van rugpijn

Onderzoek naar oorzaak –

en aantoonbaarheid van rugpijn

Tijdens de Landelijke Contactdag op 9 oktober 2021 heeft professor B.W. Koes de lezing ‘Behandeling van lage rugpijn in de eerstelijnsgezondheidszorg’ gegeven. Tijdens deze lezing vertelde hij dat onderzocht is dat de foto’s van de ruggen van mensen met rugpijn vergelijkbaar zijn met foto’s van mensen die geen rugpijn hebben. Hieruit is geconcludeerd dat pijnklachten in de rug (behalve voor een hernia of een breuk) niet op foto’s kunnen worden aangetoond. Omdat ik nieuwsgierig was hoe dit onderzoek is uitgevoerd, heb ik contact met dhr. Koes opgenomen. Hij heeft me een samenvatting van het onderzoek gemaild: ‘Systematic Literature Review of Imaging Features of Spinal Degeneration in Asymptomatic Populations’ (Original Research Spine, april 2015). Ook vond ik in EW (Elsevier Weekblad) nr 7 2021 het artikel ‘De raadselen van rugpijn’:

Volgens cijfers van het onderzoeksinstituut Nivel melden jaarlijks ruim twee miljoen Nederlanders zich met nek- en rugklachten bij de huisarts, van wie ongeveer de helft met lage rugpijn. Bij slechts 5 procent is een duidelijke oorzaak aan te wijzen, zoals een hernia, breuk of een tumor. Degenen waarbij de oorzaak niet duidelijk is, herstellen meestal binnen enkele maanden. Echter vaak komen de klachten op een later moment terug en bij een deel van de patiënten gaan de klachten over in chronische rugpijn.

Rugklachten hebben substantiële economische gevolgen. In Nederland worden de kosten voor behandeling en ziekteverzuim naar aanleiding van rugklachten geschat op ruim 3 miljard euro per jaar. Om deze reden wordt veel onderzoek naar rugklachten en de effecten van behandeling gedaan.

Er is nog discussie onder wetenschappers en behandelaren over wat nou de precieze oorzaak is van het chronisch worden en over wat de beste behandeling is. Alle behandeltrajecten hebben als overeenkomst dat er vanuit wordt gegaan dat de pijn niet alleen vanuit de rug wordt veroorzaakt, maar dat verschillende factoren meespelen. In onderzoek is steeds meer aandacht voor leefstijlfactoren als slaap, voeding alcoholconsumptie en roken. Roken zou niet alleen een groter risico geven op het ontstaan van rugklachten, maar ook op de kans dat de klachten chronisch worden. De oorzaak is niet bekend, maar mogelijk zorgt roken ervoor dat onder meer spieren en pezen in de rug minder goed zijn doorbloed. Ook zou, zo suggereert een onderzoek, roken invloed kunnen hebben op de manier waarop de hersenen omgaan met pijn. Er is zelfs een onderzoek waaruit blijkt dat ook voormalige rokers nog altijd een hoger risico lopen op het krijgen van rugklachten.

Verder lijken onder meer mensen met depressieve gevoelens of veel stress een verhoogd risico te lopen op het ontwikkelen van chronische rugklachten. Patiënten die heel negatieve verwachtingen hebben van het verloop van hun klachten vertonen vaak meer en langer rugpijn.

Alleen bij ernstige klachten naar de arts

In 2018 hebben experts uit de hele wereld in wetenschappelijk tijdschrift The Lancet meerdere artikelen gepubliceerd om aandacht te vragen voor dat bij veel patiënten een medische behandeling niet nuttig of zelfs schadelijk kan zijn. Operaties of ingrepen aan de rug blijken de pijn vaak niet te verhelpen, maar hebben wel een risico op complicaties. En van verschillende soorten behandelingen is weliswaar bekend dat patiënten er enigszins positief effect door ervaren, al is het maar een placebo-effect, maar op de lange termijn lossen ze het probleem niet op. De belangrijkste boodschap dat voor de meeste mensen met rugklachten zo’n traject – en medische hulp in zijn algemeenheid – bij voorkeur niet nodig zou moeten zijn. Bij ernstige rugklachten is het wel belangrijk om naar een arts te gaan.

Onderzoek naar aantonen van de pijn

Om te kunnen behandelen, is het allereerst belangrijk om de oorzaak van pijn te kunnen achterhalen. Foto’s van de rug blijken echter alleen voor een hernia en een breuk de pijnklachten te kunnen aantonen. Voor overige pijnklachten blijken foto’s geen bewijs te kunnen leveren. Daarnaast is het moeilijk om de juiste conclusies te bepalen uit de foto’s. In het buitenland is een onderzoek gedaan, waarbij een patiënt langs tien geaccrediteerde centra werd gestuurd voor een röntgenfoto. Elk röntgenverslag bleek anders te zijn en leidde tot andere behandelsuggesties. Tijdens ander onderzoek in 2015 is gezocht naar het kunnen inschatten van de invloed van leeftijd op afwijkingen van de wervelkolom door systematisch onderzoek naar foto’s (CT en MRI) van ruggen van personen zonder rugpijn. Patiënten met motorische – of zenuw afwijkingen, tumoren of trauma’s werden uitgesloten. Ook literatuur over patiënten waarin niet werd beschreven of de patiënt pijnvrij was, werd uitgesloten van de studie. Er werden artikelen bekeken over dit onderwerp in de Engelse literatuur van drie databases van 1946 tot april 2014. Om leeftijdsinvloeden te kunnen vaststellen zijn de foto’s verdeeld in leeftijdsgroepen van 10 jaar (10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80 jaar).

Op de foto’s werd gezocht naar verschillende afwijkingen in de rug. Zie tabel 1 met het geschatte aantal patiënten in de studie zonder pijnklachten per leeftijdscategorie en per afwijking van de rug. Tussen haakjes erachter staat het aantal historische studies waaruit het aantal patiënten is bepaald.

In tabel 2 wordt het percentage patiënten per leeftijdscategorie per afwijking van de rug getoond:

De hoge percentages van patiënten zonder pijn maar met afwijkingen in de rug tonen volgens het onderzoek aan, dat de afwijkingen van de rug op foto’s geen pijn kunnen verklaren.

Karin