Kurier Ostromecki (4) 1/2016

Kurier Ostromecki 1(4) I-III 2016

Wszystko, co chcieliście wiedzieć o fortepianach, ale baliście się zapytać Trzy pokolenia Alvenslebenów w Ostromecku Kalendarz imprez kulturalnych, styczeń–marzec 2016

www.instrumenty.edu.pl

Kolekcja fortepianów im. Andrzeja Szwalbego w Internecie!

Po raz pierwszy można obejrzeć fortepiany z ostromeckiej kolekcji w internecie. Polecamy portal www.fortepian.instrumenty.edu.pl.

Polecamy także lekturę bloga prowadzonego przez Agatę Mierzejewską.

Zapraszamy do odwiedzenia portalu a później do Ostromecka :)

Jak najmniej falsyfikatów wokół...

Trzech Króli. Za oknem sypie śnieg, na termometrze minus 10 stopni. Ciepłe, przytulne mieszkanko, wygodny fotel. W kubku herbata z miodem. O czym by tutaj napisać do nowego „Kuriera”? Z winylowej płyty sączy się Adagio Albinoniego. Piszę: „Kiedy Albinoni pisał swoje Adagio, Paweł Mostowski wprowadzał się właśnie do nowej rezydencji, którą pobudował dla swojej rodziny w podbydgoskim Ostromecku. Niedługo był Mostowski panem na Ostromecku – wojewodą był zaledwie kilka lat. Został nam po nim Pałac Stary, a w nim klatka schodowa zdobiona medalionami z litewskim herbem Pogoń. Historia otacza nas, a czasem nawet osacza”. Fajny pomysł z tym Albinonim – pomyślałem. Coś mi jednak nie dało spokoju. Na szczęście jest Internet – wpisuję hasło: „adagio” i tu okazuje się, że dzieło to falsyfikat stworzony przez muzykologa Remo Giazotto w oparciu o partię basu skomponowaną przez Albinoniego. Premiera miała miejsce w… 1958 roku.

O mało co nie dałem plamy – pomyślałem.

Innej rzeczy nie muszę sprawdzać, weryfikować. W Pałacu Mostowskiego w Ostromecku faktycznie znajduje się znakomita kolekcja fortepianów – jedna z niewielu w Polsce. To najprawdziwsza prawda! Zbiór został stworzony przez Andrzeja Szwalbego i naszego – mam nadzieję, że mogę go tak nazwać – znakomitego przyjaciela Beniamina Vogla. Mieliśmy dużo szczęścia, że ktoś zauważył naszą kolekcję i teraz można zbiory obejrzeć w sieci.

W tym momencie wszystkim Czytelnikom „Kuriera Ostromeckiego” życzę także szczęścia w nowym roku oraz jak najmniej falsyfikatów wokół. Nie wszystko, co nas otacza, jest prawdą, bywa, że brniemy w złudzenia, zadowalamy się namiastkami, oszukujemy marzenia… Ale prawda istnieje. Szczerością wobec siebie kieruje się wielu artystów, o których piszemy w numerze. Przy okazji zapraszam Państwa gorąco (mimo mrozu) na nasze niedzielne koncerty, bo w pierwszym kwartale 2016 roku szykuje się kilka naprawdę znakomitych wydarzeń.

Andrzej Gawroński redak tor naczelny

Spis treści Ostromecki wehikuł czasu Jak najmniej falsyfikatów wokół..., Andrzej Gawroński. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Wszystko, co chcieliście wiedzieć o fortepianach, ale baliście się zapytać, Agata Mierzejewska, Joanna Gul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Trzy pokolenia Alvenslebenów w Ostromecku, Jerzy Świetlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Październikowe Ostromecko, z Gerardem Lewandowskim rozmawia Andrzej Gawroński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Park jako dzieło sztuki, Hanna Chmielnik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 W warunkach wysokiej sztuki, Andrzej Szwalbe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 „Taka gmina (…) od komina do komina” Tutki pana Ziutka, Grzegorz Perlik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 „Już za chwileczkę, już za momencik…”

Kalendarz imprez kulturalnych, I–III 2016. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Ostromeckie opowieści…

Fotograficznie: Monika Koter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Poetycko: Jarosław Stanisław Jackiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Krystaliczna woda, z Grzegorzem Pleszyńskim rozmawia Alicja Dużyk. . . . . . . . . . . . 38

Na okładce: Pałac Stary w Ostromecku, fot. Andrzej Gawroński

nr 4, styczeń–marzec 2016 nakład 400 egz. wydawca: Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy 85-056 Bydgoszcz, ul. Marcinkowskiego 12, tel. 523 255 555 redaktor naczelny: Andrzej Gawroński zastępczyni redaktora naczelnego: Alicja Dużyk kolegium redakcyjne: Stanisław Buś, Jerzy Świetlik kontakt z redakcją:

Pałac Stary w Ostromecku, ul. Bydgoska 9, 86-070 Dąbrowa Chełmińska zwiedzanie@palacwostromecku.pl, tel. 523 464 411, fb: Pałac Ostromecko

Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów oraz zmiany tytułów.

Opinie prezentowane przez autorów nie zawsze są zgodne ze stanowiskiem redakcji i wydawcy.

W 2015 roku Instytut Muzyki i Tańca podjął decyzję o cyfrowej dokumentacji polskich kolekcji fortepianów w celu udostępnienia ich przez portal internetowy www.instrumenty.edu.pl. Swoje zbiory udostępniły: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku koło Kalisza oraz Kolekcja im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku koło Bydgoszczy. Opracowanie merytoryczne kolekcji instrumentów oraz digitalizację wykonał zespół w składzie: Agata Mierzejewska (kurator projektu), mgr Joanna Gul (Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego), prof. Beniamin Vogel (prof. emeritus), prof. Zbigniew J. Przerembski (Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk) oraz Waldemar Kielichowski (fotograf NIFC).

Agata Mierzejewska, Joanna Gul

Wszystko, co chcieliście wiedzieć o fortepianach, ale baliście się zapytać Co krajanie Chopina wiedzą o fortepianach? Szczególnie zaś krajanie niebędący pianistami? Muzycy i muzykolodzy wiedzą, „że lubił” Pleyele i cenił Erardy, wtajemniczeni wymienią także Buchholtza. Co stało jednak w salonach, w których Chopin bywał i grywał? Ile wytwórni fortepianów działało wówczas w Polsce i skąd instrumenty sprowadzano? Na tle czego się portretowano: czy były to fortepiany, czy klawikordy, i czy wierzyć katalogowym opisom historyków sztuki towarzyszącym zdigitalizowanym obiektom muzealnym, w których ikonosferze cały czas się obracamy, skoro my, muzykolodzy, sami w większości przypadków nie przeszliśmy kursu instrumentologii? Podobno dźwięk fortepianu dobiegał w Warszawie II połowy XIX wieku z każdego otwartego okna. Czy te instrumenty się zachowały? Czy naprawdę, aby obejrzeć zabytkowe fortepiany, musimy jeździć Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

3

do Lipska, Wiednia, Edynburga, Berlina i Paryża, aby za każdym razem wracać zdruzgotani wysoką świadomością historyczną i troską naszych zachodnioeuropejskich sąsiadów o ich dobra kulturowe?

Dlaczego oni je mają, a my nie? Wojna?

Otóż my także je mamy.

Tylko o tym nie wiemy. Wielki boom związany z wykonawstwem na instrumentach historycznych, świadomością dawnych technik i rekonstrukcji brzmieniowych nadszedł bowiem od strony innej grupy instrumentów. Znacznie trudniej rekonstruować, przechowywać i dbać o fortepiany – jest to proces niezwykle kosztowny, mogą sobie na niego pozwolić tylko nieliczne instytucje. Niemodne, nieintratne, kosztowne i kłopotliwe, oto historia kolekcji fortepianów ostatnich dziesięcioleci w pigułce. I kilku specjalistów bijących na alarm. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina zarejestrował brzmienie kilku swoich zabytkowych obiektów, można je od czasu do czasu zobaczyć na Festiwalu „Chopin i Jego Europa”. Jednak skoro tylko te nadają się do grania, czy to już wszystko, co w Polsce mamy?

Otóż mamy w Polsce przepiękne kolekcje, o których po prostu nie pamiętamy. Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku koło Kalisza – kilkadziesiąt zabytkowych fortepianów! Kolekcja im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku koło Bydgoszczy – kilkadziesiąt zabytkowych fortepianów! Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Magazyny NIFC, i można by jeszcze wymieniać. www.fortepian.instrumenty.edu.pl Na szczęście od pewnego czasu jesteśmy świadkami ogromnego zaintere4

sowania historycznymi fortepianami, zwłaszcza brzmieniem prostostrunnych instrumentów z I połowy XIX wieku.

Wraz z wykonaniami wybitnych artystów powróciła świadomość tego, że muzyka fortepianowa czasów Chopina brzmiała po prostu inaczej niż na fortepianie współczesnym. Dzięki instrumentom z epoki lepiej ją rozumiemy. Skomplikowane struktury stają się jasne, inna mechanika wyznacza zupełnie inne tempa, nierówne rejestry ukazują zamysły brzmieniowe kompozytorów, całkowicie niedostępne dla współczesnych fortepianów. Niejednokrotnie odkrywamy dobrze znany utwór na nowo. Wszyscy wiemy, że muzykologa niewiele jest dziś w stanie zaskoczyć, przyzwyczailiśmy się już właściwie do wszystkiego. Otóż rekonstrukcja fonosfery minionych stuleci poprzez zabytkowe instrumenty jest jedną z tych rzeczy, która faktycznie nas fascynuje i zadziwia. Jako badacze i jako słuchacze mamy bowiem w końcu prawdziwy wehikuł czasu. Dla ucha.

Przede wszystkim musimy jednak wiedzieć, jakie instrumenty w ogóle istniały, aby odróżnić, czy na wycieczkę po muzycznej przeszłości wybierzemy się limuzyną, czy trabantem. Prócz Pleyeli, Erardów i Grafów w XIX wieku na świecie działały tysiące firm produkujących fortepiany, w tym także polskie! Stworzony przez Instytut Muzyki i Tańca w 2015 roku portal www.fortepian.instrumenty. edu.pl, druga część projektu www.instrumenty.edu.pl, stara się na większość tych pytań odpowiedzieć. Prezentujemy ponad 100 fortepianów pochodzących z lat ok. 1800–1939, omawiamy ich typy (skrzydłowe, stołowe, pionowe, pianina, hybrydy), opisujemy budowę, prezentujemy historię, ikonografię i nagrania, które udało nam się pozyskać. Przede wszystKurier Ostromecki 1 (4)/2016

kim jednak prezentujemy około tysiąca pięknych zdjęć ukazujących instrumenty od zewnątrz i od środka.

Po co?

Jednym z celów naszego zespołu jest przywrócenie pamięci o polskich, niemałych, a często nawet wybitnych osiągnięciach w wytwórstwie fortepianów. Jest to część naszej wspólnej kultury, którą warto upowszechniać i doceniać, tymczasem poza gronem specjalistów jest niemalże całkowicie zapomniana. Zanim zaczniemy zachwycać się kolekcjami na Zachodzie, małe „och-ach” należy się najpierw zbiorom polskim. Naprawdę.

Kolejnym celem jest propagowanie zbiorów prawie nieznanych, a bardzo wartościowych, takich jak kolekcja fortepianów w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku oraz Kolekcja im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku. Warto, aby dotarli tam zainteresowani. Warto, aby same kolekcje zostały docenione, a w przyszłości także odpowiednio dofinansowane. Zachowane w tych zbiorach fortepiany niestety rzadko brzmią dobrze (jeśli brzmią w ogóle), ich stan zachowania jest różny, przeważnie mają ubytki zewnętrzne i wewnętrzne, nie były strojone, nadgryzł je poważnie ząb czasu, Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

a czasami także i inny ząb (niestety jest to problem wszystkich zbiorów – pamiętacie, jak Muzeum Chopina zapakowało ostatni fortepian Chopina w folię, aby wykończyć kołatką, a kurator twierdził, że słyszy, jak niecny robak wierci dziury w Pleyelu?).

Jednak nie tylko brzmienie XIX-wiecznych instrumentów jest interesujące. Niezwykle ciekawa jest także ewolucja mechanizmu oraz sama budowa zewnętrzna będąca niekiedy prawdziwym dziełem sztuki meblarskiej. Warto pamiętać, że proces uzyskania odpowiedniej, uznanej ostatecznie za najlepszą, konstrukcji fortepianu trwał przez cały XVIII wiek – co najmniej do połowy XIX wieku. W XIX stuleciu każda znacząca firma (w tym także wytwórnie polskie) starała się wprowadzić ulepszenia konstrukcji, tak aby poprawić brzmienie i artykulację instrumentu oraz zainteresować użytkowników. Ponadto, instrumenty dla klienta bogatego, arystokraty lub na wystawę rzemiosła różniły się znacznie wyglądem zewnętrznym i możliwościami brzmieniowymi, od zwykłych, tańszych – mogły być wyposażone np. w dodatkowe rejestry mechaniczne, wykonywano je z lepszych materiałów, zdobiono inkrustacjami, intarsjami, rzeź5

bieniami. Instrumenty te przynoszą nam zatem porcję wiedzy o minionej kulturze nie tylko na tematy muzyczne. Przenoszą nas w XIX-wieczne realia, salony arystokracji i burżuazji, o których tak wiele czytaliśmy w literaturze, a każdy z obiektów ma własną, długą historię. Zajrzyjcie na naszego bloga (blog.instrumenty.edu. pl), zobaczycie wszystko: koty zmuszane do gry na fortepianie, pianina-relikwiarze, żurnale mody, w których instrumenty klawiszowe są tylko pretekstem do prezentacji nowej fryzury, panów słuchających zachłannie pań, brzdąkające panie, koncertujące panie, przedstawienie godziny śmierci Chopina, w którym głównym bohaterem jest pianino itd.

Pro publico bono Portal www.fortepian.instrumenty. edu.pl oferuje publiczny dostęp do informacji zarezerwowanych dotychczas dla katalogów muzealnych, trudno dostępnych bądź całkowicie niedostępnych. Połączenie w jednym miejscu kilku kolekcji daje możliwość porównania rozproszonych po Polsce instrumentów np. tego samego wytwórcy. Poszerza świadomość, gdzie jechać, a gdzie nie jechać, aby dowiedzieć się więcej, oraz co kryją niedostępne na co dzień magazyny. Przede wszystkim jednak w przystępny sposób systematyzuje wiedzę, prezentując niezwykle szeroki materiał porównawczy.

Zamieściliśmy więcej fotografii obiektów, niż oferuje większość muzeów udostępniających swoje zbiory w sieci, bowiem podobnie jak Wy, zawsze byliśmy ciekawi, co jest w środku, z tyłu i z boku.

I jak to się poprawnie nazywa.

