fenologię, skład chemiczny wielu roślin, pani Krystyna rozpoczęła eksperymenty kulinarne z dzikimi roślinami.

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

29 lipca – 2 sierpnia 2018 r., niedziela – czwartek, ZPP w Ostromecku

TANECZNE FOLKOWISKO – Międzypokoleniowy VIII Festiwal Tańców w Kręgu Stowarzyszenie Ajde Jano zapraszają miłośników tańców w kręgu, tańców etnicznych na kolejną VIII edycję Festiwalu w pięknym zakątku w kompleksie Pałacowo-parkowym w Ostromecku. Informacje: www.ajde-jano.pl 29.07.2018, niedziela, Pałac Nowy Ostromecko 12-14 Warsztaty taneczne 16-18 Zespół Ukraiński „Czeromosz”, pokaz tańców greckich, taniec bollywood,wielki taneczny krąg 18-20 Koncert orkiestry dętej M.Band oraz orkiestry z Perth – partnerskiego miasta Bydgoszczy.

Orkiestra Muzyków Bydgoskich EMBAND przy I Liceum Ogólnokształcącym w Bydgoszczy Kapelmistrz Ewa Makula. Orkiestra istnieje od 1995 roku. Swoją działalność rozpoczynała od uroczystości kościelnych, m.in. w 1999 r. przygotowała oprawę muzyczną do Mszy Św. z papieżem Janem Pawłem II w Bydgoszczy. Ważnymi osiągnięciami orkiestry były Ogólnopolskie Konkursy i Festiwale Orkiestr Dętych, na których przyznawano jej

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

pierwsze miejsca, Grand Prix i Złote Medale dla kapelmistrza. W 2002 roku na Litwie i Łotwie orkiestra wielokrotnie uświetniała uroczystości. Na Międzynarodowym Festiwalu i Konkursie Orkiestr Dętych w Angermünde w Niemczech w 2007 r., zajęła 3 miejsce na siedemnaście orkiestr. W Pradze w 2011 r. na Międzynarodowym Festiwalu i Konkursie Orkiestr Dętych, gdzie przybyły orkiestry z całej Europy, EMBAND jako jedyna orkiestra reprezentowała Polskę i zdobyła srebro. W 2012 r. orkiestra koncertowała w Paryżu, a w roku 2013 w Wilnie.

Perthshire Brass Band to jedna z bardziej utytułowanych orkiestr, obecnie zajmuje najwyższe w swojej historii miejsce w rankingu orkiestr dętych. Założycielem orkiestry był w 1978 r. George Annan, nauczyciel muzyki i były profesjonalny muzyk z Perth. Obecnie orkiestrą dyryguje syn założyciela, także George, wespół z dyrygentem towarzyszącym, Jasonem Blythem. Niemniej Annan senior nadal związany jest z Perthshire Brass m.in. jako saksofonista tenorowy. Orkiestra to duży, liczący 30 muzyków zespół o zróżnicowanym wieku i zdolnościach. Najmłodszy członek zespołu ma 5 lat, a najstarszy – 72. W repertuarze mają zarówno muzykę filmową, piosenki pop, ale też dzieła wielkich klasyków oraz tradycyjne utwory szkockie

37

Sierpień 2018 4.08.2018, sobota, g. 12.00 i 13.45, Oranżeria, wstęp wolny, zapisy: szucik10@gmail.com, liczba miejsc ograniczona

Djembe na salonach X – warsztaty, prowadzenie Piotr Schutta 5.08.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp wolny

MUZYCZNE TARASY – Kalinowski Family come back

Eugeniusz Kalinowski – pochodzi z Szubina, z rodziny muzykującej. Od najmłodszych lat wychowywał się w otoczeniu muzyki i śpiewu. Związany z podwórkową kapelą „Apachy”, która powstała na początku 1976 r. w Rynarzewi. E. Kalinowski od 1983 r. jest ściśle związany z Operą Nova w Bydgoszczy, w której pracuje jako artysta chóru, wykonując również role trzecioplanowe, w takich dziełach jak „Czarodziejski Flet”, „La Gioconda”, „Pajace”, „My Fair Lady”, „Księżniczka Czardasza”. Z Operą Nova wielokrotnie występował na scenach operowych Austrii, Holandii, Belgii, Niemiec. W 2012 r. został uhonorowany Nagrodą Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego za pomnażanie piękna i bogactwa życia muzycznego regionu.

11.07.2018, sobota, g. 12.00, tarasy Pałacu Starego, wstęp wolny

Letnia Akademia Sztuki Cyrkowej – „Najlepsze numery” Mieczysław Giedrojć oraz Julia Struk-Zawadzka Julia Struk-Zawadzka jest gimnastyczką, członkinią brytyjskiego związku gimnastycz38

nego British Gymnastic oraz tancerką Young Performance Academy. Julii pasja rozpoczęła się w 2009 r., kiedy wstąpiła do klubu Arabeska w Bydgoszczy. Od 2012 należy do klubu A&V Rhytmic Gymnastic Club w Londynie.

W przeciągu tych lat wzięła udział w wielu zawodach krajowych jak i zagranicznych, miała okazję występować w Paryżu i Los Angeles.

Od września 2016 r. rozpoczęła również zajęcia z tańca współczesnego.

11.08.2018, sobota, g. 13.30, ZPP w Ostromecku, oranżeria, wstęp wolny

AKADEMIA NATURA i „obrazy owocami malowane” prowadzi dr Krystyna Stepczyńska-Szymczak Prosimy zabrać ze sobą: deseczki do krojenia, nożyki, łyżeczki, 2 kartki papieru i 3 owoce oraz andruty.

12.08.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp wolny

MUZYCZNE TARASY – Soprano and Piano – Aleksandra Pliszka i Tatiana Tubiszewska Aleksandra Pliszka – sopran. Naukę śpiewu podjęła w 1987 r. w Liceum Muzycznym II st. w Bydgoszczy. Po ukończeniu szkoły, rozpoczęła pracę w bydgoskiej operze jako solistka chóru, doskonaląc swój wokal pod kierunkiem prof. Katarzyny Rymarczyk.Szybko rozpoczęła pracę nad partiami solowymi.

Zadebiutowała jako solistka partią Frasquity Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

w „Carmen” G. Bizeta. Współpracowała z Operą w Szczecinie oraz Teatrem Wielkim w Łodzi. Odbyła wiele tournee z wymienionymi teatrami, a także z Operą Nova w Bydgoszczy.

W 2000 r. otrzymała nagrodę prezydenta.

Tatiana Kujawska-Tubiszewska – mezzosopran, fortepian. Muzyczną edukację rozpoczęła w wieku 7 lat w PZSM im. A. Rubinsteina w Bydgoszczy, w klasie fortepianu.

