Prawnik_19_2009

Prawnik

Spis treści Wydawca: Okręgowa Izba Radców Prawnych w Lublinie 20-607 Lublin ul. Konrada Wallenroda 2e tel. (081) 532-06-95, fax (081) 534-44-96 e-mail: poczta@oirp.lublin.pl numer konta: 66 1240 2500 1111 0010 0399 5559 w Banku PeKaO S.A. IV Oddział w Lublinie oraz 51 1050 1953 1000 0023 0708 6344 w ING BANK ŚLĄSKI O/Lublin Redakcja: Redaguje zespół: Arkadiusz Bereza, Anna Fermus-Bobowiec, Iwona Szpringer tel. (081) 532-06-95 e-mail: poczta@oirp.lublin.pl www.oirp.lublin.pl Rada Programowa: Arkadiusz Berezaprzewodniczący, Anna Fermus-Bobowiec, Zofia Filipek-Kraczek, Tadeusz Fita, Mariusz Nowachowicz, Iwona Szpringer

Nr III/19/2009

PRAWNIK Biuletyn Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie Nr 3/19 2009

W numerze między innymi: INFORMACJE I KOMUNIKATY Dziekan dla Prawnika.....................................................2 Nowy system informatyczny w naszej Izbie...................3 Egzamin radcowski w 2009 r..........................................4 Z posiedzeń Rady ...........................................................6 Szkolenie w Kazimierzu Dolnym...................................9 Komunikat.....................................................................10 Egzamin wstępny..........................................................10 Szkolenia.......................................................................11

WARTO WIEDZIEĆ WIĘCEJ

Materiałów nie zamówionych Re­dak­cja nie zwraca i rezerwuje sobie pra­wo do skracania, poprawiania oraz uzu­peł­nia­nia otrzymanych tekstów, a także do­da­wa­nia i zmiany tytułów.

Radca prawny jako specjalista z określonej dziedziny prawa.............................................................12 Preambuła Kodeksu etyki radcy prawnego ..................19 Kilka uwag na temat pozycji ustrojowej notariusza i radcy prawnego w Polsce............................................30 Marketing usług prawniczych w Turcji.........................38

Druk i łamanie: Drukarnia EMBE Press, Lublin, ul. Tokarska 9A. tel.: (081) 710 17 00,

Dyżury członków Prezydium Rady Dziekan Rady - Arkadiusz Bereza 00 wtorek w godz. 1000 - 12 Wicedziekan Rady - Halina Ejsmond-Zając 00 00 piątek w godz. 13 - 15 Wicedziekan Rady - Marek Pawłowski 00 00 wtorek w godz. 8 - 10 Skarbnik Rady - Hanna Chabros 15 15 środa w godz. 12 - 13

Sekretarz Rady - Zbigniew Chmiel 00 00 poniedziałek w godz. 15 - 16 Rzecznik Dyscyplinarny - Patrycja KozłowskaKalisz 30 00 II i IV poniedziałek miesiąca w godz. od 11 do 13 Rzecznik Funduszu Seniora - Irena Kopiec 00 00 I piątek miesiąca w godz. 10 do 12

1

Prawnik

Nr III/19/2009

Informacje i komunikaty

Szanowne Koleżanki, Szanowni Koledzy!

W ostatnim miesiącu najważniejszym tematem, który zdominował pracę organów krajowych samorządu radców prawnych stały się założenia do projektu ustawy o zawodzie adwokata. W powszechnym obiegu założenia te funkcjonują jako projekt rządowy, zakładający połączenie zawodu radcy prawnego i adwokata oraz utworzenie jednego samorządu zawodowego skupiającego wszystkich radców prawnych i adwokatów.

Przedstawione przez Ministra Sprawiedliwości założenia zostały przesłane w ramach konsultacji społecznych (w trybie art. 60 pkt 2 ustawy o radcach prawnych) do Krajowej Rady Radców Prawnych w celu poznania opinii samorządu. Termin instrukcyjny na udzielenie odpowiedzi wyznaczony został do dnia 27 listopada 2009 r. Krajowa Rada Radców Prawnych nie zajęła stanowiska o charakterze merytorycznym, decydując się na przeprowadzenie szerokiej konsultacji w środowisku radców prawnych poprzez złożenie wniosku o zwołanie nadzwyczajnych zebrań delegatów izb radców prawnych, a następnie zwołanie Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych w dniu 27 lutego 2010 r. (uchwały nr 98/VII/2009 i 99/ VII/2009 z dnia 28 listopada 2009 r.). Przedmiotem obrad zjazdu będą prace legislacyjne dotyczące zawodów prawniczych, w tym założenia do projektu ustawy o zawodzie adwokata, a ich celem będzie wypracowanie jednolitego stanowiska samorządu radcowskiego. Trudno przewidzieć dziś, czy uchwała podjęta przez zwołany Nadzwyczajny Krajowy Zjazd Radców Prawnych będzie odbiegała od pkt 2.7 uchwały nr 4/2007 VIII Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 9 listopada 2007 r. w sprawie zadań samorządu radców prawnych i jego organów w latach 2007-2010. W dotychczasowej uchwale postulowano prowadzenie działań na rzecz połączenia samorządów prawniczych, niemniej nie można wykluczyć, że zasady, jakie zostały przedstawione w założeniach do projektu ustawy o zawodzie adwokata nie będą spełniać oczekiwań środowiska radców prawnych.

Założenia do projektu, chociaż obszerne (liczą ponad 20 stron) budzą różne reakcje w środowisku radców prawnych: od sprzeciwu, poprzez obojętność, do akceptacji przedstawionej propozycji. Jest to konsekwencja różnego statusu zawodowego radców prawnych, a tym samym różnej perspektywy spojrzenia na przedstawiony projekt. Założenia mają charakter ogólny, zaś brak szczegółowych rozwiązań może budzić różne obawy radców prawnych. Zdając sobie sprawę z takiej sytuacji, a chcąc poznać wszelkie opinie dotyczące założeń do projektu, zwracam się z apelem o przedstawienie swoich uwag do Biura Izby (listownie lub pocztą elektroniczną). Tekst założeń do projektu ustawy o zawodzie adwokata został zamieszczony na stronie internetowej naszej Izby już na początku listopada.

Stanowisko samorządu adwokackiego zostanie również zaprezentowane po Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Adwokatury, zwołanym na dzień 6 marca 2010 r. w celu 2

Informacje i komunikaty

Prawnik

Nr III/19/2009

otwarcia debaty o stanie Państwa. Naczelna Rada Adwokacka wydaje się dziś nieprzychylna założeniom do projektu o zawodzie adwokata, z przyczyn które starała się przedstawić w swojej uchwale z dnia 21 listopada 2009 r.

Mając na uwadze konieczność przeprowadzenia jak najszerszej konsultacji w środowisku radcowskim naszej Izby, zostanie zwołane nadzwyczajne zebranie delegatów w połowie stycznia 2010 r. W zebraniu będą mogli uczestniczyć również w charakterze obserwatorów (zaproszonych gości) radcowie prawni, którzy nie mają statusu delegata. Informacja o terminie i miejscu zgromadzenia zostanie umieszczona na stronie internetowej naszej izby. Przed zwołaniem zgromadzenia zostanie powołany specjalny kilkuosobowy zespół w celu przygotowania wstępnego projektu stanowiska naszej Izby, które będzie przedmiotem obrad. Podstawą prac zespołu pod kierownictwem kol. Marka Pawłowskiego będą uwagi zgłaszane do Biura Izby.

W skład zespołu powinni wchodzić radcowie prawni (także nie będący członkami organów samorządu), którzy wykonują zawód w różnych formach w celu wypracowania – z uwagi na rangę problemu - stanowiska lubelskich radców prawnych.

Stanowisko zgromadzenia delegatów powinno być przedstawione do dnia 28 stycznia 2010 r. Krajowej Radzie Radców Prawnych.

Zapraszam do udziału w pracach zespołu osoby zainteresowane kwestią dotyczącą założeń do projektu ustawy o zawodzie adwokata, zaś terminy podane w tym projekcie, a dotyczące połączenia samorządów, z uwagi na ich nierealność (lub nieracjonalność), proszę traktować z przymrużeniem oka.

Arkadiusz Bereza Dziekan Rady OIRP w Lublinie

Nowy system informatyczny w naszej Izbie

Z przyjemnością informuję, że dobiegają końca prace nad wdrożeniem nowego systemu informatycznego, przeznaczonego do zarządzania Okręgową Izbą Radców Prawnych w Lublinie.

SOLVEO OIRP.NET to system informatyczny, przeznaczony do zarządzania Okręgową Izbą Radców Prawnych, którego zadaniem jest usprawnienie administrowania Izbą w zakresie prowadzenia list radców i aplikantów, naliczania składek, ewidencji punktów za szkolenia oraz tworzenia raportów i statystyk.

System zostanie zintegrowany z naszym serwisem internetowym i Biuletynem Informacji Publicznej, dzięki czemu znajdujące się na stronie internetowej listy będą zawsze aktualne, a lokalizacje wszystkich kancelarii zostaną zaprezentowane na mapkach cyfrowych "Google Maps".

Dodatkowo każdy z radców będzie miał możliwość, po zalogowaniu się w serwisie, przeglądnąć stan swojego salda oraz pełną historię dokonanych wpłat.

System powinien osiągnąć swoją pełną funkcjonalność do końca bieżącego roku.

Bartosz Gdulewicz 3

Prawnik

Nr III/19/2009

Informacje i komunikaty

Egzamin radcowski w 2009 r.

W tym roku do egzaminu końcowego przystąpiło 19 aplikantów. Była to niewielka grupa, spośród której 1 osoba zdawała egzamin wg zasad dotychczasowych (tzw. samorządowych), zaś pozostałych 18 - wg reguł określonych przez Krajową Radę Radców Prawnych

trzeciego projekt umowy cywilnoprawnej oraz rozwiązywali casus z prawa administracyjnego. Po raz pierwszy w historii Izby lubelskiej aplikanci sporządzali prace egzaminacyjne na komputerach osobistych (dopuszczonych przez komisję po ich uprzednim sprawdzeniu).

w uchwale nr 68/VII/2009 z dnia z 5 czerwca 2009 r. w wykonaniu delegacji zawartej w art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o zmianie ustawy Prawo o adwokaturze ustawy radcach prawnych i ustawy – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 37, poz. 286).

Egzamin był dwustopniowy i przeprowadzano go w siedzibie naszej Izby. W dniach 21 -23 października przebiegała część pisemna egzaminu radcowskiego. Pierwszego dnia aplikanci pisali apelację w sprawie cywilnej, drugiego – w sprawie gospodarczej, zaś

Egazmin odbywał się na podstawie wylosowanych akt sądowych lub tematów egzaminacyjnych. Aby zakwalifikować się do części ustnej należało otrzymać co najmniej trzy oceny pozytywne – to stało się udziałem wszystkich aplikantów.

W sobotę 7 listopada odbył się egzamin ustny, w czasie którego aplikanci udzielali odpowiedzi na 25 pytań z różnych gałęzi prawa. Zakres egzaminu ustnego determinuje spektrum spraw, jakie radca prawny może prowadzić w przyszłości – od spraw cywilnych osób fizycznych, po obsługę jednostek admi-

4

Informacje i komunikaty

nistracji publicznej. Egzamin był wielkim przeżyciem dla każdego przystępującego i wymagał zaangażowania całej swojej wiedzy, wszystkich sił i umiejętności, a zarazem opanowania stresu, jaki temu towarzyszy. Napięcie był tak duże, gdyż uchwała Krajowej Rady Radców Prawnych nie przewidywała zdawania egzaminu poprawkowego.

Należy stwierdzić, że takiej możliwości Krajowej Radzie Radców Prawnych nie dawały ramy czasowe przeprowadzenia egzaminu końcowego zakreślone w w/w delegacji ustawowej. Inaczej mówiąc, w świetle art. 16 ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. zmieniającej ustawę o radcach prawnych, dla grupy aplikantów radcowskich, którzy zdali egzamin na aplikację w dniu 10 grudnia 2005 r. (i rozpoczęli aplikację radcowską przed dniem 1 października 2006 r.) egzamin zawodowy mógł być przeprowadzony tylko w 2009 r., zaś warunkiem ustawowym przeprowadzenia egzaminu radcowskiego i wpisu na listę radców prawnych było ukończenie 3,5 letniej aplikacji. Tym samym termin egzaminu radcowskiego został

Prawnik

Nr III/19/2009

we wszystkich izbach radców prawnych skorelowany z regulacjami ustawowymi (egzaminy przebiegały od września do grudnia 2009 r.), zaś ustalenie terminu egzaminu poprawkowego było niemożliwe z przyczyn faktycznych, gdyż wymagałoby wskazania (po upływie minimalnego okresu na przygotowanie aplikanta) terminu przypadającego na rok 2010.

Egzamin radcowski przeprowadzała 7 osobowa komisja egzaminacyjna pod przewodnictwem Dziekana Rady Arkadiusza Berezy. W jej składzie w czasie egzaminu ustnego znajdowało się 2 sędziów i 4 radców prawnych.

W komisji zasiadała również sędzia WSA Ewa Ibrom - przedstawiciel delegowany przez Ministra Sprawiedliwości.

Egzamin radcowski zakończył się szczęśliwie dla wszystkich zdających. Na wyróżnienie zasługuje aplikantka Monika Wasilewska, która decyzją komisji egzaminacyjnej - jako jedyna - otrzymała ocenę bardzo dobrą z całości egzaminu radcowskiego.

A. B.

5

Prawnik

Nr III/19/2009

Informacje i komunikaty

Z posiedzeń Rady

W dniu 16 listopada 2009 r. odbyło się XIV posiedzenie Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie VII kadencji.

Rada przyjęła do wiadomości zawiadomienia Rzecznika Dyscyplinarnego o 6 przypadkach wszczęcia dochodzenia przeciwko radcy prawnemu, o jednym przypadku odmowy wszczęcia dochodzenia i jednym przypadku umorzenia dochodzenia prowadzonego przeciwko radcy prawnemu.

Rada podjęła uchwały w sprawie skreślenia z listy radców prawnych prowadzonej przez tut. Izbę: Kol. Alicji Sawic, Kol. Ryszarda Szepeluka i Kol. Antoniego Tarasiuka, na ich wniosek.

Z listy radców prawnych skreślono Kol. Adolfa Gila, z powodu śmierci. Rada uczciła pamięć zmarłego Kol. Adolfa Gila minutą ciszy.

W dniach 21-23 października oraz 7 listopada 2009 r. odbył się egzamin radcowski. Do egzaminu przystąpiło 19 osób po aplikacji radcowskiej i wszystkie zdały egzamin. Do dnia 16 listopada 2009 r. 12 osób złożyło wnioski o wpis na listę radców prawnych, prowadzoną przez tutejszą Radę. Rada podjęła uchwały o wpisie niżej wymienionych osób na listę radców prawnych: Marcina Buczyńskiego, Weroniki Gągały, Andrzeja Koroluka, Tomasza Krupińskiego, Piotra Ogrodnika, Katarzyny Pawlonki-Jurczyk, Adama Pietrasa, Pawła Pawlukiewicza, Agnieszki Szumlak-Szewczyk, Moniki Tarasińskiej, Moniki Wasilewskiej, Tomasza Zielińskiego.

Wobec złożenia stosownych wniosków i uzyskania pozytywnych opinii w wyniku przejścia postępowania przed Komisją do spraw wpisów na listę radców prawnych i aplikantów, Rada zadecydowała o dokonaniu wpisu na listę radców prawnych prowadzoną przez tut. Izbę 4 osób na podstawie art. 25 ustawy o radcach prawnych. Na listę radców prawnych wpisani zostali: Joanna Hołda, Marcin Majdan, Joanna Puch, Monika Turska. Jednej osobie Rada odmówiła wpisu, rozpatrując negatywnie jej wniosek.