Opisy instrumentów, autorstwa profesora Beniamina Vogla, utrzymane są w konwencji muzealnej karty katalogowej. Chociaż użyta terminologia jest fa6

chowa, skojarzona z czytelną fotografią pokazującą wyraźnie szczegóły obiektów, staje się w kilka minut zrozumiała nawet dla nieprzygotowanego czytelnika surfującego przypadkowo po stronie. Zależy nam na takich surferach – treści na portalu są bowiem ułożone tak, aby przekazać maksimum informacji w możliwie przystępny sposób. Oprócz dokumentacji instrumentów strona zawiera także historię fortepianu pióra prof. Vogla, hasła dotyczące wytwórni fortepianowych autorstwa prof. Vogla i Joanny Gul oraz krótki, niemniej niezwykle ciekawy tekst prof. Zbigniewa Przerembskiego o reminiscencjach ludowej praktyki instrumentalnej w muzyce fortepianowej Fryderyka Chopina, czyli o tym, jakie instrumenty ludowe słychać w jego utworach. Strona posiada wersję polską i angielską.

Fortepian – dzieło sztuki i rzemiosła Pisząc o fortepianach, trzeba wspomnieć o jego wielkim twórcy. Nazwisko Cristoforiego nie jest powszechnie znane, jednak można go bez wątpienia zaliczyć do największych artystów i rzemieślników. W 2015 roku minęło dokładnie Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

360 lat od narodzin twórcy mechaniki młoteczkowej oraz około 315 lat od powstania pierwszego fortepianu.

Bartolomeo Cristofori urodził się w Padwie w 1655 roku. Od 1688 roku służył na dworze Medyceuszy we Florencji, jako nadworny budowniczy instrumentów muzycznych oraz ich konserwator1.

Cristofori był pełnym inwencji projektantem, innowatorem i budowniczym, nie tylko instrumentów klawiszowych – w muzeach w Nowym Jorku i Florencji zachowały się jego dwa kontrabasy 2.

Wszystkie jego wyroby, które dotrwały do naszych czasów bez nadmiernego uszczerbku, charakteryzują perfekcja wykonania i piękno formy, często także oryginalne rozwiązania techniczne3.

M. Meisel, P.R. Belt, Cristofori, Bartolomeo [w:] The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. S. Sadie, t. 4, London 1980, s. 35-36.

1

W Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku oraz Galleria dell’Accademia – Dipartimento degli strumenti Musicali we Florencji, zob. na stronach www.metmuseum.org, www.mimo-international.com.

2

„Durch den bloßen druck der Finger…”: 300 Jahre Hammerklavier, Katalog: F.P. Bär, E. Fontana, Germanisches Nationalmuseum, Nürnberg 2000, s. 8-9. Zob. też www.mimo-international.com.

3

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Około 1700 roku Cristofori zbudował pierwszy fortepian. Nowy instrument został nazwany gravicembalo col piano e forte (klawesyn [!] z możliwością gry piano i forte), podkreślając tym istotną różnicę wobec dotychczasowych instrumentów klawiszowych – możliwość płynnej zmiany dynamiki i barwy dźwięku.

Mechanizm młoteczkowy był całkowicie nowym wynalazkiem, i choć przez kolejne dziesiątki i setki lat został znacząco udoskonalony przez kolejnych fortepianmistrzów, niezwykłe jest to, że Cristofori zawarł w nim prawie wszystkie elementy konstrukcyjne istotne także dla mechanizmu fortepianu współczesnego 4.

Fortepian już w momencie powstania miał postać gruntownie przemyślaną i zaawansowaną technicznie, choć jeszcze niedoskonałą. Jego następcy często upraszczali mechanizm florentczyka lub tworzyli własny. Stąd też mogły wynikać różnice w ocenie przydatności fortepianu, porównywanego do doskonalszego wówczas i spełniającego wszelkie wymogi epoki klawesynu.

Czy Cristofori przewidywał, jak znaczący wynalazek stworzył? Za jego życia nie zaszło jeszcze nic, co wskazywałoby na przyszłe znaczenie i popularność fortepianu. Zmarł w 1731 roku. Spośród wielu fortepianów, które zbudował, do dziś możemy podziwiać trzy, eksponowane w muzeach: w Nowym Jorku (najstarszy fortepian z 1720 r.), Rzymie (1722 r.) i Lipsku (1726 r.)5. Dalsze dzieje fortepianu przeniosły się nieoczekiwanie z Włoch do Niemiec. W 1711 roku Scipione Maffei, włoski intelektualista, zrelacjonował B. Vogel, Fortepian polski, Warszawa 1995, s. 19-23, „Durch den bloßen druck der Finger…”, op. cit.

4

Zob. więcej: E.M. Ripin, Pianoforte [w:] The New Grove Dictionary… op. cit., Vol. 14.

5

7

wykonany przez Ignacego Skurskiego [!] (dawniej opisywanego niewłaściwie jako Jan Skórski) z Sandomierza, przechowywany w Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu. Jest to fortepian stołowy (prostokątny) z mechaniką tangentową6.

W XIX wieku wytwórnie fortepianów działały już w Warszawie, Krakowie, Kaliszu, Wilnie, Lwowie, Poznaniu i wielu innych miastach. Najbardziej aktywna była Warszawa, stolica Królestwa Polskiego, bardzo znaczącym ośrodkiem stał się też Kalisz.

Liczba dawnych wytwórni fortepianów w Polsce może zadziwiać, jednak niegdyś był to instrument powszechnie używany. XX wiek przyniósł schyłek wielu z nich – liczne nie przetrwały I wojny światowej, a II wojna była kolejną katastrofą dla polskiego przemysłu fortepianowego. Zachowały się jednak same instrumenty.

swój pobyt w pracowni Cristoforiego w weneckim czasopiśmie „Giornale dei Letterati d’Italia”, gdzie opisał nowatorskie instrumenty, dołączając rysunek mechanizmu. Informacja o włoskim wynalazku dotarła do innych krajów dzięki tłumaczeniu tekstu przez Johanna Matthesona w Musikalische Kritik, wydanym w 1725 r. w Hamburgu. Wkrótce na terenie Niemiec podjęto budowę fortepianów, w mniejszym lub większym stopniu wzorowanych na konstrukcji Cristoforiego.

Nowy instrument zaczął być budowany także w innych krajach…

Fortepian w Polsce Najstarszym zachowanym polskim fortepianem jest instrument z 1774 r.

8

Polskie kolekcje fortepianów Zbiory zabytkowych fortepianów (polskich i obcych) można spotkać w wielu polskich muzeach, m.in. znaczącą kolekcję posiada Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu oraz – pojedyncze egzemplarze – liczne muzea nie posiadające profilu muzycznego. Jednak tylko dwie kolekcje, powstałe kilkadziesiąt lat temu w Bydgoszczy (obecnie w Ostromecku) i Opatówku, są nastawione na gromadzenie szczególnego profilu zbiorów – polskich zabytkowych fortepianów, których dopełnieniem są instrumenty obcej proweniencji, służące celom porównawczym. Jedną z intencji twórców tych spójnych i przemyślanych kolekcji było zachowanie świadectwa o niegdyś świet6 B. Vogel, »Szpinet ze strunami i klawiszami«. Najstarszy zachowany fortepian polski, „Zeszyty Sandomierskie” (w druku).

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

nie rozwiniętym polskim budownictwie fortepianów oraz możliwość porównania go z ówczesnymi osiągnięciami światowymi.

Narodowy Instytut Fryderyka Chopina Gromadzi instrumenty związane bezpośrednio lub pośrednio z Chopinem oraz fortepiany najbardziej odpowiednie do wykonań jego utworów. To przede wszystkim instrumenty firm Erard i Pleyel, na których Chopin grał najchętniej. Na portalu możemy zobaczyć m.in. ostatni fortepian Chopina, pianino, które kompozytor wybierał i które sygnował oraz wspaniale odrestaurowane, zabytkowe fortepiany prostostrunne Erarda, Pleyela i Broadwooda, na których wybitni pianiści nagrywali Chopina do słynnej nifcowskiej „Czarnej serii”.

Kolekcja fortepianów im. Andrzeja Szwalbego Mieszcząca się w Pałacu Mostowskich w Ostromecku koło Bydgoszczy, dawniej nosząca nazwę Kolekcji Zabytkowych Fortepianów Filharmonii Pomorskiej, jest obecnie pod opieką bydgoskiego Miejskiego Centrum Kultury. Kolekcję utworzył w 1978 r. Andrzej Szwalbe, ówczesny dyrektor Filharmonii Pomorskiej. W odpowiedzi na apel Ośrodka Dokumentacji Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki o ratowanie starych fortepianów, razem z prof. Beniaminem Voglem stworzyli unikalną kolekcję ponad 50 instrumentów z XIX w. W zamierzeniu kolekcja miała być „żywym laboratorium muzycznym”, prezentować „większość rodzimych firm i zarazem wszelkie odmiany rozwiązań technicznych” 7, aby służyć

B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz 1987, s. 6.

7

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

nie tylko przedstawieniu rozwoju fortepianu w XIX w., ale także podczas koncertów XIX-wiecznej muzyki. To ostatnie założenie jednak nie doszło do skutku.

W kolekcji szczególnie mocno odznaczają się wyroby fortepianmistrzów warszawskich, takich jak Józef Budynowicz, Maksymilian Hochhauser, Antoni Hofer, Jan Kerntopf, Julian Małecki czy wytwórnia Krall & Seidler. Znajdziemy tam także firmy budowniczych z Krakowa, Przemyśla, Gdańska i in. Kolekcja posiada także instrumenty wytwórni zagranicznych, tj. pianino Erard, fortepian Bessalié z Wrocławia (ówcześnie Prusy), pięknie zdobiony fortepian Friedricha Marty’ego z Królewca (ówcześnie Prusy, dziś Rosja), miniaturowe pianino dziecięce [!] firmy Hans Peters z Lipska ze specjalnymi nogami, dzięki którym można podwyższać instrument do wzrostu dziecka, czy niewielkich rozmiarów fortepian buduarowy z Wiednia.

Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku Powstałe w 1981 r., mieści się w unikatowym, prawie 200-letnim budynku dawnej fabryki sukienniczej, zajmuje się dokumentowaniem i badaniem dziejów dziedzictwa przemysłowego. Kolekcja fortepianów, zainicjowana przez dawnego dyrektora Romana Hauka i tworzona przez prof. Beniamina Vogla, miała być „historycznym zapisem, przeglądem możliwości wytwórczych i kunsztu artystycznego firm, jakie powstały na ziemiach polskich XIX–XX w. Także świadectwem kultury muzycznej naszego Narodu”, powinna służyć „naukowcom, konstruktorom, studentom uczelni muzycznych, uczniom Technikum Budowy Fortepianów, pianistom, którzy coraz częściej odtwarzają utwory z epoki na 9

instrumentach z epoki. Zwiedzającym, by mogli ocenić piękno stylów obudowy i różnorodność technicznych inwencji w instrumentach”8. Obecnie zbiór składa się z ponad 70 fortepianów i pianin z XIX i XX w., ze szczególnym uwzględnieniem pobliskiego Kalisza – jednego z największych ośrodków przemysłu fortepianowego w Polsce. Kaliscy wytwórcy fortepianów reprezentowani w kolekcji to Fryderyk Hintz, rodzina Bettingów oraz kilka pokoleń rodziny Fibigerów. Licznie reprezentowani są najlepsi fortepianmistrzowie warszawscy, jak Antoni Hofer, Krall & Seidler, rodzina Kerntopfów, Józef Budynowicz, Małecki & Schreder (Schröder) czy Kasper Zdrodowski. Najstarszym instrumentem w kolekcji jest fortepian Augusta Paepke z Krakowa, powstały ok. 1825–1830 r. o oryginalnym wystroju, w którego wnętrzu zachowały się pieczęcie lakowe z herbem Wolnego Miasta Krakowa. Niewiele starszy jest fortepian firmy Buchholz, która cieszyła się uznaniem, a częstym gościem domowego salonu artystycznego i składu Buchholza był Chopin, który zakupił tam fortepian. Jednym z najmłodszych instrumentów w Opatówku jest fortepian Arnolda Fibigera z ok. 1938–1939 r., wciąż służący do koncertów w sali fortepianowej muzeum.

Tysiąc zdjęć Dokumentację fotograficzną we wszystkich wspomnianych kolekcjach wykonaliśmy w sierpiniu br. W listopadzie Kolekcja im. Szwalbego w Ostromecku dokonała dodatkowo wyczynu, który trudno w dzisiejszych realiach przecenić, wydobyła mianowicie z magazynów B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 7.

8

10

ponad 20 instrumentów specjalnie na potrzeby naszego portalu. Zdjęcia wykonujemy, dostosowując się kolejno do każdego obiektu, przenosząc się co rusz z pokoju do pokoju, z piętra na piętro, ze światłem, drabiną i wszelkimi kablami.

Awarie sprzętu są dla nas zawsze niezwykle stresujące. Duże lakierowane powierzchnie fortepianów, w których odbijają się obrazy, przedmioty, zasłony i okna, niezwykle trudno okiełznać światłem, a więc utrata bezpiecznika, upadek lampy, awaria prądu to tylko część naszych lęków, które można by jeszcze wymieniać. Bezpieczeństwo obiektów jest jednak najważniejsze, staramy się zatem przesuwać i przenosić fortepiany tylko wówczas, kiedy jest to absolutnie konieczne. Niektóre z nich nie mają nóg, niektóre nogi trzymają się tylko na „słowo honoru”. Każdy instrument waży zaś kilkaset kilogramów, a o działających kółkach można od razu zapomnieć. Nasz niezwykle cierpliwy fotograf Waldemar Kielichowski pracujący dla portalu w niezwykłym tempie kilkakrotnie przypominał nam, że „Urs Recher fotografował małą buteleczkę perfum Giorgio Armaniego przez dwa dni w idealnych warunkach”. Prawdopodobnie jednak gdyby buteleczek było 100, Recher uwinąłby się szybciej.

Odwiedźcie nas! Serdecznie zapraszamy: www.fortepian.instrumenty.edu.pl.

Fot. Waldemar Kielichowski (NIFC) Dziękujemy autorkom artykułu i redakcji „Ruchu Muzycznego” za możliwość przedruku.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Jerzy Świetlik

Trzy pokolenia Alvenslebenów w Ostromecku W okresie międzywojennym w Polsce znane były trzy rodziny Alvenslebenów: I. Ród żyjący w Ostromecku, trzy pokolenia w latach 1873–1945.

II. W Płutowie – Jacob Ludolf Alvensleben, zbrodniarz wojenny.

III. W Bydgoszczy – Ludwik Herman Alvensleben (zwany Bubi), generał Waffen-SS. Jego sylwetce poświęcony został artykuł w poprzednim numerze „Kuriera Ostromeckiego” (nr 3/ 2015, „Rycerz bez skazy”).

Wstęp I pokolenie Alvenslebenów Pierwszy z Alvenslebenów osiadł w Ostromecku w 1873 r., żeniąc się z jedyną spadkobierczynią majoratu ostromeckiego Martą Schoenborn, 14 lutego 1973 r.

Był nim Albrecht Alvensleben urodzony 16.12.1848 r., syn Udo Gebharda Ferdynanda (14.03.1814) i Krocher Ehrengard (13.07.1821), właścicieli majątku w Erxleben II, z XIV gniazda rodu. Za czasów Marty i Albrechta odnotowujemy rozwój Ostromecka i podniesienie prestiżu wsi.

Ich zasługi to m.in. rozbudowa pałaców.

Dzięki ich wpływom dochodzi też do rozszerzenia działalności przemysłowej.