W liceum muzycznym kontynuowała grę na fortepianie, jednocześnie podejmując naukę śpiewu solowego. W 1994 r. rozpoczęła studia w Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego na Wydziale Wychowania Muzycznego, a następnie na Wydziale Kompozycji i Teorii Muzyki. Ukończyła oba kierunki uzyskując tytuł magistra sztuki.Od 1998 r. związana jest z Operą Nova.

18-19 sierpnia 2018, sobota g. 11-23.00, niedziela g. 11.00-15.00, ZPP w Ostromecku, wstęp wolny

„Jak to Szwed pod Bydgoszczą wojował” VI – najazd szwedzki na Ostromecko, monumentalna rekonstrukcja historyczna Zapowiada się kolejny, szósty już szwedzki najazd na Ostromecko. Mamy nieskrywaną

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

przyjemność zaprosić wszystkich na kolejną edycję wydarzenia „Jak Szwed pod Bydgoszczą wojował”. Impreza przewidziana jest dla zwiedzających w dniach od 18 do 19 sierpnia 2018 r.

Przewidujemy szereg atrakcji i zmian mających na celu realizację jeszcze ciekawiej i fajniej naszego przedsięwzięcia. Pierwsza, sobotnia bitwa, przypomni wydarzenia z czasów, gdy Szwedzi zajęli dwór Dorpowskich w Ostromecku (dzisiejszy Pałac Stary, tzw. Pałac Mostowskich). Drugim epizodem historycznym z czasów potopu będą potyczki, które miały miejsce między wojskami Czarneckiego, a Szwedami broniącymi się w widłach Wisły i Brdy. Wodą i okopami od wojsk polskich oddzieleni, w ciężkiej bitwie zostali tam zdławieni.

W trakcie imprezy przewidziany jest turniej szabli bojowej, turniej łuczniczy, a także pokazy konne. Czas umilać będą zespoły muzyczne i taneczne. Na terenie zespołu pałacowego działać będą kramy z regionalnymi produktami. Odbywać się będą pokazy zawodów dawnych, jak kowalstwo czy płatnerstwo, a także zorganizowane zostaną zabawy dla dzieci.

Organizatorami imprezy są: Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy. Stowarzyszenie AstArte oraz Sarmackie Dziedzictwo.

39

26.08.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp wolny

29.08.2018, czwartek, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp wolny

MUZYCZNE TARASY – Paweł Krasulak – Katarzyna Jaracz

MUZYCZNE TARASY – Chór z Argentyny wrzesień 2018 1.09.2018, sobota, g. 12.00 i 13.45, Oranżeria, wstęp wolny, zapisy: szucik10@gmail.com, liczba miejsc ograniczona

Djembe na salonach XI – warsztaty, prowadzenie Piotr Schutta 2.09.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp 15 zł, ulgowy 10 zł (dzieci i młodzież do 15 r.ż. i os. z Bydgoską Kartą Seniora 60+) fot. Alicja Dużyk

Katarzyna Jaracz – sopran. Absolwentka wydziału wokalno-aktorskiego Akademii Muzycznej w Bydgoszczy w klasie śpiewu solowego dr hab. Małgorzaty Greli (2014). Swoje umiejętności wokalne doskonaliła podczas kursów mistrzowskich prowadzonych m.in. przez: Helenę Łazarską, Olgę Pasiecznik, Marka Rzepkę, Maję Nosowską, Urszulę Kryger.

Współpracowała z takimi dyrygentami jak: Mykoła Diadiura, Sławomir Chrzanowski, Piotr Sułkowski, Jerzy Swoboda, Zygmunt Rychert. W 2012 r. zadebiutowała na deskach sali kameralnej Opery Nova partią Elisetty w „Potajemnym małżeństwie” D. Cimarosy. Jest finalistką IX Międzynarodowego Konkursu Sztuki Wokalnej „Złote Głosy”.

Paweł Krasulak tenor. Ukończył studia na Wydziale Wokalno-Aktorskim Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, w klasie dr hab. prof. nadzw. Marka Moździerza. Jest laureatem IV Konkursu Wokalnego im. I. J. Paderewskiego w Bydgoszczy oraz Międzyuczelnianego Konkursu Wokalnego „Kurpiński – Karłowicz – Koczalski’’ w Warszawie. Swoje umiejętności doskonalił uczestnicząc w kursach wokalnych pod kierunkiem; Maestry Stefanii Toczyskiej, prof. Urszuli Kryger, prof. Heleny Łazarskiej, prof. Anity Garañca. Jako student II roku zadebiutował w 2008r. jako Damazy w ,,Strasznym Dworze’’ S. Moniuszki na deskach Opery Nova, gdzie nawiązał stałą współpracę.

40

Koncert zespołu Stara Szkoła

Stara Szkoła gra w składzie: Tomek Kuczma – wokal, gitara, Karol Łada – gitara, Sławek Kuczma – bas Zdzisław Monasterski – perkusja, Michał Kunkel – harmonijka ustna Heniu Chyła – instrumenty perkusyjne.

Zespół istnieje od 2010 r. Utworzyła go przyjacielska grupa facetów po 50. Grają własne kompozycje, których ważnym aspektem są niebanalne, autorskie teksty. Trudno określić styl tej muzyki balansujący pomiędzy brzmieniami blues – rock. Naturalność i szczerość to główne cechy, zarówno muzyki jak i tego co widzimy na scenie. 2 października 2017 r., miała miejsce premiera debiutanckiej płyty „Coraz bliżej”, wydanej przez toruńską wytwórnię HRPP Records; dzięki stypendium artystycznemu Miasta Inowrocławia.

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Stara Szkoła wspiera swoją muzyką ogólnopolską akcję Motoserce oraz Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy. Zespół koncertował m.in. na: Blues Express, Dobra Strona Rocka, May Blues Meeting, II HRPP Festival, Prosto z Mostu, „Sztuka bez barier 2017”, na Zlotach motocyklowych, w Jazz Cafe Posk w Londynie.

Wspólne występy z takimi wykonawcami jak: Zdrowa Woda, Kobranocka, pARTyzant, The Lewis Hamilton Band, Moriah Woods, Sławek Wierzcholski i Nocna Zmiana Bluesa, Wilki, Lady Pank i in.

9.09.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Stary w Ostromecku, wstęp wolny (ilość miejsc ograniczona)

Recital na fortepianie Zygmunta Noskowskiego Muzyka grana na odrestaurowanym fortepianie firmy Krall&Seidler należącym niegdyś do kompozytora i pedagoga Zygmunta Noskowskiego.

16-19 września 2018

II Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna patrz str. 3 23.09.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp 15 zł, ulgowy 10 zł (dzieci i młodzież do 15 r.ż. i os. z Bydgoską Kartą Seniora 60+)

Beata Lewińska – recital piosenek Edith Piaf, pt. „Pod dachami Paryża” Tym razem w cyklu „Ocalić od zapomnienia” przypomniane zostaną piosenki jednej z największych pieśniarek XX w., nieśmiertelnej Edith Piaf. Celem programu jest przybliżenie przesłanie, które towarzyszyło francuskiej artystce przez całe życie – „Potęga miłości”. Nieustanne poszukiwanie prawdziwej miłości wyrażało się w muzyce i tekstach.