Rada podjęła uchwałę dotyczącą wygaśnięcia uchwały o zawieszeniu prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego Kol. Tomaszowi Kwiatkowskiemu i Kol. Piotrowi Słowikowi z powodu ustania przyczyn powodujących zawieszenie.

Rozpatrzone zostały pozytywnie wnioski 8 radców prawnych o zawieszenie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego: w związku z podjęciem zatrudnienia w organach wymiaru sprawiedliwości – 3 osoby, w związku z wykonywaniem zawodu adwokata – 4 osoby i 1 osoba w związku z podjęciem zatrudnienia w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Stosowne uchwały dotyczą Koleżanek i Kolegów: Małgorzaty Janowskiej, Katarzyny Kowalczyk-Kukawskiej, Magdaleny Kusik-Lewkowicz, Anny Lorenc-Chorębały, Rafała Poździka, Krzysztofa Słabka, Anny Wypych-Knieć i Mateusza Zawadzkiego.

Rada wyraziła zgodę na przeniesienie wpisu aplikanta Łukasza Fałkowskiego z listy aplikantów radcowskich prowadzonej przez Radę OIRP w Warszawie na listę aplikantów radcowskich prowadzoną przez tut. Izbę, wpisując ww. na listę aplikantów III roku.

W wyniku przeprowadzonego w 2009 r. egzaminu na aplikację radcowską, wynik pozytywny, tj. otrzymanie wymaganej ilości punktów, uprawniającej do złożenia wniosku o wpis, 6

Informacje i komunikaty

Prawnik

Nr III/19/2009

uzyskało 287 osób. Wnioski o wpis na listę aplikantów radcowskich złożyło dotychczas 267 osób.

Rada podjęła uchwały w sprawie wpisania na listę aplikantów radcowskich następujących osób: Abram Anna, Agres Paweł, Babij Katarzyna, Babkiewicz Adam, Babulska Sylwia, Bakalik–Pełka Jadwiga, Bałuch Magdalena, Banderska Ewa, Bartnik Marcin, Bartosz Agnieszka, Batalia Jakub, Batorski Maciej, Batyra Mariusz, Bernat Aneta, Bielak Łukasz, Bielińska Ewa, Bigos Robert, Bijata Łukasz, Bijata Michał, Blicharz Anna, Błaszczak Marek, Błaszczak Tomasz, Błaszko Adam, Bołoz Małgorzata, Borsukiewicz Jacek, Brodowska – Wrona Ewelina, Cąkała Anna, Chmiel Anna, Chodkowska Paulina, Chojnacki Piotr, Chomoncik Sławomir, Chustecka Ewa, Ciechańska Magdalena, Ciesielski Radosław, Czaińska Anna, Czaja Jan, Czajka Andrzej, Dąbrowska Dorota, Delekta Michał, Demczuk Maria, Derewiecka Dagny Agata, Domańska Agnieszka, Drzazga Dorota, Dudzińska Maria, Dworzycka–Gołębiowska Kaja, Dziewiela Aneta, Dziobal Michał, Efir Monika, Falkiewicz Kamila, Figas Karolina, Filant Krzysztof, Flis Andrzej, Frankowski Łukasz, Gabrylewicz Anna, Gardynik Przemysław, Gawęda Tomasz, Gieroba Joanna, Głowacka Agnieszka, Głowacka–Michalak Alicja, Gołąb Marek, Gołębiowski Damian, Gołofit – Kłudka Aneta, Gołoś Beata, Gorajska Beata, Górna Małgorzata, Górniak Tomasz, Górski Daniel, Gregorowicz Miłosz, Grzechnik Dariusz, Gumieniak Przemysław, Guściora Anna, Hałasa Michał, Hys Agnieszka, Ignatiuk Zofia, Iracka Kalina, Jakubas Sławomir, Jałowiec Arkadiusz, Jaremek Łukasz, Jargiełło Michał, Jaśkowska Iwona, Jaślar Damian, Jencz Bartosz, Jurko Katarzyna, Just–Rabiniak Małgorzata, Kaniowski Piotr, Kapłan Marcin, Karasek Dominika, Karczmarczyk Anna, Karczmarczyk Dominika, Kasprzak Małgorzata, Kempa Ewa, Kędracka Małgorzata, Kędziora Krzysztof, Kinach Artur, Kłodziński Przemysław, Kłos Joanna, Kmita Joanna, Knap Anna, Kopyś Katarzyna, Korczak Monika, Kornas Wojciech, Korneluk Anna, Kosakowski Mariusz, Kowalczyk Kamila, Kowalczyk Łukasz, Kowalewski Piotr, Kozyra Małgorzata, Kozyrski Bartłomiej, Kożuch Karol, Kraczek Magdalena, Kret Piotr, Kręt Andrzej, Krzeszowiec Marcin, Krzewiński Konrad, Krzewska Marlena, Krzyżak–Mędykowska Beata, Kubiak Magdalena, Kucharczyk Małgorzata, Kuchno Grzegorz, Kujawa Grzegorz, Kukawska Marta, Kurczuk Anna, Kurek Marcin, Kuzioła Konrad, Kwieciński Maciej, Lasocka Agata, Legieć Anna, Lewandowska–Stojek Ewa, Lipianin Michał, Ludwiczak Aleksandra, Łataś–Dęga Justyna, Łubkowski Grzegorz, Łukasiewicz Piotr, Madej Hubert, Madejski Paweł, Majerowska Renata, Makarewicz Piotr, Maliszewski Piotr, Malon Agnieszka, Marecka Kinga, Markowski Michał, Marzec Małgorzata, Matras Michał, Skraińska Honorata, Maziarczyk Marta, Mazur Justyna, Mączka Paulina, Michałek Monika, Misiejuk Ireneusz, Molas Anna, Mosek Robert, Musiatowicz Emilia, Muszyńska Aleksandra, Muszyńska Elżbieta, Muszyńska Katarzyna, Narolski Grzegorz, Nastaj Katarzyna, Nikoniuk Mariusz, Nowak Wojciech, Nowosad Krzysztof, Nucińska Marta, Obszańska Łucja, Ogórek Michał, Olejniczak Michał, Olejniczek Paweł, Orzeł Adam, Osipowski Andrzej, Parol Agnieszka, Patoła Agata, Pawlak Rafał, Pawłowicz Karolina, Pawłowska Aldona, Pawłowska–Jachura Sylwia, Pelczarski Łukasz, Pigan Elżbieta, Pik Maciej, Piłasiewicz Łukasz, Piwowarski Andrzej, Poleszak Agnieszka, Połaniecki Michał, Postawski Andrzej, Postawski Bogumił, Prasek Magdalena, Pyda Przemysław, Pydyś Remigiusz, Pysiewicz Przemysław, Pyt Zbigniew, Radoniewicz Filip, Rek Wojciech, Repelewicz Małgorzata, Rogóż–Gąsiorowska Dagmara, Rokosz Dominika, Romańczuk–Bodzak Justyna, Rosiak Magdalena, Rozyn Cezary, Rusek Marcin, Rutkowski Kamil, Rybak

7

Prawnik

Nr III/19/2009

Informacje i komunikaty

Agnieszka, Rybińska Patrycja, Ryszkiewicz Małgorzata, Saj Adam, Sala Jakub, Samsik Anna, Semplińska Agata, Sendłak Leszek, Siedlec Jacek, Siwek Magdalena, Skarbek–Mucha Małgorzata, Skiba Artur, Skiba Rafał, Skitał Grzegorz, Skop Piotr, Skrzeczkowska Magdalena, Skwira Andrzej, Sobczuk Marcin, Solak Anna, Solak Katarzyna, Stalęga Jarosław, Stanek Krystian, Stasiak Anna, Sternal Olga, Sugier Piotr, Suleiman Dominika, Szablowski Paweł, Szereda Kamil, Szewczyk Agnieszka, Szewczyk Tomasz, Szkutnik Artur, Szreniawska Małgorzata, Szymańska–Chmiel Magdalena, Szymczyk Jarosław, Szynal Anna, Sliwka Małgorzata, Świstak Marzena, Tomasiak Andrzej, Tomaszewska Katarzyna, Tracz Agnieszka, Trubalski Artur, Tryka Mateusz, Turski Tomasz, Ulanowski Radosław, Urban Agnieszka, Urbanowicz Ewa, Urbaś Julita, Walczak Waldemar, Wasilewska Alicja, Wasilewska Joanna, Wawron Mariusz, Wawrzkiewicz Michał, Wereszczak Magdalena, Widomski Łukasz, Wieliczko Magdalena, Wilkowska–Kołodziej Małgorzata, Wiśniewska Anna, Wojtak Dariusz, Woś Michał, Wrona Aneta, Wydrych Mirosław, Zapała Grzegorz, Zarębski Piotr, Zawadzka Maria, Zawiślak Michał, Zdolski Tomasz, Zychowicz Anna, Żurawski Michał.

W związku ze złożonymi wnioskami Rada dokonała zmiany patrona dla 9 aplikantów radcowskich oraz wyraziła zgodę na objęcie patronatem aplikantów radcowskich z innego okręgu 3 radcom prawnym tut. Izby.

Rada ustaliła, że opłata roczna za III rok aplikacji radcowskiej w roku szkoleniowym 2009/2010 płatna będzie w dwu ratach po 2.233,00 zł w terminach: pierwsza rata do dnia 30 listopada 2009 r. i druga rata do 31 stycznia 2010 r. oraz na wniosek Wicedziekana Marka Pawłowskiego, zatwierdziła przedłożoną listę wykładowców na aplikacji radcowskiej w roku 2009/2010 oraz przedstawiony plan szkolenia dla III i IV roku aplikacji radcowskiej w roku szkoleniowym 2009/2010.

Na wniosek Skarbnika Rady Hanny Chabros, po zreferowaniu stanów faktycznych Rada podjęła 2 uchwały w sprawie umorzenia składek członkowskich radcy prawnemu i aplikantowi radcowskiemu, 2 uchwały w sprawie rozłożenia na raty rocznej opłaty za aplikację radcowską i uchwałę o rozłożeniu na raty zaległych składek członkowskich.

Rada zadecydowała o dofinansowaniu szkolenia radców prawnych zorganizowanego przez naszą Izbę, które odbyło się w dniach 22-24 października 2009 r. w Kazimierzu Dolnym.

Szkolenie zostanie dofinansowane z Centrum Szkolenia Ustawicznego Radców Prawnych, jednakże warunkiem tego jest dofinansowanie szkolenia także przez naszą Izbę.

Na wniosek Dziekana Rady skład Komisji Wydawniczej został poszerzony o Kol. Iwonę Szpringer.

Znaczącą pozycją obrad była dyskusja w sprawie organizacji zajęć dla aplikantów pierwszego roku, którzy rozpoczną się w styczniu 2010 r. W związku z tak liczną grupą aplikantów konieczne będzie podzielenie pierwszego roku na kilka grup szkoleniowych i prowadzenie zajęć w systemie zmianowym. Ta sytuacja wymusza potrzebę zaangażowania nowych wykładowców, zmiany systemu czasu pracy Izby i wzmocnienia sekretariatu, jak również poszukiwania nowych rozwiązań, dotyczących organizacji szkolenia aplikantów.

Na zakończenie Rada wyznaczyła termin kolejnego posiedzenia na dzień 17 grudnia 2009 r., zaś Dziekan Rady zamykając obrady podziękował wszystkim obecnym za przybycie.

Sekretarz Rady Zbigniew Chmiel 8

Informacje i komunikaty

Prawnik

Nr III/19/2009

Szkolenie w Kazimierzu Dolnym

W dniach 22 – 24 października 2009 r. w Zajeździe Piastowskim w Kazimierzu Dolnym odbyło się szkolenie z udziałem 137 radców prawnych. Szkolenie organizowała lubelska Okręgowa Izba Radców Prawnych w porozumieniu z Izbą w Rzeszowie, reprezentowaną przez Dziekana Rady Marka Skierczyńskiego i Wicedziekana Jerzego Hędrzaka oraz Izbą w Kielcach, którą reprezentował Wicedziekan Rady Tadeusz Czyż. Wsparcia udzieliło Centrum Szkolenia Ustawicznego Radców Prawnych w Warszawie.

Wykładowcami byli: sędzia Sądu Najwyższego Krzysztof Strzel-

czyk, który omawiał wybrane zagadnienia z prawa handlowego i odpowiedzialność cywilnoprawną członków zarządów w spółkach handlowych oraz znany wszystkim radcom, jako świetny wykładowca, Wiceprezes Sądu Rejonowego w Lublinie - Artur Żuk, który przybliżył zawiłości postępowania w sprawach gospodarczych. Wykłady cieszyły się dużym zainteresowaniem uczestników szkolenia, mimo iż urokliwy Kazimierz Dolny kusił innymi atrakcjami.

Uczestnicy spotkania mieli również okazję zapoznania się z aktualnym stanem prac legislacyjnych Mi-

Były Prezes KRRP Andrzej Kalwas, podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedlliwości Zbigniew Wrona i Dziekan Rady OIRP w Lublinie Arkadiusz Bereza w czasie debaty na temat założeń o połączeniu zawodu radcy prawnego i adwokata

9

Prawnik

Nr III/19/2009

Informacje i komunikaty

nisterstwa Sprawiedliwości.

Na zaproszenie Dziekana Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie Arkadiusza Berezy w spotkaniu wzięli udział: Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Zbigniew Wrona i były Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych Andrzej Kalwas, którzy przedstawili swoje stanowisko w sprawie przyszłości samorządów zawodów zaufania publicznego, w tym kwestii połączenia samorządu radców prawnych i adwokatury, a także kierunków rozwoju usług prawni-

czych na rynku krajowym. Zarówno prezentowane stanowiska, jak również ożywiona dyskusja uczestników spotkania, pozwoliły przedstawicielowi resortu sprawiedliwości zapoznać się z opinią środowiska radcowskiego, która była zbliżona do stanowiska Krajowej Rady Radców Prawnych w poruszanych kwestiach.

Szkolenie umiliła wystawa oraz sprzedaż publikacji wydawnictwa Wolters Kluwer Polska sp. z o.o.

Jolanta Piekarczyk

Komunikat Uprzejmie proszę o zgłaszanie się radców prawnych zainteresowanych sprawowaniem patronatu nad aplikantami I roku.

Marek Pawłowski Wicedziekan Rady OIRP w Lublinie

Egzamin wstępny

W dniu 19 września 2009 r. odbył się egzamin wstępny dla kandydatów na aplikację radcowską. W Lublinie egzamin ten odbywał się w Hali Widowisko – Sportowej „Globus” przy ul. Kazimierza Wielkiego. Do egzaminu przystąpiło 392 osoby. Miał on formę testu jednokrotnego wyboru, składał się ze 150 pytań.

Uzyskanie 100 punktów zapewniało pozytywny wynik testu - egzaminu.

Kandydaci na rozwiązanie testu mieli 150 minut. Osoba, która najlepiej rozwiązała test, otrzymała 145 punktów, najgorzej zaś rozwiązanym testem była praca z 63 prawidłowymi odpowiedziami. Wynik pozytywny z egzaminu uzyskało 280 kandydatów. Dotychczas wnioski o wpis na listę aplikantów radcowskich złożyło 267 osób.

Sławomir Bartnik 10

Informacje i komunikaty

Prawnik

Nr III/19/2009

Koleżanki i Koledzy

W ramach ustawowego obowiązku doskonalenia zawodowego, uprzejmie zapraszam do udziału w jednodniowych konferencjach szkoleniowych, realizowanych w I kwartale 2010 r.