Rozwijają się: cegielnia, gorzelnia, browar; założono zakład Woda Ostromecko – otwarty 1 maja 1894 r. Uruchomiono wodociąg i pobudowano prawie wszystkie budynki mieszkalne.

22 czerwca 1894 r. miała miejsce wizyta cesarza Niemiec Wilhelma II. Marta i Albrecht pozostawili następujące potomstwo: Fredka 1874 r., Joachim 1877 r., Albrecht 1879 r., Maria 1881 r., Gebhard 1884 r., Helena 1889 r., Ludolf Busso 1891 r.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Martha von Schönborn, 1854–1915

II pokolenie Alvenslebenów Majorat w Ostromecku odziedziczył Joachim zwany Jomarem. Objął gospodarstwo po śmierci matki (3.01.1915 r.), a owdowiały ojciec Albrecht przeniósł się do swych dóbr rodzinnych w Erxleben. Joachim żeni się z polską hrabianką 11

Katarzyną Bnińską, córką Kazimierza Bnińskiego i Katarzyny z Taczanowskich z Dąbek koło Wyrzyska. Joachim założył w Ostromecku stadninę koni pełnokrwistych, ujeżdżalnię i tor wyścigowy.

Małżeństwo jego nie układało się dobrze i w 1921 r. rozpadło się. Pozostało dwóch synów: Albrecht Werner (zwany Tito) i Ludolf (zwany Lulu).

III pokolenie Alvenslebenów Stanowią dwaj synowie Albrecht i Ludolf Alvenslebenowie. Synów tych określa się potocznie jako „niedobrego” i „dobrego”. O nich pragnę podać nieco więcej bliższych informacji.

O niedobrym synu Albrecht von Alvensleben-Schönborn, 1848–1928

Katarzyna Alvensleben (z domu Bnińska) z synami: Tito i Lulu

12

Albrecht Werner Alvensleben (ur. 29.12.1908, zm. 9.03.1968) Joachim Alvensleben i Katarzyna z domu Bnińska rozwodzą się w 1921 r.

Matka Katarzyna wyprowadza się do Sopotu. Mąż Joachim Alvensleben zwraca jej posag w kwocie 100 000 marek. Ona kupuje willę w Sopocie, następnie po jej sprzedaży w bardzo niekorzystnej cenie (z powodu inflacji), przy pomocy przyjaciół z Wurzburga w Bawarii, osiada na stałe w Obersdorfie, miejscowości znanej ze skoczni narciarskiej.

Początkowo obaj synowie państwa Alvenslebenów uczyli się w Bydgoszczy, w prywatnym gimnazjum (dziś ulica Obrońców Bydgoszczy). Jednak ze względu na panująca modę, po roku zabrani zostali ze szkoły. Chłopcy źle znosili zaostrzony rygor miejskiej szkoły, gdzie stosowano także kary cielesne. Ojciec zdecydował się zapewnić prywatną edukację.

Zatrudniał początkowo studenta z Lozanny, później profesora ze Śląska, pana Pikala. Dorastający chłopcy zapisali się do klubów sportowych: Astoria i Strzelec.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Starszy Albrecht zaczął intensywnie uprawiać żużel w klubie automobilowym. Ojca stać było na to, aby kupić mu motocykl. Chłopiec odnosił sukcesy sportowe i zdobył tytuł mistrza Polski. Bracia bardzo różnili się charakterem.

Albrecht wychował się jako Niemiec i dalsze życie poświęcił na walkę z ojcem, któremu przysporzył wiele kłopotów, czując się jedynym spadkobiercą majoratu. Ożenił się z Dagmarą von Kries ze Sławkowa. Rodzina Kriesów stanowiła w okresie propagandy hitlerowskiej V kolumnę. Pod wpływem niemieckich teściów i panującej wówczas atmosfery przyjął postawę antypolską. Od 1933 r. występował przed sądem w Poznaniu o ubezwłasnowolnienie ojca i ustalenie nad nim kurateli. Wykorzystywał jeden jedyny zarzut, który mógł być sądownie uznany przeciw żyjącemu ordynatowi – a mianowicie zadłużenie majątku.

Racji ojca bronił adwokat Chrzanowski, zabity później przez Niemców w czasie II wojny światowej. Sąd wyznacza kuratora w osobie dr. Kazimierza Erdem Temskiego z Bydgoszczy, który badał sprawę zarządzania dobrami ostromeckimi od 28 lipca 1933 r. do 10 grudnia 1934 r., po czym uznał niepokoje Albrechta Wernera Alvenslebena jako bezzasadne.

Przedwczesny pretendent do tytułu ordynata nie przestaje jednak w swych działaniach sądowych. Wprost prześladuje ojca, uniemożliwiając transakcje handlowe i nasyłając nieustannie kontrole. W 1935 r. wznawia proces sądowy przeciwko Joachimowi Alvenslebenowi w sądzie apelacyjnym w Poznaniu. Proponuje wyznaczenie nowego kuratora – swego teścia, hakatystę. I znowu przez rok Ostromecko objęte jest sądową kuratelą. W 1939 r. młody Alvensleben kolejny raz zakłada sprawę sądową w Poznaniu, Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

której nie kończy z powodu wybuchu II wojny światowej. Niestrudzony w zabieganiu o ordynację, 3 września 1939 roku przybywa do siedziby rodzinnej wraz z oddziałem wojska, pod dowództwem generała SS Ludolfa Hermana Alvenslebena. Albrecht posiada dokument eksmisyjny podpisany przez najwyższe władze SS. I wreszcie, po latach, osiąga swój cel.

Jomar Alvensleben jako polski obywatel oraz jego majątek są odtąd do dyspozycji okupanta.

Na postawie dokumentów podpiJoachim Martin „Jomar” sanych przez von Alvensleben-Schönborn, władze Rzeszy 1877–1967 w Ostromecku osiadł Albrecht Werner wraz z żoną Dagmarą oraz dziećmi: Sylwią i Ingą.

Ojciec zostaje aresztowany oraz wysłany do obozu w Dachau. Jesienią 1939 r.

Albrecht stoi już na czele Selbstschutzu w gminie Dąbrowa Chełmińska. Oddział liczy około 200 członków. Organizuje masowe aresztowania. W wyniku egzekucji straconych jest ponad 60 mieszkańców gminy. Osobiście Alvensleben aresztował i rozstrzelał dwóch mieszkańców Ostromecka: Janka Raszeję i Franciszka Śmigielskiego, zawiadowcę stacji. Albrecht w 1940 r. otrzymuje powołanie do armii i wyjeżdża na front wschodni.

Katarzyna Bnińska, matka, widząc zachowanie syna, decyduje się na wyznanie prawdy. W trakcji rozprawy sądowej oświadcza, że Albrecht Werner (Tito) jest bękartem zrodzonym z ojca pochodzenia argentyńskiego, nauczyciela muzyki o nazwisku Rodriguez.

13

Było to jednoznaczne z wykluczeniem go z rodziny Alvenslebenów. Zmuszony został do przyjęcia nazwiska swojego ojca. Tym samym jego kariera wojskowa Tito legła w gruzach. Po powrocie z frontu wschodniego sporo czasu spędził w szpitalu wojskowym w Warszawie. Awansował do rangi Obersturmbannführera. W Warszawie właśnie dowiedział się o swoim beznadziejnym położeniu. Wydział personalny SS, po przeanalizowaniu jego życiorysu, uzyskał osobistą zgodę Himmlera na wyrzucenie go z SS oraz pozbawienie stopni i odznaczeń. W związku z tym, że jego matką była Polką, a ojcem argentyński profesor, jego sytuację pogorszyło jeszcze podejrzenie, że biologiczny ojciec był Żydem. Po powrocie ze szpitala zawitał do Ostromecka, nie mógł jednak występować już w roli ordynata. Pozbawiony nazwiska, powrócił do niego w inny, przewrotny sposób – a mianowicie został adoptowany przez rodzinę Alvenslebenów z Drezna.

Po wojnie, w 1949 r. sąd okręgowy w Toruniu sądził Albrechta Wernera jako zbrodniarza wojennego zaocznie. Akt oskarżenia zarzucał mu, że był komendantem Selbstschutzu w Ostromecku, prześladował Polaków, wykazując się dużym okrucieństwem, mordował. Spowodował także zesłanie do obozu koncentracyjnego w Dachau swojego ojca Jomara Alvenslebena, cieszącego się bardzo dobrą opinią wśród okolicznej ludności.

Tito – młody hitlerowiec – został skazany na karę śmierci, ale władze amerykańskie, w których rękach się znajdował, odmówiły wydania go. Albrecht Werner (Tito) Alvensleben zmarł 9 marca 1968 r. w miejscowości Zelle, gdzie mieszkał po wojnie. Najprawdopodobniej został zastrzelony.

14

O dobrym synu Joachima Alvenslebena

Ludolf Alvensleben (ur. 10.11.1910, zm. 22.09.1996) Ludolf Alvensleben (zwany Lulu) urodził się w Londynie 10 listopada 1910 r.

Jak już pisałem, po śmierci Marty Schonborn-Alvensleben w 1915 r. dziedzicem majoratu w Ostromecku został Joachim Martin (Jomar) Alvensleben. Wtedy sprowadził się z żoną i dziećmi Albrechtem oraz Ludolfem do Ostromecka. Wybuchła I wojna światowa i Joachim, jako obywatel Niemiec, powołany został do wojska niemieckiego.

W gospodarstwie w Ostromecku wartym około 2 mln dolarów nie działo się najlepiej. Połowa majoratu została rozparcelowana i pozostało 3,197 Ludolf Alvensleben, tysięcy hekta1910–1996 rów. Mimo że gospodarstwo w Ostromecku było największe w powiecie chełmińskim, borykało się z wieloma trudnościami, zwłaszcza z niemożliwością zaciągnięcia pożyczek bankowych. Jomar rozpoczął hodowlę koni rasowych, które miały podratować finanse. Troskliwie zajął się wychowaniem synów, którzy posiadali aż dwóch prywatnych nauczycieli. Otrzymali staranne wykształcenie, posługiwali się biegle językami niemieckim i polskim.

Ludolf wychował się w duchu przyjaźni do swoich polskich kolegów. Był członkiem polskich organizacji sportowych Astorii i Strzelca w Ostromecku. Założył później boisko sportowe, które rozciągało się na terenach położonych po prawej stronie dworca kolejowego, tzw. Smolniki.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Uprawiał tenis, jeździł na nartach, z sukcesami uprawiał lekkoatletykę. Z tego czasu odnajdujemy liczne artykuły prasowe, np. czytamy, że Klub Strzelca wziął udział w meczu lekkoatletycznym na stadionie Polonii, gdzie reprezentując Bydgoszcz wygrali sztafetę 4×100 m. Odnotowujemy też artykuł z gazety powiatowej „Nadwiślanin” z czerwca 1933 r., kiedy odbyły się w Chełmnie zawody powiatowe z okazji święta PWiWF: sztafeta 4×100 m mężczyzn z Ostromecka zdobyła II miejsce.

Biegacze: Antoni Chrąpek, Ludolf Alvensleben, Franciszek Mąka i Jan Świtajski.

W trójboju zespołowym drużyna z Ostromecka w składzie: Antoni Chrapek, Franciszek Mąka i Ludolf Alvensleben, zajęła III miejsce. Najlepszy wynik dla mężczyzn zdobył Antoni Chrapek ze Związku Strzeleckiego w Ostromecku za skok wzwyż. W skoku w dal mężczyzn Ludolf Alvensleben osiągnął drugi wynik: 5,29 m. W biegu na 800 m kobiet pierwsze miejsce zdobyła Marta Mąkówna ze Związku Strzeleckiego w Ostromecku.

Część sportowców tworzy zarazem klub automobilowy. Spośród 15 członków drużyny sportowej Ludolfa Alvenslebena 10 zostało zamordowanych w czasie II wojny światowej.

Ludolf zatrudniony był przez ojca w biurze majoratu i w jego imieniu nadzorował oraz kierował wieloma sprawami bieżącymi.

Pierwsza miłość Ludolfa Przed kilkunastoma latami zgłosiła się do mnie starsza pani z Torunia – Leokadia Krawczyk z domu Szczerbowska, córka pracownika kolejowego – i opowiedziała bardzo ciekawą historię dotyczącą Ludolfa.

Pani owa jako 6-7-letnia dziewczynka była bardzo często gościem w pałacu Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

i biurze majoratu. Ludolfowi spodobała się wychowanica naczelnika poczty w Ostromecku – Dornowskiego. Owa piękna panna Halina Dornowska była gimnazjalistką uczącą się w Bydgoszczy. Pani Leokadia jako mała dziewczynka poproszona została o przenoszenie korespondencji pomiędzy zalotnikami. Ze swoich obowiązków wywiązywała się bez zastrzeżeń, dyskretnie, bez wpadki. Znajomość Ludolfa z Haliną została przerwana z chwilą podróży do Anglii i Niemiec.

Pani Leokadia wspominała też, jak Ludolf Alvensleben zjawił się z nowo poślubioną żoną w Ostromecku w 1938 r.

Chodziło jej zwłaszcza o ubiór młodej małżonki, która ubierała się „z chłopska”, tak jak niektóre panie naśladujące modę męską. Było jej żal, że nie ożenił się „na miejscu”.

Jeszcze jeden urzędnik biura majoratu Paweł Budny chwalił się, że pisał piękne, kaligraficzne listy miłosne w imieniu młodego hrabiego, które przenosiła właśnie mała Leokadia Szczerbowska.

W 1938 r., w rocznicę Konstytucji 3 Maja Ludolf Alvensleben żeni się z Mimosą von Klitzing, urodzoną 7.03.1909 roku pół Niemką, pół Jawajką, kobietą o egzotycznej urodzie. W Zakopanem, dokąd młodzi pojechali w podróż poślubną, Ludolf zapadł na zapalenie opłucnej. Kurował się w pensjonacie matki w Oberstdorf. Tam dotarły do niego wieści o wojnie i tragicznym położeniu ojca. Zresztą sam, jako kapral 69. Pułku Strzelców Gnieźnieńskich w Bydgoszczy, mógłby szukać tylko śmierci. Zresztą w Oberstdorfie nie mógł czuć się bezpieczny. W ostromeckim pałacu SS odnalazło jego zdjęcie w polskim mundurze. „Jest strzelcem, widocznie chce być rozstrzelany” – skomentowali to znalezisko SS-mani. Z opresji uratowała Ludolfa żona, załatwiając 15

włoską wizę. Młodemu Alvenslebenowi, po odświeżeniu znajomości z włoskim dyplomatą, którego przed laty poznał w Ostromecku, udało się doprowadzić do uwolnienia ojca z obozu. Sprowadził go do Oberstdorfu. Ludolf legitymował się polskim paszportem. Ukrywał się w Wiecznym Mieście aż do wkroczenia wojsk alianckich. Natomiast żona Mimosa Klitzing całą wojnę spędziła w Szwajcarii, z roczną córeczką noszącą tradycyjnie to samo imię.

Po wkroczeniu wojsk alianckich do Rzymu Ludolf zgłosił się na ochotnika do armii generała Andersa, brzmieniem swego nazwiska wywołując chwilową konsternację. W armii polskiej służył do końca wojny. Później osiadł w Wielkiej Brytanii. Jego małżeństwo rozpadło się.