Beata Lewińska z szerokiego repertuaru wybrała te utwory, które rozsławiły pieśniarkę na cały świat m.in. „Mon Die”, „Non, Je Ne Regrette Rien”, „L’accordeoniste”, „Milord”, „La Foule”, „Padam ...padam”.

Wystąpią ponadto: Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Beata Lewińska, fot. M. Pawłowska

Piotr Dąbrowski – fortepian Stanisław Miłek – akordeon Grupa Wokalna – Animi Causa pod kier. Lidii Gackowskiej Prowadzenie Redaktor muzyczny Radia PIK – Zdzisław Pająk 30.09.2018, niedziela, godz. 16.00, Pałac Nowy w Ostromecku, wstęp 15 zł, ulgowy 10 zł (dzieci i młodzież do 15 r.ż. i os. z Bydgoską Kartą Seniora 60+)

Kabaret Trójka, czyli Wanda i Eugeniusz Rzyscy z córką Aleksandrą Wanda i Eugeniusz Rzyscy to aktorzy z ponad 30-letnim doświadczeniem. Zagrali kilka tysięcy spektakli: od kabaretu, komedii poprzez poezję, bajki, spektakle muzyczne, programy estradowe. Grywali na scenach wielkich i kameralnych. W studiach radiowych i telewizyjnych. Dokonania artystyczne Państwa Rzyskich były wielokrotnie nagradzane. Wanda jest laureatką pierwszej nagrody Przeglądu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu. Eugeniusz zdobył tytuł Aktora Roku 2005 w plebiscycie Gazety Wyborczej. Teatr jest mu znany również z innej strony, ponieważ nie tylko gra na scenie, ale również reżyseruje i komponuje muzykę do przedstawień teatralnych. Od kilku lat bawią i wzruszają dzieci oraz dorosłych jako Kabaret Trójka. Dołączyła do nich córka Aleksandra.

41

O s t rom e c k i e o p ow i e ś c i … P oetycko

Krzysztof Lutowski „Czytając poetów przeklętych” xxx/Czycz 7/ przejmująca całą uwagę pustka jest wtedy, gdy jesteś sam ze sobą w nocy i nie śpisz – to proste

xxx/Czycz 4/ najtrudniejsze do przeskoczenia są te zdarzenia, które są miarą innych

już zawsze będziesz równał do nich wszystko! najstraszniej, jeśli to będzie tylko ulotne nienazwane wspomnienie nic mniejszego nie da ci już pełni lepiej być pustym w środku xxx/17/ Czytając poetów przeklętych/ w poezji zmieniają się dykcje i widzenia ale najlepiej jest nie mieć wspólnego tętna z narodem dobrze jest zrozumieć, że sprawy doczesne są duperelami naleciałymi ze strumienia zdarzeń, które dzieją się za szybko wszystko sprowadza się do jednego - koszmarów, kompleksów i obsesji to jest wizerunek tamtych pisarzy, zwanych dziś przecież współczesność niczego retorycznie poeta nie obsługuje może obsługiwać lirycznie tylko samego siebie być najciszej, jak możliwe, wsłuchanym we własne wnętrze słusznie ostrzegają się przed brakiem precyzji ale dlaczego nie ostrzegają się przed pedanterią? głęboka inspiracja, prostota, szczerość, rytmy i kadencje życie i śmierć na negatywie się zlewa, skrajną eksploracją uczuć zaklętych w emocjach, piekło na ziemi zneutralizowane przez niebo urojeń stroniąc od poetyki inwektyw w ściszeniu lirycznej zadumy wystarczy mieć zawsze na uwadze, że poezja jest sztuką otwartą szeroką autostradą abstrakcji Krzysztof Lutowski – rocznik 1976. Urodzony w Bydgoszczy. Przez wiele lat okna jego mieszkania wychodziły na na bydgoską Wenecję. W 2013 r. zamieszkał w Anglii, najpierw 6 miesięcy w Londynie, później w Reading. Zarabia na życie jako lorry driver. Od wczesnej młodości pisze wiersze, które publikował m.in. w „Lampie i Iskrze Bożej”, „Fa-arcie”, „Opcjach”, „Akcencie”. Współtworzył bydgoskie pismo literacko-artystyczne „Dlatego”. Publikował obszerne wywiady ze znanymi twórcami w kilku artystycznych periodykach krajowych. W 2003 r. wydał w białostockich „Kartkach” debiutancki tomik poezji „33 wiersze”, ilustrowany bydgoskimi fotografiami Rafała Budzbona. Założył psychopoetycką grupę Ranoc, która istniała od 2002 do 2012 r. „Ranoc” to również wydany w 2017 r. przez Bydgoską Licencję Marek drugi tomik poezji K. Lutowskiego. W sierpniu br. ukaże się nakładem wydawnictwa Mamiko książka „Czytając poetów przeklętych”. Trwają prace redaktorskie nad zbiorem opowiadań pt. „Upały”. W przygotowaniu seria opowiadań o tematyce emigracyjnej.

Dział współredaguje Barbara Jendrzejewska. Dziękujemy.

42

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Performance X, 18–20 kwietnia 2018

Alicja Dużyk

List bez butelki wrzucony do internetu – PRAWDA – będę uderzał w klawisz i mówił PRAWDA. – Nie ma prawdy obiektywnej.

Jest prawda nadrzędna, ale jej nie dostrzegamy. Nie szukamy.

Ludzie żyją w ten sposób, że nie zastanawiają się nad sensem. Żyją w kieracie... (* koncepcje wstępne) Jestem niepoprawną fantastką, która w dzieciństwie pod wpływem książek s.f., opisów dehermetyzacji kabiny czy dekompresji w kosmosie oglądała się za siebie z lękiem… Patrząc na żyły splatanych kabli, które niczym w „Matrixie” pną się po osiemnastowiecznych schodach i podłogach, wśród zabytkowych fortepianów i pianin Starego Pałacu, nie mogę pozbyć się reminiscencji…

Statek kosmiczny w filmie „Event Horizon” Paula W.S. Andersona po siedmiu latach powraca skądś przesycony nieznanym… 20 kwietnia 2018 roku o godzinie 19.30 została wysłana w świat (wszechświat?) pierwsza transmisja z zabytkowego Pałacu, będąca efektem trzech dni działań w przestrzeni Zespołu Pałacowo-Parkowego w Ostromecku. Popłynęły obrazy i dźwięki, które powróciły… jakie?

Przesycone indywidualnością artystów, symboliczne, zastanawiające – ale równocześnie będące pewnym zwielokrotnionym echem.