I szkolenie: Postępowanie z zakresu prawa pracy w praktyce radcy prawnego Wykładowca: Jacek Chaciński – sędzia Sądu Okręgowego w Lublinie Termin: 25 stycznia 2010 r. godz. 900 - 1400

II szkolenie: Wykładnia a stosowanie prawa Wykładowca: prof. Leszek Leszczyński – sędzia NSA, Kierownik Katedry Teorii i Filozofii Prawa Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie Termin: 1 lutego 2010 r. godz. 900 - 1400

III szkolenie: Źródła dowodowe w praktyce procesu gospodarczego Dokumenty prywatne, urzędowe, przesłuchanie świadka i stron Wykładowca: Artur Żuk – Wiceprezes Sądu Rejonowego w Lublinie Termin: 8 lutego 2010 r. godz. 900 - 1400

IV szkolenie: Organizacja, właściwość i cechy charakterystyczne występowania stron i pełnomocników przed sądem prowadzącym elektroniczne postępowanie upominawcze Wykładowca: Mariusz Tchórzewski – Prezes Sądu Rejonowego w Lublinie Termin: 15 lutego 2010 r. godz. 900 - 1400

V szkolenie: Proces inwestycyjno-budowlany Wykładowca: prof. Zygmunt Niewiadomski – Wyższa Szkoła Handlowa w Warszawie Termin: 1 marca 2010 r. godz. 900 - 1400

VI szkolenie: Postępowanie wieczystoksięgowe. Wybrane zagadnienia Wykładowca: dr Elżbieta Żak – sędzia Sądu Okręgowego w Lublinie Termin: 8 marca 2010 r. godz. 900 - 1400 Wykładowca prosi o ewentualne pisemne zgłaszanie zagadnień problemowych do 15 lutego 2010 r. w Biurze OIRP

VII szkolenie: Skarga kasacyjna w sprawach cywilnych w praktyce radcy prawnego Wykładowca: Marek Jaślikowski - radca prawny Termin: 15 marca 2010 r. godz. 900 - 1400

Szkolenia odbywać się będą w sali konferencyjnej OIRP Lublin przy ul. Wallenroda 2e.

Zgłoszenia telefoniczne na poszczególne szkolenia prosimy kierować do Biura OIRP najpóźniej na 7 dni przed wykładem. .

Z koleżeńskim pozdrowieniem Dziekan Rady Arkadiusz Bereza

11

Prawnik

Nr III/19/2009

Warto wiedzieć więcej

Radca prawny jako specjalista z określonej dziedziny prawa (stan obecny i postulaty de lege ferenda)

Kształcenie radcy prawnego w świetle obowiązującego dziś programu aplikacji obejmuje bardzo szeroki zakres szkolenia, poczynając od prawa cywilnego i karnego, poprzez prawo spółek handlowych, prawo pracy, prawo administracyjne po prawo bankowe czy zasady legislacji. Zdając egzamin radcowski osoba taka jest gotowa świadczyć pomoc prawną w pełnym zakresie określonym przez ustawę o radcach prawnych. Niestety nie można być bardzo dobrym prawnikiem we wszystkich dziedzinach prawa, zwłaszcza w dobie coraz bardziej zawiłych przepisów prawnych oraz wymagań jakie stawia przed profesjonalnymi prawnikami rynek usług prawniczych.

Stąd postulat wprowadzenia tytułu specjalisty, którym radca prawny będzie mógł się posługiwać w relacjach z potencjalnym klientem. Prezentowany problem delikatnie dotyka marketingu usług prawniczych, gdyż obywatel poszukujący pomocy prawnej z zakresu prawa pracy w sprawie szczególnie skomplikowanej, uda się raczej do profesjonalnego prawnika z tytułem specjalisty z zakresu prawa pracy, a nie prawnika ze specjalizacją z zakresu prawa upadłościowego i naprawczego.

Przed takim wyborem nie stanie, jeżeli nie będzie systemu identyfikacji spe12

cjalizacji radców prawnych. Uzyskanie tytułu specjalisty w trybie przewidzianym przez przepisy dawałoby prawo (nie obowiązek) do posługiwania się nim wobec osób trzecich, co stanowi wartość dodaną w procesie pozyskiwania klientów określonej kategorii.

W raporcie CCBE zauważono, że pozycja rynkowa prawnika –specjalisty jest zawsze lepsza od pozostałych, gdyż taki tytuł stanowi narzędzie marketingowe. Doświadczenia niemieckie wskazują, iż w dużych aglomeracjach miejskich klienci zwykli powierzać swoje sprawy adwokatom specjalistom z określonych dziedzin prawa. Częściową odpowiedzią na to wyzwanie rynku była współpraca grupy prawników o zróżnicowanych specjalnościach, gwarantujących kompleksową obsługę prawną dużych podmiotów prawa.

Wśród radców prawnych, zwłaszcza tych z dłuższym stażem zawodowym, można zauważyć wyraźnie ukształtowany profil ich działalności.

Niektóre kancelarie radców prawnych zajmują się np. obsługą jednostek samorządu terytorialnego, inne zaś specjalizują się w przekształceniach spółek prawa handlowego. Niekiedy kancelarie wskazują na swoich stronach internetowych dziedziny w których świadczą pomoc prawną na najwyższym pozio-

Warto wiedzieć więcej

mie, co stanowi przesłanie do potencjalnego klienta, ale również wymaga odpowiedniej – w zależności od kategorii klientów - organizacji pracy kancelarii.

Obecnie w naszym kraju nie istnieją regulacje dotyczące specjalizacji radców prawnych. Brak takich postanowień w ustawie o radcach prawnych, jak i w prawie wewnętrznym samorządu radcowskiego. Wydaje się, że ten stan będzie musiał z czasem ulec zmianie. W projekcie ustawy o zawodzie radcy prawnego przygotowanym w Ośrodku Badań, Studiów i Legislacji na polecenie KRRP znajduje się propozycja dotyczące rozwiązania tej kwestii. Zmierza ona do wydania na podstawie delegacji ustawowej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości (wydanego w porozumieniu z Krajową Radą Radców Prawnych), które powinno określić szczegółowe zasady i tryb uzyskiwania specjalizacji, a w szczególności wykaz specjalności, ramowe programy szkolenia specjalizacyjnego, sposób prowadzenia szkolenia, a także warunki jakie muszą spełniać inne niż okręgowe rady radców prawnych podmioty prowadzące szkolenie.1

Podobne rozwiązanie pojawia się również w założeniach do projektu ustawy o zawodzie adwokata, co ma nadać rangę państwową pojęciu specjalizacji opartą na akcie powszechnie obowiązującym.2

Wskazane rozwiązania są je-

Prawnik

Nr III/19/2009

dynie propozycją. Zakres delegacji może być podzielony w taki sposób, że Minister Sprawiedliwości określa dziedziny specjalizacji, zaś samorząd zawodowy zakres szkolenia i tryb uzyskania tytułu specjalisty w określonej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości dziedzinie. Nie należy również odrzucać koncepcji delegacji ustawowej do wydania aktów wewnętrznych samorządu radcowskiego. Jednakże w takim przypadku - wobec istnienia dwóch samorządów prawniczych - rzeczą wskazaną byłoby ustalenie jednolitych zasad dla prawników obu grup zawodowych, oczywiście z zastrzeżeniem ustawowego zakresu świadczonej pomocy prawnej. Proponowane rozwiązania zakładają interwencję ustawodawcy, gdyż podjęcie obecnie uchwały w omawianym zakresie przez organy szczebla krajowego samorządu radcowskiego wydaje się dyskusyjne (chociaż nie niemożliwe) wobec braku wyraźnej podstawy kompetencyjnej w obecnym stanie prawnym.

Problem specjalizacji pojawia się coraz częściej w czasie obrad Komitetu Szkoleniowego CCBE (Rady Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy). W celu pozyskania informacji na temat istnienia, prawnego uregulowania oraz funkcjonowania specjalizacji prawników w poszczególnych państwach europejskich przeprowadzono ankietę w kwietniu 2008 r. Spośród 33 członków, odpowiedzi udzieliły orga-

1 Art. 39 § 2 projektu ustawy o radcach prawnych (OBSiL KRRP) 2 Rozdział II, pkt.16 i Rozdział III pkt. 5 ppkt. 11 założeń do projektu ustawy o zawodzie adwokata (Ministerstwo Sprawiedliwości).

13

Prawnik

Nr III/19/2009

nizacje reprezentujące 25 państw.

Pozwoliło to na umieszczenie organizacji prawniczych 9 państw w grupie państw z istniejącym indywidualnym systemem specjalizacji. Są to: Anglia, Walia i Szkocja; Belgia; Chorwacja; Francja; Niemcy; Portugalia; Słowenia; Szwajcaria i … Polska. W jaki sposób w gronie tym znalazła się Polska.

Otóż wynikało to z faktu, iż w niektórych przepisach prawa samorządowego można znaleźć odniesienia do „specjalizacji”. Zgodnie z art. 24 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (KERP) dotyczącym informowania o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej przez radcę prawnego, określone zostało iż informowanie to może dotyczyć m.in. preferowanego zakresu praktyki zawodowej. Ponadto przesłanka legitymowania się specjalistyczną wiedzą pojawia się wobec radcy prawnego podejmującego się prowadzenia danej sprawy, czy też przy określeniu wysokości jego wynagrodzenia (a contrario art. 27 i art. 29 KERP). Podobnie w § 23a Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) adwokat może informować o świadczonej pomocy prawnej w sposób zgodny z regułami „Zbioru” poprzez umieszczenie danych na temat rodzaju i zakresu świadczonej przez adwokata pomocy prawnej oraz wskazanie preferowanych dziedzin prawa. Te regulacje przesądziły o zaszeregowaniu naszego kraju, do grupy państw w której mamy wprowadzoną specjalizację profesjonalnych prawników. Stanowi to jednak pewne naduży14

Warto wiedzieć więcej

cie wobec braku wyraźnych regulacji prawnych oraz stanowi wyraźny kontrast wobec systemu akredytacji, który istnieje w innych krajach. Sytuacja w Polsce zbliżona jest do stanu prawnego istniejącego w Czechach, na Słowacji, w Danii (w której powstają stowarzyszenia prawników określonych specjalności), w Rumunii, czy we Włoszech.

Mimo, że państwa te zaliczono do innej grupy to stan prawny jest analogiczny do naszej sytuacji, w której „faktycznie funkcjonuje system specjalizacji, jednak bez formalnej akredytacji prawników następującej według ustandaryzowanych procedur”.

W krajach anglosaskich specjalizacje dla solicitorów pojawiały się od początku lat 80. Nadzór nad ich przyznawaniem należy do Sekretariatu Państwa ds. Handlu i Przemysłu (Secretary of State for Trade and Industry – SRA), który wykonuje swoje czynności w tym zakresie współpracując z Komitetem Edukacji i Szkolenia (Education and Training Committee - ETC).

Obecnie istnieje tam 14 specjalizacji, które przyznawane są na czas określony (od 3 do 5 lat).

Nieco później, bo w drugiej połowie lat 80. specjalizacje pojawiły się na kontynencie. Nie było to rozwiązanie całkowicie nowe, gdyż nawiązywało do tradycji niemieckiej z okresu międzywojennego. Dla członków palestry niemieckiej i belgijskiej przewidziano dziś specjalizację w zakresie około 20 dziedzin (lub grup dziedzin). Początkowo specjalizacji było niewiele (np. w 1986 r. w Niemczech istniały tylko

Warto wiedzieć więcej

4 specjalizacje adwokackie z zakresu prawa podatkowego, socjalnego, administracyjnego i prawa pracy), lecz liczba ich - z uwagi na zapotrzebowanie rynku - szybko rosła.3 W Niemczech system ten jest obecnie bardzo popularny, a tytułem specjalisty (Fachanwalt) legitymuje się około 20 % wszystkich czynnych prawników (tj. około 28 000), najwięcej z prawa pracy, prawa rodzinnego i prawa podatkowego.

Szwajcaria jest krajem w którym system specjalizacji dopiero wprowadzono, gdyż nowe przepisy weszły w życie od dnia 1 stycznia 2008 r. Podobnie jak w Niemczach w połowie lat 80. dla palestry szwajcarskiej przewidziano jedynie kilka specjalizacji (dokładnie z 5 dziedzin prawa). Z uwagi na stosunkowo krótko obowiązujące regulacje tytułem specjalisty legitymuje się jedynie około 2 % czynnych adwokatów (tj. około 150). Niemiecki lub szwajcarski adwokat w celu zdobycia specjalizacji musi odbyć odpowiednią ilość godzin szkolenia teoretycznego (np. 120) oraz przeprowadzić określoną ilość spraw (np. 100 z zakresu prawa pracy). W Szwajcarii dochodzi do tego jeszcze egzamin pisemny i ustny.

Tytuł specjalisty przyznaje rada izby adwokackiej na terenie której znajduje się siedziba prawnika.

Zaznaczyć jednak należy, że adwokat w Niemczech lub Belgii może

Prawnik

Nr III/19/2009

posiadać dwie specjalizacje. Warunkiem otrzymania tytułu specjalisty jest także odpowiedni staż pracy w zawodzie (w Niemczech 3 lata, w Belgii i Szwajcarii – 5 lat). Doświadczenie może być również oparte udokumentowanych stażach, seminariach lub wydanych publikacjach z zakresu specjalizacji.4 Podobny system funkcjonuje w Chorwacji i Słowenii.

Inny system istnieje we Francji, gdzie podstawą przyznania specjalizacji jest co najmniej 4-letni staż w zawodzie adwokata oraz doświadczenie zawodowe w danej dziedzinie (szczegółowe zasady określają przepisy) albo zdany egzamin organizowany przez regionalne centra szkolenia zawodowego. Lista specjalizacji (obecnie 15) jest określona w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, zgodnie z propozycją Krajowej Rady Adwokatur. Ponadto każda ze specjalizacji dzieli się jeszcze na szczegółowe zakresy kompetencji wyznaczone przez Krajową Radę Adwokatur.

Do modelu francuskiego zbliżony jest system wprowadzony w Portugalii.

Listę specjalizacji (obecnie 7 dziedzin) i ich zawartość określa samorząd zawodowy. Jednakże zdobycie specjalizacji jest obwarowanie 10 letnią praktyką zawodową z profilem nakierowanym na określoną specjalizację oraz koniecznością zdania publicznego egzaminu państwowego (element modelu francuskiego).5

3 A. Martin, Prawo zawodowe adwokatów w Republice Federalnej Niemiec, Szczecin - http://www.adwokat-niemcy.de/html/adwokat_

niemcy_.html 4 Regulamin OBFG z dnia 11 czerwca 2007 w sprawie specjalizacji (Ordre des barreaux francophones et germanophone - OBFG samorząd adwokatów francusko- i niemieckojęzycznych); „Fachanwaltsordnung”z 1991 r. (FAO) opartym na prawie zawodowym prawników niemieckich „Bundesrechtsanwaltsordnung” (BRAO); Regulamin w sprawie specjalizacji adwokatów przyjęty przez Szwajcarską Federację Adwokatów (SFA) 21 stycznia 2003 r.

5 Uchwały Rady Portugalskiej Palestry nr 15/2004; nr 832/2004 i nr 204/2006 z dnia 30 października 2006 r.

15

Prawnik

Nr III/19/2009 Specjalizacje w wybranychkrajach europejskich.

16

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

prawo podatkowe, prawo socjalne, prawo administracyjne prawo pracy, prawo autorskie i medialne, prawo informatyczne, prawo budowlane i architektoniczne, prawo spadkowe, prawo rodzinne, przemysłowe prawo ochronne, prawo handlowe, prawo spółek, prawo upadłościowe, prawo medyczne, prawo najmu i własności mieszkaniowej, prawo karne, prawo transportowe i spedycyjne, prawo komunikacyjne prawo ubezpieczeniowe.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

prawo konstytucyjne, prawo karne, prawo cywilne i rodzinne, prawo administracyjne, prawo pracy, prawo transportu kolejowego, prawo celne, prawo upadłościowe, prawo własności przemysłowej.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

prawo osobowe, prawo karne, prawo nieruchomości, prawo rolne, prawo ochrony środowiska, prawo publiczne, prawo własności intelektualnej, prawo handlowe, prawo spółek, prawo podatkowe, prawo socjalne, prawo gospodarcze, prawo środków wykonawczych, prawo wspólnotowe, prawo stosunków międzynarodowych.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

prawo administracyjne, prawo podatkowe, prawo pracy, prawo finansowe, prawo europejskie i konkurencji, prawo własności intelektualnej, prawo konstytucyjne.