W 1952 r. nieżyjący z sobą małżonkowie

Ludolf Alvensleben z żoną Wiolettą Rigolett

16

wzięli rozwód i w tymże roku Ludolf ożenił się po raz wtóry. Tym razem z Wiolettą Rigolett (Szwajcarką polskiego pochodzenia, siedmiokrotną mistrzynią Szwajcarii w tenisie), której matka urodziła się pod Przemyślem. Ślubowi temu towarzyszyły polskie akcenty. Przyjęcie weselne odbyło się w Londynie, w polskiej restauracji o nazwie „Victoria”, podczas zawodów w Wimbledonie, zaś świadkiem na ślubie był polski mistrz tenisa – Skonecki.

Młoda para przeniosła się następnie do Bawarii, od 1956 r. prowadząc pensjonat w Oberstdorfie. Stamtąd Ludolf korespondował z mieszkańcami Ostromecka, m.in. z Antonim Witkowskim, kiedyś kierowcą hrabiego. Dawnego pracownika zapraszał do Oberstdorfu.

Na zaproszenie prezesa Zarządu Fundacji Ostromeckiej prof. Zygmunta Mackiewicza i dyr. Filharmonii Pomorskiej Andrzeja Szwalbego Ludolf Alvensleben przyjechał do Ostromecka z pierwszą wizytą po wojnie w dniach 6–9 maja 1990 r.

Z tej okazji odbył się w Starym Pałacu recital fortepianowy Jerzego Godziszewskiego z muzyką Chopina. Na koncercie obecni byli dyrektorzy bydgoskich zakładów wspierających finansowo renowację pałacu. Wspomnienie o rodzinie Alvenslebenów wygłosiła Anna Perlińska, ówczesna dyr. Państwowego Archiwum w Bydgoszczy, w którym przechowywana jest dokładka dokumentacja dotyczącą dziejów rodziny hrabiego. Hrabia Lulu był nawet zdziwiony ogromem wiedzy dotyczącej jego rodu.

Wzruszające było też drugie spotkanie w mieszkańcami Ostromecka, które odbyło się w salce katechetycznej. Hrabia Lulu w dłuższym wystąpieniu przywołał przedwojenne Ostromecko, jakie zapamiętał. Wspominał swoich dawnych kolegów. Część z nich, która dożyła, była Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

obecna na spotkaniu. M.in. wymieniony Paweł Budny – ten, który niegdyś pisał listy miłosne. Niektórzy mieszkańcy wręczyli hrabiemu pamiątki, a zwłaszcza stare fotografie. Ludolf przekazał na rzecz pałacu sześć obrazów z własnej kolekcji. „Życzeniem moim jest, aby ten depozyt wzbogacił i zdobił wnętrza Pałacu Starego” – stwierdził.

Wkrótce po odwiedzinach w Ostromecku zmarła druga żona hrabiego.

Ludolf ożenił się po raz trzeci z dotychczasową sekretarką Marion Delleske (ur.

30.11.1930). Odwiedził Ostromecko jeszcze dwukrotnie, tym razem prywatnie.

Prowadził rozmowy na temat zwrotu

pałaców. Żeby pokonać bariery formalne, zameldował się nawet w Bydgoszczy, przy ul. Krakowskiej. Ówczesnym warunkiem zwrotu majątku było pięcioletnie zamieszkanie w Polsce. Ludolf Alvensleben zmarł 22 września 1996 r. w Oberstdorfie, gdzie został skremowany. Ostromecko odwiedzały wielokrotnie jego trzecia żona Marion, a także córka z pierwszego małżeństwa, Mimosa (Anna) Hefferon von Alvensleben, prowadzącą ówcześnie galerię sztuki w Londynie.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów prof. dr. Reimara v. Alvensleben

Październikowe Ostromecko Z Gerardem Lewandowskim, grafikiem, m.in. autorem winiety do „Kuriera Ostromeckiego” z lat 80., rozmawia Andrzej Gawroński.

Współpracował Pan przy tworzeniu szaty graficznej pierwszej edycji „Kuriera Ostromeckiego”. Jak doszło do współpracy z dyrektorem Andrzejem Szwalbem?

To był przypadek. W stanie wojennym zostałem internowany. Kiedy odzyskałem wolność, wyrzucili mnie z pracy i przez pewien czas nie miałem zajęcia. Wtedy znajomi poradzili mi, abym zgłosił się do Filharmonii, bo tam być może znajdzie się dla mnie zajęcie. No i rzeczywiście, Andrzej Szwalbe przyjął mnie do pracy. Nie była to umowa o pracę, tylko – jak to dzisiaj bywa – na zlecenie, ale na szczęście stała. Robiłem reklamy, plansze z programem koncertów, programy dla publiczności. Nie pamiętam – szczerze mówiąc – jak rozpoczęła się praca nad „Kurierem Ostromeckim”. Było to po prostu jedno z moich zadań, a niech mi pan wierzy, miałem ich w Filharmonii mnóstwo.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

17

Od lewej: Andrzej Gawroński i Gerard Lewandowski, fot. Alicja Dużyk

Był Pan dobry w swoim zawodzie. Jest Pan autorem wielu winiet, które funkcjonują do dziś.

Po przełomie w 1989 roku faktycznie wiele bydgoskich gazet chciało mnie zatrudnić, więc pewnie byłem dobrym fachowcem (śmiech). Do prawie wszystkich gazet w Bydgoszczy zrobiłem winiety, chyba tylko winieta do „Dziennika Wieczornego” nie była moim dziełem. Miałem do wyboru pracę w każdej redakcji – wybrałem największą – pomyślałem, że to będzie najpewniejsze… – „Gazetę Pomorską”. Przepracowałem w niej 18 lat.

mauzoleum, które wówczas było zrujnowane. Park był również strasznie zdewastowany.

Przed rozpoczęciem współpracy z dyrektorem Szwalbem bywał Pan już wcześniej w Ostromecku?

Do Ostromecka przyjeżdżaliśmy z kolegami rowerami. Mieliśmy po 15–16 lat.

Czasem jechaliśmy dalej, np. do Chełmna, zawsze jednak chętnie zatrzymywaliśmy się w Ostromecku. Zawsze coś nas tutaj ciągnęło… Pewnie to, że mimo zaniedbania zawsze było to piękne miejsce. Pałac był wtedy zamknięty na głucho. Nie był ruiną, ale nie można było go zwiedzić.

Wejść natomiast można było do podziemi

Pragnąc się z Panem skontaktować po wznowieniu „Kuriera”, rozmawiałem z pańskimi współpracownikami. Wszyscy bardzo ciepło Pana wspominali. Już wiem dlaczego – jest w Panu tyle zaraźliwego optymizmu. Cytując klasyka: „w sercu ciągle maj”…

No, taki jestem. Taki się już wydarzyłem…

18

Od kilku lat jest Pan emerytem i z tego, co wiem, nadal odwiedza Pan Zespół Pałacowo Parkowy w Ostromecku…

Od dziewięciu lat jestem na emeryturze. Mam taką tradycję, że zawsze jesienią odwiedzam Ostromecko. Zawsze idę tą samą trasą – robię zdjęcia i dokumentuję zachodzące tu zmiany. Jestem w Ostromecku zawsze pod koniec października.

Jak zwykle jest pięknie…

Dziękuję za odwiedziny i do zobaczenia w przyszłym październiku.

Do zobaczenia.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Park zabytkowy w Ostromecku Perła Doliny Dolnej Wisły, część I Hanna Chmielnik

Park jako dzieło sztuki Zaczynając od pierwszego numeru „Kuriera Ostromeckiego”, w nowym, 2016 roku, za zgodą autorki, pragniemy rozpocząć przedruk znakomitej książki Hanny Chmielnik pt. „Park zabytkowy w Ostromecku Perła Doliny Dolnej Wisły”. Autorka zgadza się z tezą prof. Rylke, że „energia ludzkich umysłów jest zmagazynowana w kulturze, a kultura jest zapisana w krajobrazie jako tradycja miejsca”, dlatego pisząc o ostromeckim Zespole Pałacowo Parkowym, zadaje pytania: Kim był i co chciał stworzyć planista?

Kim byli współtwórcy – właściciele?

Czy będąc dziećmi swej epoki, zgodnie z jej duchem tworzyli otoczenie swych siedzib? Poniżej część pierwsza – WPROWADZENIE.

założenia. Dawne koryto rzeki pokrywają podmokłe łąki, malowniczo poprzecinane oczkami wodnymi przechodzącymi miejscami w powierzchnie wodne o ciekawej, bogatej przyrodzie. Cały zespół dominuje w panoramie Ostromecka, zachowując przestrzenny związek z otoczeniem. Poza główną oś kompozycji przesunięto leżącą na uboczu część folwarczną. Nie zmniejsza to jednak czytelności i spójności zespołu stanowiącego wyraźną przestrzenna całość.

Pomimo odrębności stylowej najstarszej części zespołu, związanej z pałacem Fot. Bartek Kowalik

Ostromecko, jeden z najcenniejszych zespołów rezydencjonalnych w województwie kujawsko-pomorskim, oddalone jest zaledwie o 4 km od Bydgoszczy.

Położone jest niezwykle malowniczo na przeciwległej wysokiej skarpie starorzecza Wisły.

Zespół składa się z dwóch pałaców: Pałacu Mostowskich zwanego Starym, Pałacu Nowego oraz zabudowy folwarcznej i 38-hektarowego parku. Lokalizacja zespołu została bardzo trafnie dobrana, twórcom nie było obce kryterium „genius loci”.

Na wysokiej skarpie wznoszącej się stromo nad starym korytem Wisły i ukrytym w oddali głównym nurtem rzeki,góruje pałac Mostowskich. Stanowi on dominantę najstarszej regularnej części Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

19

Fot. Bartek Kowalik

Starym, tworzy on wraz z pałacem Nowym wspólną kompozycję, umiejętnie zespoloną przez założenie ogrodowo-parkowe. Walory zespołu dopełniają związki z otaczającym pięknym, niezwykle malowniczym krajobrazem Doliny Wisły.

Ostromecko posiada swoją historię sięgającą średniowiecza. Temat ten będzie przedmiotem odrębnego rozdziału, w którym uwypuklone zostaną te daty, które w historii zespołu wywarły wpływ na kształt założenia ogrodowo-parkowego.

Park w Ostromecku staje się częścią programu rekreacyjnego miasta Bydgoszczy i okolicy. Miejscem coraz chętniej odwiedzanym i budzącym coraz większe zainteresowanie. Sąsiadujące z zespołem tereny ciekawe przyrodniczo z Lasem Mariańskim, Kępą Ostromecką, piękną Doliną Wisły i szlakiem turystycznym biegnącym przez park, znacznie podnoszą atrakcyjność tego obszaru. Mieszkańcy dużych aglomeracji miejskich poszukują w swym otoczeniu piękna, poprzez kontakt z przyrodą, uciekają z obcego naturze terytorium miasta.

Komponowana przyroda parków to szczególny rodzaj kontaktu ze sztuką.

20

Dimitr Lichaczow w swej książce „Poezja Ogrodów” zwraca uwagę na głęboką funkcję znaczeniową tej swoistej sztuki ukształtowanej tworzywem przyrody, tworzącej „systemy estetyczne”.

Park to dzieło o symbolicznej znaczeniowej wymowie i specyficznym nastroju. Poeci doby romantyzmu byli również ogrodnikami, a ich poezja była podstawowym kanonem dla sztuki zakładania ogrodów. W ich to poezji ogród staje się symbolem raju, a mit ten przenoszą do swoich ogrodów. Sztuka ogrodów inspiruje, prowokując do rozmyślań, poprzez bogactwo kompozycji i różnorodność nastroju.

Pomiędzy poszczególnymi wnętrzami tworzącymi park uwidaczniającymi się w dyspozycji przestrzennej zachodzą relacje nie tylko kompozycyjne czy programowe, ale i symboliczne. Trwałość kompozycji, jej wymowa zależy jednak od potencjału przyrodniczego tworzywa.

Park jako dzieło sztuki i jego walory estetyczne nie dają się jednoznacznie zakwalifikować. Wymykają się schematom teoretyków, odwołując się do duchowych przeżyć.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Znaczenia tradycji miejsca szukamy w przeszłości, w historii. Poszukiwania uwidaczniają się w pracach odtworzeniowych w rewaloryzacji. Przyroda i sztuka przenikając się, uzupełniając, tworzą ten szczególny ulotny klimat i nastrój ogrodu. Zdarza się, że prawie całe dzieło projektanta-planisty pochłania zaborcza przyroda. Jednak, gdy przyroda zniszczeje, z dzieła sztuki nic nie pozostaje.

Wielokrotnie obserwujemy, jak poprzez lata zaniedbań przyroda zdominowała sztukę, udowadniając jednocześnie, że jej piękno posiada własny niezależny wymiar estetyczny. Tak więc ta współzależność dzieła sztuki i przyrody podlegając wielu różnorodnym uwarunkowaniom.

Czym więc jest rewaloryzacja, w której to należy zachować równowagę obu tych czynników? Odpowiedź nie jest łatwa. Jednak w programie rewaloryzacji jest to pytanie podstawowe. Kim był i co chciał stworzyć planista? Kim byli współtwórcy – właściciele? Będąc dziećmi swej epoki, zgodnie z jej duchem tworzyli otoczenie swych siedzib. To ich osobowość, aspiracje, możliwości ekonomiczne oraz poglądy i zamiłowania dawały początek każdej siedzibie i jej otoczeniu. „Energia ludzkich umysłów jest zmagazynowana w kulturze, a kultura jest zapisana w krajobrazie jako tradycja miejsca” – pisze prof. Rylke. Ten szczególny ekosystem, jakim jest park, powstawał zawsze na styku dzieła człowieka i natury, wystawiając człowiekowi swoiste świadectwo. Obok źródeł świadomości w historycznych parkach szukamy również wartości przestrzeni historycznej.

Za każdym razem, gdy prowadziłam prace rewaloryzacyjne, równolegle starałam się poznać historię rodzin, właścicieli, współtwórców zespołu. Pod koniec prac zawsze wydawało mi się, że rozstaję się nie tylko z parkiem, ale także zapisaną w przestrzeni historią Bnińskich, Skórzewskich, Janta-Połczyńskich, ChłaKurier Ostromecki 1 (4)/2016

powskich, Komierowskich, Prądzyńskich i Alvenslebenów. Gdy odtwarzamy przestrzeń, zawsze spotykamy się z „duchem miejsca” w niej zapisanym.

Niezwykle bogatą, ciekawą tradycję zapisali w przestrzeni Ostromecka kolejni jego właściciele. Do XVIII wieku były to polskie rodziny, od schyłku XIX wieku są to rodziny niemieckie skoligacone poprzez małżeństwa z rodzinami polskimi.

Te dwa żywioły, polski i niemiecki, o tak różnej mentalności, współtworzyły historię kształt i barwę tych ziem, wpisując się w ostromecki krajobraz. Wnuczka ostatniego właściciela Ostromecka, Anna K. Hefferon von Alvensleben (córka Ludolfa Alvenslebena), mieszkająca w Wielkiej Brytanii, poszukiwała z dużym zaangażowaniem w Polsce portretu swej babki Katarzyny Bnińskiej. Opowiadała, jak jest dla niej ważny ten dowód rodzinnych związków z Ostromeckiem i polską rodziną.