– Jest jeden sposób opisywania świata, a tym sposobem jest wiele sposobów opisywania świata. Jeśli przedstawimy Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

go na wiele sposobów: technicznych, emocjonalnych, kulturowych, cywilizacyjnych, to mamy szansę zaprezentować go w miarę obiektywnie – powie później Józef Żuk Piwkowski, pomysłodawca P • X. Co to jest P • X? P = P e r f o r m a n c e , X = Pierwszy Koncert Fortepianowy w A na Czterdzieści Fortepianów i Sieć.

Celem było zrealizowanie koncertu fortepianowego na około 40 fortepianów, na których gramy tylko jedną nutą A, a naszym głównym narzędziem, medium… jest net – taka była wstępna idea, która ewoluowała w trakcie.

Podczas performance’u wykorzystano streaming. Wszystko działo się w zabytkowym Pałacu – wnętrzu zdefiniowanym, a równocześnie online – tak naprawdę trudno powiedzieć konkretnie gdzie? Ciekawy stał się też podział ról pomiędzy artystą a widzem. Tradycyjna klasyfikacja fiknęła koziołka. – W internecie tak naprawdę twórcą jest odbiorca!

To jest przeniesienie siły sprawczej z artysty, który jest demiurgiem świata, na konkretną osobę, która przebija się poprzez różne zwały śmieciowych czasem informacji lub uczuć, zalegających w sieci. Ci ludzie tworzą mozaikę własnych odczuć i odbiorów. Jest tylu artystów, ilu jest odbiorców – wyjaśnia Sławek Kalwinek.

Niegdyś, w czasach świetności miejsca, w którym teraz tworzymy, rozbitkowie wrzucali do morza listy w butelkach z prośbą o ratunek. Tutaj jest inaczej.

Artyści wyemitowali w fale sieci sygnał/ przesłanie. Nie uratujemy nikogo przed 43

nim samym na siłę. – Za mało dopuszczamy do głosu intuicję, zbyt rzadko słuchamy sugestii Natury – taki wniosek nasuwa się z akcji Natalii Giedryś.

Połączenie, port. Aplikacja live?

Nie wiadomo.

Coś innego jest. A hasło? Zgłosił się? Nie wiadomo?

Symulacja, konfiguracja.

Numer, wersja systemu, użytkownicy online, sieć, kodowanie.

Wszystko jest! – to powinno działać. Teoretycznie powinno. (** dialogi techników)

PRZEZ WIELOŚĆ KU PRAWDZIE

Józef Żuk Piwkowski jest pomysłodawcą projektu (dla znajomych Żuk – tak nazwano go w dzieciństwie). Rozmawiamy o przekazie, który dla każdego coś innego znaczy, o nowoczesnych mediach i nowych technologiach. Żuk podkreśla, że tym różni się człowiek od reszty świata ożywionego, że potrafi stwarzać artefakty, elementy pamięci medialnej, a więc rzeźby, obrazy budynki, które niosą w sobie pamięć. Dzięki temu każde kolejne pokolenie nie musi zaczynać od początku. Wiedza zostaje zapisana. Pozostaje, jak np. w jaskini Lascaux we Francji, gdzie znajdziemy rysunki i malowidła wykonane na ścianach w okresie paleolitu. W ślad za tym idzie inna cecha najważniejsza dla sztuki – fakt, że każdą rzeczywistość można zobaczyć na wiele sposobów. I to fałsz, że nie ma prawdy! Istnieje, tylko my nie możemy jej poznać do końca. Na pewno jednak lepszy będzie opis rzeczywistości z pięciu punktów widzenia, a dokładniejszy ze stu, etc.

44

– To, co teraz robimy, operując nowymi mediami, to jeszcze jeden sposób opisywania świata. Im więcej punktów widzenia, tym bliżej jesteśmy prawdy.

To mnie fascynuje w tych działaniach, że można opisać rzeczywistość jeszcze inaczej – podkreśla artysta.

Nowe media są czasem dosyć złudne.

Wydaje nam się, że coś jest dziełem sztuki, a stanowi zaledwie sztuczkę technologiczną. Drugą pułapką jest coraz mniejsza trwałość. Pomnik z kamienia może trwać tysiące lat, a zapis płyty DVD już praktycznie staje się nieczytelny, choć 10 lat temu był najpopularniejszym nośnikiem filmów. Nowa technologia idzie do przodu w szybki, wysublimowany sposób, ale jej świetność krócej trwa. Ma dwie ciekawe cechy niespotykane dotąd – mozaikowość oglądania, a z drugiej nietrwałość.

Niebezpieczny jest brak porozumienia. Najczęściej dyskusje hejtowe kończą się tym, że ludzie mówią hasłami, ale każdy rozumie przez nie coś innego. Jeżeli nie zdefiniujemy pojęć, nie ustalimy prawideł świata, w którym się poruszamy, to nie porozumie się np. chrześcijanin z muzułmaninem. Budując analogię: w Polsce jeździmy po prawej stronie, w Anglii po lewej – a jak w kraju, gdzie są obie narodowości? Jeśli tego nie ustalimy, to pozabijamy się. To samo dotoczy wszelkich aspektów życia. Nie wiadomo też, co dzieje się z tym, co wyemitujemy do Internetu – czy ktoś chce to wykorzystać, czy nawiązać kontakt? Mając jednak pewną świadomość nowych mediów i manipulacji, które umożliwiają, uważam, że mimo wszystko stwarzają nam one cenne możliwości. Należy tylko uważać, aby nie dać się złapać w pułapkę i od nich nie uzależnić. Gorzej, gdyby kontakt wirtualny wyparł osobisty – podkreśla Józef Żuk Piwkowski.

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Szkoda czasu. Krótkie kable.

Zamieniamy. Tutaj mamy wejścia.

To musimy tam iść. Podłączmy, zobaczymy, czy się w ogóle przesyła.

Jest dużo, to się nie mieszczą. Jeśli kabel się nagnie, to nie wyrwie gniazda.

Jak przygnieciemy sprzętem, to się nie połamie.**

KROPLE DESZCZU NA MONITORZE

Sławek Kalwinek pracuje jako wykładowca w łódzkiej Szkole Filmowej.

Razem ze studentami przygotowuje filmy dokumentalne. Jest równocześnie zafascynowany technologią, w której jako inżynier elektronik sprawnie się porusza. Przyznaje: – Te tematy mnie uruchamiają. Nurtują. Internet, podobnie jak istota sztuki, posiada wymiar niematerialny. Cóż mamy? Porcję informacji.

Co ciekawe, dzisiaj sztuka, tak jak wiele dziedzin życia, przestaje posiadać materialny wymiar. Zajmuję się tą tematyką od wielu lat. Paradoks polega na tym, że z jednej strony kreuję jej niematerialne wymiary, a z drugiej od jakiegoś czasu zaczynam dążyć, aby była namacalna.

