Vaak is de rug de zwakste schakel

Interview met Wilco Peul, Neuroloog

Vaak is de rug de zwakste schakel

Auteur: Robert Giebels Met toestemming van De Volkskrant overgenomen uit edtitie vrijdag 7 januari 2022

Met wielrenner Mathieu van der Poel valt weer een Nederlandse topsporter (tijdelijk) uit met rugproblemen. Topsport is nu eenmaal zwaar voor de rug, weet neuroloog Wilco Peul.

'Een zwelling op een tussenwervelschijf', zijn de kernwoorden in een verklaring van Alpecin-Fenix waarmee de wielerploeg bekend maakte dat hun meest gevierde renner voor onbepaalde tijd rust moet houden. De 26-jarige Mathieu van der Poel is ergens wel blij met die woorden, want hij kan nu een naam geven aan de rugklachten waar hij al zo lang mee worstelt. Net als zijn vader Adrie tijdens zijn succesvolle wielercarrière en zijn broer David, vooral actief als veldrijder. Weer een Nederlandse topsporter die zijn of haar, uit de aard der zaak korte, sportcarrière gedwarsboomd of onderbroken ziet door pijn in de onderrug. Wilco Peul, hoogleraar neurochirurgie aan de Universiteit Leiden, neurochirurg bij het Haaglanden Medisch Centrum, het Haga-ziekenhuis en het Leids UMC, heeft een parade aan topsporters met rugklachten langs zien komen. 'De meesten opereren we niet, maar die komen niet in de krant.'

Schaatser Sven Kramer en zwemmer Pieter van den Hoogenband wel. Zij besloten na jarenlange ellende ten langen leste tot een operatie. 'Of je nu wel of geen topsporter bent: je probeert een operatie zo lang mogelijk uit te stellen.'

Volksziekte

Rugpijn is een volksziekte. Volgens een laatste schatting hebben twee miljoen Nederlanders er last van. 'Rugproblemen zijn bijna endemisch', stelt Peul. 'Eigenlijk is het menselijk lichaam gebouwd om voorover gebogen te lopen. We zijn er niet op gemaakt te staan. Daardoor hebben vooral de onderste twee tussenwervelschijven het zwaar te verduren.'

De overgrote meerderheid van rugklachten is terug te voeren op onvolkomenheden met die stootkussentjes tussen de rugwervels. Het hele bovenlichaam rust erop. 'Zo'n tussenwervelschijf bestaat uit een soort ring van elastiek met daar binnenin een waterige kern. Bij veel topsporters die op jonge leeftijd zijn begonnen is dat water en daarmee de stootkussenfunctie verdwenen. Vervolgens ontstaan er scheurtjes in de tussenwervelschijf waarmee de rugpijnklachten beginnen.'

Niet elke sport is belastend voor de rug. Er zijn veel profvoetballers in Nederland, maar Peul ziet ze naar verhouding weinig. Schaatsers, roeiers, wielrenners en hockeyers des te meer. De overeenkomst: een voorovergebogen houding. Zo blijkt uit onderzoek onder roeiers dat de helft, ongeacht niveau en boottype, pijn heeft in de onderrug. Het geldt voor een op de drie toproeiers.

Bizarre houding

'Tennissers en golfers hebben rugproblemen door de draaibeweging die ze maken. Hockey is voor de rug ook

een gigantisch slechte sport. Goed, je staat voorovergebogen zoals de apen, maar verder is het een hele bizarre houding. Hockeyers moeten op een rare manier door de knieën en maken om te slaan ook nog eens een draaibeweging met de romp. Dan scheur je gewoon je tussenwervelschijven.'

Een wielrenner met problemen in de onderrug kan het volgens Peul 'nog wel een tijd volhouden op de fiets'. Althans, op de verharde weg. Renners zoals Van der Poel die ook in het veld of op de mountainbike actief zijn, belasten door de ongelijkmatige ondergrond de 'stootkussentjes' in de onderrug zwaarder. 'Uit onderzoek naar vrachtwagenchauffeurs die over onverhard terrein reden, bleken significant meer tussenwervelschijfproblemen dan bij chauffeurs op asfalt.'