Hanna Chmielnik od lat 70. XX w. zajmuje się ochroną i rewaloryzacją zabytkowych parków na terenie woj. kujawsko-pomorskiego. Jest inicjatorką utworzenia modelowej koncepcji ochrony zabytkowej zieleni, polegającej na ścisłej współpracy wojewódzkich konserwatorów zabytków i przyrody. Przy współpracy z wojewódzkimi konserwatorami zabytków prowadziła prace rewaloryzacyjne w zabytkowych parkach (Dębowa Łąka, Szafarnia, Wałcz, Piątkowo, Grocholin, Olszewka i Ostromecko).

Zgłoszone do konkursów organizowanych przez ministra kultury zostały nagrodzone złotymi i srebrnymi medalami, np. w 2009 r. park w Ostromecku, w konkursie na Najpiękniejszy Polski Park, uzyskał II miejsce. W uznaniu zasług oraz za wysokie kompetencje zawodowe i moralne Hanna Chmielnik została wpisana w 2000 r. na listę biegłych wojewody kujawsko-pomorskiego, a w 2001 r. minister kultury i dziedzictwa narodowego powołał ją na rzeczoznawcę w dziedzinie ochrony krajobrazu kulturowego. Jest członkiem Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS i uznanym autorytetem w dziedzinie ochrony zabytkowego krajobrazu kulturowego. Za swą pracę została uhonorowana licznymi nagrodami.

21

Fot. Andrzej Gawroński

Reflektorem w monitor...

W warunkach wysokiej sztuki Poniżej zamieszczamy przedruk artykułu Andrzeja Szwalbego z „Kuriera Ostromeckiego” z 1988 roku pt. „Reflektorem w monitor, czyli opis zamierzeń względem Ostromecka”.

Pięknie, wśród rozległego parku krajobrazowego, na wyniosłej skarpie wiślanej położony pałac spogląda swymi oknami poprzez rzekę na budujący się z drugiej strony Fordon – najnowszą dzielnicę mieszkaniową w Bydgoszczy dla 160 000 mieszkańców. Całe założenie rezydencjonalne, składające się z dwóch pałaców, starszego – rokokowego i nowszego – klasycystycznego, kościoła w kształcie barokowym z 1630 roku tudzież – mauzoleum neoromańskiego w parku, zbudowanego w końcu XIX wieku przez ówczesnego właściciela Ostromecka Albrechta von Alvenslebena, jest doskonałym przykładem wielkopańskiego zamysłu, w którym mecenasowski gest poprzednich właścicieli – Ostromec22

kich herbu Pomian, Dorpowskich herbu Leliwa oraz Mostowskich herbu Dołęga – odegrał rolę zasadniczą i decydując o dzisiejszym kształcie Ostromecka. Lecz i ten wielkopolsko-pomorski kupiec zbożowy Jakub Marcin Schonborn, który na początku XIX stulecia zawładnął Ostromeckiem i pobudował w latach trzydziestych pałac zwany dzisiaj nowym (architekt Karol Fryderyk Schinkel – bagatela!), należał do kręgu kultury polskiej, skoro w 1807 roku występuje o indygenat szlachecki do władz Księstwa Warszawskiego, a otrzymuje go definitywnie w 1812 roku jako herb własny.

Sam starszy pałac stanowi owoc budowlanego rozmachu Pawła Michała Mostowskiego, który jako wojewoda Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

pomorski stawiał go sobie na wojewodzińską siedzibę w latach 1758–1766.

Stylowo należy ta wyniosła budowla o 6 tys. m3 kubatury i 542 m 2 powierzchni użytkowej do kręgu architektury sasko-warszawskiej. Liczy on łącznie z piwnicami, w których zachowały się mury i sklepienia gotyckie, cztery kondygnacje zwieńczone dachem podwójnie łamanym o przepysznej, autentycznej XVIII-wiecznej więźbie drewnianej, krytym oryginalnym jeszcze łupkiem. Powinien go zdobić, jak dawniej, orzeł z rozpostartymi skrzydłami, jakby osiadający na tym dachu, umieszczony też w dobie Księstwa Warszawskiego, a zestrzelony z broni maszynowej w 1939 roku przez wkraczające wojska niemieckie.

Do reprezentacyjnej części środkowej z obu stron przylegają skrzydła boczne – w stanie jakby zalążkowym, nie rozwinięte do postaci oficyn, ale nadające temu, w gruncie rzeczy nie tak wielkiemu obiektowi, charakter monumentalny i reprezentacyjny. Nawiasem mówiąc, wnikliwe studia konserwatorskie pracowni historycznej PKZ oraz Wydziału Konserwatorstwa UMK w Toruniu doprowadziły do rozwarstwienia trzech etapów budowy: XV wiek (dwór obronny), XVII- i XVIII-wiecznego. Jesteśmy zdania, że pałac Mostowskiego, a z biegiem czasu, tj. po przeprowadzeniu szkoły dla dzieci głuchych do nowej siedziby w Fordonie i ten nowszy, wraz z parkiem ponad 40 hektarów liczącym, powinny dla rozrastającej się Bydgoszczy stanowić obszar kulturalnej rekreacji w warunkach wysokiej sztuki – w rodzaju bydgoskiego Wilanowa czy Łazienek. Już obecnie w pałacu Mostowskiego mieści się kolekcja współczesnego malarstwa i grafik polskiej, licząca 125 pozycji i utworzona sumptem Państwowego Funduszu ZamóKurier Ostromecki 1 (4)/2016

wień Plastycznych (m.in. znajdują się tam dzieła takich artystów, jak: Magdalena Abakanowicz, Edward Dwurnik, Jerzy Nowosielski, Zofia i Roman Artymowscy, Wojciech Sadley, Tomasz Stern, Kazimierz Ostrowski, Józef Łukomski, Tadeusz Brzozowski, Janusz Debis). W 1987 roku kolekcja otrzymała imię Tadeusza Brzozowskiego, wielkiego malarza polskiego.

W salonach pałacowych zdeponowane zostały zabytkowe fortepiany w liczbie dwudziestu, należące do znanego i bogatego zbioru dawnych instrumentów Filharmonii Pomorskiej, oraz stylowe meble, nadające pałacowym komnatom charakter jak gdyby muzeum wnętrz.

Jedno z nich określamy – za sprawą doskonałego, tam właśnie w salonie bel’etage umieszczonego popiersia z białego marmuru – jako salę Jana Wolfganga Goethego. Jako inspiratorom i inicjatorom wspomnianej już wyżej kolekcji malarskiej jest on nam szczególnie bliski poprzez epokową „Farbenlehre”. Inne wnętrze znajdzie się pod patronatem Mikołaja Kopernika, zawiśnie w nim kopia renesansowego portretu wielkiego toruńczyka, znajdujemy się przecież, wraz z naszym Ostromeckiem, na zachodnim skraju ziemi chełmińsko-dobrzyńskiej.

W salonie muzycznym na parterze, zwanym do portretu rzeźbiarskiego dłuta Stanisława Radwańskiego naszego geniusza muzycznego salą Fryderyka Chopina odbywają się regularnie, i to nawet dość często, recitale fortepianowe i śpiewacze, koncerty kameralne, na które nader chętnie przybywają mieszkańcy Bydgoszczy i Ostromecka. Tu również mają miejsce co miesiąc audycje muzyczne dla dziatwy ze wszystkich szkół gminy Dąbrowa Chełmińska, a w stylowych XIX-wiecznych oszklonych szafach filia 23

Fot. Andrzej Gawroński

biblioteki Filharmonii Pomorskiej przechowuje zbiór reprintów, będący przykładem naszej znakomitej sztuki drukarskiej i introligatorstwa wysokiej klasy.

Wszelkie prace konserwatorskie, a nawet niektóre konstrukcyjne są tak pomyślane, że mogą przebiegać swobodnie, nie zakłócając rytmu pracy filharmonicznego Ośrodka Kultury Narodowej w Ostromecku. Natomiast w klasycystycznym pałacu wzniesionym dla Jakuba Marcina Schönborna przez Karola Fryderyka Schinkla w latach 1830–1840 znajdzie się 24

ekspozycja wyjątkowo bogato potraktowanych przez architekta wnętrz mieszkalnych i o charakterze bardziej oficjalnych, wśród nich kilka sal, mogących pomieścić audytorium liczące do stu kilkudziesięciu osób, gdzie bydgoski Teatr Operowy zyska możliwość wystawiania spektakli kameralnych XVII-XVIII-wiecznych, w autentycznej scenerii. Tutaj również, z pomocą ośrodka Dokumentacji Zabytków, umieszczona zostanie kolekcja historycznych instrumentów klawiszowych, smyczkowych oraz dętych.

Myśli się już teraz o ekspozycji stroju i rekwizytu operowego, a więc o czymś w rodzaju muzeum teatralnego. A na amfiteatralnie położonych tarasach od strony parku można będzie rozwinąć inscenizacje plenerowe, letnie, teatru operowego i dramatycznego, w stronę zaś zieleni bogatej blisko półtorawiekowym drzewostanem i obfitującej w wiele wyszukanych gatunków drzew i krzewów poprowadzą promenady, sprzyjające dyskusjom o rzeczach wzniosłych, szlachetnych, lekturze i kontemplacji piękna przyrody, refleksji o ważnych sprawach naszej egzystencji. Zrekonstruowane mauzoleum będzie sprzyjać zadumie nad przemijalnością „postaci świata”.

Przecież równocześnie w kompleksie budynków koło nowego pałacu otworzy swe podwoje orbisowski hotel o specjalnym standardzie (stąd korty tenisowe, krykiet i pola golfowe w zamierzeniu dalszym, ścieżki krajobrazowe, przystań nad brzegiem Wisły). W nim samym reprezentacyjna recepcja, salon z czasopismami i pokoje do podawania herbaty oraz kawy.

Tak to rzeczy wzniosłe połączą się w Ostromecku harmonijnym węzłem z przyjemnymi, tudzież pożytecznymi.

Andrzej Szwalbe Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Gdzie niegdyś robiliśmy w Ostromecku zakupy?

Grzegorz Perlik

Tutki pana Ziutka Na początku lat 60. ubiegłego wieku w Ostromecku były tylko dwa sklepy.

Dokładniej to spółdzielnia (tak nazywaliśmy większy sklep) i kiosk państwa Gobisów. Jak przez mgłę pamiętam sklep, który wtedy znajdował się w budynku, w którym obecnie znajduje się restauracja. Nazywaliśmy go sklepem żelaznym.

Prowadziła go pani Bartkowska. Była wysoką kobietą o czarnych włosach.

Dziwne, ale zapamiętałem ją jako kobietę bardzo energiczną. Czy 5-letnie dziecko może wiedzieć, co to energiczna osoba?

Sklep żelazny został przeniesiony do budynku, w którym znajdował się sklep spożywczy. To ten sklep był głównym miejscem zaopatrywania się w podstawowe produkty. Prowadziła go pani Gienia Morgut. Osoba niewysoka, bardzo spokojna. Prowadziła go sama, a z czasem razem z siostrą.

Co było kupowane w tym sklepie?

Przede wszystkim chleb. Wypiekała ten chleb piekarnia w Czarżu. Jaki to był chleb? Duże, 2-kilogramowe bochenki.

Spód był jasny, a wierzch zwykle bardzo ciemny, posypany lekko makiem. Skórka tego chleba była błyszcząca, gruba i kruszyła się często przy krojeniu nożem. Ale przed krojeniem… Wiem, że tak robiło się w wielu domach, nie tylko w Ostromecku.

Przed pierwszym krojeniem chleba robiliśmy na jego spodzie znak krzyża. Chleb był świętością, symbolem boskich darów, o którym C.K. Norwid tak pisał: Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba Podnoszą z ziemi przez uszanowanie Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Dla darów Nieba....

Tęskno mi, Panie...

Smak tego chleba to jedno z cieplejszych wspomnień z mojego ostromeckiego dzieciństwa. Chrupiąca gruba skórka… Jedliśmy ten chleb czasem w bardzo dziwnych zestawieniach. Bo czy ktoś może sobie wyobrazić chleb ze smalcem, posypanym cukrem? Tak, cukrem, a nie solą! Albo tylko z cukrem, polanym zsiadłym mlekiem? Pyszności! Chleb ten smarowaliśmy też wtedy tłuszczem. Była to często margaryna kupowana w sklepie, ale też później masło, które dostawaliśmy od pana Malankowskiego za odstąpienie mu tzw. byszągu (co to był bysząg?

– skarpy nasypów kolejowych, z których koszono trawę).

W spółdzielni kupowane były też inne podstawowe produkty – mąka, cukier, tłuszcze (wśród nich także nieprodukowane już chyba teraz oma i ceres – jeden z nich służył do pieczenia pączków), makarony. Nie pamiętam, czy było tam sprzedawane mięso. Być może nie, bo mama jeździła, jak to się mówiło, do rzeźnika do Bydgoszczy.

Czasem w spółdzielni pojawiały się wyjątkowe rarytasy – pomarańcze. Bywały tylko raz w roku, tuż przed świętami Bożego Narodzenia. Był to też czas, kiedy spędzałem w kolejce w sklepie sporo czasu. Najczęściej czekaliśmy na przywiezienie chleba z Czarża. To jedno z przykrych wspomnień z tamtego okresu. Przepychanie, liczenie na dobre serce pani Geni (pewnie i dla niej to był trudny okres), że 25

sprzeda 1 lub 2 bochenki chleba. Zabrzmi to okrutnie, ale kiedy zobaczyłem pierwsze raz zdjęcia z warszawskiego getta pokazujące głodne dzieci wyciągające ręce po chleb, to moje skojarzenie było proste – też tak ręce z pieniążkami wyciągałem przed siebie. Ale przecież nie była to wina Ostromecka. Nie w Ostromecku wymyślono ten system gospodarczy.

Obok spółdzielni po prawej stronie był sklep gospodarczy. Głównie była tam chemia gospodarcza. Ten sklep odwiedzałem rzadziej i niewiele wspomnień mi on pozostawił.

Drugim miejscem, gdzie robiliśmy zakupy, był kiosk spożywczy państwa Gobisów. Drewniana budka, która dzisiaj jest już ocieplona i nie widać jej pierwotnej konstrukcji. Jeśli dobrze pamiętam, kiosk był otwierany później niż spółdzielnia, ale też dłużej był otwarty. Sprzedawali w nim państwo Gobisowie. Pani Gobisowa (tak na nią mówiliśmy) bywała tam częściej, pan Ziutek (bo tak na niego mó-

Pani Gobis z córką Elżbietą i synem Tomaszem, w tle kiosk. Zdjęcie ze zbiorów Elżbiety Adamczyk, córki pani Gobis

26

wiliśmy) często jej pomagał. W kiosku tym sprzedawany był trochę inny asortyment. Piwo, papierosy, konserwy rybne, oleje, słodycze. Ciekawe, że obowiązywał chyba już wtedy zakaz sprzedaży alkoholu i papierosów dzieciom, ale nie było problemów, żebym kupił papierosy tacie.