Stąd może moje bardzo konkretne podejście do wielu spraw. Można mówić o wymiarze duchowym, transcendentalnym w momencie, kiedy mamy zapewniony podstawowy wymiar materialny. To, co nadbudujemy jako przekaz ideowy, jest wynikiem czegoś materialnego.

Dlatego może realizator performance’u przywiózł do Pałacu Starego tyle sprzętu elektronicznego, że rozważał transport ciężarówką...

– Chociaż zajmuję się Internetem, ostatnio dążę do czegoś, co można złapać,

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

do jakiegoś artefaktu. Na początku było inaczej. Jeszcze niedawno sama idea robienia rzeczy dostępnych tylko dla nielicznych, z wykorzystaniem bardzo drogich technologii, mnie pociągała. W tej chwili każdy, kto posiada telefon komórkowy, jest w stanie zrobić film, zaprezentować go, a nawet zdobyć popularność – wyjaśnia Sławek Kalwinek.

Pytasz o przesłanie? Ono jest niezależne od medium, w którym pracuję. Czy jest to Internet, film, słuchowisko radiowe, etc. (mam za sobą bogatą przeszłość realizatora dźwięku). Staram się stworzyć podstawę, która pozwala złapać pion. Odnoszę wrażenie, że w tej chwili zaistniał duży problem z tym, by znać miarę rzeczy, które nas otaczają. Gubimy się w realności, poruszając się głównie w świecie niezwiązanym z materialnością. Ludzie przejmują się pogodą, nie wyglądając za okno, tylko przeglądając prognozy pogody w Internecie. Krótką mówiąc, tracą kontakt z rzeczywistością. Technologia to tylko narzędzie. Technologia to młotek – obchodzi nas wykonanie zadania.

Opowiem o innym projekcie. Rozdałem telefony komórkowe dzieciom, które mieszkają w najbiedniejszej łódzkiej dzielnicy. Według mojego planu filmowały swoje życie. Krótkie rzeczy, dzielnica podła, sceny dokumentujące to, co dzieci spotkało najfajniejszego. Materiały umieściłem w Internecie. Mozaika scen, wśród których możemy się poruszać. Klikamy, przesuwamy kursorem. Zamykamy ten filmik, powtarzamy tamto ujęcie… To idea Internetu – naprawdę twórcą jest zawsze odbiorca. Mamy świat zalany tak dużą dozą bodźców i często sprzecznych informacji, że na dobrą sprawę każdy tworzy swoją własną historię. Dowolnie przeskakuje z treści, układając własną mozaikę. To jest taki hipertekst, który sta45

nowi podstawę istnienia Internetu. Każdy odbiorca tworzy swoją własną, linearną opowieść z dostępnej gamy wszystkich możliwości. To wielość linearnych opowieści. Każda historia ma swój początek i koniec. Problem w tym (albo zaleta), że każdy z nas tworzy inny początek, środek i punkt końcowy. To taki rodzaj wolności.

Jej enklawa.

Mam nadzieję, że ta wolność nie zostanie zabita przez socjotechników manipulujących na wielu płaszczyznach życia.

Zmora kabli. Jeśli wezmę tu na input, to u nas w telefonie już powinno być.

Nie, dziwne. Już zaczyna się niedopasowanie. No, szczegóły.

Wchodzę i wychodzę. Jest o.k.

Kabel nie łączy. W teorii jest o.k.**

WOLNOŚĆ FORMY WYPOWIEDZI I WYPRAWA W NIEZNANE

Kadry z filmu Remigiusza Zawadzkiego

46

Koncert wykonał Miro Kępiński (wspierany jest przez miasto Mława, Mlawa.pl). Ten ceniony muzyk i kompozytor młodego pokolenia podkreśla, że dla niego cenna jest idea. Poprzez streaming performance stworzony z wykorzystaniem unikatowych fortepianów i pianin można wyemitować w świat, równocześnie też bawiąc się tym, co wraca do nas z Internetu, z przestrzeni w zasadzie jeszcze nieokiełzanej. Przestrzeni, która żyje własnym życiem.

– Można skomponować muzykę. Można grać klasycznie lub używając dawnych instrumentów w nieszablonowy sposób. Eksperymentować z danym fortepianem czy pianinem i wykorzystywać je inaczej, nie tylko uderzając w klawisze.

Artysta kreujący przekaz czuje się nieskrępowany. Ta wolność formy wypowiedzi jest najlepszym przekazem. Wypuszczamy go w eter dla widzów, którzy będą uczestniczyć w performansie.

Podoba mi się to, że współcześnie dzięki streamingowi dużo wydarzeń artystycznych z wielkich aglomeracji można przenieść do mniejszych miast czy obiektów. Ostromecko jest małą miejscowością, ale można w niej pokazać coś, Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

co jest nieszablonowe, nowatorskie i jest czymś zupełnie innym od tradycyjnych koncertów. Najstarszy instrument został zbudowany w 1811 roku. Dziś, w 2018 roku, drogą internetową wysyłamy transmisję, która gdzieś już tam pozostanie. To, co zostało zarejestrowane, ktoś – być może – zobaczy za kilkaset lat! Łączymy stare instrumenty, nowe technologie, tworząc coś, co jeszcze inaczej może zostać odebrane. I to jest fantastyczne – podkreśla Miro Kępiński.

Z kolei Artur Maćkowiak, reprezentujący MCK i Fundację Nowa Sztuka Wet Music, podkreśla: – W pomyśle P • X najbardziej pociąga mnie pewna nieprzewidywalność, wyprawa w nieznane oraz spotkanie z ciekawymi ludźmi, na dodatek w pięknych okolicznościach przyrody. Na pewno dodatkowym wyzwaniem jest dla mnie zmierzenie się z techniką.

Zestawienie działań artystycznych dziejących się w czasie rzeczywistym z tymi dziejącymi się wirtualnie jest dla mnie zupełnie nową sytuacją. Mam nadzieję, że pomysł na tego typu spotkania, w kontekście Kolekcji Zabytkowych Fortepianów w Ostromecku, będzie kontynuowany w przyszłości.

Pianista Emilia Biskupska, studentka na Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy w klasie prof. Katarzyny Popowej-Zydroń, przyznaje, że jest to pierwszy tego rodzaju projekt z wykorzystaniem streamingu, w którym wzięła udział – „wyczerpujący, inspirujący, ale na pewno niesamowicie ciekawy, pozostający w pamięci”.

Pomysł Pierwszego Koncertu Fortepianowego w A na Czterdzieści Fortepianów i Sieć uległ modyfikacji. Początkowo Emilia miała zagrać Etiudę c-moll op. 10 nr 12 „Rewolucyjną” Fryderyka Chopina w formie „zdekonstruowanej” i pełnej.

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

Wystąpiła jednak z innym repertuarem.

Usłyszeliśmy: „Szeherezadę” z cyklu „Maski” Karola Szymanowskiego oraz Intermezzo A-dur op. 118 Johannesa Brahmsa.