1.

2.

3.

4.

5.

prawo pracy, prawo budowlane i nieruchomości, prawo spadkowe, prawo rodzinne, odpowiedzialność cywilna i prawo ubezpieczeń.

Warto wiedzieć więcej

Warto wiedzieć więcej

Zwraca uwagę pojawiający się często obowiązek zdobywania wiedzy w zakresie swojej specjalizacji w ramach kształcenia ustawicznego prawników (Belgia, Francja, Niemcy).

Oprócz wskazanych wyżej państw, planuje się wprowadzenie sformalizowanego system specjalizacji prawników także w innych krajach. Do grupy tej – wg raportu CCBE – należą Polska i Włochy, a więc kraje w których system specjalizacji w praktyce występuje oraz Irlandia Północna i Holandia.

Problem specjalizacji, istotny z punktu wykonywania zawodu sprowokował pytanie (z inicjatywy adwokatury niemieckiej) dotyczące konieczności zawarcia porozumienia lub wypracowania standardów CCBE międzynarodowego uznawania specjalizacji.6 Zalecenie takie pozwoliłoby na wskazanie na poziomie narodowym organu właściwego do przyznawania tytułu prawnika-specjalisty, okresu ważności takich decyzji, trybu przyznawania specjalizacji, ich klasyfikacji oraz ochrony tytułu prawnika-specjalisty.7

Problem ten pojawił także w czasie prac nad wyszukiwarką internetową prawników europejskich, które prowadzi CCBE. Zaznaczenia wymaga, że poszczególne organizacje członkowskie stosują różne kryteria dla wyodrębnienia specjalizacji, czy

Prawnik

Nr III/19/2009

nawet dla nazewnictwa tożsamych dziedzin prawa. Na podstawie propozycji przedstawicieli grupy roboczej ds. e-sprawiedliwości CCBE została wypracowana wstępna lista specjalizacji, która niezbyt pasuje do realiów wykonywania zawodu przez radców prawnych i polskiej systematyki prawa. Niemniej nie sposób brać tej propozycji pod uwagę, zwłaszcza iż dotyczy ona standaryzacji na płaszczyźnie europejskiej. Dziedziny prawa jako specjalizacje prawnicze proponowane przez CCBE to: 1. Upadłości i bankructwo 2. Prawo prowadzenia działalności gospodarczej 3. Prawo handlowe 4. Ochrona konsumenta 5. Prawo umów 6. Prawo karne 7. Prawo pracy 8. Prawo ochrony środowiska 9. Prawo europejskie 10. Prawo rodzinne i dziedziczenia 11. Prawa człowieka/ wolności obywatelskie 12. Prawo imigracyjne i azylowe 13. Ochrona własności intelektualnej 14. Prawo nowych technologii 15. Szkody osobiste i uszkodzenie rzeczy 16. Nieruchomości 17. Prawo publiczne

6 CCBE Training Committee: Specialisation Working Group DRAFT 17 March 2009; Komitet Szkoleniowy CCBE - Grupa Robocza ds.

Specjalizacji – sprawozdanie z 17 marca 2009 r.

7 Szerzej na ten temat w „Zaproponowanym zakresie regulacji zawartej w zaleceniu CCBE dot. specjalizacji prawników” (opracowanie J. Klatki).

17

Prawnik

Nr III/19/2009

18. Prawo “społeczne” (ubezpieczenie i zabezpieczenie społeczne) 19. Prawo podatkowe 20. Prawo drogowe i transportowe

Specyfika polskiego rynku usług prawniczych oraz profil potencjalnego klienta żądającego wysoce wyspecjalizowanej wiedzy prawniczej w konkretnych dziedzinach wskazuje na wyodrębnienie zaledwie kilku specjalizacji, których katalog powinien być (podobnie jak w Niemczach, czy Portugalii) systematycznie poszerzany. Należy to czynić z dużym rozmysłem, tak aby zastosować jednolitą metodologię podziału, a jednocześnie nie dążyć do stworzenia zupełnego podziału systemu prawa wg specjalizacji. Specjalizacje - w moim odczuciu - powinny dotyczyć tylko pewnego wycinka rynku usług prawniczych, który pozostaje w zainteresowaniu ściśle określonej kategorii klientów, a jego najwyższy stopień profesjonalizacji jest ukierunkowany wyzwaniami rynku usług prawniczych. Propozycja wyodrębnienia specjalizacji powinna jednocześnie nawiązywać do doktrynalnych podziałów systemu prawnego, chociaż odejście od niego nie stanowi – w moim odczuciu - błędu. Na dzień dzisiejszy wydzielenie co najmniej 10 specjalizacji radców prawnych wydaje się jak najbardziej uzasadnione tj: 1) prawo pracy i ubezpieczeń społecznych 2) doradztwo na rzecz administracji publicznej

18

Warto wiedzieć więcej

3) nieruchomości 4) prawo korporacyjne (spółki i inne osoby prawne) 5) prawo podatkowe 6) obrót gospodarczy (łącznie z prawem konkurencji) 7) prawo własności intelektualnej 8) prawo rodzinne i spadkowe 9) ochrona konsumenta 10) ochrona praw i wolności obywatelskich

Wstępna propozycja została oparta na rozpoznaniu rynku polskiego (porównaj strony internetowe dużych kancelarii prawniczych), strukturze zatrudnienia i wyspecjalizowaniu radców prawnych oraz wzorcowych konstrukcji specjalizacji z innych krajów.

W mojej ocenie specjalizacje powinny być nadawane w drodze uchwały przez rady okręgowych izb radców prawnych po spełnieniu warunków ściśle określonych w uchwale Krajowej Rady Radców Prawnych, zaś wskazanie listy specjalizacji powinno nastąpić z udziałem organu nadzoru nad samorządem zawodowym ( a więc zgodnie z w/w projektami opracowanymi w łonie samorządu radców prawnych). Niestety takie rozwiązanie wymaga ingerencji ustawodawcy, na którą nie można liczyć, chyba że dojdzie do dużej zmiany systemowej. Wtedy jednak biorą często górę emocje i gra polityczna, wchodzące w miejsce racjonalnego myślenia w procesie prawotwórczym.

Dr Arkadiusz Bereza

Warto wiedzieć więcej

Prawnik

Nr III/19/2009

Preambuła Kodeksu etyki radcy prawnego

W dniu 10 listopada 2007 roku VIII Krajowy Zjazd Radców Prawnych przyjął Uchwałę Nr 5, której Załącznik stanowi Kodeks etyki radcy prawnego.1 Jest to kolejna regulacja etyki tej grupy zawodowej, uchwalona po upływie ośmiu lat od poprzedniej.2 Spisane zasady etyki zawodowej odpowiadają na zapotrzebowanie nie tylko samego środowiska radców prawnych, ale również społeczeństwa zainteresowanego prawidłowym funkcjonowaniem jednego z „klasycznych” zawodów prawniczych.

Pomimo, iż część wymogów etycznych można byłoby uznać za wspólne dla wszystkich zawodów prawniczych, to jednak każdy z nich charakteryzuje się pewnymi specyficznymi właściwościami, co uzasadnia odrębne regulacje.

Spisane zasady etyki zawodowej mają zarówno swoich zwolenników, jak i przeciwników,3 jednak wiele profesji je posiada. Nie są one jednak tworzone raz na zawsze. Należy mieć świa-

domość potrzeby dokonywania zmian w dotychczasowych lub uchwalenia nowych, co wynika z konieczności przystosowywania się do szybko zmieniającej się rzeczywistości. W przypadku etyki radcowskiej władze korporacyjne przygotowujące nowy kodeks zdawały sobie z tego sprawę.4

Przedmiotem niniejszych rozważań będzie zawarta w Kodeksie etyki radcy prawnego Preambuła, poprzedzająca osiem zawartych w nim rozdziałów. Preambuła (inaczej wstęp) aktu normatywnego w klasycznym (tradycyjnym) znaczeniu jest elementem testu, który znajduje się po jego tytule, a przed częścią ujętą w postaci artykułów czy paragrafów. Jest to tzw. preambuła zewnętrzna, w odróżnieniu od preambuły wewnętrznej, która zawarta jest w części artykułowanej, ale zawiera treści, które zwykle zamieszczane są w preambułach, zwłaszcza cele regulacji.

Preambuła w polskim systemie prawa

1 Tekst za: Kodeks etyki radcy prawnego, Wydane przez Krajową Radę Radców Prawnych we współpracy z WOLTERS KLUWER

POLSKA Sp. z o.o. wydawcą Systemu Informacji Prawnych LEX, s. 3 – 16.

2 Zasady etyki radcy prawnego uchwalone zostały przez VI Krajowy Zjazd Radców Prawnych w dniu 6 listopada 1999 r.

3 Argumenty za i przeciwko kodeksom etyki patrz bliżej: J. Filek: Rola etyki w działalności samorządowej, [w:] Etyczne aspekty działalności samorządu terytorialnego, J. Filek (red.), Kraków 2004, s. 34 – 35.

4 Rozmowa K. Meringa z Maciejem Bobrowiczem, wiceprezesem Krajowej Rady Radców Prawnych pt. „Czas na Zjazd”, „Radca Prawny” 2007, nr 5, s. 23.

19

Prawnik

Nr III/19/2009

nie jest koniecznym (obowiązkowym) elementem aktu normatywnego.5 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 roku w sprawie Zasad techniki prawodawczej nie wypowiada się wprost na temat wstępów, co nie należy jednak interpretować jako bezwzględny zakaz ich zamieszczania.6 Chociaż Zasady nie „zachęcają” do preambuł, to praktyka prawodawcza daje szereg dowodów, iż w dalszym ciągu uchwalane są ustawy zawierające preambuły.7 Nie ma też wątpliwości, iż parlamentarzyści formalnie nie są związani jakimikolwiek przepisami powyższego rozporządzenia nawet gdyby był w nim zawarty zakaz zaopatrywania ustaw we wstępy.

Zasady techniki prawodawczej formalnie nie obejmują również regulacji etyki zawodowej, stąd ewentualny zakaz zamieszczania preambuł nie dotyczył-

Warto wiedzieć więcej

by tego rodzaju aktów.

Preambuły najczęściej zawierają treści wskazujące na: społeczno – polityczną genezę aktu normatywnego, jego adresatów i podmiot uchwalający, charakterystykę zasadniczej treści regulacji, motywy i cele regulacji (w tym też wartości, jakie przyświecały prawodawcy i tym samym, jakim dany akt ma służyć), czasami również podstawy prawne jego wydania czy apel o jego stosowanie. Nie wszystkie wyżej wymienione elementy znajdują się w Kodeksie etyki radcy prawnego.

Należy uznać zamieszczenie wstępu poprzedzającego część artykułową Kodeksu... za zasadne. Nie jest to wśród regulacji etycznych wyjątek.8 Wiele z nich posiada preambuły, niektóre bardzo obszerne, świadczące o potrzebie „wyciągnięcia” przed nawias najistotniejszych kwestii, które zda-

5 Inaczej w prawie Wspólnot Europejskich, gdzie jest ona stałym elementem zarówno prawa pierwotnego, jak też prawa wtórnego.

Posługiwanie się preambułami jest nawet postrzegane, jako jeden z elementów stanowiących o specyfice prawa wspólnotowego w porównaniu do krajowego. Patrz: J. Niesiołowski, A. Mikołajczyk: Z zagadnień wykładni prawa europejskiego, [w:] Polska kultura prawa a proces integracji europejskiej, S. Wronkowska (red.), Zakamycze 2005, s. 207.

6 Dz. U. Nr 100, poz. 908 z późn. zm. Powyższe rozporządzenie weszło w życie dnia 1 sierpnia 2002 r.

7 Świadomość społeczna odnośnie aktów prawnych zawierających preambuły jest bardzo niska. Jeżeli uzyskuje się odpowiedź na pytanie o zawierające preambuły regulacje, to najczęściej wymieniana jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), a przecież jest jeszcze szereg ustaw zawierających wstępy. Oto niektóre z nich: ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (T. j. Dz. U. z 2006 r., Nr 97, poz. 674 z późn. zm.); ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (T. j. Dz. U. z 2007 r., Nr 70, poz. 473 z późn. zm.); ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich (T. j. Dz. U. z 2002 r., Nr 11, poz. 109 z późn. zm.); ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (T. j. Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.); ustawa z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (T.j. Dz. U. z 2002 r., Nr 42, poz. 371 z późn. zm.); ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (T.j. Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.); ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.); ustawa z dnia 2 września 1994 r. o dodatkach i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu (T.j. Dz. U. z 2001 r., Nr 60, poz. 622 z późn. zm.); ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. nr 10, poz. 55 z późn. zm.); ustawa z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (T. j. Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 z późn. zm.); ustawa z dnia 7 października 1999 roku o języku polskim (Dz. U. Nr 90, poz. 999 z późn. zm.); ustawa z dnia 9 listopada o repatriacji (T.j. Dz. U. z 2004 r., Nr 53, poz. 532); ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493); ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z latach 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów. (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425 z późn. zm.); ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. Nr 180, poz. 1280 z późn. zm.).

8 Przykłady kodeksów etycznych, z których wiele zawiera preambuły można znaleźć w zbiorze: Kodeksy etyczne w Polsce, Wyboru dokonał i wstępem opatrzył G. Sołtysiak, Warszawa 2006, passim.

20

Warto wiedzieć więcej

niem uchwalającego daną regulację stanowią jej zasadnicze przesłanie. Wśród regulacji dotyczących „klasycznych” zawodów prawniczych preambułę posiada również Kodeks etyki zawodowej notariusza – przyjęty Uchwałą Nr 19 Krajowej Rady Notarialnej z dnia 12 grudnia 1997 r. 9 oraz Zbór zasad etyki adwokackiej i godności zawodu (Kodeks etyki adwokackiej ) - Uchwała Nr 2/XVIII/98 Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 10 października 1998 r.10

Omawiana Preambuła stanowi wyraźnie wyodrębniony element Kodeksu etyki radcy prawnego. Jej struktura została oparta na trzech akapitach.

Zawierają one zdania oznajmujące (w akapicie drugim są to dwa zdania) zbudowane na wzór artykułów czy paragrafów znajdujących się w dalszej części aktu. Akapit trzeci różni się od poprzednich pod względem graficznym, zawierając spotykane często w preambułach wyliczenie, poprzedzone myślnikami. Zdania nie są nadmiernie rozbudowane czy przesadnie patetyczne, co często się zdarza w preambułach.

Należy ona do tzw. preambuł merytorycznych, a więc takich, które zawierają wskazanie przedmiotu regulacji i opis niektórych postanowień części artykułowej.11

Jednym z elementów, jaki często zawierają preambuły jest wskazanie podmiotu uchwalającego daną

Prawnik

Nr III/19/2009

regulację. Preambuła Kodeksu etyki radcy prawnego jednak tego podmiotu nie określa. Wydaje się, iż nie jest to niezbędne, zwłaszcza, że Kodeks... jest załącznikiem do Uchwały VIII Zjazdu Radców Prawnych, co jednoznacznie na ten podmiot wskazuje.

W pierwszym zdaniu Preambuły uznano istnienie zawodu radcy prawnego jako jedną z gwarancji realizowania zawartej w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zasady demokratycznego państwa prawnego. Nawiązanie do Ustawy zasadniczej należy uznać za potrzebne i celowe, zwłaszcza wobec niewystarczającego jeszcze poziomu świadomości konstytucyjnej Polaków oraz przyjęcia zasady bezpośredniego stosowania Konstytucji, o czym stanowi jej art. 8 ust. 2. Preambuła nawiązuje do art. 2 Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r., który stanowi, iż: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. W wymiarze normatywnym Rzeczpospolita Polska jest już państwem prawnym, natomiast w wymiarze realnym osiągnięcie tego stanu jest procesem rozłożonym w czasie i wymagającym podejmowania szeregu działań ze strony organów państwa, jego obywateli a także samorządów zawodowych, w tym radcowskiego.