Pani Gobisowa znała nasz wszystkich i wiedziała, komu można je sprzedać.

Zresztą wtedy ostromeckie dzieci nie potrafiły kłamać. Tak myślę.

Wspomniałem o słodyczach. To tu kupowaliśmy najwspanialsze cukierki naszego ostromeckiego świata – irysy, krówki, raczki, kanoldy (dzisiejsze Werther’s Original), kopalniaki (ciemnozielone landrynki o smaku anyżowym), dropsy i oranżadę w proszku. Oranżadę, którą należało rozpuścić w szklance wody, ale my ją zjadaliśmy w postaci proszku.

Z kupowaniem cukierków łączy mi się jedno szczególne wspomnienie. Cukierki sprzedawane były na wagę. Kiedy robił to pan Ziutek, to pakował je w papierowe torebki, które sam robił. Pan Ziutek urywał z większego arkusza szarego papieru mniejszy kawałek i kilkoma zgrabnymi ruchami tworzył tutkę (tak nazywaliśmy takie papierowe torebki). Tak, tworzył.

Była w tej krótkiej chwili jakaś maestria, niezwykła zręczność. Potem pan Ziutek wsypywał do tutki 10-20 dkg cukierków i podawał je z małego okienka, pod którym była drewniana półka. Jak małe dziecko ledwo sięgałem do niej brodą.

W kiosku państwa Gobisów można było też kupić wyjątkowy rarytas – czekoladę „Jedyną”. I dziwna sprawa – nie pamiętam innych czekolad. Ale czekolada była droga i kupowaliśmy ją bardzo rzadko.

I jeszcze jedno – kiosk był głównym punktem zaopatrywania się – jeśli już ją ktoś kupował – w Wodę Ostromecką i oranżadę w butelkach. Woda Ostromecka sprzedawana była, tak jak piwo i oranżada, w butelkach 0,33 l. Woda OstroKurier Ostromecki 1 (4)/2016

Gospoda, ilustracja ze zbiorów Jakuba Klorka

mecka była zamykana kapslami, a piwo i oranżada – porcelanowymi korkami na sprężynce.

Gazety, drobne wyroby kosmetyczne, także papierosy i zapałki kupowane były w kiosku Ruchu. Stał tam, gdzie stoi dzisiaj. Dla mnie było to miejsce zakupu „Świata Młodych”, gazety głównie dla harcerzy. Później kupowałem tam „Gazetę Pomorską”. Funkcjonował w kiosku system teczek. Niektórzy mieszkańcy kupowali konkretne gazety i dla nich były odkładane w ich teczki. Prasy w Ostromecku nie kupowało się chyba dużo. Gazety przynosił też listonosz, pan Jaworski. Tylko w niedzielę odbierało się je na poczcie, u pani Grabowskiej. Wtedy gazety takie jak „Ilustrowany Kurier Polski” (już dzisiaj niewydawany) ukazywały się także w niedzielę. Odbieraliśmy te gazety po mszy w kościele.

Na poczcie także można było kupić znaczki. Dzisiejsze znaczki już nie zachwycają jak te drukowane np. 50 lat temu. Była ich wielka różnorodność i byKurier Ostromecki 1 (4)/2016

wały to małe dzieła sztuki. Czasem kupowałem je do swojej kolekcji znaczków.

Wielu chłopców miało takie kolekcje i jednym z naszych ulubionych zajęć było wymienianie się znaczkami.

Wspomniałem wcześniej o piwie.

Głównym miejscem zakupu, ale też spożywania piwa, była gospoda. Znajdowała się wtedy w budynku dzisiejszej restauracji, ale zajmowała tylko część po prawej stronie drzwi znajdujących się w środku budynku. Byłem tam zaledwie kilka razy i jedyne, co pamiętam, to panią Józię za barem (jak ona opanowywała to męskie, często pijane towarzystwo?) i gęsty dym papierosowy unoszący się w resztkach powietrza.

Był w Ostromecku jeszcze jeden punkt handlowy. Pojawiał się każdego roku w maju, w starej, już nieistniejącej stodole, obok dzisiejszej restauracji, po jej lewej stronie. Był to punkt skupu ślimaków. Zbieranie ślimaków było dla dzieci ostromeckich jednym z bardziej dochodowych zajęć.

27

Gospoda, ilustracja ze zbiorów Jakuba Klorka

Tu na chwilę odejdę od handlu w Ostromecku.

Był maj. Czas zbioru ślimaków. Zbierałem je co roku w okolicach Karpentajsiu, stawu znajdującego się po lewej stronie linii kolejowej do Bydgoszczy. Żeby zbierać ślimaki, trzeba było wstać bardzo wcześnie, jeszcze przed świtem. Ślimaki lubią poranną rosę, wtedy wędrują i łatwiej je znaleźć. Kiedy dotarłem na miejsce, było jeszcze szaro. Szukałem ślimaków w kompletnej ciszy. Słońce zaczęło świecić przez konary drzew. I nagle w tej ciszy usłyszałem śpiew ptaka. Jednego. Potem drugiego. I tak budziły się kolejne ptaki. Przestałem zbierać ślimaki, usiadłem w trawie i słuchałem najpiękniejszego koncertu.

Trwał chyba 10 min. Ta chwila zrobiła na mnie ogromne wrażenie i na zawsze utkwiła w mojej pamięci. Myślę, że dla kształtowania mojego poczucia piękna ta chwila była jedną z najważniejszych.

Wróćmy do handlu w Ostromecku. Na zakończenie wspomnienie nie28

zwykłego rodzaju handlu. Pojawiał się w Ostromecku od czasu do czasu wóz ciągniony przez konie, z którego woźnica wołał głośno: „szmaty skupuję! butelki skupuję!”. Właściciel tego pojazdu prowadził handel w formie najprostszej – wymienny. Kiedy się pojawiał, szukaliśmy szybko butelek i wymienialiśmy je na inne użyteczne rzeczy – kubki do mleka, garnki, jakieś zabawki. Jak działał ten biznes? Nie mam pojęcia, ale widocznie się opłacał.

Czasy mojego dzieciństwa, jeśli chodzi o zaopatrzenie w dobra materialne, były czasami siermiężnymi. Wtedy tego tak nie odczuwałem, bo prawie nie znałem świata zewnętrznego. Była Mama, był Tata, był czas dziecięcych zabaw. Cóż więcej trzeba było? Nie tęsknie za tamtymi skromnymi sklepami z ubogą ich ofertą. W tym sensie nie żal mi tamtych czasów.

Tylko tęsknota za cukierkami w tutkach została.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

ZPP w Ostromecku – Kalendarz imprez kulturalnych Styczeń 2016 3.01.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp wolny

Koncert Noworoczny – Remigiusz Kuźmiński Koncert Noworoczny odbędzie się w wykonaniu wokalisty Remigiusza Kuźmińskiego (absolwenta Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy na kierunku wokalistyka i dyrygentura oraz Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st. im. Juliusza Zarębskiego w Inowrocławiu na kierunku wokalistyka). Usłyszą Państwo najpiękniejsze polskie kolędy, pastorałki oraz utwory zimowe w pop-jazzowych aranżacjach i autorskich interpretacjach artysty. Koncert o charakterze liryczno-refleksyjnym wprowadzi słuchaczy w poświąteczny nastrój i zimowy klimat. Zainauguruje również muzyczny cykl ostromeckich koncertów w nowym roku 2016.

9.01.2016, sob., godz. 20.00, Pałac Nowy, wstęp: 120 zł, rezerwacja: alicja.mikolajczak@mck-bydgoszcz.pl, tel. 52 364 64 11, 52 364 64 11, 785 250 182

Bal Trzech Króli w Pałacu Nowym Serdecznie zapraszamy na noworoczny Bal Trzech Króli w stylowych wnętrzach Pałacu Nowego. Wspaniałą oprawę muzyczną zapewni Adam Rusinek, aby można było bawić się szampańsko do białego rana. Restauracja Cztery Pory Roku przygotowała wykwintne menu – przystawka: mus ze szparagów i szynki podany na żytnim tremezino; zupa: cypryjski krem z pomidorów, danie główne: polędwiczka wieprzowa na miksie sałat skropionych żurawinowym sosem serwowana z pieczonymi talarami ziemniaczanymi w rozmarynie; deser: mus czekoladowy na frużelinie wiśniowej; zakąski: karkówka marynowana w czosnku, schab w galarecie, pasztet staropolski, koreczki z klopsików marynowanych w salsie, śledź w oleju, sałatka cesar, pieczywo, masło; napoje: kawa, herbata, woda, soki.

Jako że jest to Bal Trzech Króli – jak zwykli – w Pałacu Nowym nie zabraknie owych monarchów. W ich role wcielą się: Lech Zagłoba-Zygler, Adam Gajewski oraz Andrzej Gawroński.

10.01.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

SKOLIAS / DUTKIEWICZ – duet Remigiusz Kuźmiński, fot. Bogusław Kolanowski

Warto dodać, że artysta pochodzi z rodziny, w której muzyką zajmowali się m.in. ojciec, siostra, dziadkowie, pradziadkowie, chrzestny i kuzynostwo. Zadebiutował w wieku sześciu lat i przez kolejne lata okresu młodzieńczego nie rozstawał się ze sceną. Czynnie koncertuje w Polsce i poza granicami kraju, realizuje studyjne nagrania muzyczne oraz bierze udział w wielu ciekawych projektach scenicznych.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Zapraszamy na gwiazdorski koncert: Jorgos Skolias to najoryginalniejszy wokalista jazzowy w Polsce, o barwie głosu przypominającej takich czarnoskórych solistów, jak James Brown, Otis Redding czy Ray Charles.

Znany ze stosowania wypracowanej przez siebie techniki śpiewania wielogłosowego. Śpiewa jazz, bluesa, muzykę etniczną, gospel.

Jego rodzice byli greckimi uchodźcami politycznymi. Zawodową pracę rozpoczął w 1982 r. od pracy w jazz-rockowej formacji KRZAK. Od roku 1988 do 1991 był stałym wokalistą formacji YOUNG POWER, współ29

Johnsonem. Dutkiewicz jest jednym z najczęściej koncertujących za granicą polskich muzyków jazzowych. W lipcu 2011 r. wystąpił na Stadionie Olimpijskim w Berlinie na World Culture Festival, gdzie zaaranżował i zagrał, w gronie pianistów z całego świata, utwór na 30 fortepianów. Koncert, którego wysłuchało ok. 30 tys. osób, był wyrażeniem szacunku dla różnorodności kultur i przesłaniem pokoju dla świata.

10.01.2016, niedz., godz. 18.00, Pałac Nowy, wstęp wolny Jorgos Skolias, fot. Bogdan Krężel / Artur Dutkiewicz, fot.

Wojciech Drozdowicz

pracował również z grupą OSJAN, zespołami Tie Break, Pick Up, Free Cooperation, Tomaszem Stańką, Terje Rypdalem, Nikosem Touliatosem, Bronisławem Dużym, Bogdanem Hołownią, Zbigniewem Namysłowskim, Krzysztofem Knittlem.

Jorgos Skolias jest muzykiem poszukującym nie tylko indywidualnej formuły na zastosowanie głosu, ale również inspiracji nie tylko w domenie bluesa, jazzu i rocka, ale również w muzyce etnicznej, od Grecji poprzez Afrykę do Indii. Studiuje starodawne techniki wokalne, w rezultacie czego opanował technikę śpiewania harmonicznego (równoległe prowadzenie trzech głosów). Występował na wielu festiwalach muzycznych w Polsce i za granicą: Jazz Jamboree, Jazz nad Odrą, Jarocin, Jazz Juniors, Solo Duo Trio, Rawa Blues, Przystanek Woodstock oraz festiwale w Belgii, Szwecji, Berlinie, Moskwie, Norwegii, Grecji.

Artur Dutkiewicz jest jednym z najwybitniejszych polskich pianistów jazzowych.

Absolwent Wydziału Jazzu Akademii Muzycznej w Katowicach. Laureat wielu konkursów.

Finalista Thelonious Monk International Competition w Waszyngtonie. Jako pierwszy polski muzyk jazzowy miał swój recital na MIDEM w Cannes w 1988 r. Koncertował ze znakomitymi muzykami jazzowymi i bluesowymi, m.in.: z Tomaszem Szukalskim, Tadeuszem Nalepą, Zbigniewem Namysłowskim, Janem „Ptaszynem” Wróblewskim, Urszulą Dudziak, Grażyną Auguścik, Deborah Brown, Lorą Szafran, Michelle Hendrics, Carlosem 30

Grzegorz Pleszyński – Dźwięki, znaki i harmonie, wykład z cyklu: Antydepresyjna Akademia Pleszyński zajmuje się m.in. takimi dziedzinami sztuki, jak performance, instalacja, wideo-art. Jest autorem projektu edukacyjno-artystycznego pn. „Antydepresyjna Szkoła”.

Pracuje z ludźmi osadzonymi w więzieniach; za swoją dziesięcioletnią pracę został wyróżniony srebrnym medalem zasługi z rąk ministra spraw wewnętrznych. Otrzymał nagrodą ministra edukacji narodowej i kuratora oświaty. Jest stypendystą ministra kultury i dziedzictwa narodowego (2013).

17.01.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

„Czas jak rzeka” – Joachim Perlik w repertuarze Czesława Niemena Piosenki Czesława Niemena – artysty genialnego – doczekały się znakomitych interpretatorów. Zalicza się do nich Joachim Perlik – uznawany przez krytyków muzycznych za najlepszego wykonawcę utworów mistrza. Perlik wywodzi się ze studenckiego środowiska artystycznego przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych oraz Klubu Twórców Studenckich Beanus. W latach dziewięćdziesiątych był wokalistą grupy West. Poza szeregiem zagranych koncertów, zespół nagrał także płytę. Kolejny – trwający siedem lat – etap pracy artystycznej to telewizyjna „Jedynka”. Od wielu lat, zainspirowany twórczością Czesława Niemena, przy każdej nadarzającej się okazji włączał jej elementy do swojego repertuaru. W końcu postanowił Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

nie i rozwijanie zainteresowań muzycznych.

Odbywa się to poprzez prezentację twórczości różnych kompozytorów, zapoznawanie z brzmieniem i budową instrumentów, naukę i śpiewanie piosenek, realizację prostych układów rytmicznych.

24.01.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp wolny sprawdzić, jak poradzi sobie z muzyką wielkiego artysty na poważnie. Efektem tej próby jest wydana w 2005 r. płyta solowa „Wspomnienie o…” zawierająca największe i najbardziej popularne przeboje Niemena. W repertuarze znalazły się takie utwory, jak „Dziwny jest ten świat”, „Pod papugami”, „Obok nas”, „Płonąca stodoła”, „Domek bez adresu”, „Czas jak rzeka”, „Nim przyjdzie wiosna”, „Czy mnie jeszcze pamiętasz”, „Jednego serca”.

Wokaliście towarzyszyć będzie znakomity pianista, aranżer, kompozytor – Artur Grudziński.

Koncert muzyki sakralnej i bożonarodzeniowej w wykonaniu Chóru Miejskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy pod kierunkiem Marty Ronek-Koślińskiej

24.01.2016, niedz., godz. 12.00, Pałac Nowy, wstęp wolny

Wystąpią: Kamila Kułakowska – sopran, Anita Urban – sopran, Adam Zdunikowski – tenor, Viola Łukaszewska – fortepian.