Wyjaśnia: – Wspólnie stwierdziliśmy, że lepiej wykorzystać te utwory, gdyż spełniają zamysł w konfiguracjach jak najbardziej zbliżonych do dźwięku A, w czym

Kadry z filmu Remigiusza Zawadzkiego

47

pomagały tonacje obu utworów. Muzyka jest uniwersalnym przekazem. Niesamowite było stworzenie tak nowoczesnego performance’u w zabytkowej przestrzeni, pełnej dawnych instrumentów. Połączenie nowoczesności i przeszłości było najbardziej fascynujące – podkreśla utalentowana studentka.

Czy ja będę jeszcze potrzebny?

Wiecie wszystko? Myszka jest położona.

To, co zrobiłeś, działa. A jak się wszystko połączy ze sobą, to nie działa.

Wszystko oddzielnie działa, a razem nie działa.

Chwila! Nie będzie działać, bo to nie jest ten kabel.

Tyle roboty z gównianym kablem.**

ZMYSŁ NIETOPERZA

– Jestem równocześnie wokalistką i malarką poruszającą się w obszarach sound-arts i wideo-arts. Zajmuje mnie zjawisko akustyki i echolokacji – mówi Sylwia Góra. Następnie wyjaśnia: – Echolokacja polega na tym, że podobnie jak nietoperze lub wieloryby możemy orientować się za pomocą dźwięku. Oba te zmysły – echolokacyjny i akustyczny – pomagają nam bez udziału wzroku zorientować się w przestrzeni, w której się znajdujemy. Na tym będzie polegał mój performance – wykorzystam akustykę piwnicy Pałacu Starego. Ponadto będziemy współpracować z Grzegorzem Pleszyńskim, tworząc wspólny performance muzyczny.

W sztuce, podobnie jak w życiu, interesuje mnie świat duchowy. Wydaje mi się, że głos jest w stanie zaprowadzić nas w rejony świata duchowego właśnie poprzez akustykę czy echolokację. Głos 48

jest falą, która oddziałuje psychoaktywnie, generując doznania psychologiczne natury zmysłowo-duchowej, wykorzystywane zresztą w religiach. Mam świeckie podejście, nie chciałabym wiązać się z żadną istniejącą strukturą religijną czy polityczną. Chodzi o doświadczenie i doznanie.

Na razie porażka. Nie w taki sposób, jak chcieliśmy.

Może zmieńcie komputer? Macie jeszcze dwa komputery.

Zaraz, jeszcze przejrzę walizkę z mikrofonami. – Jest? – Jest!

– Mówię myśleć to znaczy nie myśleć, tylko biegać i szukać.**

POMIĘDZY OPRESYJNOŚCIĄ KULTURY A PRAWDĄ NATURY

Grzegorz Pleszyński, ostromecki rezydent, podróżujący pomiędzy Bydgoszczą a Berlinem, tak opowiada o swoim credo: – Dla mnie najważniejsze jest dotarcie do źródeł poznania poprzez sztukę.

Interesuje mnie, w jaki sposób kultura, w której żyjemy, jest opresyjna wobec mnie i innych. Kiedyś kultury były bardziej opresyjne wobec jednostek, dziś – wydawałoby się – trochę mniej. A może to tylko pozory? Poszukuję tych „skorup” narzuconych przez kulturę, albo tego delikatnego „pudru”, jaki jest nakładany przez kulturę na naszą naturę. To jest rzecz istotna dla moich działań artystycznych. Próbuję odkryć mechanizm, który tym rządzi. Trzeba wypośrodkować, co z tej opresji jest konieczne, a czego możemy się pozbyć jako zbytecznego balastu, związanego np. z tradycją, a czasami zbyt gwałtownym postępem. Szybka industrializacja przyczyniła się do niszczenie natury. Oczywiście sztuka nie jest Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

antidotum, ale jest jego ważniejszym elementem – ma wpływ na nasze myślenie.

Wyobraź sobie świat bez sztuki. I co?

Od razu przychodzą na myśl wizje totalnego horroru. Takie zagrożenia nie zostały jednak jeszcze wyeliminowane.

Teoretyczna możliwość ich dominacji w przyszłości istnieje. Totalitaryzmy, jak zarazki dżumy w dziele A. Camusa, tylko drzemią.

Don’t remind the world that it is sick and troubled, remind it that it is beautiful and free – ta wskazówka Mooji jest ważna dla malarki i performerki Natalii Giedryś. W ZPP w Ostromecku stworzyła ciekawy performance mobilizujący do przemyśleń. Mówi: – W tej chwili skończyłam realizować pomysł związany z obrazem.

Pomysł przyszedł mi do głowy mimowolnie podczas medytacji. Zjawił się w wyobraźni i zaskoczył mnie. Postanowiłam go odtworzyć bez ingerencji, dokładnie tak, jak go zobaczyłam, jednocześnie będąc otwarta na kontekst naszego spotkania i miejsca. Praca, która powstała, jest efektem wszystkich tych czynników, ponieważ każdy bodziec wywiera wpływ.

Nie została – w ścisłym sensie słowa – zaplanowana, tym niemniej stanowi wyraz idei, które są dla mnie najważniejsze.

Z każdym kolejnym etapem realizacji coraz silniej zdawałam sobie z tego sprawę, rozpoznając to, co się wyłania. Nie chciałam postępować wbrew sytuacji, narzucając swoją uprzednio skonstruowaną wizję, lecz dostroiłam się do tego, co się dzieje tu i teraz. Istotna była spójność ze sobą, harmonia wynikająca raczej ze słuchania wnętrza i zewnętrza, tym samym pozwolenia sobie na poddanie się procesowi.

Natalia Giedryś pusty biały obraz umieściła na sztaludze w ten sposób, że malowały promienie słoneczne w konKurier Ostromecki 3 (14)/2018

figuracji z cieniem. Następnie, już ręką człowieka, powstał na środku czarny prostokąt, reprezentujący rzut 1:1 czarnego notesu leżącego obok, zawierającego teksty dotyczące tematu jedności. Prostokąt z płótna został wycięty, stwarzając okno, pustą przestrzeń, ramę czy wizjer, z którego wyłoniła się kilkusetletnia, malownicza, dwurzędowa aleja lipowa na tle błękitu wiosennego nieba. – Warto, aby człowiek dostrzegł naturę… Interpretacji jest wiele. Zależą od głębi percepcji widza. Stworzyłam obraz otwarty.

Zabranie czarnego prostokąta umożliwiło odsłonięcie, tego co już jest obecne.

W naturalny sposób jest i jest piękne, ale by to dostrzec, przebycie tej drogi było potrzebne. Aby coś odrzucić, musi to wcześniej zaistnieć. Czerń to skrajna kumulacja światła, niebo niezmiennie jest…

Dla mnie istotne jest to, że jeśli odpuścimy sobie wiarę w monopol mentalny, jaki narzucamy odbiorowi świata, wtedy uda nam się dostrzec, jaki ten świat jest piękny – taki, jaki już jest.