Wstęp do Kodeksu etyki radcy praw-

9 http://www.krn.org.pl/dokumenty/kezw.html 10 http://www.nra.pl/nra/php?id=249 11 S. Lewandowski: Charakter normatywny preambuły, „Studia Iuridica” XXXVI 1998, t. 36, s. 131 – 132.

21

Prawnik

Nr III/19/2009

nego nawiązuje jednak tylko do zasady demokratycznego państwa prawnego, a więc do pierwszej części cytowanego artykułu. Nie wspomina o urzeczywistnianiu zasad sprawiedliwości społecznej, choć w dalszej treści Preambuły mowa jest o sprawiedliwości, ale bez określenia przymiotnikowego.

W projekcie roboczym Kodeksu mowa była o państwie prawnym, nie zaś demokratycznym państwie prawnym, jak ostatecznie przyjęto.12 Z jednej strony w istocie pojęcie „demokratyczne państwo prawne” jest tautologią, gdyż trudno wyobrazić sobie państwo prawne bez ustroju demokratycznego13, z drugiej jednak strony wydaje się, iż słusznie posłużono się terminem konstytucyjnym. Zwrócić należy uwagę, iż jako źródło powyższej zasady wskazana jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, bez podania daty jej uchwalenia.14 Można się zastanawiać czy takie ujęcie było zamierzone, gdyż ma ono zarówno swoje zalety, jak i wady. Z jednej strony, Kodeks etyki radcy prawnego odnosić się będzie do każdoczesnej Ustawy zasadniczej i wtedy nie będzie zachodziła potrzeba jego zmiany wraz z przyjęciem nowej konstytucji. Z drugiej jednak strony, nie można mieć pewności czy

Warto wiedzieć więcej

w przyszłej konstytucji zawarta będzie, w sposób tak eksponowany, zasada demokratycznego państwa prawnego.

Jest jednak bardzo prawdopodobne, iż na stale zagościła jako najważniejsza formuła dla współczesnego państwa i prawa, skoro w niezmienionym brzmieniu funkcjonuje od nowelizacji Konstytucji z 22 lipca 1952 roku dokonanej 29 grudnia 1989 roku.15 Z zasady demokratycznego państwa prawnego Trybunał Konstytucyjny wyprowadził szereg zasad szczegółowych, głównie o treści formalnej tj. zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa; pewności prawa; ustawowej określoności przepisów prawa; lex retro non agit, zachowania odpowiedniego vacatio legis, pacta sunt servanda; ochrony praw słusznie nabytych; pewności podatków.16 Rzadziej wydobywano zasady szczegółowe o treści materialnej, związane z prawami i wolnościami człowieka. Były to z jednej strony materialne prawa i wolności takie jak: prawo do ochrony życia, prawo do ochrony godności, prawo do prywatności, z drugiej zaś środki ochrony praw i wolności, a wśród nich prawo do sądu i zasada proporcjonalności.17 Wydaje się, iż w Kodeksie etyki radcy prawnego

12 Tekst roboczej wersji patrz: „Radca prawny”. Wydanie specjalne 2007, s. 62 – 74.

13 Wskazuje się jednak, iż powyższa praktyka posiada „pewne znaczenie zabezpieczające, w sensie odrzucenia możliwości ustanowienia

ustroju totalitarnego, opartego na poszanowaniu prawa, jakim np. był faszyzm niemiecki (...)”. A. Sylwestrzak: Aktualność problematyki podziału władz, [w:] Idee jako źródło instytucji politycznych, L. Dubel (red.), Lublin 2003, s. 145.

14 Zasady etyki radcy prawnego z 1999 r. chociaż odwoływały się w Preambule do Konstytucji RP również nie podawały jej daty.

15 Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 75, poz. 444).

16 E. Morawska: Klauzula państwa prawnego w Konstytucji RP na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Toruń 2003, s. 202.

17 Ibidem, s. 214.

22

Warto wiedzieć więcej

mamy do czynienia ze wskazaniem na obowiązującą Konstytucją, pomimo, iż nie jest ona oznaczona, co do daty jej uchwalenia. Również w poprzedniej regulacji - Zasadach Etyki Radcy Prawnego z 1999 roku Preambuła powoływała się na Konstytucję, ale w nieco innym kontekście, gdyż podkreślono, iż zawód radcy prawnego podlega „ochronie Konstytucji RP”. Inaczej więc w obydwu regulacjach rozłożone zostały akcenty w poprzedniej zawód radcy prawnego znajdował się pod ochroną Konstytucji a jego istnienie było „jedną z gwarancji poszanowania prawa”, natomiast w obowiązującej regulacji zawód ten jest jedną z gwarancji zrealizowania zasady demokratycznego państwa prawnego, co w tym drugim przypadku mocniej wyeksponowało rolę tego zawodu, ale i obowiązki jakie wiążą się z jego wykonywaniem.

Jednym z elementów składających się na szerokie (materialne) rozumienie państwa prawnego jako państwa, w którym przestrzegane jest prawo, o określonej, zgodnej z wartościami humanistycznymi treści, jest zagwarantowanie przez państwo wolności i praw człowieka i obywatela.

Istnienie zawodu radcy prawnego, na co kładzie nacisk Preambuła Kodek-

Prawnik

Nr III/19/2009

su... jest jedną z gwarancji, aby ten warunek państwa prawnego mógł zostać wypełniony w praktyce.

Pierwsze zdanie Preambuły wskazuje, iż zawód radcy prawnego jest (i powinien być) ukształtowany jako zawód zaufania publicznego, które to określenie nawiązuje do art. 17 ust. 1 Konstytucji RP, stanowiącego, iż: „W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony”. W literaturze przedmiotu zwrócona została uwaga, iż umiejscowienie tego artykułu w rozdziale I Konstytucji zatytułowanym „Rzeczpospolita”, gdzie zawarte są zasady ustroju jest jednym z argumentów, iż nie można traktować istnienia samorządów zawodowych jako ozdobnika ustrojowego.18 Uchwalanie regulacji etycznych przez samorządy zawodowe, w tym samorząd radców prawnych jest jednym z rodzajów działania podejmowanym dla wypełnienia obowiązku wynikającego z cytowanego wyżej artykułu. Pojęcie zawodu zaufania publicznego zostało do polskiego systemu prawnego wprowadzone właśnie Konstytucją z 1997 roku i choć mają miejsce spory,

18 P. Winczorek, T. Stawecki: Opinia prawa w sprawie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o postępowaniu

dyscyplinarnym wobec osób wykonujących niektóre zawody prawnicze (z 7 marca 2006 r.), „Palestra” 2006, z. 7-8, s. 147.

23

Prawnik

Nr III/19/2009

jakie powinny być kryteria zaliczania danego zawodu do zawodów zaufania publicznego,19 to nie ma wątpliwości, że należy do nich zawód radcy prawnego.20 Niezależnie od spotykanych w literaturze przedmiotu definicji zawodu zaufania publicznego, to zawód radcy prawnego wypełnia stawiane w nich wymagania, np. jego prawidłowe i zgodne z interesem publicznym wykonywanie jest szczególnie ważne ze względu na znaczenie tej dziedziny aktywności zawodowej w społeczeństwie oraz zapewnia ochronę gwarantowanych przez Konstytucję praw podmiotowych21 czy też, dlatego, że więź między osobą, która świadczy usługi (radcą prawnym) a świadczeniobiorcą oparta jest na wzajemnym zaufaniu.22 Ponadto, co należy uznać, za szczególnie ważne, o tym, iż radca prawny jest zawodem zaufania publicznego świadczą wyniki badań opinii społecznej.

Istotne jest, bowiem, aby proponowane definicje nie odbiegały od odczuć i społecznych wyobrażeń.23 W przeprowadzonych w 2004 roku badaniach na pytanie, który z podanych zawodów

Warto wiedzieć więcej

powinien mieć status zawodu zaufania publicznego na zawód radcy prawnego wskazało 87 % respondentów (7% było przeciwnego zdania, a 6% trudno było odpowiedzieć na pytanie).24 Radcy prawni przyjmując nową regulację etyczną słusznie (podobnie jak w poprzednich Zasadach etyki radcy prawnego) odnieśli się do tego konstytucyjnego terminu.

Elementem Preambuły Kodeksu etyki radcy prawnego, który zasługuje na komentarz jest fragment zdania pierwszego o ukształtowanych w toku wykonywania tego zawodu ideałach i obowiązkach etycznych. Powyższe wskazuje, iż zawód ten ma już za sobą pewne doświadczenia, choć często używane w takich przypadkach słowo „tradycja” nie występuje. Poprzednia regulacja - Zasady Etyki Radcy Prawnego z 1999 r. doceniała rolę Zasad Etyki, które uchwalił II i V Krajowy Zjazd Radców Prawnych. Zgodnie z zapisem Preambuły Kodeksu... (nawiązującej w tym fragmencie do Zasad...) przez lata swojego istnienia w toku wykonywania zawodu zostały, wypra-

19 Według H. Izdebskiego ustrojodawca miał na myśli zawody organizowane w formie samorządów zawodowych lekarskich i zawodach

prawniczych. H. Izdebski: Zawody prawnicze jako zawody zaufania publicznego, [w:] Etyka zawodów prawniczych. Etyka prawnicza, H. Izdebski, P. Skuczyński (red.), Warszawa 2006, s. 48 – 49.

20 A. Breczko: Etyka zawodowa radcy prawnego na tle rozważań o potrzebie etyki prawniczej, [w:] „Etyka. Deontologia. Prawo”, Konferencja Naukowa „Etyka profesji prawniczych – wyzwania współczesności”, Sieniawa 15 - 17 listopada 2007 roku, P. Steczkowski (red.), Rzeszów 2008, s. 129.

21 M. Tabernacka: Pojęcie zawodu zaufania publicznego, „Przegląd Prawa i Administracji”, tom LXII, B. Banaszak (red.), Wrocław 2004, s. 302.

22 P. Winczorek: Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000, s. 30.

23 L. Grzonka, J. Kostrubiec: Zawód zaufania publicznego. Przyczynek do dyskusji, „Studia Iuridica Lublinensia”, t. IX, Lublin 2007, s.

25; P. Sarnecki: Pojęcie zawodu zaufania publicznego, [w:] Konstytucja. Wybory. Parlament. Studia ofiarowane Zdzisławowi Jaroszowi, L. Garlicki (red.), Warszawa 2000, s. 154; M. Tabernacka: op. cit., s. 289 – 290.

24 Opinia społeczna na temat zawodów zaufania publicznego. Komunikat z badań CBOS, Warszawa, kwiecień 2004, opracowanie B. Badora, B. Rogulska. Tekst dostępny na stronie internetowej www.cbos.com.pl , s. 7.

24

Warto wiedzieć więcej

cowane „ideały i obowiązki etyczne”.

Odnośnie obowiązków nie ma wątpliwości, iż to one głównie składają się na regulacje etyki zawodowej. Natomiast według R. T. De George’a jednym z warunków, jakim powinien odpowiadać kodeks etyczny jest to, aby przede wszystkim normował, a nie zawierał opisu wartości i ideałów, jakim ma służyć korporacja.25 Wydaje się jednak, iż nie jest konieczna (przy zachowaniu odpowiednich proporcji) całkowita rezygnacja z przedstawienia ideałów wskazania, do czego należy dążyć, jaki stan rzeczy należy uznać za optymalny, co pozwoli na dokonywanie porównań między stanem rzeczywistym w zakresie realizacji obowiązków etycznych, a etyką aspiracji.26 Stąd zapis zdania pierwszego Preambuły wskazujący nie tylko na obowiązki, ale również podkreślający wypracowane w toku wykonywania zawodu radcy prawnego ideały, należy uznać za uzasadniony.

Drugie zdanie Preambuły wskazuje na służebną rolę radcy prawny w Rzeczypospolitej Polskiej. Pełni on „szczególną rolę”, służąc „interesom sprawiedliwości a także podmiotom, które powierzyły mu dochodzenie i

Prawnik

Nr III/19/2009

ochronę swojej wolności i praw”. Należy zauważyć, iż do tekstu „wkradł” się błąd, gdyż powinno być „rolę”, a nie „role”. Radca prawny ma służyć „interesom sprawiedliwości”, nie zaś „wymiaru sprawiedliwości”, jak to miało miejsce w Preambule poprzednich Zasad etyki radcy prawnego. Różnica wydaje się być dość istotna, gdyż gdyby przyjęto drugie ze wskazanych rozwiązań należałoby je interpretować zgodnie ze sposobem rozumienia „wymiaru sprawiedliwości”(odnośnie zaś w tej kwestii istnieje w doktrynie rozbieżność poglądów),27 pamiętając też, iż zgodnie z art. 175 Konstytucji wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Poza tą grupą znajdują się obydwa trybunały, co budzi wątpliwości.28 W omawianej Preambule odwołano się wyraźnie do „sprawiedliwości”, a więc tej wartości, której znaczenia trudno jest przecenić.

Nie ma jednak mowa o sprawiedliwości społecznej (jak w art. 2 Konstytucji).29 Radca prawny powinien też służyć interesom podmiotów, które „powierzyły mu ochronę swojej wolności

25 Na temat warunków jakim powinien odpowiadać kodeks etyczny: R. Sarkowicz, J. Stelmach: Teoria prawa, Kraków 1998, s. 206 – 209.

26 P. Łabieniec: Etyka – Etyka zawodowa – Prawo (zarys problematyki), „Prokurator” 2002, nr 2, s. 28.

27 Tym bardziej, że należy je „skonfrontować” z pojęciem władzy sądowniczej, z którą czasami pojęcie „wymiaru sprawiedliwości” jest

utożsamiane. O definicjach wymiaru sprawiedliwości: podmiotowej (formalnej), przedmiotowej (materialnej) i mieszanej (przedmiotowopodmiotowej) patrz: H. Zięba – Załucka: Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2002, s. 273-276.

28 M. Kruk, A. Łopatka, W. Sokolewicz, J. Wawrzyniak, R. Wieruszewski, W. Wołpiuk, T. Górzyńska, J. Falski. E. Popławska, J. Rychlik, K. Kubuj, M. Laskowska: Pytania o Konstytucję, „Studia Prawnicze” 2003, nr 3, s. 29 – 30.

29 Na temat sprawiedliwości i sprawiedliwości społecznej patrz bliżej: Sprawiedliwość społeczna w aksjologii współczesnego państwa (Zarys problematyki), „Zeszyty Naukowe Puławskiej Szkoły Wyższej”, z. 6/2009, Puławy 2009, s. 225 – 251.

25

Prawnik

Nr III/19/2009

i praw”. Może powstać pytanie o sposób rozumienia użytych terminów – dlaczego mowa jest o „wolności” w liczbie pojedynczej, a następnie o „prawach” w liczbie mnogiej”.