Peul benadrukt dat hij niets anders over de diagnose van Van der Poel weet dan 'zwelling op een tussenwervelschijf'. 'In het Engels is dat een bulging disc. Hoewel het net zo pijnlijk is, is het iets anders dan een hernia. Hernia klinkt ernstiger, maar is prettiger om te hebben dan een zwelling. Want bij een hernia is het zwart-wit wat je moet doen: opereren als de klachten langer dan zes weken aanhouden.

De zwelling op een tussenwervelschijf is op een scan goed te zien - 'ik heb ze bij roeiers gezien; echt niet kinderachtig' - en kan net als bij een hernia op een beenzenuw drukken. Toch noemt Peul het aanpakken ervan 'een grijs gebied', al was het maar omdat er minder onderzoek naar is gedaan dan naar hernia-operaties en het daaropvolgende herstel. 'Een bulging disc heeft ook de neiging spontaan te genezen. Het is met die aandoening een hartstikke moeilijke, intuïtieve keuze: relatieve rust nemen en afwachten of opereren en duidelijkheid krijgen.'

Lange weg terug

Nederlandse topsporters vinden een operatie als snelle oplossing verleidelijk. Vooral als ze ervaringen hebben uitgewisseld met sporters uit Amerika waar ze snel en rigoureus tot opereren overgaan. Maar, zegt Peul, 'het valt enorm tegen hoe snel je na een rugoperatie weer op je oude niveau bent' - drie tot zes maanden. En als hij na de operatie op tv 'zijn' topsporter aan het werk ziet is het billenknijpen dat hij of zij niet door zijn rug gaat. 'Want ze beginnen altijd te vroeg. Een topsportcarrière is immers maar kort.'

Dan toch maar, zoals Mathieu van der Poel is geadviseerd, relatieve rust houden. Dat wil zeggen: wel actief blijven en de spieren bezig houden, maar alles met een veel lagere intensiteit. 'Bijvoorbeeld eerst rechtop op de fiets zitten en langzaam opbouwen naar een normale fietshouding.' Zolang Van der Poel maar niet zijn toevlucht neemt tot bedrust. 'Dat is bijna de doodstraf voor een topsporter, want dan verlies je alle spieren. Als hij zes weken op bed gaat liggen, kan hij vergeten dat hij nog terugkeert op zijn oude niveau.'

"Hockey is voor de rug ook een gigantisch slechte sport. Het is een hele bizarre houding."

Wilco Peul, neuroloog

VIER TOPSPORTERS EN HUN RUG

Mathieu van der Poel (26)

Wielrenner Mathieu van der Poel dacht dat zijn rugklachten kwamen door het steeds moeten wennen aan een ander type fiets voor het veld, de weg of mountainbikeparcours. Sinds de Tour vorig jaar zitten chronische rugklachten de viervoudig wereldkampioen veldrijden serieus dwars. Hij neemt voor onbepaalde tijd rust, maar heeft geen zorgen over de rest van zijn wielercarrière.

Sven Kramer (35)

Schaatser Sven Kramer kreeg op 18-jarige leeftijd in 2005 voor het eerst last van zijn rug. Zijn met pijnstillers en gerichte training onderdrukte rugklachten markeren zijn uitzonderlijk succesvolle schaatscarrière - onder meer drie keer goud op de olympische 5000 meter. Na een rugoperatie vorig jaar door dokter Peul treedt hij volgende maand aan voor zijn vijfde Olympische Spelen.

Dafne Schippers (29)

Sprinter Dafne Schippers tobde, ondanks onder meer wereldtitels in 2015 en 2017 op de 200 meter, sinds haar kinderjaren met haar rug. Na een ongelukkige val van de trap thuis, in 2019, werden de klachten erger. Vorig jaar sprak Schippers van een 'dubbele hernia' door overbelasting waardoor de Spelen van Tokio uitliepen op een deceptie.

Pieter van den Hoogenband (43)

Zwemmer Pieter van den Hoogenband had pas kort voor de Olympische Spelen van 2004, waar hij zijn titel op de 100 meter vrije slag met succes verdedigde, forse rugproblemen. In 2005 was de pijn ondraaglijk en moest de topzwemmer acuut onder het mes van Peul. Daarna zwom hij nog door tot zijn vierde Spelen in 2008.