Bal baloników – poranek muzyczny z cyklu Akademia Dzieciom Zapraszamy na pierwszy w nowym roku poranek muzyczny. Prowadzące: dr Ewelina Boesche-Kopczyńska i mgr Honorata Glaza-Gulgowska wykorzystują metodę „aktywnego słuchania”, polegającą na dodaniu do muzyki elementów ruchu, gry na instrumentach czy melorecytacji. Angażują dzieci do wspólnej zabawy. Celem zajęć jest umuzykalniaKurier Ostromecki 1 (4)/2016

W programie: utwory o tematyce religijnej, a także kolędy i pastorałki.

31.01.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

„Piękny jest świat” – koncert noworoczny z cyklu Akademia w Pałacu

Kamila Kułakowska – sopran

31

W programie głównie piosenki z popularnych operetek, m.in.: F. Lehára „Cygańska miłość”, „Piękny jest świat”, J. Straussa „Zemsta nietoperza”, E. Kálmána „Księżniczka czardasza”, J. Straussa – „Baron Cygański”, F. Lehára – duet „Usta milczą” z operetki „Wesoła wdówka” i in.

Luty 2016 3.02.2016, śr., g. 18.00, Pałac Nowy (strych), wstęp wolny

Sztuka i polityka – nowy humanizm Z cyklu „Antydepresyjne Ostromecko”, wykład Grzegorza Pleszyńskiego pt. „Sztuka i polityka – nowy humanizm”.

7.02.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

Dominik Bukowski – kwartet Wystąpi znakomity zespół w składzie: Dominik Bukowski – wibrafon, Emil Miszk – trąbka, Adam Żuchowski – kontrabas, Paweł Dobosz – perkusja.

Muzyka zespołu jest pomostem pomiędzy kulturą Dalekiego Wschodu i zachodnimi tradycjami, z pełnymi ekspresji improwizacjami i kontemplacją muzyczną. Usłyszymy utwory z najnowszej płyty ,,Simple Words”. „Połączenie wibrafonu z fortepianem dało mi nowe możliwości brzmieniowe jeśli chodzi o kompozycje, jak i narrację improwizacji. Zaprosiłem muzyków, którym w 100% mogłem zaufać: Piotra Lemańczyka, z którym po tylu latach wspólnego grania i nagrywania łączy nas niewidzialna „tkanka muzyczna”, Przemka Jarosza, którego usłyszałem na Jazz Cam-

Dominik Bukowski, fot. dominikbukowski.com

32

ping Kalatówki i od razu wiedziałem, że potrzebuję takiego brzmienia w tym kwartecie; oraz Sri Hanuragę, wybitnego pianistę młodego pokolenia z Indonezji, z którym spotkałem się podczas nagrywania płyty Krystyny Stańko” – wspomina autor w wywiadzie dla „Jazzforum” w marcu 2014 r. Nazwa krążka „Simple Words” jest nieprzypadkowa. Muzyka zawarta na płycie to chęć niewerbalnego wyrażania uczuć i emocji za pomocą prostych słów, w tym przypadku instrumentów muzycznych. Niezależnie od wielokulturowości zespołu, muzycy mówią wspólnym językiem, przekazują te same wartości za pomocą idiomu jazzowego.

14.02.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

Iris Munos – Gdyby Brel był kobietą Jest to pierwsze przedsięwzięcie muzyczne w ramach ostromeckiej rezydencji artystycznej. Iris Munos, znakomita francuska piosenkarka, którą mieliśmy okazję poznać przy okazji koncertu dedykowanego pamięci Edith Piaf, tym razem postanowiła zmierzyć się z legendą innego ważnego francuskiego barda – Jaqcues’a Brela. Iris stwierdziła, że Ostromecko będzie fantastycznym miejscem, w którym mogłaby pracować nad tym programem. Skąd też jej częste wizyty w ZPP. Artysta mieszka i ćwiczy w Pałacu, tu też odbędzie się premiera programu „Gdyby Brel był kobietą”.

Warto dodać, że Iris nie jest jedyną rezydentką w ostromeckim pałacu. Od kilku lat swoją pracownię na strychu Pałacu Nowego posiada Grzegorz Pleszyński, a od niedawna Nowy Pałac stał się też miejscem prób dziewczyn z zespołu „Jakim cudem”.

Iris Munos – francuska aktorka i piosenkarka urodzona w 1986 roku w Perpignan we Francji. Ukończyła Państwową Szkołę Teatralną w Castres. Przez wiele lat występowała na deskach francuskich teatrów oraz prezentowała swoje spektakle na największym na świecie festiwalu teatralnym w Avignon. Od zawsze występowała w spektaklach muzycznych. Karierę piosenkarską zaczęła w Lyonie w 2011 roku. Stworzyła wówczas program pod tytułem „Od Piaf do Brela”.

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Iris Munos, fot. Roman Lipigórski

Pierwszą trasę koncertową zagrała w Polsce w maju 2012 roku. Od tego czasu regularnie koncertuje w Polsce i za granicą. Od 2012 roku akompaniuje jej poznański pianista Mateusz Urbaniak, doskonały jazzman i kompozytor.

Recital obejmuje najpiękniejsze piosenki francuskie takich twórców, jak: Edith Piaf, Jacques Brel, Serge Gainsbourg. Śpiew: Iris Munos, pianino: Mateusz Urbaniak.

21.02.2016, niedz., godz. 12.00, Pałac Nowy, wstęp wolny

Miauczy kotek – poranek muzyczny z cyklu Akademia Dzieciom 21.02.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

Akademia w Pałacu – Katarzyna Rajs (fortepian)

wego Konkursu Kontrabasowego w Czechach (najlepsza kameralistka). Wyróżnienie za kameralistykę otrzymała również na Ogólnopolskich Przesłuchaniach Wiolonczelistów i Kontrabasistów w Elblągu. Jest także finalistką konkursu o stypendia im. F. Chopina. Była stypendystką Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Uczestniczyła w cyklu koncertów poświęconych P. Hindemithowi, nagrała dwie płyty CD. Brała udział w kursach pianistycznych prowadzonych m.in. przez Tatianę Szebanową, Ewę Pobłocką, Volkera Banfielda. W 2004 roku uzyskała stopień naukowy doktora sztuki.

Koncertuje w wielu miastach Polski, Niemiec, Francji. Obecnie pracuje w bydgoskiej Akademii Muzycznej na stanowisku adiunkta. Od kilku lat jej specjalnością jest propagowanie dzieł fortepianowych wybitnego polskiego kompozytora – Romana Maciejewskiego. Należy do wąskiego grona pianistów, którzy zajmują się jego twórczością.

28.02.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

Rafal Gorzycki Trio – PLAYING Rafał Gorzycki powołał do życia trio wiosną 2014 roku. Perkusista i zaprosił do współpracy młodego i wybitnego gitarzystę Marka Malinowskiego – absolwenta Wydziału Jazzu Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, oraz Wojtka Woźniaka – basistę znanego choćby z rockowego Variété.

To zupełnie nowa odsłona zainteresowań Rafała Gorzyckiego i jego kompanów w brzmieniu, formie i treści… dużo bardziej dostępna, pełna harmonii, melodii i hipnotyzującej aury. Premierę albumu planujemy na luty 2016.

Katarzyna Rajs studia w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy ukończyła w 1996 roku w klasie fortepianu prof. Katrzyny Popowej-Zydroń, studia podyplomowe odbyła pod kierunkiem prof. J. Sulikowskiego. Jest laureatką wielu festiwali muzycznych, m.in. Festiwalu Muzyki Rosyjskiej i Radzieckiej w Gdańsku, III Ogólnopolskiego Konkursu Pianistycznego im. I.J. Paderewskiego w Bydgoszczy, Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. M. Magina w Paryżu, XI MiędzynarodoKurier Ostromecki 1 (4)/2016

33

Marzec 2016 6.03.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

Akademia w Pałacu Maciej Witkiewicz – bas-baryton Wojciech Dyngosz – baryton Studenci klasy śpiewu Dorota Kuczyńska-Tlałka – fortepian 13.03.2016, niedz., godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

Trzeba marzyć – Strobel & Stankiewicz „Trzeba marzyć” to koncert, na który składają się najpiękniejsze piosenki Jonasza Kofty i Jana Wołka, do których muzykę skomponował wybitny aranżer i gitarzysta – Janusz Strobel. Usłyszymy między innymi takie utwory, jak „Trzeba marzyć”, „Kiedy księżyc jest w nowiu”, „Więc jak?”, „Nieobecni” i wiele innych, którym artystka – Nula Stankiewicz – poprzez swój charyzmatyczny, ciepły głos i świadome operowanie słowem nadała nowy, niezwykle liryczny wymiar.

„Trzeba marzyć” to recital o miłości, marzeniach i tęsknocie, opowiedziany poetycko, zaś w warstwie muzycznej zachowujący jazzowe aranżacje, w których nie brakuje solowych partii improwizowanych Janusza Strobla i Andrzeja Jagodzińskiego. Jest lirycznie, refleksyjnie, ale bywa też zabawnie, bo i takie piosenki znalazły się w repertuarze.

A wszystkie te utwory łączy artyzm wykonawców i niebanalne teksty piosenek.

Koncert „przywraca piosence godność” (cyt.: Janusz Strobel) i pozostaje na długo w pamięci słuchaczy.

20.03.2016, niedz., godz. 12.00, Pałac Nowy, wstęp wolny

Wiosenny mazurek – poranek muzyczny z cyklu Akademia Dzieciom 20.03.2016, godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

„Co się stało z naszą klasą” – koncert piosenek Jacka Kaczmarskiego Zapraszamy na wyjątkowy koncert poświęcony pamięci Jacka Kaczmarskiego i Przemysława Gintrowskiego. Wystąpią: Piotr Zaporowicz – doktor sztuki, dwukrotny laureat „Szansy na sukces”, laureat wielu konkursów wokalnych, artysta malarz, wykładowca Wydziału Sztuk Pięknych na UMK w Toruniu.

Marcin Gumiela – kompozytor, aranżer, wykładowca Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, multiinstrumentalista.

Maciej Różycki – muzyk, absolwent Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, wieloletni juror Festiwali Piosenek Jacka Kaczmarskiego, znawca i miłośnik jego twórczości.

Jarosław Wardowski – gitarzysta.

27.03.2016, godz. 16.00, Pałac Nowy, wstęp: 10 zł

Trio Sotto Voce – koncert

Nula Stankiewicz, fot. Patrycja Trzepizur

34

Usłyszymy doskonałe trio działające od 2000 r., które posiada na swoim koncie liczne koncerty i projekty w kraju oraz za granicą.

Trio Sotto Voce łączy w swoim repertuarze lekką muzykę klasyczną zaczerpniętą z różnych Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

oper, operetek czy musicali, wraz z popularną muzyką rozrywkową. W programie koncertu znajdą się utwory takie, jak np. „Barcarolla” z opery „Opowieści Hofmana” J. Offenbacha, „Va pensiero”, słynny chór niewolników żydowskich z opery „Nabucco” Verdiego, „Czardasz” Montiego, „Nocturn” Chopina.

Skład: Monika Jabłońska-Figas – flet Dorota Buraczewska-Kraus – harfa Adam Szurka –wiolonczela Monika Jabłońska-Figas jest absolwentką Akademii Muzycznej w Bydgoszczy w klasie fletu prof. Andrzeja Łęgowskiego. Swoje umiejętności szlifowała na kursach fletowych m.in. Petera Lukasa Grafa w Poznaniu czy na międzynarodowym kursie fletowym Michaela Fausta w Damaszku.

Poza koncertami solowymi oraz kameralnymi, których była wykonawczynią, od wielu lat jest pierwszą flecistką orkiestry Opery Nova w Bydgoszczy. Była również solistką orkiestry Filharmonii Pomorskiej, a od lat współpracuje z takimi orkiestrami jak Toruńska Orkiestra Symfoniczna, Żeńska Orkiestra Symfoniczna w Łodzi, orkiestra Opery Szczecińskiej czy Capella Bydgostiensis. W 2000 roku założyła trio Sotto Voce na

flet, harfę i wiolonczelę, które prowadzi do dzisiaj.

Dorota Buraczewska-Kraus ukończyła Akademię Muzyczną w Bydgoszczy, w klasie harfy Tadeusza Spławińskiego oraz Marioli Salaber. Była solistką Filharmonii Pomorskiej i Filharmonii Poznańskiej. Współpracowała z orkiestrą Teatru Wielkiego w Poznaniu, Filharmonią Olsztyńską, Filharmonią Szczecińską, Toruńską Orkiestrą Symfoniczną. Od wielu lat jest harfistką Opery Nova w Bydgoszczy. Ma na swoim koncie liczne koncerty solowe oraz kameralne.

Adam Szurka jest absolwentem Akademii Muzycznej w Bydgoszczy w klasie wiolonczeli prof. Romana Sucheckiego. Od 2000 roku pracuje w Operze Nova w Bydgoszczy, gdzie w orkiestrze piastuje stanowisko koncertmistrza. Uczestniczy w wielu projektach kameralnych, łączących muzykę klasyczną z innymi stylami muzycznymi.

Zwiedzanie W Pałacu Nowym można obejrzeć pracownię artysty malarza Grzegorza Pleszyńskiego, po bezpośrednim umówieniu się z artystą: pleha@o2.pl, tel.

600 451 577.

Bal w Pałacu Nowym w Ostromecku

w klimacie lat osiemdziesiątych Wspaniałą oprawę muzyczną zapewni Adam Rusinek Restauracja Cztery Pory Roku przygotowała menu w stylu epoki: Zupa: pomidorowa z ryżem; Danie główne: schabowy z ziemniakami i zasmażaną kapustą; Deser: ciasto czekoladowe, drożdżówka z owocem; Zakąski: galantyna z kurczaka, bigos, śledź w oleju, jaja w majonezie, sałatka jarzynowa, tatar wołowy, wędliny z chłopskiego stołu, ogórki kiszone, smalec, pieczywo; Napoje: kawa, herbata, oranżada, woda, soki

23 stycznia 2016, sobota, godz. 20, cena 95 zł rezerwacja: alicja.mikolajczak@mck-bydgoszcz.pl, tel. 523 646 411, 523 646 411, 785 250 182 Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

35

O s t rom e c k i e o p ow i e ś c i … F O T O G R A F IC Z N I E

Fotografie: Monika Koter Monika Koter – zapalona amatorka fotografii i Małgorzata Pawlisz – kobieta, którą mogą Państwo ujrzeć na zdjęciach, od niedawna „bawią się” przed obiektywem. Kobiety te poznały się na jednej z sesji zdjęciowej i tak zaczęły swoją współpracę.

Makijaż wykonała Kamila Kozłowska, utalentowana makijażystka. Idealne trio. Zdecydowały się na sesje w Pałacu Ostromecko po poleceniu przez znajomych. Zdjęcia zostały wykonane podczas wakacji 2014. „Ostromecko to przepiękne miejsce, ogrody i pałac zachwycacją. Zdumiewające! Pewnie nieraz jeszcze tutaj zajrzymy” – powiedziały dziewczyny zaraz po sesji.