W Konstytucji w rozdziale II mowa jest o wolnościach, prawach (i obowiązkach) człowieka i obywatela. Jeżeli radca prawny ma ich dochodzić i ochraniać, gdyż przysługują one jako prawa podmiotowe, to wolności i prawa powinny być użyte w liczbie mnogiej, gdyż jest ich wiele, a nie tylko jedna „wolność”. Wydaje się jednak, iż podobnie jak w przypadku użycia terminu „sprawiedliwość”, intencją było wskazanie na wolność jaką wartość, pewną ideę, która znalazła się wśród haseł Rewolucji Francuskiej i jest jedną z podstaw demokracji.30 Omawiany akapit drugi Preambuły zawiera również wskazówki w jaki sposób radca prawny powinien wykonywać swój zawód, – na czym polegają jego obowiązki. Powyższe uczynione zostało w sposób bardzo ogólny, gdyż mowa jest o jego wykonywaniu w sposób sumienny oraz o przestrzeganiu zasad moralnych i etycznych.31 Moralność i etyka zostały wymienione obok siebie, co sugeruje, iż nie są traktowane jako synonimy. W litera-

Warto wiedzieć więcej

turze przedmiotu zwraca się uwagę, iż akty normatywne korporacji niekonsekwentnie używają pojęcia: „etyka” i „moralność”.32 Można jednak uznać za celowe odróżnianie obydwu pojęć, jeżeli terminu „moralność” używa się na oznaczenie zjawiska społecznego, obejmującego rzeczywiście przyjmowane oceny i normy moralne, natomiast „etyka” na określenie wszelkich doktryn moralnych, zbiorów zaleceń i wskazówek, co do tego, jak należy postępować słusznie.33

W akapicie drugim mowa jest jedynie o obowiązkach moralnych i etycznych, nie zaś o przestrzeganiu prawa. Nie znaczy to jednak, że całkowicie w omawianej Preambule nie zwrócono uwagi na obowiązki wynikające z przepisów prawa. Akapit trzeci uszczegóławia charakter obowiązków radcy prawnego – są to obowiązki prawne i etyczne (nie ma mowy o moralnych) wskazując na ich zakres podmiotowy. Wymienione są, bowiem kategorie podmiotów, wobec których radca prawny ma obowiązki. Na pierwszym miejscu są klienci, następnie sądy oraz inne organy, przed którymi radca prawny broni praw klienta lub występuje w jego imieniu. Na trzecim miejscu są obowiązki wobec innych radców

30 Na temat pojęcia wolności patrz bliżej: H. Izdebski: Fundamenty współczesnych państw, Warszawa 2007, s. 34 – 35.

31 W przedstawionym VIII Zjazdowi Radców Prawnych, który odbył się w dniach 8 – 10 listopada 2007 r.

w Warszawie, projekcie preambuły w wariancie 2 nie było w tym miejscu mowy o „przestrzeganiu zasad moralnych i etycznych”, które znalazły się w ostatecznej wersji uchwały.

32 R. Sarkowicz, J. Stelmach: op. cit., s. 202.

33 T. Pietrzykowski: Etyczne problemy prawa. Zarys wykładu, Katowice 2005, s. 13 – 14.

26

Warto wiedzieć więcej

prawnych i ich samorządu a na czwartym wobec społeczeństwa. Pominięto propozycję, aby wskazać na obowiązki wobec „zawodu radcy prawnego w ogóle, a w szczególności każdego innego przedstawiciela zawodów prawniczych”.

W szczególny sposób zostały potraktowane obowiązki wobec społeczeństwa, gdyż zostały one dodatkowo uzasadnione. Wobec wcześniej wymienionych podmiotów są one niejako „naturalne”, związane bezpośrednio z wykonywaniem zawodu radcy prawnego. Dla społeczeństwa zaś „istnienie wolnego i niezależnego zawodu związanego z poszanowaniem dla zasad ustanowionych przez jego przedstawicieli jest podstawowym środkiem ochrony praw człowieka”. W interesie społeczeństwa leży więc (jest to środek ochrony praw człowieka), aby zawód radcy prawnego był wolny, niezależny i opierał się na zasadach działania ustanowionych przez samych radców prawnych. Jest to szczególnie ważne wobec prób ograniczania samorządności korporacji zawodowych, co dotyczy również radców prawnych. Faktem jest jednak, iż z badań opinii publicznej wynika, iż społeczeństwo jest bardziej skłonne powierzać opracowanie zasad

Prawnik

Nr III/19/2009

etyki zawodowej autorytetom naukowym, niż samorządom zawodowym.34

W ocenie preambuł wśród kryteriów jakie bierze się pod uwagę jest stopień kompatybilności jej treści z dalszą częścią regulacji. W przypadku Kodeksu etyki radcy prawnego szczególnie istotny jest rozdział I zatytułowany „Przepisy ogólne” oraz rozdział II „Podstawowe wartości zawodu radcy prawnego”, które pozostają z Preambułą w szczególnie ścisłym związku. Obraz radcy prawnego, jego model osobowy (typ idealny w ujęciu M. Webera) może zostać skonstruowany dopiero w oparciu o połączenie Preambuły i pozostałych rozdziałów, zwłaszcza pierwszego. Art. 1 zawiera podstawy działania radcy prawnego, do których należą nie tylko przepisy prawa, ale również postanowienia Kodeksu i uchwały organów samorządu radcowskiego. Z kolei w art. 2 wskazane są cele uchwalonego Kodeksu, a mianowicie: „zapewnienie właściwego wypełniania przez radcę prawnego funkcji uznanej za niezbędną w demokratycznym państwie prawnym”. Treść tego artykułu mogłaby się znaleźć w Preambule, gdyż cele regulacji są elementem, który najczęściej w niej występuje. Po-

34 W badaniach z 2004 r. ponad połowa respondentów (53%) uważała, iż określanie zasad deontologii zawodowej należy powierzyć niezależnym

autorytetom etycznym i naukowym, a tylko 17% organom samorządu zawodowego. 15% było zdania, iż jest to zadanie administracji rządowej, zaś 15 % trudno było odnieść się do powyższego. Opinia społeczna na temat zawodów zaufania publicznego..., s. 11.

27

Prawnik

Nr III/19/2009

średnio można jednak cele wyczytać z pierwszego akapitu Preambuły. Można stwierdzić, iż art. 6 zawiera tzw. preambułę wewnętrzną, zawartą w artykułowanej części regulacji, nie zaś ją poprzedzającą. Radca prawny zgodnie z art. 6 ust. 1 to osoba, która wykonuje swoje czynności zawodowe: zgodnie z prawem, uczciwie, rzeczowo i z należytą starannością. Dbanie o godność zawodu (zgodnie a art. 6 ust. 1) rozciąga się nie tylko na wykonywanie czynności zawodowych, ale także działalność publiczną a nawet życie prywatne. Do drugiego akapitu Preambuły, w której mowa jest o służbie interesom sprawiedliwości i osób, które powierzyły radcy prawnemu dochodzenie i ochronę swojej wolności i praw nawiązuje rozdział II Kodeksu. Powyższe nie byłoby, bowiem możliwe bez zachowania takich wartości jak: niezależność, unikanie konfliktu interesów, zachowanie tajemnicy zawodowej, zakaz udzielania pomocy prawnej w takich celach jak: ułatwianie popełnienia przestępstwa, przyczynianie się do tzw. prania brudnych pieniędzy czy umożliwianie uniknięcia odpowiedzialności karnej za czyn, który miałby zostać dokonany w przyszłości. Do ostatniego akapitu Preambuły nawiązują rozdziały od IV do VIII, stanowiące o tym, jakie powinny być właściwe relacje radcy prawnego z

Warto wiedzieć więcej

jego klientami, sądem i urzędami oraz samorządem. W jaki sposób wcielać w życie wymienione wartości w wykonywaniu zawodu radcy prawnego precyzuje rozdział III wskazujący ponadto na obowiązek ustawicznego kształcenia zawodowego oraz reguły odnoszące się do sposobów informowania o wykonywaniu zawodu i pozyskiwania klientów.35 Na podstawie analizy postanowień Kodeksu można stwierdzić, iż jego Preambuła jest kompatybilna z dalszą jego artykułowaną treścią.

W Preambule poprzednich Zasad etyki radcy prawnego znajdowało się wyraźne podkreślenie wartości zgodnie, z którymi powinien być wykonywany zawód radcy prawnego, a zdefiniowanie reguł postępowania w życiu zawodowym i korporacyjnym miało się do powyższego przyczyniać.

Była tam mowa o rzetelności, godności i uczciwości. Preambuła obowiązującego Kodeksu nie wskazuje na te zasady, ale odwołano się do nich w części artykułowanej (w art. 11 ust. 3 mowa jest o rzetelnym i uczciwym wykonywaniu obowiązków zawodowych; w art. 19 o godności zawodu).

W literaturze przedmiotu trwa spór o status normatywny kodeksów etycznych. Nie ma wątpliwości, iż zawierają one normy, ale wątpliwości powstają wokół kwestii czy są aktami

35 Warto wspomnieć, iż w projekcie preambuły do omawianego Kodeksu znajdował się zapis, którego

w ostatecznej wersji nie uwzględniono, iż „Wysoki poziom wiedzy zawodowej stanowi jedną z najważniejszych gwarancji jakości i rzetelnego świadczenia pomocy prawnej”.

28

Warto wiedzieć więcej

normatywnymi w ścisłym tego słowa znaczeniu, a więc aktami prawnymi.

Odpowiedzi są różne: jedni uważają, iż kodeksy etyczne zawierające normy korporacyjne należą do porządku prawnego państwa,36 inni, iż jest to szczególny rodzaj norm moralnych37, a nawet, iż jest to tzw. miękkie prawo (soft law).38 Na tle wątpliwości, co do charakteru postanowień kodeksów etycznych pojawia się kwestia charakteru preambuł. Nawet w aktach, co, do których nie ma wątpliwości, iż zawierają one normy prawne istnieje spór czy zawarte w nich preambuły mają charakter normatywny i mogą być traktowane na równi z częścią ujętą w formie artykułów lub paragrafów. W przypadku kodeksów etycznych, których status normatywny jest, jak wyżej wskazano niejasny, problem charakteru preambuły niejako zwielokrotnia się. Niezależnie jednak od przyjętego stanowiska, co do charakteru uregulowań kodeksów etyki zawodowej, zawarte w nim preambuły należy traktować jako integralne części regulacji, których nie można ignorować i traktować jako wyłącznie „ornamentykę”, a przede wszystkim należy przyznać im istotną funkcję interpretacyjną. Treść zawartych w kodekach przepisów powinna być interpretowana przy uwzględnieniu preambuł, gdyż tylko w ten sposób można prawidłowo

Prawnik

Nr III/19/2009

dokonywać ich wykładni. W praktyce nie można wykluczyć powoływania się na zapisy Preambuły, najczęściej współstosowanej z konkretnym artykułem Kodeksu etyki radcy prawnego.

Podsumowując Preambuła Kodeksu etyki radcy prawnego, niezależnie od pewnych zastrzeżeń, o których była wyżej mowa, ma szereg zalet, wśród których na szczególną uwagę zasługuje stałe odwołanie się do Konstytucji RP. Powyższe uczyniono poprzez nawiązanie do zasady demokratycznego państwa prawnego, posłużenie się pojęciem „zawodu zaufania publicznego”, wskazanie na takie wartości jak sprawiedliwość i wolność (obecne również w Preambule Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.). Akt normatywny zajmujący najwyższą pozycję w hierarchii źródeł prawa stał się więc stałym punktem odniesienia dla regulacji etyki zawodowej. Ponadto należy stwierdzić, iż Preambuła Kodeksu jest kompatybilna z dalszą jego treścią.

Dr Małgorzata Ewa Stefaniuk

36 Na przykład R. Sarkowicz, J. Stelmach: op. cit., s. 212.

37 Patrz P. Łabieniec: op. cit., s. 33.

38 P. Skuczyński: Metoda i przedmiot etyki prawniczej, [w:] Etyka zawodów prawniczych..., s. 62

29

Prawnik

Nr III/19/2009

Warto wiedzieć więcej

Kilka uwag na temat pozycji ustrojowej notariusza i radcy prawnego w Polsce

Notariusze i radcowie prawni spełniają w życiu prawnym funkcję specyficzną i wysoce odpowiedzialną, zapewniając równowagę życia społeczno-prawnego. Pomimo pewnych podobieństw, między tymi dwoma zawodami prawniczymi istnieją jednak zasadnicze różnice w zakresie ich pozycji ustrojowej oraz funkcji i zadań, jakie spełniają.

Notariat realizuje funkcje publiczne państwa w wyznaczonym przez państwo zakresie1. W świetle art.

1 § 1 prawa o notariacie2 notariusz jest powołany do dokonywania czynności notarialnych, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną. Czynności notarialne dokonane zgodnie z prawem przez notariusza, mają charakter dokumentu urzędowego zgodnie z art. 244 kodeksu postępowania cywilnego3. Niewątpliwie najważniejsza funkcja notariatu tkwi w wykonywaniu tak zwanej jurysdykcji prewencyjnej. Na notariuszu ciąży

obowiązek nadawania czynnościom prawnym takiej formy i takiej treści, jakie są potrzebne, aby wolę stron doprowadzić do zgodności z obowiązującym prawem, aby dać jej wyraz jasny i niedopuszczający wątpliwości i tym samym zapobiec rozdźwiękowi między skutkami zamierzonymi, a tymi, jakie z czynności wynikają4. Podstawowym założeniem notariatu jest jego bezstronność. Notariusz, realizując zadania w sferze bezpieczeństwa obrotu prawnego, jest osobą bezstronną wobec stron czynności i jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów nie tylko stron, ale także innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne (art. 80 § 2 prawa o notariacie)5.

Zawód radcy prawnego polega natomiast na świadczeniu pomocy prawnej (z wyjątkiem występowania w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym i w postępowaniu o prze-

1 Prawo o notariacie. Wprowadzenie i opracowanie Aleksander Oleszko, Kluczbork – Lublin 2008, s. 79.

2 Prawo o notariacie z dnia 14 lutego 1991 roku, tekst jedn. Dz. U. z 2008 roku, nr 189, poz. 1158 ze zm.

3 A. Redelbach, Prawo o notariacie. Komentarz do ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku prawo o notariacie, s. 40.

4 W. L. Jaworski, Reforma notariatu, Kraków 1929, s. 21-23, 46-47; Istota i waga funkcji notariatu, Przegląd Notarialny 1937, nr 3-4, s. 13.

5 A. Oleszko, Sytuacja prawno-zawodowa notariusza w świetle swobody działalności gospodarczej (w:) Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Zakamycze 2005, s. 1262; T. Ereciński, Klika uwag o pozycji ustrojowej notariusza, jego odpowiedzialności cywilnej oraz sądownictwie dyscyplinarnym, Rejent 2006, nr 5, s. 47.

30

Warto wiedzieć więcej

stępstwa skarbowe), w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami (art. 4 i 6 ustawy o radcach prawnych). Świadczona przez radcę prawnego pomoc prawna ma na celu ochronę prawną interesów podmiotów, na których rzecz jest wykonywana (art.

2 ustawy o radcach prawnych)6. Radca prawny należy do grupy zawodów, z którymi wiąże się obowiązek działania w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony7. Zadaniem radcy prawnego jest przyczynianie się do ochrony i umacniania porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej oraz współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu prawa8.

Notariusze i radcowie prawni różnią się nie tylko pod względem funkcji i zadań, jakie spełniają w państwie i społeczeństwie, ale przede wszystkim pod względem pozycji ustrojowej.

Współczesny ustrój notariatu w Polsce opiera się na ustawie z dnia 14 lutego 1991 roku9, kilkakrotnie nowelizowanej. Ustawa ta nawiązuje do najlepszych tradycji z przeszłości, w tym zwłaszcza do przedwojennego, a zarazem pierwszego polskiego prawa o

Prawnik

Nr III/19/2009

notariacie z dnia 27 października 1933 roku10. Charakter ustrojowy notariusza wyznaczają przede wszystkim przepisy art. 2 § 1 i 2 prawa o notariacie, wskazujące, iż notariusz w zakresie swoich uprawnień (określonych w art.

1 prawa o notariacie), działa jako osoba zaufania publicznego, korzystając z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym, a dokonane przez niego czynności notarialne zgodnie z prawem mają moc dokumentu urzędowego11. Określona w tych przepisach pozycja ustrojowa notariusza niewiele jednak wyjaśnia, stanowiąc przyczynę licznych rozbieżności zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie.