Chciałam zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy tym, co istnieje niezależnie, a tym, co człowiek stwarza i wypracowuje. Nieraz droga o wiele głębiej prowadzi nie poprzez dociekania intelektualne, ale intuicję i zwykłe bycie. Nie chcę wartościować tych narzędzi poznawczych, każdy może ocenić we własnym doświadczeniu. Uważam, że im mniej jesteśmy przekonani o swojej racji, tym łatwiej będziemy w stanie zauważyć, jak niewiele potrzebujemy, by było nam dobrze. Nie jestem przeciwna staraniom ludzkim, widzę jednak, na ile są one heroiczne i skazane na porażkę, jeżeli to w nich pokładamy nadzieję na szczęście. Ci, którzy ufają jedynie intelektowi, sądzą, że będzie im lepiej – a może nie tędy droga? – pyta artystka.

49

Musi działać, ale nie działa!

Teoretycznie wszystko jest dobrze.

Czemu to miga? Kabel jest lipny.

No, to może być problem.

– To jest do wejścia? Ciach. O dziwo tu zadziałało. [cisza] Teraz może zadziała wszędzie? [niepewność] Jest! Działa! Chodź zobaczyć.

Jupi! O.k.! Kamera, wejście 1.**

FILM – ARTEFAKT ARTYSTYCZNY

Remigiusz Zawadzki, kierownik Pracowni Filmu i kina MCK, a równocześnie filmowiec z ogromnym doświadczeniem, podczas P • X oraz finałowego Pierwszego Koncertu Fortepianowego w A na Czterdzieści Fortepianów i Sieć równocześnie kręcił film o akcji. Wyjaśnia: – W moim przypadku to dość duże wyzwanie. Brzmienie na żywo jest zawsze inne. W momencie, kiedy powstaje film, ważne jest, by znaleźć klucz dla prezentacji wydarzeń, jakiś taki ekwiwalent wizualny dla tych brzmień. Na razie rodzi się pomysł dość, jak na film dokumentalny, awangardowy, ale nie nowy, jeśli przyjmiemy, że film dokumentalny jest równie stary jak całe kino. Zamierzam obraz 50

potraktować tak trochę jak w kinie niemym, a w sferze dźwięku wprowadzić asynchroniczność. Warstwę wizualną miksować z dźwiękiem, co, wydaje mi się, oddawać będzie też istotę samej akcji, podczas której brzmienie uzyskane na żywo zostało wytransferowane przez Internet i powróciło jakimś echem. Fascynuje mnie owe echo w Internecie, które jest zupełnie inne niż to akustyczne. To takie echo, które powoduje, że pewne zdarzenia (obrazy i dźwięki) żyją własnym życiem. Przestajemy mieć na to wpływ.

Chciałbym w filmie zderzyć atmosferę przygotowań z tą sytuacją nieoczywistych konotacji. Będzie to rejestracja wrażeniowa. Bardzo istotną rolę odgrywać będzie dźwięk, który tak naprawdę nada ton całemu dokumentowi. Myślę, że sposób montażu, który zamierzam przyjąć, będzie bliski radiowemu. W ciemnym pokoju w studio przesłucham to, co nagrał Filip Pniewski, zastanawiając się, które z zarejestrowanych obrazów będą pasowały do partytury dźwięków. Jest to wyzwanie. Nie mogę się też za bardzo pogubić, bo film musi być komunikatywny dla widza. Powstanie film związany z zabytkową kolekcją fortepianów i pianin, stanowiący rodzaj artefaktu artystycznego, który będzie można wykorzystać na różne sposoby. Będzie to artystyczna forma filmowa bardziej zbliżona do wideo-artu niż klasycznego filmu dokumentalnego.

Przez przypadek to wziąłem, znowu następna rzecz przez przypadek.

Jeszcze raz spróbuję. Najprościej.

Gdzie my w ogóle pójdziemy z tym wszystkim? **

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

P • X wykreowali:

Pomysł Józef Żuk Piwkowski. Urodzony w 1950 roku w Łodzi. Ukończył studia na Politechnice Łódzkiej i w PWSFTviT w Łodzi. Operator filmowy, reżyser i producent. Nagrody filmowe polskie i zagraniczne, m.in. za krótki metraż „Pierwszy film”. Autorskie projekty filmowe, artystyczne, net-art i akcje z pogranicza socjologii i mediów. Kurator i organizator wielu wystaw i projektów artystycznych, m.in. „wARTo”, Ikony zwycięstwa”, „Wally Gilbert. Projekt Norblin”. Pomysłodawca „tytułu roboczego – otwartego magazynu sztuki”.

Realizacja, multimedia Sławek Kalwinek. Absolwent Wydziału Operatorskiego Szkoły Filmowej w Łodzi, wykładowca akademicki, opiekun filmów dokumentalnych na I roku reżyserii w PWSFTviT w Łodzi. Od lat realizujący projekty multimedialne, w tym transmisje na żywo do Internetu oraz nielinearne filmy dokumentalne. Przygotowanie techniczne i humanistyczne (również absolwent kulturoznawstwa). Prywatnie ojciec dwóch córek i syna.

Maciej Szymański. Absolwent Wydziału Operatorskiego Szkoły Filmowej w Łodzi, od ok. 10 lat współpracuje ze Sławkiem Kalwinkiem.

Artur Maćkowiak. Muzyk, performer. Grywa solo, w zespole Tropy, Innercity Ensemble oraz w przeróżnych efemerycznych projektach muzycznych. Kiedyś współtworzył zespoły Something Like Elvis i Potty Umbrella. Porusza się w obszarach szeroko pojętej muzyki gitarowej, okraszonej dużą dawką eksperymentu, elektroniki, ambientu, improwizacji, ale z dość charakterystyczną nutą słowiańskiej melodyki. Ma na swoim koncie cztery płyty solowe: „Take away” (2012), „Before the angels play their trumpets” (2013), „If it’s not real” (2015), „Iconic rapture” (2017).

Artyści Emilia Biskupska. Ur. 1996 r. w Bydgoszczy. Studentka Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy w klasie fortepianu prof. Katarzyny Popowej-Zydroń. Laureatka ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów pianistycznych, m.in. w Rzymie, Mediolanie, Koninie. Zdobywczyni „Lauru Rubinsteina” oraz stypendystka CEA i MKiDN. Natalia Giedryś. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych im. W. Strzemińskiego w Łodzi (2017) – Wydziału Tkaniny i Ubioru w pracowni projektowania kostiumu scenicznego dr Izabeli Stronias i malarstwa dr. hab. Jarosława Chrabąszcza. Temat dyplomu: „Forma kosmiczna – kostiumy do jedenastego rozdziału Bhagawadgity” oraz kolekcja szkiców malarskich inspirowanych świętą górą Arunachalą. Tytuł magistra antropologii kultury Uniwersytetu Łódzkiego (2012) uzyskała obroną pracy o tytule: „Moje postrzeganie świata. Próba antropologii autobiograficznej” napisanej pod opieką prof. dr. hab. Andrzeja P. Wejlanda. Koncentruje się na fotografii portretowej i malarstwie sztalugowym. Oscyluje pomiędzy obszarami twórczości, eksplorując wizualne możliwości wyrażania piękna jednoznacznego z prawdą.