36

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

O s t rom e c k i e o p ow i e ś c i … P oetycko

Jarosław Stanisław Jackiewicz

Oda do pięknego umysłu Piękny umyśle nieznanego mi Człowieka proszę ocal coś z tego świata co da się i warto ocalić – Ptaka śpiewającego świt drążącego na gałązce zachwytu dłonie, które spotkały się wreszcie całując dotykiem rzekę, która płynie, a ciągle jest w tych samych miejscach

chmury i drzewa muzykę i poezję dobroć i miłość –

Piękny umyśle nieznanego mi Poety proszę ocal od zapomnienia lub zbrukania

gdy mija wszystko tak pospiesznie

piękny umyśle nieznanego mi BOGA

Jarosław Stanisław JACKIEWICZ (rocznik 1968), od urodzenia mieszka w Bydgoszczy.

Poeta, okazjonalnie także recenzent, prozaik i publicysta. Autor 7 książek poetyckich, m.in.: „Metarozmowy” (2008), „Powrót do Brzozowego Lasu” (2010), „Nocą napisany” (2012), „Wilk” (2013). Współzałożyciel i administrator literackiego profilu na Facebooku „Myśl Poetycka”.

Dział współredaguje Barbara Jendrzejewska Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

37

Krystaliczna woda

Z Grzegorzem Pleszyńskim, artystą zajmującym się malarstwem, rysunkiem, grafiką, projektowaniem okładek i plakatów, fotografią, wideo-artem, performance’em, happeningiem, rozmawia Alicja Dużyk.

Wiesław Myśliwski w Traktacie o łuskaniu fasoli faworyzował muzykę spośród innych sztuk. Pisał: „Gdy słowa już daremne, myśli daremne, a wyobraźni nie chce się już wyobrażać, jeszcze tylko muzyka […] na ten świat, na to życie”. A która dziedzina twórczości jest dla ciebie najważniejsza?

Nie istnieje dla mnie taka gradacja.

Nie uznaję hierarchii ani w sztuce, ani w życiu. Gdyby można było idealizować świat, chciałbym, aby był pozbawiony hierarchii; równocześnie zdaję sobie sprawę, że tak nie będzie, a wszelkie próby urealniania tej wizji kończyły się katastrofami. Istotne jest dla mnie to, że wszystko w świecie nawzajem się przenika i uzupełnia. Tak samo sztuki wizualne czerpią i używają muzyki oraz odwrotnie.

nickim, Kubą Janickim, Waldkiem Knade i Krzysztofem Ostrowskim.

Ostatnio nagrałem dwa albumy, na których wydanie szukamy środków.

Pierwszy w składzie: Ann Noël, Jerzy Mazzol, Grzegorz Pleszyński, to muzyka eksperymentalna, oparta na minimalizmie; słyszymy klarnet, trąbki, głos i dużo zaskakujących rozwiązań muzycznych. Starałem się nadać tej muzyce kolor starego drewna, z jego szlachetną patyną i źródłową prostotą moich afrykańskich fascynacji dźwiękowych. Druga z tych płyt to ambientowe, miejscami urzekające świetlistością połączone dźwięki samplera i trąby. Są też na tej płycie niepokojące i mroczne obszary. Łodzie i autostrady – to tytuł. Nawiązuje do obecnej sytuacji z imigrantami.

Przeplatanie się różnych form ekspresji twórczej jest dla ciebie charakterystyczne. Malarstwo, performance, od niedawna muzyka…

Traktuję dźwięki w sposób specyficzny, trochę jak kolory… Znajduję artystów, z którymi łączy mnie płaszczyzna odczuwania dźwięków. Efekty są takie, jakich oczekuję – zaskakujące. Podobna emocjonalność połączyła mnie np. z niemiecką grupą Fluxus i m.in. takimi artystami, jak: Ann Noël (niesamowity głos), Eric Andersen, Ben Patterson. W Polsce namówiłem do współpracy i udziału w moich performance’ach kilku znajomych. W 2011 roku narodziła się płyta Noel/Pleszyński/ Maćkowiak – POT ONE TEA. Ważna była dla nas naturalność i szczerość wypowiedzi. Współpracuję także ze Sławomirem Szudrowiczem (także z Something Like Elvis), Jerzym Mazzolem, Sławkiem Ja-

Często punktem wyjścia podczas twoich wykładów staje się obraz Caravaggia pt. Narcyz. Postać spogląda na swoje odbicie w źródle, gdzie woda jest najczystsza. Im dalej od źródła, tym woda staje się bardziej brudna, a nurt rozgałęzia się. Wróćmy zatem do początków – jak zaczął się twój związek ze sztuką?

Uczęszczałem do Szkoły Podstawowej w Szubinie; to były lata 60. Jak wielu nastolatków, fascynowałem się komiksami, plakatami zespołów rockowych, jazzmanów. W czasie lekcji kopiowałem pod ławką słynne komiksy z „Dziennika Wieczornego”. Ta łatwość rysowania mogła cokolwiek wróżyć na przyszłość, bo sam widziałem się raczej w roli pisarza, poety.

Później studiowałem na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

38

Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

dorosłe życie. Jesteśmy w jakiś sposób ułomni, często nie zdając sobie sprawy z tego, co straciliśmy.

A co zagubiliśmy – intuicję?

Możliwość zrozumienia siebie i innych ludzi. Nasze lęki mają źródło w złej edukacji. Sposób podawania wiadomości jako niepodważalne dogmaty nie prowadzi do zrozumienia, myślenia, a co najgorsze w tym – nie uczy wyborów! Chodzisz do szkoły przez 10 lat i słuchasz, że jesteś leniwy, niegrzeczny, niewłaściwie się zachowujesz, niewłaściwie myślisz…

Pytam, jak możesz zaakceptować sam siebie i świat otaczający, skoro nauczono cię, że jesteś niedobry?

Grzegorz Pleszyński, fot. Alicja Dużyk

Czy już wtedy odnosiłeś wrażenie, że z systemem edukacji jest coś nie tak?

Nosiłem wtedy bitlesowską grzywkę, a to oznaczało kłopoty (typowe ocenianie młodzieży po wyglądzie). A ja ponadto – szczerze mówiąc – byłem zbuntowanym nastolatkiem. Byłem „zrebeliowany”. Odkryłem, że jest dużo ludzi inteligentnych, ale niewielu mądrych. Mądrość – to jest coś ponad wszystkim, pewne zrozumienie mechanizmów rządzących światem.

Ciążyły mi wszelkiego rodzaju ograniczenia, a szkolne zwłaszcza. Zresztą szkoła była wtedy dużo bardziej opresyjna. Przez te kilkadziesiąt lat oczywiście zmieniło się na lepsze, ale opresyjna została do dzisiaj.

Co masz na myśli?

System edukacyjny jest autorytarny, narzucający, wykluczający. Wywiera siłowy nacisk na osobowość ucznia.

Wyznając ortodoksyjne i dogmatyczne poglądy na rzeczywistość, struktury szkolne próbują „na siłę” zmienić TWOJĄ osobowość. Zmieniać TWOJĄ naturę.

A w mojej opinii natura jest niezmienna. Poprzez nieliczenie się z emocjami ucznia ważna część osobowości, ta kreatywna, zostaje zniszczona bezpowrotnie. Szkody obserwujemy przez całe Kurier Ostromecki 1 (4)/2016

Więc w kontrze stworzyłeś projekt edukacyjno-artystyczny pn. „Antydepresyjna Szkoła”?

Celem akcji zapoczątkowanej prawie 15 lat temu było m.in. złagodzenie skutków działania stresu w szkole, propagowanie „nauczania bezinwazyjnego”, czyli poprzez zabawę i sztukę, integrację uczniów i nauczycieli. Pragnęliśmy uświadomić, że każdy jest wyjątkowy – spokojny czy nadpobudliwy, wesoły, gadatliwy, każdy jest inny. Ma inną naturę. Trzeba to wziąć pod uwagę i stworzyć sytuacje prowadzące do odkrycia własnej natury. W 2016 roku nasze hasło brzmi: NOWY HUMANIZM – PRZYPINANIE SKRZYDEŁ. W Pałacu w Ostromecku oraz w szkołach, które odwiedzam, prowadzę cykl wykładów. Kiedy mówię, czym jest natura, wskazuję piasek leżący na plaży. Jednak kiedy weźmiemy wiaderko i z tego piasku stworzymy babkę, to już jest kultura. Podobnie jest z człowiekiem.

W swojej sztuce jaką ideą się kierujesz?

Pierwszy obraz namalowałem, mając około 20 lat. Zafascynował mnie Amedeo Modigliani. Uznałem, że sztuka to doskonałe narzędzie do samopoznania. Zacząłem malować. Moje malarstwo zmieniało się. Nidy nie zadowalało mnie to, co ro39

bię. Jeśli osiągałem w sztuce etap zrozumienia, szedłem gdzie indziej. Traktuję sztukę jako pole do eksperymentów, do poszukiwań odpowiedzi na tematy, które mnie nurtują. Na przykład dzisiaj w malarstwie używam najstarszej techniki sprayowania wykorzystywanej już w jaskiniach, kiedy twórcy brali w usta wodę oraz węgiel drzewny i pluli. Równocześnie poddaję farbę działaniu grawitacji, która popycha materię, w celu uzyskiwania kształtów. Te same siły istnieją w naszych ciałach, świecie nas otaczającym i kosmosie. To malarstwo jest ukoronowaniem moich wieloletnich poszukiwań.

Wielu krytykuje mnie, że to, co robię, nie jest już malarstwem. Są przyzwyczajeni to utartych kanonów i trudno im zrozumieć, że wybieram inne obszary.

W książce Kiedy byłem dziełem sztuki Schmitt w prześmiewczy sposób ukazuje współczesną sztukę, której rolą przestało być przedstawianie idei czy piękna, a sukces opiera się jedynie na szokowaniu. Słynny artysta Zeus P. Lama tworzy pierwszą na świecie żywą, ludzką rzeźbę. Inni twórcy używają ludzkich wydzielin zamiast farb…

Nie boisz się, że przedobrzysz?

W starożytnej Grecji, w renesansie czy w innych epokach zawsze powstawały dzieła wielkie i mierne. Tak samo jest dzisiaj. To nieprawda, że w sztuce istnieją granice, że już dalej się nie pójdzie. To, co dzisiaj jest nie do zaakceptowania, jutro być może będzie. Nie ma rzeczy stałych w dynamicznym świecie. Jednocześnie nie wszystko, co szokuje, jest wartościowe. Odkrywczość – to tylko jeden z elementów sztuki. Np. Giotto „wyprzedził” swe czasy aż o wiek, odkrywając nowe obszary, nie tylko piękna. Dzisiaj inaczej patrzymy na dzieła, które w momencie powstawania wydawały się nieładne, np. obrazy kubistów.

Zmieniając temat – co myślisz o współczesnej sytuacji w Europie, w tym fali imigracji?

Znowu trzeba odwołać się do mądrości, a ta podpowiada, że nie ma dobrego rozwiązania. Rzeczywistość trochę nam ucieka… A nasze wyobrażenia o rzeczywistości nie przystają do świata, który istnieje. Myślę, że wojna drzemie wokół nas. Pokój nigdy nie jest czymś stałym, a wojna jest tylko uśpiona. Ciężko się do tego przyznać. W tej kwestii nie jestem optymistą. „Wreszcie wydostała się z zamknięcia domów białych ludzi, ich palisad, gdzie kryli się, żeby nie słyszeć świata” – pisze pisze Le Clézio (Onitsza). Każda dziedzina, którą się zajmujesz, przepełniona jest duchowością, „słyszysz” dźwięki świata. Zdolność tę podsyciły z pewnością podróże?

Tak, miałem wiele szczęścia w życiu, że dzięki ciężkiej pracy udało mi się spotkać na swej drodze niezwykłych ludzi (tu musiałbym wymienić przynajmniej kilku: Andrzej Janczewski, Maria i Ryszard Waśko, Ann Noël, Emmett Williams, Ben Patterson i in.) i dotrzeć do miejsc, które otwierały mi kolejne bramy do zrozumienia siebie i świata.

Moja niespokojna natura zawiodła mnie do Australii, na Daleki Wschód, do Malezji czy Tajlandii. Dzisiaj osiągnąłem pewien stan spokoju, refleksji, co bardzo mi odpowiada. Zetknięcie z kulturą Aborygenów – mimo że nie uznaję hierarchii – umieściłbym na pierwszym miejscu spośród życiowych doświadczeń. To najstarsza istniejąca kultura, liczy sobie ponad 40 000 lat. Czas tam spędzony był jak archeologia mojego mózgu. Mogłem te warstwy kultury, które we mnie istnieją, odkrywać, dokopując się do źródeł, odpowiadając na pytanie „kim jestem?”.

A źródła są dla mnie ważne, bo w nich jest najczystsza woda. Mówiliśmy o tym, wspominając obraz Caravaggia. To samo jest z ideami i myślami. Na początku są jak czysta, krystaliczna woda, a im dalej, tym bardziej się rozgałęziają i stają się brudne…

Z cyklu antydepresyjne obrazy, spray, akryl, płótno, 120×140 cm, 2014

Gr zegor z Pleszyński

Z cyklu antydepresyjne obrazy, spray, akryl, płótno, 100×120 cm, 2014

Reprodukcje obrazów: Dariusz Gackowski

Fot. Andrzej Gawroński

Ostromecko – Bydgoski Wilanów

z a pr a s z a

Zespół Pałacowo-Parkowy w Ostromecku – perła architektury neobarokowej i neoklasycystycznej, leży zaledwie trzy kilometry od Bydgoszczy, na przepięknych terenach Doliny Dolnej Wisły. Zapraszamy na spacer po magicznych ogrodach w stylu angielskim oraz włoskim.

Dostępny dla zwiedzających jest Pałac Stary z XVIII w. oraz Mauzoleum grobowe rodziny Schönborn-Alvensleben z 1878 r. Doznania duchowe warto połączyć z odwiedzeniem wykwintnej restauracji „Cztery Pory Roku” w Pałacu Nowym w Ostromecku.

Intrygujące potrawy w niewygórowanych cenach, jak: Słabostka Jaśnie Pani, Słabostka Jaśnie Pana czy Schab Kasztelana Pomorskiego, są przepyszne. Polecamy specjalne dania dla maluszków oraz wspaniałe desery.

Restauracja czynna jest codziennie od 12.00 do 20.00, w weekendy w godz. 10.00-20.00. Od maja polecamy świetnie doprawione kaszanki, karkówki i kiełbasy z grilla.

W pięknych wnętrzach Pałacu Nowego organizujemy niezapomniane imprezy rodzinne, a także wszelkiego rodzaju bankiety, szkolenia. Do Państwa dyspozycji od-

dajemy także 22 wygodne, stylowo urządzone pokoje w Pałacu Nowym.

Nawet kawa wypita na malowniczych tarasach Pałacu Nowego smakuje inaczej – pełniej i bardziej tajemniczo…

Zespół Pałacowo-Parkowy w Ostromecku ul. Bydgoska 9, 86-070 Dąbrowa Chełmińska tel. 52 36 46 411 www.palacwostromecku.pl fb: Pałac Ostromecko