Precyzyjnego i niebudzącego wątpliwości określenia pozycji ustrojowej notariusza, nie ułatwia również działalność ustawodawcy, który dokonuje w sposób mało odpowiedzialny cząstkowych nowelizacji prawa o notariacie oraz przewiduje w odrębnych ustawach rozwiązania odnoszące się do notariatu, bez uwzględnienia przede wszystkim ustawy ustrojowej, za jaką należy niewątpliwie uważać prawo o notariacie12. Jednocześnie w piśmiennictwie słusznie zwraca się uwagę, iż przepisy art. 2 prawa o notariacie nie są jedynymi, z których można wyprowadzić

6 K. Piasecki, Organizacja wymiaru sprawiedliwości w Polsce, Zakamycze 2005, s. 276; S. Serafin, B. Szmulik, Organy ochrony prawnej RP, Warszawa 2007, s. 468.

7 E. Kwiatkowska-Falęcka, Droga do radcy prawnego (w:) XX lat samorządu radców prawnych 1982-2002: księga jubileuszowa, red. J. Żuławski, Warszawa 2002, s. 234.

8 Z. Klatka, Ustawa o radcach prawnych. Komentarz, Warszawa 1999, s. 9.

9 Prawo o notariacie z dnia 14 lutego 1991 roku, Dz. U. z 1991 roku, nr 22, poz. 91 ze zm.

10 D. Malec, Dzieje notariatu polskiego, Kraków 2007, s. 257-258.

11 A. Oleszko, Zakres staranności notariusza przy sporządzaniu czynności notarialnej (w:) Problematyka prawna reprywatyzacji notariatu polskiego. II Ogólnopolska Notarialna Konferencja Naukowa w Krakowie, red. R. Sztyk, Poznań – Kluczbork 1996, s. 68-69.

12 A. Oleszko, Status prawny notariusza w systemie ustroju państwowego, Rejent 2005, nr 12, s. 9-10.

31

Prawnik

Nr III/19/2009

pozycję ustrojową notariusza. Pozycję tę wyznacza przede wszystkim ustawodawca, określając w prawie o notariacie ustrój tegoż notariatu. Tak więc dopiero na tle konkretnych rozwiązań prawa o notariacie można określić faktyczny status prawny notariusza13.

Brak zdecydowania ustawodawcy w bliższym sprecyzowaniu statusu prawnego notariusza spowodował chaos w podejmowanych próbach określenia pozycji prawno-ustrojowej notariatu oraz stanowiska (urzędu) notariusza. Od momentu wejścia w życie prawa o notariacie z 1991 roku, największe zainteresowanie, dyskusje i wątpliwości wzbudza zagadnienie posiadania przez notariusza statusu osoby zaufania publicznego i faktycznego znaczenia tego statusu oraz problematyka uznania notariusza za funkcjonariusza publicznego, przedsiębiorcę i przedstawiciela tzw. wolnego zawodu.

Dla ustalenia współczesnej pozycji ustrojowej notariatu, a także statusu prawnego samego notariusza, podstawowe znaczenie mają poglądy wybitnego polskiego prawnika okresu międzywojennego W. L. Jaworskiego.

Już w 1929 roku wyraził on przekonanie, iż określenie stanowiska notariatu w ustroju państwowym zależy od tego, jakie granice wyznaczymy działalności

Warto wiedzieć więcej

państwa14. Również obecnie w doktrynie dominuje pogląd, iż ustrój oraz funkcje notariatu determinowane są w dużej mierze sposobem wykonywania funkcji wewnętrznych państwa w zakresie sprawowania swoich zadań publicznych. Państwo może bowiem zastrzec powszechną centralizację oraz wyłączność kompetencyjną w zakresie wykonywania zadań publicznych przez podmioty administracji państwowej działające w formach prawa publicznego. W tym przypadku wyłączną formą organizacyjną notariatu jest jego całkowite upaństwowienie15. Państwo może jednak zdecydować się również na tak zwaną prywatyzację zadań publicznych albo na tak zwaną prywatyzację wykonywania zadań publicznych. W piśmiennictwie zwraca się uwagę, iż pojęcia te nie są tożsame16. W wyniku prywatyzacji zadań publicznych przestają być one traktowane jako publiczne i państwo rezygnuje z zajmowania się nimi. Natomiast w przypadku prywatyzacji wykonywania zadań publicznych, samo zadanie nie przestaje być traktowane jako publiczne i pozostaje nadal w orbicie zainteresowania państwa. Zmienia się jedynie podmiot wykonujący bezpośrednio te zadania lub też zmieniają się formy prawne, w jakich zadanie to jest wykonywane.

13 J. Preussner-Zamorska, Uwagi na temat statusu prawnego notariusza w świetle polskiej ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, Rejent 1997, nr 6, s. 59-60; A. Oleszko, Charakter powołania na notariusza, Rejent 1995, nr 5, s. 46; A. Oleszko, Z zagadnień ustrojowych notariatu, Rejent 1993, nr 9, s.

23-24.

14 W. L. Jaworski, op. cit., s. 7.

15 A. Oleszko, Przemiany ustrojowe polskiego notariatu, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, Sectio G, 1994, s. 173.

16 A. Oleszko, Charakter powołania…, s. 47.

17 S. Biernat, Prywatyzacja zadań publicznych (Zarys problematyki), Państwo i Prawo 1993, z. 5, s. 6-7.

32

Warto wiedzieć więcej

Na organach państwowych spoczywa nadal ostateczna odpowiedzialność za wykonywanie tych zadań17.

Biorąc pod uwagę wnioski, wynikające z analizy ewolucji ustroju notariatu w Polsce oraz całokształt unormowań zawartych w prawie o notariacie, podzielam stanowisko A. Oleszki, iż na gruncie rozwiązań przewidzianych w prawie o notariacie z 1991 roku, spotykamy się z konstrukcją prywatyzacji wykonywania zadań publicznych państwa przez notariuszy.

Organizacyjne sprywatyzowanie notariatu oznacza jedynie tyle, że notariusz dokonując określonych czynności notarialnych wykonuje funkcje państwowe w formie prywatnej18.

Na gruncie prawa o notariacie z dnia 14 lutego 1991 roku nie ulega wątpliwości, iż notariusz traktowany jest jako osoba zaufania publicznego19.

Wyrażenie ,,osoba zaufania publicznego” jest jednak zwrotem niedookreślonym, nie ma znaczenia prawniczego i nie przesądza w żadnej mierze o statusie prawnym notariusza20. Przyznanie notariuszowi pozycji osoby zaufania publicznego powinno być traktowane w ten sposób, iż notariusz, nie będąc urzędnikiem państwowym, jest jednak

Prawnik

Nr III/19/2009

w pełnieniu swoich ustawowych zadań -obowiązków funkcjonalnie urzędem o charakterze instytucji publicznej (urzędu publicznego)21. Warto podkreślić, że status osoby zaufania publicznego przysługuje notariuszowi tylko w zakresie przyznanych w art. 1 prawa o notariacie uprawnień. Oznacza to, że szczególny status prawnoustrojowy notariusza jako osoby zaufania publicznego związany jest wyłącznie z dokonywaniem czynności notarialnych, natomiast nie nadaje ,,silniejszej mocy dowodowej” jego osobie jako świadkowi w postępowaniu sądowym22.

Zagadnieniem od lat budzącym ożywioną dyskusję i wątpliwości w piśmiennictwie jest możliwość uznania notariusza za funkcjonariusza publicznego. Charakterystyczne jest, że w ustawie ustrojowej z 1991 roku nie recypowano przepisu z przedwojennego prawa o notariacie, który expressis verbis uznawał notariusza za funkcjonariusza publicznego23. Podejmując próbę rozstrzygnięcia wątpliwości w tym zakresie należy pamiętać, iż pozycji prawnej notariusza nie można odrywać, czy też odróżniać od urzędu notarialnego jako instytucji publicznej24. Począwszy od unifikacji polskie-

18 A. Oleszko, Ustrój polskiego notariatu, Kantor Wydawniczy Zakamycze 1999, s. 136.

19 J. Preussner-Zamorska, op. cit., s. 54-59; M. Piotrowska, Notariusz – nietypowy przedsiębiorca?, Rejent 2007, nr 7-8, s. 158; J. Jacyszyn, Notariusz – zawodem zaufania publicznego (w:) III Kongres Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej: referaty i opracowania, red. R. Sztyk, Warszawa – Kluczbork 2006, s. 146.

20 W. L. Jaworski, op. cit., s. 32, 70.

21 A. Oleszko, Ustrój polskiego notariatu, s. 136.

22 A. Oleszko, Z zagadnień ustrojowych…, s. 24, 27.

23 K. Korzan, Rola aktu notarialnego w ugodowym rozwiązywaniu spraw majątkowych w krajowym i międzynarodowym obrocie cywilnym (granice kompetencji), Rejent 1998, nr 4, s. 59.

24 A. Oleszko, Charakter powołania…, s. 49.

25 A. Oleszko, Sytuacja prawno-zawodowa notariusza…, s. 1258.

33

Prawnik

Nr III/19/2009

go prawa o notariacie, aż do czasów współczesnych działalność notariatu wchodzi w zakres działalności państwowej25. Notariat zawsze pozostawał instytucją publiczną. Kolejne ustawy notarialne w Polsce zmieniały jedynie formy organizacyjne tej instytucji, nie zmieniając jej istoty26. Notariusz, sporządzając czynności notarialne, dokonuje jednocześnie czynności urzędowe. Podstawę dokonania czynności notarialnej stanowi instytucja przymusu notarialnego, polegającego na tym, że ilekroć czynność jest dozwolona (zgodna z prawem), notariusz nie może odmówić jej dokonania. Przymus ten, stanowiąc instytucjonalną gwarancję funkcjonowania notariatu, sytuuje notariusza, jako funkcjonariusza publicznego, osobę urzędową obligowaną z mocy prawa do dokonywania określonych ustawą czynności notarialnych27.

Podzielam przeważający obecnie w doktrynie pogląd, iż właściwa rekonstrukcja dotychczasowych uregulowań ustrojowych prawa o notariacie pozwala już obecnie przyjąć status notariusza jako funkcjonariusza publicznego28.

Notariusz jest funkcjonariuszem publicznym w tym znaczeniu, że będąc

Warto wiedzieć więcej

osobą zaufania publicznego, wykonuje zadania powierzone mu przez państwo29.

Brak konsekwencji w działalności ustawodawcy, który przewiduje w odrębnych ustawach rozwiązania odnoszące się do notariatu bez uwzględnienia postanowień prawa o notariacie oraz brak zrozumienia istoty instytucji notariatu powoduje, iż od wielu lat w piśmiennictwie toczona jest dyskusja nad możliwością uznania notariusza za przedsiębiorcę i przedstawiciela tzw. wolnego zawodu30.

Na wstępie należy podkreślić, iż ustrój notariatu oraz stanowisko notariusza mogą określać tylko przepisy o charakterze ustrojowym zamieszczone w prawie o notariacie, a nie w jakiejkolwiek innej ustawie. Ustrojowy status notariusza nie może być inny w prawie o notariacie, a inny w prawie gospodarczym31. Urząd notariusza powinien być rozpatrywany przez pryzmat syntezy elementów publicznoprawnych oraz prywatnych. Jednakże te pierwsze charakteryzują ustrój notariatu, drugie zaś odnoszą się do formy organizacyjnej funkcjonowania kancelarii notarialnych32. Organizacyjne wyodrębnienie

26 E. Drozd, Odpowiedzialność notariusza w wypadku nieważnej (bezskutecznej) czynności prawnej (w:) III Kongres Notariuszy…, s. 80.

27 A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 18, 21–24.

28 A. Oleszko, Prawo o notariacie. Część ustrojowa, Kluczbork – Lublin 2009, s. 133.

29 Z. Truszkiewicz, Tzw. przymus notarialny – podstawowy element instytucji notariatu (w:) III Kongres Notariuszy…, s. 393.

30 Najpierw na podstawie art. 76 ustawy z dnia 19 listopada 1999 roku Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178) dodano do prawa o notariacie przepis art. 24a, który stanowił, że notariusz nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przytoczonej ustawy. Z dniem 21 sierpnia 2004 roku przepis ten został uchylony (na podstawie art. 8 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku - Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej Dz. U. Nr 173, poz. 1808 z zm.).

Według ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.) poszerzony został katalog przedsiębiorców o notariuszy.

31 Prawo o notariacie. Wprowadzenie…, s. 101.

32 A. Oleszko, Znaczenie ustrojowego charakteru samorządu zawodowego w projekcie Konstytucji w dostosowaniu polskiego notariatu do współczesnych wymogów demokratycznego państwa prawnego, Rejent 1997, nr 3, s. 20.

33 A. Oleszko, Charakter powołania…, s. 49.

34

Warto wiedzieć więcej

ze struktur administracji państwowej oraz kreowanie kancelarii notarialnych jest tylko przejawem prywatyzacji wykonywania zadań publicznych państwa33. Trzeba wyraźnie odróżnić status notariusza jako osoby pełniącej funkcje urzędowe w zakresie dokonywania czynności notarialnych, którym prawo nadaje określoną moc prawną i które pozostają pod nadzorem państwa, od prywatnego sposobu funkcjonowania kancelarii notarialnej34. Oznacza to, że wyznaczone ustawą kompetencje notariusza nie przestają być traktowane jako urzędowe (publiczne) przez fakt, iż dokonywane są w prywatnej kancelarii notarialnej. Organizacyjna forma funkcjonowania kancelarii notarialnej w niczym nie rzutuje na sytuację ustrojowoprawną notariusza35. Status notariusza instytucjonalnie nie ma nic wspólnego z tzw. wolnym zawodem prawniczym i sytuacją przedsiębiorcy, działającego w ramach swobody działalności gospodarczej. Dokonanie czynności notarialnej jest określonym przez ustawę przejawem działalności państwowej przekazanej powołanemu przez państwo do życia notariatowi w zakresie realizacji funkcji wewnętrznych państwa, a nie jakąkolwiek działalnością gospodarczą. Notariusz sporządzając czynności notarialne, doko-

Prawnik

Nr III/19/2009

nuje jednocześnie czynności urzędowe, a nie świadczy jakieś bliżej nieokreślone usługi prawnicze na wzór typowego przedsiębiorcy, prowadzącego kancelarię prawniczą w ramach swobody działalności gospodarczej. Ze stanowiskiem notariusza jako funkcjonariusza publicznego, z wyznaczoną urzędowo siedzibą kancelarii oraz określonymi ustawą godzinami pracy, a więc wszystkimi atrybutami związanymi z charakterem publicznoprawnym sprawowanego stanowiska, wszelkie konstrukcje odwołujące się do tzw. wolnego zawodu notariusza muszą być uznane za nieprzekonywujące, tym bardziej, że nie znajdują żadnego uzasadnienia w prawie o notariacie36.

W odróżnieniu od statusu prawnego notariusza, pozycja ustrojowa radcy prawnego nie budzi większych wątpliwości zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie. Współczesny ustrój zawodu radcy prawnego opiera się na ustawie o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 roku37, kilkakrotnie nowelizowanej. Pierwotnie ustawa ta określała ,,organizację” i ,,wykonywanie obsługi prawnej” przez radców prawnych oraz zasady działania samorządu radców prawnych. Obsługa prawna państwowych, spółdzielczych i społecznych jednostek organizacyj-

34 A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 21.

35 A. Oleszko, Staranność zawodowa notariusza jako przesłanka odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnej, Rejent 1999, nr 11, s. 119-120.

36 A. Oleszko, Sytuacja prawno-zawodowa notariusza…, s. 1261-1262; A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 18, 21.

37 Ustawa o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 roku, tekst jedn. Dz. U. z 2002 roku, nr 123, poz. 1059 ze zm.

35

Prawnik

Nr III/19/2009

nych stanowiła cel nadrzędny regulacji ustawowej, zaś wykonywanie zawodu radcy prawnego sprowadzało się do jej pełnienia. Po nowelizacji w 1997 roku, omawiana ustawa stała się w pełni ustawą o ustroju zawodu radcy prawnego, podobnie jak prawo o notariacie.