Sylwia Górak. Podczas P • X – wokal, performance, malarstwo. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu, dyplom z malarstwa i rysunku w zakresie performance w pracowni prof. Jarosława KozłowKurier Ostromecki 3 (14)/2018

51

skiego. W 1998 r. szkoliła głos w „Laboratorium Głosu” w Aktorskiej Szkole Wokalnej prof. Olgi Szwajger w Krakowie. Sylwia to artystka wszechstronna, która może poszczycić się 4-oktawową skalą głosu.

Artystka zajmuje się malarstwem, rysunkiem performansem, fotografią oraz działaniami wokal/wideo/dźwięk. Wielokrotna stypendystka m.in. Prohealvetia w Szwajcarii, CECArtsLink w Nowym Jorku, Landeshauptstadt Kulturamt w Duesseldorfie. Laureatka Biennale Sztuki Młodych RYBIE OKO 5. Wystawy i koncerty (m.in. w Carnegie Hall). Autorka Największego Zegara Słonecznego na świecie (urban-art) w Duesseldorfie.

Miro Kępiński. Producent, performer oraz kompozytor muzyki filmowej. Najnowsze filmy z jego muzyką to hollywoodzki dramat „In This Gray Place” z udziałem P. LaMarra („Pulp Fiction”) oraz komedia-horror „Suicide for Beginners”. Za muzykę do „The Wounds We Cannot See” (film dokumentalny, USA) zdobył szereg nagród w USA i Indiach (m.in. Best Original Music/Score podczas Los Angeles Independent Film Festival Awards, Award of Recognition – Music Score podczas Hollywood International Independent Documentary Awards). Na uwagę zasługują też projekty performatywne, w których Miro bierze udział jako muzyk i kompozytor, m.in projekt Sesilus, Festiwal Kina Niemego czy Festiwal Warszawski Niewinni Czarodzieje – realizowany przez Muzeum Powstania Warszawskiego. Muzyka Kępińskiego to połączenie minimalizmu z surowością Północy oraz słowiańską melancholią wtopioną w klasyczne brzmienia. Artystę wspiera miasto Mława, Mlawa.pl.

Danka Milewska. Artystka multimedialna, posługująca się performance’e, tekstem, fotografią i dźwiękiem. Autorka „Pisania z brzucha” i współautorka dwóch spektakli teatralnych oraz wielu reportaży i scenariuszy. Jej płyta „Sonoformy”, będąca śladem performance’u w studiu nagraniowym, stała się integralną częścią wystawy „Zapisane w ciele”.

Grzegorz Pleszyński. Mieszka w Berlinie i Bydgoszczy. Artysta interdyscyplinarny, malarz, muzyk, performer. Eksperymentuje ze sztuką wizualną i dźwiękiem. Dźwięki wydobywa z dwóch trąbek, skonstruowanych z węży paliwowych, lejka kuchennego i ustników. W jego grze doszukać się można głosów dzikich zwierząt. Inspirują go także odgłosy okrętów kotwiczących w zatokach, nocne stalownie oraz ruchliwe skrzyżowania. Posługuje się często obrazami i wideo, aby tworzyć dźwięk. fot. na str. 51-52 A. Dużyk

Realizacja filmu dokumentalnego: Remigiusz Zawadzki, Radosław Zawadzki, Filip Pniewski, Ewa Piątek Pomoc realizacyjna: Alicja Dużyk Produkcja: Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy: Pracownia Filmu i Kina „Kino Orzeł” MCK, Pracownia Pałacowa w ZPP Ostromecko MCK, Pracownia Muzyki – Instytut Muzyki Miejskiej MCK Fundacja Nowa Sztuka Wet Music Warsztat Nowych Mediów Szkoła Filmowa w Łodzi Ostromecko 2018 FILM: www.youtube.com/watch?v=5qrAEhXNu9s

52

Kurier Ostromecki 3 (14)/2018

fot. Radosław Zawadzki

Radosław Zawadzki Absolwent Camerimage Film School. Prowadzi Agencję Artystyczną Horyzont. Od 21 lat DJ klubowy występujący pod pseudonimem DJ Keta.

Zdjęcie prezentujące Pałac Stary w Ostromecku zostało wykonane przy użyciu drona, w kwietniu br., podczas P e r f o r m a n c e X .

ZPP w Ostromecku Rekonstrukcja XVII w.

18-19 sierpnia 2018

Ostromecko – Bydgoski Wilanów

z a pr a s z a

Zespół Pałacowo-Parkowy w Ostromecku – perła architektury neobarokowej i neoklasycystycznej, leży zaledwie trzy kilometry od Bydgoszczy, na przepięknych terenach Doliny Dolnej Wisły. Zapraszamy na spacer po magicznych ogrodach w stylu angielskim oraz włoskim.

Dostępny dla zwiedzających jest Pałac Stary z XVIII w. oraz Mauzoleum grobowe rodziny Schönborn-Alvensleben z 1878 r. Doznania duchowe warto połączyć z odwiedzeniem wykwintnej „Restauracji Pałacowej” w Pałacu Nowym w Ostromecku.

Polecamy wyśmienite potrawy sporządzone na miejscu w pałacowej kuchni, np. pół kaczki po staropolsku z kluskami i czerwoną kapustą czy przepysznego łososia na szpinaku. Prawdziwych smakoszy z pewnością zachwyci tort pałacowy z ciemną i białą czekoladą lub sernik podawany na ciepło z sosem malinowym. Nie tylko dzieciom polecamy doskonałe lody według dawnych receptur. Restauracja czynna jest codziennie od 12.00 do 20.00, w weekendy w godz. 10.00-20.00.

W pięknych wnętrzach Pałacu Nowego organizujemy niezapomniane imprezy rodzinne, a także wszelkiego

rodzaju bankiety, szkolenia. Do Państwa dyspozycji oddajemy także 22 wygodne, stylowo urządzone pokoje w Pałacu Nowym.

Nawet kawa wypita na malowniczych tarasach Pałacu Nowego smakuje inaczej – pełniej i bardziej tajemniczo…

Zespół Pałacowo-Parkowy w Ostromecku ul. Bydgoska 9, 86-070 Dąbrowa Chełmińska tel. 52 36 46 411 www.palacwostromecku.pl FB: Pałac Ostromecko