Jej przedmiotem jest wykonywanie zawodu radcy prawnego oraz organizacja i działanie samorządu zawodowego. Stanowi ona całościowe uregulowanie świadczenia pomocy prawnej przez radcę prawnego i odnosi się do wykonywania tego zawodu w każdej formie38.

Zawód radcy prawnego jest powszechnie zaliczany do tzw. zawodów zaufania publicznego, o których mowa w art. 17 Konstytucji39. Nie ulega wątpliwości, że w przeciwieństwie do notariusza, radca prawny nie ma statusu funkcjonariusza publicznego. Jedynie podczas i w związku z wykonywaniem czynności zawodowych korzysta z ochrony prawnej przysługującej sędziemu i prokuratorowi (art. 12 ustawy o radcach prawnych)40.

W doktrynie panuje przekonanie, że po nowelizacji ustawy korporacyjnej w 1997 roku, zawód radcy praw-

Warto wiedzieć więcej

nego należy do tzw. wolnych zawodów prawniczych41. Ze względu na dopuszczalność różnych form wykonywania zawodu radcy prawnego (art. 8 ustawy o radcach prawnych) należy podkreślić, iż pomimo pewnych wątpliwości sygnalizowanych w piśmiennictwie, również radcowie prawni pozostający w stosunku pracy są osobami wykonującymi tzw. wolny zawód42.

Na podstawie art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej43 (dalej USDG) zarobkowa działalność zawodowa radców prawnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, jest uznawana za działalność gospodarczą. Działalność ta nie jest działalnością regulowaną (art. 64 USDG).

Na podstawie art. 4 USDG radcowie prawni wykonujący we własnym imieniu zarobkową działalność zawodową w sposób zorganizowany i ciągły, są zaliczani do przedsiębiorców w rozumieniu tej ustawy44 z wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami45.

Jednocześnie należy podkreślić, iż wykonywanie zawodu radcy prawnego na podstawie umowy o pracę lub umów cywilno-prawnych nie spełnia wszystkich przesłanek zawartych w art. 2 i 4

38 Z. Klatka, Ustawa o radcach…, s. 5-6.

39 P. Sarnecki, Radca prawny jako zawód zaufania publicznego, Radca Prawny 2002, nr 4-5, passim; Z. Klatka, Wykonywanie zawodu radcy prawnego i adwokata, Warszawa 2004, s. 9; Ł. Błaszczak, Status radcy prawnego w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, Radca Prawny 2004, nr 6, s. 18, 23; Z. Monkiewicz, Stanowiska doktryny i orzecznictwa w sprawie ,,zawodu zaufania publicznego”, Zeszyty Prawnicze Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu 2004, nr 2, s. 172; A. Kalwas, W interesie publicznym – słowo wstępne (w:) XX lat samorządu radców prawnych 1982-2002: księga jubileuszowa, red. J. Żuławski, Warszawa 2002, s. 15; Ł. Błaszczak, Radca prawny jako przedsiębiorca – refleksje na tle art. 431 KC i art. 4791 KPC, Monitor Prawniczy 2004, nr 13, s. 602; J. Łoziński, Z. Klatka, Status prawny radcy prawnego jako pracownika, Monitor Prawa Pracy 2005, nr 3, s. 72.

40 K. Piasecki, Organizacja wymiaru sprawiedliwości…, s. 275.

41 A. Korybski, Wykonywanie wolnych zawodów prawniczych a rynek usług prawniczych (w:) XX lat samorządu radców…, s. 93; J. Borowicz, Obowiązki wykonawcy wolnego zawodu prawniczego – próba klasyfikacji, Rejent 2008, nr 6, s. 9; A. Kalwas, op. cit., s. 18-19.

42 Ł. Błaszczak, Radca prawny jako przedsiębiorca…, s. 601; Z prac Ośrodka Badawczego Radców Prawnych. Wolny zawód, Radca Prawny 1997, nr 1, s. 29-30; P. Sarnecki, Radca prawny jako zawód…, s. 24.

43 Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 roku, tekst jedn. Dz. U. z 2007 roku, Nr 155, poz. 1095 ze zm.

44 W piśmiennictwie zwraca się uwagę, iż radcowie prawni wykonujący działalność zawodową są przedsiębiorcami również w rozumieniu art. 431 kodeksu cywilnego. Zob. Ł. Błaszczak, Status radcy prawnego w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, Radca Prawny 2004, nr 6, s. 15.

45 Z. Klatka, Stanowisko Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych w sprawie obowiązku rejestracji działalności gospodarczej, Radca Prawny 2004, nr 5, s. 6.

36

Warto wiedzieć więcej

USDG, które muszą wystąpić łącznie, aby daną działalność zawodową uznać za działalność gospodarczą, a radcę prawnego wykonującego ją za przedsiębiorcę (występuje tu przede wszystkim brak odpowiedniego poziomu i stanu ,,zorganizowania”). Oznacza to, że radcowie prawni wykonujący zawód w tych formach nie prowadzą działalności gospodarczej i nie są przedsiębiorcami46.

Z przedstawionych powyżej uwag na temat pozycji ustrojowej notariusza i radcy prawnego w Polsce jednoznacznie wynika, iż pomiędzy tymi dwoma zawodami prawniczymi istnieją zasadnicze różnice nie tylko w zakresie zadań i funkcji, jakie spełniają w państwie i społeczeństwie, ale przede wszystkim pod względem statusu prawnego ich przedstawicieli. Pozycja ustrojowa radcy prawnego jest określona właściwie w obowiązującym prawie i nie budzi większych wątpliwości. Odmienna sytuacja występuje w przypadku pozycji ustrojowej notariusza. W prawie o notariacie z 1991 roku charakter ustrojowoprawny stanowiska notariusza nadal nie jest rozwiązany przez ustawodawcę w sposób jednoznaczny. Uznając silną potrzebę

Prawnik

Nr III/19/2009

wyraźnego określenia statusu notariusza, podzielam stanowisko A. Oleszki, że konstrukcja ta powinna znaleźć się w prawie o notariacie. Tak przyjętego rozwiązania nie można byłoby dowolnie interpretować, a ustawodawca byłby zobligowany do uwzględnienia postanowień ustawy ustrojowej (prawa o notariacie) w uchwalanych innych ustawach odnoszących się do notariatu47.

Prace legislacyjne powinny opierać się na koncepcji uznającej, że notariusz jest funkcjonariuszem publicznym wypełniającym swoje zadania w prywatnej kancelarii notarialnej. Jednocześnie konieczne jest przyjęcie zasady, iż działalność notariusza nie jest prowadzeniem działalności gospodarczej48. W 2007 roku podjęto próbę realizacji tych postulatów. Przedstawiony projekt49 stanowił jednak mieszaninę rozwiązań pozytywnie ocenianych zarówno przez przedstawicieli doktryny, jak i środowiska notarialnego, z rozwiązaniami wzbudzającymi poważne wątpliwości.

W tej sytuacji ostatecznie nie został on przyjęty przez Sejm. Mam nadzieję, że wkrótce zostaną podjęte nowe działania, mające na celu precyzyjne i niebudzące wątpliwości określenie pozycji ustrojowej notariusza w Polsce.

Dr Tomasz Woś

46 K. Stoga, Z. Klatka, Działalność zawodowa radcy prawnego po 21 sierpnia 2004 r., Radca Prawny 2004, nr 6, s. 12-13; Ł. Błaszczak, W nawiązaniu do polemiki – jeszcze raz o statusie radcy prawnego, Radca Prawny 2005, nr 2, s. 91-92.

47 A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 14.

48 E. Drozd, O potrzebie zmian w prawie notarialnym, Rejent 2001, nr 5, s. 29; G. Bieniek, W sprawie nowych uprawnień notariusza (w:) III Kongres Notariuszy …, s. 38; A. Oleszko, Status prawny notariusza…, s. 18-19; R. Sztyk, Notariusz jako funkcjonariusz publiczny, Rejent 2006, nr 11, s. 34, 49; Uchwała III Kongresu Notariuszy Polskich w Krakowie z dnia 14 października 2006 roku (w:) III Kongres Notariuszy…, s. 395; M. Z. Król, Kilka słów o praktyce notarialnej i roli notariusza w kształtowaniu stosunków prawnych (perspektywa teoretycznoprawna), Rejent 2006, nr 7-8, s. 49-50.

49 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy prawo o notariacie oraz ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, druk sejmowy 1838, www.sejm. gov.pl/archiwum

37

Prawnik

Nr III/19/2009

Warto wiedzieć więcej

Marketing usług prawniczych w Turcji - in statu nascendi…?

Turcja to republika parlamentarno-prezydencka zamieszkiwana przez ponad 70 milionów obywateli.

W tym stosunkowo dużym kraju (powierzchnia ponad 780 tys. km2) aż 59,3% PKB jest wytwarzane przez sektor usług, 30,8% przez przemysł a tylko 8,9% przez rolnictwo (dane z 2007 roku).

Wyróżniając na tle sektora usług w Turcji sektor usług prawniczych - trzeba wskazać że jego udział w tworzeniu PKB jest wciąż relatywnie niewielki. Takie miasta jak Stambuł i Ankara a także Izmir, Bursa i Adana, stanowią największe zagłębie firm prawniczych, w innych regionach nasycenie rynku prawnikami i kancelariami jest wciąż niewystarczające.

W Turcji powstało kilka rodzimych dużych kancelarii, wśród nich np. stambulska Hergüner Bilgen & Özeke zatrudniająca ponad 50 osób. Działa tam też kilka międzynarodowych kancelarii (White & Case, Salans czy Denton Wilde Sapte). Zasady opracowane przez Turecki Samorządu Adwokatów - Türkiye 38

Barolar Birlig i (www.barobirlik.org. tr) nie pozwalają jednak międzynarodowym kancelariom prawniczym na doradztwo prawne w zakresie prawa lokalnego, stąd te często zawiązuje biznesowe sojusze z kancelariami lokalnymi.

Pomimo rozwoju ekonomicznego i dążeń do członkowstwa w Unii Europejskiej, w Turcji istnieje jeszcze klika innych barier w dostępie do rynku usług prawniczych dla międzynarodowych kancelarii - warto przyjrzeć się bliżej regulacji marketingu usług prawniczych.

Czy prawnik w Turcji może sprzedawać swoje usługi na sposób właściwy dla tureckich kupców znanych nam np. z wakacyjnych wyjazdów? Okazuje się iż Turecki Samorządu Adwokatów wypracował rozbudowaną kodyfikację ram deontologicznych dla tureckiego marketingu usług prawniczych, która jest daleko bardziej restrykcyjną niż polskie przepisy.

Na ową regulację składają się trzy główne dokumenty:

Warto wiedzieć więcej

- Prawo o adwokaturze, opubli kowane 7 kwietnia 1969 roku; - Kodeks etyki zawodowej, wydany 9 stycznia 1971 roku; - Uchwała samorządu regulująca zakaz rozgłosu, opublikowana 14 listopada 2001 roku.

Zgodnie z Prawem o adwokaturze, adwokatom w Turcji zabronione jest angażowanie się w jakiekolwiek przedsięwzięcia lub w działalność podmiotów, jeżeliby te czynności mogły zostać uznane za szukanie rozgłosu w celu oferowania usług adwokata. Zgodnie natomiast z Kodeksem etyki zawodowej, adwokat zobowiązany jest skrupulatnie unikać wszelkich dobrowolnych aktów zmierzających do promowania jego reputacji - przy czym regulacja ta stanowi bazę dla opisanej poniżej Uchwały samorządu z 2001 roku.

Na podstawie Uchwały z 2001 r. adwokaci zostali zobowiązani do powstrzymana się od czynności mających na celu zdobycie renomy lub zaoferowanie swoich usług, mają także podejmować środki ostrożności w celu zapobieżenia działaniom skutkującym rozgłosem, nawet jeśli dopuszczałyby się ich osoby trzecie.

Uchwała podaje następnie szereg wskazówek dotyczących: - umiejscowienia biura i tablicy informacyjnej, - papieru firmowego, folderów, wizytówek,

Prawnik

Nr III/19/2009

- informowania w spisach telefonów, - relacji prasowych, a także dość szczegółowo reguluje możliwości zbudowania strony WWW i użycia Internetu w celu informowania o działalności (z takimi ograniczeniami jak np. zakaz używania domen typu .com, .net, .org, itp. oraz pozycjonowania stron w wyszukiwarkach).

Analiza stron WWW kilku większych tureckich kancelarii wykazała, że na każdej z nich obowiązkowo znajduje się oświadczenie o zgodności treści strony z którymś z ww. aktów.

Ponadto decyzją z 27 października 1990 roku Rada Dyscyplinarna Samorządu Adwokatów Tureckich doprecyzowała, że zaangażowanie się adwokata w kampanię z fotografiami i oświadczeniami publikowanymi w mediach, musi zostać zakwalifikowane jako reklama.

Na rynku usług prawniczych w Turcji funkcjonują zarówno adwokaci i kancelarie bardzo restrykcyjnie interpretujące obowiązujące obecnie przepisy, jak i takie, które interpretują zakaz szerzej. Rodzi to zjawisko nieuczciwej konkurencji między prawnikami i powoduje, że w samorządzie toczą się coraz bardziej zaawansowane prace nad reformą modelu.

Skutki funkcjonowania zakazów uwidaczniają się przede wszystkim w kontekście otwarcia Turcji na 39

Prawnik

Nr III/19/2009

inwestycje zagraniczne. Razem z kapitałem, pojawiają się obsługujące go kancelarie międzynarodowe. Adwokaci tureccy są zapraszani do współpracy, pozostaje jednak niepewność - które z działań, w obowiązującym stanie regulacji deontologii zawodowej, może zostać uznane za naruszenie zakazu reklamy.

Przechadzając się ulicami Stambułu i widząc reklamowy przepych witryn poszczególnych „biznesów” - Orhan Pamuk w opublikowanej w 2003 roku książce Stambuł, pisze: „(…) chaos liter wypisanych na szyldach, afiszach i murach, które sprawiają że to miasto staje się miejscem klaustrofobicznym (…)” - nie odnosi się do „ogłoszeń adwokatów.

Aż trudno tu dostrzec nad wyraz niepozorne tablice informujące w bardzo skromny sposób o nazwisku i ewentualnie siedzibie adwokata.

Stronom kancelarii opublikowanym w Internecie, pomimo elegancji lub nawet graficznego piękna, także jakby brak treści, do której już zdążyliśmy się przyzwyczaić choćby w polskich czy np. niemieckich warunkach - gdzie pojawiają się, zresztą zgodnie z samorządową regulacją, elementy „bardzo” marketingowe.

Turcja zaskakuje, nie tylko pięknem swoich krajobrazów i magią dywanów ale także systemem prawa.

Pomimo że 99,8% obywateli Turcji 40

Warto wiedzieć więcej

to muzułmanie (głównie sunnici), nie jest to jednak państwo wyznaniowe.

Może przede wszystkim dlatego, że prezydent Kemal Atatürk w latach dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku, żelazną ręką nakazał odcięcie się od osmańskiej i islamskiej przeszłości.

Obecnie w Tureckim Samorządzie Adwokatów trwają coraz bardziej zaawansowane prace nad reformą modelu marketingu usług prawniczych obowiązującego w Turcji; wzory jakie zamierza naśladować turecki samorząd, pochodzić mają z Europy zachodniej.

Wszystkich zainteresowanych niezwykłością i pięknem jednego z głównych miast Turcji, zapraszam do oglądania świeżej wystawy – tradycyjnie ulokowanej na ścianach lubelskiej Okręgowej Izby Radców Prawnych pod tytułem: Obywatel stambulskiego tłumu.

Jak pisze Orhan Pamuk (Stambuł): „W rozkołysanych długim spacerem i piwem myślach przyznam, że bardzo kocham te brudne, ciemne i smutne ulice. Poczuję się tak niewiarygodnie szczęśliwy (…)”.

Zapraszam serdecznie!

Ewelina Mitręga ewelinamitrega@o2.pl